Quam dulcia faucibus meis eloquia tua super mel et fauum ori meo. sensi plane quasi delibutis melle sermonis tui praecordiis sanctae scripturae fidem, qua dictum est: inpinguant ossa sermones boni, non utique haec ossa, quorum structura nos in corporis habilitate conpaginat, sed quibus interioris hominis firmitas continetur, spem scilicet et fidem et caritatem; quae sunt et uiscera misericordiae et ossa patientiae et totius membra uirtutis. haec tu ossa et membra et uiscera sanctis et spei et fidei et caritatis alloquiis opimasti, quibus 4] Ps. 118,103. 6] Prou. 15, 30. FLMOPU. — Ad sulpicium seuerum XII- M, item eiusdem ad euudem - IIII * L, incipit ad eundem VI 0, incipit quinta F, epistola sancti Pauli episcopi ad Seuerum monacum de uitaudis hereticis: et de perseuerando in professione catholice fidei, ubi etiam introducit quomodo in barchinonensi eclesia fuerit consecratus U 1 patri FPU 5 quasi ex quia F m. 2 6 tui M s. I. m. 2 fidem om. FPU impiugant LM 9 silicet PU ut solent et (ante fidem) om. FOPU 12 opinasti F IXVnil. Paalini Nol. epiatulae. 1 et fidei tuae spem domino intentam et spei fidem in domino constantem et plenitudinem caritatis in Christo sicut ipsius erga nos dei dilectionem manere docuisti, cum sollicito et optanti mihi neque aliter de te, immo de deo credenti, qui et in infirmis uirtutem suam operatur ac perficit, indicasti augmentum patrimonii in caelestibus, quod salubriter praesentium onerum decoctione fecisti, fragilis substantiae pretio caelum Christumque mercatus, uere intellegens super egenum et pauperem, quem in Christo esse et in quo Christum, ut ipse docuit, tegi pasci fenerari credidisti.

Sit hic odor mortis in mortem his qui pereunt, quibus caro et crux dei uiui stultitia uel scandalum est, quia ipsis caro et sanguis, cui seruiunt, Christum Iesum dei esse filium non reuelat, nobis autem carnis et mortis diuinae fides odor uitae efficiatur ad uitam. nec moueantur, frater dilectissime, pedes nostri a uiis domini et tramite itineris angusti, si nos interdum profana uel stulta quorundam saecularium uerba circumlatrent; instructi enim satis per sacras litteras et de ipsis et de nobis sumus. de his enim beatus apostolus nobis ait, quia in hoc laboramus et maledicimur, quoniam speramus in deum uiuum, qui est salus omnium hominum, maxime fidelium, qui istorum, quibus rationem uis reddere, etiam sui in euangeliis ore et uenena in conloquiis et merita praedixit in poenis: uae his qui scandalizauerint unum ex modicis istis in me credentibus! expedit homini illi, ut suspendatur mola asinaria collo eius et praecipitetur in profundum maris. nobis uero ait: beati 8] Ps. 40, 2; Matth. 25, 40. 11] II Cor. 2,16. 12] (I Cor. 1,25). 13] (Matth. 16, 17). 16] (Ps. 16, 5). (Matth. 7, 14). 20] I Tim. 4,10. 24] Matth. 18, 6; Luc. 17, 2. 27] Matth. 5, 11. 1 in om. in ras. M 4 in om. M 5 augumentum FU 6 pmtium M 7 deoctione U, depositione M xpm celumq; M, coelum christum U 11 iis v 13 ipsius U et seruiunt L legum om. U esse dei filium M 14 fines U 18 satis om. F, sacris U litteras om. L1 21 hominum om. LM 22 et maxime LM iustorum F 23 sui 0, suo cet. 24 ue his FLO, uehe his U, uhe his P, ue his inquit M 25 qui in me credunt M estis, cum uobis maledicent homines et dicent omne malum aduersum uos et exprobrabunt nomen meum tamquam malum; gaudete et exultate, quoniam merces uestra copiosa in caelis. haec, mi frater, domini uerba retinentes et in nostram fidem confirmemur et obprobria uel odia infidelium neglegamus: in tenebris enim ambulant, quia sol iustitiae non ortus est eis. uenenum aspidum est sub labiis eorum, quod inficit mentem et animam interficit, si receptum auribus in corda peruaserit. cor eorum, inquit scriptura diuina, uanum est, et sepulchrum patens est guttur eorum. caueamus a fermento eorum, ne totam massam corrumpat. scriptum est enim: non habitabit iuxta te malignus, et iterum: cum sancto sanctus eris et cum peruerso subuerteris, et: discedat ab iniquitate qui nominat nomen domini. obstrue, frater, et saepi aures tuas spinis ad uerba eorum, quae sunt spinae et sagittae zabuli, qui in eorum praecordiis latens insidiatur in occulto, ut rapiat pauperem Christi et uenetur animam christiani. sed in caput eorum, sicut scriptum est, iniquitas ipsorum conuertetur, et incident in foueam quam operantur.

Tu autem, homo dei, fuge abistis, neque ut sapientioribus rationem reddere labores, cum scias penes te principium esse sapientiae, qui times dominum. si stultum putant esse quod gerimus, gratulare conscius tibi, quia opus dei et praeceptum Christi geris, et reminiscere, quoniam stulta mundi elegit deus, ut confundat sapientia, et quoniam quod stultum est dei, sapientius est hominibus. talibus autem uelle purgari idem est quod posse Christum ipsum 6] Ps. 81, 5. 7] Sap. 5, 6; Mal. 4, 2. 8] Ps. 13, 3. 139, 4. 10] Ps.5, 10 et 13,3. 11] (Gal. 5,9; I Cor. 5, 6). 12] Ps. 5, 6. 13] Ps. 17,26. 14] n Tim. 2, 19. 15] Eccli. 28, 28. 17] Ps. 9, 9 sec. LXX. iuxta Hebr. 10,9. 19] Ps. 7, 16 et 17. 21] I Tim. 6, 11. 23] (Ps. 110, 10; Prou. 1,7 et 9. 10). 25] I Cor. 1, 27. 27] ib. 25. 1 malediierint FPU 2 eiprobabunt U 4 copiosa] est add. FLMU 7 iustiae 0 9 in om. M eorum] enim F 14] peruerteris M discedit M 16 sagipae U 17 zaboli 0, diaboli cet. 18 cristiani 0 19 sicut] ut FPU conuertatur FPU 20 incidant FPU 22 reddere rationem FPLC panes 0 esse principium I/U 28 uelle] uel 0 ipsum om. FPIJ Iii negare, qui erubescentes nomen suum coram hoc mundo erubescet inuicem coram patre confiteri suos.

Tu igitur qui laboras, ut scribis, rationem pro meo ac tuo facto reddere, quid facies, si non persuaseris hominibus non ad aedificationem suam, sed ad destructionem tuam tecum de opere dei disputantibus? iam erubesces iamque pallebis, ut causae peioris adsertor, et motus gradu titubabis in uia domini et caelo in terram relaberis, si quae aedificasti destruis. multum interest, quinam isti sint quibus ratio reddenda sit. si discendi studio uenit et ignorantiam confitetur, sparge in eum semen fidei et praeceptum pande diuinum. si capit uerbum, lucratus es ecclesiae fratrem et ouem Christo. si uero non erit purum boni seminis germen et a nocturno patris familias caelestis inimico zizania interserente frumentis nocens gramen et infelix seges a frugibus bonis messis tempore segreganda nec horreis debita sed caminis, pabulo ignis aeterni arsura materies, suis interim crescit incendiis, refuge et repelle conloquio tuo atque conspectu, ut si tua fide sanari non potest, te sua infidelitate non uulneret.

Sit licet frater et amicus iunctior tibi dextera tua et carior lumine, si alienus est et inimicus in Christo, sit tibi ut extraneus et ut. publicanus. abscidatur ut inutilis dextera a corpore tuo, qui tibi in Christi corpore non cohaeret, et ut nocens oculus eruatur qui corpus tuum totum sua macula uel caecitate contenebrat. melius est enim unum membrum perire pro totius corporis salute quam unius membri uitiosi amore totum corpus, ut ait dominus, ire in gehennam. nec metuenda est offensio talium, quae quidem et optanda nobis 1] (Matth. 10, 83; Luc. 9, 26; Marc. 8, 38). 12] Matth. 18,15. 14] (Matth. 13, 25). 21] Matth. 18, 17. 22] (ib. 18, 8). 25] Matth. 5, 29. 30. 1 coram] in U erubescent FOU 5 distructionem U 6 erubescis O1 ut] et FU 7 motus c, motu 0, moto cet. 8 e celo FPU, a celo M, de coelo v 9 sunt U 13 germem F 15 greges U 16 aetterni ausura U 20 silicet PU, scilicet F uinctior FPl 21 tibi ut] tibi FLPU * 23 choeret P\' 24 totum om. F 25 enim est F 27 gehennem 0 est, quoniam de eorum obprobriis atque maledictis nascitur illa merces, quam copiosam deus promisit in caelis. non est, inquit, discipulus super magistrum nec seruus super dominum suum, et, si patrem familias Beelzebub uocauerunt, quanto magis domesticos eius? si dominum et deum quem sequimur amauerunt, et nos amabunt; si illum persecuti sunt, et nos persequentur. quo nobis gratia mundi, quae est odium Christi? si de mundo, inquit, essetis, amaret mundus quod esset suum.

Tu ergo, qui rationem quaeris reddere hominibus et his infidelibus, uide quid desideres; gratiam sine dubio hominum id est mundi, cui placere non potes, nisi Christo malueris displicere. si enim, inquit, hominibus placerem, Christi seruus non essem. displiceamus ergo his et gratulemur isdem nos displicere, quibus et deus displicet. non enim nostrum, ut scis, sed domini Iesu Christi id est omnipotentis dei opus in nobis lacessunt; quem in suis actibus spernunt, in nostris operibus oderunt, sero dicturi: domine, quando te uidimus nudum, et non uestiuimus? esurientem, et non cibauimus? infirmum, et non uisitauimus? et tunc audituri: ite in ignem aeternum, quem praeparauit deus patri uestro et angelis eius, quoniam quae indigentibus non faciunt Christo negant, qui cum diues esset, pauper factus est, ut nos sua paupertate ditaret.

Fruantur interim uoluptatibus dignitatibus opibus suis, si tamen eorum sunt, quas istic habere malunt ubi esse desinimus, quam illic ubi esse persistimus. sibi habeant sapientiam, sibi felicitatem suam, nobis inopiam nostram, ut putant, et 2] (Matth. 5,12; Luc. 6,23). Matth. 10, 24; Ioh. 13,16. 4] Matth. 10,25. 6] Ioh. 15,20. 8] ib. 19. 13] Gal. 1,10. 18] Matth. 25, 44 et « v. 37 et 38. 20] ib. 41. 23] II Cor. 8,9. 25] (Sap. 2,6). 1 eorum fII, horum v oppropriis U 2 promittit LM 3 suprab ropra t 4 belzebu O, belzebuc PU uocauere U 7 gratiam (h, 10 quaeris] nis M 13 inquit] apostolus add. LM 14 bisdem M nobis L, non F 16 domini] nostri add. v 20 Ute (n eras.) L 22 quae quoniam LM 24 pauperaret F dictaret U 26 isti FPU stultitiam nostram relinquant. de ipsius etiam, quem etsi nomine confitentur, tamen actu negant, habentes speciem pietatis, uirtutem eius abnegantes, de ipsius, inquam, dei nostri uerbis prudentiam sibi, si placet, adrogent et stultitiam nobis exprobrent. ait enim dominus: filii huius saeculi sapientiores sunt filiis lucis, sed adiecit: in hac generatione. sint prudentiores, dum non sint filii lucis. sint una generatione sapientes, dum in illa regeneratione nostra inueniantur excordes. sint nunc beati uel magis fortunati, per omnia prospera blandiente saeculo defluentes, mollibus uestiantur, in domibus regum sint, dum in laboribus hominum non sint et cum hominibus non flagellentur. sint diuites saeculo, quia sunt egentes dei, de quibus scriptum est: diuites eguerunt et esurierunt, sicut de nobis ilico subiectum: inquirentes autem dominum non deficientur omni bono.

Vtinam, mi frater, digni habeamur qui maledicamur et notemur et conteramur atque etiam interficiamur in nomine Iesu Christi, dum non ipse occidatur Christus in nobis. tum demum super aspidem et basiliscum ambularemus et conculcaremus caput draconis antiqui. sed adhuc amico, quod peius est, saeculo soluimur et in Christo deliciamur, laudari tantum in nomine ipsius amantes, contristari et tribulari, quod est utilius, recusantes. memento granum sinapis, de quo semine sumus, si conteratur, accendi magis et tum demum in uim suam excitari. quamobrem debemus quasi naturae nostrae in hoc respondere, ut aduersis sermonibus contriti inardescamus ad fidem 1] Tit. 1, 16; n Tim. 3, 5. 5] Luc. 16, 8. 10] (Matth. 11, 8; Luc. 7, 25). 11] Ps. 72, 5. 13] Ps. 33,11. 16] (Act. 5, 41). 19] Ps. 90, 13. 1 nostram nobis FPU 4 sibi si 0, si sibi LM, sibi FPU abrogent FOP, abrogens U 5 exprobem U, exprobent P saeculi om. L 6 generatione hac M 7 post,.. sint] sin U una FOPU, in hac LM, sua v, in ea fort. 9 sint nunc — 1.13 scriptum est add. 0 tlJ. 2 in mg. 10 blandiente Rosw., blandientis L\'M, blandientes cet. 11 dum-non sint om. FPU 12 post. sin U 18 qui M 14 exnrierunt U ut nolet 15 deficient L*M 17 nomino] dui add. M 18 Christi om. M 19 supra FPU badaliscum U 21 post. in] et in U 24 excitari in uim suam M 26 ut] in U contrititi 0 et eos ipsos, qui nos ut minimos hominum scilicet. quasi granum sinapis, quod minimum est seminum, frangere conantur, uramus. si uero hi qui deforis sunt rationem a te sancti operis adquirunt et uenenatas de corde uiperino linguas in cor tuum uibrant, noli dare sanctum canibus et margaritas tuas non proicias ante porcos. quae enim pars . fideli cum infidele? quae societas luci ad tenebras? quae conuentio Christi ad Belial?

Tu uero miles Christi armatus ab apostolo galea salutis et lorica iustitiae et scuto fidei et gladio ueritatis et uirtute spiritus sancti, sta in armis caelestibus constans et tela inimici candentia fonte sapientiae et flumine aquae in te uiuentis extingue. depositum custodi, fidem serua, iustitiam sectare, caritatem Christi tene, patientiam aemulare, exerce te ipsum ad pietatem quae ad omnia utilis est, sobrius esto, in omnibus labora, certamen bonum certare, cursum consumma, ut adprehendas in quo adprehensus es; de cetero reponetur tibi corona iustitiae, quam reddet dominus in illa die iustus iudex his qui diligunt aduentum eius. eos autem qui sanam doctrinam non sustinent, uoluptatium amatores magis quam dei, in peius semper proficientes, seducentes et seductos, homines mente corruptos et a ueritate alienos et ob hoc ipsum traditos in concupiscentias cordis sui, in laqueum et desideria multa, quae a fide naufragos mergunt in interitum et perditionem, quia creaturam praetulerunt creatori id est 1] Matth. 13, 31; Marc 4, 81; Luc. 13,19. 5] Matth. 7, 6. 6] n Cor. 6,14. 9] Eph. 6, 14; I Thes. 5, 8; Rom. 15, 13. 12 et sqq.] I Tim. 6, 20; II Tim. 1,14; ib. 2, 22; I Tim. 4, 8; II Tim. 4, 5; ib. 8; ib. 3,4. 24] (I Tim. 6, 9). 26] (Rom. 1, 25). 1 quasi om. F 2 minimQs 0 3 conantur O\'f), conamur Ol, curemus cet. hii LO, om. M, ii v 4 adquirunt 0, inquirunt cet. 7 infideli Lv 10 gladio LMO, galea FPU 11 spiritu U 12 fronte FPU 15 patientia U 17 certa LM consuma FPU ut solent 18 est 0 20 iis v autem] deuita add. Sacch. 21 uoluptatium O, uoluntatum U, uolaptatum cet. 24 traditi 0 post. in om. FMPU et L s. I tla. 1 26 pertulerant 0 simulacra gentium aurum et argentum deo carius habentes, seruantes animas suas in hoc mundo, perdentes in Christo, discede ab huiusmodi et profanas uocum nouitates deuita, ne circa quaestiones aniles et uanas aut inpias uerborum contentiones incipias aegrotare et pericliteris a falsis fratribus aut a perditis reprobatisque sapientibus, et omnes qui uidebunt insultante zabulo dicant: hic homo coepit aedificare et non potuit consummare. quod absit a nobis, qui non nostris operibus aut uiribus sed diuina uirtute et misericordia freti opus perfectionis ausi sumus. potens est ipse, qui est omnipotens, perficere in nobis opus perfectionis suae et quod fundare iam ac primis machinis erigere dignatus est suis struere mensuris et consummare fastigio, quia ipse turbatis ad operis istius molem etiam apostolis suis dignatus est dicere apud homines inpossibile hoc esse, sed non apud deum, in quo credentibus nihil inpossibile est.

Verum, ut inuicem in uerbis domini consolemur et operibus proficiamus, exi de terra tua et de cognatione tua, ut Abraham fideli imitatus excessu beato Abrahae sinu dignus sis. festina uenire ad nos, in commune conpendium accepturus et daturus fidei supplementa. hoc enim acceptum coram deo, quia et frater fratrem adiuuans exaltabitur. nos modo in Barcinonensi, ut ante scripseram, ciuitate consistimus. post illas litteras quibus rescripsisti die domini, quo nasci carne dignatus est, repentina, ut ipse testis est, ui multitudinis, sed credo ipsius ordinatione correptus et presbyteratu initiatus sum, fateor, inuitus, non fastidio loci (nam testor ipsum, quia et ab 1] Ps. 113, 4. 2] (Ioh. 12, 25). 8] (I Tim. 6,11). 4] (II Tim. 2, 23. I Tim. 1,4 et 4, 7; Tit. 3, 9). 7] Luc. 14,30. 15] (Matth. 19,26). 18] Gen. 12, 1; Act. 7, 3. 19] (Luc. 16, 22). 22] Prou. 18, 19. 1 argentum et aurum FPU 3 Christo] deuita add. L m. 1(?) 4 ne] nec FU aniles et uanas] et aniles fabulas LM 6 et] sed 0 7 zabulo 0, diabolo cet. 10 ausi Ov, arripere ausi cet. 11 suae om. F u, 13 ab operibus 0 15 oc 0 18 exi et de M, et de (exi om.) L pr. tua om. FPU 19 ut Ov, om. cet. abram F fidef LM excessum LM beati M 20 ut sis FPU 21 acceptum est M 22 et om. LM 23 barcinonensis L1 ciuitatem U 24 illas] enim add. M 26 presbiterata 0 aeditui nomine et officio optaui sacram incipere seruitutem), sed ut alio destinatus, alibi, ut scis, mente conpositus et fixus, nouum insperatumque placitum diuinae uoluntatis expaui. data igitur ceruice in iugum Christi uideo maiora me meritis et sensibus opera tractare iamque arcanis et penetralibus dei summi receptum et insertum communicare caelestia et deo propius admotum in spiritu ipso Christi et corpore et splendore uersari. uix adhuc intellectum sacrae molis capio mentis angustiis et onus muneris mei conscius infirmitatis horresco, sed is, qui sapientiam paruulis dedit et ex ore infantium atque lactantium perficit laudem sibi, potens est in me etiam opus suum perficere et munus ornare, ut se dignum faciat quem ab indigno uocauit. scito tamen uoti communis eodem domino praestante saluam esse rationem; nam ea conditione in Barcinonensi ecclesia consecrari adductus sum, ut ipsi ecclesiae non adligarer, in sacerdotium tantum domini, non etiam in locum ecclesiae dedicatus.

Veni igitur, si placet, ante pascha, quod nobis optatius est, ut sacras ferias me sacerdote concelebres; quod si iam ad itineris ingressum propitio deo uis occurrere, post pascha in nomine Christi proficiscere. sed credimus in domino nostro, quia tibi desiderium nostri flagrantius inspirabit, ne ultra pascha tempora ad nos tua proferre sustineas. iter quantum sit et puer unanimitatis tuae renuntiabit, qui ad nos de Elusone octava, ut adseruit, luce peruenit; tam breuis enim et facilis uia est, ut nec in Pyrenaeo ardua sit, qui Narbonensi ad Hispanias agger, nomen magis quam iugum, horrendus interiacet. 10] Ps. 18,8. 8,4. 3 imsperatumque L, speratumque FPU 4 maiorem 0, me maiora M 5 archanis FLM ut solent penetrabilibus M 7 cPpritius 0 9 humerM meis FU, numeris mei P1 10 *is (h eras.) L, his 0 11 atque] et M lactantium 0, lattentium U, lactentium cet. perfecit U 18 notis F 14 deo FU 15 barchinonensi FOPU 21 profiscere P 22 pascli§ M 24 elusone Ov, elusione PU, clusione FLM, Elusa coni. Abr. Ortelius 25 ut] ut ipse FPU 26 pireneo FLMU, pyrineo 0 27 agger v, ager FU, aggeri LM, aggere 0, ager est (est exp. m. 2) P nomine M horridus FPU uerum quid de spatio agam? si nos desideras, uia breuis est; longa, si neglegis.

Post tempus accepimus litteras dilectionis uestrae, sed quo diutius desideratae, hoc auidius a nobis susceptae sunt; nam et aqua frigida sitienti dulcior et nuntius bonus de terra longinqua iucundior est, ita et sermonis uestri suauitas inpinguauit ossa nostra et animam esurientem satiauit bonis. quid nos talibus dignum reddimus eloquiis ingenio tenues, corde crassi, ore ieiuni et, sicut scriptum est, uentres pigri? uerum etsi omnibus rebus inferiores, tamen caritas sola nos uobis praestat aequales. dilectioni enim quam in nos habetis pari mente certamus, quae quidem uisceribus nostris insita et adfixa praecordiis et animae ipsi permixta est spiritu domini, qui habitare facit unius moris in domo, qui innumera credentium milia uno corde conectit, quia unus omnia in omnibus adinpletur.

Nunc huic domino placuit in uase fictili ponere thesaurum suum, qui me uocauit per gratiam suam, suscitans de terra inopem et de stercore erigens pauperem, ut conlocaret cum principibus populi sui et inter sacerdotes 7] Prou. 25,25. 8] (Prou. 15,30). 9] Ps. 106,9. 11] Tit. 1,12. 16] Ps. 67, 7. 17] Eph. 1, 23. 19] (II Cor. 4, 7). 20] Gal. 1,15. Ps. 112, 7. 8. 22] (Ps. 181, 16). 1 agimus FP\'U 2 neglegis] uale add. FP\'U — Explicit epistola quinta F, finit ad seuerum sexta 0, explicit L FLMOPU — Ad amandum eplh XXnII. L, ad amandum epm • XXX. N. M, incipit ad eundem . IIII . 0, ad eundem • TTTT • P} epistola sancti paulini episcopi ao (sic!) amandum presbiterum, ubi de mutua kritate habenda ad inuicem: et quomodo ad episcopalem cathedram inuitus ascenderit plura proloquitur U 4 nostro fratri P 5 accipimus 0 6 diutinus F hoc] eo L suscepto U 7 et (aflte aqua)] ut fori. seicienti P 8 iocumdior LMU uft ex nff M impugnauit L 10 reddemus v 11 crassiore FMU uentris FOPU 12 uobis nos FPU 14 uiceribus L 15 permixtae 0 indueret salutare, ut dum curro in odorem unguentorum eius, fierem gutta eius unguenti, quod descendit in barbam Aaron. in cuius domo domesticus fieri et benedicere dominum de fontibus Israel cum pro meritorum meorum conscientia recusarem uel potius non auderem recipere, ego uermis et non homo ui subita inuitus, quod fateor, adstrictus et multitudine strangulante conpulsus, quamuis cuperem calicem ipsum a me transire, tamen necesse habui dicere domino: uerum non mea uoluntas sed tua fiat, cum praesertim ipsum de se dominum dixisse legerem: filius hominis non uenit ministrari sed ministrare. praeuenti igitur a domino et adprehensi ab eo, quem necdum adprehendimus, deseruimus altario dei et mensis salutaribus ministramus iam nomine officioque seniores, sensu autem adhuc paruuli et sermone lactantes.

Quod ministerium ut bene ministrem et gradum bonum mihi adquiram et sciam qualiter oporteat me in domo dei conuersari et tractare mysterium pietatis, tu domine uenerabilis et frater et domine in Christo nobis, ora dominum in omni bono diuitem, ut abundemus fide et sermone et scientia et omni sollicitudine et insuper uestra in nos caritate, ut et in hac gratia abundetis. praeterea ipse epistolis tuis nos saepe instrue necessariis supplementis; enutritus enim sermonibus fidei et bonae doctrinae, quam a puero in sacris litteris subsecutus es, informa nos ad regulam directionis, pasce nos spiritali cibo id est uerbo dei, qui est uerus 1] (Cant. 1,3). 2] Ps. 132,2. 3] (Eph. 2,19). Ps. 67,27. 5] Ps. 21, 7. 8] Matth. 26, 42; Marc. 14, 36; Luc. 22, 42. 10] Matth. 20,28. 12] (Phil. 3, 12). 13] (I Cor. 14,20; I Tim. 3,13). 19] (Rom. 10,12). 20] n Cor. 8, 7. 23] I Tim. 4, 6. 26] (Deut. 8, 3). 1 salutari LM ungentorum M ut solet 2 aron U 4 isdrael IJ 6 fateor] et add. M - adstrictus 0, astrictus cet. 7 cupienti F 9 ipsium U 10 domino FPU 13 altari FPU ministrauimus lJ U adnc P, om. M 15 lactentes LM, lactantentes U 17 domini M 18 domine delendum cens. Sacch. 19 et domine om. LM recte ut xtideiur 20 ott. et om. M 23 enutritus Ov, nutritus cet. 25 obsecutus F et uiuens panis et in quo magis quam in pane uiuitur, quoniam ipse est esca iustorum qui ex fide uiuunt. nec hinc neglegentior sis circa sollicitudinem institutionis meae, quod loco ecclesiae, non tamen corpore separamur; unus enim deus, unus et mediator dei et hominum, qui est ecclesiae caput in qua cum omnes unum simus, tamquam in una domo uiuimus. nec possumus dicere nos esse sine uobis, cum unius spiritus simus et in uno, qui est unus, habitemus. ideo seruantes unitatem spiritus in coniunctione pacis, ut unum corpus et unus spiritus ut sociali inuicem membro nobis conlaboremus, ut crescamus in illius corporis aedificationem, cuius caput Christus est.

Igitur quia facti sumus de hostibus ciues, de longinquis proximi, de ouibus pastores et positi sumus in fundamento apostolorum et prophetarum, erudite et confirmate manus ad aedificandi scientiam, ut ad lapidem, qui factus est in caput anguli, discam parietem utrumque conectere et in templum sanctum atque in habitaculum dei corpora et corda fide mundata construere, per arma apostoli potentia deo omnem elationem extollentem se aduersus scientiam dei captiuam ducere, omnem intellectum ad oboediendum Christo perducere, euangelicam securim arborum radicibus admouere et gladio spiritus id est uerbo dei interficere peccatores terrae et scuto catholicae fidei omnia iacula candentia nequissimi extinguere et certamine decertato cursuque decurso fide seruata ministerio inpleto expectare illud, quod dominus in illa die iustus iudex reddet omnibus qui diligunt aduentum eius. ergo 1] (Matth. 4,4). (Luc. 4,4). 2] (Rom. 1, 17). 4] I Tim. 2, 5. 8] Ephes. 4, 8. 11] (Eph. 4, 12). 12] (Eph. 2, 17). 14] (Es. 35,3). 15] Ps. 117. 22; Matth. 21, 42. 17] (Eph. 2, 21). 20] (II Cor. 10, 5). 21] (Matth. 3, 10). (Eph. 6, 17). 22] (Ps. 100,8). 24] (II Tim. 4, 7). 25] ib. 8. 1 et in] in LM 2 neglientior F 4 corpore] gclig add. M s. l. 6 unum omnes M scimus F, sumus LU 7 nos] non F nobis 0, nobis cet. spiritu OP* sumus FPU unius FPU 10 socialiamembra LM cumlaboremus FPU 11 illis U 12 hospitibus coni. Lebrwn 13 fundamentis M 15 edificandam (am s. I. m. 2) F ad Ov, et cet. lapide LM 18 potentiam F omne F ut tuum ac tecum manentem spiritaliter uidens ac tenens instrue iuua hortare confirma. de uobis enim et per uos deo natus in Christo uestra potissimum cura esse debeo, quia uestrum obprobrium, si indignus, aut uestrum gaudium ero, si ex fructibus bonis uestrae arboris ramus esse cognoscar.

Haec est uera caritas, haec perfecta dilectio, quam tibi circa humilitatem nostram inesse docuisti, domine uere sancte et merito beatissime ac desiderabilis. accepimus enim per hominem nostrum Iulianum de Carthagine reuertentem litteras tantam nobis sanctitatis tuae lucem adferentes, ut nobis caritatem tuam non agnoscere, sed recognoscere uideremur. quia uidelicet ex illo, qui nos ab origine mundi praedestinauit sibi, caritas ista manauit, in quo facti sumus antequam nati, quia ipse fecit nos et non ipsi nos, qui fecit quae futura sunt. huius igitur praescientia et opere formati in similitudinem uoluntatum et unitatem fidei uel unitatis fidem praeueniente 15] (Eph. 1,4; I Pet. 1, 2). 16] Ps. 99, 3. 1 ut] et F 5 cognoscar] ualete add. FPU. — finit ad amandum IIII 0 CrFMPUycpRcyctfhcp. — XXIX paulinus et therasia ad alipium C, epfa s paulini ad s alipium epm VI. M, alypio paulinus P, epistola sCi paulini ad alippium epm. ubi ei gratias refert pro quinque libris augustini contra manicheos ex insperato sibi missis. ubi etiam mentionem facit quod librum de temporibus ab eusebio cesariensi dudum editum ei destinare curauerit U, epja paulini et therasiae ad alipium ayh, epta paulini ad alipium epm XVIIII <f, paulini et therasie ad alipium XVIIII f, incipit epf paulini et therasiae ad alypium XXXI. cp — 7 alipio rFfMRcth, alippio U 8 paulinus etherasia C 9 haec est Uh dilectio perfecta U 10 uere] et uere h 11 desiderantissime F, desideratissime PU 12 dede C cartagine rFYRcycth, carthachine C 13 offerentes FPU 14 cogno- scere FPUY 15 uidedicet tp1 praedistinauit Y sibi] si y 17 non om. U uentura f 18 praescientia om. ct f, praesentia y et] atque h farmam f 19 et] ac h uel unitatis fidem om. h, uoluntatis fidem Y praeuenientem c notitiam caritate conexi sumus, ut nos inuicem ante corporales conspectus reuelante spiritu nosceremus. gratulamur itaque et gloriamur in domino, qui unus atque idem ubique terrarum operatur in suis dilectionem suam spiritu sancto, quem super omnem carnem effudit, fluminis inpetu laetificans ciuitatem suam, in cuius te ciuibus principalem cum principibus populi sui sede apostolica merito conlocauit nosque etiam, quos erexit elisos et de terra inopes suscitauit, in uestra uoluit sorte numerari. sed magis gratulamur in eo domini munere, quo nos in pectoris tui habitatione constituit quoque ita uisceribus tuis insinuare dignatus est, ut peculiarem nobis caritatis tuae fiduciam uindicemus, his officiis atque muneribus prouocati, ut nos diffidenter aut leuiter te amare non liceat.

Accepimus enim insigne praecipuum dilectionis et sollicitudinis tuae, opus sancti et perfecti in domino Christo uiri fratris nostri Augustini libris quinque confectum, quod ita miramur atque suspicimus, ut dictata diuinitus uerba credamus. itaque fiducia suspiciendae nobis unanimitatis tuae et ad ipsum scribere ausi sumus, dum nos illi per te et de inperitia 4] (Ioel. 2, 28). 5J (Ps. 45, 5). 6] (Ps. 112, 8). 7] (Ps. 145, 8. 112, 7). 1 notitia Cayifhtp quonexi Y simus cp corporales tp, teuaporales U 2 aspectus h, conspectui cp ireuelante r noceremus F, noscerimus Y, agnosceremus h 3 gloriamur] reuelamur U 4 in spiritu Y 5 effundit PUrlf, effudit et M effudit super omnem carnem h impetus CY letificat CMtp ciuitatem] dei add. U 6 principem a principalem cum principibus C 8. 1. m. 2 7 sede] sed c, sed de y apostolico c meritum FPU etia U, et P que FP 8 elisos Cy, allisos Yc inopes de terra M nunerari (nu ex mu corr.) Y 9 quos nos ins cpt 10 pecoris f, peccatores (ca eras., es in is corr.) rI quodque Yiftp* 11 inserere yh es f pepuliarem Y1, pecularem U tuae caritatis h 12 uendicemus M, uendicare ex uindicare h m. 2 prouocatur FP, prouocamur U, prouocati sumus f, ita sumus prouocati a 13 nos] non M non] nos M licetur y 14 et (ac h) praecipuum CMlhcp; pignus deesse susp. Sacch. 15 sancti] scilicet sup. sci exh. M Christo om. FPU 16 frs Y nostri om. FPUa agustini Y, et coepiscopi nostri a quinque libris M quod] et U 17 suscipimus FfPaytp1 diuinitus dictata M 18 itaque sic raff suspiciende CMYctp, suscipiendae cet. 19 per te] per F, parce f impertia c excusandos et ad caritatem commendandos praesumimus sicut et omnibus sanctis, quorum nos et absentium officiis sospitare dignatus es, pari procul dubio curaturus affectu, ut per sanctitatem tuam nostris inuicem salutentur obsequiis et in clero sanctitatis tuae comites et in monasteriis fidei ac uirtutis tuae aemulatores. nam etsi in populis ac super populum agas oues pascuae domini regens sollicitis uigil pastor excubiis, tamen abdicatione saeculi et repulsa carnis ac sanguinis desertum tibi ipse fecisti secretus a multis, uocatus in paucis.

Sane uicario aliquatenus munere, licet omnia tibi inpar, ut iusseras, prouidi illam Eusebii uenerabilis episcopi Constantinopolitani de cunctis temporibus historiam. sed in hoc fuit obtemperandi mora, quod instructu tuo, quia ipse non haberem hunc codicem, Romae repperi apud parentem nostrum uere sanctissimum Domnionem, qui procul dubio promptius mihi paruit in hoc beneficio, quod tibi deferendum indicaui. uerumtamen quia et loca tua mihi significare dignatus es, ut ipse monuisti, ad uenerabilem socium coronae tuae, patrem nostrum Aurelium ita scripsimus, ut si nunc Hippone regio degeres, 6] (Ps. 99, 3). 1 et caritate Y presuminus f 3 ut per] incipit clJ fol. 7r 4 nostris] sanctis f salutantur qJ t obsequiis] officiis a clerum FPU 5 commites 4* in] im c tuae ac uirtutis h 6 etsi] si et YclJ ac] et FPU 7 eicubuis Y 8 obdicatione f ac] et h sanguinis] illecebra add. f deseram tibique y 9 ipsi fecisti f, fecisti ipse U a om. C in] a U 10 aliquatinus c omnia] per omnia Matp Col., omni f 11 ut ex et c m. 2 ut iusseras post temporibus l.12 exh. М, ut iusserat ip1 illum FPU eusebi Y constantipolitani 4*1, cesariensis U; adnot. in mg. clJ man. s. VIIII: miror si ñ eusebii chronica diem (at oblitteratum) 13 quod om. yh instructo YclJ, infructu raqJ, al infructu sup. instructu S m. 1, instinctu M, iussionis y, iussioni h tuae yh 14 habebam FPU non repperi f aput clJ, om. y parentem Y 15 uere om. M dom*nionem c (i eras.), comnionem f promtius Yy, promtuis C, promptus ratfffJ, prumtius clJ 16 tibi om. y iudicaui MUflqJ uerumptamen r, ueruntamen Sf 17 tua om. Y saficare r 9 ita om. c scribsimus clJ ippone r, ypone U, hyppone Y, jppone b, hippo y, hippona y regione FPUqJ dereges Y illo tibi litteras nostras et transcriptam Carthagine membranam mittere dignaretur. quod et sanctos uiros, quos indice caritatis ipsorum tuo sermone cognouimus, Comitem et Euodium rogauimus, ut scribere ipsi curarent, ne uel parenti Domnioni codex suus diutius deforet et tibi transmissus sine necessitate redhibendi maneret.

Specialiter autem hoc a te peto, quoniam me inmerentem et inopinantem magno tui amore conplesti, ut pro hac historia temporum referas mihi omnem tuae sanctitatis historiam, ut qui genus, unde sis domo tanto uocatus a domino, quibus exordiis segregatus ab utero matris tuae ad matrem filiorum dei prole laetantem abiurata carnis et sanguinis stirpe transieris et in genus regale ac sacerdotale sis translatus edisseras. quod enim indicasti iam de humilitatis nostrae nomine apud Mediolanium te didicisse, cum illic initiareris, fateor curiosius me uelle condiscere, ut omni parte te nouerim, quo magis gratuler, si a suspiciendo mihi patre nostro Ambrosio uel ad fidem 10] Verg. Aen. VIII, 114. 13] (I Pet. 2, 9). 1 transscribtam ep, transcripta FPU, transcriptas M, transscripta c, transscribam <p\\ transscribendam Col. cartagine yep a C tf, Kartagine y h, cartaginem FPU, chartagine Jty, a carthagine M lnenbranam y, membrana FPUc, menbranas M 2 dignaretur mittere (mictere U) FPU quod et om. M, quod yhscs ф , sanctos autem M indice MYep, indicem FPU, indices lCαcyδhcφ, iudices f 3 ipsorum] eorum M sermonem FPU rogamus Y 4 scribere ipsi yep, haec scribere ipsi rC MacSfhip Col., hanc ipsi scribere F, hanc scribere ipsi PU, exscribere ipsi Rosrr. curarint Y, curauerint ep dominioni y f 5 codex suus diutius yep, diutius suus codex M, diutius codex suus (tuus c) cd. diforet Y transmissum yep, transmisimus FPU 6 redibendi yepfhq>, rescribendi FPU 7 peto ut Mira. merentem f 8 complecti Y<f><pl ut om. M hac om. FPU 9 mihi om. Y sanctitatis tuae U, sanctitatis y ut] et a 10 que f sis om. Mh domu ep, douo f tanaI. tum Cy, quomodo M 12 aete M<p laetante yepcrh, lactantem f abiurate C carnis] caritatis r 13 geniis PU regalem FPU ac yeph, et Macip, om. cet. sacerdotalem FPU sis] qualiter sis M ediseras Y 14 humilitatis (li m. 2) tf mediolanium CFYepcy<p, mediolanum cet. 16 ex parte pyep te om. yep quanto FPU gratulor FPU 17 a] ab y, ausus cum C suscipiendo CUepacff( inuitatus es uel ad sacerdotium consecratus, ut eundem ambo habere uideamur auctorem. nam ego, etsi a Delphino Burdigalae baptizatus, a Lampio apud Barcilonem in Hispania per uim inflammatae subito plebis sacratus sim, tamen Ambrosii semper et dilectione ad fidem innutritus sum et nunc in sacerdotii ordinatione confoueor. denique suo me clero uoluit uindicare, ut, etsi diuersis locis degam, ipsius presbyter censear.

Sed de me ne quid ignores, scias antiquissimum peccatorem non ita olim de tenebris et umbra mortis eductum spiritum aurae uitalis hausisse nec ita olim posuisse in aratro manum et crucem domini sustulisse, quam ut in finem perferre ualeamus orationibus tuis adiuuemur. accumulabitur haec meritis tuis merces, si interuentu tuo onera nostra releuaueris. sanctus enim laborantem adiuuans, quia fratrem non audemus dicere, exaltabitur sicut ciuitas magna. et tu quidem super montem aedificata ciuitas es uel accensa super candelabrum lucerna in septiformi claritate conluces; nos sub modio peccatorum delitescimus. uisita litteris tuis, profer in lucem, in qua ipse uersaris, super aurea candelabra conspicuus. eloquia tua lumen semitis nostris erunt et oleo lucernae tuae 9] (Ps. 106,14). 10] (Lue. 9, 62). 14] Prou. 18,19. 16] (Apoc. 1,13). 20J (Ps. 118, 105). 1 imitatus U, initiatus Y sacerdotum CY 2 uideamur habere jFPU ah doctorem a si Y delfino CUacytifhtp burdigalae «Pr, bure digale FPUYc, burdigalfa» <p, burdegalae cet. 3 batizatus U lambio (b ex p m. 2) caput cJ> barcillonem Tadf, barcinonam Mtp, barsalonem PU, barsolonem F *hispaniam (si uel s eras.) Y, hispaniam * atque in marg.: SCS paulinus baptizatus burdigalae a delphino consecratus barcinone a lampadio in presbyterio 4 inflamate U atque snbitae h tam F 5 pr. et om. h delectione f nutritus a c, ennutritus Y, enutritus (p* ordinatione FPUYac, ordine cet. 6 clero me Y uendicare uoluit Col. uendicare h 7 diueris 41, diuersi*s c locis locis U legam U censer c 8 scias] me add. h 9 olym YcJ> 10 ausisse UY«P, habuisse C olym YcJ> aratrum Ta 11 in om. Ucx fidem d proferre U 13 onera nostra om. c relauaueris y 16 ciuitas aedificata Col. 17 in] es in M septiforme FP, settiformi U, septinformi c claritati FPU collucens FPU nos om. fatif 18 delitiscimus Fy uiseta (e ex i) cJ>, uisita ergo M litteras y1 tuis Y\'ł\'h, tuis et cet. 19 ipse om. h 20 impinguetur r, inpiguabitur F UVllII. Paolini Nol. epistulae. 2 inpinguabitur caput nostrum et accendetur fides, cum de spiritu oris tui cibum mentis et lumen animae sumpserimus.

. 6. Pax et gratia dei tecum et corona iustitiae tibi maneat in die illo, domine pater merito dilectissime uenerabilis et exoptatissime. benedictos sanctitatis tuae comites et aemulatores in domino fratres, si dignantur, nostros tam in ecclesiis quam in monasteriis Carthagini Thagastae Hippone regio et totis parochiis tuis atque omnibus cognitis tibi per Africam locis domino catholice seruientes multo affectu et obsequio salutari rogamus. si ipsam membranam sancti Domnionis acceperis, transcriptam nobis remittere dignaberis. et hoc rogo scribas mihi, quem hymnum meum agnoueris. panem unum sanctitati tuae unitatis gratia misimus, in quo etiam trinitatis soliditas continetur. hunc panem eulogiam esse tu facies dignatione sumendi.

Caritas Christi, quae urget nos et absentes licet per unitatem fidei adligat, ipsa fiduciam ad te scribendi pudore 1] (Matth. 6, 17). 19] II Cor. 5, 14. 1 capud Yq>l de om. Col. 2 cybum Y mentibus FU 3 tibi] te FPU 4 pater et h et uenerabilis Cc., om. M 6 tam om. rei, tam Y in ex im ф 7 carthagini C, cartagini FPUaccf, chartagini rhq>, Kartagini y, cartagine Yф, carthagine Mf thagastae M, tagaste CracyShtp, tagasta Y4>, dagaste f, tegaste FPU ippone rei, hyppone FPUc, yph pone a f 8 parrochiis CFMPUcp, parrociis 4>, parreciis r, parroechiis elh, paroechiis c, paraoetiis y tuis om. FPU tibi cognitis tibi Ch 9 catholicae фy, om. M et] atque FPU salutare PUY4>f 10 menbranam cy dominionis U, dommonis f, dominonis y 11 transcribtam <f> mittere yepf dignaueris CYatp1, dignj|eris c, ne graueris M, om. FPU rogo hoc ut Y<f>h 12 ymnum Fayf, ym C, hynnum U cognoueris rcp uiuum f sanctitatis Fl, sanctitate y1 13 unanimitatis FPU 14 esse] rê\' y facias F 15 sumendi] et ualeas aàà. FpIU. — explicit yep, explicit epfa paulini ad alipium rep. CrFMPUYaydfah<p. — Incipit ept paulini etherasie ad augustinum XXVII q>, epta paulini et therasie ad scfii (scm om. rh) augu- depulso praestitit teque per litteras tuas uisceribus meis intimauit, quas et de scolasticis facultatibus adfluentes et de caelestibus fauis dulces ut animae meae medicas et altrices in quinque libris interim teneo, quos munere benedicti et uenerabilis nobis episcopi nostri Alypii non pro nostra instructione tantum, sed etiam pro ecclesiae multarum urbium utilitate suscepimus. hos igitur nunc libros lectioni habeo, in his me oblecto, de his cibum capio, non illum qui perit sed qui operatur uitae aeternae substantiam per fidem nostram, qua accorporamur in Christo Iesu domino nostro, cum fides nostra, quae uisibilium neglegens inuisibilibus inhiat, per caritatem omnia secundum ueritatem omnipotentis dei credentem litteris et exemplis fidelium roboretur. o uere sal terrae, quo praecordia nostra, ne possint saeculi errore uanescere, condiuntur! s o lucerna digne super candelabrum ecclesiae posita, quae late catholicis urbibus de septiformi lychno pastum oleo laetitiae lumen effundens densas licet haereticorum caligines discutis et lucem ueritatis a confusione tenebrarum splendore clarifici sermonis enubilas. 8] (Ioh. 6, 27). 11] (II Cor. 6, 18). 12] (I Cor. 13,7). 13] (Matth. 5,13). 15] (Matth. 5, 15 et Marc. 4, 21). augustinum rrh, paulini et therasie ad augustinum XV. f, cpistola paulini panagirica ad beatum augustinum IX, opta paulini ê]JI ad augustinum epm P, epistola paulini ad augustinum V. S, sauctissimi paulini episcopi nolani epistola prima ad augustinum episcopum U, incipit liber epfarum beati ▓ paulini nolani epi. epfa eiusdem ad sanctum augustinum epfij-I . Jlf. — 17 unianimo I\'yf) uenerabi P agustino Y 18 thearasia y 20 fidutia Y ad te] a die C, ad y rescribendi h 1 1 tuas om. FPU 2 scholasticis Tah 3 dulcis C modicas h, medicasset y 5 nobis om. Y coepiscopi y alipii rFMayifh, aljpii C 6 ecclesiarum a 7 in lectione 9 meme f 8 oblector yh cybum Y 10 corporamur f in om. PU 11 uisibilia yh inuisilibus 9 12 credentes Y, credendum PU, credens yh 13 et ont. FPU quo ex quae r m. 2, que Y 14 uaniscere Y1 15 digna 3 super CMY fIrfh, supra cet. late ona. h 16 septiforme ^1, septeformi Y1 lychno f*, lichino yf1, ligno cet. 17 infundens M densissimas f, has PP U scilicet Y 18 confessione Y 2*

Vides, frater unanime admirabilis in Christo domino et suspiciende, quam familiariter te agnouerim, quanto admirer stupore, quam magno amore conplectar, qui cotidie conloquio litterarum tuarum fruor et oris tui spiritu uescor. os enim tuum fistulam aquae uiuae et uenam fontis aeterni merito dixerim, quia fons in te aquae salientis in uitam aeternam Christus effectus est. cuius desiderio sitiuit in te anima mea et ubertate tui fluminis inebriari terra mea concupiuit. ideoque cum hoc Pentateucho tuo contra Manichaeos me satis armaueris, si qua in alios quoque hostes catholicae fidei munimina conparasti, quia hostis noster, cui mille nocendi artes, tam uariis expugnandus est telis quam obpugnat insidiis, quaeso promere mihi de armamentario tuo et conferre non abnuas arma iustitiae. sum enim laboriosus etiam nunc sub magno onere peccator, ueteranus in numero peccatorum, sed aeterno regi nouus incorporeae tiro militiae. sapientiam mundi miser hucusque miratus sum et per inutiles litteras reprobatamque prudentiam deo stultus et mutus fui. postquam inueteraui 6] Ioh. 4,14. 7] (Ps. 62, 2). 8] (Ps. 35, 9). 11] Verg. Aen. VII, 334. 17] (Rom. 1,22). 18] Ps. 6,8. 1 uide a unanimfe tp, unianime y9, unianimae r, unanimis FPUfff ammirabilis Ytp1 et om. h 2 suspiciendae T, suspiciente U, suspiciens tie F, suspien P, suscipiende cet. Col. familiter F te agnouerim OJ, agnouerim te Col. admirar F, ammirer Yytp1 3 complectar amore ff f complectas y tota die U 4 litterum y 5 aquae-fontis bis exh. y et uenam—aquae om. 9 merito om. h 6 quia om. spat. uac. C in te] uitae F, uiuae f aquae] uiuae add. yh sallientis Y1 8 fluminis tui f terra mea inebriari h inebriare Yl 9 hoc om. Y pentateuco Cfla, pentatheuco (s. I. m. 2: at pentateuco) M, pentateyco cp, pentateycho h . S, pentateycho y, pentatico FPU tuo] tuo cum hoc If manacheos y, manicheos cet. sat FPU, om. Y sarmaberis Y sed s. I. m. 2 exarmaueris 10 munimina ex minima y m. 2 11 qua S nostrae C 1 cui] rt cum C mille artes nocendi a, nomina mille FPU artes (rt ^ m. 2) M IX 12 opugnandus M1 opugnat Y, pugnat U queso ex quoso Y m. 2 13 armentario Ytp, armentorio C, armario M 14 magno sub FPUY 15 honore Myhtp (sed y h et alt. 0 in ras., M s. I. m. 1: af onere) peccato <f sed] se U, et f aeterno regi M1 16 incorporeae Yf, in corpore cet. sapientia FPU 17 miseratus FPU 18 sed postquam 9, perquam FU inter inimicos meos et euanui in cogitationibus meis, leuaui oculos meos in montes, ad praecepta legis et gratiae dona suspiciens, unde mihi auxilium uenit a domino, qui non secundum iniquitates retribuens inluminauit caecum, soluit conpeditum, humiliauit erectum male, ut erigeret humiliatum pie.

Sequor igitur non aequis adhuc passibus magna iustorum uestigia, si possim orationibus uestris adprehendere, in quo dei miserationibus adprehensus sum. rege ergo paruulum incerta reptantem et tuis gressibus ingredi doce. nolo enim me corporalis ortus magis quam spiritalis exortus aetate consideres, quippe aetas mihi secundum carnem iam ea est, qua fuit ille ab apostolis in porta speciosa uerbi potestate sanatus, in natalibus autem animae illius adhuc mihi tempus infantiae est, quae intentatis Christo uulneribus inmolata digno sanguine agni uictimam praecucurrit et dominicam auspicata est passionem. atque ideo ut infantem adhuc uerbo dei et spiritali aetate lactantem educa uerbis tuis uberibus fidei sapientiae caritatis inhiantem. si officium commune consideras, frater es; si maturitatem ingenii tui et sensuum, pater mihi es, etsi forte sis aeuo iunior, quia te ad maturitatem meriti, honorem 1] (Rom. 1, 21). Ps. 120, 1. 3] (Ps. 102, 10). 4] (Ps. 145, 8). 11] (Act. 4, 22). 14] (Matth. 2, 16). 1 inter] omnes add. U euanui y 2 ad om. 8, unde f 3 suscipiens CrtFptYf uenit auxilium 8- 4 retribu*** Y sed 3. l. m. 2 t Q retribuit nobis maga Y 7 et uestigia FPU 8 miserationibus dei h per incerta (p*, in incerta y, in terra [IPah 9 reptatem F, reputantem f noli Y enim] ergo Y me] in me af, ut me M 10 corporales rif inagisfa (is eras.) y spiritualis CUaa, spirituales <f, spiritales rf aetatis exortus a 11 iam ea ui, ea iam Col. in qua M, cuius a 12 illa f, illi Y uerbi] ubi f claudus sanatus f 18 adhuc on. M mihi om. Mf infantiae tempus a 14 est om. 3 intemptatis r ulneribus P immolato f, immolatam a 15 uictima CY digna-uictima naluit Sacch. et] uel f 16 ideoque (p1, om. yh ut om. U spirituali CU 17 lactentem a fh, lactante Y ut uberibus Y sapientiae] spei cont. Sacch. 18 commune officium f es om. Y 19 sensum Yaif michi es. alit. et si forte si fuero iunior et si forte sis I 20 sis om. Y, si fnero r aeuo om. a qui a<p te maturitas M honorem cpt, ad que honorem M, honorem a, honore errs-cpt, honor FPUYfh Col., honora 3, et honorem Eosw. seniorum, prouexit et iuuenem cana prudentia. foue igitur et conrobora me in sacris litteris et spiritalibus studiis tempore, ut dixi, recentem et ob hoc post longa discrimina, post multa naufragia usu rudem, uixdum a fluctibus saeculi emergentem; tu, qui iam solido litore constitisti, tuto excipe sinu, ut in portu salutis, si dignum putas, pariter nauigemus. interea me de periculis uitae istius et profundo peccatorum euadere nitentem orationibus tuis tamquam tabula sustine, ut de hoc mundo quasi de naufragio nudus euadam.

Idcirco enim leuare me sarcinis et uestimentis onerantibus exuere curaui, ut undosum hoc, quod inter nos et deum peccatis interlatrantibus separat, praesentis uitae salum omni amictu carnis et cura diei sequentis iubente et iuuante Christo expeditus enatem. neque id perfecisse me glorior quod, etsi gloriari possem, in domino gloriarer, cuius est perficere quod nobis uelle adiacet. sed concupiscit adhuc anima mea desiderare iudicia domini. uide quando adsequatur effectum dei uoluntatum, qui adhuc ipsum desiderare desiderat. quod in me tamen est, dilexi decorem domus sanctae et, quantum in me fuit, elegeram abiectus esse in domo domini. sed cui 13] (Matth. 6, 84). 15] (H Cor. 10,17). 16] (Rom. 7,18). (Ps. 118,10). 20] (Ps. 25, 8 et 88, 11). Gal. 1, 15. 1 seniorem lfJ, sernorum f prouehxit P iuuenum (et om.) MłJ. 2 me om. aSf spiritualibus Ca 3 tu] tu tuo ô retentem f post longa] longa rłJ. 4 usu] uisurum łJ. rudum PU, om. 9 et uix 9 a om. 9 seculi fluctibus FPU 5 qui iam] que iam y, quia in FPU, quide ex quida Y m. 2 constituisti el, constituto y, constitutus es 9 tuto Rosw., OfR. yS Col., toto cet. 6 portum 9 7 iustius f 9 de om. F nudus] quasi nudus FPU 10 iccirco FPael SlfJt enim*** (sal uel sar n er.) Y, ego enim C leuiare mede f sarcius 9 11 exure 9 12 uitae praesentis a 18 diei] di C iubente] uiuente C 14 enarrem FPU profecisse U et quod łJ. si et rSftp, si 9 16 uelle adiacet au, adiacet uelle Eosw. concupiscet Y adhuc concupiscit FPU aduc P, adhuc adhuc (pom. f auima mea adhuc desiderare łJ., anima mea desiderare adhuc M 17 iudicia domini om. Y dei om. 9 18 uoluntatem TarrIf effectu dei uoluntatem cod. Vatic., effectum dei uoluntate duo codd. teste Lebrunio ipsum ex posum 9 19 est om. a 20 eligeram y1, eligerem y domini mei « placuit segregare me ab utero matris meae et ab amicitia carnis et sanguinis ad gratiam suam trahere, eidem placuit inopem me omnis boni meriti suscitare de terra et de lacu miseriarum ac de luto faecis educere, ut conlocaret me cum principibus populi sui et partem meam in tua sorte poneret, ut te praestante meritis officio sociatus aequarer.

Praesumptione igitur non mea, sed placito et ordinatione domini fraternitatis tuae mihi foedus usurpans, tanto indignus honore me dignor, quia te pro tua sanctitate certo scio (nam ueritate sapis) non alta sapere, sed humilibus congruere, ideoque prompte et intime recepturum spero caritatem humilitatis nostrae, quam quidem iam recepisse te per beatissimum sacerdotem Alypium, quia dignatur, patrem nostrum confido. is enim sine dubio de se tibi exemplum praebuit nos ante notitiam et supra meritum diligendi, qui incognitos sibi nos et longinqua soli uel sali intercapedine disparatos spiritu uerae dilectionis, qui ubique et penetrat et effunditur, et uidere diligendo potuit et adloquendo pertingere. hic nobis prima affectus sui documenta et caritatis tuae pignora in supradicto munere librorum dedit. et quanto studuit inpendio, ut sanctitatem tuam non ipsius tantum uerbis sed plenius eloquentia et fide tua cognitam non possemus amare mediocriter, tantopere curasse eundem credimus, ut nos uicissim ipsius imitatione 4] (Ps. 112, 8). 10] (Rom. 12,16). 8 de terra suscitare U 4 ac] et FPU cumlocaret 01 me om. C 5 sorte] parte ys ponere FPU 6 praestantem FMPU equarem FMPUY 9 dignior Yf sanctite 8 certedfa 10 ueritatem FPUY 11 prompte] propter te ayd-, prompte te fort. in te me FPU caritatis (humilitatis om.) Y 12 te om. y beatissimum] baptismum Stp1 18 alypium C, alippium U, alipium cet. et quia M partem U confitendo f his ylcp I 14 enim ti 01 tibi] tot>$tibi sine dubio de seA notitiam ex etiam # 15 diligi & incognitor y 16 longinquam C, longequa FIPI soli uel om. h uel sali exp. FP salis Y intercapidine ylq; 18 effectus FPU 19 tui Y pignera f supradicto] digno add. raif numere P1, numero F 20 librorum munere M libro raif quando f 21 uerbis ,om. y 22 cognita FPUY possimus FPUyh, possumus Y tanto opere f, tanto per r\' currasse r3 23 eum M miratione f plurimum diligas. gratia dei tecum, ut est, in aeternum maneat optamus, frater in Christo domino unanime uenerabilis desiderantissime. totam domum et omnem comitem et aemulatorem in domino sanctitatis tuae plurimo fraternitatis unanimae salutamus affectu. panem unum, quem unanimitatis indicio misimus caritati tuae, rogamus accipiendo benedicas.

Et excusandum putasti, frater dilectissime, quod ad nos non ipse uenisses secundum sponsionem tuam expectationemque nostram? tu uero potiore tui parte quam qua manseris, solo corpore domi residens, uoluntate ad nos et spiritu et sermone uenisti; quamquam ne corporaliter quidem penitus afueris, quando in pueris tuis sancta in domino tibi seruitute conexis corporis ad nos tui membra uenerunt. quamobrem, frater uere sancte merito dilectissime et in Christo nobis unanime, tibi reposita iam in caelis est corona pietatis, quam iustus iudex reddet in illa die tibi et omnibus iuxta te caritate 16] II Tim. 4, 8. 1 domini FPU 2 fptamus y domine Y, in domino f, om. M unianime (ia corr. y) rS, om. Y et desiderantissime Y, desideratissime PU, ac (ac om. cp) desiderabilissime Mcp, dilectissime a 4 plurime Y unanimi Y, unianimi y, unianime łJ. 5 pariem f unianimitatis y iudicio f 6 benedicas] uale add. FPsU, ras. 4-5 litt. M. — explicit epia paulini et therasiae ad augustinum rF, explicit Y. FLMOPU. — Meropii paulini episcopi nolani ad seuerum monachum epistola prima incipit F, item epistola eiusdem ad seuerum XVIII. L, ad sulpicium seuerum - XXVI - M, incipiunt epistolae sci paulini ad seuerum 0, sanctissimi paulini episcopi nolani epistolarum liber secundus incipit ad seuerum U. — 8 seuero fratri paulinus peccator U, seuero fratri paulinmt et therasia peccatores LM, om. FOP 9 et om. FLMU 11 patre U quam qua coni. Lebrun, quam Ov, qua L, quamuis FPU quam manseris om. M 12 pr. et om. U 13 nec LM afueris 0, abfueris cet. 14 in pueris] ut imposueras FP (ut s. 1. P) U tibi in domino F seruitute tibi U 15 ad nos corporis tui F, ad nos tui corporis U 17 est iam in celis LM pietas corona U 18 illa] alia U perfecta proximum in Christo uel Christum in proximo diligentibus. spiritalia enim carnalibus intuentes facile conligimus ei dilectione perspicua, quam fratri quem uides exhibes, caelestem illam fidelem atque perfectam, qua deum quem non uides diligis. quod probamus oboedientia fidei, si scilicet inuicem diligendo probemus nos, sicut tu probas, illius magistri esse discipulos, qui usque ad finem dilexit suos et animam suam pro amicis suis posuit potestate eadem qua et sumpsit.

Ergo tibi, frater uere sanctissime et merito benedicte, in regione uiuorum supra reginam Austri locus et merces erit. illa enim peccatrix, utpote adhuc inuisitatarum gentium socia, iam tamen uisitandarum praeuia, non habens legem litterae sed habens fidem legis in tabulis cordis carnalibus spiritu consilii et pietatis incisam, utilitatis suae causa et magni ac salutaris lucri studio tantis ab interuallis ultimi orbis excita diuinam audire sapientiam concupiuit, ut quod non habebat acciperet et lucem scientiae qua carebat hauriret. iam tunc scilicet sponsum suum uentura de gentibus regina desiderans in odorem spirantis late a propheta suo Christi circumamicta uarietate in uestitu deaurato et populi et paternae domus oblita currebat, barbara natione, non animo, et in aperto peregrina, sed in occulto Iudaea sanctorum fieri ciuis optabat. unde non solum caelesti praemio resurrectionis beatae, sed etiam potestate apostolorum de Iudaeis adulteris iudicandi ipsius 5] (I Petr. 1, 8). 7] Ioh. 18, 1. 10, 15. 11] (III Reg. 10, 1; n Par. 9,1; Matth. 12, 42; Luc. 11, 31). 14] II Cor. 3,3. 20] Ps. 44,10. 2 spiritalia 0 3 celestam U 4 qua LMv, quia cet. 5 si om. FPU 6 magistri esse discipulus 0, discipulos magistri (magistros M) esse LM 7 ad] in FM 8 suam om. LMv suis om. M 9 et Ov., om. cet. 10 fratri FPU sanctissimo FPU benedicto FU 11 et om. FPU mercis F (i in ras. F) PU 12 adhuc om. LM inuisitatarum] a deo add. FLMPU 13 tandem FU, tn ex tm L et ita saepius 14 carb nalibus om. 0 15 insciam U 16 excitata FPU 17 habeat 0 20 spantis L spirantis-suo om. M 21 ueritate U populi sui M fieri 22 barbarea P 23 fieri cives 0, ciuis fieri F, fieri eius U, ciuis L 24 beata LM ore iudicis digna censetur, quia Christum in Solomone mirata uerum reginae caelestis affectum in imagine mystica ecclesiae prouidentis inpleuerat. ergo si illam in futuro diuina remuneratio manet, cum tamen et ipsa istic illo quoque tempore magna ex parte receperit mercedem suam conpotita desideratum sapientiae caelestis auditum, quae tandem praemia rependentur tibi, qui me pari gratia et maiore opera, quia minore utilitatis ad praesens tuae spe desiderasti? quid enim, quaeso, in me desiderandum habuisti? quid, quod non haberes, a me sumendum sperasti? quod bonum tibi de conloquio inperiti? quae utilitas in aspectu peccatoris foret? quid ab insipiente sapiens, rectus a prauo, beatus a misero, ab infirmo fortis, ab inopi diues in domino capere potuisti?

Vere tu non quae tua sunt quaeris, sed quae Christi, quia non meritum nec emolumentum ex me tuum, sed solam illam, quae plenitudo est euangelii, caritatem uel in tuae peregrinationis cogitatu uel in uexatione tuorum causam habuisti. beatus es, quod non habeo unde retribuam tibi; retribuetur autem tibi in resurrectione iustorum ab eo, qui et in minimis suis se diligi testatur et recipi. unde et illud ait pro quolibet nominis sui uel falso aut intili seruo uerbis suis debitorem se faciens: qui recipit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet. mihi scilicet non decessura ob hoc sarcina mea, licet a iusto honorem iusti peccator accipiam; tibi uero in remunerationem boni accepto ferenda ipsa opinionis tuae iustitia, quia sancto errore sed uero % pietatis affectu bonum dominum honoraueris et in malo seruo. 1] (Matth. 12, 42). 14] (Phil. 2, 4). 16] (Rom. 13,10). 18] Luc. 14,14. 20] (Matth. 25, 40). 22] Matth. 10, 41. cUp. 1 ore iudicis ore M salomone P 2 regina FPU 3 preuidentis FPU ipleuerit M 4 ipsa ista FP, ista ipsa U 5 suam om. U, tibi M compotita-auditum om. M compotita o, cumpotita O, computet ad cet. 6 quia et eadem FPU 7 patri U 8 utilitati P ad praesens utilitatis M spei L 13 inopi 0, inope eet. 15 emulumentum 0 16 legis est euangelii M 20 diligit U recipit U post et om. FPU 24 ab F 25 uero] enim U remuneratione FL accepta 0 u. LMl 26 ipsa M 27 pieta 0 et] etiam U

Quid igitur miseri faciemus hinc etiam rationem et poenam debituri, quod honores accipiamus inmeritos et qui auditores tantum legis sumus a factoribus praedicemur? quo magis scilicet exprobretur nobis condemnandae torpor ignauiae, sterilium ieiunitas animarum et in operibus bonis aridae manus, cum audiendo per sermonem tuum uera dignis, ut tu es, Christi semis atque ideo nobis falsa praeconia quanto debito constringamur agnoscimus, quando iudicium tuum nostris actibus conferentes quae de nobis audimus non inueniamus in nobis. quid enim simile gloriari possumus? etsi in domino gloriandum sit, quia nihil nisi eius munere acceptum habemus, attamen mihi aetas prouectior et a primis iam annis honorata persona potuit maturare grauiorem, praeterea corpus infirmius et decoctior caro obterere studia uoluptatum, ad hoc uita ipsa mortalis in laboribus et aerumnis frequenter exercita odium rerum inquietantium parere et de spei necessitate ac dubiorum metu cultum religionis augere, postea denique ut a calumniis et peregrinationibus requiem capere uisus sum, nec rebus publicis occupatus et a fori strepitu remotus ruris otium et ecclesiae cultum placita in secretis domesticis tranquillitate celebraui, at paulatim subducto a saecularibus turbis animo praeceptisque caelestibus accommodato procliuius ad contemptum mundi comitatumque Christi iam quasi de finitima huic proposito uia dimicauerim. 8] (Rom. 2, 18; Iac. 1, 22). 5] (Luc. 6, 6). 1 huic F, hunc Ll 3 legis tantum LM, tamen legis P 5 aridae manus ex accideramus P m. 2 cum om. LM 6 uerum 0 dignus d FPU 7 sernus FPU 8 quano L actibus] ac tibi FPU 9 inuenimus M in nobis non inueniamus U 11 habeamus 0 attn ex attm L, om. M 12 personam FLPU 13 grauitatem v infirmum LM 14 obdurat F, obturat PU studio 0 ad hec FU, om. M uita] quoque add. M 15 erunnis P 16 inquetantium F 17 postea] potest U fU et SNp. postea m. 2 P 19 foris 0 21 sebducto 0 22 procliuus FU contentum U 24 dimicauerim Lv, demicauerim FOPU, dimicarem M, demigrauerim Bosw.

Tu frater dilectissime, ad dominum miraculo maiore conuersus es, quia aetate florentior, laudibus abundantior, oneribus patrimonii leuior, substantia facultatum non egentior et in ipso adhuc mundi theatro id est fori celebritate diuersans et facundi nominis palmam tenens, repentino inpetu discussisti seruile peccati iugum et letalia carnis et sanguinis uincla rupisti. neque te diuitiae de matrimonio familiae consularis adgestae neque post coniugium peccandi licentia et caelebs iuuentas ab angusto salutis introitu et arduo itinere uirtutis in mollem illam et spatiosam multorum uiam reuocare potuerunt. beatus, qui refugisti de consilio inpiorum et in uia peccatorum persistere noluisti et sedere in cathedra pestilentiae dedignatus es, ut humilitate praecelsa pedibus crucifixi accubares.

Tu ergo uerus factor legis et euangelii non surdus auditor, qui corpus et mundum configens cruci delicias iuuentutis et uitae praesentis mala gaudia pro uenenis et luctibus auersatus es, respuens patrimoniorum onera ceu stercorum, merito socrum sanctam omni liberaliorem parente in matrem sortitus aeternam, quia caelestem patrem anteuerteras terreno parenti, exemplo apostolorum relicto patre in nauicula fluctuante, scilicet in huius uitae incerto cum retibus rerum suarum et inplicatione patrimonii derelicto Christum secutus. nec minoris domesticis opibus ingenii facultatis laudem ab hominibus non accipiens et inanis gloriae sublimiter neglegens piscatorum 6] (Ps. 115,17). 10] (Matth. 7,13). 11] Ps. 1, 1. 15] (Iac. 1,22). 22] (Matth. 4, 22; Marc. 1, 20; Luc. 5,11). 1 frate U, autem frater M maiore miraculo FPU 2 qui LM habundantior FLU, abondantior P 3 leuiore FLMP 4 id est om. FPU deuersans LM 6 loetalia 0, legalia LM uincula U 8 praeceps M iuuenta LM, iuuentus OU 9 augusto U itinere itinere U ft 10 spatiosam Ov, spetiosam U, speciosam F, speciosam LMP 11 effugisti M consiliis FPU 14 crucifixi pedibus FPU accubaris FPU 15 ergo] uere LM uetus P 18 es] es et F 20 patrem om. M anteuerteras] praeposueras M parenti terreno U 21 relicto om. Schot. patre] eo M in nauicula P m. 2 in marg. fluctuantem LM 23 derelicta LM minor es L, minore M 24 facultate LM 25 gloriae] cupiditatem add. LM praedicationes Tullianis omnibus et tuis litteris praetulisti. confugisti ad pietatis silentium, ut euaderes iniquitatis tumultum. mutescere uoluisti mortalibus, ut ore puro diuina loquereris et pollutam canina facundia linguam Christi laudibus et conmemoratione ipsa pii nominis expiares.

0 uere Israelita, qui deum Iacob tam fida mente uidisti et tamquam ipsius domini conluctatione firmatus praeualuisti aduersus principem huius mundi et spiritalia nequitiae in caelestibus debellasti scuto fidei armisque iustitiae, praeoptans Christo placere quam hominibus, hominibus stultus esse quam deo, omni facundiae omnique sapientiae huius mundi praetulisti scandalum crucis, ut quod pereuntibus stultitia est tu in partem salutis adscitus, ut omnibus saluis futuris patescit, uirtutem et sapientiam dei esse cognosceres. beatus es, frater, quia non caro et sanguis reuelauit tibi haec, sed pater qui in caelis est per dominum nostrum legum Christum, qui conuertit sapientiam eorum et stultam fecit et elegit infirma ac stulta mundi, ut mundum istum his ipsis, propter quae deum dedignatur nosse, confundat. memento ergo tu nostri magis, qui locupletioribus meritis ad exorandi potentiam niteris. nos enim licet iam accensa in lumine Christi lucerna, tamen adhuc sub modio peccatorum latentes, uestra, qui tam fidei et gratiae quam operum luce conspicui per septena domini candelabra fulgetis, educi manu uestroque oleo inpinguari caput cupimus, ut non fumigante lino, quod nec ipsum tamen misericors dominus extinguit, 6] (Ioh. 1,47). 7] (Gen. 32,24). 8] Eph. 6,2. 10] (Gal. 1,10). (I Cor. 3, 18). 12] I Cor. 1, 18. 15] Matth. 16, 17. 17] I Cor. 1, 27. 25J (Apoc. 1, 20). 1 hominibus LM et] e L tuis] totis fort. 2 scilentium 0 6 israhelita OU 7 ipsius 0, in ipsius cet. luctatione FPU 9 deaUasto 0 perobtans L 13 ascitus ut hominibus LM 14 cognosceres esse U 16 haec om. M 17 qui stultam fecit sapientiam mandi et elegit M 18 mondi P 19 modum P dedignatur nosse 111 -5f1 dignatur 0 noscere FPU 20 magis nostri F locupletori- "8 F 21 exorandam PU, exorandum F 23 latentaes (ae ex a corr.) L 24 fu.lgentis U, fulget F 26 misericor U deus LM extingbuit U obscuri ardeamus, sed puro et ceteris etiam praeferendo fidelis exempli lumine luceamus, quamquam domini gratia tenebris relucente non obscuri per nominis ipsius claritatem, etsi remoti, ut audistis, agamus. in cenaculo enim nostro secreti silemus, quia bonum est uiro, ut propheta ait, sedere singulariter et tacere. unde etiam in causis uociferandis silere nos docuit ipse dominus, qui sicut agnus coram tondente non aperuit os suum, qui tamen dixit; tacui, numquid semper tacebo? ipsius ergo uoluntatem et iudicium taciti sustinemus, qui potens est et nunc in nobis tacere et, cum uoluerit, interpellare pro nobis.

Verum interim in hoc nobis nostra nocuisse peccata persensimus, quod nec meruimus te uidere, et insuper hoc ad mala nostra cumulatum putamus quod et temptationum tibi causa fuerimus, qui bis geminas, ut indicasti, aegritudines pertulisti, toties uerberatus, quotiens ad nos uenire conatus es. sed quia saepe dominus ipse, ut scriptum est, deus noster temptat nos, ut caritatem nostram probet, qua nos in ipsius pace diligimus, de tua potius fide quam de nostra speramus, ut si praemissa temptatio probationem in te operata est, non ultra ualeat probata ideo caritatis uota frustrari. ita enim tibi promptum inesse spiritum scimus, ut non uereamur, ne ad inpedimentum communis desiderii caro semper infirma praeualeat, quam fide roborans animo subiugabis, ut quod ex se non potest in Christo posse cogatur, si dicas ei: ne pugnes 2] (Matth. 6,22). 3] (Es. 42, 3). 5] Thren. 3,28 sec. LXX. 7] Es. 53, 7. 8] ib. 42, 14. 11] (Rom. 8, 34). 17] Deut. 13, 3. 20] (Rom. 5, 4). 1 proferendo 0 2 gratia] te add. 0, de add. LM 8. I., in add. cet. v tenebris; L 3 pro L 5 ait LM, tacens et FPUv, tacens a 0, in threnis coni. Saech. 6 uociferandi M . 7 tondente se FPU 10 tacere in nobis U 12 nouisse FPU 13 meruerimus FPU a malo nostro V FPU 14 temptationem 01 15 qui bis Ov, quibus FPU, pro quibus LMj bis fort. delendum 17 dominus noster FU 18 qua nos] in uice add. M sed m. 3 exp. 19 tua] qua U peramus U 20 in te probationem FPU 21 ualeant M probatae F, probate UP* ideo] in deo FP" U aduersus spiritum, esto consentiens aduersario tuo in uia, et erit pax ossibus tuis, et, cum exultauerit cor meum in deum uiuum, tunc etiam caro mea requiescet in spe.

Tene ergo, frater, quod tenes, ne coronam tuam accipiat alter; cui simile est, ut quod uolueras uelle non desinas et inmutabilem ad nos ueniendi sententiam teneas. religiosa conamina ipse ad uoti fructum peruehet in cuius potestate est ac fauore, ut possimus prospere quod pie uolumus. scimus enim, quia desideranti bonum omnia procedunt in bonum. uerum et nos, quod quidem nobis gratissimum signum concordiae in omnibus nostrae fuit, infirmitatum tuarum indices litteras aegrotantes accepimus, probauimusque in nobis secundum apostoli dictum et affectum conpati sibi unius corporis membra. nam et eo ipso nos refectos sensimus, quod reualuisse te scripseras, ut in diuersis licet terris positi operantis in nobis spiritus unitatem tacita in corporibus separatis conexione paribus aut incommodis aut remediis congruentes experiremur.

Pone igitur et tu, frater unanime meliorque in Christo nostri portio, si quam ex nostrae castigationis indicio tristitiam pia mente duxeris, quia castigans castigauit nos dominus et morti non tradidit nos. uisitati enim medica omnipotentis manu in spem sanitatis a praesenti aegritudine fouebamur, flagella inuicem nostra mutuis consolationibus mollientes. nam solatium nobis magnum et dulce praebebat ipsa coniunctio passionis, quod non sine domini numine, cuius iniussu nec passeris casus in terram est, concurrisse in nobis ipsa unitas uerberum uidebatur. sic et commoditas coeperat ambobus una procedere, seu quod alter alterius leuamine respirabat siue 1] Matth. 5, 25. 3] Ps. 87, 4. 83, 3 et 15, 9. 4] Apoc. 3, 11. 9] (Rom. 8,28). 13] (I Cor. 12, 26). 20] Ps. 117,18. 25] (Matth. 10,29). 6 uiuendi U 8 ac] et U 10 quod - l. 11 fuit om. M nobis om. PU 11 concordiae nostre P in omnibus Rosic., hominibus w nostrae om. U 13 affectu fort. 14 sensimus refectos LM 15 scripseris U 16 connectione F 18 melior LMPlV 19 nostri om. FLU, nos exp. P 23 fouebamus FI0 24 solacium P 25 nomine LMOPv (sed P in tnarg.: numine) sine cuius iussu LM quod dominus unitatis operator indiuiduo spiritu omnes suos nectens neque carnalem in nobis substantiam discrepare pateretur.

Non haec tamen tantum causa pueros nostros morata est. nam Vigilantius quoque noster in Campania et antequam ad nos perueniret et posteaquam peruenit, ui febrium laborauit et aegritudini nostrae, quia et ipse sociale membrum erat, socio labore conpassus est. denique ille catechumenus, qui necdum nostri corporis erat membrum, uulnera nostra non sensit et sanus fuit atque expers languorum nostrorum, quia non suae conpaginis dolorem caro adhuc aliena sentire non poterat. ergo ut coepit Vigilantius noster progredi posse, tum demum censui scripta esse reddenda. fatemur enim ambos multo ante properasse, sed cum ante uirium receptionem temere festinaret qui non poterat, inpie qui ualebat, ambos quia non poteramus uolentes consilio, retinuimus inuitos silentio.

Itaque, ut supra scripsimus, post aegritudinem communi labore toleratam orationibus sanctorum atque carorum, parte etiam, ut credimus, maxima tuis respiciente clementius domino recreati, adhuc tamen exhaustis corporibus infirmi — in quo quidem nos gloriari apostolus docet, quem potentem, ut praedicat, faciebat infirmitas, quia scilicet caro, quae aduersus spiritum militat, cum aduersa ualitudine frangitur, pariter infractis uiribus spiritalem non ualeat expugnare uirtutem — carne igitur infirmi ad profectum spiritus, qui damno carnis exultat et tamquam inimicae materiae tribulatione laetatur atque infirmatione domiti corporis conualescit, sana et ualida caritate, quam erga te per dominum Iesum magnam habemus, dedimus has litteras in solatium tui, ut nos interim tenemus tuas, donec te ipsum, 20] (II Cor. 12, 10). 21] (Gal. 5,17). 2 neque] ne U, me F, neque (que exp.) P 3 ne FUP tam P 8.1. •oeio cause Fl causa tantum M 6 sociale 0 v, sociabile cet. 7 solacio P, solaeio 0, solatio LM, solatiuo v et labore M catecumiuus FLMU, cathecuminus Ov, caticumnen P 9 exper U langorum L 10 pr. non om. FP\'U copaginis M 14 impari aequiualebat v, ire par et qui ualebat coni. Sacch. 15 inuitos. Silentio itaque M 19 remeati U 20 docet apostolus U 23 ualet U 24 quidam non 0 28 denec Ll ut spopondisti et quod numquam desinimus a domino sperare, uideamus.

Multa sunt, quae ad nos inuitare te et de patria parumper debeant seuocare, prae ceteris amor pacis et zeli fuga, qui maxime conspectu aut uicinia aemulae conuersationis accenditur. denique a nobis Romae zelotyporum incendia clericorum longinquitas urbis extinguit et omnis illic iniquitas . obstruit os suum, quia per absentiam inde nostram quasi subducto fomite segnis odiorum flamma frigescit nec in uocem audet erumpere, licet dentibus frendat inuidia, dum iniquitatis suae conscia ipsa se erubescit nec in promptu habet ubi faces liuidae mentis accendat. pax tamen dei, quae praecellit omnem sensum, abundat in cordibus plurimorum, et opus dei saluatoris in nobis Campania tota ueneratur. Romae quoque pauci etiam in clero ipso, a quo solo uidemur scandalizari, morsu inuidiae commouentur. sed domino gratias, qui et mihi miserrimo peccatori suo dedit dicere: quoniam oderunt me gratis. quod tamen ad me pertinet, cum ipsis quoque, qui oderunt pacem meam, mente pacificus sum. si quis enim uult contentiosus esse, hoc nostra consuetudo non recipit. horum tamen ipsorum, qui nos odisse et a consortio sanctitatis suae segregare dicuntur, uix ad nos tenuis fama perlabitur et ab auribus nostris spinarum sepe munitis ut aura frigida uel inportunum uacui culicis murmur excluditur.

Sed plenius indicare poterunt conserui nostri, pueri tui, quantum nobis gratiae dominicae detrimentum faciat urbici papae superba discretio, qui paucis ipsis diebus quibus 7] (Ps. 106, 42). 12] Phil. 4,7. 17J Ps. 34,19. 18] Ps. 119,7. 19] I Cor. 11, 16. 23] (Eccli. 28, 28). 1 a domino sperare 0 v, sperare in domino U, in domino sperare cet. 3 parumper de patria M, parum perdebant P1 5 quae 0 6 zelotiporum u 8 abstinentiam 0 9 segnes 0 10 frendeat U, fremat F ft 11 ipse P se Ov, om. cet. 12 praecellis U 16 commuuentur P, commouetur 0 sed et F 18 quod L, quid FOPUv, quantum M ad me pertinet] mihi attinet M 19 oderant FPU meam Ov, mea FPU, m- LM 20 hunc U 23 muniti FU 25 potaerunt FU 27 diseretio superba U quibus MO v, om. cet. nVllU. Pfculini Nol. epittalae. 3 interfuere uiderunt, quam adsidua nos, quam sedula sollicitorum fratrum monachorum antistitum clericorum atque etiam ipsorum saepe saecularium officia toto illo nostro aegritudinis tempore celebrauerint. quod apud unanimitatem tuam de dominica tamen gratia, cuius hoc quoque opus et munus est, gloriari licet, nemo propemodum tota Campania episcoporum non uisitare nos fas existimauit sibi. et quos infirmitas uel necessitas aliqua deuinxerat, missis uice sua clericis et litteris adfuerunt." Afri quoque ad nos episcopi reuisendos prima aestate miserunt. quod cum ita sit, uides quantopere ad humilitatem nostram festinare debeas, ut et paululum occasionem auferas quaerentibus occasionem et pro gratiae uel caritatis augmento peregrineris a patria, dum adhuc hospes corporis peregrinaris a Christo, quia ueritas ipsa testatur neminem prophetam acceptum esse in patria sua.

Fateor autem, licet mihi nihil praesentia tua gratius dari possit, accensum esse desiderium meum flagrantius in praesentiam tuam, quod multos fratres spiritales tecum nobis adfore spopondisti. eritne quaeso tempus illud et inlucescet ille aliquando dies, quo fraternitatem tuam comite electorum dei cohorte uenientem in gremio iam communis patroni dominaedii mei Felicis excipiam et, quod nunc ipsius orationibus inpetrari rogo, id inpetratum coram apud ipsum pariter in domino gratulemur, cum ego uos simul et uicissim conplexus omnes merito dicam concinentibus nobis: haec plane dies quam fecit dominus; exultemus et laetemur in ea, quia 13] (II Cor. 5, 6). 14] Luc. 4, 24. 25] Ps. 117,24. 1 nos exp. M m. 1, ad nos FPU 2 monacorum MU 3 illo] nos I illo LM nostrae LMU Pgretudinis 0 4 quo LM 7 nefas L, non uefas Jf sibi om. M ys in uicem suam FPU et Ov, ex cet., et ex fort. 11 et ut coni. Sacch. afferas (ex auferas) P querentibus occasionem FP, om. U 12 et om. FPU Sacch. augumento P, agmento U peregrinari FP\'Ų Sacch. 14 propheta L 17 flagrantius in exp. M 19 spospoudisti U 21 iam OP1, sane FP\'U, sancto LM dnedii MO, domni P, domini FU 23 impetrare conor FP\' U 24 ego] O g L, ergo 0 conplexos omnes OP, omnes complexos U, complexos omnes F 25 conscientibus FPU 26 et exultemus F bonum et iocundum habitare fratres in unum? tum ego te non in monasterio tantum uicini martyris inquilinum, sed etiam in horto eiusdem colonum locabo, sed gratis, quia iam a patrefamilias accepisti denarium tuum praeter illos, quos idem dominus iam pro uulneribus tuis largus stabulario dedit, ut curatus oleo misericordiae et uino gratiae utilius ad dominicam uineam integrato corpore locareris.

Videre ergo iam mihi uideor hortulum meum aduentantibus tecum domini mercennariis et cooperantibus cultiorem. neque enim difficile aestimari quam facile depleturi sint leuioris culturae laborem quos in uineam suam Christus elegit et otiosos deo in uano huius saeculi foro stare non passus est. iam et domestica mihi post osculum sanctum gaudia mente et cogitatione propono, cum inebriante spiritu caritatis sobriam misceamus per pocula casta laetitiam nec in fermento nequitiae, sed in azymis sinceritatis pia festa celebremus, psallentes domino hymnis et canticis spiritalibus, cantantes linguis et cordibus deo, omne quodcumque agimus in uerbo uel in facto in nomine Iesu Christi, gratias agentes patri per ipsum. qui facit unius moris habitare in domo, ut spero, nos faciet inter nos in semet . ipso habitare. qui fecit utrumque unum et exaltatus omnia traxit ad se, qui humiliatus ipse pacificauerat omnia, reconcilians mundum deo, cum repleuerit gaudio os nostrum praesentia uestrae unanimitatis, dicemus: magnificauit dominus 1] Ps. 132,1. 4] (Matth. 20, 9). 5] (Luc. 10, 35). 11] (Matth. 20,4). 15] I Cor. 5, 8. 17] Eph. 5, 19. 18] Col. 3, 16. 17; I Cor. 10, 31. 20] Ps. 67, 7. 22] Eph. 2,14. (Ioh. 12,32). 23] (Col. 1,20). 25] Ps. 125, 3. a 1 tom 0 2 martyris om. F 3 orto FLMU quia] tamen quia M 8 ortulum FI LMU 9 cultu iri LM 10 estimari LMOP*, extimari UP1, existimari F 11 otiosos] occisos U 13 obsculum U 16 azimis OJ sinceritatis et ueritatis F 17 ymnis M, in hymnis v spiritualibus FU eordiboB 18 linghuis U canticis M 20 deo patri v 21 et ut M nos faciat FLPU, faciet nos M inter nos om. M 22 traxit omnia U 23 omnia pacificauerat M reoncilians U 24 mondum P os nostrum gaudio FPU presentie F\'P\'U 3* facere nobiscum, et in abundantia laetitiae nostrae benedicemus uos de domo domini, quia benedicti uos domino, qui uenistis in nomine domini. calicem salutaris accipiatis et edatis panem beatorum in regno dei; uos enim estis coram domino Iesu satietas nostra et gaudium.

Aude igitur erumpere non tuis opibus et uiribus sed fretus et nixus in Christo, quia uirga eius et baculus ipsius nos consolatur et sustinet et gubernat. qui portat aegrimonias nostras et infirmitates nostras suscepit, dat lasso uirtutem, confortat genua debilia, ipse statuet et inmaculatam et inoffensam uiam tuam; praecinget te uirtute, et perficiet pedes tuos tamquam cerui, ut exultes sicut gigans ad currendam uiam nec inpedire te possit trepidae carnis infirmitas, qui non carne sed spiritu incedis. seruientes enim Christo corporis seruitio, animi imperio magis utimur. atque ideo uoluntatem nostram Christo auctore directam caro iussa comitatur trahitque corpus ab animi fortitudine firmitatem et ad domini habitum famulus conponit obsequium. atque ita uirtus in infirmitate perficitur, dum anima consensu carnis edomitae deo seruiens per infirmitatis ministerium inplet officia uirtutis.

Intende igitur et prospere procede, et deducet te mirabiliter dextera dei. misericordia eius et gratia praeibunt faciem tuam, et si infirmus domo prodeas, robur adquires eundo. sperantes enim in domino mutabunt fortitudinem, adsument pennas sicut aquilae. si ergo habeas cor ardens in uia, renouabitur sicut aquilae iuuentus 1] Ps. 117,26 et 115, 3. 4] Luc. 14,15. 8] Ps. 22, 4. 9] (Es. 53, 4). 11] (ib. 35, 3). Ps. 17, 33 et 18, 6. 15] (Rom. 8,9). 16] (Sallust. Cat. c. 1). 20] II Cor. 12, 9. 23] Ps. 44, 5. 24] Ps. 88, 15. 26] Es. 40,31. 27] (Luc. 24, 32). 28] Ps. 102, 5. 8 nexus LMO 9 consulatur U, osculatur F 10 suscipit M 11 pr. et om. LM 12 uirtutem 0 perficiet] precinget FPU 13 gigans 0, gigas cet. 14 currendum F nec OU, ne cet. 15 quia FP7U in carne sed in spiritu Lebrun 16 utimini U 18 firmitate U 24 dni 0 et misericordia FPU 25 adquiris 0 26 eundos L 28 ut U tua, curres et non lassabis; ambulabis et non deficies. non te uirga, non pera, non sacculus praegrauabit, non calciamenta nec duplex uestis inpediet; sed exuto carnalibus uinculis ut in terra sancta licet stare uestigio lumbisque praecinctis nullo aere graui zona festinanter, ut pascha domini et opus Christi in tempore conlecto gerendum est, uiam tuam curres: prosperum iter faciet deus salutarium nostrorum; omnis tibi uallis inplebitur, et omnis collis humiliabitur, ut fiant aspera iniquitatum in uias planas, ne usquam itineris offendas pedem tuum, quia angelis suis mandauit, ut custodiant te in omnibus uiis tuis. et ipse dominus protectio tua scuto pacis suae circumibit te, praelucens tibi in lumine uultus sui et praetendens in umbra alarum suarum, ut per diem sol non urat te neque luna per noctem. ubique loci custodiet atque benedicet introitus et exitus tuos, ut in omni loco filium pacis inuenias et super omnem hospitem pax tua ueniat.

Quod si forte proficiscens cogitata carorum hominum uel adsuetorum locorum diuulsione lacrimaueris, temporalis tristitia tua in aeternam laetitiam conuertetur. euntes, inquit, ibant et flebant, mittentes semina sua; uenientes autem uenient in exultatione portantes manipulos suos. ita tu etsi ueniendo fleueris, redeundo gaudebis et in gaudio metes quae in lacrimis seminaueris. gratia domini Iesu Christi et caritas dei patris et communicatio spiritus sancti cum tota domo tua non manufacta, quia uos estis templum dei uiuum, aedificatum in fundamentis 1] Es. 60, 31. 2] (Matth. 10, 10). 4] (Exod. 12, 11). 7] Ps. 67, 20. 8] Es. 40, 4; Luc. 3, 4. 9] Ps. 90, 11 et 12. 12] Ps. 120, 5. 12] (Ps. 88, 16). 13] (Ps. 16, 8). 14] Ps. 120, 6. 16] (Luc. 10, 6). 20] Ps. 125, 6. 24] II Cor. 18, 13. 26] I Cor. 3, 16 et 6,19. 27] Eph. 2, 20. 1 lassabis 0, lassaberis cet. v 2 saculus L 3 impediat FPU uinclis FIP 4 licaeat F, liceat v 6 et opus Christi om. M 8 omnis et F 11 te] de te FM 12 tue U circuibit LM 13 protegens M 15 loci om. 0 22 uenient] uenit U in] cum M elultatione. (s ems.) L 23 tu] ut U, et tu M 24 sit (si U) gratia FPU nostri yiiu U, nostri ihu LM 25 spiritu U sancti spiritus LM 27 uiui FPU apostolorum in Christo deo. mihi unanime uenerabilis dilectissime et desiderantissime, sanctam parentem "nostram, matrem in Christo coheredem tuam ueneratione, qua digna est, salutari peto. conserua in domino mea fraternitatem tuam quo ueneratur affectu salutat. et uos a nobis omnem sanctam fraternitatem, qualem agere uobiscum certi sumus, multo obsequio salutate. salutant uos omnes, qui in domino nobiscum sunt, ut ex Hebraeis Proforus et Restitutus amans dominum et te in Christo conpertum diligens et multum desiderans.

In epistulae titulo imitari praestantem in omnibus mihi fraternitatem tuam timui, quia tutius credidi uere scribere. caue ergo posthac seruus Christi in libertatem uocatus hominis et fratris et conserui inferioris seruum te scribere, quia peccatum adulationis est magis quam humilitatis iustificatio honorem uni domino, uni magistro super terram, uni deo debitum homini cuilibet, ne dicam miserrimo peccatori, deferre. sufficit caritas de corde puro et fide non ficta; quod autem abundantius est, a malo est. obsecro te, frater per dominum, ut praesumptionem de te meam spiritu reuelationis inspicias; alioquin et offensam tuam possum uereri de epistola tam loquaci. sed apud caritatem, quae omnia sustinet, ex eo ipso gratia debet augeri, quo fastidium conparari solet, ubi nulla caritas taedium temperat. in dictando enim dum te cogito et totus in te sum, quasi apud praesentem longo interuallo loquar, obliuiscor inpositum finire sermonem.

Panem Campanum de cellula nostra tibi pro eulogia misimus, tantum meritis in domino tuis freti, ut plena ad te perferendum sui gratia crederemus; tu licet uberioribus micis a domini mensa iam saturatus sis, dignare et a peccatoribus 17] I Tim. 1, 5. Matth. 5, 37. 21] I Cor. 13, 7. 2 desideratissime PU 4 qua U 6 uobiscum agere M 8 hebreus U a prophorus M 10 imitati IJ 11 tucius (tu ex ti) L, totius 0 12 posthac v, posthaec LMO, posthec FPU 14 caue honorem FU 16 peocatore F 17 de] et de LM puro L s. I. 19 releuatiouis coni. SaccA. 20 alioquim F 21 eo] te F 22 quod FU 24 loquor FPU 25 obliuisor F 26 cellula 0v, eella cet. proeulogiam 0 acceptum in nomine domini panem in eulogiam uertere. ac ne panis siligineus tibi modum nostrae humilitatis excedere uideretur, misimus testimonialem diuitiarum nostrarum scutellam buxeam; ut apophoreta uoti spiritalis accipies, habiturus exemplo, si necdum simili argento uteris. quod si nigellatum habes, mitte nobis per ea uascula, quae pueris, filiis nostris, demandauimus. amamus enim uasa fictilia, quia et secundum Adam cognata nobis sunt et domini thesaurum in talibus uasis commissum habemus.

Praeterea peto, quia summum animi tui ius habere me confido, ut, si necesse fuerit deficientibus a me et libertis et semis et fratribus tuam curam inpendi, ordinare digneris, qua- Uter ad nos uinum uetus, quod Narbone adhuc nos habere credimus, peruehatur. ne timeas, frater sancte, damnum, si nos feceris etiam pecuniae debitores. omnes enim nostri a nobis declinauerunt, simul inpii facti sunt, et inimici hominis domestici eius.

Iamdudum, frater in Christo domino mi unanime, ut te in sanctis et piis laboribus tuis nescientem agnoui 8] (II Cor. 4, 7). 15] Ps. 18, 8 et 52, 4. 16] Matth. 10, 36. 1 domine U 2 siliginenus L excidere PU 8 nram 0 4 apoforita U, apoforitam cet. v, apophoritum Rosw. accipias FLMp., suscipias U 5 pr. si F add. m. 2 argillam tu habes coni. Sacch. 6 per ea] ei ea uel terrea coni. Sacch. pueris tuis LM 8 cognata Rosw., cognita u 10 ius animi tui FPU me habere M 12 inpendi LOv, impendere M, impendas et FPU ordinare om. M 13 narbone MO 14 dannum F 16 inimici] iniqui LO 17 eius] ualeas add. Fp.U. — Finit prima epta FP, finit ad seuerum epistola 1 0. CrFMPUYCtcyôfhcp. — incipit epfa paulini ettherasiae ad augustinum (XVIU add. (f) Tcp, epJa paulini et therasiae ad (sêID add. a) aug ay, epistola paulini et therasye ad lypium ...... h, XXVII. item paulinus et therasia ad aug C, augustino paulinus FP, paulini ad augustinum absentemque uidi tota mente conplexus, alloquio quoque familiari atque fraterno per litteras adire properaui. et credo in manu et in gratia domini sermonem meum ad te fuisse perlatum; sed morante adhuc puero, quem ad te aliosque dilectos aeque deo salutandos ante hiemem miseramus, non potuimus ultra et officium nostrum suspendere et desiderium sermonis tui cupidissimum temperare. scripsimus itaque iterato nunc, si priores ad te litterae nostrae peruenire meruerunt, aut primo, si illis in manus tuas perueniendi felicitas non fuit.

Sed tu, frater spiritalis omnia iudicans, amorem in te nostrum ne pendas officio solo aut tempore litterarum. dominus enim testis est, qui unus atque idem operatur in suis ubique caritatem suam, iam abinde nobis, ex quo te beneficio uenerabilium episcoporum Aurelii et Alypii per tua in Manichaeos opera cognouimus, ita inditam dilectionem tuam, ut nobis non nouam aliquam amicitiam sumere, sed quasi ueterem caritatem resumere uideremur. denique nunc etsi sermone, non tamen tamquam et affectu rudes scribimus teque 10] I Cor. 2,15. 12] I Cor. 12,1. XVII. f, epia, sei paulini ad scfii augustinum • III - M, item epia paulini ad augustinum XVII. J, epistola sancti paulini episcopi ad augustinum episcopum in qua rogat ut sibi scribat ad iugem amicitiam conseruandam estendens (sic) quod plurimum eum uidere desiderat U. — 19 domini r sancto fratri Col., fratri c uuianimo rYyc augustino unanimo f, unianimo Y 20 tharasia c 21 frater om. S, fratri (in om.) f xpo dne FPU, dno xpo d\'f mi om. a unianime ry, unanimem Y ut te] uitg uel iute tp\\ te M 22 in om. FPU nescientem] presentem f 2 adire MYah, a*dire cp, audire cet. im c 3 et in] et FPUY 4 aliusque dilectus Y 5 hymem f miseramur yl, miseratus C1 6pr. et U c 8. l. m. 2, uel M post. et] uel M 7 copidissimo (u m. 2) Y temptare FPU itaque a s. I. nunc] nomina a 8 luterae c litterae nostrae ad te h meruerint U, metuerunt f 9 facilitas c 10 spiritualis a, spiritaliter Col. diiudicans Y 11 ne pendeas h, ne perpendas M, rependas r officio solo] officiolo PU, officio F 12 unius y 14 aurilii Yl alippii F, alypii U, alipii cet. 15 manicheos « 16 non nunc Sf amici ra sed in r spat. rel. uac. 17 uideamur FPU etsi nunc « 18 sermonem (pl rude Y, rodes tp1, uides f scripsimus Yyh neque h uicissim in spiritu per interiorem hominem quasi recognoscimus. nec mirum, si et absentes adsumus nobis et ignoti nosmet nouimus, cum unius corporis membra simus, unum habeamus caput, una perfundamur gratia, uno pane uiuamus, una incedamus uia, eadem habitemus domo. denique in omne quod sumus tota spe ac fide qua stamus in praesenti nitimur in futurum; tam in spiritu quam in corpore domini unum simus, ne simus nihil, si ab uno excidamus.

Quantulum ergo est quod absentia corporalis nobis inuidet nostri nisi sane fructum istum, quo pascuntur oculi temporalium expectatores? quamuis ne corporalis quidem gratia temporalis in spiritalibus dici debeat, quibus etiam corporum aeternitatem resurrectio largietur, ut audemus in uirtute Christi et bonitatis dei patris uel indigni praesumere. quare utinam hoc quoque nobis munus adnueret gratia dei per dominum nostrum legum Christum, ut etiam in carne faciem tuam uideremus. non solum desideriis nostris magnum conferretur gaudium, sed etiam mentibus lumen adcresceret et ex tua copia locupletaretur inopia nostra. quod quidem et absentibus largiri potes hac praesertim occasione, qua filii nostri unanimes et carissimi nobis in domino Romanus et Agilis, quos ut nos alios tibi commendamus, in nomine domini reuertentur opere 3J Rom. 12,5; I Cor. 12,12; I Cor. 10, 17. 1 uicissem Yl in otn. retÔ iutertiorem c te cognoscimus f1 2 assnmus MUaSf nobis om. FPU 3 nosmet] met FPU, nos et Y unius -1.5 domo exh. Augustin. ep. 31 (34) sumus Cyf 4 habemus Y perfundimur (ur ex us m. 2) Y, profundamur II uno pane uiuamus t om. h 5 in domo FPUh in home c 6 ac om. FPU nitimur M, et nitimur Y 7 in post tam om. r domini om. U 8 nescimus Cc1 nichil ante simus y s. I. m. 2 excitamus c1 9 psentia h 11 spectatores Yfhtp* ne] nec CFPU 12 spiritali C, spiritu M 13 largiretur C, largiatur FPU audebimus Ccytp, audeamus FPUh 14 et fort. delendum bonitatis roc y q;, bonitate cet. indignum y quare] cur FPU 15 minus f per ifcm ipm dum nrm h 16 uideamus f 17 manum F 18 locuplectaretur U 19 largire Y1 20 potest yxfx ac FPU que FPU unianimes rY y 21 in domino om. h agylis a 22 alios OJ, alteros Col. comendamus Y reuertem tpl, reuertenta Ô opera y caritatis inpleto; in quo tuae caritatis affectu specialiter utantur, rogamus. nosti enim quam celsa promittat altissimus fratri fratrem adiuuanti. per hos, si quo me gratiae quae tibi data est dono remunerari uoles, tuto facies. sunt enim, uelim credas, unum cor et una in domino anima nobiscum. gratia dei tecum, ut est, in aeternum maneat, frater in Christo domino unanime uenerabilis dilectissime et desiderabilis. omnes in Christo sanctos, quales tibi cohaerere non dubium est, a nobis saluta. commenda nos omnibus sanctis, ut tecum pro nobis orare dignentur.

Pridie quam has daremus reuersis ex Africa fratribus nostris, quorum expectatione nos pendere uidisti, optatissime sanctorum et carissimorum uirorum inde epistolas receperamus, id est Aurelii, Alypii, Augustini, Profuturi, Seueri, iam omnium 2] (Prou. 18, 19). 5] (Act. 4, 82). 1 ut tuae M 3 adiunantem f, iuuanti FPU 4 data est om. f remunerare MY, renuntiari f uoles] uolo cp, uelis FMPU toto yl; 1x cito add. Y uelim] nolo MlfJ 5 et credas M et om. f nobiscum in domino anima Col. 6 domini MY domino nostro f 7 dilectissime et desiderabilis om. Y omnem Y in christo c s. l. m.2 8 sanctus c1, sclh Y quales] in xpo add. FPU quoherere C, choerere P dubii (p1 a om. FPU 9 nos omnibus-dignentur om. Y ut om. f 10 dignentur] uale add. U, ualeas add. FP*. — explicit epfa paulini et therasiae ad augustinum rlfJ CrFMPUa cySfhip. — XXX. paulinus et therasia romaniano C, incipit. (om. ah) epfa paulini et therasie ad romanianum ayh, paulinus et therasia ad romanianum XX f, incipit epfa (epfa om. tp) eorundem ad romanianum (XXXII add. cp) rcp, romaniano paulinus P, epfo (sci add. M) paulini ad romanianum VN. (XX. ô) MS, epistola sSf paulini episcopi ad romanianum: ubi de acceptis epistolis a quam pluribus episcopis affricanis gratulantibus ei super beato augustino quod euectus fuerit ad yponeusem episcopatum plurimum et ipse congaudet et letatur U at 12 praecabili (It m. 2) cp et om. f honorato h 13 paulus y et] e C theresia y1 14 affrica TUSfh 17 alipii cod. plurimi pariter episcoporum. ergo tot sanctorum talium recentissimis sermonibus gratulantes properauimus ad te nostram referre laetitiam, ut tibi quoque expectatum in peregrinatione sollicita gaudium festiuissimis conferremus indiciis. si forte eadem de uenerabilibus et amantissimis uiris per aliarum aduentus nauium conperisti, per nos etiam repetita accipe et quasi renouata hilaritate rursus exulta. quod si primus hic a nobis tibi nuntius ueniet, gratulare tantam nobis in tua patria caritatem Christo donante partam, ut quicquid illic diuina prouidentia gerat mirabilis semper, ut scriptum est, in sanctis suis uel primi uel cum primis sciamus.

Non autem tantum hoc scribimus gratulandum, quod episcopatum Augustinus acceperit, sed quod hanc dei curam meruerint Africanae ecclesiae, ut uerba caelestia Augustini ore perciperent, qui ad maiorem dominici muneris gratiam nouo more prouectus ita consecratus est, ut non succederet in cathedra episcopo, sed accederet. nam incolumi Valerio Hipponiensis ecclesiae coepiscopus Augustinus est. et ille beatus senex, cui purissimam mentem nulla umquam liuentis inuidiae macula suffudit, dignos sui cordis pace nunc ab altissimo 10] Ps. 67, 36. 1 pater F tot] ut h 2 nostram ad te referre M 3 ut] alit ut J ibi f 4 festmissimis <f, festissimis a, festiuis f conferamus Mer, sumas f iuditiis (p1 post indiciis repetit cJ\': ut ibi-festiuissimt indiciis forte] uero forsitan M 5 nauium ex namuiri C m. 2 7 tibi hic a nobis FPU, a nobis hic tibi f 8 ueniat U tantum ah1, tanta c nobis a 9 partam CPcy, partem F, portam U, paratam TMadfip, partitam h quicquid CMhep, quod c, quid cet. 12 hoc tantum a, hoc FPU scripsimus C 13 augustinus c s. I. m. 2 hoc quod C, om. y curam dei h 14 meruit yh affricanae rCUctif, in (in om. y) affricana yh ?cclesia yh caelestis (regni add. m. 2) c 15 perceperiut FP, perceperunt U, perciperet h qui ad] quia FPU domini f gloriam f 16 nouo more] ñ uomere Ta profectus ree non in ras. « succederit F 17 act\'tderit FP incolomi ytp1 18 hipponiensis CMchcp, ipponiensis rff, hipponensis Fy, hypponensis P, ypponensis Uf, yppouiensis a episcopus FPU, episcopo M, episcopo coepiscopus Rosw. est] est consecratus U, coepiscopus factus est M et] ut FPU beatissimus M 19 cuius M pu*rissiinam y libentis r*c, luentis h 20 dignus F fructus capit, ut quem successorem sacerdotii sui simpliciter optabat hunc mereatur tenere collegam. credine hoc potuit, antequam fieret? sed in hoc quoque omnipotentis opere dici euangelicum illud potest: hominibus haec ardua, apud deum autem omnia possibilia. exultemus itaque et laetemur in eo qui facit mirabilia solus, et qui facit unanimes habitare in domo, quoniam ipse respexit humilitatem nostram et uisitauit in bono plebem suam, qui erexit cornu in domo Dauid pueri sui et nunc exaltauit cornu ecclesiae suae in electis suis, ut cornua peccatorum, sicut per prophetam spondet, hoc est Donatistarum Manichaeorumque confringat.

Vtinam haec nunc domini tuba, qua per Augustinum intonat, filii nostri Licentii pulset auditus, sed ut illa audiat aure, qua Christus ingreditur, de qua non rapit dei semen inimicus! tunc uere sibi summus Christi pontifex Augustinus uidebitur, quia tunc se et exauditum sentiet ab excelso, si quem tibi dignum genuit in litteris hunc et sibi digne filium pariat in Christo. nam et nunc, uelim credas, flagrantissima de ipso nobis sollicitudine scripsit. credimus in omnipotente Christo, quod adolescentis nostri uotis carnalibus spiritalia Augustini uota praeualeant. uincetur uel inuitus, mihi crede, uincetur piissimi parentis fide, ne mala uictoria uincat, si 4] Matth. 19, 26; Marc. 10, 27; Luc. 18, 27. 6] Ps. 71, 18. Ps. 67, 7 sec. Psalt. Rom. 8] Luc. 1, 69. 10] (Ps. 74, 11). 14] (Matth. 13, 4; Marc. 4, 4; Luc. 8, 5). 1 fructos P 2 potuit hoc h 8 an uquam yh (sed h 8. I. m. 2: x antequam) fieret (et m. 2) C 4 euangelium f 5 et letemur ex edei domo temur c m. 2 7 habitare] habere y domino 4 ipse om. h 8 nostram om. 4 ( uisitabit c cornu] salutis add. M 10 lectis c1, §cclesiis h ut] in U per om. f, add. 8. 1. m. 2 c propheta f 11 spopondit a c, spondit rFPUy est om. f constringat f1 12 hoc U nunc om. M quae C 13 licenti c1 audiat om. c 14 dei] de U 15 sibi om. FPU pontifex xpi clh 16 et om. Uh, in ras. a 17 tibi] se FPU dignum M 18 nam - l. 20 Christo bis exh. U 19 credimus om. FPU omnipotentem xpm èM cp 20 quod in h adulescentis c, adolescentea FP, adoloscentes U spiritualia Ca 21 aug c, augustina ex uota Augustini Col. inuitis FU, inuictus y 22 uincetur crede C ne] non FPU mulauerit ip1 maluerit in perniciem suam uincere quam pro salute superari. ne uacuum fraternae humanitatis officium uideretur, de buccellato Christianae expeditionis, in cuius procinctu cotidie ad frugalitatis annonam militamus, panes quinque tibi pariter et filio nostro Licentio misimus; non enim potuimus a benedictione secernere quem cupimus eadem nobis gratia penitus annectere. paucis tamen et ad ipsum loquamur, ne neget sibi scriptum quod de se tibi scriptum est; Aeschino enim dicitur quod audit Micio. sed quid alienis loquar, cum de proprio cuncta possimus et aliena loqui non soleat esse sani capitis, quo dei gratia sano et saluo sumus quibus caput Christus est? incolumem te aetate quam plurima et beatum semper cum tota domo tua, ut cupimus, habeamus in Christo, domine frater merito honorandissime et desiderantissime.

Audi ergo, fili, legem patris tui id est fidem Augustini et noli repellere consilia matris tuae, quod aeque nomen in 8] Terent. Adelph. us. 96 sq. 17] (Prou. 1, 8). i 1 pernitiam P 2 de** (bu eras.) y buccellato C, bucellato FPUc, bucillsuto Mcp, buccillato rccyrJfh 3 epeditionis y prociutu U, procincturn a 4 tibi pariter nostro add. in mg. F pariter] partem f et filio om. FPU 5 nostro] tuo in ras. a misimus post panes l. 4 ponit h N potuimus enim FPU a - cuvimus om. c 6 discernere M eodem y 8 scriptum esse FPU 8 est om. FPU echino a 9 micio cceycp, initio CUr, initio cet. quid rcydfh, quid de cet. (sed de inras. «) uel cum C 10 possumus f 11 quo FPUcf, quod cet. 12 est xps est F, est Christus Col. incolomem ytp1, incolum Cc\', incolumen P, incolu c1 13 cum tota domo habeamus et (ut F) cupimus FPU, habeamus et cupimus cum toto domu tua M 14 donine r, dno a honorautissime (e ex e cp) CMrJhcp, honoratissime f desideratissime PU CrFMPUacydfh<p. — eiusdem ad licentium -VIII- prosa et uersibus M, epistola sancti paulini ad licentium, ubi eum plurimum hortatur ad audiendum et opere complendum doctrinam et disciplinam beati augustini episcopi et suam; et quod musicis strumentis quibus multum deditus te Augustini pietas iure sibi uindicat, qui te tantillum sinu gestauit suo et a paruulis primo lacte sapientiae saecularis inbutum nunc etiam spiritalibus lactare et enutrire domino gestit uberibus, quoniam te adultum aetate corporea in spiritalibus adhuc cunabulis uagientem uidet, adhuc infantem uerbo dei, uixdum in Christo primis passibus et uestigio titubante repentem, si tamen Augustini doctrina tamquam manus matris et ulna nutricis instabilem regat paruulum. quem si audias et sequaris, ut rursum te sermone Salomonis adliciam, fili, coronam accipies gratiarum tuo uertici. et tunc uere eris ille non phantasmate somniatus, sed ab ipsa ueritate formatus consul et pontifex uacuas imagines falsi operis inplente Christo solidis suae operationis effectibus. uere enim pontifex et uere consul Licentius erit, si Augustini uestigiis, propheticis et apostolicis disciplinis, ut sacrato beatus Elisaeus Eliae, ut inlustri apostolo Timotheus adolescens, adhaereas indiuulso per 9] Prou. 1, 9 sec. 70. 15] (IV. Reg. 2, 1). peruacabat tamquam rebus uanis et inutilibus omnino reiectis ad summi artificis dei armouica facta contemplanda consurgat, ubi etiam in fine eiusdem epistolae plurimos et peregregios uersus adnectit et in ipsis consummat epistolam U, ad licentium u; antecedentem epistulam sine isascriptione excipit octaua in CrPcy<?fh<p Col. nisi quod P m. 2 in mg. add.: epistola sancti paulini ad licentium. — 16 licentio carissimo filio Paulinus FPU, om. cet. 17 ergo om. FplU fides f1 18 et noli- p. 46,1.1 augustini om. M nomina FU 1 iure] in te M uendicat FMPU f\' h, uendicare f1 sinum U 2 singularis y 3 spiritualibus CFcS laetare in ras. C 4 quoniam] quam rJ te F s. I. adulta FPU corpora y spiritualibus Fa 5 adhuc cunabulis om. y alt. adhuc om. c uidit y 6 uix] ut f passionibus FPUcpl titubantem C 7 reppentem rJ, reptentem FPU doctrinam rJl tamque r1 munus rOFPUcyrJ, minus cp1 8 ulua f si om. f 9 rursus « Salomonis] sermonis C alliccuam (ci ex ct) <f lilii Uf 10 uertici tuo h uertice tp 11 fantasmate rFUySh 12 uacua FPU imaginis PU, ymaginis F falsis operibus implentem FPU 13 affectibus (a in ras. F) Fc 14 et om. yh 15 sacrato] sco M beatus om. h helisaeus Cf, heliseus ..VPacy4hcp, helizeus F heliae TC alacydh, haeliae cp, helie FPUf 16 thimoteus FPU adulescens c, adholescens C adhereat ra indiuiso C itinera diuina comitatu, ut et sacerdotium corde perfecto discas mereri et populis ad salutem magistro ore consulere.

Sat hoc monitis et hortatui. modico enim sermone et labore te arbitror, mi Licenti, ad Christum posse incitari, iam a pueris ad studia ueritatis et sapientiae, quod utrumque uere Christus est, et omnis boni summum bonum uenerabilis Augustini spiritu et ore flammatum. qui si parum apud te pro te ualuit, quid ego tanto interuallo posterior et omnium illius opum pauper efficiam? sed quia et illius facultatis potentia et toi ingenii humanitate confisus pleniora atque maiora in te spero elaborata quam elaboranda, ausus sum hiscere duplici gratia, ut et illi uiro debita caritate conpararer in sollicitudine tui et inter eos qui salutem tum diligunt uel contestato numerarer affectu., nam effectus in tui perfectione palmam Augustino potissimum destinatam scio.

Vereor, fili, ne aures tuas asperitate temerarii sermonis offenderim et per aures animo etiam tuo taedii mei uulnus intulerim. sed in mentem uenit epistolae tuae, qua te musicis familiarem modis intellexi. a quo studio ego aeui quondam tui non abhorrui. itaque mihi ad tuam mentem, si in aliquo exulcerassem, deliniendam remedium litteras tuas recordatus 18] Quaest. gramm. cod. Bobiensis, Hageu Anecd. Helu. p. 173, 4: sed in mentem uenit epistolae tuae 1 ut om. y, ad r ut ad (om. et) <f perfecta (° fl.. 2) cp discat ra 2populi f magistri h consulueris F, consuleris PU 3 sat est CMhtp*, satem (uel sateni) (p1, ad FPU hortatui c et labore te om. FPU 5 puero M 6 chnstus est IU, est Christus Col. sunu a bonum om. ayh 7 spiriti U qui si] quasi FPU, quis y 8 ergo y in tanto FPU 9 operum C illis C1 potentiam FPU 10 tui om. FPU, tu c 11 quam eleboranda c, que laboranda FPU uisus FU hiscere] inscire V, instare F 12 uiros c1, uero FPU deuita yh, de uita et CMtp, dubita U, deuincta Rosw. compararet c, compareret f sollicitatione (tatione in mg. m. rec.) C 13 contestatu U 14 nam affectus CF PUif per affectionem y 16 filii U temerarii om. FPU 17 per OWl. r tedii TFMPUchtp 18 ueniat f epistola tua kepi, epistolae tuae memoria M, epistole tue ratio if 19 a] e y quondam aeui U, aeui quodam Cytp1 21 deleniendam fc, diliniendam <f repperi, ut te ad dominum harmoniae omniformis artificem modulamine carminis euocarem. quaeso te, ut aure audias neque causam salutis tuae in uerbis meis spernas, sed piam curam et mentem paternam etiam in despiciendis sermonibus libenter accipias, quibus insitum Christi nomen, quod est super 5 omne nomen, hanc deberi uenerationem facit, ut non possit a credente contemni.

Quare age rumpe moras et uincla tenacia saecli Nec metuas placidi mite iugum domini. Pulchra quidem sed mira uagis praesentia rerum Mentibus, at sapiens non stupet ista animus. Nunc te sollicitat uariis malesuada figuris Heu! ualidos etiam uertere Roma potens. Sed tibi, nate, precor, semper pater Augustinus Occurset cunctas urbis ad inlecebras. Illum tanta inter fragilis discrimina uitae Aspiciens et habens pectore tutus eris. Hoc tamen et repetens iterumque iterumque monebo, Vt fugias durae lubrica militiae. Blandum nomen honos, mala seruitus, exitus aeger, Quem nunc uelle iuuat, mox uoluisse piget. Scandere celsa iuuat, tremor est descendere celsis. Si titubes, summa peius ab arce cades. 5] Phil. 2, 9. us. 1] (Verg. Aen. IV 569; Georg. IV 412). us. 11] (Verg. Aeu. III 436). A i 1 hoc repperi FPUc adn5 P, a dñõ U, ad dñq F armoniae rC Mctcyahtp, armoniam FPU modulamini FU, modulaminis P 2 euocaremus y audias aure yh 4 at ex ad y et] et te FPU dispiciendis cy 5 accipe FPU supra CFMPUtp 6 omnem Cc ne possint f 7 contempni CMcydhcp; continuatur consequenti add. F m. 1 us. 2 ne f mitte Pc, micte U, mitem tp1 3 pulchra] plura U et nda mira (et in ras.) M 4 at] ut c, ad y 5 male suasa rJff{J 6 ualidus tl (u in i corr. m. 2) y 7 agustinus c 8 occursit y1, occurrat FPUh cunetas C, om. h 9 inter tanta ah 10 apiciens U 11 pr. itemmque] iterum (c s. i. na. 2) acfh 12 ut] et c ludicra h 18 blande yh honos] bonus y male (p1 14 nunc] nec h piger C 16 cadis raif, rues h Nunc tibi falsa placent bona, nunc rapit omnibus auris Ambitus et uitreo fert caua fama sinu? Ast ubi te magno damnosus cinxerit emptus Balteus et sterilis fregerit inde labor, Serus et in cassum spes accusabis inanes Et modo quae nectis rumpere uincla uoles. Tunc reminisceris frustra patris Augustini Contempsisse dolens ueridicos monitus. Quare si sapiens et si pius es, puer, audi Et cape uerba patrum consiliumque senum. "Quid retrahis fera colla iugo? mea sarcina leuis, Suaue iugum" Christi est uox pia, crede deo Et caput adde iugis, da mollibus ora capistris Demissosque leui subde humeros oneri. Nunc potes hoc, dum liber agis, dum nulla retentant Vincula, nulla tori cura nec altus honor. Haec bona libertas Christo seruire et in ipso Omnibus esse supra. non dominis hominum, Non uitiis seruit, non regibus ille superbis Tantum qui Christo se dederit domino. Nec tibi nobilitas uideatur libera, quam nunc Sublimem attonita conspicis urbe uehi, Quam cernis tanta sibi libertate uideri, Vt dedignetur flectere colla deo. Multis ille miser mortalibus et quoque seruis 28] (Matth. 11,30). 29] (Verg. Georg. III 188). 41] (Hor. C. I 24,9). 17 tunc f 18 fert caua] te fere f suau U 19 ast ex est M w. rec. emptus scripsi, emptor P, estu M, estu Ch<p-, esto tp1, emto eet. 20 et] eta tpl 21 incasum ip1 accusabius tf 22 et itt ras. y uectis f, noctis c rompere P 23 pautris U 24 ueredicos ytp1 27 qui f qui detrahis y cola FP me ytp lenis Mfhfp 28 credo ex sacra Pm.2 30 dimissosque rcyip, dimisos Cif, demissoque U et sub de 4 humeras (p1, umeros C, humeris y houeri rctp1 31 libet ages (es in ras.) f 32 thori rFMPUafhtp* onor C 34 esse] es y 35 non uitiis] conuitiis a post. non] nunc FPU superbus tf 36 qui tantum M 37 quem M 38 sublimen F, sullimen a 39 quem c liberate uideri* (m eras.) tf 41 ille] is « miser] liber « et] e y seruus y IIVllIl. Paul. Nol. epistulae. 4 Seruit et ancillas, ut dominentur, emit. Norunt eunuchos et magna palatia passi Et quisquis Romam sponte miser patitur, Quanto sudoris pretio damnoque decoris Constet ibi chlamydis, hic honor officii. Nec tamen ipse potens, qui celsior omnibus esse Emerit, ut nulli seruiat, adsequitur. Cum bene se tota dominum iactauerit urbe, Seruit daemoniis, si simulacra colit. Pro dolor! hos propter remoraris in urbe, Licenti, Et regnum Christi spernis, ut his placeas? Hos uocitas dominos, curua et ceruice salutas, Quos ligni seruos conspicis et lapidis? Nomine diuino argentum uenerantur et aurum, Religio est quod amat morbus auaritiae. Imprecor hos ut amet qui non amat Augustinum, Non colat et Christum cui placet hos colere. Inde ait ipse deus dominis non posse duobus Seruiri, quoniam mens placet una deo. Vna fides, deus unus et unicus e patre Christus, Haud duplex uni seruitus est domino. Quanta etenim caelo ac terris distantia, tanta est Caesaris et Christi rebus et imperiis. Tollere humo, sed nunc dum spiritus hos regit artus, Mente polum penetra, nil mora carnis obest. Corporeis iam nunc morere actibus et bona uitae 59] Matth. 6, 24. 61] Eph. 4, 5. 65] (Verg. Aen. IV 336). 42 dominentur Ma f, dominetur cet. 43 eunuchus et FU, eunuchi, sed f, eunuchi et h magra C passim f 45 decori coni. Sacch. 46 tibi F clamidis w honore refici y 50 seruit ex ser y m. 2 doemoniis tp, demouiis Cach si] et c s. I. m. 2, ac h 51 proh FMPUftp* os c remearis y 52 spernis c s. 1. m. 2 53 domino FPU et om. yh 55 numine f 56 quod amat] quedam at aflf morbi C 57 hos ut] hec sibi FPU ut amet c s. I. m. 2 amat] amet f, amant y 58 quo latet (p1 59 unde Maf dominus fl 60 seruire FPUtp mens om. c 61 ex Mh, a FPU f, 3 y pater y 62 haut Uh, aut rFPyip1 uui] dni y 63 enim FP ac] a FPU, et a 66 nil hora yhtp1, nichil ora C abest y 67 nunc] non h, n y merere r1 Caelestis liquido praemeditare animo. Spiritus es, quamquam tenearis corpore, si nunc Mente pia uictor carnis opus perimas. Haec tibi, care puer, fido conpulsus amore Scripsi; si recipis, suscipiere deo. Crede Augustinum tibi nunc in me geminatum, Sume duos una cum pietate patres. Spernimur, abstraheris maiore dolore duobus. Audimur, pignus dulce duobus eris. In te laeta patrum sudauit cura duorum, Et tibi magnus honos laetificasse duos. Sed me Augustino cum copulo, non meritorum Iacto parem, solo comparo amore tui. Nam quid ego adfundam rorans tibi paupere riuo? Me praeter gemino flumine prolueris: Frater Alypius est Augustinusque magister, Sanguinis hic consors, hic sator ingenii. Tanto fratre uales et praeceptore, Licenti, Et dubitas pennis talibus astra sequi? Quicquid agas — nam te nec speret mundus amicum — Non daberis terrae debita Christo anima. Tu thalamos licet et celsos mediteris honores Nunc, olim domino resituere tuo. Credo unum uincent iusti duo peccatorem Et tua fraternae nota preces abigent. Ergo redi; qua uoce parens, qua sanguine frater, Ambo sacerdotes te remeare iubent. Ad tua te retrahunt, nam nunc aliena petessis; 69 est rFUcyhcp1 70 premas y 71 fide y 72 recepis cf1 suseipere c 74 compietate F 75 abstraeris Cccp, abstrahere yh 77 sudabit FPUc 78 et] est M onos r, bonus y, honor C 79 concopulo com FPUf 80 par* (o eras.) cp, cumparo y tuo FPU 81 effuudam Pa, infundam M rorem Mcp pauperiorem (riuo om.) Mtpa, pauperio tpl 8\'2 a gemino cp 1 83 alippius U, alipius cet..84 consor r saltor U 86 pinnis c asta y 87 iam te non M sperat yh mundum C 91 crede If uicent tp1 92 tua] tu y ambigent C 93 redi] reli c, credi cp1 tquia-quia f 95 petessis cy1, petissis r, petisses r ô f, petescis M, petescis cp fla. 2, petisces h, petisti CFPUa 4* Haec mage, quae retinent regna tui, tua sunt. Haec repete, his inhia; externis ne contere tempus. Si tua nolueris, quisquam aliena dabit? Non eris ipse tuus, missusque per extera longe. Sensibus heu! proprii pectoris exul ages. Sollicitum satis haec nato cecinisse parentem, Dum tibi quae mihimet uel uolo uel metuo. Haec tibi, si recipis, feret olim pagina uitam; Si renuis, eadem haec pagina testis erit. Incolumem mihi te, fili carissime, Christus Annuat et seruum det sibi perpetuo. Viue precor, sed uiue deo; nam uiuere mundo Mortis opus, uiua est uiuere uita deo.

Quantum intellego, quod tibi in aurem loquor tu supra tectum praedicas, quandoquidem dum me nimium diligis et 5 nimium tibi de fratre inepto places, etiam sancti ac uenerabilis nobis communis patris auribus insinuare non dubitas et 4] (Matth. 10, 27; Luc. 12, 3). 96 quo U tua] tria FU, ta (n m. 2) c sint yh 97 repeto U f fl haesternis c nec Mf 98 uolueris U dabit C 99 perextra c, pedestera F 100 eu Ole agis U 101 satis est M, sacris U haec noto r1, nato haec M 103 respicis y foret F uita C 104 rennuis ycatp1, renuas f haec om. yh 105 incolum Cc te mihi y, michimet M filii U 107 sed] et U uiuer C1 108 uiua] uera JfcMy*, uiuaty)1, uia y deo] amen add. U. — finit epla bi paulini ad liceutium M, explicit epJa paulini et therasiae ad romanianum rcp, explicit liber quintus epistolarum meropii paulini uiri illustrissimi episcopi nolani U FLMPOU. — incipit eiusdem XVIII ad eundem F, item epistola eiusdem ad eundem XV: L, ad eundem amandum • XXIII. M, incipit ad eundem III. 0, Ad euudem III. P, epistola sancti paulini episcopi ad amandum presbiterum ubi de humilitate cordis et de salubribus disciplinis imitandis bene et multa prosequitur U. — 2 unianimo LMO 6 tibi om. F 7 et] etiam exp. M. insipientiae meae temeritatem, qua te magis audeo quam illum in uerbis meis contemnere. nam unde me idoneum putaret ille, a quo aliquid spiritu suo dignum in litteris desideraret, nisi tu illi persuasisses, affectu magis quam iudicio ita sentiens, meum quoque os a domino inter ora mutorum et infantium, de quibus laudem perficit omnipotens, fuisse reseratum? iubet ergo me sibi sermonem spiritali hoc est suo sale conditum promere; meminit enim quod me uerbi sui sale adsperserit. neque cessat id facere; nam omnes mihi litterae illius spiritalia condimenta sunt. est enim et ipse sal terrae, uiuidum referens apostolicae doctrinae saporem; sed uereor ne salem eius insulso corde non duxerim, nec sentiat in quo condiatur, ut domini suauitatem sapiat, sensus meus, si in eo Delphini sapor euanescere et uigor potuit hebetari.

Quis me dicentem excitauit: leo est in uiis, in plateis autem homicidae? non apis mysticae studio, non formicae sollertis exemplo ad prouidentiam uitae et utilitatis operam suscitamur; sed modicum dormimus, modicum uero dormitamus, modicum autem manibus conplectimur pectus, et interea nobis inopia tamquam bonus cursor occurrit; et ille diues qui pauper factus est, ut nos uere egenos sua paupertate ditaret, uidens nos in nostra egestate durantes merito proclamauit: quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem? sed utinam uel dum haec loquimur, ipso conscientiae nostrae iudicio et proprii sermonis querimonia 5] (Sap. 10, 21; Ps. 8, 3). 7] (Col. 4, 6). 10] Matth. 5,13; Marc. 9, 49. 12] (Luc. 14, 34). 15] Prou. 22, 13 et 26, 13. 16] (Prou. 6,6 et 30, 25). 18] (Prou. 6, 10 et 24, 33. 34). 20] II Cor. 8,9. 23] Ps. 29, 10. 1 quam Ft 4 persuadisses F indicio FLP, inditio U senties FOPU 5 a domino om. M 6 laudem suam v 9 nec F 10 sal] sub 0 12 dixerim LM sentiat] sitiam coni. Sacch. 13 delfini LMO, dalphini FPU 14 ebetari FLPU add. L m. 1 in mg.: hic uidetur deesse de hac epistola multum, quia continuatio pene nulla est; add. M in mg. m. 1: hic multum uidetur deesse de hac epistola quia continuatio non satis apta est. 15 quis autem excitabit me dicentem M . 18 dormiuimus U domitamus F 22 preclamauit 0 23 discendo FPU excitaremur, ut uel sero possimus dicere: nunc coepimus, haec mutatio dexterae excelsi; sed uentres pigri sumus, et idcirco adhaeret pauimento anima nostra, quamuis iam dudum ei dixeritis: erige te a mortuis, ut adtingas Christum. quem quidem dominum interuentu fidei uestrae per gratiae sacramentum inposuistis in nauiculam cordis nostri. sed quia somno inertiae nostrae obdormiuit in nobis, opus est ut eum excitetis, ut adsurgat in excitationem animae nostrae, inperet silentium turbidis cogitationum terrestrium flatibus et sensuum nostrorum fluctus uerbi sui pace conponat, ut fiat in corde nostro casta tranquillitas, et spiritu ueritatis gubernatore ac dei uerbo remige dirigamur ad portum uoluntatis nostrae.

Nam quae est expectatio nostra, nisi dominus Iesus, qui potens est saluos facere nos a pusillo animo et tempestate et adnuere orationibus uestris, ne fiat fuga nostra hieme aut sabbato, hoc est in otio spiritalium negotiorum et bonorum operum sterilitate? sabbatum enim otiosum est et hiems nuda nascentium. itaque si non carnali obseruantia sed spiritali abstinentes nos ab omni opere seruili, quod est uita peccati, cui deditus uere seruus est et in domo non manet, agimus sabbatum, non illud quod non sustinet anima domini, sed illud, in quo dei requies est, qui in humili trementium famulorum corde requiescit: nec hiberna tempestas fugam nostram opprimet et quasi frigore pigros pedes ab euadendi libertate retinebit, si spe gaudentes et spiritu feruentes non contractis auaritiae gelu manibus sed apertis refrigerio misericordiae furtiuus ille nos horae nouissimae 1] Ps. 76,11. 2] Tit. 1, 12. 3] Ps. 118, 25. 4] Eph. 5, 14. 6] (Matth. 8, 23). 12] (Ps. 106, 30). 13] Ps. 38, 8. 14] Ps. 54, 9. 15] Matth. 24, 20; Marc. 13, 18. 20] Ioh. 8,35. 21] (Es. 1,13). 22] (Es. 66, 2). 25] Rom. 12, 11. 27] (Luc. 21, 34). 1 excitarentur 01 possemus LM 2 uentres r, uentris 01 8 Msurgat F 9 terrestium F 14 iesus om. L 15 uestris om. M 16 aut] uel FM sabbatum F1 in otio] negotio U spiritualium F 18 hyemps P nasoentium] fructuum M si non] non sine F 19 abstinentes nos] abstinemus coni. Sacch. 24 opprimet M*, opprimit cet. 25 gaudentes gaudentes P et om. M 27 furtiuos U, furtiuis F, fortiuos P superuentus inueniat opertos atque uestitos salutaribus operum fidelium tegumentis, ut possimus subsistere ante faciem frigoris eius, qui nos ideo nunc in timore praecepti sui uult effici praeparatos, ut in die irae inueniat absoluendos.

Fauete nunc igitur et orate, ut adprehendamus in quo adprehensi sumus, et extendentes nos ad brauium supernae uocationis obliuiscamur quae retro sunt, positaque in aratro crucis manu mentis non sulcata respiciam, sed sulcanda prouideam, donec perueniamus ad montes, in quibus leuauimus oculos nostros, ut inde nobis a domino ueniat auxilium, qui est mirabilis in sanctis suis, qui sunt montes dei, in quos bona fidelis animae operatione prouehemur. si enim in uia ueritatis, quae est inpolluta, digne ambulemus, tunc ipse dominus, qui est uia et ueritas, perficiet pedes nostros sicut cerui et super excelsa statuet nos. montes enim, inquit, excelsi ceruis, et petra refugium erinaceis, quia si super iniquitatem alacritate ceruorum fugiamus Nebroth uenatorem, qui, ut scriptura designat, contra dominum uenator fuit, et cooperante Christo piis actibus adscendamus excelsa uirtutum per doctrinas prophetarum et apostolorum, qui sunt montes dei, montes illi uberes: tunc uelut de rupe praecelsa despicientes uanas praetereuntis mundi figuras in exultationis uoce cantabimus: exaltabo te, domine, quoniam ab insurgentibus in me exaltasti me, et super inimicos meos despexit oculus meus. ex hac autem celsitudine montium informati ad humilitatem cordis et salubribus disciplinis 1] (II Cor. 5, 3). 2] Ps. 147, 17. 5] (Phil. 3, 12). 7] (Luc. 9,62). 9] Ps. 120, 1. 11] Ps. 67, 36. 12] (Ps. 17,31). 14] Ioh. 14, 6. 15] Ps. 17, 34. 16J Ps. 103, 18. 18] Gen. 10,9. 21] (Ps. 67,16). 23] Ps. 29, 2; 17,49; 53,9. 1 fidelium operum M 2 tegmentis FPU, tegimcntis LlO substinere U, sustinere Lebrun 7 arato FU 8 respiciamus LM prouideamus LM 9 in quos v 10 a domino nobis F 12 operationem 0 14 perftcet U 16 erinaceis v, erinaciis M, erinatiis cet. 17 quasi FPU nebrot FOP, nebrot L, nembroth M 19 fuit Ov, erat M, om. cet. 20 apostolorum et prophetarum M 21 dei montes om. M uelut LM, uel cet. precelse 0 22 despicientis FU, despiciendis 0 eialtationis FPU 23 cantauimus PU 25 meos om. U uelut spinis nostra undique membra muniti, efficiemur ut erinacei, qui parua corpuscula aspero tegmine armati naturalibus iaculis aduersum hostiles aut canum morsus aut manus hominum muniuntur. humiliatis autem timore diuino et gratia ipsius humilitatis armatis petra refugium est, id est Christus, cuius uerba nobis contra diabolum uel sepimenta uel spicula sunt. his enim et aures nostras sepimus aduersum linguam nequam et in corde nostro uitia aduersa configimus. ita per obseruantiam spiritalem et directam fidem et erinacei pariter erimus et cerui, si secundum has minores bestiolas angustati et humiles abscondamur in Christo, ut in refugii petra, et uerbo ac spiritu ueritatis muniti et diabolo et mundi huius inlecebris asperi resistamus.

Maiores uero illas feras pedibus alacres et sublimes cornibus ita aemulabimur, si habeamus pedes firmos ad consistendum in uia domini nec moueantur ab eius itinere uestigia nostra isdemque pedibus utamur ad fugienda peccata et huius saeculi perniciosa contagia, caput salutis nostrae, quod est fides catholica, bonis operibus uelut cornibus ornatum pariter et armatum gerentes, ut uel repugnemus inimicis uenatoribus uel actibus deo placitis coronati uestrum potissimum gaudium et corona simus; quorum in Christo plantatio, apud Christum labor cotidianus sumus. non enim ambigimus cotidie deprecari uos, ut perficiatur in nobis beata illa mutatio dexterae excelsi, ut uere possimus dicere: defecit cor meum et caro mea, deus cordis mei et pars mea deus in saecula, quia tunc deus esse dignabitur cordis nostri deus, cum cor nostrum, quod est carnale, defecerit spiritali aedificatione 7] (Eccli. 28, 28). 15] (Ps. 17, 34). 16] (Ps. 16, 5). 21] (Phil. 4, 1). 24] Ps. 76, 11. 25] Ps. 72, 26. 1 efficiemur 0 v, efficiamnr cet. erinatii L, erinacii M 3 aut aduersus FPU hostilis FPU manus om. L, tactus s. I. m. 2 M humilitatis FPU 5 Christus] sps 0 7 aduersus FLM 9 post. et OfJ, otn. cet. erinacii LM 12 huius om. F 14 sublimis 0 17 isdemque 0, hisdemque LM, iisdemque FPlJ 19 carnibus U 21 attibus U 23 ellim] etiam LM ambigemus 0 27 dignabitur esse M destructum. tunc audebimus et uestram nos dicere portionem in terra uiuentium, cum et ipsi domino renouati sensu mentis nostrae secundum Christum ad caelestem imaginem potuerimus dicere: deus cordis nostri et pars nostra deus in saecula.

Accepimus litteras sanctae affectionis tuae, quibus iubes nos in epistolis, quas ad te facimus, aliquem praeter officii de scripturis adicere sermonem, qui tibi thesaurum nostri cordis reuelet. sed parentes potius filiis thesaurizare et ordo pietatis postulat et magister apostolus docet. quamquam tu nobis a domino et in domino pater factus semper thesaurizaueris bona et thesaurizare non desinas praeter illud gratiae salutaris talentum, quod te consignante suscepimus non in terra abscondendum 1] Ps. 141, 6. 2J (Eph. 4,23). 4] Ps. 72,26. 12] (II Cor. 12,14). 1 distructum 0 nostram FU, nram ex urum P m. 2 discere P1 2 sensum P, sensuum FLU 5 saecula] uale add. FP\'U. — explicit L, finit ad amandQ III. 0 FLMPOUX. — s. paulini epi ad delfiuu eplh a q et baptizatus e . XXII. L, ad delfinum efftn a Ii et baptizatus est XXX. M, incipit ad delfinum ■ I. qui ab ipso baptizatus est paulinus 0, eiusdem paulini ad dalphinum quia ab ipso baptizatus est P, incipit undecima eiusdem paulini ad dalphinum quia ab ipso bapzitazus (sic) est. beatissimo ac peculiariter domino semper in domino cristo nobis patri delphino paulinus (haec in (tttt paginae, secuntur in initio sequentis): explicit epistola decima sancti paulini nole campanie episcopi eiusdem paulini undecima ad dalphinum quia ab ipso baptizatus est incipit Epistola undecima sancti paulini F, meropii paulini episcopi nolani liber tertius epistolarum ad delphinum episcopum incipit feliciter. Epistola sancti paulini episcopi ad delphinum episcopum ubi requisitus ab eo, ut in epistolis quas ei transmictit aliqua de scripturis sanctis ad consolationem suam interserere dignetur. excusatum se facit, tamquam minus actum et plurimum indoctum U — 7 in domino] in do X 8 nobiscum X delfino LOX 10 officii FOPUX, officium LM, officii necessitatem v 12 filiis potius LM 13 quanquam 0, quamuis v 14 thesaurisaueris Fl 15 illum gratia X 1G quem OPHJx con- «gnanteip Xl neque in sudario inuoluendum, sed adponendum nummulariis, a quibus uberi multiplicaretur usura, uel his distribuendum in tempore oportuno, qui ad praeparandas in aduentum sponsi faces uenditant oleum sapientibus conparandum: thesaurizas uero nobis et alio modo semper, qui de thesauris domini ad gratiam, quae per te data est nobis, adponi rogas. atque utinam tantum capere possimus, quantum tu, ut accipiamus, potes inpetrare! nam profecto de hac pro nobis postulationum tuarum conscientia atque fiducia petis a nobis uel magis repetis, ut aliquid spiritale ad te loquamur, quod semine in nobis dignum tuo sit, quia secundum fidem tuam exorasse te credens, quae nobis orasti et oras dari, effectum sollicitudinis et deprecationis tuae de nostri cordis et oris fetibus per documenta uerborum capere desideras, quoniam ex abundantia cordis os loquitur et sapor mentis in sermone gustatur.

Iuste itaque sanctitas tua depositi sui debitum repetit et seminis sui germen expectat. sed quid faciam ager sterilis? qua tibi fruge respondeam, qui pro tritico tribulos uel pro uuis edidi spinas? et ideo conscius malae segetis aut infructuosae arboris, ut uel pietati debitae satisfaciam, sola in litteris meis officii uerba praetendo et sensum a tuo corde degenerem pudore inertiae confusus occulto, dum nimiae circa me dilectionis tuae conscius timeo, ne animum tuum bonae de nobis spei praesumptione gaudentem decepta expectatione contristem, et cogaris dicere uel scribere mihi: ego te plantaui uitem fructuosam, tu uero conuersus es in amaritudinem uitis alienae. expectaui ut faceres uuam, et tu fecisti 1] (TJUC. 19,18). 4] (Matth. 25,9). 14] Matth. 12,34; Luc. 6,45. 18] (Matth. 7, 16). 25] Hier. 2, 21. 27] Es. 5, 4. 1 nec F in om. M 2 multiplicetur M iis v 3 opportuno PU quia L 4 ut thesaurizas X 5 uerum X qui] quicquid X 8 profecto de hac om. M 9 conscientie FPlU petit x1 10 tuo dignum X 13 nostris 0 et om. M faetibus FLMP, Coetibus U docimenta 0 14 habundantia FO 16 sanctas FU repitit U 19 aut] uel M 21 protendo X corde tuo r degeneri X 24 pei U decepta 0 v, recepta cet. contristam Ll 25 te om. FPU 26 uirtuosam F amaritudine x 27 tuo 0 spinas. atque utinam uel illas utiles, quae contra linguam nequam sepimentum piis auribus praestant et fidem in corde cauto uelut frugem in agro circumcluso tuentur! sed tu illas, ut sentio, inutiles et nocentes, quae uerbum suffocant et conuertunt in aerumnam, dum carnalibus adhuc cogitationibus corda configunt, quasi rhamnus asper produxisti.

Quaeris ergo, piissime pater, quid facias adhuc quod non feceris nobis, cum et plantaueris nos in domo domini, et plantatis maceriam signaculi salutaris, qua ab incursu siluestris apri et depastione ferocis onagri muniremur, adstruxeris et torcular foderis, quo per conuersationem piam quasi quandam tibi dulcem de tua uite uindemiam funderemus? habes adhuc quod facias imitatione illius, qui sterilis ficulneae conmeatum a domino uineae deprecatus est et inminentem inutili ligno excisionem distulit sponsione. sic igitur et pro nobis pietatis tuae cura interueniat et positam ad radices arborum ieiunarum securem uel annua domini indulgentis expectatione suspendi postulet. sponde patrifamilias diligentiam pro nobis sollicitudinis tuae et adsiduas orationes tamquam illum apostolicum euangelici stercoris cophinum pollicere, quo cordis nostri terra pinguescat et sationis tuae seges nutriatur uel plantationis tuae arbor sucum tuae fecunditatis accipiat, ut in die recognitionis, quo pariter sator messorque gaudebunt, nos quoque paterno sinu adferens inter manipulos tuos repetas ab eo culturae tuae fructum, cum illi, qui sata inrigantium 1] (Eccli. 28, 28 et 36, 27; Matth. 13, 7; Ps. 57,10). 8] Ps. 91, 14. 10] (Ps. 79, 14). 13] (Luc. 13, 8). 16] (Matth. 3, 10; Luc. 3, 9). 19] (Luc. 13, 8). 3 concluso LM 4 ut sentio illas L, ut sentio tu illas M post. et LMv, te cd. 6 ramnus w, ramus v 8 nobiscum FLU 9 materiam U signaculis 0 10 de passione 0 muniremus U, muniemur F 11 et om. U faederis F, foederis P1, feceris UP<j quadam U 12 uindimiam 0 13 stcrelis X commeatum L in rnR. m. 1, comminatum r 16 positum 0 18 postulet Ov, postula et cet. 20 coflnum 0 quo ni Ov, in quo cet. 21 terga FPlU 23 secognitionis U, recogtionis (eog I eapiu M TM.) L, cognitionis X pater F 24 nos] hos F repetas M 25 ab eo om. M nutrit et colentium labores fructificat, id in -nobis, quod non ad ignem iubeat abscidi, sed ad horreum metere dignetur, obtuleris.

In domino deo Iesu Christo sentio et in te potissimum munere et uerbo dei laetus experior, quia amico fideli nulla est conparatio, et lingua gratiae in bono homine abundat. nam quasi medicamentum uitae nobis consolatio caritatis tuae, ut faui mellis sermones tui; ut aqua frigida sitientibus, ita nobis nuntius de te bonus a terra longinqua. qui cum et salutis tuae indicio et caritatis eloquio inpinguet ossa nostra, magnum laetitiae et iocunditatis cumulum hinc habet, quod per nostros filios in domino tuos pueros adfertur et promitur, ut non solum litteris sed quadam tui lateris parte potiamur. quid retribuemus domino nostro praeter omnia quae retribuit nobis, pro hac etiam gratia, qua te nobis et in saeculari prius amicitia dilectissimum, in suis quoque rebus, quod inconparabilis pretii ducimus, indiuiduum comitem atque consortem spiritali germanitate conexuit? 2] (Matth. 13, 20). 7] Eccli. 6, 15. 11] Prou. 16, 24 et 25, 25. 12] (Prou. 15, 30). 16] Ps. 115, 12. 1 colentum FPU laboris 0 fructificat om. FPU, frutificare facit M 2 orreum LPUx obtuleris] ualeas pater add. PIU. — finit prima PO, gratia dF tecum ut est, in aeternum maneat pater. et conseruet et dne in duo unianimę uenerabilis et merito beatissime. finit epistule ad epm delfinu X FLafOPU. — incipit quarta - IIII . F, item eiusdem ad eundem • XVIIII. L, ad sulpicium seuerum • XXVII. M, incipit ad seuerum quinta 0, epistola sancti paulini episcopi ad seuerum monachum de mutua caritate: qua se inuicem diligebant. ubi etiam ipsum plurimum laudat: quod beatissimi martini confessoris hystoriam eloquio digniore conscripserit (it ex at) U. — 5 unianimo 0 6 in dno xpo i\'łiu salutem. Sentio FPU 8 linguae gratia LM abundet LM 9 nobis est M 12 inpinguet 0, inpinguat LU, impinguat FMP 15 sed et M lateris tui FM 16 dno do Ml 17 et pro M 18 amititia 0 ut infra, amiticia L I in LOv, et in cet. 19 inconparabiles 01 dicimus LMlO

Quae est, inquit, mater mea, aut qui sunt fratres mei? non hi uidelicet, qui de uoluntate carnis et conuenientia somni, sed qui ex deo nati sunt per sapientiam dei Christum, qui in se manens innouat omnia et dat potestatem filios dei fieri, coheredes regni sui, propter id ipsum conformatus corpori humilitatis nostrae, ut nos conformet corpori gloriae suae nec solum a terra nostra sed etiam a cognatione diuulsos in sortem et generationem suam transferat. quo munere nos sibi creare et in suae caritatis uinculo copulare dignatus est, a familiaritate carnali, in qua iam nunc, ut intellegimus, huic nos foederi praeparauerat, in aeternam necessitudinem affectu potiore mutauit, siquidem caritas Christi ista sit, quae numquam excidit, quia ex deo defluit et in deo permanet omnemque, in quo maneat, hominem sua perennitate perpetuat. haec est inflari nescia, expers doli, secura liuoris, aemula deo, non elatione spiritus, sed spiritu mansuetudinis et aemulatione pietatis. dominus enim noster, ut ipse testatus est et experimur, dulcis et mitis est et humilis corde.

De quo tu mihi frater genitus non solum ad praesens adiutorium sed et ad perenne consortium tanto superas omnem circa me corporalium necessitudinum affectionem, quanto potiore mihi parente germanus es quam illi quos caro tantum et sanguis mihi sociat. ubi enim mihi nunc consanguinea germanitas? ubi amicitia uetus? ubi pristina contubernia? euanui coram illis omnibus, exter, ut dictum est, fratribus meis et peregrinus filiis matris meae. amici mei et proximi 1] Matth. 12, 48. 3] Ioh. 1, 13. 4] ib. 12. 13] I Cor. 13, 8. 18] Mattb. 11, 29. 27] Ps. 68, 9 et 37, 12. 2 hii M 3 qui om. L 5 ad ipsum Ll 7 suae om. FPU nec Or, et non cet. cogitatione Ll 8 trauferat L 9 suo U 10 et B- scripsi, est m, sed exp. M ut M, om. cet. 13 ita L sit] est M 14 manet LM peremnitate U 15 secura scripsi, cura OP1, uacua FUP\', pura LMv 18 testatur FPU 20 frater genitus 0, genitus frater cet. 21 sed a peremne U 22 afflictionem L 24 mihi tantum et sanguis M sanguinis 0 nunc mihi M 26 fratris mee F quondam mei nunc a longe steterunt; et sicut fluuius decurrens et ut fluctus pertransiens, sic transeunt me et in me forsitan confunduntur et erubescunt, ut scriptum est, uenire ad me; facti sunt mihi qui prope longe et qui longe prope. pro patribus, inquit, nati sunt tibi filii. ita pro parentibus et fratribus et amicis tu nobis factus a domino es, qui et parentum cura anxius et fraterna dilectione sollicitus et tota non fictae amicitiae fide sedulus omnibusque in nos pietatis uisceribus effusus adsiduis nos litteris adeas, blandissimis solaciis mulceas.

Neque sat habeas occasionibus cunctis reuisere, nisi et pueros tuos mittas nec solum de famulis sed et de filiis sanctis, quorum benedicta in domino prole laetaris, eligas tabellarios, quorum oculis nos uideas et ore contingas. speciosi nobis pedes illorum tamquam euangelizantium bona. nuntiant enim nobis et adferunt ea quae ad pacem sunt de te, cum proferunt opera domini, quae aut operaris in uerbo dei aut scribis in spiritu uerbi. quae nobis diuitiae tam pretiosa munera, quae necessitudines tam dulcia possint praestare solacia? ut eorum reputatio differatur, quae in aeternum largitas diuina promittit, quanto potiora posthabitis rebus sint quae iam et in isto saeculo rependuntur considerare promptum est. quod enim, quaeso, mihi damnum pietatis gratiae parens inhumanus aut frater neglegens aut amicus inmemor faciunt, cum omnes horum mihi nominum uel pignorum aut foederum caritates uel de te uno largiter rependantur? ut taceam uel in nostro uel etiam in ignoto orbe non paucos et in deum et erga nos tui similes, quorum nobis affectus maximos pro patria et parentibus et patrimoniis gratia retributoris indulget, in te 4] (Ps. 37, 12 et 107, 10; Eph. 2, 13). Ps. 44,17. 13] Es. 52,7; Rom. 10, 15. 19] (Matth..l9, 29). 2 a me FPU 3 forsitant L ut scriptum est Oln. M 8 uiceribus L 9 blaudidissimis L solaciis OP, solatiis cet. 10 habes LM 11 fideliis 0 12 eligis LM 13 nos L in ras. tll. 1 16 preferunt Ov operariis U 18 queue F possunt M solatia LMOU 19 utpromittit om. M differat 0, referatur FPU quae M, om. cet. 22 pietatis] et add. v, uel add. M inhumanos UPl 24 horum Mv, honorum cet. pignerum F 28 retributionis U uno quae accepimus bona si conputemus, omnia nobis nostra in te largius atque pretiosius conpensata reputabimus. frater non redimit, inquit, redimet homo. similiter nobis licet dicere: mundus nos non amat, sed amat Christus. homo neglegit, sed deus diligit. inimici hominis domestici eius, sed rursum amici hominis domestici dei. fuerint nobis fratres et amici et proximi boni et magni; sed non fuit placitum circa nos in eis domino, qui te elegit donare nobis in fratrem inseparabilem et in proximum dilectissimum, quem merito sicut nosmet ipsos diligamus, quia cor unum et unam animam tecum in Christo habemus.

Itaque quod supra breuiter posuimus de caritate multorum aeque spiritalium nequaquam apte et digne diximus; in nullius enim persona congruere nobis eadem quam in te habemus gratia potest. ut enim aeque diligere dignentur in humilitate nostra gratiam domini, tamen illud in te speciale nobis donum est, quod praedestinatos nos inuicem nobis in caritate Christi iunctissima prioris quoque uitae amicitia signauit, adhuc eorum, quae nunc per Christum auertimur, amatores. sed tamen in hanc, qua modo interuentu dei nectimur, copulam per consuetudinem illius familiaritatis inoleuimus, ut diligendo nos et in infideli uia fideliter diligere etiam spiritaliter disceremus, quia tam religiose nos semper uterque dileximus, ut ad nostram inter nos dilectionem nulla adici posset affectio nisi caritas Christi, quae sola omnem sensum affectumque supereminet. quo inpensiores debemus bono domino gratias, 2] Ps. 48, 8. 5] Matth. 10, 36. 10] (Act. 4, 32). 1 nostra nobis LM 3 redimit homo Lebrun 4 uos FPU 5 deus] i i cristus F, xps PU hominęs 01 6 sed-dei om. FU homiues 0 fuerunt LlM 9 iu om. FPU 10 diligimus Ml 13 spaliu M abte FP, ab te U 14 personam FPU 15 in 0, om. cet. humilitat U, humilitatem L, fraternitatem M 16 nostram gratia LM est dfiT M tamen illud] illud autem M nobis om. M 17 pdistinatos 0 18 uinctissima FPU prioribus LOP1 19 per (propter lIl) christum nunc LM d wiertimus L, auertimus M 20 quo P1 22 in M, om. cet. diligere etiam spiritaliter diligere FPU 23 quia] qui fort. 25 effectumque L quod respicere dignatus in humilitatem nostram, cum pariter in agro inuenisset, pariter ut geminos ab utero carnis extraxit et pariter adsumpsit. duo enim uere, ut scripsisti, fuimus in agro, sed bonitate et omnipotentia dei, ausim dicere, ita de nobis unus adsumptus est, quod neuter est relictus. eramus enim et singillatim duo, cum in nobis caro rebellis a spiritu dissideret neque nostro homini pax esset, cum interiori repugnaret exterior. nunc uero propitio ipso, qui fecit utrumque unum, et duo unum sumus, quia unus spiritus in duobus et nulla discretio, quorum corpus unum. sed hoc, ut dixi, commune nobis cum omnibus in Christo fratribus; unum in te peculiariter nobis gratum atque gratandum est, in cuius amicitia beatissimum dei munus accepimus, ut nec itinere mutato dissolueremur a nobis, quod damnum de multis, ut recognoscis, dulcissimis aliquando nostris pariter experimur.

Vere ergo tu nobis et parens et frater et proximus es; qui facis et in nobis uoluntatem dei ac plenitudinem legis, diligis nos tamquam te, amicus nobis in caritate Christi et in dei regeneratione germanus. quod cum uideas et recognoscas, cur in nos onerose et de te falso loqueris, ut dicas: duo fuimus in agro, et unus adsumptus est? non simus ingrati deo, qui non unum ex nobis, sed unum adsumpsit in nobis. duo fuimus, sed quando cum illis fratribus conbinabamus, quorum a nobis per hoc propositum facta diuisio est, quia unus non de singulari corpore, sed de multorum quoque unanimitate dici satis eadem scriptura declarat, cum has personas non in duobus hominibus sed populis fide gentium et remansione Iudaeorum id ostendente proponit. nam et illae molentes duae, 4] lliatth. 24,40. 8] Eph. 2,14. 17] (Rom. 18,10). 20] Matth. 24, 40. 26] (Rom. 12, 5). 28] (Matth. 24,41; Luc. 17, 85). 1 dignatus est F 3 assupsit U 5 sigilatim U, singulatim 0 6 et 7 rebellis U discideret F 7 Hunc U 8 utraq; M 9 et-l. 10 Ullum om. M 11 peculialiter L, pecculialiter U 14 nostris] nunc FU, úñ P1, nunc P* s. I. 17 facis et] faciens LM 18 et in] et LM 20 nobis 0 falsoque FU 24 unum LM 25 quoque om. F unamitate 0 26 non LM, om. cet. 28 osteudere FU proponitur FPU ille OP de quibus similiter una adsumitur, ut arbitror, synagogae et ecclesiae formam gerunt, quia non est alia persona, quae in omni sacrarum litterarum ratione tractetur, nisi aut in uniuersitate generis humani credentium infideliumque populorum distinctio aut in natura omnis hominis geminae creatura substantiae. et ideo, mi frater, quia semper nobis cohaesimus in corde uno, sicut nunc cohaeremus in Christo, aut pariter adsumpti aut pariter relicti sumus. adsumpti autem non nostro merito sed gratia dei, cuius dona et uocationes sine paenitentia sunt, neque ex operum praerogatiua sed ei fide bonae uoluntatis, qua pariter in caritatem eius animati, ut uno et tenore propositi et tempore conuersionis nostrae apparuit, simul oportet gloriemur et exultemus in eo, qui iustificat inpium per fidem et dat escam omni carni, escam non istam quae perit, sed illam quae conficitur in aeternum uictum, qualem uel anima in dei rebus operosa uel catholica ecclesia coquit. corpus est enim ueri panis qui de caelo descendit et dat escam uiuificantem esurientibus iustitiam. non enim carnem farcit, sed cor hominis firmat. hic panis et fons est, qui quo amplius editur, plus esuritur et quo magis bibitur, plus sititur. hunc panem ut edamus in aeternum, molamus in huius mundi pistrino triticum bonum, quod est oboedientiae fidelis operatio et caritas in corde puro et fide non ficta.

Qua gratia et uirtute cum plenus sis, bonam deo frugem molis teque ipsum in azymis sinceritatis et ueritatis epulandum deo exhibes, cuius esca est quisquis uoluntatum eius effectus in corporis ipsius membra conuertitur dicente ipso, quia 9] Rom. 11, 29. 14] Ps. 135, 25. 17] Ioh. 6, 33. 20] (Eccli. 24,29). 23] I Tim. 1, 5. 1 una similiter FPU 3 aut] autem U in L 8. 1. 5 hominis omnis U creature FPU 6 nobis om. v 9 pinitentia U 11 quia LM 12 conuersationis 0 14 alt. escam om. LM 16 quoquit U 17 de] e PU 19 et panis et M quo plus FPU 21 ut] et ut F mondi PU 22 pristino F 23 puro v, om. w 24 gratie FPU et om. FU 25 teque] atque U azimis w epelandum U 26 deo om. M uoluntatem FMv effectu* (s eras.) M, efficiens v 27 conuertit L ipso] apio LM lXYUIl. Fauliui Nul. epistnlac. 5 qui se iungit deo, spiritus unus efficitur. quod adsequimur, si portemus imaginem caelestis ea cura et diligentia, qua portauimus imaginem terreni. imitando enim imitatorem Christi perueniemus ad imitationem dei, cui bonus odor sumus in Christo, si exhibeamus hostiam uiuam obsequio rationabili, ut illi puram similaginem mola mundi cordis excretam ab interioris nostri penetralibus offeramus et in pectore nostro castum altare ponentes illa per legem iussa sacrificiis animalia mactemus in uitiis, inmolantes hircum cum peremptione peccati, in quo odor mortis est, caedentes taurum, si deponamus superbiam, sacrificantes ouem, si mollitudinem et ignauiam in caritate non tepidi et spiritu feruentes eiciamus, offerentes in nobis et agnum, si inmaculati uiuamus, et uitulum, si efficiamur malitia paruuli, ut unius purum pudicitia, alterius stultum simplicitate referamus; quale te sacrificium deo exhibere uideo in templo tui corporis, in sacrario tui cordis, in inmolatione tuae carnis, in oblatione tuae animae. inmolas taurum, cum pia humilitate depositus ceruicem altam percussisti timore diuino. inmolas haedum, cum omnia sinistrae partis opera iustitiae sectator interficis. ouem iugulas, cum diligens operarius studiosusque meditator diuinae uoluntatis et legis inertiam in te et ignauiam quasi pecus molle prosternis et a te uitae istius inpedimenta quasi uellera tondenti utilia, onerosa gestanti forcipe uerbi caelestis abscidis; qua nos duobus testamentis adprehensos tenet Christus et uel sarcinis saecularibus quasi lanis exuit uel rursum ut uellera a corporalibus 1] I Cor. 6, 17. 2] I Cor. 15, 49. 4] II Cor. 2, 15. 5] (Rom. 12, 1). 9] (Leu. 10, 16). 11] (Leu. 3, 6). 1 qui om. F 3 imaginem om. F 4 cuius M 5 uiuentem LM 6 molam 0 7 interiorib; M (ib; ex is corr.) nostri om. M penetrabilibus FU, om. M 8 issa U 9 cum Ov, pro F, om. cet. 11 pr. si] depontmuj sed FPU imolemus M, ponamus FPU ouium U si mollitudinem] similitudinem U et] sed FU 12 feruenter 0 15 qualem FPU 16 deo om. M 17 immolas M, imolans P 19 immolaus LIMPl omnia] anima U 20 iugulas MP1 21 studiosiusque L mediator L 22 et a te] aetate F 23 tundeuti 0 24 accidis 0, occidis FPU 26 a om. 0 uitiis tamquam a morbidis et mollibus ouium corporibus abscidens in uestimentum sui corporis, quod operatione credentium tegit, siquidem uicissim cum Christum induimus, induamur a Christo, in ecclesiae pensa deducit et fimbriis suae uestis intexit.

Totondit te hic pastor iam, ut arbitror, et posuit in area sua et caelesti rore perfudit uellus tuum. nam et gratia, quae infusa est ori tuo et per os tuum quasi riuus a fontibus Israel uel Suopui;, ut scriptum est, a paradiso abundans fluit, docet nos, quia descendit in te dominus sicut pluuia in uellus et dedit tibi aquam de puteo Iacob, quia tu quoque de filiis Israel domino propinquatus extiteras. si ergo pertonsus es, duplex beneficium recepisse te sentis, quia et in aestu saeculi leuis pascua uerbi matutinae laetitiae rore sparsa decerpis nec meridiani daemonii ardore torreris, quia sub umbra alarum domini conquiescis. paratur tibi interim tunica de tuis lanis, qua in illa die hiemis uestiaris, ut ante faciem frigoris eius ualeas subsistere, si dispoliatus a corpore non inueniaris nudus ab opere. tum uicissim praebebit se tibi ouem Christus et agnus ille, qui pro nobis ad interfectionem ductus est et coram tondente se non aperuit os suum, uellera sua id est carnis exuuias abstrahi sibi passus. ipse enim pro nobis et animam et carnem suam posuit et recepit, qui et sacerdos et hostia et agnus et pastor est, qui pro ouibus suis pastor et pro pastoribus suis agnus occisus est. ipse enim dominus hostia omnium sacerdotum est, qui semet ipsum pro omnium 3] (Rom. 13,14). 9] (Eccli. 24, 41). 10] Ps. 71, 6. 11] (Ioh. 4,6). 15] (Ps. 90, 6). (Ps. 16, 8). 20] Es. 53, 7. 22] (Ioh. 10, 17 et 18.) 25] (Heb. 5,10). 1 abscindens F 2 quod om. FU, exp. P* cooperatione FP I U 3 texit (x in ras.) M cum] sicut FPU induam U, induimur LM 4 et in eeKe pensa-intezit om. hoc loco et ante siquidem l. 3 inserit M 6 aera FL1 8 ostium LMl a fontibus a fontibus F 9 dorix LM, dyoras (dioras P) decem FPU, dioraxii 0, Biwpua v, Siopu-pa ut coniecturow adn. Ducaeus ut est supra scriptum F 12 propinquans LM 14 matutini laetitia roris Sacch. rore sparsa scripsi, roris sparsa Ov, rore respersa FLMP, rere despersa U 16 interim tibi FPU 18 substinere U despoliatus M 19 et] ut fort. 26 est om. F 5* reconciliatione patri libans uictima sacerdotii sui et sacerdos suae uictimae fuit, cuique nunc ut uni omnium domino omnis noua creatura sacrificium ipsique sunt hostiae sacerdotes. si nunc ei nos tondendos in silentio humilitatis atque patientiae, qua se ipse pro nobis praebuit, praebeamus, suscipiet in se onera uelleris nostri nec dedignabitur ouium suarum lanas portare, qui ipsam ouem, quam ab errore reuocauerit, humeris suis ad ouilia reportare dignatur.

Et quoniam bonorum nostrorum ipse non indiget, nos uero omnium illius indigemus, nostro tantum bono nobis bonus, capit nostra quae sua sunt, et tamen ea iuris sui non uult, ut quasi nostra nobis accepto ferat, cum nihil habeamus nisi acceperimus et ne ipsi quidem sine nutu ipsius esse possimus. ergo nihil in hunc mundum inferentibus substantiam rerum temporalium quasi tonsile uellus adponit, non ut sarcina inpediat quos expeditos nasci iubet, sed ut materiam nobis uirtutis ad merita parienda proponat, et sit unde documentum nostrae in deum id est uerum patrem ac dominum fidei atque pietatis edamus, si suppetant nobis cara uel dulcia, quae praeferentes deum magno praemio neglegamus et quae per inmensam eius bonitatem, cum nec inlata nobiscum sint in hunc mundum neque istinc efferenda nobiscum, tamen si pareamus praeceptis illius, ita ordinantur, ut mutentur in melius et de temporalibus aeterna reddantur. nam quae sicut non intulimus, ita nec auferre possumus per naturam nostram et praetereuntem huius mundi figuram, ea per omnipotentis dei 7] (Luc. 15,5). 9] Ps. 15,2. 12] (I Cor. 4,7). 13] (Act. 17, 28). 14] (I Tim. 6,7). 20] (Matth. 19,29). 21] (I Tim. 6,7). 26] (I Cor. 7,31). 1 recousiliatione F 2 fuit] est FPU cui M ut] et F 5 suscipiat FPU in se] ipse M 6 qui OPv, quia cet. 7 reuocauerit OPv, aa reuocauerat cet. umeris LlO 10 illius omnium M 13 receperimus 0 a notu 0 possumus FPU 14 substantium 01 15 sarcinam 0 17 si toudae LM docimentum 0 19 uel cara uel M 20 praemio] prelIDO n cio M 22 h mundo M 23 immutentur F, imitentur U 24 namq. 0, nam ea quae M 25 aufere L nostram om. M 26 ea om. M opus beato mercimonii genere uertentes non modo nobiscum efferimus, sed ante nos etiam in sinum domini seminata praemittimus.

Vnde praescriptum arbitror, ut piger operarius non edat panem, non uidelicet istum pereuntis cibi panem, sed illum quo uiuitur in ueram uitam, quia unusquisque, sicut scriptum est, de fructibus suis manducabit et in operibus suis uiuet, ac perinde suum cuique opus panis est et panis uerus ac uiuus Christus est, quem non potest manducare piger operarius, quia idem est pascha nostrum, quod expediti atque praecincti et firmiter calciati nec depositis a manu baculis, id est operibus quibus nitimur numquam remissis, cum omni festinantia edere praecipimur, quia tempus breue est et expedit nobis sine cura esse, sicut apostolus suadet, propter instantem necessitatem, ut inueniamur parati et pulsanti domino non timeamus aperire de conscientia somni aut neglegentiae digna metuentes. quod quidem nobis nihil proderit nihilominus extrahendis et ad mortem quidem post mortem, ut iustas neglegentiae atque inpietatis poenas luamus, si alieno potius quam nostro domino deseruientes deprehendamur saeculi magis quam Christi negotiis occupati pulsantique domino non aperiamus et ad patrem ducamur inuiti. propterea praedicitur nobis, ut pro hac, id est anima, laboremus et oremus in tempore oportuno, hoc est praesenti, in cuius spatium ideo inducimur, ut ueram uitam ista breui et transeunte quaeramus. huius uitae campus et ager mundus iste est uel homo ipse, qui in hunc mundum mittitur, de quo unus adsumitur, cum, ut supra diximus, carne spiritui subiugata duo unum fecerit, quia et in 2] (Gal. 6, 8). 4] (H Thess. 3,10). 6] (Pa. 127,2). 8] (Ioh. 6,35). 11] (Ex. 12, 11). 13] I Cor. 7, 26, 29 et 32. 15] (Luc. 12, 36). 23] Ps. 31, 6. 25] (I Tim. 6,19). 26] Matth. 13,38. 27] Matth. 24,40. 1 uertentes ex utentes F m. 2 6 uera uita LM quia Ov, qua cet. 8 proinde FP* 11 caltiati ,0, calceati PU nec LJfO, non FPll 16 negliegtie F 17 nihil minus 0 19 impietis 0 20 magis scfi M 21 pulsantiqueque F 23 opportuno PU 25 ista tam LM 26 iste mundus FPU est iste M 27 de] deo 0 unoquoque nostrum secundum apostolum duae mentes et duae leges sunt, quibus intra nos molentibus aut acceptabilis deo aut refutabilis similago conficitur.

Te uero uicta lege membrorum et exteriore corrupto puram conspersionem parare et sine fermento azymum Christo confici eloquia tua tam facunda quam casta testantur. neque enim tibi donatum fuisset enarrare Martinum, nisi dignum os tuum sacris laudibus mundo corde fecisses. benedictus igitur tu homo domino, qui tanti sacerdotis et manifestissimi confessoris historiam tam digno sermone quam iusto affectu percensuisti. beatus et ille pro meritis, qui dignum fide et uita sua meruit historicum, qui et ad diuinam gloriam suis meritis et ad humanam memoriam tuis litteris consecratur. haec quoque uerba tua uellera sunt et dominum Iesum gratissimo tegmine cooperiunt, cuius ** supellectili pulchra ambiunt et ingenii tui floribus comunt. uestiet ille te uicissim agnus de suo uellere in retributionis die, mortale tuum de sua inmortalitate superinduens.

Tu tantum nostri memento et nos respice, non retro spectans sed amici memor. certum est enim, quia agricola sollertior fructus habeas largiores et pernicior cursor tarditatem nostram ad brauium supernae uocationis anteuoles. infirmior etenim mente quam corpore longo te interuallo sequor, spatio tamen tantum a te, non itinere separatus, et eandem molam aegra et inpari manu uerto, pistrino socius, fruge deterior, quia tritico mixta zizania molo. quae ut tota uertantur in frugem, orationibus tuis egeo, quibus spero euadere et 1] (Gal. 5, 17). 4] (Rom. 7, 23). 5] (I Cor. 5, 7). 17] (I Cor. 15, 54). 19] (Luc. 9, 62). 22] Phil. 8, 14. 26] (Matth. 13, 25). I 2 acceptabiles 0 4 corrupta L, corruptela M 5 parari FPU azimum w 6 fieri FPU facunda 0, fecunda cet. 7 narrare FPU 15 corpus uel ut Sacch. uoluit membra intercidisse uidetur suppelectilis M, supellectif L pulchra Ov, fulcra MU, fulchra FLP ingeni 0 17 superiaducens FPU 21 pernicior Mv, pernitior cet. cursu FPU 22Asupernae ad bravium U 23 enim M 24 te] et U seperatus F 25 aegra] erga FU pristino F 26 mixto LM 27 ego F et om. M diuitias et paupertatem meam, quia utrumque mihi in malum est, cum sim iustitiae pauper et peccati diues. nam uere me diuitem boni crederem, si ita iam pauper essem, ut putas. in quo tamen de uerbis tuis te paulisper excutiam, quibus a te ipse discordas. etsi non meas uirtutes in me praedicaueris, tamen qui alienas licet mihi uerbis tuis donandas putasti, quomodo conuenit, ut idem tu paupertatem, quam te admirari profiteris, horrere fatearis? si credas hanc mihi donatam esse uirtutem, quam te uelle nec posse adsequi confiteris, ut habens uictum et uestimentum hoc contentus sim, nihil ultra diem cogitem, cur uel me inopiae necessitate superandum putas, ut te, quem non desiderare non possum, inuitare desistam, aut te tam infirmum diffidentemque Christo prodis, ut timeas ad huiusmodi qualem praedicas amicum uenire, si in ueritate sequeris illum qui dixit: tolle crucem tuam et ueni, sequere me? quomodo aliter putas Christum sequendum nisi lege qua docuit et forma quam praetulit? qui cum in sua uenisset, reclinandi tamen capitis locum inter sua iura non habuit.

Imitare imitatorem Christi, ut mortuus uiuas crucifigens te mundo et tibi mundum, cotidie moriens per fidem uerbi et uiuens in uerbo fidei. non enim in pane solo uiuit homo, praesertim Christianus, de quo proprie scriptum est: quia ex fide uiuit. numquid dixit: ex pane? quid igitur a me famem metuis, si fidem habes? panis tuus tecum est. si uerbo dei pasceris, non desiderabis escam uentris; deus enim et hunc et illam destruet, dum se aedificat in nobis, si nos in ipsius caritate fundati consistamus neque domum nostram in diffidentiae fluctuantis harena locemus. nonne illi credidimus 9] I Tim. 6, 8. 10] (Matth. 6,34). 15] Luc. 9,23; Matth. 19,21. 18] (Matth. 8, 20). 22] Deut. 8, 3; Matth. 4, 4. 23] Gal. 3, 12. 26] I Cor. 6,13. 27] (Eph. 3, 17). 29] (Matth. 7, 26; Luc. 6, 49). 1 in] ut U 5 me in L praedicaueris in me M 6 qui F, quia cet. v 8 credes 0 10 uestitum LMU contemptus 0 12 inuitare Ov, imitare LPJJ, imitari FM 13 te Bosw., om. <u defidentemque FPU ad] ab 0 17 docuit Ov, uoluit cet. 18 inclinandi FPU iura om. v 22 solo pane LM 23 est om. F 24 dixi U 29 indeficientie F fluctuantes 0 credimus LM et in illum ambo iurauimus, qui dixit: nolite cogitare in crastinum; sufficit enim diei malitia sua; quaerite primum regnum et iustitiam, et haec omnia adponentur uobis? huic si credis, quid de eius fratris inopia famem metuis, quem scis huius uerbi securitate paupertatem diuitiis praetulisse? an magis abundare credis istum qui terrae quam qui deo credit? et qui propria quam qui diuina pascitur cura? quid ille miser habeat, qui se non habet? non enim se habet qui plus de se quam de deo sperat uereque est mortuus qui non uiuere timet, si totum de se deo credat deoque permittat. opto igitur ut tuae potius comitatis hic iocus quam infirmitatis fides fuerit, quod scripsisti credere te ita me futurum breui pauperem, ut ulterius non auderem inuitare te. fateor nihil me praeoptare tantae libertatis bono, siquidem tam intima circumcisio plena perfectio sit. sed tamen si tibi uera in Christo fides, uera uirtutum in homine caelestium admiratio et hominis in deo uiuentis aemulatio est, quomodo non eo magis me expeteres, quo perfectiorem esse audires, nisi si aperte non credere corde quod ore profiteris confitereris? sed in me peccatorem fugere, non pauperem Martini beatissimi frequentator argueris, quem certe numquam desiderasses, si cibis corporis esurire timuisses.

Ego certe, quia necesse est in operis spiritalis profectu caritas maxime, quae plenitudo legis est, proficiat, sicut desiderare te, ita et inuitare non desinam. ueni ad nos et si potes, aduola. nihil habemus nisi Christum, et uide, si nihil habeamus qui omnia habentem habemus. Ebromagum enim non hortuli causa, ut scribis, reliquimus, sed paradisi illum 1] Matth. 6,34.33; Luc. 12,81. 18] (Rom. 10,10). 23] Rom. 13,10. 1 illum Ov, illo cd. 2 primum Ov, om. cet. 3 regnum dei v iustitiam eius FlMv 4 si om. 0 6 abondare P istum] illum LMv 8 qui] si LM 9 uereqr (q; in ras.) L est om. FLPU mortuus est M 10 de om. LM deque F 13 non non M ausim FPU 15 sit] est F si] sit FPU si tibi om. M 17 non ideo me magis M eipectes U 18 perfectionem 0 si om. FMPU 19 conSteris U confitereris post aperte l. 18 exh. M 20 martyni 0 22 ergo 0 spiritalibus U1, nt spualis M 23 karitas M legis plenitudo FPU 26 habemus FPU 27 causa ut scribis causa ut scribis F relinquimus FPU illum om. LM hortum praetulimus et patrimonio et patriae, quia illic magis domus uera, ubi aeterna, ibi uerius patria, ubi originalis terra et principalis habitatio. nam si credis propitio Christo, propter quem si nihil habeamus, in ipso omnia possidemus, nunc in ista spinarum et laborum humo ne in hortuli quidem glebula nos terrae limus tenet sed utinam ita nullus a peccato nobis puluis haereret! tu si hoc bonum ita credis, ut praedicas, et in eo me esse credis, ut te credere scribis, et segnius me desideras: iam non in me peccatorem semper et semper indignum conspectu tuo, sed in dominum ipsum committis, si putas tum demum defuturam nobis uitae mortalis alimoniam, cum nobis coeperit deus esse possessio.

Fateor mirari me sanctam caritatis tuae benignitatem et patientiam, ut de epistolis, quas ad te loquacissimas et pleniores molestiae quam gratiae facere soleo, tu tamen desiderium sermonis mei potius quam taedium capias, quandoquidem ad adsiduas et prolixiores litteras me lacessis et excitas gratia scriptorum tuorum, in quibus caritas de corde puro et fide non ficta in azymis ueritatis sincerum loquitur affectum ac uicissim meum ab intima mente sollicitat. quid igitur faciam? obtemperabo tihi copia litterarum? sed bonorum meorum t 4] (I Cor. 6,10). 12] (Ps. 15,5). 21] I Tim. 1, 5. 22] I Cor. 5,8. 24] Ps. 15, 2. i \' 1 illic (ic ex e m. 1) L 2 terrae 0 3 nam si — 1.4 possidemus om. 0 4 nicliil LM, nil v 8 signius 0 10 deum FPU committe 0 tunc M 12 deus coeperit F possessio] uale add. FP\'U. — explic L, explicit epistola quarta F, finit ad seuerum quinta 0. FLMPOU. — epistola eiusdem ad eundem. XIUI. L, ad eundem • XXII • M, incipit • U. 0, Ad eundem. II. P, epistola sancti paulini episcopi ad amandum presbiterum, ubi de gratia dei sermonem intexens longa et lucida disputatione prosequitur U 15 Paulinus salutem F 1 19 sermones 0 22 azimis w sinceritatis uerum M non indiges, et me aequius est a te locupletari, quia diues pauperi conferre debet, ut fiat aequalitas. an uero magis consulam utilitati meae et ponam ori meo custodiam, ut periculum peccati, quod de multiloquio paratur, effugiam? sed et metuo rursus, ne inoboedientiae reus statuar et forte grauius offendam, si in te deliquero non obtemperans, quam si pro me timuero non scribens.

Det igitur mihi dominus a domino oris adapertionem ad te et praetendat pedibus meis lucernam uerbi sui, ut nox insipientiae meae sicut dies inluminetur. soluat linguam meam in uerbum bonum, qui et asinae os in sermonem laxauit humanum. sum enim et ego unus de lapidibus uel iumentis illis, quorum praefiguratione asina tunc locuta est, mutam gentilis duritiae stoliditatisque naturam solutis deo linguis significans locuturam. ac, si placet, de hac ipsa dei gratia textum epistolae porrigamus, quia omnis nostra narratio in praeceptis et laudibus altissimi occupata esse debet, illi omne quod loquimur, omne quod uiuimus cum perpetua gratiarum actione dependi, cuius opere ac munere loquimur et uiuimus. ipse enim fecit nos, et non ipsi nos. ipse, inquam, dominus fecit nos, qui etiam reficit, iam ab initio per omnia quae operatus est et locutus in sanctis suis salutis nostrae id est reparationis humanae sacramenta molitus. nam iustum Abel ilico reparauit sancta generatio in Seth, qui ore consimili formatum ad imaginem dei retulit patrem. inde per ceteros a primo fonte decurrens permanauit uena iustitiae, et quamuis interueniente diluuio in uno quidem attamen iusto uniuersitatis peremptae 2] H Cor. 8,14. 3] Ps. 38,2. 4] (Prou. 10,19). 8] (Eph. 6,19). 9] (Ps. 118, 105). (Ps. 138, 12). 11] (Num. 22,28). 14] (Luc. 19, 40). 19] Ps. 99, 3. 23] (Gen. 4, 25). 27] (Gen. 6, 8. 7, 1; II Pet. 2, 5). 3 meo om. Lebrun 4 de] in F sed et Ov, sed cet. 5 statur L post. et] ac FPU 8 a domino om. FU et spat. uac. rel. P 9 ut] et F 12 unum F 14 duritiam P1 stoliditatis quae 0 15 locutura 0 ac] hac FPU 18 actione om. U dependi (me m. 2) M 19 ope M ipse om. F 21 refecit v 23 mollitus F abel 0, abel; M, abelum cet. 24 conformatum F, signatum U 25 prima FPU decurrens om. LM 26 manauit LM seminarium stetit, iam tunc operante mysterio unici redemptoris, ut per unum reconciliatio proueniret, quia per multos offensa uenisset. sed iterum generis humani processu relabente iustitia et crescentibus simul gentibus atque criminibus, ne rursus iniquitas hominum generis mereretur interitum, rursus electus qui pater fidei uocaretur, a quo et promissio regni et regis aeterni semen emergeret. quod multiplicatum fide gentium Christus inpleuit, qui patriarchis uisus, per legem praeformatus, per prophetas praelocutus et ipse adfuit, ut adinpleret legem et prophetas et quam lex operibus non ualuerat conferre medicinam gratia daret.

Iam enim corpus omne, id est uniuersum genus hominum ita peruaserat peccatum, ut neque malagma debilibus et sauciis nec ligatura prodesset; corroborata etenim uitiorum ualitudine omnem humanae opis medelam fortior remediis morbus excluserat, et ideo uenit qui et uenturus est, conformatus corpori humilitatis nostrae, ut nos conformaret corpori gloriae suae, quia nemo nisi artifex operis sui potens est et figulo tantum in argillam suam ius est. ita dominus omnium, qui omnes fecerat, dignatus est ad nostra descendere nosque suscipere in corpore suo, ut reficeret eadem arte uel potestate qua fecerat. uenit autem non in sublimitate domini, quod erat, sed in forma serui, quod non erat. factus est ut homo sine adiutorio, qui est dei uirtus et dominus exercituum, adiutor et protector omnium. pro liberandis est mortuus qui erat inter mortuos liber. inter iniquos deputatus est qui iustificat inpium per fidem. sicut ouis ad interfectionem ductus 7] (Gen. 15,13; Rom. 4, 11; Gal. 3, 7; lac. 2, 21; Matth. 5,17; Ioh. 1,17). 13] (Sap. 16, 12). 17] (Apoc. 1, 4; Phil. 3, 21). 18] (Sap. 15,7; Eccli. 33, 13; Hier. 18, 6; Rom. 9, 21). 22] (Phil. 2, 7). 23] Ps. 87,5. 6. 27] Es. 53, 7. 12; I Pet. 2, 24; Ioh. 1, 29. 2 perueniret F 6 electus OUv, electus est cet. 7 multiplicandum M 8 patriarces 0 9 profetas 0 impleret FPU 12 hominum Ov, humanum cet. 13 peccatis FPU nec F malagina FU 14 neque PUt) glegatura 0 15 operis U medellam P 16 post. et om. 19 uis F omnes] omnia FPU 20 facerat 01 nostram 0 noslii L 21 uel] ac M 22 sublitate U 23 ut] sicut LM 24 qui; L est agnus ille, qui tollit peccata mundi. passus est mortem qui donat aeternitatem.

Sed in causa tanti huius consilii et muneris animaduertere ipsius lumen est, qui nos inluminat a montibus aeternis, in quos oculis adleuatis uideamus isdem nos quibus perieramus itineribus inuentos rursus ex arbore, rursus ex uirgine, sed non rursus superbia praecipitandi, uerum e contrario humilitate redituri. nam idcirco rex gloriae et dominus maiestatis exinaniuit se formam serui accipiens et inuisibilem magnitudinem suam uisibili abiectione contexit, ut nos ueteri illo male conceptae adrogantiae morbo foris altos, intus obtritos in formam sublimitatis suae per formulam nostrae in se humilitatis attolleret. in hoc enim operatus est et operatur cotidie bonus dominus, ut diuinae conformationis gloriam consequamur, si nostrae in Christo conformationis exemplum sequamur, cognoscentes in altissimi moderamine temperatum naturae nostrae modum, ut supra nos ipsius gratia prouehamur, si iuxta nos nostri memores ambulemus. ad quam nos mensuram propheticus ille de numeris sermo conponit, qui dicit: non declinabimus dextra neque sinistra, sed regali uia ibimus. quod nobis Christus est, mediator dei et hominum, inter diuina et humana nos temperans et ad regnum suum regali uia ducens, ut corde humiles, opere sublimes, a sinistris id est peccatis, quae in mortem trahunt, adleuemur et a dextris nimiis id est praesumptione superba humilitatis lege reuocati teneamus salubrem mediocritatem, ne aut oculos nostros declinantes in terram conparemur iumentis, quibus non est intellectus, aut altiora nobis scrutantes euanescamus in 4] Ps. 75, 5. 8] Phil. 2,7. 19] Num. 21, 22; Deut. 2, 27. 26] (Ps. 16, 11). 27] Ps. 31, 9. 28] (Eccli. 3, 22). 3 numeris U 5 hisdem LMO 8 iccirco LP exanit L 10 illi FPU 11 male LPv, malae cet. 12 per om. U 14 confirmationis FOPU 15 cognosentes U 17 proueamur L 18 mores U profeticus 0 19 quo LMv dicit scripsi, dicitur CI) declinauimus FOPU 20 dextera LM 21 quod] qui F 22 regale 0 24 quem 0 25 nimis FU, inuiis v 26 nostros om. FPU 28 altiores Ux scruptantes U cogitationibus nostris. itaque non alta sapientes sed humilibus consentientes, in mensura qua mensurauit nobis dominus nosmet ipsos metiamur, ut angustemur in nobis et in domino dilatemur, non ut illi sapientes huius saeculi, quorum sapientiam dominus reprobauit ac perdidit et per stultitiam praedicationis exclusit; disputauerunt enim, inquit, ut absconderent laqueos, quia uidelicet in hoc omnis ars philosophorum laborat, ut adsertione fictorum lucem ueritatis obscuret et inanium contentionum laqueis sollicitatas a uero mentes inplicet et ingenii fraude decipiat et fuco sermonis inducat.

Sed postquam exortum est lumen in tenebris, misericors et miserator et iustus dominus, frustra posuerunt in caelo os suum, qui etiam terrenarum rerum suaeque naturae nescii scrutantur caeli plagas et deum sine deo quaerunt. ideo defecerunt scrutantes scrutinio, et sagittae paruulorum factae sunt plagae eorum, quia corripiens sapientes in astutia sua dominus per infantium atque lactantium ora confudit nec in sermone regnum suum sed in uirtute constituit. unde ego quoque minimus omnium minimorum domini exiguorumque tenuissimus et infantium infantissimus audeo in uocem laudis eius erumpere, gratias agens domino altissimo, quoniam mysterium pietatis excelsae, quod in thesauris sapientiae suae habebat repositum, paruulis suis prompserit et sapientibus mundi absconderit, ne gloriaretur hic mundus in suorum uanitate sapientium, per quam obfusa 1] Rom. 12,16. 2] II Cor. 10,18. 3] (II Cor. 6,11). 5] (I Cor. 1,21). 6] Ps. 63, 6. 12] Ps. 111, 4. 13] Ps. 72, 9. 15] (Ennius tr. 277 V). 16] Ps. 63, 7. 8. 18] (I Cor. 3, 20; Ps. 8, 3). 19] (I Cor. 4, 20). 25] (Matth. 11, 25). 2 quam M deus M 3 et om. FU 5 ac] et U 6 exhausit 0 a 7 ars omnia M philosoforum 0 10 fuo (° m. 2) U 13 dominus et iustus FPU 14 celo os 0, columos U, caelum os cet. 15 inscrutantur LMOv, scruptantur U ut semper 16 refecerunt U scruptineo U sagiptae U 18 corripuit FPU astutiam suam F atque] et F 19 lactentium FLMv confundit LM 20 ergo 0 minimorum in rag. L 21 et infantium infantissimus L 8. I. 22 eius om. v 24 repositum] absconditum LM 25 sapientum F sibi caligine non agnouerat sapientiam dei. pax autem nostra Iesus, qui uenit, ut utraque unum faceret et omnia aequalitate conponeret, destruxit fortia et elegit infirma, spreuit sapientia et adsumpsit stulta, ut fieret aequalitas nemine sibi quicquam proprium uindicante, cum omnem hominem non nisi diuino munere salutis ac sapientiae conpotem necesse esset in domino gloriari. itaque exultemus cum tremore in domino deo nostro, qui est humilis corde et maiestate sublimis, idem sentientes in nobis quod in Christo, qui, ut supra dixi, idcirco nobis salutis gratiam per humilitatis formulam contulit, ut qui exaltationis spiritu cadere merueramus corde humilitatis resurgere disceremus.

Quod autem bonus dominus crucifixus est et resurrexit, non solum ad destructionem mortis nostrae et ad reparationem aeternitatis operatus est, sed etiam ad praesentis uitae informationem, qua meritum adquirimus, quo uitae illius in aeternum beatae possessio praeparatur. cruci ergo fixus est dominus quo mysterio pietatis atque consilio? apostolus docet; ut solueret, inquit, parietem ualli interficeretque inimicitias et omnem huius mundi ambitum dispoliaret ac de uniuersa inimici potestate captiuans ipsam captiuitatem triumpharet, in sua carne suscipiens, inquit, similitudinem carnis peccati, non utique similitudinem carnis, quia omnibus deus ueritas et ideo uere et corporaliter uerbum caro factus, sed similitudinem peccati carnis, ut qui peccatum non fecit per suam 2] (Eph. 2,14). 3] I Cor. 1, 27. 4] (II Cor. 8,14). 7] (I Cor. 1,31; Ps. 2,11). 8] (Matth. 11, 29). 9] (Phil. 2, 5). 13] (Rom. 6, 4; I Cor. 6,14; II Cor. 5,15; Col. 3,1). 18] (Eph. 2,14). 21] (Ps. 67,19; Eph. 4,8). Rom. 8, 3. 24] Ioh. 1, 14. Rom. 8, 3. 25] I Ioh. 3, 5. 1 non ignouerat 0 3 distrux O, dextruxit U 4 adsumpsit] ellegit PU, elegit F stultitia. LU 5 quicquam sibi F uindicantem 0 hominem om. 0 6 necessario F 11 cordis humilitate FPU 15 operatus] reparatus U est om. F 19 interficeret FLU, interficiens M inii micias L 20 mundurn 0 despoliaret LM ac] et F 23 in omnibus FLMU 24 factum F\'V sed scripsi, est sed M, sit LOU, est sic F, est sit P, est Mv similitudinem 0, in similitudinem cet. 25 carnis peccati M ut] uidelicet coni. Sacch. inuiolabilem inpassibilemque naturam propter nos tamen, ut scriptum est, peccatum faciens, id est peccatorem susceptum in forma serui gerens. factus enim est pro nobis maledictum, ut nos maledicto legis absolueret; de peccato damnauit peccatum, id est peccati materiam, quae adhuc in illa Adae carne uiuebat, in ipsa quam suscipere dignatus est Adae carne uacuauit; ac sic parietem ualli hoc est peccatum, quod inter nos et deum separabat, destruens fecit utraque unum, non solum ut Iudaeorum et gentium fides in Christo coiret, sed ut in unoquoque nostrum, qui crederemus, natura sibi nostra congrueret et discordia, quae prius uersabatur in nobis, cum spiritali affectui carnalis anima repugnaret, pace fidei solueretur. nunc enim bellum illud antiquum, quo lex peccati repugnabat legi dei, aboletur in Christo, cum spiritus deo seruiens subactam sibi animam fide temperat et uicissim animam deo seruientem in omne obsequium caro ministra comitatur.

Quam ob rem domini passione et resurrectione non solum ad spem ac fidem ressurrectionis instruimur, ut non sola resolutione carnali, sed et uoluntaria ab hoc saeculo recessione mori nouerimus et moriendo per fidem huic mundo uiuificemur deo. uita enim huius mundi amica mors animae est. ob hoc nobis apostolus dicit: mortificate in terra membra uestra. cotidie se ipse testatur mori, liuidum faciens corpus suum et obliuiscens quae retro sunt atque in priora se porrigens. in quo humilitatem pariter et sublimitatem docet, quia conteri corpus sine humilitatis spiritu non potest nec anima in caelestia surgere nisi mortificatione membrorum. 8] Gal. 3, 13. 4] Rom. 8, 3. 8] Eph. 2, 14. 14] (Rom. 7, 21). 28] Col. 3, 5. 24] I Cor. 9, 27. 25] Phil. 3,13. 2 faciens] factus Schot., se faciens coni. Sacch. peccatum (um corr. L) LO1 3 factum FPU est enim FLM 4 de maledicto M 5 peccati om. LM 7 uacauit 0 8 dum 0 10 ut om. FPU 11 uersebatur U 12 affectu UO anima; L 14 lec U lege F aboleretur F cuius FPU 17 comittatur FP, comictatur U 18 resurreaione U et infra 19 instruimur Bed et informamur fort. ut Ov, sed ut cet. resolutione] resurrectione FLM 20 et om. FLU 22 anime nrę (sed liYę m. 2 del.) M 24 cotidie 0, et quotidie cet. liuidum] nudum FPU attamen et ipsius nobis humilitatis seruanda mensura est, ut non nisi timore diuino humiliemur uni domino: dominum enim deum tuum adorabis et ipsi soli seruies, cui seruire libertas est. nemini enim subiectus est qui se soli deo subiecit, at contra omnibus infimis uel spiritibus uel aliis creaturis uel suis uitiis et cupiditatibus seruit qui uult liber esse iustitiae. est autem et sancta superbia et humilitas iniqua; nam et iustificatur superbia, quae huic mundo superbit et contemnit hoc saeculum omnibusque magnis eius et dulcibus ac speciosis abutitur, intenta caelestibus rebus et praeceptis subiecta diuinis. contra autem illa humilitas condemnatur, quae non ex fide sed ex ignauia mentis hominibus adducitur et humanam gratiam magis quam suam salutem curat, mendacii famula, ueritatis inimica, libertatis expers, iniquitati obnoxia, miscens aqua uinum, id est ueritatis merum aquoso adulationis eneruans. in huiusmodi humilitatem specialiter mihi uidetur uox illa contendi, quae denuntiat: uae dicentibus malo bonum et dulce amaris et iniustis iustitiam praedicantibus, quos et per Salomonem, sicut nosti, ueritas execratur.

Bene autem nos breui psalmo sed pleno magisterio beatus psalmista conformat ad nostri moderaminis temperamentum, cum precibus suis praetendit meritum humilitatis, dicens: domine, non est exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei. neque ambulaui in magnis neque in mirabilibus super me. et deinde qui se pro cordis humilitate respici depoposcerat dicit: si non humiliter sentiebam, sed 2] Deut. 6, 13 et 10, 20; Matth. 4, 7; Luc. 4, 8. 4] (Rom. 8, 20). 15] (Es. 1, 22). 17] Es. 5, 20. 19] (Eccli. 19, 23). 22] Ps. 130, 1. 26] Ps. 130, 2. 1 humilitate U 3 deum om. F ipsi] illi LM 4 nemini] non FPU 5 at Ov, ut cet. infimus FU aliis om. M 6 esse liber M 7 pr. et om. F 9 seculum hoc F 10 abutitura L 12 ex ignauia] eiiaU gua F 14 familia U 15 aqua uinum v, aqua uino 0, aquam nino cet. aquoso] aquis Ov adultationis F 16 inerbans 0 17 malum FP\'U 18 amarum FPU iniustitiam FP\'U 19 per] super L 20 nobis LM 21 conformans P1 ad exp. M 22 humiltatis F 26 deposcerat F, depopescerat L1 si om. FPU exaltaui animam meam; sicut ablactatum super matrem suam, ita retribues in animam meam. ideo retributionem postulat, quia non humiliter senserit, sed animam suam exaltauerit. nonne uidebitur discordare sibi prophetae sententia, nisi ita haec discernamus intellectu, sicut in ipsius spiritu et corde, ita ut sibi congruerent, fuere distincta? conuenienter enim et humiliter dictum est timore diuino, qui sacrificium deo, ut ipse testatur, spiritum contribulatum et cor humiliatum offerebat. salua tamen humilitate cordis idem exaltabat animam suam non humiliter sentiens, quia non terrena sapiens deo mentem habebat affixam, unicum bonum ducens deo adhaerere et ponere in deo spem suam. unde et apostolus, qui nos humilitatem docet dicens, ut ea potissimum imitatores Christi esse studeamus, hoc enim, inquit, sentite in uobis, quod et in Christo, qui non rapinam arbitratus est esse se aequalem deo, sed exinaniuit se formam serui accipiens; idem tamen ad exaltandam animam in superna et diuina nos prouocat, cum dicit: quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera et gloria dei patris.

Quamobrem tenentes hanc et humilitatis et exaltationis regulam utrumque hoc, quod in peruersitate, quam supra dixi, peccatum habet, in directione, in qua docemur, gratiam obtinet, suis ordinibus mensurisque teneamus, pietate et humiliantes cor deo et exaltantes animam ad dominum nostrum. nihil nisi illum timeamus, nihil supra illum diligamus. iugo tantum ipsius, quod est suaue, et oneri illius, quod est leue, colla subdamus, ut supra omne potestatis inimicae iugum liberi in caelestia 8] Ps. 50, 19. 11] Ps 72, 28. 14] Phil. 2, 5. 18] Col. 3, 1. 27] (Matth. 11, 29). 1 ablatus M matre sua FLPU 2 retributio LM 6 cougruorent Mv, congruenter F, congruerunt eet. 7 quia FPU 8 humiliatum contribulatum U 10 exaltabam U 13 et om. F dicens om. pplU 19deiteract om. FPU 20 patis L 21 quando rem U humilitatem Ul 22 qua Ov 23 directione (sed s. 1. m. 2 i discretione) M, direptione L in qua Or, qua cet. 24 suisque F, si suis M pietate Ov, pietatem cet. 25 dififi Ov, deum cet. 26 igo U 27 honeri OlPU 28 iugnum U MYIllI. Psnlini Nol. epistnlae. 6 subuehamur. nam et ob hoc domini nostri iugum suane et onus leue est, quia terrenis nos et inferis eleuat et in excelsa regni caelestis attollit. leuitas enim omnis altipeta est et sursum uersus uigore subtilitatis ecfertur.

Huic autem gratiae contraria peccati pondera deprimunt et in inferna deducunt, quae quanti sint oneris propheta testatur, cum gemens clamat: superposuerunt iniquitates meae caput meum, et sicut onus graue grauatae sunt super me. sed gratiae domino Iesu deo nostro, qui potens est liberare nos de corpore mortis huius per multitudinem miserationum suarum et diuitias bonitatis suae, quibus superabundat abundantiae peccatorum nostrorum et saluos facit sperantes in se. apud quem credimus quia et orationum tuarum pro nobis agantur excubiae. scimus enim quia a pueritia ipsi militans et sacris litteris enutritus nulla conuersationis terrenae et carneae labe pollutus inuenisti gratiam in conspectu altissimi et pro nobis de silua huius saeculi ad gregem uel ad currum domini sero captis, quoniam multiplicatae sunt iniquitates nostrae super capillos capitis nostri et indigni sumus, quorum nomina diuinis auribus ingerantur, ne forte et labia tua inmunda fiant cum nos nominaueris, et necesse sit os tuum igneo carbone perstringi. potes tamen uel humilitate uel fiducia uatis antiqui dicere: domine, dimitte illis, aut dele me de libro tuo. quod ille diuini conloquii particeps, non salutis suae neglegens nec insolens domino, profundi arte consilii ausus est dicere, ut domino iusto 7] Ps. 37, 5. 9] Rom. 7, 24. 10] Ps. 50, 3. 11] Rom. 2, 4. 12] Ps. 16, 7. 18] Ps. 39, 13. 21] (Es. 6, 5). 23] Ex. 32, 32. 1 subueamur LlOU, inuehamur F hoc s. I. F post. et om. FPTJ 2 bonus PU quia M, quia e v 3 altipeta Ov, altipetax cet. 5 contrarie U depremunt 0 6 quam L 7 supposuerunt M 9 gratias fort. 15 ipse ministras FPsU, ipsi instas P1 eruditus L 16 carnis FPzU, carne P1 18 capitis 0 19 supra F uestri F 22 ne- O cessit 0 constringi F, pertingi coni. Sacch. 24 qujd 0 25 colloquii diuini FPU 26 dn5 Ov, deo cet. debitum peccatori populo interitum comminanti oblationem suae potius abolitionis opponeret, diuinae uidelicet pietatis iustitiaeque securus, ut parceret et iniustis misericordia domini, dum iustum non potest delere iustitia.

Hac et pro nobis dominum altissimum conditione constringe, ut dum eximere te libro suo non potest, per obtentum iusti sui recipiat iniustos. nam quia maior est qui in nobis est quam qui in hoc mundo, ideo fortior est iustitia pro peccatoribus defendendis quam iniquitas aduersus patrocinia sanctorum. uellem quantum in me est adhuc prorogare sermonem, nisi et carta deficiens et metus fatigationis tuae cogeret uerbis modum poni et epistolam terminari. tu in omnibus indulge temeritati meae et responde mihi, ut consoler et instruar litteris tuis.

Nunc Sanemarium portitorem huius epistolae commendamus specialiter unanimitati tuae, ut, sicut rogauimus sanctum episcopum et patrem nostrum, ita ordinetur a uobis. conseruum enim eum data in domino libertate reddidimus; sed nobis in domo domini seruiat delegatis ad parentum nostrorum memoriam obsequiis, ut per religiosam seruitutem obtinere firmam libertatem sub uestra defensione mereatur. age et apud sanctum presbyterum fratrem Exsuperium, ut in casa ecclesiae terrulam, qua uictum suum procuret, accipiat. praeterea rogo, ut epistolam meam ad filium nostrum Daducium, etiamsi in Galliis agit, sine ulla dilatione facias ab episcopo transmitti per conseruum fidelem et inpigrum. si clericum forte noluerit occupari, unum de Alingonensibus dignamini mittere cum epistolis uestris, quibus litterae nostrae iuuentur; dignam enim 7] I Ioh. 4, 4. 2 iusticie pietatisque M 5 condicione LP 6 eximeret e PCT, eximeret de F te om. FPU optentum 0 10 prolongare LM 11 de- Scies F metu 0 12 imponi F 13 pr. et om. U consuler LM 15 sanemarium 0, sane Marium v, sanenarium cet. 16 unamitati 0 18 meum FOPUv 19 deligatis FPU 22 exuperium FMPUv mMm in om. U causa F 23 terulam L1 24 nostram (m..m m. 2) M 25 gallias FU egit F1 27 aligonensibus FU, alinguanensibus Ov, ligonensibus LM dignemini LJlv 28 uestrae FU 6* interuentu uestro causam ex epistola mea, quam ad eum feci, cognoscetis. inprimis autem celeritate agendi opus est, ut sanctissimus presbyter, qui et uita et aetate uenerabilis uim, qualem exposui, sustinet, quam primum ab alienarum aedium exilio liberetur.

Vt hactenus tacendi tempus congrua humilitate seruaui, ita nunc debita caritate loquendi tempus agnoui, frater in Christo domino uenerabilis et dilectissime. scriptis enim sancti uiri fratris nostri Olympi, communis unanimi, nuper accepi tam inopinatum mihi quam inoptatum tui maeroris indicium, in quo meae tibi tristitiae consortium et uocis officium dein defore, ut sileant priuati amoris affectus, sed caritas Christi domini et dei nostri, quia in ipso nobis et per ipsum ut unius corporis membra conectimur, non permisit. ipse enim dominus deus noster uitae nobis pariter et pietatis magister per illud caeleste uas electionis suae docuit gaudere cum gaudentibus, flere cum flentibus uicissimque nobis conpati et inuicem onera nostra portare, ut mutuis consolationibus roboraremus communem fidem et fatigata pectora foueremus. cui muneri deus tantum dedit, ut eo functum magnae ciuitatis instar amplificandum promiserit, enuntians per prophetam, quia frater fratrem adiuuans exaltabitur sicut ciuitas magna; uidelicet quod munimentum animae 9] (Eccle. 3, 7). 19] Rom. 12, 15. 25] Prou. 18, 19. 4 quale 0 5 liberetur] uale add. F, et uale add. P\'U. — explicit L, finit ad amandum U - 0, explicit epla XVII. F, ad eamdem uia U. FLMOPU. — ad pamachium senatorem consolatoria . XLII ■ M, epistola paulini ad pammachium 0 domino merito praedicabili et honorando fratri pammachio paulinus M 9 ut hactenus — c. 10, p. 92, 1 tristitia om. FLPU, — p. 92, 7 absorbeatur sed om. M 12 olympi v, olimpi 0 16 nos fort. post. et v, om. 0 17 enim 0, enim nos v sirn 20 nicissimque v, uicisq;q; (sim add. et alt. q exp. m. 2) 0 24 profetam 0 dimicanti fraterna conpassio ferat uariisque mentis adflictae pulsibus quasi murus obsistat.

Sed si forte id ipsum culpae magis quam gratiae iudicetur, quod tardius fungar officio caritatis, credas uelim ilico, ut agnouerim, scripsisse me. neque uidear de neglegentia tui serus audisse, cum ipsa me et loci remotio et propositi ratio defendat, quo secretus ac tacitus agens neque uidere nisi raros praetereuntium possum neque interrogare de sanctis fratribus ni caros uolo; semper tamen et in meo silentio tui memor, nunc ut caritas postulare uisa est, opertum pectore affectum reclusi et per has ad te litteras prompsi, quibus ad sanctam mihi unanimitatem tuam qua potui uia profectus sum, quia non potui isdem corpus et animum meum finibus continere, cum caro, ut semper, infirma per hiemem longius commoueri negaret et qui semper est promptior spiritus feruentibus ad te desideriis euolaret, ut quem corpore non tenebam mente conplecterer. cucurri igitur in siti desideriorum ad te, mi frater in Christo unanime atque uenerabilis, et si me uicissim intueris animo, tecum esse me totum uidebis et senties. nam si uerum illud est sensu nos potius uidere et audire, certe adsum tibi et potiore mei parte, qui animo ad te uenerim, quo nisi adsimus, ubi et corpore intersumus, praesentiam non probamus, uacua nostri imagine mentis absentia. quamobrem signatum amicitiae munus inpendi aptumque nostra fide feci, ut te spiritali aditu uisitarem. hanc de te inuicem gratiam quaeso merear, ut tu quoque me interioribus uidens oculis tamquam adstantem comminus et coram loquentem et coanhelantem anxietudini tuae de necessitate communi uel patientiae congratulantem de spe fidei in hoc sermone suscipias pariter atque conspicias. sermo enim uiri mentis est speculum. nam et ipse dei sermo confirmat, quia ex abundantia cordis os loquitur, et thesaurus pectoris 14] (Matth. 26,41). 17] (Ps. 61, 5). 31] Matth. 12, 34; Luc. 6, 45. 9 ni 0, nisi v 12 unanitatem 0 13 hisdem 0, idem v 19 esse me totum v, essem. et totum 0, esse memet totum fori. 20 sensu] animo quam sensu coni. Sacch. 22 qui scripsi, quo 0, quu v et 0, etiam v 24 aptum quae 0, dignumque v publicatur eloquio. ob hoc in ueritate, qua stamus in Christo, expressum his tibi litteris animum meum suscipe, nec uolo amicitiam nostram tempore metiaris. non enim haec ut saecularis est, quae spe saepius quam fide paritur, sed spiritalis illa, quae deo auctore generatur et arcana spirituum germanitate coalescit. quo fit, ut non diuturnitatis usu crescat ad amorem neque documenti expectatione pendeat, sed, ut filia ueritatis dignum est, statim firma et magna nascatur, quia de pleno incipit orta per Christum.

Hac igitur te caritate conplexus ita ueneror ut membrum Christi, ita diligo ut commune membrum meum. quomodo enim non una mens, quibus una fides? quomodo non unus animus, quibus unus deus? ac per hoc quomodo diuersum pectus sit in affectione tolerandi, quibus corpus unum est in conpage credendi? uere dico, non mentior, dum animi tui motus cogito, mea quoque viscera sentio suspiriis tuis duci et ut uere socialia membra uulneris tui dolore configi, quamquam me non minus prudentiae et fidei tuae reputatio reficiat quam afficit cura maeroris. denique addubitasse me fateor, utrum maesta pro meo affectu tibi an potius gratulantia pro tua fide uerba praeberem. nam ut euocationem ad deum sanctae sororis meae, ita deuotionem pietatis in Christo tuae pariter audiui, isto etiam patre familias, per quem scripsi, indicante prudentiam et sanctitatem uerae in coniugem caritatis tuae, quam non uacuam fletibus, ut maxima pars mortalium, neque uano, ut spei nostrae expertes solent, pomparum inanium honore comitatus es, sed remediis salutaribus et uiuis operibus hoc est eleemosynis prosecutus, debito ordine primum caro funeri iusta persoluens, piis lacrimis et largo caritatis rore perfusus, religiosius exequias honorasti.

Itaque istius pietatis in te opus ante laudabo; nam id quoque deo placitum monstrat scriptura diuina, cum dicit: ▼ 1 ob v, om. 0 4 pariter 0 5 arcanus 0 6 ut 0 s. l. m. 2 7 docimenti 0 pendeat v, pendat 0 8 noscatur Lebrun 11 commune 0 15 non 0, et non v 18 et v, te 0 19 moeroris v, maerori 0 24 uerae v, uere 0 28 operibus Chifflet, opibus Ov elimosinis 0 29 et] ut fort. 30 religiosius Rosw., religiosus Ov, religiosas fort. fili, produc lacrimas in mortuo, et quasi dira passus incipe plorare et non despicias sepulturam illius. denique patriarchae nostri huius quoque religionis exemplo sunt. nam pater fidei matrem uocationis nostrae Sarram suam fleuit non utique diffidentia recipiendae, sed praegressae desiderio. quomodo enim resurrectioni diffideret fidei pater et repromissionis beatae primus auditor? idem tamen humanitatis memor non spreuit corporis curam propter animae securitatem, sed empto ad sepulchrum agro mortuam suam pretiosa sede conposuit, docens pariter quid sibi istic deberent homines prouidere, cum is, quid ad dei uerbum de terra patriae cognationis exierat nihilque praeterea de peruagatis natione diuersa spatiis comparauerat, omnis terrae aduena, solum tamen agrum sepulchro, id est non temporalem sed aeternam possessionem, nec terram auaritiae sed quietis emisset. Iacob quoque dilectam illam et expectatam Rachel et tumulo celebri honorauit et titulo, ut religiosum et praesenti dolori solueret et posteris testaretur officium. quamquam illum locum titulo mortis uxoriae prophetica mente signauerit prouidens legem ortu euangelico sopiendam. quo mysterio coniunx patriarchae, quae pluribus locis in ecclesiae imaginem uixit, tamen, ut reor, in synagogae typum moritur et partu filium doloris enixa illic, ubi erat uirginis partu legis finis edendus; finis etenim legis Christus. sanctam uero et sanctificatam spem per humandi curam Tobias docet, huius specialiter muneris praerogatiua iustificatus a domino et archangeli uoce laudatus, quod praetulisset prandio suo pauperis sepulturam. neglegens enim uentris quia diligens animae, maluit corpore esurire quam spiritu, ut nobis quoque esset exemplo, quo praeoptemus ieiunare cibo carnis, ut saturitatem animae conferamus. quare bona 1] Eccli. 38, 16. 4] (Gen. 23, 2). 9] (Gen. 23, 9). 11] (Gen. 12,1). 16] (Gen. 35, 19. 20). 23] Rom. 10, 4. 26] (Tob. 12,12). ▼ 4 Saram Rosw. 7 homanitatis 0 10 istic scripsi, isti cui 0, isti v, iusti coni. Sacch. 15 emisset v, emisisset 0 16 pr. et 0 s. I. m. 2 post. et p, e 0 19 profetica 0 22 et partu] ei partu coni. Sacch. 25 tobis 0, nos Thobias v docet v, doces 0 religio sepulturae. bonae lacrimae caritatis, quibus pater Abraham matrem repromissionis eduxit. bonae lacrimae pietatis, quas Ioseph iustus inpendit patri. bonae et lacrimae orationis, quibus et Dauid stratum suum per singulas noctes rigabat. sed quid sanctorum mortalium praedicem fletus? fleuit et Iesus amicum, hanc etiam passionem de nostra infelicitate dignatus, ut mortuo funderet lacrimas et quem resuscitaturus erat uirtute diuina infirmitate lugeret humana; licet in illo uno totam simul conditionem generis humani misericors et miserator dominus deplorauerit et illis lacrimis, quibus peccata nostra fleuit, et lauerit.

Idcirco et tuae, frater, lacrimae sanctae et piae, quia simili affectione manarunt et dignam casti cubilis fleuere consortem non diffidentia resurrectionis, sed desiderio caritatis. mulier enim grata suscitat uiro gloriam, cum tenetur, atque ideo suscitat et desiderium, cum praemittitur. uerum illa, ut fuit semper, ita et erit perpetuum corona uiro suo, et non extinguetur lucerna eius; extendit enim, ut scriptum est, brachia sua ad opera utilia, os suum aperuit prudenter, operata est uiro suo bona. gloria et honore coronauit te, ut iucundaretur tecum in diebus nouissimis, et ob hoc fletu magis digna quam luctu et desideranda potius pertinaciter quam lugenda est. nam ipsa meritorum illius reputatio ut acerbum imperat maerorem superstiti, quia iustus defunctus relinquet paenitentiam, ita et consolationem uberem praestat fideli, quia inmortalitas in memoria iusti, neque tibi, sancte frater, hinc acrior doloris stimulus ingeratur, quod primaeva decessit, quoniam huic ipsi casui solacium praebet sermo diuinus: iustus enim, inquit, si morte praeuentus fuerit, in refrigerio erit. 3] (Gen. 50, 1). 4] (Ps. 6, 7). 5] (Ioh. 11, 35). 15] Prou. 11, 16; Eccli. 26, 16. 17] Sap. 4, 2; Prou. 11, 4. 18] Prou. 31, 19. 19] Prou. 31, 26. 26] Sap. 4, 1. 29] Sap. 4, 7. 1 quibus 0, in quibus v 4 rigebat O1 7 funderet 0, infunderet v 16 praemittitur Bosw., praemitur Ov 17 in perpetuum v 20 gloria et honore r, gloriam et honorem 0

Sed ne uel inmatura tibi ad obitum fuisse uideatur, eadem tibi sapientia sequentibus uerbis probat anum quoque illam fuisse: senectus, inquit, uenerabilis est non diuturna neque numero annorum conputata. cani sunt enim, inquit, sensus hominibus et aetas senectutis . uita inmaculata. quare gratulemur iusto eius accitu et fine maturo, quae etsi adhuc flore annorum uirebat, tamen morum sanctitate canuerat et aetatem puellae stipendiis senectutis ornabat. unde et tibi ipsae, quae acerbant uulnus animi, causae solacium maius adferre possunt, quod tam sanctam feminam, etsi non habes, habueris tamen. commune enim tibi cum omnibus amisisse mortalem, paucis uero tecum meruisse optimam; quo minus miror illam in hoc saeculo non moratam et ad Christum citius accitam; placita enim erat deo anima eius, et idcirco, ut scriptum est, properauit eam de medio iniquitatis educere, ne intellectum nostrum malitia nostra mutaret, quia totus hic mundus, ut scriptum est, in maligno iacet, et conloquia mala plerumque corrumpunt mores bonos, et qui picem tangit, inquinabitur ab ea. quo metu quidam sanctus morae metuens et de tardo sene sollicitus, orat deum ut notum ipsi faciat finem suum et numerum dierum suorum, et quoniam reuelante spiritu, quo prophetabat, agnouit prorogata sibi tempora, ingemit dicens: heu me quod incolatus meus prolongatus est. causam uero gemitus et timoris sui hanc esse testatur, quod habitaret cum tabernaculis Cedar, id est in tenebris istius mundi. nam Cedar Hebraeo idem quod ore Romano uocatur obscuritas.

Denique ipse Dauid in duobus filiis diuerso merito sibi amissis mysterium istius ueritatis exercuit, qui filium 3] Sap. 4, 8. 9. 14] Sap. 4, 14 et 11. 17] I Ioh. 5, 19. 18] I Cor. 15, 33. 19] Eccli. 13,1. 21] (Ps. 38, 5). 24] Ps. 119, 5. 2 probat v, probatur 0 3 est Rosw., et Ov 7 uirebat v, uerebat 0 9 ipsae Bostc., ipse Ov 13 miror v, minor 0 19 pacem 01 21 sene Of), fine ed. Grin. in mg., seni (t. e. senii) fort. ipsi 0, sibi v 23 profetabat 0 26 hafabernaculis (sic) 0 dilectissimum, quem fleuerat aegrotantem, non fleuit amissum, certus infantem ad pacis aeternae beata translatum; at uero idem Abessalon, quem inimicum habuerat, mortuum lamentatus est, quia diuinae iustitiae ut propheta conscius desperauit inpio requiem et resurrectionis bonum sciuit indebitum parricidae. sed tamen idem, ut dixi, paruulo illi suo aegrotanti inpenderat lacrimas et regios cultus atra ueste mutatus, cilicio cinere ieiunio fultus, preces ad deum miserat. postea uero quam filii morbum uitae finis absoluit, quasi deficiente curarum materia hunc sibi lugendi finem fecit, quem paruulus uiuendi acceperat. itaque ut filius corpore, et pater luctu solutus est simulque tristia pectora et uestimenta deponens et cibum sumpsit et cultum resumpsit et squalidum puluere caput deduxit unguento; sciscitantibusque pueris suis, quos obstupefecerat tam inusitatus patriae ordo pietatis, ut qui ante orbitatem luxerat gauderet orbatus, respondit: ego ad illum ibo, ille uero ad me non reuertetur.

Satis, ut opinor, docuit rex propheta, quam post nostros sollicitudinem debeamus induere, uidelicet ut de nostro potius itinere, qui sequimur, quam de illorum, qui iam praegressi peruenerint, laboremus. pium est contristari diuulsione carorum, sed sanctum laetificari spe et fide promissionum dei et dicere animae laboranti: quare tristis es, et quare conturbas me? numquid qui dormit non adiciet, ut resurgat? acceptior est autem deo grata laetitia quam diuturna quasi querula tristitia. nam hoc illo Dauitico docemur exemplo, ut inanes lacrimas non effundamus, quae utique superfluo mortuis donantur, nihil conferentes recepto et grauantes relictum. ideo Dauid uiuente filio fleuit, functo gratulatus est, quia spirantis adhuc commeatum poterat precibus et lacrimis inpetrare; accito autem diuinitus iam gratulari debebat, ut 2] (II Reg. 12, 22). 16] U Reg. 12, 23. 23] Ps. 41, 6. 24] Ps. 40, 9. 4 disperauit 0 8 fultas ed. Schotfletu v 12 tristia v, tristitia 0 14 induxit fort. unguento 0 20 qui coni. Sacch., quo Ov 21 deuulsione 0, de auulsione v 25 gratia 0 26 dauidico v 31 debebat v, debeat 0 fecit, quia dubitandum non est melius esse uotis nostris dei placitum.

Salua igitur fide pietatis officia pendamus et salua pietate fidei gaudia praeferamus. esto, temporaliter fleat pietas, sed oportet, ut iugiter gaudeat fides; desideremus ut praemissos, sed non desperemus recipiendos. deus enim noster uiuorum est, non mortuorum, et in Christo mortuos dormire apostolus dicit, ut de somno intellegas temporalem esse mortem. dormienti enim consequens est excitari et surgere. quod cum ita sit, geramus in caritate nostrorum familiaris consuetudinis desiderium, sed a fide nostra solacium de fiducia resurrectionis habeamus.

His igitur, frater dilectissime, et uerborum et exemplorum caelestium auctoritatibus ut ad pietatem lacrimarum usus es, ita etiam ad earum modum utere. scriptum est enim: omni rei tempus. et tempus plorandi fluxerit, gratulandi modo tempus est, quia dominus prope est; et scriptura diuina, quae producere nos lacrimas quasi euaporando dolore permittit, terminos quoque designato praescribit tempore, cum dicit amaritudinem luctus uno ferendam die. o diuitiae bonitatis dei! quam pia id ipsum sollicitudine nostri cauet! non pietatis propensae inuidus, sed infirmitatis nostrae conscius et omnis inmodici temperator, lacrimas in mortuo produci iubet, amaritudinem uero lugendi uno tantum die claudit, illud porrigi sinens quo relaxatur dolor et anima respirat, istud uero praecidens quod inmoderato et inrationabili cruciatu mentem nostram conficit quodque diutius fragilitas nostra non ualet sustinere. sed hoc plenius ipsa suo uerbo pietas dei explicat; subiecit enim: et consolare mature propter tristitiam. a tristitia enim festinat mors et cooperiet uirtutem; quia tristitia illa tantum salutaris quae secundum deum est; ista autem, ut apostolus ait, quae secundum hominem, 6] Matth. 22, 32. 7] (I Cor. 15,18; I Thess. 4, 12). 16] Eccle. 3,1. 20] (Eccli. 38, 16). 29] Eccli. 38, 17. 18. 5 desideremus nostros ut Rosw. 16 et] ut uel si fort. 18 dolori fort. 19 terminos Chiffl., termino Ov tempora v 30 a v, om. 0 hoc est de infirmitate carnalis tristitia, mortem operatur. quod licet auctore diuerso, tamen uno per utrumque sanctorum dei spiritu et uerbo scriptura concinit; mors enim uera uirtutis adopertio est. nam si uirtus dei et uita nostra Christus est, uere dictum uides mortem festinare hoc maerore, quo uirtus operiatur et homo totus quasi quadam inferni uoragine sic grauiore tristitia, ut apostolus ait, absorbeatur. sed deo gratias, quod huius in te laboris et timoris mihi conpendium facit conscientia uirtutis et prudentiae tuae, cuius largius tibi lumen est, quam ut tristitiae tenebris possit operiri; quin potius tua uirtus tristitiam tegit mortemque ipsam et uim noxii maeroris absorbet. non id uerbis meis tibi largior neque coniectura uirtutis tuae loquor; opera tua hoc de te contestantur et me conperta loqui cogunt.

Veniam enim iam ad praedicationem operum tuorum et ad pios actus de lacrimarum sanctitate transibo. sua enim cuique parti debita persoluisti, lacrimas corpori fundens, eleemosynam animae infundens. uere conscius ueritatis et filius lucis, ubi mortem sciebas esse, fleuisti; ubi uitam credis, operatus es, uacuis inania, uiuis uiua dependens. itaque patronos animarum nostrarum pauperes, qui tota Roma stipem meritant, multitudinem in aula apostoli congregasti. pulchro 1] II Cor.7,10. 6] (I Cor. 1, 24; Ps.43,20; Col. 3, 4). 7] II Cor. 2, 7. 1 carnalis est tristitia. Finit epistola ad Pammachium v tristitia et seqq. post verba epistolae 33 percusso cordis exh. 0 mortem operatur] incipit FLPU 2 auctoe P diuersa L1 per Ov, om. cet. 4 uirtus U, animae uirtutis 0 adopertio Rosw., operatio F, adoperatio cet. a 6 operatur U qujdam L 7 absorbeatur (tur corr.) L 8 sed-mihi om. U deo] incipit M huius in te om. M 9 facitf L 10 lumen] nomen LM operiri] add. M: ob communem uidelicet sortem defunctae beatissimae coniugis 11 tristitiam] largior add. Chifflet tegit] largior add. 0 sed m. 1 exp. 12 mei F 14 testantur U 15 iam om. M et ad] et FPU 16 siccitate M (sed add. m. 1 af sanctitate) 17 elimosinam PO, elemosinam cet. 19 oratus 0 21 romae L estipem 0, stipe L queritant M, mendicant v 22 pauperum fort. multitudinem om. M, multi ut (tu Sacch.) diues Chiffl. et Sacch. congregasti apostoli U pulcro L, pulcrum U, pulchrum FP\' quidem FPU, om. M equidem tanti operis tui spectaculo pascor. uidere enim mihi uidere tota illa religiosa miserandae plebis examina, illos pietatis diuinae alumnos tantis influere penitus agminibus in amplissimam gloriosi Petri basilicam per illam uenerabilem regiam cerula eminus fronte ridentem, ut tota et intra basilicam et pro ianuis atrii et pro gradibus campi spatia coartentur. uideo congregatos ita distincte per accubitus ordinari et profluis omnes saturari cibis, ut ante oculos euangelicae benedictionis ubertas eorumque populorum imago uersetur, quos quinque panibus et duobus piscibus panis ipse uerus et aquae uiuae piscis Christus expleuit, non uisitato more cretura cibis hominum, sed nouo munere iam paratos hominibus cibos gignens, cum operta manus diuino suggestu uisibiles epulas ministraret et in alimenta corporea spiritali fecunditate proflueret, ineffabilibus panis et carnis fontibus in spem ieiunarum adhuc gentium esurientes fidem populos carnaliter satians et spiritaliter inrigans, indeprehensis auctibus comesta subplens, edenda subpeditans et ad morsus edentium fragmina subsiciua depromens, ut inter manus uel in ore sumentium crescentibus cibis sentirent potius escarum suarum copiam quam uiderent morsibus redeunte consumpto et dentibus subeunte sumendo.

Ipsius enim domini exemplum in opere eius gerens praecepisti turbam residere in terra; sic enim et Iesus iussit, ut legimus, in terra recumbere. nam in te et ipse dominus erat, sicut est, quia nemo Christi opera sine Christo agit, cuius 10] (Matth. 14, 19; Ioh. 6, 11). 23] (Matth. 14, 19; Marc. 6, 39; Luc. 9,14; Ioh. 6, 10). 1 spectaculum FPU pastor FPU enim exp. F 2 miseraudae] uenerande F 3 diuine pietatis F1 5 reginam 0 cerulea FltfPU et om. FPU 6 coartent M 7 distinte 0 accubitus (ac in ras.) L, acubitus 0 8 profluuis 0 cibis saturari U ut] et FPU 10 ipse] iste F 11 uisitato Ll cretura scripsi, creatura FOP, creature U, creaturam LM, creans v cibos v 13 operata L sub gestu U 16 esuriens LM 17 indefessis M auctibus 0, actibus cet. comixta 0 18 fracmina LO subsiciua MP, subsitiua Ov, subciciua F, subsicina U, cIi subsiciua L 20 sentire ut 0 21 cibo redeunte M 23 et otn. LMU Iesus] dffii s. d. M 24 et] ac M munere et benedictione copiosos tibi panes ut accepisti in nomine eius, sicut discipuli ab ipso benedictos acceperant diuidendos, per innumera pauperum ora dimensus es; et manducauerunt et saturati sunt et quod abundauit de panibus tulerunt omnes, unusquisque sportas suas plenas. sed tu omnem redundantiam fragmentorum spiritalium collegisti, de duodecim cophinis apostolicam fidem, de septem sportis gratiam spiritalem, non minus mirabiliter operante in tuis panibus Christo, qui in tuo isto conuiuio panem tuum carnalem in caelestes cibos transtulit et in aeternam tibi saturitatem parauit. recumbes enim iure cum patribus Abraham Isaac et Iacob conuiuio Christi ueste praeditus nuptiali, quia tecum istic in pauperibus suis Christus recumbit, et habet in te filius hominis ubi reclinet caput suum.

Iuuat etiam nunc in spectaculo et praedicatione tanti operis inmorari. non enim hominis, sed diuina per hominem opera laudamus. quam laetum deo et sanctis angelis eius de hac tua, ut dici solet, plena spectaculum sacer editor exhibebas! quanto ipsum apostolum adtollebas gaudio, cum totam eius basilicam densis inopum coetibus stipauisses, uel qua sub alto sui culminis mediis ampla laquearibus longum patet et apostolico eminus solio coruscans ingredientium lumina stringit et corda laetificat, uel qua sub eadem mole tectorum geminis utrimque porticibus latera diffundit, quaue praetento, nitens atrium, fusa uestibulo est, ubi cantharum ministra manibus et oribus nostris fluenta ructantem fastigatus solido 5] (Matth. 15, 37; Maro. 8, 8). 11] (Matth. 22, 12; Matth. 8,11). 18] Matth. 8, 20. 18] (I Cor. 4, 9). 2 ab ipso] om. P, eius FU benedictus 0 acciperant 0 3 dimensus Bosw., demensus w 6 reduntiam 0 fracmentorum LO 7 chophinis P, cophanis F, cofinis U, cofinus 0 8 nominus 0 in tuis panibus om. M 9 qui add. Rosw., om. w 10 coelestem cibum U 11 recumbes LM, recumbens cet. 12 in conuiuio LM 13 ista FPU 14 filiis L caput suum reclinet U 18 plena w, pera v 19 totam] tam FPU 20 cetibus FP stipauissis 0 21 in longum LM et] et in M in 22 perstringit M 23 laetificat corda U 25 nitens M atrio v cantarum FLMOPU ministram 0 26 fastigiatus LMv solio U aere tholus ornat et inumbrat, non sine mystica specie quattuor columnis salientes aquas ambiens. decet enim ingressum ecclesiae talis ornatus, ut quod intus mysterio salutari geritur spectabili pro foribus opere signetur. nam et nostri corporis templum quadriiugo stabilimento una euangelii fides sustinet et, cum ex eo gratia, qua renascimur, fluat et in eo Christus, quo uiuimus, reueletur, profecto nobis in quattuor uitae columnas illic aquae salientis in uitam aeternam fons nascitur nosque ab interno rigat et feruet in nobis, si tamen possimus dicere uel sentire mereamur habere nos cor ardens in uia, quod Christo nobiscum inambulante flammatur.

Quam laetum ergo tunc deo et angelis pacis et cunctis sanctorum spiritibus spectaculum praebuisti! primo de apostoli ueneratione, cuius fidem ac memoriam tam multiplicata opulentiae deuotione celebrasti, sacras primum hostias, casta libamina, cum acceptissima ipsius commemoratione deo deferens, deinde munificentia consequenti te ipsum in corde mundo et spiritu humiliato acceptissimum sacrificium offerens Christo, in cuius tabernaculis uerae iubilationis hostias inmolasti, reficiens et pascens eos, qui benedictione numerosa laudis hostiam sacrificarent deo. quam bono tunc urbs nostra tumultu fremebat, cum tu misericordiae uiscera reficiendis et operiendis pauperibus effundens pallida esurientium corpora reformares, aridas sitientium fauces rigares, tremula algentium membra uestires et omnium consona in dei benedictionem ora reserares! sed egena corpora fouens redeuntibus in meliorem tui partem 8] Ioh. 4, 14. 10] (Luc. 24, 32). 12] (I Cor. 4, 9). 18] (Ps. 50,19). 19] (Ps. 26, 6). 20] (Ps. 49,14). 1 ornat 0, ordinat cet. 2 sallientes 0 8 salutari misterio M 4 speciali F, spetiali PU 5 quadriugo FP 7 quo uiuimus christus FPU columnas] liminas U, lumnas FP 8 illic M, illuc cet., ille v aq. sallientis 0 9 nos quoque FPU possumus FOv 10 nos habere M in nos U 13 pacis spectaculum FU 14 multiplicatam 0 15 et casta LM 16 ipsius acceptissima FPU commeratione P 19 uere FLO reficens 0 20 eos eos M numerosas L, munerosas M -hostiam 0, hostias cd. 21 urbis U fremebat tumultu U 22 uicera L 23 arida LO 24 sicitientium L 25 et om. FPU benedictione FMPU 26 patrem U operibus tuis retributione diuina tuum potius spiritum saginasti et benedictae coniugis animam refecisti in illam transfundente Christi manu quae tua pauperibus erogabantur, cum in ictu oculi permutata in caelestes cibos carnalis esca transiret. et quantum pecuniae graui dextera geminatis excipientium palmis hilaris dator et infatigabilis distributor infuderas, tantum ilico angelis interuolantibus gremio domini gaudentis inuectum in tricesimos tibi fructus ac reditus numerandum reponebatur. neque diuitiae tantum, sed et gratiae benedictionum addebantur praemiis uestris. uobis enim ad iustitiam deputabatur conclamatio illa et conprecatio pauperum, qua per uestra munera benedicebatur deo. facili enim uia ad aurem dei uoces inopum diriguntur, quia oratio pauperis, sicut scriptum est, nubes penetrat.

Poteras, Roma, illas intentas in apocalypsi minas non timere, si talia semper ederent munera senatores tui. uere tunc tibi nobilis esset illa nobilitas, quam sacrati patres Abraham Isaac et Iacob paternis sinibus exciperent, quam prophetae apostoli martyres id est caeli senatus agnosceret, quam post togam nulla inmundi sanguinis sanie funestatam regali promissae lucis stola Christus indueret et in libro albo hoc est libro uitae perennis adscriberet. uere illae diuitiae diuites forent, quibus non draconis antiqui cruenta saeuitia, sed dei saluatoris inmensa bonitas pasceretur, si, quod bestiis aut gladiatoribus et conparandis male profligatur et alendis, id propriae donaretur saluti cariusque nobis esset uiuere quam perire. sed et auaritia et liberalitate peruersa deo pro nobis (agenti) 7] (Matth. 13,8). 13] Eccli. 25,21. 15] (Apoc. 3, 3). 21] (Matth. 17, 2).* (Apoc. 20, 12). 2 conugis M reficisti L illa FPU 3 erogabatur FLPU uictu v 7 inuectum (in in ras.) L 8 tricensimos 0 redditus FLMPU 12 domino FPU 15 illa sentantas 0, illas intemptatas (intentas Ll) tibi cet., intentatas tibi illas v 16 sanatores 0 17 tibi om. FPU sacri F abrahae L 18 exceperant 0 profecte 0 19 martires FLPU sanatus 0 20 sanie om. FPU reguli 0 21 sthola 0, stella U, stolla P 22 ascriberet LMPU, asscriberet F ille LMOP 24 si quod] sicut 0 aut] et M 25 proprie FO 26 et saluti F 27 agenti egentes scripsi, agentes 0, egente LDi,.egenies FPU v egentes, zabulo contra nos prodigi sumus. damnum in lucro et in damno lucrum ducimus uitamque nostram nec egenter redimere curamus, qui pro uita mortem emimus sumptuose. beata esset nostra conditio, si aeque deo ut hominibus uel displicere timeremus uel curaremus placere, si tantum praecepta Christi, quantum populi sibila uereremur, et si tanto laus, quae ex deo est, quantum iste de uulgo plausus emeretur.

Beatus, qui non adisti in tale consilium nec in cathedra pestilentiae, sed in apostoli sede et in ecclesiae coetu id est Christi theatro non seditiosis sed benedicentibus cuneis deo ipso spectatore laudaris, ecclesiae munerarius, non harenae nec inanis gloriae sed aeternae laudis ambitor. non gladiatores nec beluas emis, sed quibus ueros gladiatores hoc est harum tenebrarum principes perimas agis et quibus ueras bestias hoc est omnem zabuli uirtutem superes et presso inpune uestigio. conculces leonem et draconem. beatus es, in quo benedicetur nomen domini et qui habes semen in Sion et domesticos in Hierusalem, qui te uicissim in tabernacula aeterna suscipiant. non enim timebis illius diuitis locum, qui in tartaro hoc est in inferno inferiore et exterioribus tenebris merito igne circumdatus uel extremo contempti in hac uita pauperis digito rogabat aspergi, cui pater Abraham iure respondit: memento, fili, quia recepisti bona in uita tua, et Eleazarus mala; nunc uero hic consolatur, tu cruciaris. 8] (Ps. 1, 1). 15] (Ps. 90, 13). 18] (Luc. 16, 9). 22] Luc. 16, 25. 1 diabulo F1 damnum] dat nomen 0 lucrum in damno U 2 egenter a 0v, egentem cet. 4 condicio LP 6 tanta 0 7 quanto M de/m. U 8 pr. in om. M 9 cetu FP id est] idem 0 11 ipsos 0 numerarius FU arenae M, terrene ex arene L, terrenae Chiffl. 13 uiros 0 14 alis coni. Sacch. 15 diabuli FI, zaboli PU 16 benedicitur v h 17 syon LMU 18 ierusalem M, yerusalem (II m. 2) U, ihrim L aetterna tabernacula U suscipiunt 0 19 timebitis U quae 0 est in OMt. remo PU 20 in inferiore M et] de 0, uel v extoribus P1 21 hac] ac 0 22 iure] uere FPU 23 fili om. U, fili* (i eras.) L in uita tua bona LM lazarus FPU, *lęazarus (e eras.) L 24 similiter mala U tu cruciaris om. M \'. XlVnil. Fanlini Nol. epistolae. 7

Ob hoc illi, censeo, diuites hanc uel poenarum uel deliciarum uicissitudinem perhorrescant, qui istic sibi tantum et uitiis adfluentes aut opibus abstrusis incubant nec partem posuere pauperibus aut male prodigi egent merito, et aeterna egestate plectendi, qui tam uiles sibi fuerint caritate luxuriae, ut istis pretiosior fuisse arguatur unius diei mensa quam totius sui temporis uita. hic ergo non communicabunt in aeternum caelestia bona pauperum, quorum istic pauperes bona terrena nescierint. et horum grauius lingua torrebitur, qui debilitates modo pauperum uel horrent uel inrident, fastidiosi letaliter et faceti, qui praetereunt et canibus lambenda dimittunt ulcera proximorum, quia omnis natura homini homo proximus. nonne, quaeso te, isti uerius dicendi canes, qui ne canes quidem in curandis atque mulcendis hominibus imitati sunt et de micis saltem a mensa sua cadentibus satiari cupientes fratres hoc est natura matre germanos non solum obseratis foribus excludi, sed etiam saeuis uerberibus expelli iubent? unde credo illum in euangelio diuitem tartari, cum totus, ut clamat, miser cruciaretur in illa ignei gurgitis flamma, solius tamen linguae refrigerium postulasse, qua sine dubio ideo uehementius cremabatur, quia in Eleazarum ante ianuam suam stratum et canibus relictum saepius superbo auarus ore peccauerat. ob hoc et alibi praemonemur ponere ori nostro 19] (Luc. 16, 24). 23] (Ps. 140, 3). 1 pr. uel om. M diuitiarum LM 2 ista FLP, iusta U . tantum] 1 diuitii* tantum seruantes M 3 uiciis M afluentes L aut-incubant hoc loco om. M incumbat II nec partem] partem non M 4 sed aut opibus abstrusis incubant aut male M prodigis FLPU et] etenim M aeternae FP, etterne U, om. M 5 tam L s. 1. luxorio 0 6 istis scripsi, in his FPU, uitis 0, his LM, iis v 7 hic 0, hii M, hi cet. iu aeternum om. M 8 ista FPU 9 nescierunt M morum 0 ter- rebitur U 10 irriderint FPU 11 facetij nocenter add. Rostv. pteunt 3/ lanbenda 0 12 hominis LM 13 dicendi sunt M nec LM 14 immitati 0 15 saltim LO sua om. U satiari] saturari LM 17 exclusi L 18 totus] motus 0 19 igne 0 flamma gurgitis U, igitur gitis flamma 0 20 ueementius 0 21 cremebatur F lazarum FPU, lęazarum L 22 saepius] saeuius fort. 23 et om. LM ori L in ras. custodiam docente sapientia per Solomonem, quia in manu linguae uita et mors, et alibi: uerbis tuis, inquit, iustificaberis aut uerbis tuis condemnaberis.

Tibi igitur, frater in Christo unanime, cui sub hac poena metus et cum illa sede communitas, cuius os benedictione plenum est, cuius diuitiae ubera pauperum sunt, cuius domus Christi est, qui non iacere mendicum ante ianuam tuam epulante te sustines, sed contra tectis tuis laetus inducis aut tecum epulaturum aut etiam ieiunante te saturandum, tibi felix a peccatis egestas et beatae in uirtutibus opes sunt. tu et inter illos pauperes iure numeraberis, quorum est regnum caelorum, et inter illos diuites, quorum possessio ciuitas firma est, quia spiritu dei diues es et tuo pauper. tales enim diuites cum pauperibus suis diligit deus et sacris litteris celebrat paginarumque perennium auctoritate nobilitat.

Hoc enim ipsum considerare te uolo eorum diuitum, quorum uel crimina uel supplicia in scripturis signata sunt, nomina significata non esse, quia sine dubio indigni erant, ut sermone diuino nominarentur, quos aut uitae oblitterauit inpietas aut auaritia deleuit. ideo praedixerat dominus in propheta de ipsis: nec memor ero nominum illorum per labia mea hoc est per inmortalium duo testamenta uerborum, quae oris diuini labia bene dicuntur, quia et cohaerent sibi et uno dei uerbo aperiuntur et per ipsa nos deus osculatur ab osculis oris sui. haec ergo labia pollui noluit nominibus inpiorum diuina iustitia, et idcirco neque illius diuitis nomen existat, cuius uanitas et auaritia signatur, cui 1] Prou. 18, 21. 2] Matth. 12, 37. 7] (Luc. 16, 20). 11] (Matth. 5,3). 12] (Prou. 18, 11). 21] Ps. 15, 4. 24] Cant. 1, 1. 1 doceuti sapientiam 0 solomonem 0, salomonem cet. 2 uita L in ras. alibi aut LM 4 poenam 0 6 domus] hospitium add. v i medicum U epulente 01 8 sustinis 0 9 epulatarum 0 ieiunante te v, te ieiunante UM, ieiunante cet. 9 felix tibi U 10 a] ad 0 in om. F uirtutes in opibus F 11 muneraberis FLO 13 spiritu%L 16 conserare U 18 significanta 0 indignerant P1 19 autem U liberauit 0 21 eorum FLM 23 dicantur 0 24 uon osculatur 0 25 osculo FP U 7* consumpta iam uita de ortae apparatibus cogitanti dictum est: stulte, hac nocte expostulatur anima tua; quae parasti cuius erunt? neque huius e tartaro diuitis nomen insigne est, quod non casu praetermissum edito pauperis nomine intellegimus. illius quoque diuitis, qui gloriatus in lege conpleta conditionem adipiscendae perfectionis diuitiarum suarum amore auersatus est, caecitatem legimus, uocabulum non habemus. erat enim, inquit, habens multas possessiones, et idcirco secuta est illa sententia, quae regnum caelorum omni diuiti pene clauserat, nisi deus ut solus bonus omnipotentiae suae excepisset hoc donum, ut diuites pauperum uoluntate ditaret. hi ergo diuites inuisi deo et oblitterati memoriae, qui aeternis caduca praeuerterint quique maluerint terrae quam deo credere, escam tineis et praedam furibus congerentes et, ut scriptum est, cui thesaurizant ignorantes, quia nolunt intellegere cui debeant thesauros suos, digni qui nesciant quo successore dimittant, quia nesciunt quo largitore possideant. quid enim habes o homo, quod non acceperis? et quia accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis, et de suis deo donis superbis? talium, mi frater, diuitum nomina in euangelio non scribuntur, quia nec in libro uitae habentur.

Denique, ut scias non diuitias sed homines pro earum usibus esse culpabiles uel acceptos deo, lege sanctos patres 2] Luc. 12, 20. 4] (Luc. 16, 19). 8] Matth. 19, 22; Marc. 10, 22; Luc. 18, 23. 15] (Matth. 6, 19; Luc. 12, 21; Ps. 38, 7; Eccle. 2, 19; Eccli. 11, 19). 18] I Cor. 4, 7. 21] (Ps. 68, 29). 1 ortae scripsi, orte 0, uitae cet. 0 cogitante FP, cogitate U 2 ex te postulabitur coni. Sacch. praeparasti M 3 etartaro 0 5 gloriatur FOPU 6 conditionem (ti in mg. add.) L 7 caecitatem legimus om. M uocabulum non habemus] nomen non inuenimus M 8 multas habens F 10 cluserat FPU honus L 11 excipisset 0 12 hii MO deo L s. I. obliterati FLO 13 aeternis em. Lebrun, terrenis GJV maluerunt U 14 et om. F praedam om. M 15 et om. FPU 17 pr. quo] quos M 18 acciperis 0, accepisti M 19 qui FU, si M acciperis 0 20 nomina diuitum M 23 prauis usibus M 24 uel] uel ■. (uitraa pro bonis esse M uel acceptos deo bis scr. U Abraham et Iob deo de opibus suis amicos factos. nam in euangelio, quo ille tartareus contemptor Eleazari diues praetermissus est, illum ab Arimathia loseph diuitem nominari uidemus. beatus enim est, qui specialiter intellexit super egenum et pauperem, pio Christi corpus obsequio muneratus nec iudicem pro iniuria dominici corporis interpellare ueritus et pio sumptu pretiosi uelaminis et sepulchri noui diues in domini sepultura. his te pagina sancta nominibus adscribet et in talium diuitum sorte numeraberis, quorum opes aequas et animo. non enim sibi habentes habebant, sed nemo quicquam dicebat suum, et humani nihil a se alienum putabant, ut illa quondam princeps fidei multitudo, cui unum cor et anima una et omnia communia erant. et uide rationem; facile iudicabis parricidali crimine contemni pauperes nostro arbitrio, quos nullo uidemus a nobis dei opere discretos. quomodo enim excludimus a nostris modicis habitationibus quos deus una nobiscum istius mundi conclusit domo? quomodo dedignamur terrenae possessionis usu facere participes quos et inuiti diuinae originis unitate consortes habemus? hoc tenens Abraham amicus deo factus est; hoc obseruans Lot euasit a Sodomis; hoc sectatus Iob de zabulo triumphauit.

Aperiamus et nos domicilia nostra fratribus, uel timentes periculum supradictorum exemplo patrum, ne forte quasi hominem excludentes et angelum repellamus, uel sperantes 1] (Gen. 18, 3 et 19, 2; Iob 31, 16). 3] (Matth. 27, 57). 4] Ps. 40,2. 5] (Matth. 27, 58). 10] Act. 2, 44. 11] (Terent. Heaut. v. 77). 12] Act. 4, 32. 20] (Gen. 18, 3; Gen. 13, 2). 1 et] Loth et v deo otn. LMv amicos] deo add. LMOv 2 lazari FPU, *leazari L 3 aromathia F, arimatia L 4 qui FO, quia cet. S corporis Fpl U muneratus obsequio M 7 sumpto O1 dies U 8 his te] istae 0 ascribet LMPU, asscribet F, adscriberet 0 9 in uitalium coni. Sacch., uitalium Vat. equasset FU 13 una anima FU uide rationem] uiderat iohannem 0 14 iudicabis] uidebis M parricidiali FPU, paricidali 0 16 modicis ex paniis P m. 2 17 una] a 0 20 est om. FPU sectatus loth—obseruans Iob M loth M 21 a om. U gabulo 0, zabolo P, diabulo F1 23 periculum (um in ras.) L 24 et om. M sperantes] parentes 0 mereri et angelos hospites, dum omnis aduenae transitum prompta humanitate suscipimus. pater enim Abraham dum peregrinos suscipit, excepit et dominum cum angelis Christum et in hospitali tabernaculo illum, quem in euangelio coram semet ipso saluator exhibet, diem uidit. Sodomitas hospitum damnauit iniuria, et Lot eo potissimum liberari meruit affectu, quod hospites praetulit filiabus. non ille inpius, sed perfecte pius; non enim filias uiles habebat qui inde mercedem meruit, quod pietati domesticae praetulerit iustitiam caritatis hoc est timorem dei, cuius utique praecepto et spiritu recipiendis hospitibus seruiebat, ac perinde iam tunc perfectum fidei mens illa conpleuit, quo dicitur nobis: omnis qui reliquerit fratres et sorores aut matrem aut filios uel filias propter nomen meum centuplum accipiet et uitam aeternam possidebit. huius mentis perfectio uel istius perfectionis mens iam ab origine saeculi iustum Lot ab illo pentapolitano incendio liberauit, meruitque pro hospitali domo tantam in domum urbem munere dei sortitus accipere, quia ille, qui in incesta et inpia ciuitate solus et pius fuerat et pudicus, ipsam superans sanctitate pietatem non dubitauit, quantum in ipso fuit, pudicitia filiarum redimere hospitum castitatem. lob uero, ille domini igne examinatum argentum, se semper oculum caecorum et pedem claudorum fuisse testatur horumque operum in ipso temptationis suae certamine mercedem reposcit et recipit. spoliatur opibus patrimonii, non animi; sed inuulnerabilis corde nec labiis peccat, nudatus 5] (loh. 8, 56). 7] (Gen. 19, 8). 12] Matth. 19, 29. 17J (Gen. 19, 15). 22] (Iob 29, 15). 251 (lob 1, 22). 2 habrahani 0 3 suscepit v 4 tabemaculum O coram 0, coram in cet. 5 saluato F et diem FPU 6 iniuriae (et om.) 0 loht O, loth cet. eo ex eum L liberari (ri in ras.) L 7 illae 0 11 per- fectionem M 13 otj aut U uiit patreui aut niatrem M aut filias LM 14 centuplo 0 1U loth ai 17 pro hospitali domo Ov, per hospitalem domum cet. 18 tantam Ov, tutam cet. domo Ov 19 et ille F in om. FPU incerta U 21 pudititia U hospitum redimere M 22 domini om. Fl\'U exinanitum FP 24 operum| L temptionis Fl 25 et recipit om. F 26] sed] sauciatus corpore sed coni. SlIcch. uulnerabilis U nec] ne U ue labiis quidem v ambitione substantiae, sed armatus uirtute patientiae; orbatus prole, non cordis lumine, filios mentis suae hoc est iustitiae opera conplectitur clamans: nudus exiui de utero matris meae, nudus oportet in terram reuertar. nihil intulimus in hunc mundum, uerum neque auferre possumus. sed quia spiritales opes non amiserat, temporales quoque diuitias pro patientiae triumpho recepit et ditatus est triplo, quia probatus et purgatus erat septuplo. labores enim, ut scriptum est, fructuum suorum manducauerat in operibus piis elaborando, et idcirco fructus laborum suorum manducauit in hoc etiam saeculo praemia operum recipiendo.

Cum his diuitibus tibi sors est, qui eundem deum diuitiarum tuarum causam esse meministi, liber auaritiae, quia seruus iustitiae. iniquo mammona iuste uteris, nec captiuus sed uere dominus es pecuniae tuae, quia possideris a Christo, cui captiua est ipsa captiuitas. gloriare igitur in domino, quia non caro et sanguis tibi, sed ipse, qui lumen est uerum et sapientia dei Christus, prudentiam huius prouidentiae reuelauit, qua intellegis in omni egeno et paupere Christum cibari potari contegi uisitari, secundum illos, quos ob hoc meritum, quod supra dictum est, in die mala liberabit dominus.

Ipse te dominus conseruet et uiuificet et beatum faciat et ferat opem nunc tibi supra lectum doloris tui, conuertat planctum pium in gaudium sanctum tibi. conscindat saccum tristitiae tuae et reddat tibi laetitiam salutaris sui, 3] Iob 1, 21. 4] I Tim. 6, 7. 7] (Ps. 11, 7). 8] (Ps. 127, 2). 16] (Ps. 67, 19). 17] Matth. 16, 17. (I Cor. 1, 24). 20] (Mattb. 25,40). 21] Ps. 40, 2. 23] ib. 3. 26] (Ps. 29, 12). 2 prole L 8. I.; carnis add. Sacch. 3 conplectitus 0 4 reuertar in terram opportet U 5 nec FPU auferre quid M 6 non amisserat P, nomisera 0 7 triplo wv, duplo RosUJ. 9 fructum 0 suorum fruc- Ire tuum U 10 et om. FPU 11 openlm] laborum FPU percipiendo M 12 qui] quia Ov 14 mainoua FLPU captiuus t\', captius U, captiuas cd. 15 possederis M 18 prouidentia 0 19 qua Msv, quia cet. 20 et contegi F illos 0, illos patres cet. 21 ab 0 liberauit Ov, liberabit eum M 24 sup M 25 plantum FPU 26 sacum L confirmante spiritu principali firmet in orationibus et eleemosynis ut arcum aereum brachia tua, perficiat pedes tuos tamquam cerui, ut et ad fugiendum zabulum et ad consequendum Christum uelox sis et fixis gemino utriusque testamenti ungue uestigiis in uia domini firmiter sistas, ereptis manu domini pedibus tuis a lapsu et oculis a fletu, ut cum benedicta coniuge aeternum tua placeas domino in regione uiuorum. fiet enim tibi secundum fidem tuam, quia fidelis dominus in uerbis suis memor erit in aeternum huius sacrificii tui, et holocaustum tuum pingue fiet; teque ipsum uiuam sibi hostiam in odorem suauitatis accipiet remunerator uestri fenoris in illa die, qua locupletior creditoribus debitor suum cuique depositum multiplicata reddet usura. nec longe retribuendi dies albentibus iam propinqua messe regionibus.

Interim recipiendas opes festiua tibi meditatione promittens multo uberius animum tuum uenturi fide quam meo uel cuiusquam sermone solaberis. non enim modica animis credentium uoluptas est promissa fidelibus bona dulci cogitatione praesumere et in paradiso iam animis deambulare. si agricolam iuuat spem messis in segete mirari, dum a messe fructum laboris expectat, faciliusque fert moram temporum auaritia uotorum, si pascat oculos, dum sperat euentus: quanto maiorem nos capere possumus uoluptatem, licet peccatores, attamen fideles seruuli, quibus sparsi seminis non apud dubiam terrae fidem sed apud incommutabilem dei ueritatem ratio mandata est, qui hoc speramus quod ueritas ipsa promisit. 1] (Ps. 50, 14). 2] (Ps. 17, 35). 5] (Eccli. 5,12). 6] (Ps. 114, 8). 8] Ps. 144, 13. 9] Ps. 19, 4. 14] (Ioh. 4, 35). 1 confirmate U eleimosinis P, elemosinis cet. 2 perficiet F 3 et om. FPU fugendum P zabolum U, diabolum F1 4 Christum om. F 5 uiae 0 7 aeternum tua MPU, in aeternum tua FL\'O, tua in aeternum v 11 nostri U 13 reddat FOP 14 propinquam esse FPU 15 recipiendos FLlPU festina FU 16 uenturi (i ex u) L 17 solaueris FOPU 18 uoluntas FOPU 20 agricolam 0 uiuat U spgetem LM 21 laboris L s. I., laboris sui U fatiliusq. 0 25 dei Ov, om. cet. ratia 0 26 promittit LM

Non enim ab humanis opinionibus nec a fabulosis poetarum somniis aut philosophorum phantasmatis post hominem futura colligimus, sed ab ipso fonte ueritatis haurimus fidem rerum. quis autem potuit diuina magis quam deus ipse operum et statutorum suorum conscius nosse? non traduces in corpora aliena animas, ut sint monstra post hominem, neque omnino sine corpore permansuras aut in corpore mentiemur occiduas. blandiantur sibi mendaciis poetarum qui non habent ueritatis prophetas. caecentur opinionibus erraticis philosophorum qui non inluminantur testimoniis apostolorum et se desperatione solentur qui spem non habent dicentes: umbrae transitus est tempus nostrum, et non est reuersio finis nostri, quoniam consignatus est, et nemo reuertetur, qui excaecati nequitiae et infidelitatis suae tenebris non possunt dicere: credo uidere bona domini in lumine uiuentium. nos uero tam egenis remediis non indigemus, quibus ipsa ueritas, dei uerbum deus, resurrectionem carnis in uitam aeternam et spopondit docens et probauit resurgens. ipse enim dei filius, per quem omnia et sine quo nihil, ipse testatus est: ego sum resurrectio; qui credit in me, etsi mortuus fuerit, uiuet, et omnis, qui uiuit et credit in me, non morietur in aeternum. quod ne uerbo solum adsereret, sanxit exemplo suumque ipsum, in quo omnis susceptio, hominem resuscitatum a mortuis et ostendit discipulis, in semet ipso fidem carnis adsignans, cum dicit Thomae: infer digitum tuum huc et uide manus meas; et infer manum tuam huc et mitte in latus meum, et noli esse incredulus sed fidelis, quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me habentem uidetis. 11] Sap. 2, 5. 15] Ps. 26,13. 20] loh. 11,25. 26. 25] Ioh. 20,27. 28] Luc. 24, 39. 2 somnis L filosophorum LO fantasmatis OP1, fantasmatibus cet. 3 ab om. LM 5 statorum 0 suorum et statutorum M nosce U 9 censentur F opiuiobus 0 10 inluminatur 0 14 excati 0 tenebris om. FPU 15 lumine] in terra F 18 docens Ov, om. FPU, dicens LM 20 resurrectio] et uita add. LM etiamsi U 23 omnis omnis U 24 et om. LM 25 et assignans FPU thome FOP, toma U

Haec igitur testimonia, haec documenta, hanc lucem fidei habentes, qua occasione poterimus de resurrectione dubitare, quam et de uerbo dei audiuimus et apostolorum oculis uidimus manibusque palpauimus? quique ita per Christum deo uincti et insiti sumus, ut dei arrabonem teneamus in terra nostra spiritum sanctum, quem dedit nobis, et nostri pignus habeamus in deo carnem Christi, quia interuallum istud inmensum, quo a diuinis mortalia disparantur, medio et inter utraque communi interuentu suo uelut quodam, ut sic dixerim, ponte continuat, ut eius tramite terrena caelestibus conserantur, cum hoc corruptibile nostrum incorruptio superna perfuderit et mortale nostrum, ut scriptum est, inmortalitas hauserit mortemque deuictam uictrix in Christo et a Christo nobis uita sorbuerit. quod ut adsequamur, non de ueritate tanti boni, sed de nostri captu meriti dubitare possumus. sed agamus quae Christus iussit, ut adipiscamur quae Christus spopondit. ueritas illius nobis adest, illi fides nostra non desit. omnibus uita, omnibus uia, omnibus ianua est. nemini claudit sua regna, quibus et uim permittit inferri.

Perge quo curris, ut adprehendas in quo adprehensus es; enitere per angustam uiam, ut peruenias in amplam possessionem hereditatis aeternae. habes iam in Christo magnum tui pignus et ambitiosum suffragium, coniugem quae tibi tantum gratiae in caelestibus parat, quantum tu illi a terris opulentiae suggeris, non illam, ut dixi, luctibus cassis honorans, sed uiuis muneribus adcumulans, quibus illa nunc gaudet; iamque illi huius operis tui usus in fructu est, cuius adhuc tibi munus in semine. 3] (I loh. 1, 1). 6] (II Cor. 1, 22). 12] (I Cor. 15, 54). 18] (Ioh. 14, 6). 19] (MattU. 11, 12). 21] (Matth. 7, 13). 1 docimenta 0 2 fide 0 4 uidemus 0 quique] que O 5 iuncti LMU arrabonem OP, arabonem cct. teneamus] te non amus 0 6 uobis U 7 qui ex quia M 9 utrumque M uelunt 0 sic] ita M 10 potente continua ut 0 11 superna] oterna M 12 mortale hoc M o In 1:3 x nobis M 15 captum erit indubitare 0 possimus U 16 post. Christus om. M 17 spospondit U 18 clausit FLM 20 ut] et F 23 tantum tibi FPU 24 illis U 25 casis 0 28 semine est F

Iam honoratur tuis illa meritis, iam pascitur tuis panibus et affluit tuis opibus, in uestitu deaurato circumamicta uarietate, pretioso lumine; non eget alienae manus digito refrigerari, propriis ipsa digitorum suorum roribus id est dexterae tuae operibus infusa. non aeque ampla dote nubentem locupletaueras, ut nunc ditificas quiescentem. quantam enim tunc partem tuorum munerum cepit, cum eo solo, quod poterat induere, frueretur? nunc quantumcumque contuleris, totum simul omnium sensuum uoluptate diues animo possidebit. beata, cui tam numerosa apud Christum suffragia sunt et cuius caput tam multiplex ambit inlustrium corona gemmarum, nec alienis intexta floribus, sed domesticis corusca luminibus. uere illa pretiosa domino anima, quae de tribus pretium margaritis capit. est enim coniunx fidei, soror uirginitatis, filia perfectionis, cui Paula mater, soror Eustochium, tu maritus.

Laetati sumus in his quae per Cardamatem scripta et adportata sunt nobis. sospitatis enim tuae nuntius sermo uelut oleum laetitiae inpinguauit ossa nostra, ut repleti gaudio diceremus: magnificauit dominus facere nobiscum, qui nos in tui doloris lectulo uisitauit, ut exurgentes in tua sanitate 2] (Ps. 44,10). 19] (l\'s. 121,1). 21] Eccli. 26,13. 22] Ps. 125,3. (Ps.40,4). 6 ditificax 0 enim om. M 7 coepit FO 9 omnium Ov, hominum cet. sensuum v, sensu w 13 tribus coni. Sacch., rebus M 14 est] e et U couiux LM, cognux U 15 Kustocliium v, iusthocia 0, eustochia cet. maritus] opto to ualere add. FPiU FLMOPUX. — item eiusdem ad eundem. XXIII. L, ad eundem delfinum . XXXI - M, incipit IIII. 0, epistola sancti pauli episcopi ad delphinum episcopum ubi pluriuuuu congratulatur ei: quod de graui iutirmitate diuino munere sospitati sit redonatus ubi etiam hortatur eum ad patientiam in infirmitatibus tollerandis exemplo patrum sanctorum U, item incipit ad eundem X 17 desideratissimo FPU 18 delfino LltiUX, dalphino FPU Paulinus et therasia peccatores X 21 inpuguauit U 23 doloris tui F caneremus hymnum domino nostro, quoniam eripuisset oculos nostros a lacrimis, differens te coronae tuae, sed reseruans adiutorio nostro, ut te intentis orationibus tuis onera nostra releuante et itinera praeuiante leuiores curramus in odorem unguentorum domini, quem nobis in tua sanctitate fragrantem, etsi non adprehendimus merito, attamen sequimur affectu, sperantes per inseparabilem caritatis tuae copulam de-. ducendos nos, ut perueniamus tuo ductu quo tu proprio nisu perueneris. nam infirmitates tuae non sunt ad mortem sed pro claritate dei, ut et uirtuti tuae perfectionem et infirmitati nostrae uirtutem conferant. de te enim ne perturbemur, multa nos iam a patriarchis sanctorum domini exempla confirmant.

Sicut ipsi patres fidei praeter alios uitae suae labores in illa etiam senectute prophetica, qua interius luminati iam mundi aeternitatem et omnium saeculorum seriem prouidebant, corporeis tamen graues oculis in infirmitate carnali spiritalem consummauerunt uirtutem: sic et beatus Iob temptatus est ut probaretur, dimicauit ut uinceret, humiliatus est ut exaltaretur, fleuit ut gauderet. quid ipse sanctus sanctorum? nonne tunc uicit cum iudicaretur et cadendo per mortem resurrexit in gloriam? quae fortibus passiones infirmitatum, infirmis incitamenta uirtutum sunt. infirmatur etenim ualidus, ut confortetur infirmus et imitatione robusti discat superare congressus. et ideo et iustus castigatur, ut emendetur iniustus. 1] Ps. 114, 8. 10] (Ioh. 11, 4). 12] (Gen. 27,1 et 48,10). 17] (Iob 1, 14. 2, 7. 4, 1 et 5, 1). a 1 do X 2 te] te quidem M serreseruans 0 3 adiutori FPU 4 -preuiaute 0, praeueniente X, breuiante cet. 5 ungentorum M 6 flagrantem LO, fraglantem M adprehensimus 01 sequimus U 7 affecto PU inseperabilem PU 8 nisi 01 9 supueneris X infirmitatis x1 10 uirtute xl perfectionem-uirtutem om. X (add. in marg. inf. m. 3) t 11 ne om. U 12 iam nos LM patriarces F, patriarces OPU, patriarcbi x 13 patris 0 laboris 0 14 profectio a qua X luminatio 0 iam] totam x 15 praeuidebant LM 16 grauis LO in 0, om. eel. 17 consumauerunt FPU 18 pr. ut ex et X 21 gla X passionis 0 23 et om. X immitatioue. (m eras.) X 24 pr. et. om. X

Quare duplicem utilitatem operatur sanctorum carnalis infirmitas, ut et ipsorum spiritalis uirtus exerceatur, et qui prosperatur in uia sua et uiribus inoffensae sanitatis insultans dicit: peccaui, et quid accidit mihi? non audeat sibi de corporea felicitate blandiri et forsitan metu diuinae potestatis adstrictus ad iustitiam corrigatur, dum ultricem domini caelestis manum inpiis actibus iure expauescit, quam uideat et iustis seueram. nam si uos uix citra uerbera castigationis euaditis, nos iniqui et peccatores ubi parebimus? credimus autem, quia ideo proximis his temporibus grauiora solito corporalium tribulationum tela perpessus es, pridem febrium ardore, nunc capitis humore uexatus, ut in illa requie domini beatus possis dicere: transiuimus per ignem et aquam, et induxisti nos in refrigerio. laetificati igitur hac dei misericordia, qua respexerat in bonum humilitatem nostram, ut grauissimae anxietudinis poenam lucraremur, cum pariter indicasses nobis sollicitudinem de te nostram et securitatem, aliud in isdem litteris diuinae gratiae munus accepimus, illud uidelicet curae nostrae negotium de sancti presbyteri Basili domo per operam tuam, ita ut desiderauimus, explicatum.

Veniat tota illa benedictio super caput tuum et in coronae tuae cumulum supertexta florescat, qua benedixerunt dominum in te non solum ipsi, ad quos beneficium pertinebat, sed tota propemodum Capua et celeberrima urbis ipsius ecclesia gaudio presbyteri coexultans dedit laudem deo, qui 2] Ps. 36, 7. 4] Eccli. 5, 4. 9] (Prou. 11, 31; I Petro 4, 18). 13] Ps. 65, 12. 1 quam rem LMX utilitatem om. F 2 quia U, quid X 3 insultas F, exultans X 4 et om. x 5 forsitam X 6 astrietus LMP, astrictos F istam U 8 uidet M et om. FFUx 9 pareuimus Xt 10 ideo om. FPU solito] sollicita FPU 12 ardorem X capiti summo reaeiatus x 14 refrigerium FlLM hac 0, ac X, a FPU, in F1, e L, ex M domini FPU 15 qui L qua respexerat] spes erat x 18 alium Ox iisdem M, hisdem cet.- 19 curae nostrae om. M ba- sili OPx, basilii cet. 20 domu X desideramus FPU explicato FOPU 21 tuum caput LM 22 supertesta U, supertectax quia FPU 24 capue X et om. X urbis ipsius urbis M 25 presbiterico exultans FLMPU laudem dedit F adiuuisset pauperem de mendicitate et humiliasset alta diuitum corda, ut et ipsi habeant spem aeternae domus in ciuitate habitationis, qui digni habiti sunt per interuentum sermonis tui ad intellectum bonum inluminari, quo per exigui domicilii iustam reformationem aeternum sibi in caelesti tabernaculo pauperis sancti sui, a quo inuicem recipientur, hospitium parauerunt.

Excepimus Cardamatem in gaudio caritatis et benedictione dulcedinis adferentem nobis omnia bona, litteras indices sanitatis uestrae laetificantes corda nostra et dulciores super mei et fauum, quarum suauitas sicut oleum penetrauit interiora nostra; exultauerunt ossa humiliata, et in uoce exultationis diximus domino: suscepimus, deus, misericordiam tuam, qua liberasti pauperem de potente et humilem de manu fortioris eius. concurrebant undique in animum causae gratulationum, quod accipiebamus litteras 6] (Luc. 16, 9). 13] Ps. 18, 9 et 11. 15] Ps. 50, 10. 16] Ps. 47, 10. 17] Ps. 71, 12. Ps. 31, 10 sec. Ps. Rom. 1 mcitate L et om. U 3 habiti ex habitati L 4 tui om. x 5 iuxtam U habitaculo F 6 pauperis Jiosw., pauperes FOPUx7 pauperibus LM sancti sui scripsi, sanctis aJV, sancti Rosw. 7 parauerunt] oro te ualere in domino add. PU, finit quaita add. 0, gratia di tecum ut est, in aeternum maueat, pat in do xpo dfiS uere uuianime merito uenerabilis et beatissime. am. finit epistula paulini eJTx add. X. FLMOPU. — incipit epistola uigesima prima ad eundem F, iteiu ad que supra - XXVI. L, ad eundem - XXXIIII • M, incipit ad eundem VI. 0, t* ad eundem VI. P, epistola sancti pauli episcopi ad amandum presbiterum ubi de sospitate eius et episcopi sui dalphini et graui languore detenti plurimum Ictus deo gratias agit et de quodam basilio ueuerabili presbitero in suo negotio ab eius intuitu sui adiuto, ubi etiam de epistolis transmissis et earum latore nimium gratulatur U 10 Paulinus] epistola XXI. add. F 16 exultationes O 17 quia LM liberas FPIJ 18 concurrebat 0 19 acciebamus U uestras, quod nostri memores probabamus, quod ad uotum nostrum audiebamus incolumes, quod domuum meum patrem nostrum ex graui et longa infirmitate sanatum cognoscebamus. de utroque uestrum pariter laetificati sumus, quia, qua eadem tribulatio quae illum corpore, te corde confecerat, ita et eadem uisitatio, quae illi diuinam opem supra lectum doloris, et tibi refrigerium securitatis in cubili conpassionis adtulerat. sed nihilominus cogitantes nos illius aegrimonias et animum tuum stimulabat noster affectus, quod in illo tribulationis uestrae tempore nos forsitan sani atque etiam laeti fuissemus. sed gratias domino, qui ignorantiae culpam relaxat nec, ut meruimus, fecit nobis, praeueniens tristitiam nostram gratulatione, cum ita prouidere dignatus est, ut aegritudinis uestrae fugam eodem indice nosceremus, qui pariter nuntiaret et reditum sanitatis.

Quid de illo uestrae sanctitatis opere dicam, quo tantum nobis etiam ad praesentis gratiae cumulum quantum uobis ad mercedis aeternae copiam contulistis? id est de sancti presbyteri Basili negotio, cuius planctum. conuertistis in gaudium et senectutem conposuistis in misericordia uberi. facta est in tabernaculo eius uox laetitiae et salutis, neque cessat cum tota domo sua gaudens consonis ecclesiae gratulationibus benedicere dominum, qui respexerit humilitatem eius et religauerit contritiones eius et eos qui gratulabantur malis eius confusione perfuderit, ipsum uero conscisso tristitiae sacco laetitiae uigore praecinxerit. 6] Ps. 40, 4. 19] Ps. 29, 12. 20] Ps. 91, 11. 21] Ps. 117, 15. 23] (Luc. 1, 48). 25] (Ps. 146, 3; et 34, 26). (Ps. 29,12 sec. Ps. Rom. et uetus). 1 quod nos nostri M, quod uos nostri uel quos nostri fort. 2 incolomes 0 domnum LO, dominum cet. meum Ov, nostrum cet. 4 quia qua scripsi, quia OJ, quia sicut M v eadem] est add. OJ v 5 te le Rosw., et M, et eet. conficerat PU 6 super LM 10 uestri F i > 11 ignorantio (\' * m. 2) M, ignorantia L 12 metuimus F3 uobis F 13 est om. U 15 redditum PU 17 nobis FPU 19 basilii FLMU e 22 domu 0 23 respexit FPU 24 alligauerit M os L 26 praeciiuerat Ul

Vnde pro ipsis fratribus nostris, quos ante rogari poposceramus, nunc unanimitatem uestram petimus, ut eos ultra solitum affectum diligatis et si forte ipsi Burdigalam, ut solent, uenerint, praesentibus gratias etiam de nostrorum sensuum ac uiscerum affectione reddatis. aut si tarda fuerit eorum copia, cum prima adfuerit occasio, dignamini eis gratulationem debitam et meritam benedictionem operis sui mittere, ut sciant et intellegant quam acceptum deo sacrificium dederint hac oboedientia fidei suae, quacum petitionem nostram in uestro interuentu exorabiles receperunt, nobis quidem gaudium praesens de sua deuotione praestantes, sed saluti suae aeternum commodum prouidentes. nam etsi debitum fecerint agnoscendo iustitiam, ut alienum reddi iuberent, tamen gratia largiter habenda digni sunt pro ipso bonae uoluntatis affectu, quo potuerunt transgredi et non sunt transgressi et maluerunt id facere, quod expediebat quam quod licebat, et quod tam absoluto et puro corde nobis parere dignati sunt, ut de beneficio eorum disputari non posset, quandoquidem domum suam sancto presbytero, etiamsi propriam non probaret, restitui tamen sine difficultate iusserunt, ut eam, si de suo iure non posset, de illorum tamen munere possideret. neque perdiderunt huius tam sanctae liberalitatis gratiam; nam uir ipse sanctissimus, cui dominus iuxta meritum uos \\interuentores prouidit, ita gratulatur et praedicat, tamquam indebitum munus acceperit. sed ipsis fratribus nostris modo respondere distulimus, quia per ipsorum homines saepius de Campania commeantes oportuniores occasiones non deerunt, quae statim ad ipsos, ubicumque sunt, dirigant. 15] (Eccli. 31, 10). * - 1 rogati (r r m. 2) M, rogare 0 2 petimus uestram U 3 solutum U 3 burdegalam LtM 4 de] dõ 0 6 affuerit PU, fuerit F 6 eius U 7 sui mittere] submittere LM 9 quacum scripsi, quaqua 0, cum qua FLMU, qua Pv in om. LM 11 salutis FPU 12 fecerunt LM 15 maluere FU 17 sunt om. FU 18 possit LM 22 liberalitatis v, libertatis M 27 opportuniores PU 28 dirigantur LM