The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the CTS/CITE Architecture.
fabrica mundi istius, in quo clausi tenemur, etiam uelocitas
fabricae ipsius haec est, sicut in libro Moysi continetur, quem
de conditione ipsius scripsit, qui genesis appellatur. totam molem
istam deus sex diebus ex nihilo in ornamentum maiestatis suae
expressit, septimum quietus (a) labore benedictione consecrauit.
idcirco igitur quoniam septenario numero dierum et caelestia
et terrestria omnia reguntur, principii loco de hac septimana,
omnium septimanarum regina, meditabor et prout potuero uirtutis
diem in eius consummationem conabor exprimere.
In principio fecit deus lucem eamque duodenario numero
horarum die noctuque diuisit, idcirco uidelicet, ut laboribus
hominum requiei locum noctem dies superduceret,
rursus dies superuinceret ac sic alterna uice labor quiet(e
noct)is refoueretur, quies exercitatione rursus diei temperaretur.
quarto die fecit duo luminaria in caelo, maius et
minus, ut alterum praeesset diei, alterum nocti — solis
17 Gen. 1, 16. 17
TATVS I VICTORINI DE FABRICA MVNDI; L 1] Gallandius opusculutn
in septem sectiones diuisit, ipse malui in decem diuidere 2 cogitanti
Nunc ratio ueritatis ostenditur, quare dies IIII. tetras
nuncupatur, quare usque ad horam nonam ieiunamus (aut)
usque ad uesperum aut superpositio usque in alterum diem
fiat. mundus itaque iste ex quattuor elementis constat: igne
aqua caelo terra. haec igitur quattuor elementa [temporum
tetradem faciunt. sol quoque et luna per anni spatium quattuor
tempora efficiunt: ueris aestatis autumni
haec tempora tetradem faciunt. et ut ex ea re longius enarrem:
ecce quattuor animalia ante thronum dei, quattuor euangelia,
IIII flumina in paradiso fluentia, IIII generationes populorum
ab Adam usque ad Noe, a Noe usque ad Abraham, ab Abraham
usque ad Moysen, a Moyse usque ad Christum dominum
filium dei. et quattuor animalia: hominis uituli leonis aquilae,
et quattuor flumina: Fison Geon Tigris et Eufrates. homo
Christus Iesus auctor eorum quae supra memorauimus tetrade
ab impiis conprehensus est. itaque ob captiuitatem eius
tetradem, ob maiestatem operum suorum et (ut) tempora
humanitati salubria, frugibus laeta, tempestatibus tranquilla
decurrant, ideo (aut stationem) aut superpositionem facimus.
Die quinto terra et aqua fetus suos ediderunt. die sexto
creata sunt quae deerant. ac sic deus hominem de humo
instruxit dominum omnium rerum, quas super terram et super
aquam creauit. prius tamen angelos atque archangelos creauit,
17 cf. Gen. 2, 11-14 1 caeteraque e, Citheraque L 3 horas per stationes e in mg., horis
prestationes L 5 aut add. r 6 superpositio = urcsplf-ea:? (tenn. teclm.)
7 elimentis L 8 temporum seclusi praeeunte Walkero 9 tetrade L
10 hyemis L 11 taradiem L 13 paradyso L 17 fyson L tygris L
Die septimo requieuit ab omnibus operibus suis
et benedixit eum et sanctificauit. hac die solemus
superponere, idcirco, ut die dominico cum gratiarum actione
ad panem exeamus. et parasceue superpositio fiat, nequid cum
Iudaeis sabbatum obseruare uideamur, quod ipse dominus
sabbati Christus per prophetas suos odisse animam suam dicit,
quod sabbatum corpore suo resoluit. prius autem, cum ipse
Moysi praeciperet, ne circumcisio diem octauam praeteriret,
quae die sabbato plerumque incurrit, sicut in euangelio scriptum
legimus, Moyses prospiciens duritiam populi illius idcirco die
sabbati leuauit manus et se ipsum crucifixit in proelio, quod
ab allophylis sabbato (factum est), ut caperentur et [uelut]
seueritate legis ad deuitandum disciplinam formarentur.
Et ideo Dauid in psalmo VI. pro die octauo dominum rogat,
ne in ira neque in furore suo arguat eum aut iudicet. hic
est enim reuera futuri illius iudicii dies octauus, qui extra
ordinem septimanae dispositionis excessurus est.
Esai. 1, 13. 14 16 cf. Leu. 12, 3 17 cf. loh. 7, 22 18 cf. Matth. 19, 8
19 cf. Ex. 17, 9. 12, cf. Col. 2, 14 et Tertulliani adu. Marc. III 18 et adu.
Psychicos c. 10 22 cf. Pa. 6. 1. 2, cuius psalmi titulus est: urclp Tijq uerba hominem finxit delenda esse uidentur 2 terra tv, terram L
3 enimque scripsi (= namque), enim quem L 5 creauit r 6 adseue-
rarent w, adseuerant L 15 sahhatum w, sabbato L 17 plerumque
idem quod saepe 19 leuauit manus scripsi, leuabat manus coni. r, legebamus
L in] et (in s. et m2) L quod] quae L 20 allofilis L
factum est addidi uelut seclusi utpote ortum ex glossa ad et adscripta:
uel \'ut\' 21 seueritate r, seueritate
Iesus quoque Naue successor Moysi et ipse sabbatum
resoluit. die enim sabbati praecepit filiis Israel, ut muros
ciuitatis Hiericho tubicinibus circuirent et bellum allophylis
indicarent. Matthias autem princeps Iudae sabbatum resoluit.
nam praefectum Antiochi regis Syriae sabbato occidit
et allophylos sua persecutione subiecit. et apud Mattheum
scriptum legimus. Esaias quoque et ceteri collegae eius sabbatum
resoluerunt, ut uerum illud et iustum sabbatum septimo
miliario annorum obseruaretur. quamobrem septem diebus istis
dominus singula milia annorum adsignauit. sic enim cautum
est: in oculis tuis, domine, mille anni ut dies una.
ergo in oculis dei singula milia annorum constituta sunt:
septem enim habeo oculos domini. quapropter, ut memoraui,
uerum illud sabbatum est septimum miliarium, in quo Christus
cum electis suis regnaturus est.
Septem quoque caeli [sunt] illis diebus conueniunt. sic enim
cautum est: uerbo domini caeli firmati sunt et spiritu
oris eius omnis uirtus eorum. hi septem spiritus. nomina
sunt eorum spiritus, qui supra Christum dei requieuerunt. ut
apud Esaiam prophetam cautum est: et requiescit super
eum spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii
et uirtutis, spiritus scientiae et pietatis, et
repleuit illum spiritus timoris dei. summum ergo caelum
sapientiae, secundum intellectus, tertium consilii, quartum
uirtutis, quintum scientiae, sextum pietatis, septimum timoris
dei. ex hoc ergo tonitrua mugiunt, fulmina extenduntur, ignes
12.3—5 7 cf. Esai. 1, 13; Os. 2, 11 etc. 11 Ps. 89,4 13 cf. Zacli. 4,
10; Apoc. 5, 6 15 cf. Apoc. 20, 6 17 Ps. 32, 6 20 Esai. 11, 2. 3 item exempli causa in tractatibus qui
dicuntur Origenis (ed. Batiffol) p. 88, 16 2 isrJ
Ecce septem cornula agnuli, septem oculi dei, septem
oculi stagnei, [septem oculi], septem spiritus, septem faces
ardentes ante thronum dei, septem candelabra aurea, septem
ouiculae, septem mulieres apud Esaiam, septem ecclesiae apud
Paulum, septem diacones, septem angeli, septem tubae, septem
signacula libri, septem septimanae quibus pentecoste concluditur,
septem septimanae apud Danihelum, item sexaginta tres
16 cf. Gen. 2, 3 17 cf. Apoc. 5, 6; Zach. 4,10 18 cf. Zach. 4,10; Apoc. 5, 6;
Apoc. 4, 5 19 cf. Apoc. 1, 13 20 cf. Leu. 23,18; Esai. 4, 1 21 cf.Act. 6, 3;
Apoc. 15,1. 6 etc. Ios. 6,4 et Apoc. 8, 2 22 cf. Apoc. 5,1 23 cf. Dan. 9, 25 1 conglobant L 2 horribiles coruscant scripsi, orribilis curabitur L
3 lumine L 4 auctori autem scripsi, Auctoritate L 5 istius scripsi,
iustus L 6 eructatum est] de forma deponenti cf. Georges, Wortformen
s. u. 11 uel
Nunc igitur de ine(na)rrabili gloria dei et prouidentia
uideas memorari: tamen, ut mens parua poterit, conabor
ostendere. ut Adam illum per septimanam reformauerit atque
uniuersae suae creaturae subuenerit, natiuitate filii sui Iesu
Christi domini nostri factum est. quis itaque lege dei doctus.
quis plenus spiritu sancto non respiciat corde, ea die Gabrihel
angelum Mariae uirgini euangelizasse, qua die draco Euam
seduxit; ea die spiritum sanctum Mariam uirginem inundasse,
qua lucem fecit; ea die in carne esse conuersum, qua terram
et aquam fecit; ea die in lacte esse conuersum, qua stellas
fecit;. ea die in sanguine, qua terra et aqua fetus suos ediderunt;
ea die in carne esse conuersum, qua die hominem de
humo instruxit; ea die natum esse Christum, qua hominem
finxit; eadem die esse passum, qua Adam cecidit; ea die
resurrexisse a mortuis, qua lucem fecit? humanitatem quoque
suam septenario numero consummat: natiuitatis, infantiae,
pueritiae, adulescentiae, iuuentutis, perfectae aetatis, occasus.
Iudaeis quoque humanitatem suam etiam his modis ostendit:
cum esurit, sitit, cibum potumque cepit; cum ambulat et
secessit: cum super ceruicale dormiuit. cum autem freta orta
procella pedibus ingreditur, uentis imperat,
curat, et clodos reformat, caecos (illuminat, surdos auditione
Prou. 9, 1 20 cf. Philonis libellum de opificio mundi c. 36 (secundum
Hippocratem) 23 cf. Matth. 14, 22 etc. 24 cf. Marc. 4, 38 L 4 Salamonis] sic codex 5 inenarrabili scripsi, inerra-
bili L 8 subuenerit 10, subuenira L natiuitate L 11 aeuam L 13 post
conuersum excidisse uidetur Christum 15 faaus L 18 qua] **quo* (in
ante quo et d post quo eras.) L 19 resurrexisse w, resurrcxit L 20 septinario
L natiuitate L 21 occasus w, occasum; L 23 cepit scripsi,
dedit L et secessit coni. r, eas esse scit L 24 ceruicale scripsi (cf.
Georges, Wortformen s. u.), ceruicalem
De duodenario numero dies, ut supra memoraui, per
duodenas horas bifarie diuisus est: lucis et noctis. per has
5 namque horas menses et anni et tempora et saecula conputantur.
constituti sunt itaque sine dubietate diei angeli
duodecim, noctis angeli duodecim, pro numero scilicet horarum.
hi sunt namque XXIIII testes dierum et noctium,
qui sedent ante thronum dei, coronas aureas in capitibus suis
10 habentes, quos [in] apocalypsis Iohannis apostoli et euangelistae
seniores uocat, idcirco, quia seniores sunt et aliis angelis
et hominibus.
L uide eum scripsi, uidae L nuntiare r, nuntiari L
2 eis. De scripsi, eiusde L 3 uis praepositionis de est quod attinet
ad dies coni. r, dicere L 4 bifariae L 6 constituta L dubietate
scripsi, dubio aute L 10 in del. w 12 EXPLT TRACTATVS
VICTOHINIIDE FABRICA :М:VNDI;IINCPT DE SEPTEM EXI PECTA-
CVLA MVNDI I Plerique philosophorum dum studiis lit I terarum uacant
etc. L