The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
Magnum de modico malum scorpio terra suppurat. tot
uenena quot et genera, tot pernicies quot et species, tot dolores
unus omnium uiolen
erit, quodcumque de postumo cor
*** perinde scorpii: series illa nodorum uenena
uenula subtilis arcuato impetu insurgens hamatile spiculum
su
retrac
et fistula est
effundit. familiare periculi tem
saeuitia uelificat. in remediis naturalia plu
magia circumligat; medicina cum ferro et poculo
n
ipsa percu
bestiae A, contra Gnosticos Scorpiacum
B 3 scorpios Urs et Mercerus, scorpium Gel 4 et ante genera
add. Ciacconius ingenia Bmg 5 et scripsit A, et scribit Oehlerus
6 de cauda non ore scripsi: nocere de cauda A, de cauda nocere B
8 lacunam signaui perinde scripsi: proinde AB, perinde ut Gel scorpiis
Iun 9 uenulas B suptilis A surgens A 10 stringit A, restringens
B, restringit Bmg 11 et retractu B uegetartem A 12 et
uirus, qua figit, in uulnus scripsi: in uulnus et uirus qua figit B, in uulnus
qua figit A, id uulnus et uirus qua figit effundit Gel 13 aestus Pam
14 plurima Urs 15 populo A 16 iam Iun et om. A quaedam Urs
18 signando ... adiurando Urs iniciendi scripsi: unguendi A, ungendi B,
ungendo Urs, urgendi Lat, ingerendi Wissowa 19 bestia Itm
dedicauit, cum morsum uiperae spreuit.
stilus iste, si fides de suo tuta est? ut et alias de suo tuta
genus uari
nec alio
est. cum igitur fides aestuat et ecclesia exuritur de
figura rubi, tunc Gnostici erumpunt, tunc Valentiniani proserpunt,
tunc omnes martyriorum refragatores ebulliunt calentes
et ipsi offendere, figere, occidere. nam quod sciant multos
simplices ac rudes tum infirmos, plerosque uero in uentum et
si placuerit Christianos, numquam magis adeundos sapiunt,
quam cum aditus animae formido la
aliqua iam atrocitas fidem martyrum coronaui
trahentes adhuc caudam de affectibus applicant aut quasi
uacuum flagellant: haeccine pati homines innocentes? ut putes
fr
nemini molest
perire enim, et sine c
sed nesciunt simplices animae,
ubi et quando et coram quibus confitendum,
simplicitas ista, sed uanitas, immo dementia pro deo mor
ut qui me
debebit? semel
ne occideremur. si uicem repetit,
mea nece expectat? an deus hominum sanguinem f
maxime si taurorum et hircorum recusat? certe peccat
paeniten
A, sit B et om. A ut de suo Iun 4 suo B, Urs scorpio
Urs isti B 10 sciam A, Bmg 11 inuentum Bmg, inuento B
13 posteriw cum A, si B 14 iam om. A 19 et om. A cedunt B
caedunt. sed uulgo 23 ut qui me B, et quis me Urs sic scripsi: si AB
occidit B quis Gel 24 obiit om. A 28 peccatorum non Pam 29 haec
est et si qua al in ras. A • admenta\' A
si non in exitium, uel in bilem, si non in mortem?
fides uigilat, ibidem scorpio pro solea anathema inlidito et
intimatur uirus et properat in uiscera; statim omnes pristini
sensus retorpescunt, sanguis animi gelascit, caro spiritus
exolescit, nausea nominis inacrescit. iam et ipsa mens sibi,
quo uomat, quaerit, atque ita infirmitas, semel quae percussa
est, sauciatam fidem uel in haeresin uel in saeculum exspirat.
et nunc in praesentia rerum est medius ardor,
persecutionis, ab ipso scilicet cynocephalo. alios ignis, alios
nos ipsi ut le
obsidemur, et haeretici ex more grassantur. itaque tempus
admonuit aduersus nostrates bestiolas
stilo temperare. qui legeris, biberis.
potio. si eloquia domini dulcia super mella et fauos,
inde pigme
hoc sapiunt quae ill
amarum et lumen in tenebras
enim et qui martyriis refragantur salutem per
tam dulce in amarum quam lucem in tenebras
Gel: actu B 4 pure Iun: sopore AB 5 intimatur scripsi:
intimat AB 6 gelescit A caro spiritus exolescit om. A carne Pam,
7 inacrescit Rig: inagrescit A, magrescit B 8 ut quae B infirmitas,
semel scripsi: semel infirmitas AB quae A, quaeque B, quoque Gel,
qua Oehlerus 9 est om. B heresin A, haeresim B expuat Gel
10 et in praesentiarum Gel in addidi ador A 11 isto B 12 alios
fustibus A 13 degustato martyrio Gel: degustata martyria AB 14 ipsi
ut A, ipsius B 15 heretici A sic semper 16 nostratem scripsi: nostrati
B, nostram A habere falso Oehlerus testatur: immo nouem litterae
perierunt, nostrate
Sed nondum de bono martyri, nisi de debito primum, nec.
ante de utilitate eius, quam de necessitate discendum. auctoritas
diuina praecedit, an tale quid uoluerit atque mandauerit
deus, ut qui negant bonum non suadeantur accommodum, nisi
cum subacti fuerint. ad officium haereticos
dignum est. duritia uincenda est, non suadenda. et utique
satis optimum praeiudicabitur quod probabitur a deo constitutum
atque praeceptum. sustineant euangelia paulisper, dum radicem
eorum exprimo legem, dum inde elicio dei uoluntatem
unde et ipsum recognosco: ego sum, inquit, deus deus tuus,
qui te eduxi de terra Aegypti. non erunt tibi dii alii
praeter me. non facies tibi simulacrum eorum quae
in caelo et quae in terra deorsum et quae in mari infra
terram. non adorabis ea, neque famulaberis eis.
uidistis, quod de caelo lo
uobis deos argenteos, et deos aureos non fa-
Israel, dominus deus tuus unus est, et diliges dominum
deum tuum ex toto corde tuo et totis uiribus tuis
et ex tota anima tua. et rursus: nec obliuiscaris domini
dei tui, qui te eduxit de terra Aegypti ex dom
serui
soli et illi adg
eius deierabis. non ibitis post deos alienos ex deB 3 de debito Oiacconius: debito AB nec ante Gel: negant
AB 4 et de utilitate A dicendum Lat 5 quid Gel: qui AB
6 suadentur A accomodum A, ad commodum B 7 illic A 11 legem
Gel: legamus AB 12 inquid A. ds ds AB, dominus deus Pam,
deus Rig 13 alii dii B 14 eorum om. A 16 adorabitis A famulaberis
A. seruies B 17 dominus B, ds A eodem exhodo A 19 uobis
A, inibi B 21 dominus B, ds A 22 ex toto — 24 dei tui om. A
23 ne Gel 24 egypti A ex A, et B 26 illi gl A 27 alienos ex
deis Rig: alienos ex detos A, aliorum et deos B, aliorum ex deis Ivm,
alienos et deos Oehlerus.
deus tuus in te, et ne irat
te a facie terrae. sed et proponens benedictio
et ma
cepta domin
uobis hodie, et non erraueritis de u
uobis, ut abeuntes seruiatis deis aliis, quos non
scitis. de
inquit, omnia lo
deis suis, quas uos possidebitis hereditate,
mon
eorum et excidetis
ipsorum deorum concremabitis igni et disperdetis
nomen eorum de loco illo. adhuc ingerit, cum introissent
terram promissionis et exterminassent nationes eius: caue
tibi, ne sequaris eas posteaquam exterminatae fuerint
a facie tua, ne requisieris deos illarum dicens, quemadmodum
faciunt nationes deis suis, ut et ego ita
faciam. sed et, si ipse prophetes, inquit, exsurrexerit
in te aut somnium somnians et dederit tibi signum
uel ostentum et uenerit et dixerit, eamus
diis aliis, quos non scitis, ne audiatis sermonem
prophetae aut som
dominus deus uester, an ex toto corde uestro et ex
4] Deut. 11, 27 sqq. 8] ibid. 12, 2 sqq. 16] ibid. 12, 30. 20] ibid.
13, 1 sqq.
A, et deus aemulator dominus deus
tuus in te et ne B 2 et ne] ut ne Iun 3 terre A 4 inquid A 5 (quae)quumque
A 6 hodie, nmledictionem si erraueritis Pam, hodie, et maledictionem,
si non audieritis praecepta domini dei nostri, quaecumque ego praecipio
uobis hodie et erraueritis Iun et non A, ne B 9 inquit om. B
10 subter Big 11 sub del. Gel arbore densa quaque Iun 12.13 earum
ter Pam 13 captilia A, scalptilia Big 14 de eorum A deorum ipsarum
Pam 15 eorum B, illorum A 17 ea A exterminata A 19 ut dd.
Pam 20 si ipse
Nec putem disceptandum, an digne deus prohibeat nomen
et honorem suum mendacio addici, an digne quos ab errore
superstitionis auulserit rursus in Aegyptum regredi nolit, an
digne a se non patiatur absistere quos sibi adlegit.
illud expectabitur retractari a nobis, an obseruari uoluerit disciplinam
quam uoluit instituere et an merito ulciscatur desertam
quam uoluit obseruatam, quando frustra instituisset, si
obseruari eam noluisset, et frustra obseruari uoluisset, si
Big 3 inquid A ne A, non B 7 nec staticulum Pam
9 haec om. A 10 prima haec A. dicta] dei scita Bmg ad omnes Bmg,
a domino AB 11 israhelis (a ex h) A., israel B 15 aliut A denunciantis
A 18 nec uident A, et non uident B 21 ea del. Gel
23 mendatio A 25 patitur A quos A, quod B 26 expectabitur
Urs: expectabit AB seruari A 27. et an - 28 obseruatam om. A
superstitiones tam euictas quam etiam uindicatas probem,
quoniam ex his tota martyriorum ratio constabit. aberat
apud deum in monte Moyses, cum populus tam necessariam
absentiam eius impatiens deos sibi
potius ipse perdiderit. urgetur Aaron, et iubet
suarum in ignem conferri. amissuri enim erant in iudicium
sibi uera ornamenta aurium, dei uoces. sapiens ignis
effigiem uituli de
et thesaurum, apud Aegyptum
bouis etiam cuiusdam consecratricem. ita
a parentibus proximis caesa, quia tam proxi
de
abeunt libidina
spiritu fornicarentur, edunt
et adorant deos gentis et Beelphegor initiantur. o
quoque idololatrian moechiae sororem uiginti tria milia domesticis
obtruncata g
Naue derelincunt deum patru
et Astartis, et iratus dominus tradidit eos
diripientium, et diripiebantur ab illis et uenumdaban
suorum.
in mala, et conpressati
illos deus Critas, quos Censores intellegimus. sed nec istis
A 2 edictas Urs probem Gel: probent AB 4 montem
B necessariae absentiae Gel 5 quo se Iun: quos AB 6 et
om. B 7 iudicio A 9 diffundit illos Urs 11 itaque tria Gel: ita
quod tria B, in A decem undecimue litterae perierunt 12 proxumis A,
et proximis B 14 arathmis A deueniset A sattin A 15 et om. B
17 prius et om. A delfegor A 18 idolatria A sorore A • XXIIII - A
domestici B 20 nauue A bahalim A 21 in manus Hild in A
legit: spatium sane angustius, quam ut in manibus
Hanc
tot tantisque praeceptis et n
tot tantisque documentis nec
deputari apud deum, quam huiusmodi transgress
intellegere debemus diuinarum et denuntiationum et
fe
euenir
ea euenire quib
conpungimur, et inge
hanc accusans uoluntatem,
haec non sit uoluntas, aut nostrum nihilo
cuius talis sit uoluntas, aut omnino neget uoluntatem dei, si
et de reliquo corpore haereticae cuiusque doctrinae
nunc in unam speciem congressionis certas praeducimus lineas,
ex duos A 3 orando B ds A. 4 transgressa est B 5 obaudierunt
uoci meae B 6 auertam B 7 reliquid A. 8 per del. Gel
pene A 9 reseratis Hartelius 10 iram om. A dei pensauit scripsi:
dspensauit A, dispensauit B 11 idolatrian A. 14 nunquam A. 16 apud
deum deputari B 20 idolatrian A. 21 neuenirent A 22 ea om. A
23 et conpungimur Gel 26 omnino Gel: domino B, om. A 27 potuerit
B 28 hereticae A
quae martyriis locum fecerit, tam ex praeceptis prohibitae
semper quam ex iudiciis punitae idololatriae. si enim praeceptum
obseruando uim patior, hoc erit quodammodo obseruandi
praecepti praeceptum, ut id patiar per quod
obseruare praeceptum, uim scilicet, quaecumque mihi imminet
extorquet obse
euenire per quae constabit obsequium. praescribitur mihi, ne
quem alium deum dicam, ne uel dicendo, non minus
quam manu, deum fingam neque alium adorem aut quo moLdo
uenere
time
pro eo moriar.
par sum illis, nisi illis
depugno in acie, uulneror, conci
militi suo exitum uoluit, nisi qui tali sacramento eum
Habes igitur dei mei uoluntatem. occursum est huic
pla
longum est,
a nobis didicerunt Marcioni
ut necesse sit bonum credi. malum enim
constare in utroque non poterit: aut deum negare
qu
pronuntiauerit.
bonus non erit deus. probabit hoc etiam ipsius rei bonitas
quam deus uoluit, martyrii dico, quia bonum non nisi bonus
A 2 prohibite A 4 obseruatum ABmg patitur ABmg
5 praeceptum om. A id Gel: ita AB 7 cauenda scripsi: cauendam
AB, cauenti Gel 10 dicam ne om. A dicendum A 11 nequem A
aut quo modo Iim: aut quomodo AB, aut quoquomodo Urs 12 parter A
15 nisi Lat: si AB 16 conci....... hunc A, unde recte Oehlerus
conclusit occidor
Sed si certaminis nomine deus nobis matyria proposuisset,
per quae cum aduersario experiremur, ut, a quo libenter homo
elisus est, eum iam constanter elidat, hic quoque liberalitas
magis quam acerbitas dei praeest. euulsum enim hominem
de diaboli gula per fidem iam et per uir
eius uoluit efficere, ne solummodo euasisset, uerum etiam euicisset
inimicum. amauit, qui uocauerat in salutem, inuitare
et ad gloriam, ut, qui gaudeamus liberati,
coronati. agonas istos, contentiosa sollemnia et super
cer
gratia saeculum
singulae ciuitates gratuland
agone post stadii senectutem. ita ab ae
est studiorum experimentum committere, artes corpor
et uocum
iudice, sen
sunt uulnera; pugni q
flagella dilacerant. nemo t
erit, quod homines uiolentiae obiectat.
extra stadium. sed, quantum liuores illi et cruores et
nego
potest praestare saeculum, de fama aeternitatem, de
A, nausei abit B 3 si A, et B proponit B 5 helisus A
7 uerba per uirtutem in AB post 8 efficere collocata reposui 8 deuicisset
B 9 qui Urs : qua A, quae B, quos Lat, quem Hartelius 10 et
om. B qui om. A gaudemus Ivm, gaudebamus OeMerus 12 Graecorum
B, gregorum A, graecarum Gel uoluntatum A 13 iam et A,
etiam et B, etiam Gel liquit Gel Carthaginem B, certamine A
14 (inqui)etan A 16 committere, artes corporum scripsi: committere
artes, corporum uttigo 17 praesentia exprimere ABmg, praestantiam expendere
Gel inlice fort. 18 uoluntate A, uolutante Sccd nulla Lat
non del. Lat 19 sunt om. A cassant B caluae Faber cestus A
20 praeside A suggillauerit Gel 21 uiolentae A obiectat Rig: oblectant
A, obiectet B 23 (nego)tientur A intende scripsi: intendet A,
intendit B, intendis Gel 24 ciuica] ciuitatem Lat statutas A 25 de
fama om. A
uult; corona premit uulnera, palma sanguinem obscurat; plus
uictoria tumet quam iniuria. hunc tu laesum existimabis,
quem uides laetum? sed nec uictus ipse de agonotheta casum
suum exprobrabit. deum dedecebit artes et disciplinas suas
educere in medium, in hoc saeculi spatium, in spectaculum
hominibus Let angelis et uniuersis potestatibus? carnem atque
animam probare de cons
palmam, huic honorem, illi ciuitatem,
quosdam reprobare et castigatos cum ignominia submouere?
nimirum praescribis deo, quibus temporibus aut modis aut
locis
congruat. quid nunc, si n
fidem exposuisset, sed et proprii prof
illam habere aliquem spei cumulum, cui stu
uotumque suspenderet, quo eniteretur ascendere, Lcum
terrena, quoque officia in gradus aestuent? aut quomodo
multae
quomodo et
pro diuersitate radiorum? por
sublimitati et claritatis aliqua
oportuerat illud emolumenti, quod magno constaret:
cruciatu, tormento, morte. sed respice conpensatio
cA, non B 2 praemit A corr. uulnera om. A plus uictoria
tumet quam iniuria Rig: plus uictoria tu . et quam iniuria A, plus uictoria
tuum est quam iniuriatum B, plus uictoriatum est quam iniuriatum
.Pam, plus uictoriarum est quam iniuriarum Lat, plus uictoria tamen est
quam iniuria Harrisius, plus uictoria tum est quam iniuria alii 4 agonitheta
A 5 dedecebit B, decebit ABmg 6 in medium ABmg, remedium
B saeculo A corr. 7 carnen ex carmen A 9 stipendium B
11 praescribes B 12 et om. A praeiudare A 13 qui Gel nunc
si non A, nunc sine B, si non Gel 14 et om. B 17 gradu B 18 aput A
19 a A. 20 praeterea fort. 21 sublimitatis Urs claritati Gel 22 constaret
....... abore A; pretio euanuisse putat Oehlerus: mihi nihil
deesse uidetw 24 nihil carius
Incutiat adhuc scorpius homicidam deum uentilans, horre
sed et tale
ratione etiam ipse se plus
sophiae suae persona, uoce Solomonis. B 2 profectum Iwn: profectu AB 3 alias B, has A
4 conditionis A fallatias A 7 nuptialem-praeparassent om. A
9 et om. A 10 securum ABvng 11 dimissa sunt delicta et quorum
opertae sunt iniquitates B 12 beatus uir cui B reputauerit B 13 delictorum
B 19 iudicabis B 20 si homo certam salutem om. A et
ante homo add. Oiacoonius 21 nulla Urs: nulli AB 24 incuciat A
25 adflatum B heretico A fetentem A 26 et om. A 28 sofiae A
solonis A inquid A.
in
parricidLii ingenium) | o sceleris artificium! o argumentum
crudelitatis, quae idcirco occidit, ne moriatur quem occiderit!
et ideo quid sequitur? sophia in exitibus cantatur hymnis; cantatur
enim et exitus martyrum. sophia in plateis de constantia
agit; bene enim filios suos iugulat. super summos autem muros
confisa dicit, cum quidem secundum Eseiam hic exclamat: ego
deisum; et hic uociferatur: in nomineIacob; et alius inscribit:
in nomine Israelis.s o bonam matrem! opto et ipse in
filios eius redigi, ut ab ea occidar; opto occidi, ut filius fiam.
solum autem iugulat filios suos, an et torquet?
et alibi dicentem deum: uram illos sicut uritur aurum,
et proba
tormenta ignium et supp
scit et apostolus qualem
si deus filio suo non pepercit, sed pro nobis
illum, quomodo non et cum illo omnia condonauit
nobis? uides,
et unigenitum so
immo et ceteros in uitam
cum sophia dei: Christus est qui se tradidit pro
uerba non so
audienda sunt,
qui non intellegit, credit. quamquam
sententia est, quae temeritatem cohibeat
quis enim, inquit, cognouit sensum domini?
8, 32. 22] ibid. 4, 25. 28] ibid. 11, 33. A 2 inuitam B ingloriam B 5 exitu A canitur B
6 de constantia] constantiam Pam 8 dicitur fort. quis B eseiam A,
Esaiam B 9 scribit A 10 isra.elis A 11 fiam B, filiam A 13 sicuti
B argentum Pam 14 aurum Pam 18 illum om. A et non
Gel 20 iugulauerat A 21 possim A 22 sofia A sic semper 23 sophiam
B 24 so ....... nt A, aut sono aut solo omissum fuit 26 quanquam
A intelligendi Gel 28 inquid A dei B_,.
uiam intellegentiae quis demonstrauit
Scytharum Dianam aut Gallorum Mercurium aut Afrorum Saturnum
hominum uictima placari apud saeculum licuit, et
Latio ad hodiernum Ioui media in urbe humanus sanguis ingustatur,
nec quisquam retractat aut non rationem praesumit
aliquam aut inaestimabilem dei sui uoluntatem. si noster
quoque deus propriae hostiae nomine martyria sibi depostulasset,
quis illi exprobrasset funestam religionem et lugubres
ritus et aram rogum et pollinctorem sacerdotem, et non beatum
amplius reputasset quem deus comedisset?
Unum igitur gradum insistimus et in hoc solum prouocamus,
an praecepta sint a deo ma
praecepta, si praecepta cognoueris, quia
praeceperit. siquidem honorata est apud illu
ipsius, ut canit Dauid, non, opinor, ista communis
om
elogio tra
in ipso aditur ex te
pro iustitia et sacramento.
perit iustus, et nemo excipi
iusti auferuntur, et nemo animaduertit; a f
iniustitiae perit iustus et erit honor sepulturae eius.
habes
a pri
coli deus coepit, inuidiam
occiditur, et quidem a fratre
alienum sanguinem insectaretur, a suo auPam 5 Latiari Ciacconius ad] in Gel 6 rationem praesumit
aliquam Gel: ratione praesumit aliqua AB 7 inaestimabile A.
uoluntate Oehlerm 9 ille A lugebres A 10 beatum om. A 18 ista A.
20 esaeias A, Esaias B uidete Pam: uidet B, uide A. inquid A corr.
23 sepultura A 26 cepit Rig 27 (pro)clius A 28 sectaretur A au...
..... sectata A insectata del. Pam est. Denique uel est, denique
wulgo; correxi
exagitatur, Helias fugatur, Hieremias lapidatur, Eseias secatur,
Zacharias inter altare et aedem trucidatur perennes cruoris
sui maculas silicibus assignans. ipse clausula legis et prophetarum
nec prophetes, sed angelus dictus contumeliosa caede
truncatur in puellae salticae lucar. et utique qui spiritu dei
agebantur, ab ipso in martyria dirigebantur etiam patiendo
quae et praedicassent. proinde et
imaginis regiae turbam urgeret offi
quid fides, quae sola in illis captiua non fuerat, exi
imminebat:
aureos et argenteos et ligneos por
ostentantes nationibus timorem. cauete igitur, ne
mini, dum aspicitis turbas
ante, sed dicite in animo uestro: te domine ad
debemus. itaque dixerunt a deo concepta fiducia, quanto
uigo
habemus
est enim deus noster,
nos de fornace ignis et ex manibus tuis,
fiet tibi, quod neque idolo tuo famulabimur
nec ima
o martyrium
satis exusti sunt, quos propterea
eius mentiti uiderentur. nam et Danielum, nullius praeter
dei supplicem et idcirco a Chaldaeis delatum ac depostulatum,
B 6 salticae Gel: psalticae B, ipjsalticae A. 7 etiam Gel:
ut etiam B, ut et iam A ut iam patienda Hartelius 9 turbam Iim:
urbem AB officii scripsi: officio AB ignouerunt A. 12 quibus B,
quos A. 16 allofilis A 18 *dicite A 19 coepta A quando Gel
20 illas om. B excuciunt A. 21 respondenti A. 24 famulabimur
Gel: famulabitur AB 27 existi ex exusti sic A 28 mentiri A danihelum
A, Danielem B 29 suplicem A idcirco a callatum ac postolatum
A.
Dar
oportebat omnem dei praedicatorem atque cultorem, qui ad
idololatrian prouocatus negasset obsequium, secundum illius
quoque rationis statum, qua et praesentibus tunc et posteris
deinceps commendari ueritatem oporteb
passio ipsorum defensorum eius, quia ne
frustra occidi, nisi compos ueritatis. talia a primordio et praecepta
et exempla debitricem martyrii fidem ostendunt.
Superest, ne antiquitas suum forte habuerit sacrament
ac proinde de disciplina quoque aemulam, cuius sophia filios
suos iugulare non norit. plane, alia in Christo et diuinitas
et uoluntas et schola, qui martyria aut nulla in totum aut
aliter intellegenda mandarit, qui neminem ad huiusmodi discrimen
hortetur, qui pro eo passis nihil repromittat, quia pati
eos nolit, et ideo praeceptorum princip
inquit, qui persecutionem patiuntur ob iustitia
ad omnes;
eritis, cum uos dedecora
et dixerint aduersus uos omnia mala p
gaudete e.t exultate, quoniam merces uestra plurima
in cael
ut etiam prophetaret, quod et ipsi occidi haberent ad
exemplum prophetarum. quamquam etsi omnem hanc persecutionem
condicionalem in solos tunc apostolos destinasset,
utique per illos cum toto sacramento, cum propagine nominis,
cum traduce spiritus sancti in nos quoque spectasset etiam
om. A ad om. A 4 idololatriam B 5 quia B 7 defensorem
A 8 frustra om. B 10 forte B, quoque A 11 nouitate A
12 de add. Hartelius sofia A 13 iugulandadol A non om. Å
14 qui om. B 15 intellegenda andarit A neminem ad] in A 16 repromittat
A 18 inquid A 19 ipsorum A, illorum B 24 illorum A,
eorum B 26 quanquam A 27 condicionabilem B 28 per om. A
et apostolici seminis frutices. nam et si rursus ad apostolos
dirigit: ecce ego mittam uos tamquam oues in
luporum, et: cauete ab hominibus; tradent enim uos
in consessus et in synagogis suis flagellabunt uos et
ad praesides et ad reges perducemini mei causa in
testimonium illis et nationibus et cetera, tum autem
subicit: tradet autem frater fratrem et pater filium in
mortem et insurgent filii in parentes et mortificabunt
eos, manifeste iniquitatem istam in ceteros pronuntiauit, quam
in apostolis non inuenimus. nemo enim eorum aut fratrem
aut patrem passus est traditorem, quod plerique iam nostri.
dehinc ad apostolos reuocat: et eritis odio omnibus propter
nomen meum. quanto magis nos, quos a parentibus quoque
tradi oportet? ita ipsa hac permixtione nunc ad apostolos,
nunc ad omnes disponendo
effundit, in quibus consede
qui autem sustinuerit usque in finem, iste
quid sustinendo, nisi persecutionem, nisi traditionem, Lnisi oc
cisionem? nec enim aliud est sustinere in finem quam pati
finem.
statim sequitur, nec seruus
cum magister et dominus ipse perpessus sit persecutionem et
traditionem et occisionem, multo magis serui et discipuli eadem
expendere debebunt, ne quasi superiores exempti de iniquitate
uideantur, quando hoc ipsum sufficere eis ad gloriam debeat,
aequari passionibus domini et magistri; ad quarum tolerantiam
aedificans monet non eos timendos, qui solum corpus occidant,
animam autem interficere non ualeant, sed
28] ibid. 10, 28. AB, et Gel, et sic Oehlerus 3 mitto B tanquam A. 4 tradent
enim uos om. A. 6 posterius ad om. B 7 cetera, tum HaIrlelius:
cetera cum AB, cetera. cum wulgo distmguitw 9 surgent A 12 traditorem
om. A 15 ipsa hac permistione B, ipsam hanc traditionem
ABmg 17 effudit A. considerit A 24 eadem Urs: eandem AB
occidere et perdere possit in gehennam. quinam
hi solius corporis interemptores, nisi praesides et reges supra
dicti, homines opinor? quis etiam animae dominator, nisi deus
solus? quis iste ignium comminator, nisi is, sine cuius uoluntate
nec passerum alter in terram cadit, id est nec altera
ex duabus subs
apud eum
cum insuper dicit, multis pass
id . est non sine emolumento casuros in ter
si magis ab hominibus quam a deo occidi deligamus. o
igitur, qui in me confessus fuerit coram hominibus, et
ego co
est. et omnis, qui me neg
ego negabo illum coram patre meo, qui in ca
manifesta, ut opinor, definitio et ratio est tam confessionis qu
nega
necesse est. si in Christo est,
se Christianum
in Christo. porro in Christo confitendo Christum quoque con-
fitetur, qui sit in ipso, dum et ipse in illo est, utpote Christianus.
nam et si diem dixeris, lucis rem ostendisti, quae
diem praestat, licet non dixeris lucem. ita etsi non directo
pronuntiauit qui me confessus fuerit, non est diuersus
actus quotidianae confessionis a sensu dominicae pronuntiationis.
quod enim est qui se confitetur, id est Christianum,
alterum et om. A animas A 2 gehenna A 3 intemptores B
4 anime A 5 iste ignium Rig: iste nisi ignium AB commitor A
nisi is om. A 7 aut** A 8 est om. A 9 insuper Iwn: super B, om. A
11 eligamus B 14 omni A negauerit me B 16 est et definitio
et ratio tam B 18 se om. B 19 si in Christo est om. A confitetur
cum se Christianum om. A 21 quoque om. A 22 ipso scripsi: Christo
AB 23 et sup. uers. A, ut Urs ostendis A 27 quod enim est]
quid enim? fort. qui A, cum B
qui se negauit Christianum, in Christo negauit, negando se
esse in Christo, dum negat se Christianum; et Christum autem
in se negando, dum se in Christo negat,. Christum quoque negabit.
ita et qui in Christo negauerit, Christum negabit et
qui in Christo confessus fuerit, Christum confitebitur.
suffe
ex
eius praeiudicaretur,
negatione rependi a domino,
et ideo cum in forma confes
condicio intellegatur, apparet non ad alium
pertinere, quod de ea aliter dominus pronunti
confessione dicendo, qui me negauerit, non, qui
prospexerat enim et hanc uim plerumque in expugnatione
quoque
non olim t pro auspice cum tota fide quorundam colluctatum
hoc modo
Christianum, non negabor a Christo, non enim ipsum
negaui. ex illa enim negatione tantundem tenebitur, quia se
Christianum negando Christum in se negans etiam ipsum negauit.
plus est autem quod et confusioni confusionem comminatur:
qui me confusus fuerit coram hominibus, et
ego confundar eum coram patre meo, qui est in caelis.
sciebat enim a confusione uel maxime formari negationem,
mentis statum in fronte consistere, priorem esse pudoris quam
corporis plagam.
Qui uero non hic, id est non intra hunc ambitum terrae
nec per hunc commeatum uitae nec apud homines huius
B se om. A 5 negabit A, negauit B 9 proinde B
negatione negationem B, negationi negationem Eig 10 confessioni confessionem
A 12 conditio A non om. B negotiationis A 13 deus B
16 ipse B 18 ante auspice duae litterae perierunt in A; Tertullianus
tale quid scripsisse uidetur non olim praesidem aliquem diabolo auspice
Eadem igitur forma cetera quoque ad martyrii statum
pertinere defendimus. qui pluris, inquit, fecerit etiam
animam suam quam me, non est me dignus, id est qui
maluerit uiuere me negando quam mori confitendo, et, qui
animam suam inuenerit, perdet ill
perdiderit mei causa, inueniet illam. perinde Lenim in
uenit eam qui negat lucri faciendo uitam, ut perdet
qui se putat negando lucri facere eam. perdet autem
eam in Luitam aete/nam. ipsi denique praesides cum cohortantur
negationi,
tuam perdere! quomodo l
tractaretur Christianus? sed
ad tribunal, famulos suos
responsurum repromittit, et cum in carcere fra
confessoris imperat curam, et cum deum uindictam f
et
quemad
sapiunt, et
ut parabolae, ut aenigmata. quemcumque
ibid. 25, 36. 20] cf. Luc. 18, 7. 22] cf. Matth. 13, 3 sq. A, hic B saluus erit B 2 totus ABmg, tutus B hic
ovi. A macherae A, maceriae B 3 terras B 6 inquid A 8 me
om. A et om. B 9 perdit A 10 perdiderit illam B perinde
scripsi: proinde AB 11 eam A, ille B negarit B ut perdet Iim
13 et om. B 14 cohortantur B, ortantur A 15 et A, ei B 17 sed
& A 19 carcerem A 20 confessoris Gel: confessuris AB 22 sermonis
A in persecutionum AB; in om. Gel 25 erit aliud in sensibus
om. A 26 ut parabolae B, et parabole A enigmata A quemcunque
B, quacumque A, quodcunque hm.
acumine inpegerint, una iam linea est, ad ipsas res prouocabuntur,
an secundum scripturas transigantur. siquidem tunc
aliud significabitur in scripturis, si non id ipsum reperiatur
in rebus. quod enim scriptum est, hoc euenire oportebit.
porro tunc eueniet quod est scriptum, si non aliter eueniet.
ecce a
causa, quom
quomodo et scr
et interrogamur et torquem
quomodo et scriptum est. sic
haec, cur non aliter eueniunt quae edix
edixit? atquin non aliter eueniunt quam edixit; ergo
sicut eueniunt, ita edixit et sicut edixit, ita eueniunt. nam
nec licuisset aliter euenire quam edixit
quam euenire uoluisset. ita non aliud s
scripturae istae quam in rebus recognoscimus: aut, si no
aguntur illa quae praedicantur, quomodo haec quae aguntur
praedicata non sunt? non sunt enim haec praedicata qua
agun
ag
aliter
sed
p
si haec, q
erunt ipsa quae praedic
agi quemadmodum scripta sunt, n
periclitentur excludi, siquidem aliud in uocibu\'s, aliud in rebus
est, et relinquitur nec praedicata uideri, cum euenerint, si
AB, uenenum Itm 4 significabatur A 5 uenire A
6 est A, et B aliud A 8. 9. 11 et ante scriptum est om. A 11 sicut
A 12 quae A, quam B id est-15 euenire quam edixit om. A
15 licuisset et B; et del. Gel 17 istae om. A recognoscitur Gel
at Gel 18 haec quae aguntur Gel: aguntur haec quae B, aguntur
(quae) A 21 nunc quia] cum Ciacconius et in B 22 acta B
23 erit B, est Rig 26 alia scripsi: illa B quoque Oehlerus: quae B,
(que) A 28 aliut A 29 et om. A, ita Itm euenerit A
quae non erunt praedicata quia non ita sunt praedicata
quomodo eueniunt? ita haeretici quae praedicantur non
ut probata sunt credendo ea quae nec
Quis nunc medullam scripturarum
ipsa Christi schola? quos et sibi discipulos dominus
omnia utique edocendos et nobis magistros adordina
utique docturos. cui potius figuram uocis suae decla
qu
ante
puniamini sustine
et uocati estis, quoniam et Christus passus
nobi
adsequa
epauescatis usti
quasi nouum accidat
quod communicatis passionibus Christi,
U
exultan
estis, quod gloria et dei
dum ne quis uestrum patiatur ut homicida
aut maleficus aut alieni speculator, si autem ut Christian
nomine isto. Iohannes ue
animas ponamus; hortatur negans
perfecta enim dilectio foras abicit timorem, quoniam
A quia non ita erunt (immo sunt) praedicata add. Rig
3 quodo A heretici que A 4 ne A 5 qui A medullas B 7 adordinauit
A, ordinauit B 8 utaque A corr. 13 inquit om. A delinquentes
ut scripsi: ut delinquentes AB si (ut delinquentes et colaphizati
sustinetis? sed si) non ut delinquentes punimini et sustinetis, haec
gratia Harnackius 17 dilectione expauescatis B 23 quoniam Gel
gloriae Itm requiescet B 24 ut Ont. A 26 dm A 27 uero ut B,
ue .. A; Hild uoculam ut ab A afuisse coniecit
in
fugatricem tim
timore
et a
magis
sua
ad angelum ec
numero tuo coniciet
decem. esto fidelis ad mo
tibi uitae coronam. item ad Pergamenorum de Anti
fide
ad Philadelphenorum, quod a temptatione ultima libe
qui domini nomen non negarat. exinde uictoribus qu
promittit
nun
nunc f
n
fieri in dei te
caelestis inscriptam, nunc residere cum domino
throno eius, quod aliquando Zebedaei filiis negabatur. quinam
isti tam beati uictores, nisi proprie martyres? illorum etenim
uictoriae, quorum et pugnae, eorum uero pugnae, quorum et sanguis.
sed et
quiescunt et fiducia ultionis patientiam pascunt et indutae stolis
candiB 4 qua poena timorem Aug. Neander: quam poenam
timore AB 6 gehennam B 7 apocalipsi A 9 smyrneorum A
10 coniicit B 11 mortem usque et dabo B, mo ........ bo A; usque
afuit ab A 14 filadelphenoru A 15 uictorib: qu ......... A,
uietori cuique B; Oehlerus quibusque A habuisse intellexit 21 inscripta A
do A 22 zebedei A 23 propriae A 26 ultionis ultionis A patientiam
paseunt et indutaest olis A, patientiam pascunt et indutae stolis Bmg,
om. B 27 candidam
Paulus
sanguinem
machaeram in aratrum,
ipse adferens escam secundum Iacob, qualiter martyria iam et
sibi optabilia commendat! cum de Thessalonicensibus gaudens,
uti, inquit, gloriemur in uob
uestra et fide in omnibus persecu
et pressuris, quibus sustinetis ostentamen iusti iudi-
patimini. sic
etiam exultantes in pressuris, certi, quod pressura
tolerantiam perficiat, tole
probatio autem spem, spes uero non confundit.
1, 3. 4. 25] Rom. 5, 3 sqq. 11. B 2 uictoria B triumfantes A, triumphales B 3 presbiteris
A uenerunt A 4 presfsura) A 6 et qui(dem) A macule A.
7 rufo B 8 coctino A 12 timidi add. Oehierus inquid A 13 aulfuris
A 14 eius in epistola Gel uerba. in epistola seclusi 18 macheram
A 19 adferens ipse Gel etiam escam B 20 de om. A 21 inquid
A 23 praessuris A sic fere semper 26 certe B praestolerantiam
A 27 perfici B.
coheredes
et cum illo
huius temporis non es
nos habeat reuelari. et ideo P
separabit nos a dilectione Christi? p
an famis an nuditas an periculum an
se
to
in omni
persuasum
uita neque uirtus
neque alia condicio poterit no
quae est in Christo Iesu domino nostro. sed et
in mortibus saepius, a Iudaeis quinquies
quadragenas citra unam accepi, ter uirgis caesus,
semel lapidatus, et reli
quam martyria uidebuntur, tamen rursus, propter quod, inquit,
boni duco in infirmitatibus, in iniuriis, in necessitatibus,
in persecutionibus, in angustiis pro Christo.
etiam in superioribus: qui in omnibus tribulemur, sed
non coangustemur, et
qui persecutionibus
qui deiciamur, sed non
mortificationem Christi in corpore nostro circumferente
23] ibid. 4, 8 sqq. om. A 2 compatimur Gel: compatiamur AB
3 passionis A 4 sq. in nobis reuelabitur A inquid A 7 fames B
machaera B, gla.......
Plane monet Romanos
quia non sit potestas nisi a deo, et
gestet, et quia ministerium sit dei, sed
principes e
mali. uis autem non timere potes
et laudem ab ea referes. dei ergo ministra est t
in bo
frustra
in prouocatione bene uiuendi, etiam sub illarum respectu,
quasi adiutricum iustitiae, quasi ministrarum diuini iudicii hic
etiam de nocentibus praeiudicantis. dehinc et exequitur, quomodo
uelit te subici potestatibus, reddite, iubens, cui tributum,
tributum, cui uectigal, uectigal, id est quae
sunt Caesaris Caesari, et quae dei deo; solius autem
dei homo. condixerat scilicet Petrus regem quidem honorandum-\'
randum, ut tamen
cum a diuinis hono
mater diligentur cum deo,
deum diligere nec animam licebit. \'
Num ergo et apostolorum litterae mobiles? et nos usquequaque
simplices animae et solummodo columbae libenter\'
13, 7. cf. Matth. 22, 21. 21] cf. 1 Petr. 2, 13. A 7 et om. B 8 gestat A ministra B et add. 1
Gel: afuit etiam ab A 9 (i)ra A ei om. A fecerat A corr. 10 timoris
A, timores Oehlerus bono operi sed malo B 11 bonum fac B
12 hab A minister A, ministerium Hild 16 adiutricum tributum
A, adiutricum tributarum Oehlerus ministrum A 18 te om. A reddite
A, reddere B 20 di A solius Urs: solus AB 24 deliguntur A
25 diligi A 26 nunc A mobiles Urs: nobiles AB, nubilae lun
a litte
manifes
ni
Pau
commenta
ut lapides Hierusalem. uitas Caesarum legimus: orientem fidem
Romae primus Nero cruentauit. tunc Petrus ab altero cingitur,
cum cruci adstringitur. tunc Paulus ciuitatis Romanae
consequitur natiuitatem, cum illic martyrii renascitur generositate.
haec ubicumque iam legero, pati disco; nec mea interest,
quos sequar martyrii magistros, sensusne an exitus apost
enim passi fui
cum uincula Paulo Agabus gestu quoque prophetasset, discipuli
flentes et orantes,
orauerant. ille
fletis, inquit, et contristatis
modo uincula Hierosolymis pati optauerim, uerum
etiam mori pro nomine domini mei Iesu Christi. atque
ita cesserunt dicendo: fiat uoluntas domini; fidentes
scilicet passione
\'hortationis consilio, sed dilectionis retinere temptauerant, ut
apostolum desiderantes, n
iam tunc Prodicus aut Valentinus adsisteret suggerens non
in terris esse confitendum apud homines, minus uereor ne
Urs 7 editur Rig 10 commentarii Rig: commentari B
hereticus ex hereticos A 12 Rome A 18 paciendum A sensissent B
21 orauerunt B 23 optaueram A 24 mei om. A 26 ad uoluntatem
dei B 29 Prodicus Gel: prodigus AB 30 confitendum A, conandum B
minus om. Gel uereor, ne Hartelius: uero ne A, uero nec B, quod nec
Gel, ueros nec fort.
quasi et ipse de ea salutem consecut
audisset a seruo dei quod audierat diabolus
satana, scandalum mihi es. scriptum
deum tuum adorabis et illi soli seruies. sed
et nunc audire debebit, quatenus multo post uenena ista suffudit,
nulli infirmorum facile nocitura, nisi si qui non hanc
nostram ex fide praebiberit uel etiam superbiberit potionem.
B, ......... (a domino deo ?) diabolus A.
4 sathanas B 7 nocitura, nisi Mercerus: nisi nocitura B, si nocitura A,
nocitura Gel quis B non om. B 8 DE: SCORPIACE: EXPLICIT : A.