The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Domino merito honorabili atque laudabili et unice percolendo
5 Augustino Secundinus.
Habeo et ago gratias ineffabili ac sacratissimae maiestati
eiusque primogenito omnium luminum regi Iesu Christo, habeo
gratias et subplex sancto refero spiritui. quod dederint praebuerintque
occasionem, qua ego securus salutarem tuam egregiam
sanctitatem, domine merito laudabilis et unice percolende.
nec mirum; sunt enim et ad omnia bona praestanda
et ad omnia mala arcenda satis aptissimi et potentissimi,
quibus tuam beneuolentiam suis defendant propugnaculis eripiantque
ab illo malo, non quod nihil est aut quod factione
passioneque mortalium gignitur, sed quod paratum est, ut
ueniat. uae autem illi, qui se eidem praebuerit occasionem.
nam dignus es, qui ab iisdem talia munera consequaris iidemque
ueritatis tuae nutritores efficiantur, uere lucerna, quam in
cordis tui candelabro dextera posuit ueritatis, ne furis aduentu
thesauri tui dilapidetur patrimonium, iubeantque sine lapsu
illam manere domum, quam tu non super erroris harenam,
sed super scientiae lapidem conlocasti, illumque a nobis repellant
atrocem spiritum, qui hominibus timorem inmittit et
perfidiam, tit animas auertat ab angusto tramite saluatoris:
august fol.
28* C 4 pro domino merito habet. in b Secundinus domino-Secundinus
ϕn. Maur. adque C unicę C 5 Secundinus om. b 6 sacra-.
tissime C 7 primogenito* (m er. et u in o mut.) C 8 suplex C
dederunt prabueruntque b 9 occa-Rionem (n er.) C 11 ne* (c er.) C
si∗nt (i ex u) C et om. b preatanda C 12 et potentisaimi om. b
13 quibus] quique b boni uolentiam C eripiantque (que 8. I. a
m. 1) C 14 aut] ac ut b 16 uę C prebucrit C occasione C
18 tuarum et Cb 19 aduen (tu euan.) C 20 lapidetur C 24 augusto Cb
se apostolus in Ephesiorum epistula certamen subisse fatetur.
dicit enim se non contra carnem et sanguinem habere
certamen, sed aduersus principes et potestates, aduersus
spiritalia nequitiae, quae sunt in caelestibus.
et reuera . quis enim contra arma habeat, et non contra
armatum aduersus illum, qui mouetur? ut enim hominum
corpora arma peccati sunt, ita salutaria praecepta arma
iustitiae. hoc Paulus, hoc ipse testatur Manichaeus.
Non ergo armorum pugna est, sed spirituum, qui iisdem
utuntur; pugnant autem animarum gratia. horum in medio
posita est anima, cui a principio natura sua dedit uictoriam.
haec si una cum spiritu uirtutum fecerit, habebit cum eo
uitam perpetuam illudque possidebit regnum, ad quod dominus
noster inuitat; si uero ab spiritu uitiorum incipiat trahi et
consentiat ac post consensum paenitudinem gerat, habebit
harum sordium indulgentiae fontem. carnis enim commixtione
ducitur, non propria uoluntate. at si cum se ipsam cognouerit,
consentiat malo et non se armet contra inimicum, uoluntate
sua peccauit. quam si iterum pudeat errasse, paratum inueniet
misericordiarum auctorem. non enim punitur, quia peccauit,
sed quia de peccato non doluit. at si cum eodem peccato
sine uenia recedat, tunc excludetur, tunc uirgini stultae conparabitur,
tunc heres erit sinistrae manus, tunc a domino
pelletur ex conuiuio nuptiarum nigrarum causa uestium, ubi
fletus erit et stridor dentium, ibitque cum diabolo ad ignem
originis ipsius: quem tua mira prudentia aut ex archangelo
b funduntur b 2 certame C subire b 4 ceztamen
qln. C aduersus (ad s. I, a m. 1) C 5 que C celestibus C
6 et non] et nisi b nisi Mawr. 8 precepta C 9 manicheut C 10 quisdem
C quibus b 12 cui. (m eras.) C 18 hec C nirtntem b
16 consentum C penitudinem C 17 arum C snrdium C commixtionem
C 22 dc (8. 1. m. 2 uid.) C 23 \'tunç C uirgines C
atulte C 24 ęręs ęrit C sinistre C a] ad C 25 comniuio C
hnbi C 26 ibique Cb diabulo C
iusti? cur apostoli et martyres coronabuntur? totum propterea,
quia uicerunt nihil? o quantum frustatur uincentis potentia,
cum aduersarius nullius uirtutis esse praedicatur! muta,
a quaeso, sententiam, depone punicae gentis perfidiam et recessionem
tuam ad ueritatem, quae per timorem facta est, conuerte,
noli his mendaciis excusare.
Legit enim aliquanta exile meum et qualecumque Romani
hominis ingenium reuerendae tuae dignationis scripta, in quibus
sic irasceris ueritati ut philosophiae Hortensius. haec
itaque cum suspenso animo agilique oculo iterum iterumque
repetissem, . summum inueni ubique oratorem et deum paene
totius eloquentiae, nusquam uero conperi christianum, et
armatum quidem contra omnia, adfirmantem uero nihil, cum
te magis scientia peritum debueris ostendere, non sermone.
illud uero tacere non possum tuae patientissimae sanctitati;
uisus enim mihi es — et pro certo sic est - et numquam.
fuisse Manichaeum nec eius te potuisse arcana incognita
secreti cognoscere atque sub Manichaei nomine persequi te
to Hannibalem atque Mithridatem. ego namque fateor non tali
diligentia nec tanta industria Anicianae domus micare marmora,
quanta tua scripta perlucent eloquentia. hanc si uoluisses
ueritate concordare, magnum utique nobis extitisset ornamentum.
noli, rogo, contra tuam uenire naturam, noli esse erroris
M lances, qua latus percutitur saluatoris. uides enim illum et
in omni mundo et in omni anima esse crucifixum, quae anima
C ergo Maur. regnabant C 3 frustratur b Maw.
4 aduersariis C predicatur C õ punice (J 6 que C 7 mendatiia
C te excuaare b Maur. 9 tue C 10 philopblophię C
11 iterum om. C 18$loquentiae C nusqua (e in a corr. m. 1) C
uere C 14 omnium C et firmantem C 17 euet C 18 maaicheum
C archana C 19 cognuscere C persequi te] persequente C
20 Hannibalem] humilem b mitridatem C 21 anitian$C 22 perjucente
loquentia C uoluisse C 28 uterque C nobis C
exC 24 pr. nolo C 26 mundo (al. nido) b
que C
ipsa es, dimitte, quaeso, iam uanas incusationes, superfluas
relinque controuersias. tanto tempore cum parente tuo in
medio tenebrarum constitutus numquam subsannasti: in medium
solis ac lunae inuentus es accusator. quis igitur tibi
patronus erit ante iustum tribunal iudicis, cum et de sermone
et de opere coeperis te teste conuinci ? Persa, quem incusasti,
non aderit. hoc excepto quis te flentem consolabitur ? quis
Punicum saluabit? an emendatum in euangelio est, quod spatiosa
uia non deducat in interitum ? an falsum in Paulo est,
quod operum singuli suorum non erunt reddituri rationem?
o utinam a Manichaeo recedens academiam petisses aut Romanorum
bella, qui omnia superarunt, interpretatus fuisses! quam
magna ibi, quam egregia conperisses, et non castus homo utique
totius pudicitiae et paupertatis isses ad Iudaeorum gentes
barbaras moribus. cum praeceptis inseris fabulas et adducis
uxorem fornicariam et: facies filios fornicariae et:
fornicando fornicabitur terra a domino, et: non lauabis
manus post coitum coniugis, et: mitte m.anus
super femur meum, et: macta et manduca, et: crescite
et multiplicamini. an tibi leones in lacu placuerunt, quia
caueae non erant ? an tibi sterilitas Sarae doluit cuius pudoris
distractor maritus sororem fingens extiterat? sed forte
post Daretis et Entelli certamen Iacob et ipsius pammachiam
24, 2; 47, 29 20 Act. 10, 13 Gen. 1. 28 21 cf. Dan. 6, 16
23 cf. Gen. 12, 13; 20, 2 .24 Verg. Aen. 5, 362 sqq. [in mg. al. numquid) b susc. nat ] finem sastinendi b (al.
causam succensendi) 2 qugso C 4 constitutus (s ante ti m. 2 adsuta) C
numquam (in mg. al. numquid) b 5 lune C accusatur C 6 patrones
(corr. m. I) C sermo (in fine lin.) C 7 deo pere C cęperit C
8 adherit C 9 punitum (t an c sit. dub.) C quod (d sup. s m. I) C
10 deducit b 11 opero C 12 adchademiam C 14 ęgręgiam C
uir que C 15 prudentie C iudeorum C gentis barbare cum
mor. C 10 Tum C preeeptis C inseris om. C 20 sub C 21 laeones C
22 cane ęnonC sterelitas C sarre C 23 distractur C maritos C
fratrem C fmg*ens (s eras.) C 24 darethis C p.amma quam (1 eraa) C
in arca Noe conspicere disposueras ? noui ego haec
te semper odio habuisse, noui ego te semper magna amauisse,
quae terras desererent, quae caelos peterent. quae corpora
mortificarent, quae animas uiuificarent. quis igitur ille est,
qui te repente mutauit?
Quamquam haec tuae sanctitati dicere nimis absurdum sit.
ipse enim non ignoras, quam pessimus sit quamque malignus
quique etiam tanta calliditate aduersus fideles et summos
uiros militat, ut et Petrum coegerit sub una nocte tertio dominum
negare, et eidem resurgenti Thomam non permiserit
credere: quae tamen uulnera curata sunt indulgentiae medicina.
illud uero quam audacter molitus sit, ut domino optimum
semen seminanti ille zizania miscuerit et tanto pastori Iscariotem
rapuerit; et ut ad ultimum crucis subplicium ueniretur.
in perniciem ipsius scribas pharisaeosque accenderit, ut
Barnabam dimitti clamarent et Iesum crucifigi. euasimus
igitur, quia spiritalem secuti sumus saluatorem. nam illius
tantum erupit audacia, ut si noster dominus carnalis foret,
w omnis nostra fuisset spes amputata. et tamen ne ipso quidem
crucis obprobrio potuit satiari: quin immo insaniens hinc
coegit spinis coronari, illinc aceto putari; hinc militum lancea
percuti, illinc sinistri latronis ore blasphemari. at postea tantum
26 . 27; Luc. 22 . 23; loh. 18- 20 (corr. m. 1) C et amorreum C amorreorum b an om. C
pan carpam (n ex m corr. m. 1) C 2 inllarcha noę C 3 amadisae C
4 que C desederant C deverant b que C celis C que C corpore
C 5 que C 7 sfitare C 8 ipe (s euan.) C ignores (es in ras.) C
9 caliditate C fidelis C summus C 10 coęgerit C uno C
ter b 11 sesurgenti C tomam C premiserit tpm C 12 que C
meditina (a ex % m. 1 corr.) C 18 ob audacter C obtimum C
14 zizaniae C scariotsem C scariothen b 16 phariseosque C 17 di-
\' mittere b et iesum ont. C crucifigerent b et uasimus C 18 qua C
19 e*rupit (r eras.) C audatia C 20 nostręai C fuisse C
21 obpprio C 22 coęgit C egit b acęto C potare C 23 ac Cb
postea] post omnia in C
diuersas conponeret quaestiones, sub eorum, quod
peius eat, nomine superstitiosis omnibus, id est catholici .
uocabuli diuidens dignitatem. omitto namque, quatenus unumquemque
discipulorum aduersus magistros armauerit, quatenus
Hymenaeum, quatenus Alexandrum deceperit, quae apud Antiochiam,
quae apud Smyrnam, quae apud Iconium commiserit:
illa nunc addo, quae praesens actitat multitudo, a qua tantum
uirtus procul est, quantum populo clausa est nec enim uirtus
est, ad quam turba peruenit et turba quam maxime feminarum.
sed uereor clandestina eorum publicare, ne ab aliis
ordita crimina geminentur. quamquam sapientium est utrumque
ferre, utrumque ridere et ad illud tantum niti, quod beatitudinem
conciliat, quod parturit uitam.
Et tamen iterum atque iterum subplex deprecor, oro, etiam
atque etiam obsecro, primum quidem ueniam largiri digneris,
si quo sermone fuerit tuum titillatum aureum pectus: ardore
enim hoc nimio feci, quia nolo te a nostro grege diuelli, a
quo etiam ego ipse aberrans paene perieram, nisi cito me de
iniqua communionis tulissem natura. deinde, ut concilies te »
illi, quae in te nihil deliquit: redeas ad illam, quae tibi, si
redieris, propter culpam non erit suscensura. nec enim septies
i
C 3 nominę C subpressionis C idem C catolice C
4 (6.6) quatęnus C 5 discipolorum C 6 ermogenem C hjmineum b
(itł mg. al. hermogenem) que Caput C anteoohiam C 7 qui C
aput C zmyrnam C qui C nam quę b aput C ionium b
commisserit C 8 apdo C que C presens C 10 maximf C
evl
11 uereos C clam distina C 12 crimina que C sapium (enci m.
1 euperscr.) C 13 reddere C 15 adque C or*o (r uidetur er.) C
16 atque etiam] adque C largire C 17 titilatam C 18 nimio (s. I.
m. 1) C gregi C a quo] ac C 19 pęuę C perirem b
deniqua C 20 naturam C 21 illi* (c eras.) C qui C delinquit C
reddeas C que C si redieris] et in dierum b Maur 22 post eris
4 litterae eras. C; quare propt scripsi quod et b et Maw. om. Buscen-
. guraC na (sic ubique) C septiens C
potestatem. noli te fingere palpare. qui dudum. uidisti,
noli uelle discere, qui potes docere. dimitte hominum gloriam,
si uis Christo placere. temporibus nostris renoua Paulum,
qui cum legis Iudaicae doctor esset, consecutus a domino
apostolatus gratiam, quae putabat commoda, contempsit ut
stercora, ut Christum lucrifaceret. subueni animae tuae tam
lucidae, quia ignoras, quali sit fur hora uenturus. noli ornare
mortuos, quia uiuorum es ornamentum. noli comes esse lati
itineris, quia Amorrhaeum expectat, sed ad artam festina
uiam, ut consequaris uitam aeternam. desine, quaeso, utero
claudere Christum, ne ipse rursus utero concludaris, desine
duas naturas facere unam, quia adpropinquat domini iudicium.
uae, qui accipient, qui, quod dulce est, in amaritudinem
15 transferunt!
Sed si dubitas de principio, si ambigis de pugnae exordio,
. poterit diurno tractatu pacificoque conloquio reddi ratio. illud
tamen notum facio tuae sagacissimae bonitati, quia sunt quaedam
res, quae exponi sic non possunt, ut intellegantur; excedit
enim diuina ratio mortalium pectora. ut puta hoc ipsum,
quomodo sint duae naturae aut quare pugnauerit, qui nihil
poterat pati, necnon etiam de saeculo nouo quod idem memorat,
quia praecisis maximae illius terrae motibus hoc aedificetur.
quis autem admittat inter diuina praecidi, scilicet nisi
C 2 nolite C 8 noli/// (ore _eras.) C potest C
ominem C 5 doctu C 6 granamqae C quomoda C contemsit C
8 lncide C quam ignorans qualis C 9 mortuos (OB ez ni m. 1 corr.) C
noli/// (te eras.) C comis C 10 qua C amorreum Cb ar ram
festinã C 11 nift ut cum sequaris uitam fternam C queso C
18 nnaquam C adpropinquant domino C 14 ue C exeipient C
quicque C 16 printipio C pugne C 17 patificoque C cnmloquio C
redde C 18 fatio C sagratissimf C quidem C 19 que C intelleguntur
C 21 quomodo] cum b do % C quare (a ex § corr.) C
22 seculao none C 28 qui C precisis C prfteritis b 24 amittit C
precidi C sed nisi C
praeciduntur et in illo conponuntur ? et quamuis tractator
multa dixerit, quae teneat apud se auditor, tamen a tractatore
non recesserunt: nisi taliter et de illo sentias saeculo, et id,
quod dicitur stultum satis et ineptum. ita quoque et de pugna, s
quod nisi primo conicias. quia deus totus iustitia est, ultimum
autem facinus est inuadere aliena, ad hoc uero cum uenerit
contraria natura. ille quidem nihil poterat pati, quia praescius
erat, uisus\'fuisset facinori consensisse nisi pugnasset: et ideo
magnam obposuit uenienti uirtutem, uti iustitia ipsius nulla
pollueretur sacrilegii consensione. ita enim ah eo iustus finitus
est, ut nec ipse peccet aliquando nec aliquando consentiat\'
peccatori. illud etiam quia deus in regno suo potens erat in
natura, ut omnipotens et iudex. haec si quidem ita dicta sunt,
. non ut ille factus est, sed ut adsequi ego non ualui. adhuc
non satis faciunt perfidiae. nec caecis sol exortus est nec
surdis uox audita est nec dapes mortuis praeparatae. quod
autem loca naturis adsignari non possunt. hoc est, quod condicio
humana inenarrabile uocat atque ineffabile. saluator autem,
cui totum facile est, duo haec dextrum uocat ac laeuum, intus
ac foris, uenite ac recedite. tu autem conuersum facis et
pedem ponis, ut est orbis, uita, salus, lumen, lex. ordo, potestas,
si uocalem dicis et mutam, longam uocas breuem.
C fatias temperantes C ad (ex aut m. 1) C 2 preciduntur
C tractatai C 3 apnt C auditur C a* (d eras.) C
4 sententias C seculo C 5 in§ptum C 7 fatinus C 8 pati (s. l,
w. 1) C pretius C 9 ui usfuisset C fatinori C 10 magna C ut
v
nenti uir C ut C iustitift C iustitie b nolla C 11 pulueretur C
«agralegii C iustus b (in mg. al. munitus) 18 dens] dicitur b
suo regno b 14 et] esset b ita om. C 15 ut non b no C1
adsequiego (i m. 1 superscr.) C 16 non om. C cecis C nec—
Wox (in ras.) C 17 sordus C dabes C mortuus C preparate C
f9 umana C enar/rabile (m. 2 add. uid.) C adque C saluatur C
20 ac laeuum] ęlege unum C 21 ac] canite C om. b 22 orbes (i m.
20 nc laeuum] e
1 superscr.) C salis C
ab inuicem separata.
Sed tuae admirandae sublimique prudentiae cum talia a
me exponuntur, tale est, quale si Iordanis oceano aquam
commodet, aut soli lucerna lucem, aut populus episcopo
sanctitatem. quam ob rem ferre oportet quicquid haec epistula
continet. nam et ego nisi tuam diuinam nossem patientiam,
quae facile cuique condonat, numquam taliter scripsissem:
quamuis cernas eximios me sensus summatim tetigisse plurimumque
cauisse, ne tibi multus uiderer. quocirca haec fidem
penes tuam reppererint sanctitatem, qualiterque saluemur;
alioquin milia uoluminum exinde poteris generare, domine
merito laudabilis et unice percolende. uale.
C naturam C signi///ficant (fi utd. eras.) C 3 soblira
(i fin. ex e corr.) C comtalia C 4 talis esr (r m. 2 add.) C quale
n
(e m. 2 add.) C iordanes C ocgano C aquam] aliquam C
5 auso C hauso b liboram Cb 6 quę C obportet C epistola C
7 ggo C ni C 8 que autem facile quicquam condonatur C scribi-
ssem C 10 Neç C uiderit C quodcircaC 11 pęnęs C repperint
(nt an m (?); t in ras.) C 12 similia Cb eidem 0 dn6 C
13 uni C