Cum poetarum studiosa consuetudo gentilium fabulosi carminis nugas nobilium commendet pompa uerborum, et siue clamoribus coturnatae tragoediae seu ridiculi Getae comica foeditatė uel quibuslibet metricae numeris disciplinae priscorum scelerata temporum gesta, nonnulla etiam probrae narrationis arte composita Niliaci papyro gurgitis calamo perarante contradant: cur ego, qui decacordo psalterio inter beati dogmatis choros Dauiticae modulationis cantus exercens spiritalia reuerenter 1 ptiosa P, prętiosa B, praetiosa H (exp. m. 2), pciosa G * nari-tate H flabescunt G nectarcgis P, nectaris B, nectarei, ▼a G 2 con ceris G appositis B, adpositus H (corr. m. 2), 4 - ..r adpossiti G concolore H, ccolor G, concolor v 3 faus G alludit RH (?) G, sic ex uestigiis detritae scripturae ueteris exemplaris Iur.cis(ciscorr.m.2)BolusR expressi lur. cis pauperis (cis corr. m. 2) H olus B 4 decerpsimas ex decerpsit G corr. ra pabside (ra a m. 2) P, paropside v 5 cernimur BG, cernimus PHv b Inscriptionem acldilli7f.abulosiH,fabulosasvscommendet (aram.2) P, commenda G, commendaret BH 9 conturnate ragoaediae (t a m. 2) P coturnate BH getae P, gefte G comitca H 10 disciplinam P1, corr. in disciplinae m. 2 11 eixiam P, ecia G ae probse (a, o a m. 2) P, probra v narracionis G 12 ca- lomo P re papy H corr. m. 2 t c radant G 13 Quor P ergo G deca corda G in G dogmitis B, docmatis G coros H diuiticq G, dauidicse v modulationis] s in ras. m. 2 c H Merens (c a m. 2) P spiritualia v dicta respondeo, mirabiles Christi salubresque uirtutes pressa uoce reticeam, cum ueritatis opus arripere et fidelis instrumento sermonis dona debeam caelestis gratiae non tacere? nulli siquidem iustius humani cordis et sensus famulatur officium quam omnipotenti Domino, qui sensus instituit, corda fundauit ut deuota semper Creatori materies proprium non relinquat auctorem, cui fabricam sui iuris nec subtrahi conuenit nec perire, cui dicione perpetua in aetheriis arcibus una est cum Patre potentia, par splendoris claritas, communis apicis indiuisa sublimitas, honor aequus, eadem uirtus, sociale fastigium, regnum temporibus infinitum, iugi semper manens aeternitate principium, sceptri societate consors gloria, similis et maiestas. haec est ad salutis domicilium dirigens uia, haec firmis gressibus ad paschalia dona panditur semita. hic nostri ponemus operis fundamenta, huc igitur aegras cuncti mentes aduertite, hanc morbis medicinam letalibus adhibete, quos noxiae disputationis uana serpit intentio et Attici dogmatis insanabilis disciplina Cecropiae sauciat ueneno doctrinae, ut cum uitales auras, diuinae legis spiramenta flagrantis odorem gratiae o 1 dicta H corr. m. 2 praessa H, pssa G 2 arripere* (t eras.) P instruendo H, instrumenta Gv 3 caelestia (s a m. 2?) P gracie G tacere] DE QVALITATE PATMS ET FILII B, de ate qualite patris et filii H (corr. m. 2) 4 famulantur H, famulati G 5 instruit BH et corda Gall. 6 craeatori H exp. m. 2 8 conditione P, ditione BH, dic I cione G ęther,is H eorr. m. 2, aethereis v 10 uirtu sociale G sociale. (t eras.) P 11 iuge B 12 societarte (t a m. 2) P, societas BHGv cf. Cann. a 34 magestas BG 14 pranditur H r exp. m. 2, I. pandit\'i G ponemus P, ponimus RHG v sed cf. Carm. v. 37 15 huic PH 16 loaalibus PRH, °letalib; G noxie P 17 a una (a a m. 2) P a insanibilis H corr. m. 2 18 doctrinae] txplicit G 19 spiramento v flagantis H, flagrantes v odore Hv fort. recte x 12 suauitatis hauriatis, Athenaei paedoris ingluuiem sensu deinceps puriore linquatis. quid tenebrosis erroribus labyrintheos, Thesidae, circumitis anfractus et inuolutis exitu pereunte uestigiis caligantia caecis ambagibus antra lustratis? quid adhuc labruscam bonae uiti praeponitis? quid nitidis saliunculam rosariis antefertis ? quid in lapideis simulacris et aereis figuris inani cultu confidere, an fana profana, ueneranda metallica, proderit animas seruitute damnare? parcite, quaeso, iam parcite squalentibus harenosi pulueris glebis et sterilium nuda perfrui siccitate camporum, ubi numquam grauidis arua uisceribus laborem sudantis agricolae fecunda norunt releuare mercede. nec de caespitis cruenti germinibus toxica letalis suci nutrimenta uellatis, quae cibis semper amica tartareis uitae nesciunt, famulari sed morti. quin potius iucunda florei graminis prata et amoenos beatae sedis accessus per liquidos puri fontis latices introite, ubi uitalium seminum diuinis aquis animata fecunditas nutrit segetem reuulsa sentium asperitate crescentium, quae nimia frugis ubertate multiplicis Dei queat 1 suauiter fort. hauritis v pedorS H athenei P a RH inlnbiem (u a m. 2) P, ingluuiae R, inlubie H, illa-i uiem n 2 lin///quatis H quid] s. I. P* labyrintheos v, labyrinteo P, labirintheo R, laberintheo H 3 circuitis p preeante B 4 caliganti P, ca.ligantia H 5 ui_ti (ti eras.) H saliuncam v 6 lapidis (e a m. 2) H &ęreis B 7 ina∗n cultu H ac v pfana s. I. P\' 8 animos v P 9 arenosi P perfrui (p a m. 2) P, perflui B 10 sccitate 1 a (i a m. 2) H 11 foecunda P reuelare P, reuelare H corr. m. 2 12 decespitis R, decerpitis H, caepitis uel cespitis « craentis B sed cf. Carm. v. 51 loaalis PR, laetalis H suci o (c s. I. m. 2) P, soci H corr. m. 2 14 iocunda PRH1 (corr. I m. 2) flore P germinis Hv parata H exp. m. 2 I 15 baeatę H a exp. m. 2 et sic saepe 16 latices P introistis R, introitis H it in ras. m. 2 17 crescentium (em a m. 2) quae nimis P, crescenteque nimia R, creecentemque nimiam HI 18 nbertatem H multiplici (e a m. 2) P, multiplicis RH I quaeat R , q̃////at H esse iam messis ac spem futurae mercis aperiens centenis cumulis fructum maxima recondat in horrea.

Omnipotens indinidni Deus numinis et aeterni, qui totum sacro nutu contines mundum, qui machinam caeli tuorum digitorum operatione firmasti et potentis uerbi fabricam condidisti, qui rapidam pelagi fluctuantis insaniam limitem terrenae uicinitatis obruere terminis prohibes constitutis, qui solis radiantis aspectus et cornigeros lunae uultus diei noctique conterminans utriusque luminis uices sacro moderationis libramento dispensas, qui stellarum numerum potestates signa nomina loca cursus ac tempora solus colligis, solus agnoscis; qui rudis terrae membra torpentia per diuersos motus uiuis animasti corporibus, qui hominem fructus arboreos uetita praesumptione mandentem postquam morte condemnas, melioris cibi sacramento resuscitas et a uiperei morsus uoluptuosa fallacia potu sanguinis inmaculati conseruas; qui humani generis nomen praeter quos custos arca munierat repentina surgentis inundatione diluuii mersum penitus ac sepultum ex una rursus progenie multiplicas restitutum, ut mysticae 1 future P operienB PRH1, operiens uel aperiens v 2 maximum P 3 DB ORATIONE IPSIYS SEDVLII R, ORAT OMNIPOTENTEM CREATVARVM AVCTOREM DARI SIBI RECTAM DIOENDI CARMINIS TLAM DE MIRACVLIS DICTVRO PAVCA DIVINIS H nominis PR H et] om. H 5 potenti uerbi uirtute coni. Gall., potenti uerbo coni. Arev., sed cf. 20,20 nempe rerum omnium creatori, cuius cuncta seu nota eine lateotia uerbi constant machinia fabricata 6 rabidam B pela- gis fluctuantis H, fluctuantis pelagi v 7 terraenae H cial ciui- tatis P corr. m. 2, t uicinalis H corr. m. 2 constitutis om. P 8 noctisq; JB 9 unltus luminis uices (uultus am. 2) P sacrae Hv 10 potestatis (e s. I. a m. 2) P 11 munera c 12 menbra P 10poteetatis(es.1.am. 2)P11mnnerav12menbraP dioenas H 13 saporeoB P corr. m. 2 ue*tita H 15 resuscitans nonn. editt. uipereo morsu B 16 fallatia PBH immaculati Bv 18 diluuii inundatione v 19 progeniae P multiplicare v, multiplicare statuisti uel multiplicas restitutum coni. Gall. misticae P, mjstica B sed cf. Carm. v. 75 12* demonstratione uirtutis, quod carnis delicta necauerant, fida ligni protectione uallatum per unum totius mundi baptisma panderes abluendum: illam mihi placidus uiam, illam supplici demonstra nunc semitam, quae ad salutaris urbis moenia paucorum dirigit angusto calle uestigia, Hierusalem scilicet ciuitatem Dominicam, Christi passione nostrum pascha gestantem, ut per hanc corporalis gratiae hospitalitate fungentem ad illam spiritalis gloriae mereamur patriam peruenire, et sit lucerna pedibus meis uerbum tuum, Domine, quo recti fulgor itineris ad illa me florei graminis loca perducat, qua nitidum bonus pastor ouile conseruat, qua uirginis ouis agnum niuea claritate purissimum grex omnis sequitur candidatus. non est uia difficilis, si te ducem praebere dignaberis. omnia tuae subiacent potestati, omnis tuis imperiis natura succumbit et in aduersas species ac figuras iussu dominante pertransit. si uelis glacialibus segetes annuas flauere temporibus, producit falcibus agilem hiems pigra messorem, si uernalis plagae temperie, cum prima florum palla tellus adoperta resplendet, grauidis uineam pampinis iubeas parturire, musteo uinitor in amne tripudians uiscera felicis uuae nectarea temulentae calcis grata propulsabit iniuria: cunctorumque temporum uices mutatis fructibus non rennuent Creatori seruire. mirabilium siquidem 9 cf. Psalm. 118, 105 1 demonstrationae H carminis (mi exp. m. 2) H uo a necarent P corr. m. 2, naecauerant H 2 mundi om. P totum baptisma R 3 placide H supplici] supplici placide P corr. m. 2 4 nunc demonstra c 6 dominica P 7 hospitalitatem P, hospitalitatem H v fungentem PR, fulgentem Hv 9 quod RH 10 illa me] illam H 15 diuersas H spetias H corr. m. 2 16 si uelis glacialibus segetes annuas flauere v producit PH, perducit R 17 faWcibus (la eras.) R agilem] uncinauit P1, habilem R, euan. in H hiemps PH pigra] s. I. P1 uernales R temperiae P, temperiem R, temporis v, tempore Arev. 18 pallida H 19 ninitori nam netri pudians P, uinitor in amne tripudians B, uinitori nam nec//// Hl; uinitori iam nec repudians uiscera felicis uuae nectarea, temulentae v ex coniectura Iur. P, 20 temulente PB 21 pulsabit (p a m. 2) P rennuent PRH diuinorum cana pandit fides indicium et antiqua patrum testis origo priscorum, nec abolenda saeculis aeuo senescente transactis inmortalia caelestium uirtutum signa perdurant. ex quibus metu trepidantis ingenii pauca saltim audaci relatione perstringere uix nostris animis et cordi permittimus inbecilli, ut siluam magnae densitatis ingrediens aliquos enitar extrema digitorum summitate ramos adtingere. nam etsi humano corpori centum simul ora subpeditent centenisque linguarum motibus uox ferrea clamare non cesset, quis cuncta ualeat expedire quorum numeris nec astra caeli densissima nec bibula maris harena conueniat?

Primus, ex quo in claram mundi faciem rerum confusa materies, quae chaos dicta est, uerbo fabricante surrexit, Enoch Deo gratissimus et dilectus uiuacem gloriam consecutus, per innumeros annorum cursus humanae modum naturae transgrediens, nascendo terrae munus impleuit sed morti miraculum, cui subtractus est, concitauit.

Marcebant Sarrae iam senectute membra languentia, et grandaeuo situ sanguis extinctus annosi corporis uenas desperatae prolis sterilitate damnauerat, cum senioris uiri fecundata conubio sinum gelidi repente uentris extendit et tumidis nouo partu praecordiis natum sera felicitate progenitum in spem 2 seculis P euo P 3 immortalia R 4 saltem v 5 inbecillae B 6 enitar v, enitear PR, emetar H 7 adtingere P1, attingere P2 RH corpore B 8 ora ora P suppeditent R, subpenditet H 10 numerus H densissimam P 11 arena P post conueniat ras. in H 12 DE TRANSLATIONE ENOCH B in] s. Z. P1 mundum faciem-confusam H 13 surrexit] DB TRANSLATO DIVINITVS NE MORERETVE ENOCH H Ex quo in claram rerum faciem confusa materies, quae chaos dicta est, Verbo fabricante, t surrexit. Enoch e Aenoch P 16 terae P sub morti H 17 subtractus P1 (tn corr. m. 2), sub I stractus B 18 DE CONCEPTV SARAE nr SENECTVTE B, DE PARTV SARRAE H, de partu Sarrae nonsgenariae sterilis v Sarae B 19 grandeuo libri san- \' guinis H Par. exstintas H desperate P 21 conubia RH simul P corr. m. 2, signum H futurae gentis et populi ad lactei potus ubera mater tremebunda suspendit.

Quem genitor munus Deo obtulit, cuius fuerat in desperatione promissio; stetit puer ad iugulum et factus est aries holocaustum. o sancti mens intemerata pontificis! humana respuit, diuina prospexit, filio dum uitam denegat adquisiuit. Abraham gladium protulit ut feriret, et Dominus sacrificium sibi mutauit ut parceret. grande scilicet gerebatur in hac pietate mysterium, quod pro humani generis uita sponte se Christus mitis agnus offerret ad uictimam.

Loth peritura fugiebat ex Sodoma, cuius uxor incautae praesumptionis audacia, dum respicit quod euasit, mutata salis remansit in statuam non pro sapientia, sed pro poena. nullus enim ad contempta semel mundi discrimina praecipiti rursus cupiditate conuersus iucundae salutis laetitia perfruetur. nec enim dignus est arator ille uentura fructuum fertilitate gaudere, qui sulcum uomeris recto cursu firmandi retro sui uultus auersione confundens praeteriti laboris ordinem dissiparit.

Rubus, innocuis quondam ignibus inuolutus, non ardens 1 populis H potu.suberam (potu a m. 3) P, p. uberorta H fort. nbera uber orta 3 VBI ISAAC IMMOLAT\' R, om. H obtulit deo Hv optulit P2R 4 promisso Par. et] at fort. 5 in holocauatum v 7 et] fort. at 8 sibi] B a m. 2 P parceret) filium non feriret Hv hanc P parte Hv 9 quod] nt r .H v 10 agnum H offeret P, offeret H corr. m. 2 uictima R, ad uitã H 11 DE VXORE LOTH IM STATVAM MVTATA SALIS R, NE VXORE LOTH IK SALIS STATVA VSA Hv fugebat (i a m. 2) B incaute H 12 quae v 13 statua libri sed cf. Carm. v. 122 poenam H 14 contenta P 15 di cupitate B corr. m. 2 iocundae PMH 16 illae R; uocaltum e, ae, f, oe permutationes in his codicibus non infrequentes nisi ubi momenti esse uidetur non notabo fructum H corr. m. 2 17 formandi Arev. retro sui scripsi, retro si PEH, retrorsi Pv, retrorsum coni. Arev. 18 dissipara R 19 DE IGNE RVBI B, DE IGNE ARDEWTIS RVBI DIVI- NITVS OSTENSO MOISI Hv uidebatur ardere, cuius materies nec incendiis alimenta praestabat nec circumfusi caloris igne correpta detrimentis exusti roboris subiacebat. ita diuini fomitis temperabatur adtactus, ut blandiente ramis aestuantibus flamma splendor in frondibus cerneretur esse non poena.

Mitis uirgae natura tractabilis in inmitem et intractabilem mutata est draconem: quae uipereos motus tam sinuoso flexa uolumine quam trisulcas uibrando linguas exercens, geminos inimicae fraudis angues absorbuit atque propriam uirgulti speciem rigida rursus mutatione suscepit.

Per media marinis fluctibus profunda latentia reuolutis in geminum latus undis et aequorea diuinitus aedificatione suspensis pedestris turba transiuit. stetit undique pontus ut murus et cognati gurgitis spoliata uelamine tellus permansit nuda, donec populus pelago gradiens absente per pelagus uestigiis hospitam peregrinis aquosae uiam carperet siccitatis. mutauit natura semitam iussa paululum relaxare constantiam, et innumera lubrici salis campos multitudo transgressa rude baptismatis mysterium nesciendo cernebat, quae per aquarum freta salubria duce Christo transiuerat. ita denique propheta cecinit illa significans: uox Domini super aquas multas. uocem igitur uerbum dici quis dubitat? uerbum patris autem 21 cf. Psalm. 28, 3 2 circumfulsi RH 3 at tactus RHv 4 ramos H flamma∗ (s eras.) P, flammas R, flamina Par. frontibus H 6 DB VIRGA MOYSI I* SERPENTE VERSA R, DE VIRGA IW DRACONEM VERSA ATQ: nr SE REVERSA. H, de uirga eiusdem moysi in draconem uersa atque in ee reuersa v inmitem H, immitem PR 7 in draconem H que P, quS R, qua Hv sinno so P flex. uolumin∗ H, flexu uolumina v 10 spetiem P eorr. m. 2 motatione H 11 DB DIVISIONE MARIS R, DB SICCATO MARI POPVLO ISRAHEL. H, de siccatione maria populo Israel v 12 ml ge,ntl P corr: m. 2, a t n ingem,um H corr. m. 2 lati H 1 aediflcatone H corr. m. 1 14 unda P, nudo H 15 abssente H pelagos H 17 naturam H 18 salis] is ex os P 19 misterio H 22 ∗er∗ebat H, gerebat v patris om. n autem patris R Christum esse quis abneget? qui ueteris ac noui conditor testamenti inmensum primae legis abyssum suo patefecit aduentu, quatenus recentiore doctrina tamquam remotis undarum molibus intimis ac profundis sequens aetas nil periculi formidans per callem planae libertatis incederet iam secura.

Quid eiusdem plebis cateruas innumeras in desertis terrarum spatiis et totius uictus sterilitate damnatis cibos angelicos panemque caelestis gratiae referam consecutas, ubi nectareus aetheriae maiestatis nimbus inrorans populo dapes ex pluuiis et copiosas ex imbribus escas effudit.

Per squalentia rursus uiolentis arua feruoribus sitiens aestuabat exercitus, qua familiari semper ardore negatis fontibus iacens terra languebat, qua spem bibendi pariter ac uiuendi deficiens aquarum natura subduxerat: cum stupentis saxi uisceribus torpor inclusus spumantem subito fluctuanti caute redundauit in laticem siccaeque ieiuni marmoris uenae potum cunctis uomuere multiplicem. his tribus ergo rebus iam magna sui nuntians sacramenta mysterii Christus erat in pelago, Christus in pane, Christus in saxo.

Asella, uile pecus et stolidum, angelicae potestatis uisione 2 inmens∗m H, immensam Gall. Arev. abysum P 3 renensiore H 4 mollibus H pericli n 5 plane H, plane corr. m. 2 7 DE MANNA QVOD SIGNIFICABAT XPM: R, DB MANNA CELESTIS PLEBI DATA QVE SIGNIFICABAT XPM H, de manna caelitus oidem plebi data v 8 nictos H angelicos] 8. I. m. 2 H 9 pauemquae P caelis H1 caelestis corr. m. 2 10 aethereae v inrotans (r a m. 2) P 11 effudit v, effundi P, infudit R, infundit H 12 DE AQV A QVAE ET IPSA. XPI GEREBAT FIGVRAM- B, DE PRODVCTIOITE AQVAE DE PETItA H" auruca (u exp. m. 2) H scitiens P 13 qua] qui H ardor* H 14 qua] C quam H bibendo H 15 stupentes P 17 sic«teq; (a cras.. c a m. 2) P 18 uomere H iam rebus BH 21 DB ASINA BALAAM QVE HVMANE LOCVTA EST R, DE LOCVTIONE ASELLAE II (Balaam) v in H capitula 12 et 13 ordine inucrso se excipi- unt ac Btolidum n perterrita sessorem uerbis adloquitur, et rudentis linguae clamor inconditus humanae uocis affatibus explicatur.

Sol in medio caeli cacumine rapidos anhelantis nammae cursus infrenans contra Gabaon per insolitas diei moras dilato uespere lucem fixus adstrinxit, nec luna suis legibus mota pigrae stationis limen excedens ordinem consueti gressus exercuit, donec gladius uictoris exercitus hostilem funditus amputaret caelestis auxilii coniuratione uirtutem. famulantia denique uidebant ipsa iam sidera per similis uocabuli sacramentum Iesum Dominum nomine praecedente uenturum.

Heliam praeter naturae dispositum corui diurnis epulis transegerunt, alesque uoracis rostri rapacitati subiectus, qui facilem praedam cauo gutturi subministrat, ieiunis morsibus escam deferebat inlaesam. nunc Heliae bonus ac fidus, qui Noe quondam malus ac perfidus in terris abluit culpam in aquarum inundatione contractam. at ille Deo plenus existens, postquam miracula terris plura monstrauit suaque dignum successione per spiritum uelut hereditaria largitate propriae uirtutis munus transtulit in amicum, flammeis raptus equis et curribus per illos clarae serenitatis excessus, qua leuior puri tramitis uia nullos in aetherio campo feruentis rotae sulcos orbita demergente conseruat, dexteriora maioris spatii 1 affectibus H 3 ORANTE rav SOL STETIT AD GABAON R, de STATIONE solis SVB IESVNAVE Hv anelantis H 4 die moras P 5 aastrinxit R, a∗strinxit H 7 uictoris e exercitum H, eiercitum v 8 ra ampntauit P uirtntS R, uirtute H, nirtuti v 11 DE HELIA ET CORYO R, ..DB HELIA COEVIS MINISTRANTIBVS H pacto atque igneo curru in caelum recto addit v HeliS R, Helian P, Haelian H 12 noracis] In u. c. erat scriptum feracis rostri, sed postea a librario primae duae litterae dictionis feracis duobus punctis subnotatae et desuper apposita syllaba uo, ex quo effeci uoracis, quae lectio huic loeo apte conuenit Iur. rapacitatis R 14 inlesam PRH h non celiae P corr. m. 3 15 Noe] in ras. R1 16 deo om. v 18вucces.sioneHbereditariamlargitatem"19raptum H 18 succes∗sione H hereditariam largitatem v 19 raptum H eorr. m. 2 20 clare PH1 21 nnllus H 22 demerbe P dexteriora∗ H sic petiuit, ut triumphi caelestis axe resplendens humani limitis metam longa fretus uiuacitate contemneret. quam bene uocabulo pariter conuenienter ac merito Heliae claritati uel nomine fulgentis semitae maiestas arrisit! cui si Graio sermone queat una per accentum littera commutari, sol specialiter uideatur expromi.

i Ezechiae, regi iustissimo, in extremis uitae terminis constituto quindecim Dominus sua pietate uel iure annos addidit ad salutem mortisque claudens patefacta iam limina uitam in Occasu languentem ad ortus reuocauit originem.

Ionas in marinos fluctus anxiae puppis trepidatione iactatus uteroque sorbentis ceti reconditus, non sensit aquas in pelago constitutus, uitale scilicet sepulchrum ne moreretur ingressus, tutusque mitissima sub uoraci uentre custodia depositum dei uidebatur esse non praeda, hostilique salubrius protectione seruatus uenit ad terram uomitu, non carina. cui facto diuersitate contrario nauta feritatem praebuit, fera nauigium ministrauit.

Cum inspirante caelitus Deo trium puerorum una cordis intentio Babylonia sacra contemneret pariter ac negaret 1 spatiis sic P exhe (axe a m. 2) P, axae R 3 hac H helie H1, helie H2 4 semite Hl corr. m. 2 nomini PHv graio R, greco PHv 5 quaead P, qwat H ~ a m. 2 6 ex- * promi (i s. l. eras. uid.) P exprimi uideatar v 7 DE EZECHIA. BBGE CVI ADATCTI SVNT XV ANNI VITAE B, DE QVINDECIM ANNOS EZE- CHIAE ADDITIS H, de quindecim annis ad uitam regi desperato additis Ezechiae v 8 piaetate H ut saepe 9 sa.lntem (u eras.) H 10 occasam P langentem H 11 DE IONA IN VENTRE CAETI S, DE IOXA CETO VORANTE SERVATO Hv fiuctos H anxie H" corr. m. 2 12 sorbenti R sed cf. Carm. v. 193 coeti PRH 14 post depositum rasura 2 litt. in H dei] 8. I. P (m. 1 ?) 15 \'stilique H corr. m. 2 16 uomitu. (m eras.) H 17 teritatem H, ueritatem I 19 DE TRIBVS PVERIS IN CAMINO R, me TRIBVS PYERIS ET PERSECYTORE EORY IW PECYDEM VERSO H, do tribus. pueris in camino flamma saeaiente non tactis et persecutore eorum in pecudem uerso v inspirante P, sins pirante H, spirante Rv 20 babilonia R pariter] penitus v durumque mortis exitium tyrannicae legis atrocitate susciperet, cuius rabies Achaemenii furoris igne succensa torrentem fornacis propriae superabat ardorem, rogos uincti truduntur in medios pyra iuuenes non audente contingere, qui tantum corde feruentes uicerunt imagineum poena deficiente supplicium. o quanta est credentibus salus et gloria! flammis fidei plus calentis restincta torpuit uis camini.

Auctor igitur tam nefandi iudicii dignum facti supplicium non euasit. nam quia uecordi raptus insania humanae pietatis iura dispexerat, ferino uixit ritu per siluas et consortia pecudum sectatus agrestia aulici deliciosa conuiuii, pastus faeno, potatus fluuio permutauit, quem sub huius deformitatis aspectu hirsutum siluis et montibus septem uiderunt tempora peruagatum.

Nec minus Darn postmodum regnatons dum praeteritam furor imitatur insaniam, Danihel, Hebraeorum decus amplissimum, cum feris ieiunio stimulatis includitur et simplicis animae corpus innoxium saeuis uorandum morsibus deputatur. belua tamen facta mitis et placida, ne sanctos artus insano dente laceraret esuriens, coepit amare iam famem; uultusque 1 exicium R, exitum H 2 achamoenii P, achemenii RH 3 rogof cuncti PR 4 in medios PR, in medio. H rogo uincti (H) traduntur in medio v, rogos uincti truduntur in medios scripsi (cf. Dan. e 3, 21) pira PB 5 imaginum P deficientes P, deWente H imaginem poena deferente (deferiente Par.) eupplicium v • plus calentis 6 quantS H corr. m. 2 7 caelestis restincta (restina m. 1) torpnit P pL calentis a m. 2 ca.entis H salus, cum gloria flammis fldei plus candentes (uel cadentes), restincta etc. v 8 DB NABVCHODONOSOR R, DE NABVCHODONOSOR REGEM IN BOVEM CONVERSO H (post rasuram) c factis Hv 9 qui c 10 pecodum R 11 agrestia ministri regis aulici R (in quibus glossema inesse uidetur) deliciose H pasti H foeno libri 15 DE DANIHELE IN LAcr LEONVM R, DE DANIELO A FAMELICIS LEONIBVS CVSTODITO Hv 16 furori mutatur P\' imitat\' R, imitatus H daniel H hebreorum PH, ebreorum R amplissimam P 17 stumulatis H includetur H 18 saeuius I (?) v 19 platida H sancto astis H 20 famen P terribiles rabies mollita submittens atque in saeuis faucibus ira blandior conquiescens genuinae feritatis inmemores praedam seruare docuit tunc leones.

Dic ubi post talia tuae sunt leges, pertinax o natura, qui totiens tibi iura subtraxit? qui translatum nescire uirum iussit infernum, sterili maritae fecundam praestitit senectutem, ad aram sponte uenire conpulit pecudem, muliebrem effigiem in salis simulacra conuertit, ramos incendiis aestuantes non ardere monstrauit, uirgultum soluit in colubrum, per marinos fluctus pedestres patefecit incessus, pluentibus nimbis nectareum manna diffudit, ex arentibus saxi uisceribus undas eiecit, ora mutae quadrupedis humana effari uerba permisit, elementa defixis cursibus longa statione suspendit, uolucrum ministeriis hominem pauit et in caelum corusci equitatus axe perduxit, morienti iam regi tria uitae lustra donauit, feri praedonis in utero portum dedit esse naufragio, rore sidereo puerorum membra proluit in camino, regem uagum dumosa per pascua feris ac pecoribus fecit esse conuiuam, leones praedae parcere et rapinam docuit non amare? nempe rerum omnium conditori, cuius cuncta, seu nota, siue latentia uerbi constant machinis fabricata sui operis subiacent fundamenta; et sequitur iubentis imperium creatura quacumque nutu traxerit diuina sententia. 1 terribilis H Par. Arev. sumittens P, submittans B 2 uira P 4 VBI RECAPITVLAT SVPERIORES VIBTVTBS R, MIRACV- LORVM RECAPIТVLATIO H (praedictorum add. v) qui. (s eras.) P 5 toties P quis toties - quis translatum v 6 steril** ma ∗∗∗ H matri v 7 compulit uenire v 8 effigi«em H n eras. simulacra PR cf. v. 225, simulacrum Hv incendii P 9 colubrem H em corr. m. 2 ex im 10 nimb∗is H 12 ore P t ore fort. recte munae P humana] a, ex e P fari BHv axe 14 chorusci JB aequitatis f ep duxit P axae R 15 moriente-rege R tria ∗∗∗∗ (uite eras.) H, uitae Otn. v 16 naufragio P, naufrag.o (i eras.) H, naufrago B cf. Carm. 18 leonis B 19 prede H1 corr. m. 2 nampe Hl 20 conditori. H creatori omnium v seu latentia v 22 quecumq; P, quocumque Par. Gall. nutu traxerit PB, n. retraxerit H, naturae traxerit V 23 diuine H\' ę corr. m. 2, diuinae v

Heu miseri, qui uanis cultibus inclinati Stultum sinistri cordis officium sculptis a se simulacris inpendunt factoremque proprium relinquentes suae manus uenerantur effigies! quis furor est? quae tanta mentes ludit insania, ut turpem uolucrem, obscenissimam bouem, tortum draconem et semihominem canem homo integer membris adoret?

Solem nonnulli nebulosis mentibus obcaecati rerum genitorem illa uolunt opinione censeri, quia terrarum tractus et spatia clarae serenitatis luce perfundens caeli plagas ac sidera flammigera lustrare uelocitate non cessat: cum ab ipsa potius instabili mobilitate, quam rapidis discursibus uagus ignis exercet, officium constet esse, non deum, quique certae dispensationis ordine custodito nunc oritur, nunc ad occasum horis uergentibus inclinatus uices cum nocte partitur. nec ubique semper est constitutus, quique nulla nascentis uidit mundi primordia, nisi peracto sine sole die iam gemino prouidus eum genitor a tertiae lucis instituisset radiare principio.

Sic etiam lunae superuacua plerique uota dependunt, quam crescere semper ac minui praefinitis mensium temporibus intuentur. 1 DE IDOLATRIA R, DETLET ELIMENTORVM IDOLORVMQ: CVLTORES Hv inclinatis RH 2 cultis (corr. m. 2) P 3 qui furor c 4 menti. H, menti Col., mentis Par. Gall. 5 obscenissimum v tortñ∗ C a m. 2) H 7 DE HIS QVI solem VENERANTVR BH (in scriptura continua), om. v et solem v nonulli P n a m. 2 8 opineone (-ni- corr. m. 2) P 9 desidera H 10 flammi gera. P gera a m. 2 non—mobilitate s. I. a m. 2 P ipsa (a ex i corr. m. 2) H 11 rapidis (is ex us corr.) H, rapidis (p ex b corr. m. 2) P 12 esse quam Dominum I v quippe Par. 0 Arev. certo Hv fort. recte cf. v. 263 13 ocasus (c 8. I. a Y m. 2) H oris R 14 inclinatur H 15 con stitutos H corr. m. 2 17 eum genitor RHP1 (genitus a m. 1), eum conditor c 18 DE HIS QVI LVXAE TOTA FERVNT R, om. Hv 19 pręftnitis (corr. ex -tus) H m∗en∗sũ∗ H (" a m. 2) 20 in*tuentnr H

Sic stellis quoque litare non desinunt, quae depulsae noctis abscessu matutinae lucis uultibus effugantur.

Hic aquarum cultor est, ille flammarum, sed species sibi natura contrarias non audent uicinas efficere, ne propriore discordia aut ignis ardentior latices debiliores exsiccet aut impar undis ingentibus rogus subito moriatur extinctus.

Alius arboreis radicibus aras instituens, dapes adponens ramos ac robora flebiliter orare non cessat ut natos, domum, rura, coniugium, famulos censumque custodiant. lignee, ligna quid obsecras? surdis operam disperdis exclamans, a mutis responsa nihil auditurus expectas, quae domorum constantiam illa tantum ratione sustentant, si securibus amputata pendentia culminum tecta suffulciant, aut focis adhibita sumendis dapibus famulentur accensa.

Nonnulli dementius holerum ueneratores existunt et in hortis numina rigantes arentia transplantatorum se deorum edocent ueros esse cultores. sed plura de talibus referre iam pudet, ne sanctae religionis in pagina dum numerosos 1 DE HIS QYI STELLIS LITANT R, om. Hx sacrificare litare R 2 abscessa P, abscessu. (m eras.) H matutine ae 3 DE HIS QVI AQVA COLVNT ET IGXBM R, om. Hx cultores stelle P fiammarum famularum P s. I. m. 2 sed despetiae (sed a m. 2) P, sed speties m. 2 in mg. 4 natura. (a eras.) R, natura (corr. ex -is) H audet B inimicas v prop*iore (r eras.) R, proprie H U cf. Neue Forml. II 114 6 inpar Hl inparendis (u am. 2) P rogoa H 7 DE CVLTORIBVS LVCORYM R, om. Hx arbore P adponens (p a m. 2) H 8 domos v 9 lign*ee (a eras.) R dopondis ligna quod Col. Par. 10 obssecras H disperdis P dependis a B m. 2, depe*dis H, dependis v 11 audituris H corr. m. 2 12 racione H pendentia (0 a m. 2) P 13 culminum P1 -na corr. m. 2 tecti H culmina tecti v subfulciant H 15 DB CVL- TORIBVS HORTORVM R, om. H" 16 kortis R, ortis H riga*ntes H tranplantatorum H sed eorum H -17 nero ee (8 a m. 2) V iam referre v 18 ne] scae cessitatem P a m. » in sanctae - p. H" religioni∗∗s H stultitiae castigamus errores, aut lilia nimio decore molissima rubus asper exurat aut per uiolaria florentis campi purpurea carduus et spinosis armatus aculeis paliurus exsurgat. igitur increpando iam satis est quod humanis erroribus coli monstra derisimus uel potius tales actus miserando defleuimus. nunc per incepti iuuat ire tramitis institutum montemque sublimem firmo gradu conscendere atque ad urbem, nostrae libertatis auctorem, totarum uirium studio peruenire. ipsa denique tranquillae pacis est domus, ipsa tutum salutis habitaculum, ipsa perpetuum libertatis hospitium. si enim de terrena mortalis regni ciuitate et a mortali fabricatore fundata poeta saecularium ita cecinit litterarum: Et quae tanta fuit Romam tibi causa uidendi ? Libertas... quanto magis caelestium in ciuitate regnorum, quam Deus Dominus instituit fabricator, iura perpetuae libertatis esse credamus, de qua uates ait talium canticorum: aedificans Hierusalem Dominus, et in sequenti nihilominus psalmo similiter explanauit: lauda, Hierusalem, Dominum, lauda Deum tuum, Sion, quoniam confortauit seras 11 Verg. EcL I 26 17 cf. Psalm. 147, 12 s. L ent 1 lia (li a m. 2) P 2 floris (ent a m. 3) P cardus P 4 quod] qui v deriMimus P 5 nunc] Eihortatur semet ipsum inscribit v 6 iuuati re P ir*e (a eras.) H inatitatu* B • V r mentem sub (o, q; a m. 2) P sublimen PH fimo B 7 ad ▼ a et at H1 8 dirium (v a m. 2) P traquillae (n a m. 2) P * 9 domus eet pacis Hv totum PB, totum H habitaculom C crus.) B 10 liberatis** P, libertas (ti a m. 2) H ∗o∗p∗ium H, I obsequium v terrenana H mortalis habitaculi b regn* B 11 fundata (e o m. 2) P, fundate B poeta om. HI, poetq in msrg. d add. m. 2 13 nidendi libertas B uiuendi (d a m. 2) P 15 ds dñs. (d, corr.) P dens om. H 17 credemns v uatis Bl B aitaliorum P spiritualium b 18 nihilomminus H portarum tuarum. benedixit filios tuos in te, qui posuit fines tuos pacem, et cetera. audiamus ipsum quoque rerum omnium conditorem in euangeliis suis, sacrosancto sermone cuius esse memorarit hanc urbem: dico, inquit, uobis non iurare omnino neque per caelum, quia thronus Dei est, neque per terram, quia scabellum est pedum eius, neque per Hierusalem, quia ciuitas magni regis est. tamquam si diceret mea, quod apertius dissimulauit exprimere ut humilitate sermonis culmen suae panderet maiestatis. ita enim cum doceret, am-10 monuit dicens: tollite iugum meum super uos et discite a me, quia mitis sum et humilis corde. hic est ubi regia fuluis aula tholis inradiat, ubi petens accipit, quaerens inuenit, pulsanti mox panditur.

Hic ille pretiosus est lapis, qui ab aedificantibus reprobatus in anguli nitet capite constitutus: cuius onus nimis leue sentitur, cuius. iugum suaue plurimum conprobatur.

Igitur per digesta quaedam ueteris testamenti miracula retulimus, quaenam Pater Filii consortio sanctoque Spiritu secum gesserit constituto. per digesta similiter quaedam noui testamenti miracula referemus, quaenam Filius Paterno consortio sanctoque Spiritu secum gesserit constituto, ut deitatis una potentia inseparabili semper uirtute conspicua et 4 cf. Matth. 5, 34 s. 11 Matth. 11, 29 I I 1 filios tuos (i, i a m. 2) P, filios tuos H v, filiis tuis B 3 fort. euangelii sui sacrosancto sermone 4 dico autem v 5 inquid P, t inquid (corr. m. 2) H 6 tronus H 7 hierusalem P, iherusolymam I H, hierusolima B 8 sdiceret P 9 qui apertius v (quia fort. v in I fuerat) 10 com P ammonuit PBH 13 stolis H petens] potens H 14 aperitur H 15 DE LAPIDE ANGVLARI QVI EST XPS B, om. Hv heic Gall. pciosus R1 est] enim 0 17 comprobatur] Trinitatem adstruit aduersus Arrium et Sabellium v 19 quenamq; P 21 referimus P, referamus H 23 inseparabilis P simplici maiestate sit triplex, et triplici persona sit simplex. haec est fides uera et firma credulitas.

Hanc salutem infelix Arrius habere contempsit. qui per deuios curui callis anfractus dum rectum nititur Iter auertere, tetram dilapsus in foueam caligantis tartari secutus est tenebrosa, tam sensu uacuus et inanis quam tempore iusti supplicii uentre quoque uacuus fusis uisceribus exspirauit. demens, qui paternae diuinitatis iura, nullius exemplo similitudinis coaequanda, caducis putauit gradibus conparari! inter homines namque carnali lege nascentes filius minor est patre, quoniam pater ipse qui filium nunc praecedit paulo ante filius fuit, et qui filius esse nunc cernitur, eum patrem fieri posse non habetur ambiguum. sic per omnem nepotum seriem noua proles excurrit et auorum ataui senio numerantur ingenti. Dominus, autem, qui uerbum, uirtus, sapientia et totum commune Patris est Christus, de lumine lumen exortum, de solo solus est natus, qui nec Patre minor in aliquo, nec est quo crescat, rebus uniuersis excelsior, quippe qui genitus, non creatus, nomen habet pro summitate Principium: ita enim secundum Iohannem Iudaeis requirentibus sese dixit esse principium. quid est ergo principium nisi cacumen excelsum, supra quod 1 persona maiestate B post triplici spatium 7 liti. in H triplici maiestate d ..2 uera fides RHv 3 DS ARRIO ET SABELLIO B, om. Hv 4 cor∗ui∗ calles H regnum P 5 secutus e tenebrosa P (cf. v. 302), tartari 5 tenebroaam (uiam a m. 2) R, t. g. est tenebroiam H 6 &∗inanis B 7 quia (oq: a m. 2) P quoequanda P 9 conparati∗ ( ̃a m, 2) H, computari v 10 nascentis R, nascentis H 11 patre ipse P qui om. H 12 filius ẽ∗ H patre fieri poss* H et qui fllius esse nunc cornitar, eompater CoL Gall., et qui filius est, nunc cernitur, com pater % Par. Arev. 18 prolis P 14 aptaui (t a m. 2) P, attaui H seninumerantur H, serie numerantur coni. Arev. ingente II 15 aotem] om. Hv qui nerbum iterauit P 16 luman/// H 17 alico (aliquo corr. 2) H 20 Iohannem (o in ras.) H Iudęis R, lndeis PH dixisse P, t asse dixisse (corr. m. 2) R, - dixit esse Hv 21 qui est P q. e. principium est r . X. 13 nihil penitus reperitur, semper in Patre permanens, quia semper in ipso permanet Pater, rerumque omnium caput unus indiuiduae maiestatis est Deus, non quod Filius hic credatur esse qui Pater est, sed quia Filius hoc credatur esse quod Pater est, sicut per euangelicam locutus est ipse doctrinam dicens: ego in Patre et Paterinme. deinde consequenter adiecit: ego et Pater unum sumus. Arrius unum dici audiat, Sabellius sumus dici cognoscat; alter a trinitate refugiens, alter ab unitate dissentiens: ambo pares errore licet diuersa sectantes. qualiter gentilium dogmatum suis obuiare dictis inuicem conantur auctores, qui brachia nudis humeris proferentes exerta, nihil docendo tradere sed tantum parati sunt longa disputatione certare, quorum prudentia iacet stulta, quia uana est coram Deo mundanae sapientiae fragilis disciplina. hic plus loquitur, ille plus tacet; hic ambulando disputat, ille stando pronuntiat; alius semper inlacrimat, alius inridere non cessat : diuersis igitur modis par uesania. uidetur in cunctis.

Interea dum uiatici laboris sarcinam sermonibus alleuamus spesque simul ac fides in ardua meum comitantur incessum blandius ad arcis summae fastigium deposita difficultate peruenimus. ecce sacrata crucis uexilla iam radiant, ecce magni regis castra piissima coruscum lumen ostentant flatuque sidereo 6 cf. Ioh. 10, 38 7 ibid. 30 1 repetit P, repetit\' B, reper∗itur H qui. H qui in ipso semper manet v 3 quia fllius v 4 qui filius H 5 ipse locntus e. v 8 audeat P su∗mus H 9 hunitate P 10 sentientes Par. Gall. Arev. obuia redictis P 12 exorta PRH o I 13 testare P ∗stulta (ante e, c uel 0 eras.) B, inguita (c, 1 a m. 2) P, incalta Hv, insulsa coni. Hartel 14 Domino v mundane (-nę corr. m. 2) H 15 hi.c p. H 17 ridere Rv, ritdere H 19 DE SIGNO SACRAE CRVCIS R, Signo crucia armatas se in albo beati ordinis poscit adscribi v, om. H sarcini H m. 1, corr. in a m.2 20 qu.e f u erat.) B 21 summae] mae am. 2 H dificultate (f a m. 2) R 22 sacrae v lucis P 23 ostendant H" chorascum PII siderici H.. tuba Dominicae stationis exclamat, militibus suae portae patet accessus: qui militat ingrediatur intrepidus. ianua uos aeternitatis inuitat, quae ianua Christus, scilicet uox paterna. aurea perennis uitae remuneratione gaudebitis qui caelestia Domini uiriliter arma tractatis et in fronte decus affixum, fidelis signi sacramenta monstratis. en ego decus et arma caelestia tuae militiae pars minima, bone rex, baiulo consecrata. hic proprias me sedes accipere, huius urbis in moenibus exigua dignum habitatione concede, tuus semper ut incola tuusque uernaculus paruo sanctae mansionis in angulo constitutus inter beati ordinis ciues albo uitalis paginae postremus merear municipalis adscribi. grandia quidem postulo, sed tibi grandia dare subpeditat magnitudo, quem ille magis offendit, qui spem dubiam de tanta pietate conceperit.

Christe uotis annue, uotis arride qui morientem mundum uiuificare festinans caelitus petisti terrena, humanam sumere dignatus effigiem, aliena quidem suscipiens sed propria non relinquens. hoc Matthaeus adortus inprimis hominem 1 do dominicae P dni certationis H ,2 uos] in ras. a m. 2 m H 4 renuneratione (m a m. 2) P quia v 5 fixum H 6 sacramenta B, sacramenta PHv, fort. sacramentum e.go (r? eras.) B 8 accepere (eA corr. in i) B 9 tuas P utj v om. v 10 uernaculissparuo P corr. m. 2, uernaculus Hv, uernacula B, in margine alib uernaculuB; fort. uernula 11 cinis (m, 1, corr. m. 2) B 12 adscribi (corr. m. 2) H municipalis merear P (mereat a m. 1) 13 subpeditat PH 14 de om. H 15 DB MYSTERIO QVATTVOR EVANGELISTARVM R, DE IIII EVANGELISTIS QTOMODO OVATIVOR ANIMALIVM FIGVRIS OSTENDVNT r n Hv (oetenduntur) aride (r a m. 2) P uotis ∗∗∗∗∗∗ adnue notis (corr. m. 2) H (in ras. fuit arride) annue notis qui v 16 petiisti v (cf. v. 352 et H. Iordan, krit. Beitrdge zur Gesch. der lat. Sprache p. 266) 17 dignatus sumere v dignatus 8. l. P2 effigiem ex effugiem H alieni-proprii H 18 Matheus P, Mattheus RH adoraus B 13* generaliter expediuit, Marcus ut leo mirabilis per deserta uociferatus iufremuit, Lucas sacerdotali religionis exordio sumpsit similitudinem de iuuenco, Iohannes aquilae uolantis impetu caelum uerbi maiestate penetrauit. quattuor isti proceres ac praecones una te uoce canentes ceu tempora totidem per latissimam totius orbis spatiantur effigiem. sic apostolici quoque culminis et honoris duodenus apex semper effulgens numeris horas imitatur et menses, ut rebus omnibus congregatis annus tibi militet uniuersus. hinc igitur uetusta memorans antiquae mortis exordia nouam properare delector ad uitam, ut qui fletus seminauimus in Adam laetitiam metamus in Christo et Dauiticam mereamur dicere cantilenam: qui seminant in lacrimis in gaudio metent. euntes ibant et flebant, mittentes semina sua. uenientes autem uenient in exsultatione, portantes manipulos suos. 12 Psalm. 125, 5. 6 r 1 des∗eta (corr. m. 2 ex desata) H uociferatur P 2 religinit R, religione H fort. sacerdotalis religionis 5 unate I GdU., unite Par., nna te Col. Arev. cantantes H" (cf. v. 359) 6 orbis RH, urbis P sparguntur Hv 7 et] ras. in H, om. v apex duodenus semper B a∗pex emper H corr. m. 2 refnlgena v nnmeriB (in marg. add. m. 2) H 8 congregatus H 9 nni-\' uersis H Igitur hinc Hv 10 exordio P pprare P D 12 dauiticae H seminat (n a m. 2) H 18 hibant H 14 mittenttes P 15 suos] EXPLICIT LIBER PRIMVS P EXPLICIT LIBER PRIMVS. INCIPIVNT CAPITVLA SECVNDI JB, om. H, Explicit liber. primuB cum capitulis ueteris testamenti v:

Expulerat serpens ille nequissimus de paradisi sede florigera primogenitum dolosis artibus uirum et inlecebris blandi saporis absconditam mortem gustare fecerat mox amaram. nec indignationis diuinae sententiam solus praecepti temerator uitae damno susceperat, sed ab ipso ueniens humana progenies longae mortis fuerat condicioni succumbens. heu, coniunx crudelis et noxia! an ille magis draco perfidus homicida? ille draco perfidus homicida, sed tu coniunx quoque crudelis et noxia. pro dolor! duo tantum fuerant aeterni. postquam crescere coepit origo, tunc periit clademque parturiens a semine detrimenta suscepit. quid illa tempestate numerosa dies ac multiplex, quid felicibus uitae spatiis nongentos proderat annos excedere nepotumque decima senescente progenie sui generis externum sanguinem iam uidere, cum sors humanae condicionis IHCnPIT LIBER SECVNDVS ET CAPITYLA EIVS P, pOSt Capituld IK- CTPIT LIBER SECVNDVS PR, de expulsioneAdae de paradiso in capitulis R(υ) 1 xpulerat B paradisi. (a eras.) H 8 morte H gustari Hv 4 diuene (corr. m. 2) P ten sentiam (ten a Hgustaria (CON\'.m.2)Psentiam(tena m. 2) P dampnos caeperat P (in marg. susceperat m. 2) aententis B 5 dampno .Pv, damnum RH (sed ef. v. 5) ueniens v humana ueniens progenies H 6 conditione P soccombens P 7 post homicida rasura 4 uocabutorum in H Ille—homicida om. r 8 fidelis et P 9 et aeterni H 10 petiit (m. 1, corr. 2) % H cladesq; P, clandemq; H 11 sunt coepit P corr. m. 2 12 qui P uitae spetiis (corr. m. 2) H utte P corr. m. 2 13 senescentae H 14 ecnam (x a m. 2) P consors H so: (s a m. 2) P extrema inreparabilis horae supremis cursibus occupata, licet serum nequaquam tamen declinaret interitum, longamque temporum per aetatem uita breuis existens nihil esse diutinum, quod fine clauderetur, ingemeret.

nec huic malo remedium spes ulla promitteret adfuturum, sed primi terrigenae meritum sepulchrale cunctas postremi quoque germinis nationes auida : passim fauce sorberet, nisi pius ille rerum creator et conditor, cui proprium est ueniam delictis infundere quam poenaliter inminere, fabricam sui operis ab ipso debilem fundamento firmius per eundem rursus lapidem dignaretur erigere, ne uidelicet imago quae ad similitudinem Dei facta fuerat uiuens dissimilis haberetur ex morte, munusque uenialis indulgentiae largiretur ac pomis, quae parentes acerba uorauerant, filiorum obstupere dentes arceret donaretque mitissimus ac placatus ut unde mortem peccata contraxerant inde uitam pietas renutriret inmensa, ac uelut rosa suauis atque mollissima de spinoso cespite nascitur nil laesura matrem, quam gratia iucunditatis obscurat: ita de stirpe nocentis Euae Maria sacro ueniente cum lumine primae uirginis luem sequens uirgo di-I 1 inaeparabilia H ore P suppremis RH (ae), supmis (p ex m) P 2 Bernom H inclinaret P longnamq; Pi 3 eristens brenis v uita bre uis (bre a m. 2) P post diutinumI rasura 3 litt. in H 4 quod om. H, qui v, quum Gall. nec (c a m. 2) P 5 DB RESTAVRATI0NS HVMANI GENERIS PBR XPM R, om.li D I X terriginae H 6 sepulcra∗∗(corr. m. 2) H, sepulcralej P 7 sorberet] *sequitur inscriptio in H p*ius H 8 delictisI ueniam P quem P 9 debilem Pv, debili B, debilis H 10 lapidem rnreus Hv 12 uinenfdissimilia P indulgentia P 13 pom.. quae pa∗∗∗t∗s H, poma quae patres v acerua j filior■I H Juorauehnt o∗pt∗ere (corr. m. 2) H uorauerunt v ob- J stupere R, obstupuere Pv, obstupescere coni. Arev. 15 uita* (m, tras.) pi*tas ∗enutriret B uitae - enutriret v 16 immensa R1\' corr. m. 2 ac scripsi, q̄; i corr.pa.2aoscrėpei,o R,quoq:H,etvneladI PH adque H °mellisaima P 18 iocunditatis PRH (corr. uenlente m. 2) sacro ctl R s. I m. 2 seuae H 19 lucem PH, lueret, ut quia prior natura uitiis inquinata durae necis fuerat condicioni subiecta, nascente Christo per hominem homo quoque possit renasci per Christum, originalis maculae foeditatem uetusti corporis innouatione positurus.

Haec postquam prophetica saepius nox praedixit et Gabrihel archangelus Mariae iam praesentia nuntiauit, mox puellae credentis in utero fidelis uerbi mansit adspirata conceptio prolesque siderea nascendi sub lege delituit, quae cuncta suo nasci nutu concessit. tumebant uirginis sinus, et fecunditatem suorum uiscerum corpus mirabatur intactum. grande mundo spondebat auxilium feminei partus sine uiro mysterium, quando nullius maculae naeuo fuscata tenso nutriebat uentre praecordia, genitoris genetrix mox futura.\'

NODUS interea mensis effluxerat et decimi lumen iomortale radiabat claruitque fetu uirgineo spiritalis gratiae manifesta promissio: et uerbum caro factum est et habitauit in nobis, id est, habitauit in homine, cuius se dignatus est carne uestire. infans namque paruus ac maximus, membris 16 Ioh. 1, 14 1 ut quae υ ne durecis P dure (m. 1, ę m. 2) H 2 con- » ditioni* (s eras.) R, condicione P subiecit H p** H 3 possit PH, posset B* origenalis H faedititatem H 4 uetustati υ possitarns P 5 VBI SCAE MARIAE ANGELVS LOQVITVR R, DE CONCEPTV BEATAE MARIAE H, a prophetis saepius praedicto add. v 6 angelns praesenti anontiauit H, praesenti annnntianit υ7 asspirata B, a*spirata H 8 dili∗tuit H quia P (que corr. m. 2) 9 tumebant uiscerū (eorr. vt. 2) H feconditatem P 10 uisce P\' iustorum a m. 1 fuisse uidetur intactum] DE PARTV BBATAE MARIAE ET ANGELORVM IS XPI NATIVITATE DNM LAVDAKITVM GRATVLATIONE H 11 sin* uiro (e a m. 2) P quae v 12 nutriebatur v 18 genitrix P 14 VBI COMPLETI SVKT DIES KIVS VT PASERET B, VBI COMPLETI BVNT DIES ETVS H, De partu beatae Mariae et Angelorum in Christi natiuitate v 15 radiebat H claruit v foetu PB (ex corr., fuit fie?) spiritalis (a a m. 2) R 16 et Verbum b 17 idem H dignatus (s a m. 2 in ras.) H 18 uestire PR, uestiri Hv namque om. b acj et P scilicet exiguus, deitate praecelsus, per hospitalis templi sinceram defluens castitatem, non laesit corpus abscedens, quod non laeserat cum uenisset. uere diuinae generationis est hoc secretum: testis uirginis partus ostenditur qui materni pudoris custos ingressus clausis uisceribus et conceptus est et creatus. quae nouae lucis illa tunc claritas mundi totius oras impleuit! quae caelo laetitia! quis ille nitor effulsit, cum Christus splendore sidereoό, uelutsponsus procedens de thalamo suo, Mariae processit ex utero! cuius ita species diuina uidebatur gratia praenitere, ut Dauiticus ipsum psalmus ita pronuntiet: speciosus forma prae filiis hominum diffusa est gratia in labiis tuis, et cetera. bene autem prae filiis hominum speciosum forma definiuit, quia licet humanae susceperit incarnationis effigiem filiumque hominis in euangelica praedicatione saepe se dixerit, peccatum nos tamen originale foedauerat, quod ipse non habuit qui suae nos natiuitatis puritate mundauit.s o pietas clemens et facilis ad salutem ! ne nos iugum diuturnae premeret seruitutis pro condicione peccati, Dominus serui membra suscepit. audiamus uocem Pauli dicentis Apostoli: semet ipsum exinaniuit formam serui suscepit, et cetera, quique cuncta uestit ab origine mundi nascentia pannis inuolui sua passus est 8 cf, Psalm. 18, 6 11 Psalm. 44, 3 20 cf. Philipp. 2, 7 1 etiguie H hospitalitatis P, hospitales H 2 qui v * 3 lacesserat P corr. m. 2 cam om. H 4 sacramentum] alib secretum inmarg. B 5 conceptis (m. 1, -us m. 2) H 6 creatus 11 cf. Paschasium Radbertum de partu Virg. p. 1385 M., nee creatas P; couceptus et creatus est v 6 hortis P 7 laeticia 4 II 3 siderio H uelud PH thamo B 10 gratia om. υ p l//// H, praeminere cum glossa in margine al. praenitere v ipse p salmus (p a m. 2) H pronuntiat H 12 autem om. v 13 forma om. υ (cf v. 51) 14 filiumqui P 15 sepe purlt,- « dixerit H 16 fedauerat P, fędauerat B 17 -munda ũ (purit et ū a m. 2) H pietas] e in ras. m. 2 H 18 praemeret H 21 oertit B\' 22 inuolui] i, a m. 2 H membra, et cui caeli paruus est limes, terra deficit, maris unda non sufficit plenus mansit in corpore puerili, modico Deus recubans in praesepi.

SaIue, parens optima, tanti regis puerperio consecrata, qui supernis ita iugiter dominatur et infernis, ut eius imperium, potestas et nomen nec initium nouerit habere nec finem, quae beati uentris honore conspicuo simul et mater esse probaris et uirgo. cui nulla penitus aequalis femina reperitur, quae tuum decus similiter praecesserit aut sequatur: sola placens singulariter Christo nulli compararis exemplo.

Tunc angelici iucunditate sermonis pastores primi gregem suum nocturnis uigiliis reseruantes natum Dominum cognouerunt, ut et pastoribus pastor mundi claresceret et inter greges agnus genitus appareret. igitur ut euangelicus sermo testatur, ita pronuntians: et subito facta est cum angelo multitudo militiae caelestis laudantium Deum et dicentium: gloria in altissimis Deo et in terra pax hominibus bonae uoluntatis. ostendit Euangelistae fidelis assertio, de cuius ageretur hic regno, quando caelestis militae multitudo Deum laudat in Christo, ut licet humana fuerit pro matris condicione creatio, deitatis tamen una communio Patrem cognosci demonstret in Filio. dicebant ergo: gloria in altissimis Deo. utique in altissimis gloria Dei permansit, unde Christus ueniens non recessit. et in terra pax hominibus bonae 15 Luc. 2, 13. 14 1 caelam υ limes (es ex is corr.) B, limis PS defecit P 2 sufficiat H 8 eu rebans (corr. m. 2) R 4 LAVS SCAE MARIAE B 5 supernas (corr. m. 2) H infinis P, infimis R, infernis scripsi eam frenis H et infimin dominatur υ 8 repperitor H 9 decem P se∗∗atur H, signatar v (sequatur coni. GaB.) 10 nullo B 11 VBI PASTORIBVS NVNCIAT\' AB ANGELO R iocunditate PB, Mcunditate H, facunditate v 12 serrcu uantes n 14 apparet (re a m. 2) H euangeliis H corr. m. 2 17 dum P 19 dec\' P 22 demonstrat b filia Col. Par. uoluntatis. terram credendum est homines nuncupari, de qua sumus Domino fabricante plasmati, qui Adam increpans dixit: quia terra es, et in terram ibis. tunc enim terra nostra pacem meruit post illud bellum ferale quo cecidit, quando Christus terram nostrae carnis adsumpsit. nam si terram in hoc loco campos arbitremur dictos et montes, quam pacem potest habere uel praelia muta moles et pigra? in homines ergo specialiter pax illa descendit quos bonae uoluntatis capaces inuenerit, ut ubi studium sinceri propositi renum scrutator et cordis esse conspexerit, illic domicilium suae delectetur instruere mansionis. pax est enim et ratio melioris arbitrii contra spiritum carnis non fauere certamini, sed utramque materiem concordi iugiter puritate cum spiritus dominatione seruare. nec debemus tantum de carnis inbecillitate diffidere, ut de caelesti uideamur auxilio desperare. omnipotens enim Dominus Iesus Christus, qui Dei mediator et hominis adprobatur, ut excusationem nobis corporeae fragilitatis auferret, studium nostrae tantum uoluntatis inquirens, perfectionem boni operis suae maiestati seruauit. apostolica namque doctrina sic explicat dicens: uelle adiacet mihi, perficere autem bonum non inuenio, quia uidelicet nostrum est bonum uelle, Dei perficere qui pacem suam hominibus bonae uoluntatis infundit. diuinus deinde sermo prosequitur dicens: 3 cf. Gen. 8, 19 17 cf. Tim. 2, 5 21 Rom. 7, 18 dou. 1 terra credum (den a m. 2) P, terra crededum H homine H corr. m. 2 3 et om. v enim om. v 4 in terra P iUum (m. 1, corr. m. 2) B quod (m. 1, corr. m. 2 quo) R, quod H, quo v 5 terram 8. l. P* 6 arbitremur (corr. ex ae) R 7 m∗ta H (n eras.), mutata v 9 quod P innenit P 10 renun v 11 delecteraur B 13 utramque materiem PH, atr.mque ma∗∗∗∗∗m H (fuit materiam), utrumque manentem v 17 Dei et hominis mediator Hv approbator H 18 auferret H (an fere eras.), auferat Par. Gall., offerret Migne 19 tantum nostrae v suae om. P 20 maiestatis H 21 adiacens mihi eet υ22 belle re P 23 perfice (re a m. 2) P suam (corr. m. 2) H post n bominibus rasura 1 uerbi m B 24 deide (n a m. 2) B

Cum ergo natus esset Iesus in Bethleem Iudae, in diebus Herodis regis, ecce magi ab oriente uenerunt Hierosolimam dicentes: ubi est, qui natus est rex Iudaeorum? uidimus enim stellam eius in oriente et uenimus adorare eum. audiens autem Herodes rex turbatus est et omnis Hierosolima cum illo. et congregans omnes principes sacerdotum et scribas populi sciscitabatur ab eis ubi Christus nasceretur. at illi dixerunt: in Bethleem Iudae. sic enim scriptum est per prophetam: et tu Bethleem, terra Iuda, nequaquam minima es in principibus Iuda. ex te enim exiet dux, qui regat populum meumlsrahel. tunc Herodes clam uocatis magis didicit ab eis tempus stellae, quae apparuit eis. et mittens eos in Bethleem dixit: ite et interrogate diligenter de puero. et cum inueneritis, renuntiate mihi, ut et ego ueniens adorem eam. conuenienter scripturarum sanctioni concordans Christi natiuitas ab oriente fulgebat, quia implet quod Zachariae designat oratio: uisitauit nos oriens ex alto. nam et Dauiticus similia continet psalmus: in sole posuit tabernaculum suum cetera. per solem uero significat orientem, de qua regione semper oritur dies. quid igitur, Herodes, astutius furis? quid dementer insanis? Christum siquidem lingua 1 cf. Matth. 2, 1 sq. 20 Luc. 1, 78 21 Psalm. 18, 6 1 DE EO QDXPSIN BETHLEEM NASCERET\' B, De stella magos ad Christum ducente et mysticis eoram rebus v esset] t a m. 2 in ras. H Iudęae B 8 hiernsolimam H 4 Iadeoram R 5 orieatem H 6 hierosolimi H 8 sciscitaait υ10 Iud∗ę B, Iuda H 11.12 Iadae P reget H Par. 16 illos Hv Bethleem dixit in ras. B 17 adorare P 18 scripturam H1 (corr. m. 1) sactioni (corr. m. 2) H concordatis P 19 qui∗ H, qui v 22 sole v 23 astutius Hartel, sautius P, socius B1 alib saucius in mg., acutius v, post Herodes rasura in H (acutiuB ?), fort. saeuius cf. 205, 15 24 ipm H (in mg. a m. 2) profiteris, corde persequeris mentemque tetram et nebulosae caliginis obscuritate damnatam iucundi uultus serenitate dissimulas. Christum namque mandas inquiri non adorandum religione quam fingis, sed necandum fraudibus quas moliris. erras nimis et falleris illum credens tibi succedere, qui regia primus dominatur in sede, qui nec succedit penitus nec decedit, sed aeternus solium suae possidet maiestatis, legemque legis ac neglegis qui regi regum tua regna minitaris. caret uerbis haec culpa, caret excusatione perfidia: hunc enim conaris extinguere, quem te promiseras adorare. minus forte deliqueras, si de Christo nihil quaereres, quatenus homicida. tantum uelut ignotum hominem persequendo, non etiam sacrilegus esse Deo uidereris offenso. nonne legeras eum Dauitico cantico sic monentem: nolite tangere christos meos et in prophetis meis nolite malignari? cum ergo diuinae praeceptioni parere necesse sit, ut neque christi eius neque prophetae maligna quicquam inprobitate sustineant, quia uidelicet spiritali consecratos unguento nefas grande sit contumeliose tractari: quale nomen habebit hoc crimen, at ipsum Dominum Christum, a quo christi sunt nuncupati, ipsum uerum prophetam, a quo uerax prophetia descendit, 14 Psalm. 104, 15 I 1 pf∗teris (e eras.) B p∗∗ sequeris H, prosequeris Col. Par. nebalosa P 2 damnatum (m. 1, corr. m. 2) H iocundi RH uultisHcorr.m.,24religionirPneccandomP5falles de: - H (e ex i corr.) succere P 6 dominantur H, domina B n I paenitus H 7 qtertias P corr. tn. 2 possedet (corr. m. 2) H legemqaae H 8 neclegis H 8 corr. m. 2, negis B min∗∗ar∗∗ H, minaris v 9 hinc P 10 extingere H corr. m. 2 promiserat H corr. m. 2 delinqaeres RΗυ 11 nil P 12 uelad o r ignitam H corr. m. 2 18 uideretu (r a m. 2) P, nideris υ offenso] so in ras. B non"* (ne a m. 2) P, non H 15 cur r 16 pcepcioni H pareri P 17 sustineam υ 19 contameliore H 20 noncupatiq; P (q; exp. m. 2) 21 uero a pfetam H tuis ambias dolis interfici? nonne Dauid, mandatis Domini seruientem, debuisti sectari, qui Saul in speluncam, qua latebat, ingressum dum cogeretur extinguere [ita respondit:] absit a me omnino hoc, mihi non contingat a Domino, si fecero uerbum istud Domino meo, christo Domini mei, ut inferam manum meam in eum, quoniam christus Domini hic est. et ille quidem pepercit inimico se uolenti perimere. tu autem insidiaris Domino, qui mundi natus est ad salutem. quodsi nullis ut immemor ueterum tangebaris exemplis, ob hoc saltim parricidalis conatus debueras arma relinquere, ne sceptri quod gerebas deiceres potestatem, qui unctus agnosceris persequens unctionis auctorem. ne tamen nominis tui cruenta perfidia tanti sceleris a satietate discedat, sub honore crucis aetherio, sed crimine tuae gentis inferno, quod frustra saeuiens tu moliris Herodes alius post uidebit.

Euangelicum ergo sequens ait ita capitulum: qui cum audissent regem, abierunt. et ecce stella, quam uiderant in oriente, antecedebat eos, usque dum ueniens staret supra, ubi erat puer. uidentes autem stellam gauisi sunt gaudio magno ualde, et intrantes domum inuenerunt puerum cum 3 cf. I Beg. 24, 7 16 Matth. 2, 9 seq. - ci 1 tuis s. I. P* ambignas donas intfiq; P corr. m. 2 2 aeruientem om. H debuistis P spelunca BH in qua Par. Gall. 3 cum ita cogeretur υ (dum Col.) cogetur H ita respondit om. PR3, fort. abait (ait) 4 non] s.l. H* 6 quia υ ipxpf P 8 perhimere P ineidiaueris H mundo H 9 qui 6 si n immemor PR 10 ib B salutem P ab hoc—parrictdali conatu H 12 agnoscens P persequeris B auctori H (n. 1, 8 corr. m. 2) nec tamen P Col. Par. 18 sacietate R, satiaetate H corr. m. 2 14 infer*o H, infero v 15 qu.e H, quo P ui saeriens P puidebit P 16 DE MAGORVM MVNERI- BVS RH, De adorato a Magis Christo et muneribus oblatis υ Euagelicum R corr. tn. 2 20 au stell am gauisi B am a m. 2, stell in ras. Maria matre eius et procidentes adorauerunt eum et apertis thesauris suis obtulerunt ei munera: aurum tus et myrram. quid est hoc, ut praecederet eos stella quam uiderant, nisi ut ducatum parui sideris intuentes materiem pleni luminis inuenirent? adorauerunt autem quia uere uenerant adorare, quod Herodes se mentiendo facturum non meruit obtinere. nisi enim ueris adoratoribus Deum non conceditur adorare, sicut ipse Dominus noster ad Samaritanam mulierem locutus est dicens: uos adoratis quod nescitis; nos adoramus quod scimus, quia salus ex Iudaeis est. sed uenit hora et nunc est, quando ueri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et ueritate. nam et Pater tales quaerit, qui adorent eum. licet ergo Dominicae uerba doctrinae manifesta sint et aperta, quod Deum nisi ueritas non adoret, debemus tamen uim sermonis diligentius perscrutari, quid sit uenit hora et nunc est, quando ueri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et ueritate. arbitror itaque iuxta sensum, quem meae Dominus paruitati largitur, quod per significationem praesentis temporis, quo se palam mundo monstrauit, in se Patrem dixerit adorari. sic enim sequentibus patefecit alloquiis dicens: iudicium omne dedit Filio, ut omnes honorificent Filium, sicut honorificant Patrem. magnifice uero postquam dixit in spiritu, adiecit et ueritate, quoniam spiritum Dei gerentes ueritas sequitur, alienum fallacia 11 Ioh. 4, 22 b. 22 cf. Ioh. 5, 22 s. 2 optulerunt R2H 3 myrram PRH 4 nis1 nt P corr. m. 2 paruis P 5 matheriam H 6 quod—optinere] in marg. atn. 2 H 7 dominum BH 8 -reditur Hcam.2 11 ora H 12 adhorabunt H 13 querit adoratores P 15 Dominum n sermone a H1 corr. m. 2 16 persorutaq; P corr. m. 2 qui sit H" 18 me H 19 deas υ 20 mostranit H 21 dix B (cf. Zinkii de Fulgentio mythographo diaputationem p. 48) adorare H alloquiis PBH 22 ut omnee honorifioent Patrem H sicut honorificauit Patrem Col. Par. 25 in spiritu H aequitur] r ex 3 P a.lienum (1 eras.) H fallatia H. comitatur. declaratur et aliud in hac magorum persona mysterium: per illos namque gentiles et aduenas ad se Dominus noster Iesus Christus ingressos gratiam futurae legis ostendit, quod omnibus ad se gentibus ueniendi aditum iam pararit. ita enim et per prophetas suos et per se ipsum noscitur elocutus. per prophetas quidem licet saepius ista praedixerit, Dauitico tamen testimonio sic explanauit: Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie genui te. postula a me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam terminos terrae. mirabilem gentes hereditatem dixit, quia per noui gratiam testamenti Domino parabatur adquiri. per se autem ipsum in euangelio tamquam bonus pastor ita promisit: et alias oues habeo, quae non sunt ex hoc ouili. et illas oportet me adducere et uocem meam audient et fiet unum ouile et unus pastor. nec deuotionem munerum diuino caruisse nutu credamus. nam per illas species merito uariae significationis oblatas Christi potentia patuit declarata. aurum namque diligentius inquiramus quid pronuntiet adtributum? sine dubio tam praeclara materies et opulentia metallici 7 Psalm. 2, 7 s. 13 Ioh. 10, 16 1 aliud om. v, aliu d H2 fuit alia 4 uenienti PH, uenientibos v a«ditum (n eras.) B pareret B 5 per om. H Par. et se ipeum Col. locutus Hv 6 praediierit PRH Par. Gall., praedixerat. reU. ed. dauitice ***** (tamen eraa.) P 7 teatimonios aic P corr. m. 2 planauit PB dñs dñs P 8 po- B stola H 9 et—mirabilem om. v, fere eras. in H geetea P a corr, 8. 2 10 mirabilēs P, mirabiles B 11 que—parabatur B eorr. m. 2, qui - parabantur v 12 parabantur (?) P se aut ipsum PB ipsum autem H autem om. v 14 hoooouili Pouil1 Iicorr.m.2meddncereH15audiaatPcorr. P ouile B corr. m. 2 medducere H 15 audiunt P corr. m. 2 16 nam P corr. m. 2 18 deccreta P 19 si dilia gentiaB v pronunet a*tributum H corr. m. 2 20 dubie P tam om. H opulentam H, opulenta v splendoris inradians utpote regi memoratur inlata. sed et in hoc rege duplicem fatemur esse substantiam: Christus enim et spiritaliter regnat in caelis, et carnaliter natus est rex Iudaeis. turis autem munus, quia religioso libamini illud olim proficiebat incensum, Christo datur ut Deo; myrra uero, quia tumulandis est apta corporibus, humanam morituro per carnem sepulchralem traditur ad honorem. ipsa quoque trinae quantitatis oblatio cultum catholici dogmatis pronuntiabat ex numero, quippe Deus omnipotens, qui praesentia praeterita conspicit ac futura semperque manet mansit iugiter ac manebit, triplicis in sua deitate uirtutis in eorum temporum cursu rerum omnium posuit fundamentum, quamquam praesentia sub eius oculis semper uniuersa consistant, qui nec uetustatis senium nec iuuentutis suscepit incrementum, sed qui semper quod est idem esse non desinit. nam potestatis suae nomen excelsum Moysi sollicite perquirenti, ut Israhel populo nuntiaret, de flamma rubi non ardentis hoc edidit: ego sum qui sum, et dixit: sic dices ad filios Israhel: qui est misit me ad uos. in euangelio nihilominus ad Iudaeos Abraham sibimet praeponentes antiquitate sic inquit: amen amen dico uobis, antequam Abraham fieret, ego sum. uide distantiam utriusque substantiae, Deum discernentem et hominem. de Abraham dixit: antequam fieret; 17 Exod. 3, 14 20 Ioh. 8, 58 1 utpote (0 ex u) B et om. n 2 regi P, regem H esse fatemur H 3 specialiter n 4 turris H autem om. n b quia Pv, quo R, qua H regiose P corr. m. 2 libamine R 5 Christi datum Deo H 6 quae v tumulandis] is ex usH 7 post sepulchralem ras. 3 uerborum in H sepulcrali lege b 9 quippe qui n praesentia om. υ 11 in *** (sua? eras.) H una υ deitate* (s eras.) uirtu (r corr.) P 12 praesentiam R 13 quin et P ne uetuetatis Col. I. 14 susoepit B corr. m. 2 qui scripsi, quia PRH, quod v 15 non P 16 sollite I, solli∗∗te H isrlP, Israhel H, israhelitico B, Israeli v 17 rubi ardentis Par. Gall. Ârev. 18 dic** filiis H 20 praeponentis H 23 de om. b. de se ipso non dixit ego fui, sed ego sum, quoniam diuinitatis esse est non fuisse, quae uiua semper aeternitate consistens. nec initiis oritur nec terminis explicatur. tempus enim a Deo est, non Deus a tempore.

Lectionis itaque sermo prosequitur: et responso accepto in somnis, ne redirent ad Herodem, per aliam uiam regressi sunt in regionem suam. debemus igitur imitari nos etiam magorum facta, fidelia, et sicut illi somnio crediderunt, nos euidentissimis aspectibus iam credamus, quatenus qui Christum signo crucis praelucente repertum meruimus adorare eidemque de thesauris nostri cordis munera trinae laudis offerre iam minime reuertamur ad huius mundi principem, qui nos ante seduxerat, deceptorem, sed priorem semitam relinquentes per illius callis secreta pergamus, qui ad caelestem patriam gressus dirigit confidentum..

Dehinc talia per ordinem gesta narrantur: tunc Herodes uidens, quoniam inlusus esset a magis, iratus est uidens et mittens occidit omnes pueros qui erant in Bethleem et in omnibus finibus eius a bimatu et infra secundum tempus quod exquisierat a magis. igitur a magis, quos crediderat inludendos, inlusus dissimulatos motus ira praecipiti rex impius publicauit, si Y 5 Matth. 2, 12 16 Matth. 2, 16 1 se om. H 2 est om. P uia υ 3 conssistens H n 5 QVID SIGFIET PER ALIAM REDIRE TIAK B ressponso P somno H 6 eum ad H haliam H 7 renerai PH υ 8 aetiam H r magorem H corr. m. 2 omnino H, somno υ 9 quatinus P 10 praelacentem n ad*orare H (h eras.) 11 tesauria P 14 pgem∗us H quia d P i5 diligit P, dirigit H git a m. 2 confitendo Hv (confidendo Par.) 16 dein H p. o. talia gesta υ 19 ab imatu R 20 ezquesierat P, audierat H audi fere eras. 21 magis] DB NECE INFANTVM R, De saeuitia Herodis et nece paruulorum v, quae a uerbis Tunc Herodes etc. cap. incipit (cf. c. 6) quod B a magis inludendos H 22 dissimulatas H puplicauit H X. 14 regem dici conueniat, qui nec pietatem tenuit, nec suos regens animos temperauit, sed tamquam leo saeuissimus et cruentus, cui si tener quiuerit forsan agnus auferri, in totum parui sanguinis gregem impetus ferinos exercet pecusque mollissimum mandit, lacerat, decerpit, extinguit; stant eminus fetae miserrimae pignora uocantes frustra iam perdita crebrisque balatibus inanes auras exagitant: sic Herodes Christo stimulatus ablato paruulorum cateruas elidere sanguinulenta non destitit tyrannide. quonam, rogo, crimine simplex morti turba succumbit? cur qui uixdum modo sunt geniti, digni sunt iam puniri? furor est in cruento rege non ratio, qui primis uagitibus inimicus et innumerum patrare nefas adgressus, puerilis milia mactauit aetatis unoque luctu tot simul genetrices orbauit. haec effusam uultibus comam miseranda dilacerans crinalis damni foeditate nudum uerticem sauciabat, illa madidas lacrimosis imbribus genas unguium proteruitate sulcabat, duris alia pectus sanguinulenta uerberibus, infelix mater nec iam mater super unici gelidum corruens cadauer extincti per abscisas uberum uenas lactis copiam cum cruore fundebat. nemo calamitatis illius tam uarias tamque multiplices potest imagines expedire, ubi diuersis generibus lamentorum dolor aderat non diuersus. quis tibi sensus, quaeue fuerit mentis d i 1 di* (q; eras.) P suoregens P s a m. 2 suos om. H 3 cuius itener P tiner ex tener H2 praui R 5 stante minus H foete P, foetae B, faetae H 6 misserimae P, mir serrima H, miserrime v (miserrimae Arev.) crebis P r a m. 2 7 bala∗tibus H aares PH erodes∗∗∗ zpo(stin eras.) P 8 parnoram P cateruaa] e a m. 2 H sanguinolenta B 9 quaenam H corr. M. 2, quaenam H 10 modos P 11 fororem in H 12 adgressua H1 eort. m. 2 13 genitrices H ni a m. 2 15 damna P 16 dnrns P 17 pestus P saagninolenta B, sangninolentum v mater caedebat a 18 iam modo Hv mai **** H conruens H1 corr. m. 2 per erat. m H, om. υ 19 abscissas v 20 tam P uaries H si tante P corr. m. 2 22 non dinersus dolor aderat P sensusq; fnit H fuit v intentio, non iam tyranne, sed lanio ? quos fremitus eructabas accensus, cum insontium uulnera paruulorum ex arce summa prospiciens uastum pelagus lacrimarum cerneres inundatione collectum? inter necatos tamen infantes, quos occubuisse certum est non perisse, quam quam Christus afuerit, absens esse non potuit, qui periculis sanctorum semper insertus, alienis pro se corporibus inrogata pio motu sentit ipse supplicia.

Cumque iam aetate proficiens annos duos gereret supra decem, cuius numeri de carne traxerat quantitatem, aeuum scilicet temporale humana ratione percurrens, senioribus seniorem sese prudentia, magistris magistrum pandebat esse doctrina ut, legis suae manifestus interpres quantus esset, inferior demonstraret.

Nec post longam temporum moram (quaenam potest esse temporibus, quae uolucri cursu fugacia nondum ueniunt, iam recedunt) ut euangelista significat, ipse Iesus erat quasi annorum triginta, ut putabatur filius Ioseph. praeclare nimis utrumque uerbum quasi et putabatur diuinitati seruauit; sicut enim quasi triginta uidebatur annorum, cum sit aeternus, ita Ioseph filius putabatur, 16 ef. Luc. 3, 33 1 quo. (d eras.) H ernctaabus B 2 sontium Par. unlnerū P 3 cerneres] es ex is B 4 necator (f a m. 2) P 5 afuerit xps absens ēe n. fuit R1, ēe n̄. de fuit corr. m. 2 6 po- [)alaeritxpsabseDseen.fuit R1,ēe n.fuitcmт.../J6potait Ην, fnit PB sanctorum-sentit in mg. add. m. 2 P 7 in se Ην 8 DE DOCTRINA XPI cv̄ ESSET ANNORVM XII RH, De doctrina ac magisterio Domini duodeoimo anno ν Cam Hv proficies P n a m. 2 dno P gerere* B i a m. 2, gereretet P 10 silicet H c a m. 2 temporalem P 11 ee prudentiamagistrum ee doctrinae B doctrinam P 12 esset om. B inferior Hartel, interior libri 13 monstrat H1, monstraret eorr. e m.2 14 esse mora v 15 fugatia P, fugatia B, fugati H 16 Inscriptio post significat VBI XPS TRIGINTA ANNORVM BAPTIZATVR Å IOHANNE RH (omisso a Iohanne), de tricenarii baptiamo saluatoris v eI l 17 iam annorum v Iosep PH 18 el predare P cl a m. 2, le praeclare H ic a m. 2 19 diuinitatis v sic H 20 c. s. annorum aeternus H atnus P e a m. 2 Iosep P, Iosepb∗∗∗∗∗ H filius om. v 14* cum sit ex uirgine procreatus. tunc Iordanis ad fluenta baptizandus accessit expetens quod uenerat ut donaret, abluendus qui uenerat abluere. hunc Iohannes Baptista conspiciens, quem matris in utero senserat, dum lateret iam Christi conscius adfuturi, prophetiae munus exercens, licet loqui non posset, tamquam muti patris a silentio temporali descendens, proclamare coepit et dicere: ecce Agnus Dei, qui tollit peccatum mundi. cum dicit tollit, ostendit eum non habere quod tollit, quod quidem tulit non ut ipse gereret sed ut ipse deperderet. sicut tenebris nocturnae caecitatis ortum radiantis diei subito uidemus infundi, nec tamen caliginis tactu, quam decutit, splendoris sui gratiam lux amittit, ita Dominus Iesus Christus, humani generis delicta suscipiens non tenuit, sed fugauit. nam ut ignis metalla sordium consumptione clarificat, ita nos ab originali contagione sua bonus opifex flamma mundauit tunc inmaculatus aquas ingressus in se nostram lauauit iuluuiem nihil habens proprium quod lauaret. ipsos denique latices sacri corporis maiestate purificans beauit gurgitis famam, honorem Dominici baptismatis consecutam. senserunt tremendam deitatis undae praesentiam, pontus recessit a litore, fluuius remeauit in fontem. de quibus propheta cantitans haec designat: mare uidit et fugit, Iordanis conuersus 7 cf. Ioh. 1, 29 22 PsaL 113, a 5 1 baptisatu H, baptiiaturus ν 2 ablaendis P 3 ueniebat ν4 xpo conscius P s, corr. ex c 5 possit PH 6 mata B 7 ecoe qui v peccata v 8 qu∗∗i H2 qui ν 9 gerere\' -deperdere\' B 10 .. perderet (de a m. 2) H 11 quem n 14 ut om. P consumatione PB, consummatione H" e claricat B 15 contagio PH" bona H m. 1, bonus m. 2 opimex habundanter P mundauit (m a m. 2, f m. 1) B 17 ins luuium P e a m. 2, in∗luuiem B denique ex quoque H2 I 13 mag̣̣̣̣̣̣̣̣̣̣estate B corr. m. 2 bea∗∗∗uit gurgites H 19 lympham v senserunt cicutaB 8. l. m. 2 20 trem∗∗ndā (de eras.) B inde B 21 fůntem P corr. m. 2 est retrorsum. quid est, mare, quia fugisti, et tu, Iordanis, quia conuersus es retrorsum?

Euangelioae leetionis ergo teitus ita prosequitur: baptizatus autem confestim ascendit de aqua, et ecce. aperti sunt caeli, et uidit Spiritum Dei descendentem sicut columbam uenientem super se. et ecce uox de caelis dicens: hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene conplacui. consideremus attentius, quantum reueletur et in hoc loco mysterium. postquam enim Dominus de aqua baptizatus ascendit, mox aperti sunt caeli. quomodo mox aperti, cum Christo, cui super sidera semper est domus, numquam caelum uideatur obclusum ? sed arbitror, quantum pietas eius meis sensibus adspirare dignatur, quod ideo tunc aperti sunt caeli, quando Dominus ab aqua baptizatus ascendit, ut suis misericors doceret exemplis homini, cuius effigiem sumpsit, caelorum regna tunc pandi, cum meruerit spiritalis aquae consecratione perfundi. quod autem Spiritus Dei super eum in specie columbae descendit, ostenditur quanta sit eius bonitas, mansuetudo, simplicitas per uolucrem fellis amaritudinem non habentem. et ne corporaliter uisus esse nesciretur Deus, uoce Patris asseritur dicentis: hic est Filius meus dilectus, in quo mihi conplacui. praeclarus iste dilectionis affectus plenam catholici dogmatis continet firmitatem unamque Patris et Filii pronuntiat esse 3 cf. Matth. 3, 16. 17 1 quod fugisti HBv 8 post prosequitur VBI CAELI APERTI SVNT B baptizatuI (us ex um) P 5 ei caeli B v 6 columba P colummens Hl corr. in mg. m. 2 9 attentius-enim om. H 10 dominus om. P baptizandus P B corr. 11 cum] sunt HBv 12 sẹṃp P semper est om. Hv caeli P, caeli B uidetur RΗν oeclusum B c, ex b corr. 18 ei P adspirare H corr. m. 2, aspirarePB14: n quaddo Pnam.f4dominusaвcendit11 aspirare PR 14 quaddo Pnam. 2 dominus ascendit ν 16 pandi* (t eras.) B, pandit H 17 consecrationis P 18 speciae P n a m. 2 19 ei P 20 uoluc.re H e ex t m. 2 21 patre uocis P aseritur H 22 quo. conplacui P, complacui/// H 23 plena B uirtutem. caritas enim, quae in Deo consistit, a similitudinis et aequalitatis spiritu non recedit. nam qui dixit sui lege mandati: diliges proximum tuum tamquam te ipsum, docuit diligentis et dilecti nullam fieri oportere distantiam. nam et in sequenti uerbo quod addidit: in quo mihi conplacui, intellegitur potestatem unius deitatis explanasse communem. plus est enim conplacui dixisse quam placui, quia conplacui conuenientiae uerbum est et geminae cernitur adhaerere personae. quod ideo uox caelestis expressit, ut et Pater in Filio et Filius conplacuisse uideatur in Patre. nam et ipso tam Paternae uocis quam Filii baptismatis uel Spiritus aduolantis congregato consortio trinitas uno fulsit ex Deo, quo dignus non meretur existere qui non numerauerit unitatem.

Tunc Iesus ductus est in desertum a spiritu, ut temptaretur a diabolo. et cum ieiunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea esuriit. et accedens ad eum temptator dixit ei: si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. igitur temptabatur a diabolo, fidei semper inimico. nemo enim manifestam sibi rem discutit, nisi qui, fallaci plenus ingenio, compertae ueritati non credit sicut ipse diabolus, qui postea .2 Galat. 5, 14 15 Matth. 4, 1 aeq. 1 enim om. H deo. H similitudinibus P bu exp. 2 legS HB 3 diligis PHl (corr. m. 2), diliges R i, m. 2 corr. 4 decuit B, sicuti P diligentius B corr. m. 1 7 dixisse-conplacni om. B 8 conuenientientiae P cernit ΗΒν 9 peraona P1 corr. m. 2 et om. B 11 ipse P 12 congregatio con- sortio H, consortio congregato b trinitatis PH ti trinitaa B fulsit (1 ex f) B 18 qui∗∗∗ numera∗∗it (er eras.) unitatem H, qui numerauit trinitatem v 15 VBI SE PERMISIT TEMPTARI A DIA- BOLO BH, Christum temtatum a diabolo ν d. est Iesus b 16 diaa bulo H XL PBHB 19 lapidesti B corr. m. 2 fiant y y panes H 21 sibi manifestam Hv ingenio plenus B 22 compto P, cdnpertQ B, comperti H postquam H quam Iesum paterni claritate sermonis Dei Filium esse cognouit eiusdemque potentiam singularem quadraginta diebus et quadraginta noctibus nihil uescentis expauit (licet Moyses similiter et Helias totidem dierum sustinuerint noctiumque ieiunium, sed illos alieno fultos auxilio quamquam suo merito nouerat haec fecisse, Iesum propria cernebat operari uirtute), spem repente uanissimam stultae temptationis arripuit, quia Dominus esuriuit. nec audebat adgredi diuinitatem, nisi mixtum uideret hominem. mox antiquas molitus insidias ciborum, inprobos dolos fallacia suscitauit adsueta demonstransque lapides, suas. magis epulas, serpens ait: s i filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant, quasi non posset hoc facere, qui tale iugiter opus exercens de saxeis terrae uisceribus producit segetem frugali uictu praegnantem et spicea messium densitate cautis nutrimento crescente panis uberem cibum de lapidum fecunditate largitur. sed maluit sapientia singularis gloriam mirabilis facti contemnere, ne repetitionem temptationis admitteret. Deus enim credentes suscipit, temptantes excludit. nam populus Israhel ob hoc legitur Deum offendisse quam maxime, quia beneficiorum eius oblitus, temptare ausus est eum, ut cum desperatione peteret epulatum. de quorum et Moyses in libris suis incredulitate non tacuit et Dauid ita memorans 1 ihxm B 3 nil BB uescentis] s2 ex b H Moyses et Helias B 4 Elias r . sustinuerit n a m. 2 P 5 qaanquam . P fultos (o ex u) B 6 haec PHBx hoc (o corr. in §) R proprio R opera H uirtutem P 7 nanissimam a stulte P stnlte H1 8 esnriit P aggredi (g1 ex d) P, aggredi BH Bv myrtum m P nideret et PBH1; et om. Bv, fort. ei 9 antiquas P mo∗litus(1 eras.) B, moliturus coni. Hartel inprobum P, inprobos (o, ex n) R, inprobus H1 ũ corr. m. 2, improbos B, fort. improbus 10 adsneta P1 demonstransque] rans in ras. 2 H 12 hocfacere P 13 saxis R, sax∗∗s (ei eras. 2) H 14 fragili P spicea] i in rus. m. 2, e ex i corr. m. 2 H, spiceat (?) B 17 petitionem tmptatoris ΗΒν amitteret PR, ammitteret H1B, admitteret uel amitteret v i9 hoc H deum legitur RB 21 wpeteret (re cras.) P decorum P et om. Ην breuiter explanauit: et temptauerunt Deum in cordibus suis, ut peterent escas animabus suis. et male locuti sunt de Deo et dixerunt: numquid poterit Deus parare mensam in deserto? et cetera. quid enim illi potest esse difficile, qui pro inmensa rerum omnium possibilitate uocatur omnipotens? respondens ergo Dominus Satanae sic dixit: scriptum est: non in solo pane uiuit homo, sed in omni uerbo, quod procedit de ore Dei. apta nimis et competens data est inimico responsio. nam percunctanti, si filius Dei esset, uelut homo respondit, quatenus per eum potius uinceretur, quem uidebatur adgressus. quo audito fractus et debilis, arma tamen audaciae non deponit. et duxit illum diabolus et ostendit illi omnia regna orbis terrae in momento temporis et ait ei: tibi dabo potestatem hanc uniuersam et gloriam illorum, quia mihi tradita sunt, et cui uolo do illa. tu ergo si adoraueris coram me, erunt tua omnia. quid mirum, si peruersa locutus est miser, qui ne rectas uias incederet serpentis torti sumpsit effigiem, regni fragilis et caduci Christum aestimans cupiditate contingi, qui ualidum potius et aeternum suis uenerat conlaturus? aut ille diuitias dignaretur saeculares adquirere, qui docere uenerat ut perirent, monstrumque caelo deiectum adoraret, cui thronus est caelum, terra subpedaneum, mundus omnis obsequium, 1 Psal. 77, 18. 19 7 Matth. 4, 4 13 Luc. 4, 5-7 1 explicauit B 3 * dixerunt P & a m. 2 4 poterat B 6 autem Pv 8 uiuet P 9 de ore] supra m. 2 P 10 percontati P 11 quatinos H cum P 12 adgressus P1H1. B factus B audatiae R1H 13 dux̄ (x in ras.) P ei ν 14 im P 16 traditae sunt claues H qui B 17 uoluero B adoraueris me corā P 18 locutus .è. sit H, locutus sit B, sit locutus v .19 nec rectas H (rcetas in ras. m. 2) incedere H serpentas (in ia corr. m. 2) P, serpenti B effigiem sumpsit v 20 n ∗estimas (n a m. 2) B di cupitate R 21 conlatu ∗∗∗rus B aut] putarem legendum An cum interrogatione Arev. 22 diuitias (s s m. 2) H dignaret** H saeculares dignaretnr ΗΒν 24 suppedaneum B quem nullus audet aspicere et cunctae submissis uocibus laudant super sidera potestates. at iterum Dominus eum tali responsione confundit dicens: scriptum est: Dominum Deum tuum adorabis et illi soli seruies. adhuc ex humana cernitur respondere persona dedignatus scilicet infirmum rebellem uirtute maioris potentiae subiugare, licet huius quoque uerbi liuor ille uipereus congressione deiectus nondum posuerit temeritatis ingenium, sed trisulca linguarum uibratione confidens contra uictricem Trinitatis manum tertio caput erigit sauciatum. tunc assumpsit eum diabolus in sanctam ciuitatem et statuit eum supra pinnaculum templi et dixit ei: si filius Dei es, mitte te deorsum, scriptum est enim: quia angelis suis mandauit de te, et in manibus tollent te[, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum]. o quantum caecitatis atque caliginis nigro semper dominatur in pectore, mensque tenebris propriae malignitatis obscura nescit indeprehensam custodire fallaciam! ecce dicens si filius Dei es, ostendit hoc se nescire. cum quaerit dicens iterum angelis suis mandauit de te, confitetur hunc esse, quem cernit, sed ancipitis usus uarietate sermonis simulator ac dissimulator inuentus, mendax suis artibus adprobatur. nec solius fallaciae, sed etiam stultitiae domus est cor malignum. quid enim poterit ineptius 3 Luc. 4, 8 10 Matth. 4, 5. 6 21 cf. Sallust. Cat. 5,4 23 cf. Prov. 12, 23 1 nullum H 2 portantes ad rerum P eum] cum P, om. B responso non P 3 confudit Hv 4 ez om. P h umana (h a m. 2) H 5 de dignatus B corr. m.l 6 nirtutem B maiori. (s eras.) H, maiori Par. Arev., maloris P 7 libor I, v om. B ui∗*pereus (m eras.) P poaierit P, deposuerit Hv 9 manu. (m eras.) B 11 super B sed cf. v. 202 pennaculum B 13 1 sus B 14 a toll.nt B ne-tuum om. PB 15 caligo B 17 indeprae h-ensam (h a m. 2) H 18 se] ex me corr. P* 19 q*rit H corr. m. 2, querit P 21 narietatis H (post ancipitis rasura) hac H 22 adprobatnr (r, ex s) P fallatiae B corr. m. 2. repperiri quam ut illum crederet licet alta sublimis templi fastigia et cacumen excelsi pinnaculi saltu formidare praecipiti, qui ut planis uideretur in terris, de summa caelorum arce descendit, de quo clamans Dauid dicit: et inclinauit caelos et descendit, simul humillima continens et altissima non relinquens. igitur deficientis audaciam sic eloquens perculit uox diuina: scriptum est: non temptabis Dominum Deum tuum. hic Dominum Deumque sese iam pandens tales ergo ultra conatus adsumere prohibet temptatorem, suis nos ammonens pius doctor exemplis spiritum, uetustae malignitatis artificem, illic humanis procul dubio subiacere uirtutibus, ubi fuerit Deus simplicitati puri cordis infusus..

Ait ergo lectionis instructio: tunc reliquit eum diabolus, et ecce angeli accesserunt et ministrabant ei. uidetur ut arbitror in hoc diaboli fugientis abscessu et ministerio consequenter angelico quandam paschalis gloriae declarare praecedentibus signis imaginem. nam sicut uictis temptationibus depulsoque diabolo praebuerunt angeli ministerium Saluatori, sic contumeliis Iudaeorum et poenis beata crucis passione contemptis ipsaque, diaboli fructu, morte 4 Psalm. 17, 10 7 Matth. 4, 7 13 Matth. 4, 11 e 1 crederere H 2 excelsum P e am. 2 pennaculi B, pignacutis altum P, pinnaculis salto H, culminis alto B reformidare (re ex ra) B 3 uid∗∗tur H, uidetur v 4 clamat-dicit HB et dicit ν 5 Et descendit et inclinauit caelos HBv 6 deficit a entes H corr. m. 2 pertulit R 8 esse iam∗∗ (se eras.) B, se esse r 9 ergo conatur adsumeret P 10 nos om. H ammonet R, ãmonet H Bpem P uetust∗∗e H, uetustate PB 12 hubi P fuerit] in marg. adiecit m. 2 H in I infusus P 13 de RECEDENTEDIABOLO ANGELI MINISTRABANT B ergo] enim a reliquid PB 14 acesserunt B 15 illi H fugentis R, figmentis B apcessu H ex B 16 consequenter] ter ex tar H* gloria P 17 pcedentis P declarauit H 18 depulao qd H ministerio P 19 beatae Hv 20 fraude et Rr, fort. frude calcata surrexit ab inferis, euectus est astris et consueto maiestatis imperio Christus ab angelis adoratur in caelo.

Eiin diseipulos ex piscatoribus quosdam sibimet sociauit accitos, humanas deinceps animas piscaturos, quae lubricam sectantes mundi laetitiam tamquam natantes uias ponti fluctuantis incertas per uoluptuosos lapsus uagis cursibus errauerunt, talesque uitae conciliauit aeternae, quos nec generosa prosapies ortu terrenae nobilitatis inflaret nec nitor eruditae facundiae gloria uanae garrulitatis extolleret, sed quos sanctum uitae simplicis institutum superba nimis humilitate conspicuos caelo faceret iam uicinos. namque Deus omnipotens stulta mundi potius elegit et infirma, rennuens quae sapientia uidentur et fortia, quia sicut scribit Paulus apostolus doctor egregius quod stultum est Dei, sapientius est hominibus, et inbecille Dei, fortius est hominibus. et confestim iterum dixit: quae stulta sunt huius mundi elegit Deus ut confundat sapientes, et infirma mundi elegit Deus ut confundat fortia, et ignobilia et contemptibilia mundi elegit Deus, et quae non sunt tamquam quae sunt, ut ea quae sunt destrueret. quin etiam salutem celerem misericors cupiens adhibere 14 cf. I Cor. 1, 25 16 ibid. 27 seq. 1 poat inferia ras. 4 litt. H conauetudo P magestatis P 2 imperii B 3 DE ELECTIONEAPOSTOLORVM RΗν (piscatorum) exinde H Par. Gall. 4 accitas H, accitor B qui P lunbriã H 5 sectanti P notantes PH uias fluctuantes H ponte P 6 per] supra t. m. 2 P 7 conc**iauit H, contiauit I generoa∗a H genetosae prosapiae Par., generosa prosapia Col. Gall. 8 tMnae H nec*nit*ore ruditate P facandine P 9 gloriae H 11 caelos P ui iamcinos (ui a m.2) P 12 infi*ma (r eras.) R, infirma PH" q. H C a m. 2) 13 scripsit H, om. v egreius B 15 inbecilleet om. B est] s. I. m. 2 P 16 stulta] a ex i P* sunt stults. ν stultitia B huius om. P 17 sapientes-confundat om. B 18 ignobilia mundi e. c. HBv 19 mundi om. P 20 tamquam non sint v destruet H 21 caput seq. incipit cum inscriptione Ezpositio orationis dominicae in v Saluator orandi quoque modum precesque constituit. iudexque piissimus breuiter uult rogari, quo citius annuat supplicanti. sic orandum ergo docuit patrem, suum scilicet pro natura, nostrum uero pro gratia, honorem proprium largitus hominibus, ut quod solus habet egregium cunctis donaret indultum.

PATES NOSTER QVI ES IN CAELIS. qui caelorum perpetem regnatorem patris audemus nomine nuncupare, primum debemus aduertere non separatim singulis, sed communiter uniuersis donum tanti muneris adtributum. nam quamuis semotus a ceteris et secretioribus habitans latenter in locis Dominum quilibet uerbis huius orationis imploret, non inquiet Pater mens, sed Pater noster, quoniam soli Christo debetur hoc uerbum, cuius proprie pater est Deus. quamquam enim in omnibus euangeliis hoc habeatur adscriptum, in illo tamen euidenter Dominus Iesus ipse capitulo iuris sui potentiam singularem docuit a populari permixtione discretam, ubi discipulos confortabat haec alloquens: uado ad Patrem meum et Patrem uestrum. quod ait 18 ct Ioh. 20, 17 1 iudex n indexqṵe-quo om. H 2 piissimus (ii in ras.) P ann∗uat H 8 orando H corr. m. 2, 8. 1. P2 p naturā-p gratia 0 I B 4 largitur PB 5 largiretur HB" indultum] Deratione H corr. m. 2 6 caelis] DB ORATIONE DOMINICA B 7 audiemus Par. nosnuncupare (s corr.) P nuncupare] a ex u H1 8 auertere P comnit (u a m. 2) P 9 domum H, dot mum ν adtributum H corr. m. 2 quasuise I, quasi Iur. 0 ∗∗∗∗10 ***semotus H habitans HB", habitant P, habita B 11 libet PH, libet (c a m. 2) B **iuI orationib; H rationis (0 a m. 2) B inplorat H 13 xpo soli P cui B pprie P, ppri*e BH, ppriae B 14 habetur H 15 "pcriptum (ad s. I. m. 2) P, a*scriptum (d eras.) H, asscriptum B **** capitulo (ras. 4 litt.) H, in c. b 17 confortabit (a a m. 2) P, an confortauit ? loquens R, alloquens (haec om.) v, ad (eos) loquens coni. Hartel 18 & ad patrem (ad I. I. m. 2) P ac H meum, hanc sibi specialem gloriam congrue uindicauit; quod ait uestrum, generalem gratiam communiter cunctis esse patefecit, et quoniam scriptum est doceant uos terrena quae sunt caelestia, similitudinem faciamus hic aliquam, ut ex humanis diuina capiamus. ponamus igitur quempiam nobilem uirum, cui Filius unicus et aliquanti sint famuli. numquid ob hoc, quia pater familias adpellatur, potest apud eum seruorum ac filii par dilectionis esse condicio, cum et ipse filius dominus probetur esse cunctorum ? nos igitur utimur hac oratione, non Christus, quoniam prece huius supplicationis ipsum quoque deposcimus, qui cum patre unus est Dominus coaeternus. dicentes igitur pater noster confitemur nos omnes in ipso fratres existere. cuius nominis non debemus affectum mutuae caritatis expulsione contemnere nec originalis odii monumenta sectari, quo Cain, germani sanguinis fusor, parricidalis maculae factus est inchoator, sed mansueti spiritus igne feruentes carnalis ponamus nequitiam uetustatis et nouo homine gratulemur induti, ne cum coeperint a caelestibus opera degenerare terrena, tanto patre uideamur indigni, qui Christo nos duce sacra natos adoptione suscepit.\\

SANCTIFICETVR NOMEN TVVM. sanctificatio quae potest 1 meus ē P 3 et quoniam - caelestia om. Bv, in H fere cras. m. 2 4 hi.c (n eras.) H 6 cui\' P aliquantis n P famuli] ras. in H, post li f eras. uid. in B 7 nunc (corr. o m. 2) quid P ab B qaia] qui. B, quod ν apellatur P potest] 8. I. m. 2 P 8 hac H ęẽ P, 9 filius] 8. l. m. 2 P pbaur B, probet H eunc ∗∗ē∗toru (cunc a m. 1) B B 10 n hac (n a m. 2) orationS (" a m. 1) P 11 cui\' P 12 igitur P, itaque RHBv 13 cui P debemur H 14 mutate P ..h 15 moniAta RB 16 fusar P in mg. t incoator (h a m. 2) B, inacoator B mansuetiB P 17 feruentis H ponamus carnalis nequam P in mg. t 18 nouem P gratulentur H\', gratulemur H* 20 nos zpo H duce in mg. H* sacra] s a m. 2 H 21 q. ex q; H aestimari, qua Dominus sanctificari ualeat, qui cuncta sanctificat, nisi at cor pium, mite, placidum, castum ad eius praeparemus ingressum? quatenus tali domicilio delectatus sanctificationis suae in nobis operetur augmentum, quemadmodum ipse Dominus noster Iesus Christus in discipulis se clarificatum esse memorat, qui clara semper diuinitatis luce fulgebat. nam in euangelio secundum Iohannem pro discipulis supplicat patri; inter diuersa. quae prosecutus est uerba sic inquit: et clarificatus sum in eis, scilicet quia claritatem suam in eis inuenit. ubi ergo et sanctificationis suae signa reppererit, sanctificare se ibidem dicit. pietas enim illa, sine modo mitissima, sibi conferri pronuntiat quicquid suis famulis ipsa fructificat. similis itaque sensus ostenditur et ut se benedici praecipiat, cum ipse potius uniuersa benedicat namque trium puerorum in camino canentium ab omni creatura per ordinem benedicendum Dominum generalis hymnus exclamat.

ADVENIAT REGNVM TWM. regnum aduenire deposcimus regnatoris, qui regnare non desinit, ut fallacem huius mundi principem pro praesumpta puniat tyrannide solusque qui solus 8 loh. 17, 10 17 Matth. 6, 10 1 qui B scificare P cunctus (corr. in os) P 2 post nisi ras. 4 litt. in H mitem P, mi.te (t eras.) H, mitte B aut ei p̄paremur (r, ex s) P 3 qutinos B delectatur P, delectatus (n in ras. m. 2) H 4 agmentum H quam (eorr. 2) ammod. B 5 discipulis suis ΗΒν 6 memoratq; P, memorabat ν luce om. B 7 iho pro H dum pro Bv supplicat (corr. m. 2) B 8 q̃ // H prosequtus H1 inquid P, inquid B 9 eisj is add. m. 2 H quia B, qui ΡΗΒν 10 iDueni. H, inueni ν repererit (p a m. 2) B, repperit B 11 motu H mittissima P 12 pnuntift (corr. m. 1) B in suis (in s. I. m. 2) B 14 potuif P corr. m. 2 15 puerum H canentium ΗΒν, canticum PB 16 generalis ex generaliter H2 ymnus B 18 Erat seriptum in uet. cod. huius pro mundi principem sed uox pro suo loco non uidetur posita, nescio an auctor scripserit huius mundi proprincipem Iur. ut om. P 19 pro] p B m. 1 pamat P tyrannidem P, tyramnide B que qui] quia P est suum demonstret imperium, nec morti conscium nec temporibus consumendum. nescit etenim tempus lucis illius dies nocte continuus, ubi fortissimus miles adorato Christo diuersa mundi post praelia uictor existens caesariem beati capitis ornatura perpetuae nobilitatis gratulabitur iam corona. ,

FIAT VOLVNTAS TVA SICVT IN CAELO ET IN TERRA. praecedentis et hic continentiae sensus uidetur intellegi, quod iugibus dies noctesque precibus debeamus exposcere, ut illius caelum terramque uoluntas adimpleat, qui nusquam uult esse nequitiam, quo deiectum caelo diabolum nec terrae patiatur infestum nec terrenam corporis nostri substantiam tamquam limo concretam saeuus coluber ut escam suae uoracitatis inuadat ac pessimis nos suasionibus inuolutos squamosis nexibus amplectatur et ambiat, donec letalibus uenenis inebrians miserabilem uitam lambendo consumat ideoque Dominum deprecemur assidue, ut animam in nobis pariter tueatur et carnem; altera namque caeli pars sumus, altera terrae semen existimus. 1 demonstraret P morti P, mortir (f a m. 2) R, morte H BI consenum P, conscium RB, consciom ex conattum H*, constium 1, constrictom Par. Gall. 3 continus (u e. I. m. 2) P odorato I 4 plia P, proelia RH, pericula proelia BI, praelio corr. Iur. caesariem PHBv, caesaream B (in mg. m. 2 alibi cęsarisem) 5 ornaturām RHv perpetue P, perpae (n a m. 2) B, perpete Bv nobilitatns HB" gratulabat B coronam BH 9 uoluntas ex uolutas P1 uã quin\'q; (uã a m. 2) P uel H1 corr. in unlt m. 2 10 quod eiectum PHB, quo* (d eras.) deiectum B a caelo B terrae B, tre P, terra HBv V 11 infectum H, infensum Bv terenam (r s. I. m. 2) B, terrene B nram B quam H 13 nos (8. I. add.) B pessim\'- ionibus P at inuoluq; (at a m. 2) P; fort. inuoluat atque siquamos his P 14 amplectetur HB loatalibus RHB, lotalibu (e a m. 2) P uenis (ne a m. 2) B 16 praecemur H assidae B, assiduae H animam pariter i. n. ΗΒν tutor (o s. I m. I) P 17 alteri P celi (8. I. m. 1) P par P

PANEM NOSTRVM COTIDIANVM DA NOBIS HODIE. panis alimoniam cotidiani petentibus tripartitus intellegentiae sensus aperitur, quamquam scripturas diuinas sic oporteat omnes aduerti. ergo et secundum litteram specialiter frumentarii germinis panem uescendi uidemur gratia postulare et moraliter ut serui Dominum deprecamur, quo diurnam consequi mereamur annonam, dum tamen utriusque rationis formam de spiritali nouerimus procedere disciplina. ob hoc enim epulas uictuales cotidie iubemur exposcere, ne quid in crastinum reseruantes de diuina cernamur dubitare pietate. quod tamen ita laboriosum probatur et arduum, ut a paucis uiris atque rarissimis talis queat regula custodiri. namque Dominus ipse fidelis in omnibus, qui filios Israhel productos ex Aegypto per annos in eremi sterilitate quam plurimos sabbatico tantum cibo parcentes, cotidianis dapibus gubernauit, hoc et nobis, si fides non deficiat, se daturum euangelicis sermonibus compromisit alloquens suos ita discipulos inter alia quae docebat : nolite ergo solliciti esse in crastinum. crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipse. si uero plenius spiritaliter dicta, de quibus loquimur, uelimus agnoscere, sentiemus hunc panem diuinum esse sermonem, a cuius substantiali doctrina si uacans animus uel paululum ieiunus remanet, magnae famis 1 Luc. 11, 3 17 Matth. 6, 34 1 odie P 8 apperitur B quanquam B (n ex m) H 4 au aerti H ergo om. H et om. v 5 mortaliter Par. 6 qaod diurnam (d, exp.) B d∗∗∗nam H 7 dum tam B v utrius B 9 nequit P reseruates (n a m. 2) P 10 dubitare de diuina pietate cernamur Hv quid BH tamen ita] in B 11 a» (b eras.) R 12 talesq; ad rgla (m a m. 2) P custot dire P 13 egypto PB 14 ęremi P, heremi BB sterelitate PB cibo om. b parcentea PB, parentes Bv, parentis H 16 deficiet P eQangelicis B compmisit PB, cūpmisit B 17 aliq H 19 ipsi Bv 20 sentiamus B 21 sub- ▼ stantiale P 22 palu∗lū (c eraa.) P ieiunus remana B, ieluna- I nent Pv, ieiunaret HB (ra) penuriam sustinebit. distantia siquidem non pusilla inter spiritales epulas et corporales existit. has etenim parcius edere, illas numquam praecipimur recusare. hic abstinentia salubris, illic auiditas fit uitalis. denique Dauid meditationem Dominicae legis exercenti die accitos nocte beatitudinem his uerbis praedicat inhaerere: beatus uir, qui non abiit in consilio impiorum, et in uia peccatorum non stetit, et in cathedra pestilentiae non sedit, sed in lege Domini uoluntas eius, et in lege eius meditabitur die ac nocte. haec enim meditatio nimium saturat et delectat tamquam mellis crassi dulcedo, quae licet aluum cito uescentis adimpleat, nectarea tamen suauitate naturae numquam probatur horrere. audiamus hinc etiam idem propheta quid dicat: quam dulcia faucibus meis eloquia tua, Domine, super mel et fanum ori meo! perfecte uerba legis cibum defi- , niuit intellegi, cum faucibus dulcia dicit esse, non auribus, et super mel et fauum ori, non auditui ministrari. nam et surdi, quibus auditus minime suffragatur, praeceptis caelestibus per oris officium legentes implentur similiter, et apostolus 6 PsaL 1, 1. 2 13 cf. Psal. 118, 103 1 distantiam P 2 post existit ras. 3 lilt. in H 2 Has (H a m. 2) P e∗∗∗im H, enim v partius/// H 8 numquam PB H coni. Gall., namq; Bv recusare (s corr.) B abstinentia (a a. L m. 2) B, abstinentiam H 4 abuiditas fallitalis P, flt om. H dominice P 5 beatitndinis Bl, beatidini se IWr. v 6 inherere PHB habiit PHBB (h exp.) 7 chathedra B 9 eius erit B 10 nocce o enῑ he̖ meditatio (c enl a m. 2) P, enim.. n nimirum n sataritate P 11 crassi BHB, trazit P, crassa Par. Gall. libet (c a m. 2) P u al∗um (i eras., u 8. I. m. 2) B 12 nectareet amen (t 8. I. m. 2) P natura B 13 fort. horreri hi.c Hf hic υ prophetam P, ppheta (p ex b) B, idem propheta om. H qui (d a m. 2) P dicam (t a m. 2) P 15 perfecta P cibum eras. in H, om. n diffiniuit P 17 haec super Bv ori 8. l. m. 1 P 18 minimus (e a m 2) P suffraget̃ B 19 horis P.. x 15 ad Corinthios usus epistola manifestauit spiritales epulas esse doctrinam dicens: et ego, fratres, non potui uobis loqui quasi spiritalibus sed quasi carnalibus, quasi infantibus in Christo lac uobis potum dedi, non cibum. nondum enim poteratis. quia dubitet, quaeso, uel ambigat haec omnia spiritaliter figurata; neque enim fuisse illos infantes ant lactis ab apostolo nutrimenta sumpsisse uel stultus poterit aliquis arbitrari. sed incipientes uerba legis haurire ac paulatim diuinis imbui institutis, lactea uelut infantes bibere primordia scire nos conuenit, quia sicut salutaris cibus est bona doctrina, sic noxius est maligna. ideo Dominus discipulos ammonebat a fermento Pharisaeorum et Sadducaeorum specialiter se cauere, sciens acidi dogmatis uirus totius dulcedinis ubertatem paruo tactu corrumpere, quoniam secundum quod ait idem Paulus apostolus, modicum fermenti totam massam corrumpit: nam etsi corpus Domini nostri Iesu Christi magis esse credamus hunc panem, ab spiritali nihilominus ratione nequaquam noscitur declinare, maxime quia talis epulatio uel talis oratio nulli gentilium, nulli ludaeorum, nisi solis diuinitus traditur Christianis. 2 cf. I Cor. 3, 1. 2 15 I Cor. 5, 6 1 chorinthios P, corinteos H, coritithioa B epistola PRH, epta B 2 aobir (f a m. 2) B 3 carnalibos quasi om. B 4 potum lao dedi HB υ 6 que sol B, solnsque ItW. quis diebitet que solus I //// gat (ras. 12 litt.) H figurari b (ftgurat Col.) 7 ut Iactis H 8 uel-arbitrari om. B, in mg. m. al. liquis∣ai∣ri∣ status potoerit aliquis P aliquis poterit Hv incipientis P 9 aorire PB (h m. al. add.) institos\' P lactea tlunt P 10 ebibere HB υ nos] oms B, om. v, noro nos P a qui (a al. atr. scr.) B 11 - (sic eras.) doctrina P maligna] supra eat m. al. mala B 12 ammonebat libri, monebat υ pharisseorom P, pbariseof R, farisBorom B 18 saduceor PBl (d s. I. m. 2 add.) B, saddocaeeorum H" spiritaliter uel spiritualiter b accidi P. acedi B uir∗us (t eras.) PB, uir∗s H, uiros CoL Par. Arer. 15 idem Paulus om. H, Paulus om. P fermq; P, fermenti BB, fermentom H" 16 corrtlmpit B 18 noeoitur R t qualitalis H (corr. m. 2) 19 post nolli ras. in B

ET DIMITTE NOBIS DEBITA NOSTRA, SICVT ET NOS DIMIT- TIMVS DEBITORIBVS NOSTRIS. si diligentius petitionis nostrae uota metiamur, uel tribuendam nobis indulgentiam uel negandam propriis dinoscimus exemplis. hoc enim sperare iubemur a Domino, quod cernimur dimisisse conseruo, quippe quos sponsio paris eadem condicionis adstringit, ut debitores, sicut esse nolumus, ita nec habere cupiamus. in aliorum namque personis aut absoluimur aut ligamur. quodsi putatur incertum, de quibus debitoribus hic agatur, ponenda est excusationis infirmae materies, et seu fortassis in culpa siue pecunia uel in quocumque tibi frater reus fuerit, hoc relaxa. nam et nos tam delictorum crebra praesumptio, quam pecuniariae quantitatis inhonesta tractatio plurimis ostendit apud Deum nexibus inuolutos. quisquis enim, prout facultas uirium ponderatur, egenti fuerit inhumanus, Deo quae sua sunt infitiatus abiurat, cuius pietas infinita miserorum sic tuetur angustias, ut quicquid pauperi dispensatio benigna largitur sibi profecisse testetur. in uotis etiam quae promittimus, diuina beneficia consecuti debitores existimus, donec ea fideli mente soluamus. haec igitur, quae de pecuniariis dicta sunt debitis, etiam de 1 inscript. om. B* (s. l. m. ai. Et dimitte nob debita irl.) 3 tribaenda — indulgentia Hv neganda υ 4 dinoscimus H, dinoseimur PB, nr corr. in ne R2, dignoscitur υ 5 cernit B dimissesse P1, dimisaisse B uos qd̄ (uos s. I. m. 2) B, quo. (d ?) H 6 sponsio eras. in H, om. v patris P eadem lex Par. Gall. • s Arev. adstringit (s a m. 2) H, asstringit B 7 nomus (ln a m. 2) H, n a m. al. B abuere H 8 nonaque H asoluimnr P intelligamur (intel exp.) P 9 excnsationis om. P 12 et Bon v pecuniariem P, pecnniari B 18 inonesta PBlH traetio (ta 8. I. m. 2) P dominum υ 14 innolutas P 15 inhumanis (v a m. al.) B q. ex q; H, que B infinitas R, miserorum infinita P 16 nic intuetur (sic a m. 2) P 17 qua qui ( P dispensati P sibi] si∗∗ H, bi ex ni m. al. B, sine I pficisse PBl, pf.cisae H 18 testatnr PB nobis P q; (~ a m. 2) P 19 secuti P mentes P 20 peniariis (cn a. m. 2) P 15* ceteris peccatorum generibus ac diuersis, quibus aeterno iudicio tenemur obstricti, sentire nos conuenit scientes, ob hoc aerariam similitudinem flagitiis comparatam, quoniam radix omnium malorum est auaritia, sine cuius semine uitioso nulla propemodum scelera generantur in mundo. hic homicidium perpetrat, ut innocenti quod affectauit eripiat, alter praemio sollicitatus accepto mendacis testimonii fit iurator. nonnullos ad lenocinium adulterini commercii coetus foedae redemptionis inpellit alii furto se maculant, alii depositum negant. sunt istis et plura similia, quibus amica semper fames auri conmilitat. nullum tamen facile crimen admittitur, cui pecuniae ministerium minime suffragatur. igitur diuinae pietatis munus indepti et inpunitatem caelestis indulgentiae consecuti, quod accepimus inuicem non negemus, ne maioribus absoluti, cum parua non resoluimus, maximis iterum uinculis inplicemur, moxque Dominus ille misericors donator, debiti 3 cf. I Tim. 6, 10 te 1 decęris (te a m. al.) B generibugquae H ∗∗ (ac eras.) H, om. υ iudice P, iudici B 2 hob P 3 flagitus (iis corr.) P radix om. H 4 sine] n a m. al. B 5 generant n e P, generat (n m. aL) B m∗∗lo (ex mundo) H, malo b 6 pperat (t a m. 2) P, (rat a m. ai.) B perpetranit innocenti H affectauit] bn a, corr. in P 7 mendacis (bu a m. 2) R, mendatis P, mandatis H, mendaciis B testimoniis R post testimonii ras. 2 litt. (um ?) H 8 nonnalos B cο̃∗mercii (n eras., - a m. 2) P, commertii R1 НВ coetus PR1 H, coitus Bv, census s. I. R2, quaestue Hartel foedę (o m.2 add.) R, foedere P, fędę B 9 furto (r ex i) P1, furio (t a m. 2) R 10 plurima R 11 famis B (r1$10plurimaR11famisB aur∗∗ (ea eras. uid.) R, aur∗∗ (es eras.) H facile.. (le ?) P crimen - d facile Ηυ crim∗ amittet (m? eras., a in ras.) P amittitur (d n a m. 2) B, amittitur H, ammittitur B 12 pecaiae R, pecu∗niae (i eras.) H minime] 8. l. m. al. in B diuine H1 B 13 et eras. in H, om. b indemepti et inpunitatem P 14 accipimua to P maribus (io a m. 2) P 15 com P resoluimus] mus a m. 2 S, exsoluimus B uiculie P 16 ille] a. I. R non exactor, qui talentorum nobis decem milia relaxauit, si propter denarios centum senserit nos strangulare conseruum, saeuis tradi tortoribus cuncta iubeat exigendo, inque carceralem detrusi custodiam penitus egredi non sinamur, donec luamus uniuersa usque ad modum ultimi quadrantis amissa.

ET NE NOS INDVCAS IN TEMPTATIONEM. non quod Dominus, qui lucis uia, pacis est semita, in laqueos quemquam temptationis inducat, sed abhorrens diuinis monitis non parentes, cum eos deserit, introire permittit. omnes enim, qui lubrica . sectantes mundi contagia, retibus deliciosis inclusi, luxus blandae perditionis affectant, a Domino, qui purae uirtutis amator est, derelicti pergunt ingredi, qua se temptatio uoluptuosa pertraxerit. ab hac igitur pedem retro nitamur abducere, semitam potius conterentes angustam, quae tenui calle multis incognita caelestium regnorum subit arduam latenter ad portam.

SED LLBERA NOS A MALO. cum liberari nos a malo deprecamur, bonum esse quem petimus, ut nos liberet, confitemur. nec inmerito sectandus iste qui liberat, ille fugiendus est 6 Matth. 6, 13 1 exactor] o ex e H qui ex qua H 2 extra*ngnlare* (m atra eras.) P, nos angulare (stra s. I. m. al.) B consenuum (i eras.) P 3 traditoribus PR1 (tor s. I. m. 2) H, tradi (8. I. m. 1) tortoribiBcf.o.2T6r ndo(gm.2)Pini;Pcarce- toribi B cf. v. 276 exiendo (g m. 2) P inq; P carcelalem (r a m 2) P 4 destruxi P, conclnei B sententiam B egredi] om. H lu∗amus (n eras.) P, us in ras. m. 1 B 5 amissa PH, ammissa BR1 (d a. I. add. m. 2) 6 ne ne B nam (on a m. 2) P 7 niam (m exp.) B pacisq;* (ue eras. uåd.) R est ta PJB, et HB υ lequeos B quemquem H temptionis (ta a I m. 2) B 8 inducit Col. aborrens P parentis P 9 om̃s (i a m. 2) P que P1 corr. m. 2 10 deliciosis (s, a m. 2) P, diliciosis H 11 a om. P1 pure P uirtutis a. I. m. 1 B 13 hanc P ni-tamur (t eras.) B adducere H 14 conterente*s H 15 sub ardnam P1, in mg. subt arduS m. 2 add., sub12 B 17 dep̃ca∗∗∗m̃ B 19 seccandns P1, sectando H qui trucidat. in hoc enim per bonos fructus arbor est uitae, in illo per malos radix praeuaricationis antiquae. actus namque fructus intellegi euangelica lectio declarauit, ubi Dominus uarias diuersorum mentes aperiens ex suis quemque fructibus id est ex operibus iussit agnosci dicens: ex fructibus eorum cognoscetis eos. siquidem quanta distantia caelum separatur a terris, ignis ab aquis, lumen a tenebris, pax a bellis, uita nihilominus a sepulchris, tantum magnae remotionis abscessu longius bona discernuntur a malis. duplex etenim semper electio deliberationis nostrae famulatur arbitrio, quo uel dextrum teneamus tramitem uel sinistrum, non ignari uel dubii dextram semitam esse iustorum in Abrahae Patriarchae sinu laetantium, laeuam uero profundis impiorum suppliciis deputatam, unde nullus ad alterum per tam grande chaos et abruptae molis inmensum ualeat transmeare periculum. haec est igitur nObis libertas optabilis, ut oues et agni summi pastoris si fuerimus digni censeri, toruos mereamur lupi morsus euadere atque suauissima Christi per pascua largi floris amoenitate gratissima uitam carpere iam securam. 5 cf. Matth. 7, 16 1 arbor est (st corr.) P, arborem HBI, arbores υ (arbor Gall.) 2 per OM. P 3 declaratar (G a m. 2) P 4 uaries P I, ap∗eriens B 1 sus B 5 idS PBl agnoeici P 6 eoa] Et multi sunt aliiq; cognoscant sequidem P 7 superatur P 8 magne PH1 9 longuis P1 discernantur (u a m. 2) PH 10 famulatus est H 11 quod (d exp.) R, quo. (d eras.) H teneamus teneamus H ignarus P, igna| ∗∗ri B 12 uel] nec B υ abrahe P patriarche P 18 leuam libri e 14 ad-lterum (a eras.) H, ad ulterum Col. 15 abrute B mo*lis (1 eras.) B immensum B 16 ut s. I. P et (u a m. 2) P 17 tor*uos B 18 lipi HB suauisaima B Christi— gratissima om. B .19 amoenitare P gratissimam P carere P EXPUCIT liber II. INCIPIVNTCAPITVLA LIBRI TERTII. (sequuntur VN capitula) EXPLICIT CIPITVLA. INCIPITLIBER TERTIVS P, BXPUCIT UBEB SECVNDVS. INCIPIVNTCAPITVTVLA LIBRI TTO. (post cap.) BXPLICIT DB CAPITVLIS LIBRI TERTTI. INCIPIT TEXTVS EIVSDEMDE PRIMO BIGNO VBI DNS DE AQV A VINVM FECIT R, EXPL LIBER PRIMVS WOVI TESTAMENTI. INCIPIVNT CAP LIBRI II.TESTAMENTI EIVSDEM. (sequuntur capitula) ΕΧΡ̅ CAP INCΙΡ̅ LIBER II. DE AQVA IN VINVM VERSA H, om. B, De aqua in uinum conuersa v

Prima Dominus nuptiis interesse dignatus uirtutis suae documenta patefecit, ubi conuiua praecipuus diuinam reserans potestatem non pasci nisus est, sed pauisse. defuerunt namque uina solemnibus, et inter epularum cumulos ferculis adgregatos tantum uacuati iam calices mera siccitate torpebant. terrenus abscesserat potus uidelicet ut caelestis intraret. conuertit Christus ergo tunc latices in uini speciem transeuntes. amiserunt aquae quod natae sunt, aquis indigentes ad potum, undaque nobilior facta quam genita colorem pariter mutauit et nomen. cunctis denique mustum dulce rubebat in poculis ac per omnium iucunda mensarum captos suauitate conuiuas haustus fluminei nectaris ebriabant. stupebant fontium ministri sex hydrias, quas aquis impleuerant, uino redundante fuscatas subitaque Christi totas feruisse uindemia, quippe qui uitis aderat uirtutis colonatu fructifera, sub aetheriae frondis umbraculo nutriens racemos spiritalis pampini semper amoenitate uicturos. 2 cniaia P, conuiua (ex uiaia) B diuina P 3 pati P aolemnibos RH, solempnibus PB 4 adgregatos (g ex d fec. m. 2) P, agregatos H, aggregatos Bv 5 iam eras. in H, om. v calicis P siccitatis H terrenorum (orum exp., os a m. 2) P 6 abscesserant (n exp.) P acilicet HB" 7 ergo ow. B tam (corr. m. 2) P uni (i a m. 2) H amiserant (a, in ras.) P, ammiserant H 9 undaquae (da ex de) P geniti Hl corr. m. 2 mutauit pariter HBv 10 mu∗stum (1 eras.) P 11 iocunda libri (iucunda corr. H1) mensuram H 12 nectareis P 13 hydrias (i corr.) B fo*catas (a eras.) B 14 totas B (ras. s. l.), tota reD. ferbisse P 16 aderet H colonatu BP (tuf), colono nata H, c. nato B, colona nata 0 nmbracula H

Dehinc regulos quispiam Domino flebiliter supplicabat, ut aegrum morientis filii releuaret incommodum deque sede corporis anxiantis animam labi prohiberet infirmam. tunc larga diuinae potestatis humanitas, quae credenti nil denegat nec donum dilatione suspendit, quod a comitatu fidei non recedit, plenam puero sospitatem uoce praestitit, sermone concessit. ita namque respondit: uade, filius tuus uiuit. quam imperiosa Domini potestas est, quamque magnifica, quae non uicturum annuit, sed iam uiuere designauit! hoc enim diuinitatis est singulare, ut omne cernat praeteritum quicquid decreuerit adfuturum. \'

Inde per diuersas urbes et compita perque rura, uicos et castra salutiferos gressus accomodans, cuncta depulsis morborum uitiis membra sanabat: cum repente de medio stipantis turbae concilio uaria leprosus infelicitate perfusus et obsceno factus candore miserior Dominum sic inquiens postulabat: Domine 7 Ioh. 4, 50 16 Matth. 8, 2 1 VBI CIRCVIBAT VRBES CASTELLA SANANS OMKEM INFIRMITATEM B (sequuuntur enim cap. 3 et 4, in capitulis p. 24* recte: IIIde puero eenturionis), idem cap. ordo in P, De filio reguli absente dni uerbo sanato H, De filio regnli resuscitato vel sanato v dehinc PB, inde H Bv regnlas P1 corr. m. 2 Bubplioabat P 2 post filii, se x eras. B 3 corporea υ anxiantis (x ex t) P, an*iantis (corr. ui m. 2) H 4 larga] vel large eras. m H, om. v humantaa-q (ni exp.) P 5 domum PBt (corr. m. rec.) eubpendit H qao4 (d a m. 3) B a] eras. in H, om. B" 6 praestetit B 8 imp*eriosa H quae] que eras. in H, q (ui exp.) P 9 aunuit i libri 10 eernat] t a. I. m. 1 B 11 decreuerat υ adfuturum (f a m. 2) P adfuturum] sequ. m (P)B IIII. DE SOCRVPETRI cf. c. 4 12 de eodd. PB uide supra, de eo quod diaeraa loca i tranent (lustrauerit in capitulis) cunctos sanandos H, de sanitate per multa loca multis restitata b compita domos B per que P et aicos r nicos 8. I. B 13 mormoram 1 14 menbra P, men*bra B cum] caput nouum incipit in HB υ: xpo leprosus dicebat si uis domine potes me sanare H, de leproco sanato uel mundato b 16 infecilitate H pfu∗sus (s eras.) B 16 mis*erior (t eras.) B si uis, potes me mundare. non fuit supplicis isto parua fides in uerbo, qui suae mundationis effectum in diuina tantum uoluntate credidit constitutum. namque ut eum Dominus sancta contigit manu dicens: uolo mundare, confestim bicolor aegritudo discessit, ponensque maculosae cutis horrorem peregrina corpus caruit foeditate. cernebatur a populis repentino mutatus auxilio sanamque proferens iam figuram uera magis in specie suoque minus agnosci uisus est in colore.

Petri socrum uiolenter affectam correptis igne uisceribus anhela febris urguebat, ualidique lampas ardoris aestuantibus acriter medullis insederat. pendebat sors animae trepidantis ambigua inter funus et uitam, gelidaeque mortis aduentus nimia coquebatur flamma membrorum. ast ubi Dominus aegram periculis inuolutam salutifero tactu uisitauit, letale subito fugit incendium uiuaci fonte restinctum, surgensque mulier sospitata, sedulis officiosa seruitiis, quae modo languerat, sui medici fit ministra.

Quin etiam diabolicae feritatis insaniam a membris 4 Matth. 8, 3 1 potes* (t eras.) P 2 mondationis ex mandationia H* affectum P in din mutatum P 8 nolnmtate B orederit (credidit eorr. m. 2) P institutum H2 (ex conat.) v 4 sacra rl HB" uoln P 5 macnlose P 6 peregna (ri a m. 2) B post cernebatur ras. 3 — 4 litt. in H 7 mntatnr P, m∗tatus H, motatns I 8 spetia suo quae P, specie* (s eras.) quoque H, specie quoque Bv agnoscit (t exp.) P colore] DB PVERO CENTVRIONISB cf. supra c. 8 9 de PB uide supra, de socru Petri a febribus tacta sanatn H, de socrn Petri febre liberata v affectum P correctis P1 (corr. in correptis) 10 nrg*ebat (n eras.) B nalidoque H lapsa H aestnentibus P 11 insederat] r corr. P 12 in B adnentn coni. Hartel 13 nimio quoq;batur P1, coquebatur corr. m. 2 at HB" 14 tactu salntifero HBv loetale BHB, laetale P 16 sospita P officioso P1, -sa P2 sernitntis H, sernitii B qu∗ae (i eras.) P 17 medioi fit (c, i a m. 2) P 18 VBI nr POTESTATE PRECIPIEBAT SPIRITIB. IMMVNDISR, de spituum eipnlaione nigrorum H, Bpiritibus immundia imperat v diabolice P foeditatis P, seueritatis HBv saepius humanae misericors conlisionis exclusit, ne in diuinitatis opus insertus saeuiret spiritus non diuinus, passimque cateruis innumeris usum corporis sauciati morbis fugientibus reformauit atque uaria populos clade languoris periculo deficiente subtraxit.

Dehinc litoreM harenosi callis oras obambulans paruae lintris tabulata conscendit ac discipulis comitantibus coeperat transfretare; cumque motu carbasi tumentis inpulsa procul ueheretur a litore iam carina, surgit hiems inmitis et aspera, totum mare funditus procellis exagitans ac puppim fluctu recedente submersam undis iterum tumentibus alleuabat. turbauerat maestos salus desperata discipulos nullumque remedium in sua prorsus arte consistere fateri cogebantur et nautae; cuncti se denique iam perire et aut tabularum trabibus inhaerentes aut brachiali remigio peruolutos scopulosis credebant naufragos litoribus conlidendos. Christus autem, uerus gubernator ac prouidus, modico ceruicali suffultus fluctuanti dormiens quiescebat in puppi, sopitus corpore, peruigil maiestate, s ne in 1 sepius PHB excludit P rem (rem exp., ne in a m. 2) P serairet H, seui ra B sps (8. l. m. 2) P 2 diam* 0 i* corr. m. 2 cateruis om. B ...3 saatiati (corr. m. 2) P 4 atque PH, a∗qu∗ H, aqua BI, fori. aque uel atque a cf. v. 46 langom (A a m. 2) H 6 DB TRANQVILLITATE MARIS B, de temtate (ric) maris imperio dni sedata H, Christo nauigante tempestas discipulos tnrbat υdeinde H, dein Bv orans P 7 consendit (c am. 2) P cominitantibus P 8 inpulai P 9 a litore neheretnr b allitore P iam om. B imitia H, in- ex im B 10 tontum B a c (c a m. 2) B 11 recedentg H summersam P, submersit H alleualabat H 12 meatos PBH, mestos (o ex n m. al.) B disperata P1 R 13 cogebatur H, cogebitor CoL nauta Px corr. m. 2 14 tabulorum P trabibus (in mg. at uib;) B, tractibus PHBv inerentea P 15 aut om. P fort. prouolutos scopiosis (1 a m. 2) P 16 conlidentes H 17 profidus HB (corr. in ui m. al.) I Gall. ccnrieali s. I. P2, ceraicalei B 18 sopitus* P, in eras. in H corpore] eras. in H magestate P quoniam secundum Dauiticam prophetiam: non dormitabit neque dormiet qui custodit Israhel cumque discipulis una simul uoce clamantibus: Domine, libera nos, perimus, exurgit suscitatus, uentis imperat ut quiescerent, mari praecipit ut taceret, subitoque ponti pariter et aetheris inopinata temperies praesentiae proditrix fit diuinae. quid igitur conuenit illa de tempestate censeri? numquidnam pelagus saeuas erexit procellas in Dominum, ant seditiosum flabra luctamen contra suum mouere nisa sunt conditorem?absit ut hoc elementa temptauerint, quod iniuriam ingereret maiestati: sed ut cuncta Christi uirtutibus humili deuotione subiecta potius sentiamus, omne creditur fretum Dominica nauigatione laetissimum, quod uenerit obsequens ac procurrens ex imis undarum sedibus aestu candidiore feruescens. sic etiam leuium praepes natura uentorum puppim, qua Christus insederat, alis uolucri iucunditate diffusis tamquam regia ducis castra coetu famulante uallauerat. neque enim cui uiolentae potestatis licentia suffragatur imperioso facile cogitur obedire domino, sicut 1 Psal. 120, 4 3 cf. Matth. 8, 25 1 q⁂(qum) H, om. B prophetiam d. ΗΒυ dormitanit (u ex b) HB 2 castodiet (e exp.) P 3 uocę simul P mare 4 eisurgit PB suscitatis P tonare (tonare ezp., mare a m. 2) P 5 praecepit PB pariter iter HB υ, patuit iter Col. in b baeris (h a m. 2) H oppinata (op- exp.) P, p ante p eras. uid. in B 7 numquid∗∗ H 8 i H 9 moue.re B ut om. « P B H haec H 10 ∗lemta (1 ex d) B temtauerit (p, n a m. 2) P incuriam P gereret PRB, generent H, ingereret v (generet Col.), fort. ingererent magestati P 12 censeamus 0 om.ne (i eras.) B 13 obstrepens coni. Hartel pcurrens P, pcure rens B 14 aestuand. P praepens P 15 natura P, post natnra ras. 4 vel 5 litt. in B puppim (p, exp.) P xpo P alios H uolucris PHB 16 iocunditate libri (di 8. I. B) regia] s. I. B* 17 uilente P, uiolentiae Bv, uioe∗∗∗ (enti\' eras. uid.) H, uolente B, fort. uolenti 18 imperiose B cogitur R, coitur P, cogatur HBv dno PRH υ, dominio B aequor et uenti diuinis Christi iussionibus inclinati cursus rapida commotione praecipites languenti subito deposuere torpore.

Interea quieti iam gurgitis Dominus lenitate transueetus relicto nauigio per oram uicini litoris incedebat, cum repente duo uiri saeuissimi torua daemonum legione possessi de sepulchralibus monumentis fremitu prosiluere terribili et ob hoc ferreis catenarum nexibus innodati. heu quam grauis est furoris condicio! qui uim sustinet lacerantis insaniae, illum necesse est et uinculis poenalibus subiacere. conuenienter tamen spiritus ille nequissimus inter busta magis habitabat et cineres, cui nihil est cum uita commune. tunc Domino ueniente perterritus et a sedibus purgatae mentis exclusus, in humanam rursus effigiem, quam Christum uidebat gerere, metuens intrandi licentiam postulare, pecus inmunda sordium obscenitate laetissimum et olentis caeni semper amicitiis inuolutum pro suis adire meritis impetrauit. quippe niger, hirsutus et horridus, propriae deformitati consimilem studuit eligere mansionem tristisque continuo phalangis incursus - 1 1 aequrum HBv xpi (i ex s) B inclinata R 2 ra*pida (p eras.) B deposciere H 3 torpore] t ex c P, torpere H 4 DE D,OB- TIRIS d QB- DEMONIA ELECIT R, de lectione demonioxum misaa in porcos H (corr. m. 2), Demones in porcos immissi v qaiet∗am (i eras.) P, quietiam B, quin etiam Hv gitis (gur a m. 2) B dns͠ s. 2. Bl 5 eum P 6 torua B, eras. in H, tnrba PB, turba uel turba et b sepulchralibus libri 7 *et (s eras.) H 8 post ferreis, modi exp. in P psili*ere (i, ex u) B innodati om. P, n, ex d, d ex n m. al. in B qua H 10 et om. P ninclis b conuenit (en am. 2) R, ∗∗ conuenient (et eras.) H 11 **bnsta (ar eraa.) H magis abita magis habitabat P, m. habitat B 13 sepedibus (pe exp.) P mtis (tis ex te) B excloai H 14 metuens (me a m. 2) H 15 licent*iam P o inmunda (a ex o) R1 16 *ceni (s eras., o am. 2) R, ceni* (s eras.) H amicitiis] haud suspecta uox Gall., amicis H 17 addire P 18 yrsutas P 19 tristesq; PB, a tristeq- (s a m. al.) B falangis la P, palangia H, phalanges B triatesque-phalangas ν (exc. Col.) gregem peruasit, impulit ac necauit in marina praecipitem fluenta porcinum. nec inmerito diabolus generaliter dicitur inimicus, qui cunctis ita sit noxius, ut et quos odit impetat et quos amat extinguat.

Hinc Dominus nauigio rursus famulante snbuectus natalis soli fines intrauit, ubi quia creator omnium nasci se uoluit, illius regionis oppidum suam patriam nuncupauit. tunc ad eum quattuor uiri ceruices lecto suppositi quendam detulere languentem, uix adhuc hominem, iam cadauer. cuius uita motu corporis carens funeream praeludebat imaginem. ita membra iacentia, resolutis neruorum uinculis ac dimissis, per fluxos artus et saucios morboque marcidae tabis alienos uti propriis officiis non ualebant. quem ut Dominus supernae uirtutis egere uirium restitutione conspexit, a peccatis prius curauit absoluere, quae malorum omnium sunt radices, ut in hominem depulso sordium squalore mundatum tamquam praeparatam sibi salus introiret in domum. dicit ergo iacenti tunc misero, sed felici protinus adfuturo: surge, tolle grabatum tuum et uade in domum tuam. nec moratus 18 Harc. 2, 11 1 in marina s. I. R3 praecipitem ex percipitem P 3 ita eras. in H, om. ν et, s. I. P impetrat P post quos ras. 3 litt. in B 5 DB PARALYTICO B, de paratico dimisso sanato grabatttl C m. 2) tollit H, de infirmo qui inssns (uel iussum) grabatam tollit ν hinc (h corr.) P uectus 2 subuett (in mg. snbnent\') P naturalis fines P 6 post soli ras. 3 litt. in B ubi quia] ubique HB, ibique v, ubique ued et ubi coni. Gall. post ubique ras. 3 ud 4 litt. ita H om P nascisse P, nesci B 7 illins s. I. R2 12 Nexos B, fnsas (as corr. ex ns) H martidetalis P alienis H ut B 13 nolebant P superne P 14 nirigium r.. P conpexit (f a m. 2) P 15 abssolnere P quia P1, eorr. in quae m. 3 oms P, *ominn (h eras.) H in om. B • 1 16 dpnlso B tanquam (ta corr. m. 2) P 17 dicet (corr. m. 2) H 18 affuturo H, affecturo B, efFecturo Col. Gall., foro Par., futuro Arev. grabbatum PB, grabattum RH ille parere iussis adsurgit, ex inbecilli ualidus, ex desperato confisus, ex moriente uicturus, tollensque lectulum in quo iacebat inmobilis et ipsius arentis ligni robore factus aridior, suis tandem plantis incedens alienis se gaudet caruisse uestigiis grataeque mutua redhibitione mercedis uectorem proprium humeris famulantibus mox reuexit.

Haec igitur Domino faciente miracula principis synagogae filia uitalibus terminis occupata, supremae lucis spiramenta perdiderat iacebatque corpus inmobile, soli iam debitum sepulturae. tunc amissi pignoris clade genitor sauciatus excurrens, cui finis extremus spem generis abstulerat iam florentem, lacrimans ingemensque Domini uoluebatur ad pedes. uix uerba precantia singultu quatiente confirmans, miserere patris orbati, miserere senis, inquiens, destituti. unicam habeo uel magis habui filiam, quae modo deficiens in annis necdum puberibus constituta, paterni mihi nominis cernitur abstulisse uocabula. confer opem et subueni dilapsamque animam membris restitue iam frigentibus, cui totum posse suppeditat, cui totum posse nil obuiat. tales uix ille preces impleuit, 13 cf. Marc. 5, 23 1 iussit P adsurgit PH1 ei] et H inbeci*li (1 eras.) H, becilli B et P 2 in om. PHBv 3 et] 5 P ipeeius arentibus P 4 incedere n 5 grateque PH morare ibitionem P mortaa H redibitione HB mercerdis B 7 DE ARCHISTYNAGOGO cvrvs FILIA. INTERMABAT\' B, de prece archisinagogipro filia resuscitanda H, principis filiam Dominus sanat morion bundam v ci en famnlante P suppremę BH, snpraeme P\', supernae n, supremae-sepnltarae om. P1, in mg. et supra uersum add. m. 2 9 iaeebatquae H 10 amissi PB, amis∗∗ (si eras.) H, a miseri B Bv exclndens P 12 n lacrimas (n m. al.) B 13 ti quasigente (eorr. m. 2) P 15 abni P ui q- (ui a m. 2 exp.) P 18 subeni∗ (t eras.) P dilapsam (a, corr. ex u) P restitu*e (t eras.) H 19 frigentis PR tatum (corr. m. 2) P 20 posset B nihil B obiit H, obi**at B et iam Dominus constipatus discipulis et cateruis ad puellae gradiebatur funera suscitandae.

Ibat autem turbis mixta nimio ornoris fluento per annos duodecim mulier sauciata, quae medentibus plura conferens nihilque proficiens, et facultatibus pariter uacuata perdebatur et sanguine. sed ubi credulo iam sani cordis arcano fidelis coepit abundare praesumptio, mediis se cateruis uehementer inseruit paruamque saltim desiderans summitatem Dominici contingere uestimenti latensque posterius ab extrema pendentis ora laciniae furtiuam subito rapuit sospitatem. o quam rebus arduis impetrandis plus est confidere quam rogare! quippe uenit ex corde fiducia, preces ex lingua precesque saepius sine corde funduntur, fiducia sine corde non nascitur. ecce nunc femina longae passionis supplicio desperata uenit ad medicum, non obsecrans, non ingemens, non deplorans, sed tacens abstulit quod quaerebat. stabat in ore muto silentium, et animus clamabat ad Deum. mox undosi sanguinis riuos maior fidei desiccauit alluuio, cunctisque gratiae d 1 aetiam P dispulis (ci a m. 2) P 2 puellam ingrediebator P1, gradiebatur corr. m. 2 suscitande P, auscitanda H 3 DB PROFLVTIO SANGVINISR, de muliere a profluuio sanguinis sanata dominicę tactu H, de muliere a profluuio curata v terbia (corr.i m. 2) H immixta B" fmento P annis P 4 sautiata I (c a m. 2) P, Bauciataque HB 5 nil HBv perdebatur Hartel, I prodebat PH, prolueebat B, prodibat B" 6 oredulo om. P cor- 1 poris H archano BH, archana P 7 babundare B 8 paruaq;: P, parua C eras.) B, paruam Ην salutem H, sal∗tẽ (u eraa.) B,II saltem ν 9 ueatimentis P 10 lacinio B furtiua PI sospitate P 11 plures P, eet om. H" 12 preces. (q eras.) H, I n linliguae (u a m. 2) R; preces ez lingua, precee sepius Col., ez lingua preces saepius ν 13 corda P fundantur (corr. m. 2) P 14 longe (on in ras., a. I. m. 2, in mg. m. 2 longe) P "nit (ue a m. 2) H 15 gemens HBv 16 sustulit (m. 1, corr. m. 2) H gerebat P mutuo Col. 17 exclamat P, ex clamabat (ex a m. 2) B dmn Pv 18 fides (s ez i m. aJ.) B pott deeiccauit ras. 2 verb. (sui muneris?) H cf. seq. adluuio B muliebri PB muliebris ignaris Christum non latuit sui muneris donum, de cuius fontibus emanauit quod spes confldentis impleuit, furtumque publicans tam fidele donis salutaribus remuneratus est uim rapinae.

Ventum erat interea miserandae domus ad tecta lugentia, funus ubi uirginis inmaturum lacrimis omnium iacebat expositum, coetusque flebilis ac tumultus uniuersa uocibus amarae iubilationis impleuerat. clangebant gemitu modulante tibicines cantus inferis blandientes, et inlaetabilis multitudo discurrens crebris clamosa doloribus aedes confuderat infelices. uetat Dominus fleri somno compositam, uetat ut mortuam lugeri uicturam. cunctis etenim corpus uidebatur extinctum, soli Christo, qui ad uitam uenerat largiendam, sopor apparebat infusus. et hoc quidem ad eius gloriam pertinuit singularem, quod defunctam dixerit dormientem, ut admirabilium scilicet facta uirtutum parentibus monstraturus, minus se donare pronuntians quam donabat, humanae laudis declinaret iniuriam. tunc cadauer inmobile corpusque iam gelidum et frigidae mortis rigore constrictum spiritus igne remolliens imperiosae uocis arbitrio uirginem suscitauit a tartaro semelque progenitam uiuere praestitit bis puellam. stupebant parentes in 1 donam 8. I. Pl 2 fonte HB" 3 remuneratas H, remuneratar B" 5 YBI RESVSCITAVIT FILIAM ARCHISINAGOGI R, ubi resagcitat filiam archisinag H, de paella mortua sascitata v miserende P, mirandae B 6 fanus ex fumis B inmatara P 7 actam uultus P aocia PB 8 plangebant BI tubicines P1, t.bicines (n eras.) H 9 inferiis coni. Gall. 10 cedes P 1 confunderat B infelicis P 11 fere 1 s. I. R2 uetat* ut-mortuam P ut eras. in H, om. ν lugere HB 12 et.enim (e eras.) B extinctum - dixerit om. P1, add. m. 2 13 aparebat P 14 quidem (8. I. m. 2) H 15 defancta P, defanctum B aitam mirabilium P, nt mirabiliu* (s eras.) H 16 facta (a, ex o) B munus B sed P 17 pronuntiat P donabat B 18 iam] eras. in H, om. ν 19 constricttl (corr. ex uctQ) B 20 semelquae H 21 pBtat H, prostitit B stupebant (e ex te) R, Btudebat H x. 16 filia cunctantes credere quae uidebant, subitaeque rei iucunditate permoti gaudio lacrimis plus perfusis genus mutauere plangoris.

Inde peracta recidiuae lucis operatione discedens duos conspicit uiros amissis luminibus, seuciatos, talibus paene uocibus deprecantes: miserere;aoatri, fili Dauid. illam scilicet misericordiam postulabant, ut noctem remouens caligantem extinctis diem uultibus reformaret. quam tutum credere, quam sanum est in Deo studiose confidere! corde siquidem iam uidebant qui Christo gradiente lucis semitam sentiebant. tunc oculi maesta supplicum caecitate compressi, uelut. oleo torpens ignis infuso, tactu micuere Dominico dextraque serenitatis applicita suis.luoernia radiarunt ora. uidentia.

His itaque uix dimissis alius morbis et triplicibus oblatus est inbecillis, qui uoce desertus, uacuatus auditu, per inania raptis usibus membra, plenus solo uidebatur esse daemonio. hunc uersis in contrarium causis Dominus ilico sic curauit, ut daemonio uacuasset eiecto, uoce pariter et audita repleuisset infuso. 6 Matth. 20, 80 1 conctantes P que P1 subiteque P, subita.que H, subitoque B iocanditate PBHlB 4 DB DVOBVS CARCISR, de daoram sequentiumatque clamantiu illum natiene ceeof H, ducs caocos curat b 5 ac missis (c exp. m. 2) P sautiatos PB 7 dob precabantur Hv, deprecabant PB caligatem P 8 ex∗∗notis H, ex cunctis v cf. v. 145 totum P, tutum est ν 9 studio intendere se confidere H 10 uidebat B gradientS P 11 meam. P, mestã H supplicum P, supplici. H, suppliciũ (li in ras. m. al.) B, supplicii v compressi torpens sigpo infuso tactum P 12 torquens H igni RH cf. v. 149 hic uere P sorenitatis (e a m. 2) P 18 applicata B lucerna H 14 DE MVTOET SVRDOR, de demoniaco surdo mutoque curato H, demoniacum surdum et mutum curat v uixj eras. in H oblate H 15 uacuatus. (8 eras.) H inania. H 16 demonio PHB 17 uersis PB (i ex u), conuersio HBv causis causie.f (corr. m. 2) P 18 e.iecti H auditu∗∗ H repleuit et P

Nec cunciatns duodecim quoque discipulis tantundem tradere potestatis iubet eos omnia posse perficere, quae uideant. se fecisse, totisque uirtutibus opulentos mittit ad\' ouium indaginem perditarum, domus scilicet Israhel, quia necdum per omnes iugiter gentes huius nominis disperserat dignitatem. euntes ergo, sic ammonet inter alia quae iubebat, praedicate dicentes: quia adpropinquauit regnum caelo-rum. infirmos curate, mortuos suscitate, leprosos mundate, daemonia eicite; gratis accepistis, gratis date. tamquam si diceret pastorali Dominus cura sollicitus: ego nobis operariis utpote sollertibus commendo cautius greges bonus pastor existens, pro quorum uictuali solacio proprii iuris agros impertio: nullus itaque meis agnis et ouibus uendat pascua meae potestati subiecta. quod ideo prius apostolicae tradidit disciplinae, ut ab eorum dehinc magisterio propagata in posteros deflueret sequentis aeui doctrina 6 cf. Matth. 10, 7. 8 1 TBI MISITXII APOSTOLOS AD PDICANDVM B, de potestate curationam discipa) data H, Verba Christi ad apostolos b post disci- pulis ras. 3 vel 4 litt. in H 2 potestates B quae otn. H nidebant Bv 3 emittit (a eras.) B indagine P 4 perditorum H neodum B 5 disperseret H 6x autem B -.labsbú amnet P, ammonet BHB ali* (a B. I. m. 2) H nidebat et (corr. m. 2) P 7 adppinquabit B, adpropinanit H, ppinquabit B, propianit v 8 aueeitare P lepsns PHl 9 demonea H, demonas v eiecta P 10 sio B post diceret, a eras. 1 in H cura Dominus B 11 ntpute H1B solertibus (1 s. I. 8 m. 2) H, solertibus Bv carutius (s eras.) P 12 solatio (eorr. m. 2) P 18 ruris (ra ex i m. ai.) B annos (g a m. 2) P, agnos B nulli H 14 uendit (corr. m. 2) P psscuq P meae P, mea H potestatis PB ubi sectam P 15 abpo- .0 stolicae P disciplenae H magesterio P 16 postera (corr. m. 2) P ppagata H posteris H aeui] sequi P 16* sicut ex uno paradisi fonte quattuor leguntur amnes erumpere, de quorum tractibus deriuata per totius mundi limitem flumina uagantur innumera. quisquis itaque deitatis opus exercet, quod non proprium gerit, sed spiritali dignus traditione suscepit, puri muneris gratiam consecutus, puri muneris gratiae sit deuotus, ut dispensator potius quam uideatur esse mercator et cantico Dauiticae iucunditatis impleto spem sibi uitae sic pronuntiet adfuturae: quia non cognoui negotiationem, introibo in potentiam Domini. nullus namque sine Domini largitate potest habere quod ministret aut unde dona distribuat, si non acceperit quae dependat. Paulum audiamus apostolum similiter haec dicentem: sic nos existimet homo ut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei. hinc iam quaeritur inter dispensatores, ut fidelis quis inueniatur. et iterum monet idem doctor et dicit: quid autem habes quod non accepisti? quod-

si accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? Synagogam deinde Dominus cum fuisset ingressus, cernit inualidum stupore dimensi corporis mancum, membris seminecem sauciatis, totum nec uiuere nec obire, cuius arentem 11 of. I Cor. 4, 1. 2 15 cf. ib. 7 1 sicut- tractibue om. HBx (sicut coni. Gall.) paradid B leguntur 8. h R2 amnes aues (corr. m. 2) P 2 diriuata (e a m. 2) P, diriuata B 3 inmunera B 4 traditione 8.1. P1 5 puri numuneris (corr. m. 2) P gratiam-muneris om. B ∘sit P, om. H, fit Par. 6 dispensat- P 7 pnuntiat P 8 adfuturae] ad s. I. R2, affuturae HBv qui. (a eras.) H, om. Bv negotiationes Bx 8 potentiaf P 10 habere famulis Hv, famulis B minister P donantis∗tribuat (s eras.) P, d. distribuet HB 14 hic HBv post dispensatores ras. 1 litt. B queritur PH in H 16 quodsi accepisti s. I. p2, om. B (in mg. m. al. cepisti) 17 gloriaturis (ris a m. 2) P quasi qui Bx non om. H operis P 18 de EO QVI HABBATMANVM ARIDAMR, de manu arida in sinagoga ilioo restituta H, Aridam homini dexteram Dominus reddit c deinde] de, s. I. B* 19 demersi H 20 obedire (corr. m. 2) H dextram pigri torporis glacies amputarat, desperatis usibus iam positam. tunc imperioso potenter auxilio palmam neruis cessantibus alienam in calorem sanguinis uenarum motibus animari non arte praestitit, sed iubendo concessit dicens: extende manum tuam, et extendit manum suam, et restituta est ei sicut et altera. uere Dei munus istud est singulare, quod incessanter exercet qui humanae saluti nihil adimit et semper uniuersa restituit.

En iterum lubricus adest ille chelydrus et noxius instaurator ad dolos artium uetustarum, qui liuido ueneno fellis uberrimus, tabo pinguescere gaudet humano, quodque per multos alternis passionibus occupatos saepe uirus effudit, in unius totum membra saeuiendo congessit, cui mentem rapuit, uocem clausit, lumen extinxit, triplicesque simul clades innectens mutum caecumque conpulit insanire. huic misericors totius mundi Saluator, lux nostra, sermo genitoris, obsceno spiritu proturbato nisum reddidit, os mutauit; perque uerbum uerba proficiunt, per lumen lumina reuiuiscunt. \'

Mulier quoque uenerat sospitanda, ueteri magis contracta morbo quam senio, gestu tremula, gemitibus anhela, scapulis 5 cf. Matth. 12, 13 1 dexter P corporis torporis glaties (c am. 2) P amputaret (t a m. 2) P, amputaret H, amputauerat v 2 Bopitam Bv palmam] ma in ras. m. 2 P neruis] meruit v 3 aliena P, alienum v 4 animali P, amari H 6 t est restitua ei (t, est a m. 2) P ei om. H et om. B v 7 est istud v salutis H 8 nil B v destituit P, restituet H 9 DE MVTO CAECO ET SVRDO R, de ceci ac muti sanatione lunatici H, mutum & caecum factum a daemone Christus sanat v ille om. B chelidrus P, cqlydrus B r corr. in B 10 ad — uetustarum om. Bv ad dolosa... uetus ..... H liuidi B 11 uberrimis B 12 occupatis B 14 clausit (sit ex dit m. 2) B eitinit P innectens (ens in ras.) P 16 obscino (deinde ras. 5 uel 6 litt.) B 17 pturbato P, turbato v reddit B nouauit HBv perquae H, perqS B 19 DE MVLIERE QTAM INCVRVATERAT SATANAS ANNIS DECEM ET OCTO R, de erectione mulieris XVIIIno curatae (XVIII anno in cap.) H, Mulier incuruata sanatur uel erecta v 20 anela B scapulis (a corr.) B curua, uultibus inclinata, semperque despiciens humilem cernua depressione tellurem. quae Domini uirtutibus alleuata post octo iuges annos ac decem membris erecta suspensis caelum tuetur ac sidera globumque solis ardentem aliquando reminiscitur se uidisse. quid differat idola colentes aduertite inter Deum, quem fugitis, et daemonem, quem placatis, si placari tamen is possit, qui laedere non desistit. omnes enim quos ille possidet opprimuntur, quos Christus iugo suauissimae leuitatis onerat alleuantur.

Inde com populum in deserta sese prosecutum ut Moyses typicus et propheta uerus aspiceret antiqua uictus sterilitate deficere, maxime mirandis antiqua solatia reparauit augmentis. tunc siquidem repentinam multae uolucris carnem, duorum modo piscium redundare fecit quantitatem; tunc uberrimum caelo manna diffudit, modo quinque panibus distributis totidem uirorum milibus epulas abundare concessit. ceterae modus turbae delituit mulierum paruulorumque multitudine numerum non habente. quodque magis amplius admireris quisquis ista perlegeris, si necdum tibi nota didiceris, post expulsam saturatae plebis esuriem cophinos ablata duodecim fragmentorum moles impleuit. nec tanta fuit copia cum daretur, quanta fuit in reliquiis iam fastidita cum tollitur. 1 despectans Bv 3 uices P 4 ac] ex hoc B 5 differet H auertite H 7 ledere libri 8 oppmantur P 9 leaitatis P honerat P 10 DB QVINQVEPANIBVSBT DYOBTB PIB- CIBVSR, de duobaa piscib: et qainq: panib: tarbis pas- H, In deserto duobuB piscibus et panibus turbas pascit v 11 uerunt P aspiret Par. antiquae b fort. uictum sterelitate B 12 maxime mirandis antiqua scripsi, mazimus antiqua P, maxime miranti I qua R, maxime miranti antiqua H, maximis antiqua Bx solatio P aitmentis B 13 fori. carnem dedit cf. Carm. v. 211 14 modo duorum BHv fecerit PRH 15 magno P 16 habundare PHB modo H, motus v 17 delicti ut P, dilituit H paruullorum quae P, parumolorumque HB multitudiuem HB 18 habentem PHB iam mireris P, ammireris RHB ita H Col. 19 perlegerit P expulsa P saturate P, saturitatẽ H 20 exuriem P, esurientem H quofinos P fracmentorum PH 21 condaretur P, c. daret Hv 22 reliquis PH fastidiata Bv (except. Ârev.)

Interea sub caerulosa aestuantis undae feruores oceano diem suscipiente praecipitem, cum stellatae noctis proximum uesper pallidus nuntiaret aduentum, terris magistro residente discipuli marinum soli petiuere nauigium furebatque pontus expositam flabris aduersantibus in carinam. tunc umbrosae noctis quarta fere uigilia calcatas Dominus super undas obambulans. tumidos spumosi gurgitis fluctus placido comprimebat incessu, sacraque Christi uestigia miti pelagus alluuione lambebat. mirantur nonam subito periclitantes aspectum, pedestri sub calle uias patuisse nauigeras. cunctisque nutantibus, utrum uere Dominus appareret, an oculos metu discriminis obumbratos incerta caliginis simulacra deciperent, Petrus fidei socius et amicus, cui familiaris gratia Christum semper agnoscere concedebat, ut ad eum pergeret postulauit. uocatusque nil trepidans in marina descendit, nulla refluentis undae rapacitate submersus, qui Dominicae manus auxilio subleuatus potentis dexterae tutissimum confugisset ad portum, perque uitreos salsi marmoris campos callem secuit, contra mentem pelagi uiator existens. o fidei crescentis augmentum! pridem retia pauperis contempsit, uitae solatium; nunc ipsam rennuit uitam, quatenus ueniret ad Christum. 1 VBI VENIT AD DISCIPVLOS ABVLANS STPEA MARE B, de ambalatione dni super aquas et de dexteram petri porrectione H, Super undas ambulanti Petro dextram Christus porrigit v caerulosa PHB v, cęrulosę B estuantiscinde P feruoris Bv, fort. feruore; caerula aeetuantis unda feruoris v 2 suscipientem P 2 praecipitem um. B stellatae] si illa te noctis P 3 per p. Bv pallidumv 5 imbrosq B 6 n undas P 7 v m spondosi P fluctibus P cumprimebat P 8 abltuione Hv lambebant P 9 periclitantis P aspectus P, aspectu B 10 nauicetas P 12 simulata B 13 potius P, saucius n 14 semper Christum v 15 descendens H 16 inde P Bummersus B, submersis H dominice P 17 confuisset P 18 falsi H maris Hv, marmoris ex marinogis B contra mentem PBlv, contrementem BHB* 21 quatinus B

Genesar igitur terram coetu comitante discipulorum relicta Dominus naui calcabat, cuius incolae gratum suscipientes aduentum, suos diuersis languoribus impeditos ad diuinam sanandos praesentiam congregabant, ut fimbria saltim uestimenti eius adtacta morbis mederetur asperrimis. et quisquis meruit hoc potiri, compos factus est mox salutis. quam pretiosa fuit haec uestis! uel pretium magis ista non habuit, quae nullo uenundata commercio parui fili muneribus ipsa redimebat uniuersos.

Hinc Tyri Sidonisque praetereuntem regionis itinera mulier Chananaea pro filiae uitio anxiata, quam spiritus ater insederat, suppliciter obsecrabat se canibus postulans exaequandam, qui dominorum mensas sagaciter non relinquunt, ut reliquias delambentes excussas cadentium micarum exiguitate pascantur. uox humillima, sed fides excelsa, quae filia sospite canem transtulit mox in ouem, inque sentibus suae gentis exortam Hebraei graminis fecit introire per pascua.

Alta dehinc iuga montis ascendens populo comitatus innnmero milia claudorum pariter et caecorum, surdos etiam leprososque conuentus ac manibus inbecilles et quicquid aegrum uulgi confluxerat, usum reformauit in pristinum suisque 1 VBI DBSIDERANT TANGERE FIAM VESTIMENTI ERVS (mbri a m. 2) R, de cunctis in genesar infirmis curatis H, de miraculis factis in terra Genesar v terram-comitantem H discipulo P; post discipulorum lacuna 6 litt. in B 2 nau1 B 3 diuersos H sanandas P congegabant (g, ex b) P flmbriam P saltem B fj attacta R ad taceam orbis P 6 campos P 7 magistra non P nulla P 8 comertio libri 10 DE MYLIERE CHANANEA. R, de cananee filia a demone liberata H, Cbananeae filiam a uexante spiritu liberatam v pter eandem P itincre P, itenera H 11 filia P, filio H1 corr. m. 2 anxiata scripsi, sautiata PR(?), sauciatae Hv, saucitatae B, sollicitata coni. Hartel quum P uter P, a∗ter (u eras.) H 12 exsequandam H 13 reliquid P, relinquent RH 14 delabentes P excusas P pascuntur P 15 sospitae R 16 scnsibus P 17 pascuam B 18 DE DIVERSIS LANGVORIBVS RH, millia aegrotorum a morbis liberata v comitatur P in miro P, innumera R, -ro s. 1. m. al. B 20 et leprosos v manus B nernis et motibus organa debilium statuit temperata membrorum.

Dumque mirabilis operatione uirtutis agmen refouet sauciatum, dies tertius decurrebat, et in locis arida siccitate ieiunis nullam uictus attigerat plebs defatigata substantiam, geminisque laboribus excitandum languens inedia nutriebat incommodum, si per callem redituris gressibus ingeminantem longam penuriae sarcinam populus sustineret exhaustus. qua miseratione flexus Omnipotens, qui semper largus panis est indigentum ibique cibos impertit, ubi fruges sterilis necessitas abnegarit, paucis admodum modicisque pisciculis et septem panibus comminutis quattuor uirorum milia saturauit praeter feminarum agmen inmensum et paruulorum examen apibus coaequandum. utque magis aliud plus mireris, auctae sunt epulae, dum uorantur, et cibos morsibus enutritos fecunda mensis detrimenta generarunt. expauit proprias fames fugitiua reliquias septem sportarum cumulis adgregatas, ubi tanti fragminis ubertate collecta uidit paruo de semine messem redundare multiplicem.

Quamuis autem humani corporis Christus a maternae generationis occasu membra uideretur ferre mortalia, latere tamen Deus esse non potuit, quia nec ciuitas in capite montis absconditur constituta, nec ardens cauo ponitur lucerna sub modio, sed altius eleuata uiuacis flammae substantia lumen 1 statnit] 8. l. R teppera tam̃brorũ P tempera»*ta m. B 3 DB SEPTEM PANTBYS ET PISCIBVS PAVCIS RH, septem panibus et paucis piscibus pasta multa hominum millia v sauci∗∗tũ B 4 arida] da corr. in la B ieiuniis P 5 atigerat P, adti»gerat H\', attiegerat B plebs] s. l. B 6 gemmisq; H langues H 7 calem P ingeminantem] Hartel, inminentem libri 8 penuriam H sustentaret P exaut\' P, exausus H, exhausus I 9 largus ^ P 10 indientum P, indigentium R cibus R ibique] ubi t steriles JS, sterelis H 11 abnegaret PR, abnegarat B ammodum HB1 et septem panibus om. P 12 cumminutis P milia uirorum Hv 14 apic\' P mirens P 15 morantur H contritos coni. Hartel fecundae P 16 generant P, generarQ B fugitiuas P 2a DE TRANSFIGVRATIONE IN MONTE RH, in monte Dominus transformatur v humani] ras. in H 24 set H1, corr. m. 2 flam͠∗e (m eras.) H omnibus administrat. tribus namque discipulis secum testibus in excelsa montis abductis speciem suae gloriae transfiguratus ostendit et uelut igneus solis radiauit aspectus, niuis candorem uestibus imitatus. cur uero diuinae maiestatis splendidissimam claritatem, quam nullius aspectus potest acies intueri, solis et niuium figurae uisibili prudentissimus euangelista contulerit, ratio manifestior edocebit. nihil est in hoc mundo siquidem sole clarius, niue candidius, et ob hoc illud specimen summae diuinitati ratus est conferendum, quia nihil ultra mortalibus oculis probatur esse concessum. in tantum namque Domini fulgor ille praecipuus et solem superabat et niues, ut solem quidem niuesque conspicere facile cuilibet obtutus subpeditet, Christum uero propriae lucis claritate fulgentem cum nequirent apostoli cernere, pronis in terram uultibus concidissent. s o sublimium meritorum grande fastigium, quibus data sunt haec in mundo cognoscere, quae mundus non merebatur aduertere! quid quod et Heliam nihilominus ac Moysen corporalibus ignotos aspectibus oculis interioribus cognouerunt, 1 amministrat PB, amministrat (am a m. S) B post tribus, n eras. uid. in B 3 uelud P igne|is JB, fort. ignei 4 immi- tatas B mageBtatis B di splendissimam (di a m. 2) P 5 cari- I tatem B nullus B, nullus PB 7 manifestatiore P docebit HBv nobis est P 8 siquidem in hoc HBv carios I B candidas P, candidus B speci∗e∗ H, spec∗m̃ (e eras.) B illius speciem — conferendam Ool., ilhtd speciem conferendum Par. Gall. cum adnotatione: Legendum uidetur illud speciei (scilicet tum solis, tum niuu) - conferendam 9 diainitatis Arev. supme P diunitatis P Arev. quia PB mortalibus ultra HBv 10 probatum B concessum] c, ex i B 12 facite P, facere H, facili B optutua P, obtutu H Par. Arev. suppetit et P, suppeditet Bv 13 lucis] a. I. B* claritatem B, *. -te C eras.) H 14 pnQS P terra B coDciderunt Par. B Gall. Arev. 15 Bublimam H grade (n am. 2) B favtidium P 16 cuius date P merebat Hv 17 quicquid P, d.ẽ. qui (corr. m. al.) B Moysem v 18 ignitos (0 m. al.) B at maioris fidei ueritas innotescens ilium a et ωιd \'est initium esse finemque monstraret ? ad quem tales prophetae uisi sunt conuenisse, quorum alter adhuc uiuaci senio perfruatur, alterius finalis luminis metam nullus humanae sortis cursus excedat, sidereique sermonis oraculo caelitus prorogato, cum dicit: hic est Filius meus dilectus, in quo bene conplacui, uerbo docuit Christum uox paterna progenitum.

At postquam corporeum Dominus resumpsit aspectum carnisque uelamine rursus aetheriam praetexit effigiem seque palam populis demonstrauit, quidam repente uir humilis, genibus inclinatus, maerore deiectus, supplicans sic orabat: unicus mihi, Domine, superest filius, si superesse dicendus est in confinio mortis uitaeque suspensus, quem spiritus nimium debellat inmundus eumque dilacerans aut flammis exurere aut in aquis nititur molestis frequenter extinguere, multisque fatigato periculis terminum machinatur extremum. hunc, oro, depulsa mentis insania mihi redde uel sibi, ne potestas inimica luci et caeca misero uitam subtrahat desperatam. haec adhuc fletibus ille gemituque fundebat et Dominus pio iam pectore puerum sospitabat. tunc praedo furibundus et turbidus, qui male tractatam iuris alieni fabricam diu uexauerat, peruasae 6 cf. Matth. 17, 5 1 maiorir B innotescens (ns m. al. in ras.) B a ω P, a 8. l. H, a et ω in ras. B 3 uici (ua a m. al.) B 4 finalem v o sortia] o ex e B excedatur sus (o a m. 2) H, excedat cursus Bv 5 prorogata P, p ex p B 6 filius om. P quo mihi B 7 UOX 8. I. B\' 8 DE VNICO FILIO A QTO DAEMONIVM EIECIT BH (at B post demonstrauit inscribit), fugatum dacmonem a corpore paeri v a4 P dfis corporeum P 9 protexit v neque BH (cf. Matth. 17, 14 et cum nenisset ad tnrbam) 12 super H superesse] superest B 13 ante mortis raa. 1 litt. in B ni∗mium (1 eras.) B 14 debellanit RH dilacerans om. H fiamis sexurere P 15 in om. B quis H molcstis om. B, freh quater molestis P 16 ore I 18 subtrabam P, subtraat B 19 fletibus (t ex b) B gemitumque B fudebat P 20 torridus P 21 mala P tractam PBH, fort. tactam auxerat H, uexarat v (uexerat Col.) peruersae v domus habitaculo migraturus, in iram stimulatur accensam correptaque membra discerpere Domino uetante non praeualens in inferna puero peruolauit inlaeso.

Rex etiam qui solus est regum et dominus probatur esse dominantium, tributum non dedignatus inferre caesareum, de marinis fluctibus piscantem Petrum iubet erigere natantem didragmatis aurei portitorem. tunc mobilium uelox habitator undarum uorauit tremulas hami decipientis insidias, a genuinisque aequoribus calamo flagellante suspensus piscisque uilissimus diuitem deferens pensionem pluris ualuit honore ponderis alieni quam proprii. quantum hoc nihilominus facto suae nos Christus imitatores esse uoluit doctrinae, qui cum rennuere posset indignam huius praebitionis iniuriam (utpote cui nihil erat sociale cum plebe, nisi ut salutaribus cunctos beneficiis adiuuaret), maluit superfluum munus exsoluere, quam petenti cuilibet aliquid abnegare, ut iustitiae conditor et magister, qui dixit: omni petenti te tribue, primus instituta suae legis impleret.

27 Cumque simpliciter, ut solebant, eum perconta.rentur 17 cf. Luc. 6, 30 1 habitaculum R, sed cf, v. 309 2 uitante P paolens P 3 infena B 4 DE TRIBYTO PRO SE ET PETRO RH, tributum soluere Caesari Christus Petrum iubet v dominus et B 5 cen- aureum P 6 ni maris (ni a m. 2) B erigerere B 7 dragmatis H2v, GaR: Legendum didrachmatiB ex ipso Sed. 111 316 aureq; P potitorem P mobilior PIPB Par. Arev. 8 uorauit] 8. 1. R2, uorami P tremulus P, tremula B ami P, fami B decipientes B a gieiunis P, genuinisque B, genuinis∗∗ (et ?) H 10 uMissimus (ci eras.) H 11 pprio P factos P 12 immitatores B uoluit esse Hv 13 possit BH1 (corr. m. 2) ututpote P, utputa R 14 faciale P con H 16 negare HBv iustitia P 17 te] s. I. R\', om. Hv (exc. Gall.) 18 institutas i legis P 19 VBI INTEBROGATVR A DISCIPVLIS QTIS (QVI H) SIT MAIOR IN REGNO CAELORV RH interrogato Domino quis in regno caelorum maior sit, respondit esse humilem v eum om. B percunctarentur RHB ν apostoli qui maior in caelorum posset regno censeri, tamquam Deus doctorque mirabilis omnibus humilem respondit esse potiorem, cunctosque praecellere qui cunctis sese nouissimum praestitisset, uelut puer infantulus, quem spiritalis exempli gratia tenebat in medio constitutum, aeui scilicet pusilli uel teneri, sectandum praecipiens ingenium, non aetatem, quoniam anni uidelicet infantiles exiguae paruitatis nec mundanae pompae quid diligunt, nec honoris ambitione tanguntur, nec tumore superbi fastus inflantur. ideoque uitae simplicitas inclinatae, quantum uicina fit solo, tantum uicina fit caelo: mens enim uergens erigitur, erecta diuergitur; inferiorque cordis incessus, quo descendere nititur, sublimatur. humilem namque Deus et pauperem de stercoribus erigit et potentum societati coniungit: ceruicem diabolicae uero superbiae de caelesti dignitate praecipitem in squaloris tartarei profunda deiecit. ita namque lectio diuina proloquitur: humilibus Deus dat gratiam, superbis autem resistit. et iterum similiter memorans dicit: suscitans a terra inopem et de stercore erigens pauperem, ut collocet eum cum principibus populi sui. omnis enim paupertas humilitatis est socia. audi Salomonem dicentem: paupertas humiliat 16 cf. Iac. 4, 6 18 Psal. 112, 7. 8 2i cf. Prov. 10, 4 1 quia HBv regnum posset B 2 qui P omni B esse] a. I. Bl 3 esse HB 5 silicet pulsilli P cumque—pusilli in ras. m. 1 B 6 teneris B ingniQ B aetate P 7 an∗∗∗ H infantil.. H, infantilis B eiigui PI, exigu∗ H 8 qui PHI Col. tumore. (s eras.) H 9 snperni PB1 (corr. bi m. 2) B 10 tantum tantum P tam fit uicina v 11 uergit P diuergitur M, deuergitur HBv, deuertitur P 12 quod P descenderent P 13 sordibuB HBv potentem P societate (in ti corr. m. al.) B 14 uere v de] eras. H, om. Migne .15 squalore H aqualorestantarei P 17 similiter memorans dicit s. I. Bl 18 de stercorem P, de∗∗∗ stercore B 19 cum princib: cum princib: H 20 nim paupertas humilitas in ras. B est] om. Bv 21 paupatas B uirum. sed parua nimis exiguaque referimus, si per singula. diuinitatis facta currentes specialiter reuoluamus, quae nullis explicanda sermonibus generaliter innotescant. 11 que] om. P, quae H 2 cnrrentee om. P reuoluamurq; P 3 explicande P innoteecunt H EXPLICIT TIBER. TERTIVS. INCIPIVNT, CAPITVLA. LIBRI QYARTI sequuntur capitula. f. 568 EXPLICIVNT CAPITVLA. DTCIPIT LIBER QVARTVS P, EXPLICIT LIBER TBB- TIYS. INCIPIVNT CAPITYLA LIBRI QYARTI. post Capitula BXPLICIT DE CAPITVLIS, INCIPIT LIBER QVARTVS DB MIBABILIBVS QYAE FECIT TEANS IORDANEM B, EXPL LIB. n. INCIP CAP. LIBRI ∙III∙ post cap. f. 55* EXPLICIVNT CAPITYLA H, om. B

Iam cum Iordanis denuo fluenta transgrediens Iudaeae semitam praeteriret, passim uulgus inmensum, et cateruas ab omni uarietate languoris sine nomine curauit innumeras, inflrmos accipiens et incolomes remeare concedens. nil igitur summo conferre difficile est de se sperantibus Deo, cui facultas. prona subpeditat ardua planare, curua dirigere, quod est superbos ad humiliora deponere, errantibus semitam demonstrare. Esaias namque propheta magnificus ita noscitur elocutus, Christi cum denuntiaret aduentum: et erunt, inquit, praua in directa, et aspera in uias planas. numquid de saxis aut sentibus aut inflexis uiarum prophetauit anfractibus, cum Christus ad saluandum uenerit mundum non in siluis et montibus, sed humanis gentibus constitutum? hoc est illud etiam uox clamantis in deserto, quod ammonet: parate uiam Domino, rectas facite semitas 9 Is. 4Q, 4, 14 ib. 40, 3 15 cf. ib. 1 Nam libri eum P denuo Iordanis v iudeam pteriret — P 8 langoris P Par., langeris (u a m. 2) H, -ia ex ea B i incolomes PREP, colomea B, columes v 5 domino Hv. 6 prona] om. B ardua] odnotat Iuretus; existimo ita emendari oportsre, pro quo habebat v. c. curua dirigere: quae postrema lectio, quamuis ferri possit, minus tamen apta est. nam curuum directo hic opponere woluit. non apparet quid uoluerit. 8 besaias P, Isaias v et agnoscitur P 9 Chriati] Hebrei P erunttB 10 inquid P, om. HBv 11 aat] au P inflezibuB P uiarum} rum pro in ras. H1 12 mundum] dum P ∘nan∗∗o (corr. m. 2} H 13 in ow, b 14 que B, quae r ammonet PR, am eras. in H, moaet B, monet « 15 parare HBv pararefacere Par. Gall. Arev. eius, uiam scilicet cogitationum et semitas uoluntatum, qua Dominus ad mundi cordis habitaculum recto gradiatur ingressu. cogitationes etenim et uoluntates uiae sunt operum, quae bonum cuiuspiam siue malum praecedere uidentur effectum. quicquid ergo uis denegat naturalis, diuinae facillimum subiacet potestati.

namque belua camelus inmensa sicut foramen acus exiguum pro tanti corporis mole non potest transmeare, sic opulentus diues et tumidus nequiret ad regna caelestia tenuem angusti callis introire per portam, nisi rerum prouidus gubernator, qui totum lege continet nec tenetur ipse sub lege, quem nulla umquam facies aspicit, sed ipse cuncta semper intendit, motos hac condicione discipulos talibus fouisset alloquiis consolator: apud homines hoc inpossibile est, apud Deum autem omnia possibilia sunt; non omnibus quippe diuitibus patrimonium sui census est oneri, sed qui propriae malus est rector ubertatis. nam cum dicit Dominus per prophetam: aurum et argentum meum est, ostendit malum non esse quod eius est, si operarius illud bonus habuerit; nihil etenim differt, utrum bonis quis operibus nil dependat, an plurima malignis effundat. ille siquidem 18 Matth. 19, 26 17 cf. Ioel 3, 6 1 scilicet cognitionum n uolamptatum (m exp. m. 8) H, uolumtatam B 2 graditor v 3 uolumptates (m exp. m. 2) H uie P, lacuna in B 4 bonam P 5 naturaliter uis d. v 6 potestati om. B DE COMPARATIONE DIYITIS BT CAHBLI B (P in cap.), om. rdl. camelis B, camel H inmense P 7 aquus P 8 si° (c a m. aZ.) B opulentur P timidus B nequiret PBB, nequi..t H, nequit v 10 legem P 11 facias P apicit H ipse** (ae eras.) BH 12 motus H ac P fouiset P 13 soconsolator B corr. m. 1 15 quoq; P succensus est meri P oneris Hv, honeria B 16 qui 8. I. R, illi qui v ppria P, proprie B rector est Hv, et>t om. B cum/II (quod eras.) H 17 p pphetam B 18 non esse malum HBv ei P eius** (ei* eras.) B operarius si B 19 bonum B nil B 20 nihil H suas tuto seruat opes et collocat, caeloque thesauros occulit ac recondit, ubi non edacis tineae, non aeruginis scabrae quicquam morsus absumit nec furibus ad furandum aditus reseratur effossus, qui ieiunis cibum, sitientibus potum, peregrinis ministrat hospitium, maestos solatur in carcere, fouet aegros in corpore, cunctisque largissimus sibi tantum pauper est et egenus. nec dubitare quia debet illam prorsus in caelum substantiam peruenire, quae sub uilissima pauperis forma Christo probatur impensa, quae detrimentis augetur, spargendo seruatur, perit ut maneat, uitam mortua repraesentat.

Interea dum populo Dominus comitante uallatus Hiericho fuisset egressus, duos oculis captos aspicit considentes in aggere, reddi sibi lumina postulantes. petebant itaque considentes, quia gressuum mobilitati confidere tenebrae reluctantur aduersae. nec cunctata uel paululum uirtus illa pietati nil abnuens, quae salutem consueuit inferre, qua fidem sentit ardere, diuturno lumina somno compressa uigili repente tactu perexcitat claustraque latentium sub fronte reserans fenestrarum intrante protinus die noctem reppulit caligantem.

Hinc sacra templi per moenia rursus obambulans caecis 1 tuto (n ex o) B qui coelo v tesauros P cooaltat Bv 2 recundit P edaces BH, . aedates B nec H(?)v aerngini B 3 absnmmit P 4 effossis H quiq;iunis P, ieionus B 5 ospitio meatos P consolatur B foues P 7 praas (r ex p m. al.) B 8 quod P 10 seniatar P mortui propsentat B 11 DB DVOBVS CAECIS B, de duobus cecis H, duorum caecorum curatdo b commitante P uallatux P hierichu B, hieri//// lacuna 8 litt. B 12 ingressus PH ef. Matth. 20, 29 s. cspicit B consedentes PBB 13 petebat P ita v, ras. in H confidentes Bv, /////fidentes H 14 quia] eras. H, q. B, om. v gressil B, gress∗∗∗ H mobilitate H, cum mobilitate conridere sed v, ras, in H reluctantur H (re eras.) Bv 15 cuncta P 16 abluens PH qua B, fort. quae cf. Carm. 17 conpraessa H reponte P, repaente B 18 perezitat P fenestri U P 19 pepnlit HBv cagants B 20 nr TEMPLO CAECOS ET CLAYDOS CTRAVIT BH, De ficu quae aruit Domini iussione b X. 17 dedit aspectum, claudis reformauit incessum.

post haec nobilium monumenta uirtutum, Dauiticam deserens ciuitatem, uenerat in loca Bethaniae, dieque remeans subsequente ad eius urbis denuo tecta pergebat. ficus haud procul a semita conexis frondium uelamentis umbrosa, cuius in robore cum nullum penitus pomum Dominus carnaliter esuriens inuenisset, iuhumanos arboris ramos non maledicto sauciat, sed praecepto condemnat increpans sic ineam: numquam ex te fructus nascatur in sempiternum. confestimque ficulnea sucis uiduata subtractis, infecunda protinus et deformis comarum posita dignitate peraruit. non tamen haec accipiamus ad litteram, licet manifesto credantur impleta, quoniam spiritalibus causis conuenit lex diuina. quid enim materies sine sensu peccauerat? praesertim quae fructum, sicut Marcus euangelista commemorat, incongrui ratione temporis non habebat: nisi ad instructionem Dominus nostrae utilitatis hoc ageret, qui factorum sermonumque parabolis uitale nobis iter ostendit. omnis igitur humanae conuersationis industria, quae Deo nil studet nutrire quod placeat, tamquam pigri stipitis arbor inutilis, plena fronde, non germine, lignis aequabitur concremandis, quemadmodum et illa ficus infructuosa consistens, quam dominus uineae qui eam plantauerat praecipiens amputari sub unius anni dimisit indutiis, ut, si fructum uel 8 Matth. 21, 19 14 cf. Marc. 11, 13 21 cf. Luc. 13, 6 s. 1 glaudis P reformare H cecir B incenaum conso r. (sic) P DE ARBORE PICI B 2 monimenta RH, -ni tx nu in B uir dauiticam (ctI a m. 2) P 3 uenerat om. B subseqaent. H ad euar urbis P 4 ficua] Bicut P a H1, haud corr. m. 2 8 in om. B ex] in Hv te] s. l. m. al. B 9 nascetur HBv aeternum v qui B 10 Bubtractus H 11 pera- 1 runt H 12 manifeste H (e, ex ae) Bx 13 diuina cognosci Bv qui* B 14 praesertimq; H 16 incongrae H, incongrue ex incongruBB B natione H 18 ostedit R 21 quem ammodum H ficus] sicut P 22 eum P 23 dimisit ut si fructum i industriis sero P sero redderet, permaneret; alioquin merito iam periret. at uero iuxta canticum psalmi dicentis: iustus sicut palma florebit et sicut cedrus, quae in Libano est, multiplicabitur.

Exin oblatus est ei quidam cum furoris incommodo sermonis quoque subiacens detrimento, cui praeclusis faucium spiramentis nulla labiorum cymbalis uox sonabat, nihilque penitus ore denuntians tacendo mutam publicabat insaniam. sed conditor ille sidereus, infirma roborare consuetus, latronem angustiis anhelantibus inminentem a faucis obsidione decutiens, per aperta uocis itinera resolutae uinculis linguae plena reddidit loquaci libertate commercia.

Praeterea dum Pharisaei cuiuspiam postulantis propria Dominus sublimaret humilitate conuiuium, aderat properanter ingressa peccatrix mulier et famosa, quae multis delictorum uulneribus sauciata, uitam gerebat obscenam. Dominique corruens prouoluta uestigiis nec fletu proluere nec crinibus detergere nec pretioso quiescebat unguento pedes osculans inrigare, donec promulgata Dei sententia, quae cadentibus 2 cf. Psal. 91, 18- 1 pmanere P an alioquin B iam om. H ant P 2 Balmi P 5 DB EO QTI VINCIEBAT\' CATENIS BH, De muti cura- ▼ tione e fororis B 6 praeclusi H spirantie B 7 labrorum P nilqae B 8 denuntians (a ex e m. ai.) B tacende P muta P, mutuam R publica∗∗t (ba eras.) H, pnblicanit B, pnblicat Par. Gall. Arev. 9 sidereos (us ex os m. 2) H latron* (8 eras.) H, latronam Par. Arev. angustia HB v 10 anhelautibus] male v. c. Iur., anhelatibus v faucibus H 11 apta B itinera om. P, iti..nera H resoluta P plsena B 13 DB MVLIERE PECCATRICI BH (peccatrice H et B in cap.), de muliere quae lacrimis pedes Domini rigauit v preterc* B pharisei BHB postnlandis P ppriã—humilitatẽ Ji, propria om. H 14 snblimare P coniuium B properante ingrecsu v 15 ingressu (u corr. ex a) H et om. BH 16 sauciatã H obscena P denique B v 17 corfuens] 8. I. T B*, caruens H crin**ibus (mi eras.) H 18 ungento H, nn*guento B 19 pmulta P quae] que P, quem v 17* manum dare non paenitet, si nos antiquae lubricum poeniteat iam ruinae, uerbis indulgentiam talibus relaxaret dicens: fides tua te saluam fecit: uade in pace. o quantum miseris opitulatur infirmis illud confessione detegere, quod absconditum fit letale! nutrit sua namque uulnera qui celarit et stimulo doloris insertam medico nudare neglegit plagam. ecce nunc femina diuturni contagio morbi polluta parui gemitus afflictione purgatur suique gurgite fletus abluitur et lacrimis perfusa, capillis extersa discedit munda quae uenerat sordidata.

Ad urbem quoque Gapharnaum nomine Dominus cam uenisset inque plurimo synagogae concilio caelestis populos edoceret, subito per humanae uocis ministerium corporale nequissimus ille diabolus talem fremuit in clamorem: quid nobis et tibi Iesu Nazarene? uenisti perdere nos? scio qui sis, sanctus Dei moxque Domino minaciter dicente per-u territus atque deiectus: obmutesce et exi de homine, spiritus immunde, magno reboans cum mugitu, quo diuino se fateretur imperio nerberatum, reliquit humana praecordia, fugiens in auras non uidendus obscuras. 2 Lnc. 7, 50 13 Mare. 1, 24 16 ib. 1, 25 1 peuitus et ni non P paenitentiam H 2 tam P relaxare P 4 informia H detgere P 5 loetale libri namque sur v caelarit P stimolo B 6 inserta I P, incertus v neglegit (corr. m. 2) H palmam P 7 dinturni] om. P 8 pnrbator P gnrgite] e ex i B 9 mnn- damque H tordida v 10 VEI PCIPIEBAT SPIRITIB IMMVNDIS VT TACERMNT B, nbi preciebat spiritibnB inmnndis nt taeeret H (n a m. 2), de daemone ab humano corpore fhgato n cii s l. ol. B 11 in qua v plorimii P, plurimos H(?) v consilio caeleati Grall. et snbita per humana H 13 quid et tibi H, quid //// tibi * B, quid tibi et v 14 Nasarenae (corr. m. 2) H perdere nos s. l. m. a. B quis Bv quis sos P 15 moxquae corr. m. 2 H minacitur P 16 adque J91 obmntesoe (e1 corr. in i m. al.) B excide homini v (except. Gall.) 17 com P gemitn B quod P 18 uerberatii/// B reliquid PH 19 dinidens H, nidendo v Similiter Dominus multis diuerse languentibus et uariae cladis calamitate uexatis opem praestitit salutarem multaque daemonia uerbo suae potestatis exclusa loqui penitus non sinebat, fidem maiestatis aetheriae tali dedignatus teste uulgari. quippe uetus anguis ille tartareus, uitae perditor, mortis inuentor. cum tota socialis pompae dementia totoque damnatae militiae foedo satellite caelesti deiectus e culmine, Christum, quem in illa nouerat arce sidereum, stupebat in terris carnis humilitate uestitum, magisque gemebat hinc liuidus, quod uirtutis Domino cernebat hominem sic dilectum.

Dumque Tyria dehinc loca praeteriens Sidonio Dominus graderetur in litore, curauit oblatum gemina quendam calamitate miserrimum, qui uocis et aurium priuatus officiis nec sua dare nec aliena poterat uerba suscipere. sed tactu manus aetheriae cunctis penetralibus, quae pernicies clauserat uiolenta, disruptis repente fores patuere inpulsae, uenarumque custodiis protinus relaxatis qui modo mutus uidebatur ac surdus et ipse loqui meruit et alios loquentes audiuit.

Tu quoque Dominicae nirtntis dona sensisti, cuius in oculis tartarea caecitate compressis Christus expuit, speciem ilico 1 Cnr eiectos e corpore daemonas Christus loqui non sinebat inscrib. « multis om. R mnltia dinerse om. P diuersae HBv narie PB 2 calamiaetate P, calimitate B 3 demosio P exclusam P poenitua P 4 mageetatis P designatas P 5 sanguis H 6 saudalis H damnaq; P, danmato v 7 satelito (corr. m. 2) H deiectus] dictua e P e*calmine (t erar.) H 8 anse P 9 libidns PB1 nirtntes H 10 delectum Col. Par. 11 DE MVTO CAECO ET SVEDO RH, Mutum et surdum curai Christns v Tyria] in ras. m. at B, tyri v Sidonei H, Sidoneo Bv 12 graderetur (a ex e) B littore P la obtom (1a a m. 2) B 18 misterium P primatur P 14 suadere P 15 ethene P, aethereae v penetrabilibus B pernecies (ne ex ni) R2, pernicis Par. Arev., pernici Col., perniz, Gall. niolenter P, niolentia v 16 uenerumq; custodis P 17 uidebatur mutus P post et ras. (p ?) B 19 DE BO CVI EXPVIT IN FACIEM ET INLVMINATVS BST RH, De magna piscium captnra iussu Domini b cium in P fori. oculos—compressos at cf. v. 107 20 species H.

( simulatae mortis extersit. cumque perennis uitae suffragia sacris habere populos edocens institutis Deum sese manifestius aperiret, uitans paululum turbas praecipitanter infusas ad stagnum marini gurgitis uenit, paruaque Simonis residens in carina plebem litore permanentem diuinis inbuerat oraculis. tandemque dicta definiens numquam desideriis copiosa, iubet altius eunte nauicula pelago retia dimitti piscantia, quae totae noctis euoluto curriculo nihil trahere de profundis opera ualuere frustrata. paret Simon sacro laetus imperio turbasque fluctiuagas linea doctus obsidione concludens, aquosi marmoris gentes murali cinctas obsidione captiuat, tantumque piscium multitudo sinus cumulauit extensos, ut et Simonis et quae socia propter adstabat squamosis molibus occupata periculis erepta sit uix carina. sic nos etiam plerumque perturbat maximi successus inopina felicitas, et gaudium, quod uotiue suscipimus, si modum mensuramque transcenderit, uelut onus intolerabile iam timemus; quia prompta diuinitati concedere metuunt homines uel optare. 1 si m VBI DIXIT PETRO DYC nr ALTVM ET LAXATE XBTIA. R (in cap. laxa) 2 seee] ee B 8 aperire RH, apperiret B euitans RHBv paululum (paulu in ras. m. o.) B pcipitant P 4 fort. stagna cf. Carm. marina P Simonis 8. l. B* residens] si ex se B 5 imbuebat Bv 6 tandem B" deffiniens P, diffinens H numq; P cnpiosa P 7 dimittit P qua H tote B, totius v (exc. Col.) 8 curricolo (u a m. 2) H, circulo v trahera B opere Hv 9 frustrato n 10 lineo B obeidienem P 11 cuuctas P, cinctus R, cinctis H obs//dione H, protectione v tantaque B 12 post cumulauit, tantumque eras. in H Symonis P 18 propter] puppis v adstabat PBt, asstabat RB2 a*stabat H molibus] in marg. ff (rasura in textu) periculi H Par., periculo Arev. 14 sit om. B 15 succensus P quod] q- B uotiuę B 16 mensuraque P, mansuranq; B transcenderet P ueluto non P ////nus H 17 intolerabile metiunt homines (sic) P quia BH, quae B" prompti B diuinitate Hv conceduntur Par. Gall. Arev. 18 metinnt P, metuant H uel] eras. H, om. v

Talibus insignis elarusque uirtutibus urbem, quae Naim dicitur, properabat intrare discipulis Dominus populisque uallatus, cum repente iuuenis aspicit cadauer efferri uanis exequiarum muneribus tristi ministerio sublimatum, cuius matrem secundo sors inuida pridem marito, nunc filio geminae uiduauerat urnae miseria. nihilque remorata pietas, doloris inimica, uitale protinus commodauit auxilium feretroque manu redemptionis attacto dixit Dominus ad defunctum: adolescens, tibi\' dico, surge. et resedit qui erat mortuus et coepit loqui, et dedit eum matri suae. licet enim iuuenis luce priuatus, torpore fuerit pigrae mortis oppressus et funus ueheretur extinctum, nec famulus Domino se uocante reticere, nec spiritus praesente uita poterat non redire. mox igitur omnis erat lacrimando qui nubilus facie redditur serenata conuentus et in recidiuum tramitem posito gressus maerore conuertens suis sedibus matrem candida reuocauit pompa gaudentem.

Nec tibi, Maria, salus exigua Domino medicante conlata, multis uulnerum plagis laesum pectoris curauit arcanum, quam septena rabies globo cuneata daemonico septenis armorum motibus possidebat. sed squamei serpens maculosus 8 Luc. 7, 14. 15 1 DE VNICO FILIO VIDVAE QVEM SVSCITAVIT BH, Mortuus iuuenis Christo inbente surgit v 3 afferri PR 4 sublimarum P 5 secondo P 6 nemiseriae P nilque B 7 man/// H redemptorii ex redemptionie H2 8 ataeto PB, attacto B adoleseentib; P 9 ∗∗∗sarge (con eras.) H 10 eum] illum s. I. R\' matris PB1 enim] eum P 11 corpore H Col. mortus P 12 ueeretur P 14 nubib; B, nubil∗∗ H, nubila Iv facre H, facile 1B 15 retidiuiri P ////merore H suis ////sedibus H 16 dictam P, candidam H 18 DB MARIA A. QVA. ELECIT ∙VII∙ DEMONIA. BH (a qua ex qua corr. m. 2), Septem malos spiritus e Maria iubet Dominus exile v 19 uulneris P pec∗∗toris (ta eras. uid.) B arcbanum RB, armanum H aspectum rabies quam septena p 20 demonia H 21 quamei* (a eras.) H, aqua in ras. BI honoris, tremenda fugiens Omnipotentis imperia tuo pulsus ex corde, chaos tartarei petiuit inferni, septem membrorum gyros intorquens septenisque simul uoluminibus euanescens.

Tunc ne copiosae messis germen nberrimum rari cnltoris opera deficiente langueret, alios quoque duos et septuaginta discipulos mente simplices, puritate fulgentes, qui numero meritoque conspicui libra digni sint aurea nuncupari, uelut insontes agnos et mites ad asperas hominum mentes quasi lupos inter iubet ire raptores. talibus eos uerbis hortatur, et alloquens: ite, ecce ego mitto uos, sicut agnos inter lupos. rursusque reuersis alacribus, quod eis etiam daemones subiacerent, dixit haec ammonens: ecce do uobis potestatem calcandi super serpentes et scorpiones et supra omnem uirtutem inimici, et nihil uobis nocebunt. uerum tamen nolite gaudere, quia spi-ritus uobis subiecti sunt. gaudete autem, quoniam nomina uestra scripta sunt in caelo. haec est enim regula diuini iudicii uitam factis anteferre, non facta uitae praeponere. nam si meritum sancti cessauerit instituti, nihil habent momenti miracula, quae probantur et a malignis 10 Lac. 10, 3 12 cf. ib. 19 a. 1 erroris PHv imperia] im m. al. B ∗∗pulsus (ex eras.) H, expulsus B" 2 cahos B inferni] ni ex nia B 3 gilos y P, geros (corr. m. 2) H, gyros (a ex n corr. vid.) B torquens PHBv septenisque] que om. B simnl] eras. in H, om. v 4 DE SEPTVAGINTA DVOBVS DISCIPVLIS RH, SnAa data poteetate discipuli ad praedicandum miasi v copiose PH1 5 opere Bv alios langueret P 7 digna P, digni ex nis B sunt B, ras. in H, om. v in aura Be noncnpari P 8 set P agnoea ex agnoscA B asperas (e ex i m. ai.) B 9 ire B hortatus B (sed corr.) e et] fon. haec; hortatns eat coni. Hartel 10 ego om. B" 11 alacribosque B" ut daemonea v 12 enbijcerent Cel. ammonena libri do Pv, 0 8. I. H2, dedi B (in marg. alib do) 13 potestatem] tem m. al. in ras. B snpra B 15 quod v 16 s∗nt (i eras.) B antem] eras. in H 17 enim B B. om. v 19 istitnti P nil B 20 mo∗∗menti H, moniinti (i, ex n corr.) B, monnmenti I frequenter ostensa, quibus ille secretorum testis et arbiter gestorum se in retributione dicturum euangelicis ita praedixit eloquiis: non noui uos, discedite a me, omnes qui operamini iniquitatem. tales sub Aegyptia quondam Pharaonis aderant tyrannide duo sceleratae societatis artifices, qui Memphiticis uanitatibus confidentes Moysi caelestia nitebantur aemulari miracula, dolisque magicis fabricatas humanis nisibus aemularum opponebant imagines et figuras.

Interea cninsdam Pharisaeorum principis ueniens obsecratns ad epulas, non magis uescendi gratia quam eius domum clarificare festinans, uidit hominem falsae crassitudinis tumore distentum, cuius uenter aqua redundante perspicuus utris putabatur esse, non uterus, praegnansque cutis inmanitas necem parturibat inclusam, et tabescentium detrimento membrorum sinus augebatur inmodicus. ita macies ubique dominata totum hydropem in aluum turgidam congregarat. non tulit mundi pater hanc speciem se praesente consistere suaque sabbata, quae tunc aderant, non curauit hominem curare festinans, 3 cf. Matth. 7, 23 1 rū secreto (ex tti) B 2 /////retribut////or/// d///ct///ri/// B, se retributore dictorfl (tore m. al. in raa.) B, eea retributor dictorum v, (in nonnullis editt. mendose doctorum pro dictorum Arev.) euangeluta Bv, euangelistae v ita] uitam P 3 discite B i 4 talis H2 (ex tales) aegyptiam-tyrannidem. P 5 tyrande B, tyramnide B duo* (B eras.) H memphiticis] me facis P 6 uatibus H 7 aeq∗∗∗ari (ex aemulari) B1 dolisquae P magnificis v febric///////// (ras. 4 —5 litt.) B uisibus] om. P, uxibus H 8 nebnlarum HBv offendebant P (ostendebant ?)\' set P 9 DE YDLOPICO BH, hydropicum Dominus curat die sabbati cia b principes B 10 eius om. B donum B 11 fabricare P fasse H, falsa B, falso a cres cressitudinis P 12 destentum P nenter] eras. in B, om. v redundantem P putebatur P 13 esse om. P numter" P cuti B 14 parituribat P, parturiebat B 15 in modias B ubi**q- (n, i corr.) B 16 album P ydropem BH congregaret P, congregaret B 17 spetiem P sabbapta P 18 tunc] tam P festinans curare n quem suum magis esse desiderat. nec enim hominem propter sabbatum Deus instituit, sicut in alio euangelii sancti capitulo suis Dominus ipse uerbis edocuit, sed sabbata propter hominem procreauit. tunc opus salutis inpertiens humentem uiscerum desiccari iussit inluuiem: cum repente morbosa paludis corporeae unda discessit lacusque uitreae iam carnis exhaustus lymphatae pestis subito uacuatur abscessu.

Cumque Dominus Hierosolymam petens per Samariam et Galilaeam Hierichumque transiret, quoddam castrum clementer ingressus est. quem procul ut decem miseri uidere leprosi, maculosa corporis obscenitate foedissimi, quos discolor sparsa uultibus poena turpi fecerat deformitate portenta, simul una uoce clamauere flebiliter: Iesu magister, miserere nostri. tunc singularis illa potentia, quae numquam pietate fit uacua, respondit miseranter ac dixit: ite, ostendite uos sacerdotibus. subitoque dum properant fugit omnis ex eorum membris iniquitas et mutuis se uisibus intuentes alterna pariter mundatione gaudebant, quod in nullo quicquam ex horrenda uarietate remanserat. ex quibus unus tamquam decimas pro omnibus percepti muneris oblaturus grata festinatione regrediens ante Dominum se prostrauit in faciem. magna uiri 13 Lac. 17, 13 15 ib. 14. 1 magfe snum P ease] eẽ in mg. R desiderans B Col., desideraret v 2 sabbaptum P instauit H1 (corr. m. 2) k 4 preanit P imperiens (t a m. aL) B 5 ingluuiem R 7 limpha∗∗tae (ti eras. uid.) B nacuat P, nacuatus Hv, nacuata B absceuit H (t ex s «. al) Bx 8 DX DECEM LEPROSIS BH, leprosi decem mnndati v hierosolimS PRB, hierusolimã B 9 hiericoq. B clementer (r ex s) B 10 miaere P 11 ma- cula B foecnndissi P quod (corr. m. 2) H color P sparai B* (ex sparsas) 13 misere H 14 num qum P, numqua B 15 ulllc/llua H, fortasse fuit nacna Arev. fit] fort. defit ac miaeranter HBv 17 motnia (corr. m. 1) B 19 neritate B remanaerant P 20 prae Bv gratia P 21 fantiem P fides magnaque prudentia, qui sub unius qualitatis effectu geminae luit deuotionis officium: fides quod ab hoc se mundatum credidit quem rogauit, prudentia quod sacerdotibus se iussus ostendere Iesum maluit adorare. quis enim nisi Dominus Christus pontifex pontificum, sacerdos est sacerdotum? gemini libaminis auctor et conditor, cui secundum ordinem Melchisedech munera, quae pro nobis obtulit crucifixus, sui corporis et sanguinis offeruntur: triticeae segetis cibus suauis et amoenae uitis potus amabilis.

Cum uero Timei filius iuxta uiam fraudatus lumine resideret, qua Christum cognouerat transmeare, crebroque uociferans cum clamore nec populis uetantibus conticescens oculatae sibi tribui copiam claritatis magis ac magis postularet, ad Dominum uenire iussus aliena manu perrexit et uoti compos accepti nullo fultus duce remeauit. o. confidentiae uirtus infractae! quam uiolenter impetras quod optaris, et adsiduis ex corde precibus congregatis tamquam debitum exigas, quae postulas sic mereris! quicquid enim pro qualitate difficili res durior abnegarit, sola uotis simplicibus et honestis oratio 1 quis P affectus H 2 gemma oliue P gemine H1 (corr. m. 2) B, gemina v deuotione v ob v 3 quia v 5 et P, om. HBv 6 gemini (gemine m.2) libationis H cuias v 7 que H1 (corr. m. 2) sui] u s. I. m. 2 H 8 consangninis B, eonsanguinitate v turorititiae P, triticse B sementii v 9 amoene PBt, ammoene H\' (amoen§ corr. m. 2) et amabilis H 10 DB CAELO TYMEI nuo BH, caecus curatur v nero eras. in H, on. v; cumque B tymei B, thimse B, Thimae Col. Par. Arev. residere P 11 quia BH cf. v. 211 cognouerit (a a m. al.) residerePi(aam.al.) B 12 uitantibus (e a m. al.) B conticiscens H ocul∗tae (a eras.) B 13 tribuit P postulare BH adum P, Christmn HBv 14 alienam una P uotis P cumpos B 15 nulia acceptis fultus P rediuit HB, rediit v confidentia H 16 quae Bv obtaris R, opta*** H, optatis v 17 exiges H, exigis v q///// H, qua Par., qua quod Col. Gall. (malim qua cl postulans Arev.), fort. quod 18 diffili (ci a m. 2) B, difficile PH Bv 19 abnegarat P frequens obtinet supplicantis, non quod aliquid Deo difficile, sed quod magnitudo causae sit humanitus desperatae. sicut ille, nocturno silentio qui panes sibi diutius negante postulans ab amico, quia iure caritatis mereri non ualuit, auxilio iutus inportunitatis extorsit.

Samaritana quoque Dominus loca praeteriens hnmanae sitis ardorem die collegerat aestuante, fonsque iugiter uiuus et perennis aquae semper inriguus, undam desiderabat exiguam, qua materiem gerebat corporis, epotandam. hic mulier illius regionis indigena, quae profundo latices hauriebat e puteo, dum modicae cunctatur munus aquae tribuere, cognoscens uoce prophetica numeroso uel alieno de coniuge sui criminis uitam, orat talia sibi Dominum fluenta largiri, quorum numquam deficiente substantia sitis deficeret abolenda, ignorans prorsus ac nesciens nullum tanto munere potiturum nisi qui gurgite Iesu Christi summersus undis spiritalibus anima fuerit, non corpore satiatus.

Dumque patrio tonans ore Salnator sacri moenibus resideret templi, populum miseratus errantem in rectum tramitem 1 optinet B subplicantis P 2 clause P, cauae. H r sit] clareecit Hartel humanitu P desperare HBv 3 panecibi P diutinns v 4 qui HB, quae v merereri R, merere v iustus Hv, ras. 4-5 litt. in B 5 extorset P, extorsit (se a m. 2) B, eztorsi HI 6 DE MVLIERE SAMARITANA BH, Christus a Samaritana aqaam petit v humane PH1 7 a*dorem (r eras.) H, adorem I colligerat PR aestuantem B que om. P peruiua Hv, niiois B et] eras. cum alia uoce antecedente H 8 pemissa quae P inriguas P 9 quam P, quãB, qua∗∗∗∗ (inqua eras.) H, fort. quia sepotandam R, e»potandam H haec H 11 dum om. Bv atq; P post tribnere, non eras. m H cognosceecens P 12 alieno] 1 ex r B coninge] luce P 13 aita morat talia P, n. orat mortalia H, uita in mortalia B, n. immortalia v si H largirior P, largiri orat b 14 deficere B abolendam P 15 tantã( ̃m. 2) B 16 sdmersns B nmdia B spiritalibus om. P 17 satiatns] om. P, saciatos BB 18 DB MVLIERE IIT ADVLTERIO DEPRAEHENSA BHv patrio] eras. ix H, huius v conans P sacris B, fort. sni cf. v. 233 19 in templi (templo P) libri amica nitae monitione conuertens, ecce ducebatur abstracta coetu magnae multitudinis praeceps ad eum deformis adultera legitimae consuetudinis instituto lapidum ictibus obruenda. quam pio dum iudici saeuus accusantium furor ingessit damnare cupiens, liberauit, nam condicione proposita ut puniendi sceleris auctor existeret qui sceleris nihil haberet, nullus suo iudicio purus inuentus est qui feriret inpuram. nec enim ex alterius oculo festucam quis audebat euellere, cum trabem sciret in proprio permanere. mox igitur totum rabidae seditionis incendium conscientiae fugit inundatione restinctum, omnisque tacite confitendo reus inuentus est accusator. tunc clemens Domini mitisque sententia manifesti criminis moecham non iudicans absoluit, sed miserans non puniuit reuersuram scilicet ad poenam, si reuerteretur ad culpam. nam quisquis canini ritus inluuie quae uomuit appetit et relambit, nec ueterem studet habere ueniam nec futuram, huius lucra deperdens quam inaniter adquisiuit, illius damna sentiens ad quam peruenire non meruit.

Hac etiam Dominus e regione discedens caecum conspicit naturalem, qui miserae matris ex utero lapsus ipse miserior, 1 uita/// H, ∗∗ta (ui eras.) B, uita I 2 coetu] om. P magne P, agne H1 ad om. B eam (a ex corr.) B defonnans adultera P, deformis adulteria B adulterea (i eras.) H (ex adnlterio ?) adultera ad eum deformis v 3 instituta H, instituti B actibus (corr. m. 2) H, iaetibus Bv 4 quempiam iudicis P dum] om. 9 accusantiam P 5 cipiens P liberauit om. P non P 6 qua P nil B habebat P nnentus P 7 fer///ret ////puram H, ferret in p. I 8 oculos P auderet P 9 sen- tint P in om. H totum om, P rabidae E, rapida P, rapide H1 10 incendio P fuit P, fu////it H, fuit ex furit (?) B, fuit v (exe. Col.) inmunditione PB, immunditie v (imunditia Col.) 11 taci tecte I, tadtate Iur. Gall conate sidoreus P confidendo U, eonfitenda 1 18 non] nion (?) P, om. B reuersurum P 14 si "uerteret P, si "uerteretur (re a m. 2) B 15 canino ritu Col. Gall. Arev. ingluuiq B, inluuie/// H eaomait v, nomit B 16 futsram] eorr. m. 2 H 17 adqueeinlt P 19 DE CAEOO NATO BH, Caecum natum Dominus curat v haec P descendens H1 (corr. m. 2) in lucem sine luce peruenit. tunc humani sator ille principii mundique conditor atque perfector operis sui fabricam non passus manere minus impletam speculari deficiente materia, lutum, naturale scilicet instrumentum, genarum claustris inliniens quod in homine minus esse conspexerat, de ueteri bonus opifex caemento suppleuit. nec prius tamen ille sumpsit aspectum, quam Domini praeceptis ammonitus Siloae salubrem uenisset ad laticem et tutus consanguinei medicamento iam limi unda oculos abluisset infusa. mox itaque sanis ex uultibus acies gemellae fulserunt tandem dignae conspicere quem prorsus ignotum habuere primitus diem. omnes igitur spiritaliter haec legentes oportet aduertere, quid mystica doceant huius facti miracula. caeca sumus etenim proles fetibus Euae creati miserrimae, per tenebras genuinae caliginis longis erroribus incedentes. sed postquam Deus habere dignatus est humanae carnis effigiem, data nobis est terra salutaris ex uirgine, quae fontibus sacri lota baptismatis, renascentis aperuit lumina claritatis.

Bethaniam deinde sollicitns salutiferis greesibus clementer aduenerat, ubi Lazarus humana finem condicione sortitus sepulchrali sub lapide quartae iacebat lucis cursu iam fetidus. 1 umani P , principi B 2 operi P, o∗∗ri H, oris v 3 paseaf P matheria P 4 luctum P, latum H 6 bonus ee opifex gemens P subpleuit PH 7 ammonitas PBB, ammonitur H 8 tJlltus H, fotas coni. Gall, iutus fort. cumsanguinei P medicamenta P 9 abluiase P, ///////uisset H, habuisset o (lauisset Àreo.) 10 digne PB, digni H 11 primitus 8. L m. 2 d R 12 Omnis ergo P haec Bpiritualiter b auertere (d m. 2) r B, auertere B 13 /////enim Ht cum enim B, enim b 14 f///etibns (5 corr. m. 2) H aenae BHB, ene P 16 human//// H, humani I 17 quia P sacris P lanata Bx 18 renascentibus H (un v 19 DB LAZARO RH, mortnum Lazarum snscitat n sol//lilllis/lillll/ (fuit sollicitus.. luciferis) H solitis ex solitus B, solitis v (soli litns Par.) .20 ibi v humanS B fine P 21 sepulcrali Bv quart//////acebat H quarta I, quartae Iur. foetidus B cuius ad tumulum Domino ueniente collectae flebant pio luctu germanae, flebat turba consistens, fleuit et ipse simul Omnipotens, non deita.te sed corpore, qui frigentes artus exanimis, qua parte moriturus fuerat, hac dolebat. impendit namquelacrimas ut amicus, ostendit gloriam suae maiestatis ut Deus. quid adhuc Martha non credis? et tu Maria quid ingemis ? quae Christum dubia trepidatione cunctamini, an unum possit ab inferis hominem suscitare, qui totius mundi turbas innumeras rediuiua faciet animatione resurgere. igitur Dominus ut. imperiosae uocis iussu mirabili dixit exclamans: Lazare, prodi foras, magna repente formidine tartara patuere concussa, inferni penetrale contremuit, letale chaos expauit et lex profundae mortis abscessit; animaque sui corporis iterum fibris infusa rupto monumenti tutamine uiuum cernitur cadauer adstare. postque iusta sollemnia, post impletam funeris sepulturam, tamquam denuo fuerit editus et creatus, ipse sibi moriens et postumus extitit et superstes abscessit.

Vtque Dominus saeoularis ambitus caduca contemnens Deum: sese celsissimum magis humilitate monstraret, non altis curribus, qui pompae mortalis amor ostenditur, quadriiuga 10 cf. Ioh. 11, 43 1 ad] 8. I. P chori sistens R 3 frigentis v *rtas H, cortos I examinis H, exanimes I frigentis altos exanimes Ivr. cum adn. nisi quis malit corpus exanime 4 ac dolebat Ht addolebat e (adolebat Par.) 5 magestatis P 6 ingemiscis P 7 trebidatione P contamini P 10 imperiosne P dixit] raeura 5 litt. in H, om. b (sensus uidetur postulare exclamat Arev.) 11 neni PH mana P, magnae H concussit R 12 contremuit] r ex al. litt. B loetale libri 13 profund. H, profundo v (corr. Gall.). abscessu v (corr. Gall.) 14 membris Hv cenit B 15 posque H 16 tamq- B fuerit denuov denuo] in. ras. H2, om. B ∗editus (a eras.) H 17 snpertis R1 (corr. m. 2) posthumus P, postfamns (fu m. al.) B_ acceasit B 18 VEI INGRESSVS HRSLM SEDENS IN ASELLO RH (hierusalem), de asello Domini uectore b ds B caducllll H, caducae B I fort. caduca culmina cf. v. 291 Dominum v 19 excelsissimum P cursibus P 20 honor coni. Gall. cf- Carm. celeritate subuectas iter explicuit orbita sulcante puluereum, nec ardua frementis equi terga compressit, qui faleris et ostro conspicuus ora concutit inquieta, spumosum cruenti pondus auri mandentia: sed uilissimi lento potius aselli gestamine Domino fuit honos ille sufficiens. cuius ungula non pretio magna, sed merito tanti sessoris claruit sub face nobilior, non illius impar antiqui, modico qui Christum quamuis cerneret in praesepi, Deum tamen esse cognouit. huius gratia nituit subiugalis, cui mediam gradienti per semitam plebs omnis subdidit uestimenta. dicite cuncti nunc populi, qui gentilibus hactenus subiacetis erroribus, cui gloria fuerit similis aliquando regnanti? cui palmis ac frondibus frequens umquam turba plenae festiuitatis occurrit modulans ymnis caelestibus cantilenam, nisi Domino Iesu Christo, qui sidereum cum Patre moderatur imperium princeps in principe sempiternum. 1 subiectas H item P sulca calte P 2 fa∗leris (1 eras.) 1 .. H 8 inquaa JB, inquietas PF (sed s eras. m. 3) 4 mendatia H Bedulis limi lento P spumosa∗ (I eras.) H uilisaimo H 5 bonos] nor m. ai. B hastamine Par. sufficiens] f, ex al. litt. B 6 tantis P 7 imperanti qui P antiqui eras. in H, antequi (e ex i m. al.) B, om. a qui modico Christum v quamuia] B ex x m. al. B 8 p̃sepe P tamen] om. P, erat. in H gradiendi PRHv, -ti ex di B 9 plea P 10 suddidit P 11 actenus PBl (h m. 2 add.), hactenus H aubiaceris P1 subiacetas Bl 12 floribus H frequentia HBv 18 turbae HB n plena festiuitas Bv hymnia HBv 14 sedereum P moderat HBv principe (~ eras.) B 16 sempiterno a EXPLICIT. INCIPIVXT CAPITVLA. poet enumerationem capitulortim EX- PLICIVNТ CAPITVLA. INCIPIТ LIBER Qynrrvs P, EXPLICIT LIBER QVARTVS. INCIPIVNT CAPITVLA LIBRI V.TI. post capitula EXPLICIТ lllll DB CAPITVLIS. INCIPIT LIBER QVINTVS DB BO QVOD SCBIPTVM EST PATER SILVA KI DB IBTA HORA R, sequitur enumeratio capitulorum subscr. et iucr. om. in H

Inter has dinitum copias sine fine uirtutum pascha coeperat esse iam proximum, quo gloriosa Christi potentia mortalem nellet exponere resumptura carnem perpetuo iam uiuacem, non alteram, sed eandem, quam remuneratione lucis impletam ab inferis excitans eleuauit ad sidera. turbatusque pauxillulum mortis uicina ut homo formidans, talibus ad Patrem uerbis fiducia piae religionis exclamat Dei filium se demonstrans: pater, salua me de ista hora; sed propter hoc ueni in istam horam. pater, honorifica nomen tuum. nimium diuine locutus est et potenter, qui cum semet honorificari deposceret, patris nomen honorificandum esse signauit. Deus enim nomen est illi, quod pater et filius communi pariter maiestate possident indiuisum. uenit autem uox de caelo: et honorificaui et iterum honorificabo. quid apertius testimonio paternae professionis impleto? quid clarius caelestis est assertionis oraculo? tamen Iudaea gens perfida, quae pondus tantae ueritatis audiuerat, nequaquam 8 cf. lob. 12, 27. 28 13 cf. ib. 28 1 DE EO QVOD SCRIPTVM BST PATER SALVA JtE DE ISTA RORA B3, Christo orante (Christum orantem Gall.) uox e caelo clarificat υ 2 iam om. P quod BHB 3 ucll////// onere (ras. 4-5 litt.) H, u. ponere v resumptura scripsi, sumptura libri cf. v. 3 oinaeem (a exn) B 4 remunerationem P, remuneratione ex -nis B 5 infernis Hv leoauit PHBv pausillnlum P 61 tomortis B1 uicina PBI, uicin* (a eras.) H, uicinã B, uicinia Iur. coni 7 pia H 8 saluum me fac B 10 diuine B 11 et patris v (exc. CoL) 12 Deus est eaim v inom 5 P 13 maieatate B indiuisam P 16 quod Par. Arev. 16 asertionis H Iudaeq mgens P 17 caritatis II adierat H 1. 18 signis ita manifestis inpulsa, Domini Iesu Christi deitatem credidit adprobatam. quidam enim strepitum fuisse tonitruus adstruebant, alii locutum eius angelum disputabant. o plebs oculis uere caeca et corde durissima, de qua prophetans ita locutus est Esaias: obcaecauit oculos eorum et indurauit cor eorum, uti ne uideant oculis et intellegant corde et conuertantur, et sanem eos. neque enim tonitruus Christum aut angelus creatura suum generauit auctorem, cui clamanti confidenter ad Patrem ilico respondisset ut Pater, sed ab ore Dei specialiter Patris, qui Filium uere cognouit, reloquens uox processit, ut hac saltim ratione compuncta turba nimis incredula sero caelestem duceretur ad fidem. hoc est itaque Patrem Filio respondere, suae uoci similiter consonare, quoniam uerbo genitus uerbum Patris est Christus, et parilis coniectura sermonis Patrem reuelauit in Filio, Filium reuelauit in Patre.

Tunc annui sacramento conuiuii cum paschales epulas celebraret ex more, ut humilitatem diligi suo potius edoceret exemplo, surrexit ac linteo se praecinxit doctorque discipulis Dominus sese, famulis pedes abluens, inclinauit tantumque suae deposuit fastigium potestatis, ut ab huius obsequii dignitate nec Iudam fecisset exsortem, quem nefandae nouerat 5 cf. 6, 10 1 ita] item H deitate H tonitruus PB, tonitru B, tonitrai Hv 3 asstruebant RB, astruebant v ples P 4 ocolis] eras. in H, om. v et om. v 5 isaias PB oculos] o, corr. ex n B 6 ut PH ne* (c eras.) H intellegatur P 8 tonitru B, tonitrui P cf. v. 15 autorem H 9 ill* H, illi v respond////////et H, responderet coni. Arev. 10 d∗∗∗ H, diei I qui om. PBH 11 haec P, h ex d B saltem Bl compunctę B 12 nimis (u m. al.) B coelitem Bv duceret B, deduceret v 13 uoci* (s cras.) H, uocis B consimiliter υ 15 releuauit B 16 patrem PB 17 DE CAENA. Din: ET HVMILITATIS EXEMPLO R, discipulis dns pedes abluit Hv couuiui (i supra a m. U) B celebraret B 21 dignitate* (s eras.) H proditionis auctorem. sed nihil hinc gloriae consecuturus eras, traditor execrande, ut mundus uidereris uestigiis, qui polluebaris in animis tamquam sepulchrum exterius dealbatum, quod foedis cadauerum sordibus intus horret impletum. nec doli Dominum latuere dispositi, sed illum futuri caput esse sceleris designauit, cui panem traderet panis ipse tradendus ad necem. tunc manifestatus est sermo Dauiticus dicens: qui edebat panes meos, ampliauit aduersum me supplantationem.

Postea uero quam corporis sui Dominus Iesus Christus et sanguinis duo uitae munera consecrauit propriisque discipulis spiritalem cibum potumque porrexit, quo caelestibus epulis saginatae famem sitimque sentire nequeant animae iam fideles: mox in Iudae corda, nequissimas sedes ubi liuor inuenerat, tetri spiritus introiuit inmanitas, inque Dominum tela corripiens execranda seruilis belli concitauit insaniam, pactus scelus grande negotii sub qualibet quantitate mercedis; nec enim culpa manet in pretio, sed crimen conualescit in facto. tantundem sacrilegii triginta caecus argenteis paruum sumens munus admisit, quantum, si cuncta simul regna terrarum marisque diuitias et omnem uagis cum nubibus oram lucraretur aetheriam, 8 cf. 40, 10 1 consecutus Bv eraa Ludwig, ẽf B, ea ex est HB cf. Carm. 2 uidere H, uideres B 3 inanis BH, in animis Bv ef. v. 29 sensu 4 cadarum (ue am. 2) H 7 tamanifestus B daoidicus v tunc - supplantationem om. P 10 DB IVDA TRADI- TORE BH (sed infra ante mox ut edit.) uero] eras. H, om, v I 13 saginate corr. m. 2 H famen B iam fideles] om. H 14 corde B, cor** (da eras.) H, legendum fortasse cor Gall. nequissima BHB nequissimam sedem v ubi Bl liuor ex lnuior B* abebat H 16 exetranda H serui∗is H, serniris 1 17 quantitatem P, quantita te JB, om. Bv mercede v (qualibet mercedis Par.) 19 sacrilegia P, sacrilegi\' (i supra m. al.) B 20 ammisit PB, amisit B, ammisit (corr. m. 2) H 21 lucraret HBv eteris P, aetheream (63 ex i) B 18* flagitii perpetrarat. neque enim totius mundi bona sufficerent Christi fuso comparari cum sanguine, qui mundi pater est* uniuersi, qui hunc quoque nefandum nasci concessit. atque utinam matris arida sterilitate damnatus diem natalicium non uidisset nec aetheriae lucis iucunda conspiceret, aeterno torpore nil permanens; miseroque foret illa sors melior uitam nescire traditam quam sentire subtractam, aut confestim, ut meruit procreari, meruisset et mori fieretque psalmi principalis exemplum, quatenus ita prorsus toto deperiret a saeculo tamquam puluis, quem proicit uentus a facie terrae, nullamque memoriam sui nominis reliquisset infelix. tunc igitur audax, cruente, ferox, rebellis, insane, tunc fallax, crudelis, inique, uenalis ac perfide, tunc traditor, latro, fere proditor, inmitis et impie, praeuius ductor ac signifer hostes comitaris horribiles, aciemque sacrilegam gladiis et fustibus uiolenter armatam cum minaciter moueas, mendacibus osculis foedus incommodas mellaque uenenis adiungis et saeua Domino traditione blandiris? cur socium fallaciter profiteris et amicae fraudis salutatione perfungeris ? numquam noxios aut pax coniurat in gladios aut lupus oscula porrigit agno truculenta mitissimo. 9 Psalm. 1, 4 1 flagitiam P perpatrarat JR, perpetraret v, fort. perpetraturus erat bona ex dona B 2 con B 4 sterilitate arida P, aterelitate B dies P 5 inconda P, iocunda BHB eeno P 6 to*pore H, tepr B nihil H sors illa P sor I 1 sor**nelior H 8 princpalis B 9 quatinus B tota H 10 quem — uentus om. P faci*e (a eraa.) H 11 relinquisset H tunc ex tunc H* 12 insane] eras. in H, om. v 13 ac) et v perdite B sed cf. o. 60 14 boetiB v commitaris P, cο̄mitarisB 15 orribiles B aciem quam v sacrilegem H e* H 16 cam] com P, tn B oculis Hl (0 eras. m. 2) B fo*dus (e eras.) H 17 sena P protradit*one H, proditione Bv 18 amic* (e eras.) H, amice B 19 fraadi* (s eras ) H oaluatione Par. IIIIIIIIII/lngeris H, perfingeris B, peratringeris v aute pax P 20 aut] om. H 21 mitissimo om. 0

Igitur operator sanctus uiHs traditus execrandis, opem solitam non relinquit, sed auriculam puero uiolenter abscisam, quam Petri gladius amputarat, ne quo se tempore pius a pietate suspenderet, protinus restituit ac sanauit. nec enim rationi conuenerat humanam Deo suffragari uindictam, qui sibi patris defensione transmitti plus duodecim milia legiones angelicas poterat postulare, si mallet de sceleratis poenas exigere quam suae caedis iniuriam relaxare.

iubet nudi mucronis ergo tunc aciem uagina condi custode, quoniam ipse uidelicet suam pro cunctis animam ponere, non uenerat alicuius eripere. ipsi namque tunc Petro confidenti uoce pollicito uelle sese cum Domino et mori dixit: amen, amen, dico tibi, quoniam non cantabit hodie gallus, donec tu ter me abneges, non infidelitatis hunc arguens, sed metum futurae trepidationis aperiens.

Mox ad Caiphae deductus est aedes, qui religionis ritu Iudaicae princeps illa quidem tempestate fuerat sacerdotum; sed in cathedra pestilentiae cum sederet et in peccatorum uia consisteret, principatum uidebatur scelerum possidere. concilium siquidem uiolenter accendi et falsis coeperat 12 of. Matth. 26, 34 Luc. 22, 34 1 DE AVRICVLA. PVERI AMPVTANDA. B, auriculam puero petros abacindit vH (absciditur) traditur H 2 reliquit Pv, relinquid B, dereliquid B ascisam H 3 amputaret HB, amputauit c nequ*s* H, ne quaaao 1 4 poat suspenderet, et eras. in H restnit B rationem P, ratione B 5 bum*nam (a eras.) H 6 fort. defensionem pli*s H XII ci P, XII B angelicort H 7 malet B 8 VBI dicit PETRO RECONDE OLADIVM VIGINAM RH (uagina); post eripere inscribunt Hv tunc] ergo tim P, eras. in H; iabet ergo nudi mncronis aciem v 9 custodẽ B uideli∗et H 10 cunctu Bl corr. m. 2 11 tam petro P confitenti B lelli P 12 mori cum dfio et dixit P, dfio & moridixit R,mori ihf. respondit ac dixit HBI 13 ter tu HBv abnegas H 14 tunc v futur∗e H 15 apperiens PB 16 VBI xps ad CAIPHAE DVCTVS EST ABDBS B m*x (o eras.) H ductus B 17 iudeics B 18 cum] con P resideret v 20 consilium B ceperat H, om. R testibus excitari. uolabant in Dominum mille mendacia, uanis accusantium fauillis emortua, non fidei calore uiuentia, periebantque mox omnia motu propriae lenitatis exhausta, sicut ignis insaniens per stipulas aridae siccitatis excurrens, cui uires alta cremandi cacumina materies non ministrat infirma, sed in cinerem protinus reuoluta perdit inanem flamma uictoriam.

Postquam nullum dolis iter arrisit, fraus uiribus cedens uertitur in furorem atque in Dominum manus erigere plebs armatur inpatiens. heu mihi quantis lacrimarum roribus inpeditus, quantis animi gemitibus sauciatus-ereotas in Dominum rabidi tumultus insania manus horreo memorare sacrilegas! denique nec caput colaphis propulsare nec faciem sputis adspergere nec palmarum ictibus uerberare plebs execrabilis conquieuit. ille tamen omnia patienter excipiens nostrae saluti se tradidit ac pro nobis sanctum corpus suppliciis deputauit. per illos enim colaphos habemus capitis sospitatem, illa sputa nostrorum uultuum sunt lauacra, his alapis libertatem sumus consecuti perpetuam..

At senior, cni ueritatis auctor cuncta praedixerat, quia manere nequibat infectum quod Christus signauerat adfuturum, 1 aolabat P, nolebant H 2 acussantium H e∗morua (t eras.) H fide P ui////////////a/////////bant///// H aperiebant v, apparebant coni. Arev. 3 moto P exausta PH a∗∗∗de H, aridas B 4 siccatis B uiree] ui supra m. 2 B 7 DE COLAPHIS BT SPVТIS ET CETERIS RH adscripsit P caedens H 8 uertit ex -et B, uertit v plebs ex blebs B 9 armatus B I incupiens P hieu mhi B ante quantis, quantis eras. inH 10 inpeditur H motibus Hv, motus B sauciatis P, sauciat B 11 rapidi P tumultuf B orreo PH merare B e 12 necaput (c m. al.) B 13 adspargere H1 palmari P ausecrabilis B 14 salutis e PB 15 P** H suum Hv suppliciis ex suspliciis B 16 enim] om. B 17 nrm P uulr tuum] suprascr. Bl alipis P, alapidib B (corr. m. 2) 19 DE NEGATIONE PETRI TTIO BH, Ter Christum negat Petrus v ante cui rae. 1 l. in B quia] que H, cuique v 20 quo P, quq B usque in aedem principis sacerdotum Domini uestigia subsecutus, quod ex eius esset etiam ipse discipulis ter est agnitus, ter negauit. et gallus, diei nuntius, cantauit impletoque diuinae sanctionis oraculo pristini quoque sensus reuersi sunt Petro, qui memoriam culpae recolligens obliuionis in se castigauit errorem; gemituque continuo prosequente peccata fugiunt, delicta discedunt et lacrimarum imbres effusi dulcem ueniam fletibus amarissimis contulerunt. apostolicis igitur eruditi debemus exemplis uim poenitentiae meritumque dinoscere, ut talibus remediis adnitentes ab animarum fatigatione nostrarum mortiferos mereamur morbos excludere. si enim noxiis cogitationum uenenis aut actuum uel etiam contagiis fuerimus turpium sauciati sermonum, ad saluberrimam poenitentiae mox nitamur confugere medicinam, quatenus dolentes ex culpa non doleamus ex poena, lacrimantes ex uulnere non lacrimemus ex morte. nec tamen poenitentiam futuris paremus erroribus, sed praeteritis adhibeamus admissis. sub indulgentiae namque\' fiducia delinquentes difficile ueniam consecuntur optabilem, quam sibi plerique praesumptam securitate pollicentur, ut peccent. nam et Dauid propheta mirabilis dum indulgentiam praeteriti postularet erroris, ut hanc facilius impetraret, per ignorantiam se deliquisse tali prece signauit: delicta 22 cf. Psal. 24, 7 1 ęde P, aedes Bv subsequutus P 2 ee aetiam cum P ipee om. R est om. B agnitus et P 3 et] om. P cantitauit B 4 diuinQ ex deuinq B pristini ex prestini B 5 que B memoria H 6 errore P fugunt P 7 descedont H ducem (1 m. 2) H 9 exemplis debemus v digno- Mere v uitalibua — ut ab v premediis P 12 cogitationem P actu** (um eras.) H, actu v contagii P 14 quatinus PHB 15 uulnere ex morte P 16 futuri P 17 pteriti d P adibeamus H amissis P, ammiseis (d m. 2) B, ammissis HB indulgentia P 19 summa P, praesumpta Hv 21 ptiriti P hac P, hac JB 22 tale R, tali* (b. eras.) B, d talibus v prece] p P, evan. in H, praeci I, prae se coni. Ivr. inuentis P, iuuentutis meae v iuuentutis et ignorantiae ne memineris, Domine. quid ergo, quaecumque flagitia iuuenalis aetas admiserit in senectutem debent relaxanda seruari? absit ut in nobis uitia permaneant et senescant. sed cum diuina clementia patienti longanimitate mitissima iudicii suspenderit ultionem, nullae nos ex istis indutiis spes impunitatis obtundat; sed tamquam famuli diutius fugitiui sero saltim nostrum reuertamur ad Dominum, ab ipso uel senes lubricae iuuentutis ueniam postulantes, quamuis conueniat unumquemque peccantem confestim, cum adhuc est culpa recentior, poenitentiae ferramentis eius ulcus abscidere, ne serpentis morbi primitiae uelut radices amari germinis altius neglegentis agricolae remissione submersae, nullo ualeant euelli penitus iam labore. idem denique propheta, ne pro iuuenalibus delictis ut neglegens uideretur serius supplicare, addidit ignorantiam, quo apud pium iudicem facilius sibi relaxari meruisset errorem.