Betty Britman Molnar 62.36 66.214 THIS IS AN INTERVIEW WITH JACOB RUPPO. Betty Britman Molnar 66.214 68.697 R.U.P.P.O. Betty Britman Molnar 68.697 72.72 BORN JUNE SEVENTH, NINETEEN OH NINE Betty Britman Molnar 72.72 74.57 IN DZISNA, POLAND. Betty Britman Molnar 74.57 79.336 I AM BETTY MOLNAR AND WE ARE IN MIAMI BEACH, FLORIDA Betty Britman Molnar 79.336 82.664 IN THE UNITED STATES ON FEBRUARY SIXTEEN, Betty Britman Molnar 82.664 84.581 NINETEEN NINETY FIVE. Betty Britman Molnar 84.581 86.724 THIS IS TAPE NUMBER ONE. Betty Britman Molnar 92.44 95.48 vos iz ayer nomen? Jacob Ruppo 95.556 98.328 mayn nomen iz JACOB Rupo. Betty Britman Molnar 98.336 100.797 un vi alt zent ir? Jacob Ruppo 100.797 105.747 ikh bin fun toyznt nayn hundert nayn, in Jacob Ruppo 105.747 111.709 zibn zibetn mo- zibetn monat in zibetn tog. SEVEN SEVEN. Betty Britman Molnar 110.24 110.959 KAY. Betty Britman Molnar 111.709 121.265 kent ir onfangen zogn ih uh undz ayer geshikhte? vilt ir es onhay-, onheybn leyenen ayer geshikhte? Jacob Ruppo 121.265 122.432 OKAY. Jacob Ruppo 129.945 134.544 do shraybt eyner vos iz geblibn lebn fun mayn balibte Jacob Ruppo 134.544 138.885 FAMILY Rupo in Disne: dray shvester Betty Britman Molnar 139.607 141.037 YEAH, YOU HAVE TO MOVE. Betty Britman Molnar 143.379 146.72 fangt on. Betty Britman Molnar 146.72 148.895 men ken onfangen yetst. Jacob Ruppo 148.895 151.904 ye. do shraybt Jacob Ruppo 153.355 159.881 eyner vos iz geblibn lebn fun mayn balibte FAMILY Rupo in Poyln, Disne. Jacob Ruppo 159.881 164.719 dray shvester hob ikh gehat, khasene gehat mit di mener, un kinder. Jacob Ruppo 164.719 170.287 mayn foter un muter mit mayn yingste shvesterl Sonye Jacob Ruppo 170.287 174.827 un mayn yingster bruder zaynen ale umgekumen Jacob Ruppo 174.827 177.773 fun di fashistisher Daytshland. Jacob Ruppo 177.773 183.422 ikh aleyn, Yankev Rupo, vos ikh bin durkhgekumen dem gantsn gehenem Jacob Ruppo 183.422 186.855 mit di shvester, CONCENTRATION BERGEN-BELSEN, Jacob Ruppo 186.855 192.503 nit meglekh umgleyblekh vos a mentsh ken iberlebn. Jacob Ruppo 192.503 197.166 ven men hot undz Jacob Ruppo 197.166 201.368 vi me hot undz gebetn oyf zikh dem dem umkum Jacob Ruppo 201.368 205.666 nor azoy ge- iz geblibn, eh zaynen mir lebn. Jacob Ruppo 205.666 208.976 mayne yunge yorn in Disne Jacob Ruppo 208.976 213.003 zeyer a sheyne shtot mit a groyse yugnt, Jacob Ruppo 213.003 217.597 ikh aleyn bin geven eh in di tsienistishe ORGANIZATION HEKHALUTS, Jacob Ruppo 217.597 222.53 gelernt zikh a fakh stolyeray tsu forn in undzer land. Jacob Ruppo 222.53 224.003 nor Jacob Ruppo 224.003 226.773 es iz geven nit-meglekh Jacob Ruppo 226.773 229.463 tsu krign a tsertifikat tsu forn. Jacob Ruppo 229.463 232.422 iz bin ikh aroysgeforn in Vilne Jacob Ruppo 232.422 235.544 arbetn oyf a radyo-fabrik, ELEKTRIT, Jacob Ruppo 235.544 237.935 vos hot oysgearbet radyos. Jacob Ruppo 237.935 241.219 un di stolyeray hobn gemakht di kestlekh. Jacob Ruppo 241.219 244.192 in der krig hot zikh oysge- Jacob Ruppo 244.192 248.03 ongehoybn in toyznt nayn hundert nayn un draysik. Jacob Ruppo 248.03 251.639 di rusn zaynen arayn in Poyln, in shtot Vilne Jacob Ruppo 251.639 255.096 hobn zey ibergefirt di fabrik mit di mentshn Jacob Ruppo 255.096 257.472 in der shtot Minsk Jacob Ruppo 257.976 260.747 v- eh Vaysrusland. Jacob Ruppo 260.747 263.773 in toyznt nayn hundert fertsik Jacob Ruppo 263.773 266.165 hob ikh Jacob Ruppo 266.165 268.733 geheyrat mit mayn gelibte Jacob Ruppo 268.733 271.233 Lize Kaplan. Jacob Ruppo 271.233 273.908 genumen VACATION Jacob Ruppo 273.908 277.219 un geforn in Disne tsu zen zikh mit mayn FAMILY. Jacob Ruppo 277.219 279.813 nokh tsvey teg zayendik in Disne Jacob Ruppo 279.813 281.935 un di krig iz oysgebrokhn Jacob Ruppo 281.935 284.854 zaynen mir glaykh geforn tsurik. Jacob Ruppo 284.854 288.165 di banen zaynen nit geforn shoyn. Jacob Ruppo 288.165 290.638 iz dray teg zaynen mir geven Jacob Ruppo 290.638 292.232 gegangen tsu fus Jacob Ruppo 292.232 296.435 un mir zaynen tsugekumen tsu di shtot Minsk. Jacob Ruppo 296.435 298.953 in Minsk iz shoyn geven di daytshn. Jacob Ruppo 298.953 301.954 un azoy zaynen mir glaykh arayngefaln Jacob Ruppo 301.954 303.478 tsu zey in di hent. Jacob Ruppo 303.478 305.81 glaykh hobn zey genumen di mener, Jacob Ruppo 305.81 308.235 di yidn bazunder, Jacob Ruppo 308.235 310.168 oyf a feld Jacob Ruppo 310.168 313.462 vos zey hobn geshlogn, gesh- eh geshosn Jacob Ruppo 313.462 315.157 nor tsu Jacob Ruppo 316.263 319.865 bashraybn Jacob Ruppo 320.206 323.539 UNK un ge- un geteylt mentshn Jacob Ruppo 323.539 327.484 oyf oyf di Jacob Ruppo 327.484 329.727 oyf farsheydene arbet. Jacob Ruppo 329.727 332.156 glaykhtsaytik hobn zey oysgerufn Jacob Ruppo 332.156 335.14 ver es hot gearbet oyfn fabrik fun di radyos. Jacob Ruppo 335.14 337.081 iz geven a fuftsn mentshn Jacob Ruppo 337.081 339.299 un zey hobn avekgefirt Jacob Ruppo 339.299 340.823 oyfn fabrik Jacob Ruppo 340.823 342.046 in a barak. Jacob Ruppo 342.046 344.956 un mir, un mir hobn dortn gearbet. Jacob Ruppo 344.956 347.508 hobn nokhge- zey hobn nokhgebrakht Jacob Ruppo 347.508 349.653 fun geto gantse grupn Jacob Ruppo 349.653 352.262 vos men hot gepaynikt un geshosn Jacob Ruppo 352.262 354.381 un a-, un es iz geblibn Jacob Ruppo 354.381 356.468 a kleyne tsol mentshn. Jacob Ruppo 356.468 359.673 di di geto iz eh geven likvidirt, Jacob Ruppo 359.673 361.36 iz shoyn nit geven, Jacob Ruppo 361.36 364.434 hobn zey undz aroysgefirt in POZNAŃ, Jacob Ruppo 364.434 367.378 PINNE, in a turme. Jacob Ruppo 367.378 368.429 tsvey teg Jacob Ruppo 368.429 370.394 nit gegesn, nit getrunken. Jacob Ruppo 370.394 371.528 un fun dortn Jacob Ruppo 371.528 374.09 in BERGEN-BELSEN in CONCENTRATION CAMP. Jacob Ruppo 376.579 378.956 a grupe fun di Jacob Ruppo 378.956 381.32 fun a tsvey hundert Jacob Ruppo 381.32 384.239 hobn zey aroysgefirt in a tsveytn lager. Jacob Ruppo 384.239 385.722 in a gevise tsayt Jacob Ruppo 385.722 389.44 hot men undz gebrakht tsurik in BERGEN-BELSEN. Jacob Ruppo 389.44 393.541 un do hobn undz di englender bafrayt. Jacob Ruppo 393.541 395.612 un ikh hob zikh getrofn Jacob Ruppo 395.612 398.514 mit mayn froy Lize Jacob Ruppo 398.514 402.648 mit ire a shvester un tsvey Jacob Ruppo 402.648 405.11 zin: eyner akht yor, Jacob Ruppo 405.11 407.083 der tsveyter elf yor. Jacob Ruppo 407.083 408.624 azoy vi Jacob Ruppo 408.624 410.394 ikh hob gedenkt Jacob Ruppo 410.394 414.723 az es iz ver geblibn lebn fun mayn FAMILY Jacob Ruppo 414.723 416.606 in Rusland Jacob Ruppo 416.606 419.484 zaynen mir geforn tsurik in Rusland. Jacob Ruppo 419.484 421.971 tsum badoyern, fun mayn Jacob Ruppo 421.971 426.688 keyner fun eh iz nit geblibn lebn. Jacob Ruppo 428.999 433.736 zaynen mir aroysgeforn in Poyln tsurik Jacob Ruppo 433.736 439.133 vayl ikh hob, ikh bin geven a poylisher birger Jacob Ruppo 439.133 442.101 eh az mayner a khaver hot mir geshikt Jacob Ruppo 442.101 444.979 aroysfoderung in Amerike. Jacob Ruppo 444.979 446.609 farshtendlekh Jacob Ruppo 446.609 448.684 gearbet in Amerike Jacob Ruppo 448.684 450.687 un haynt zaynen mir Jacob Ruppo 450.687 453.825 RETIREte, RETIREte, lebn in Floride, Jacob Ruppo 453.825 456.247 vos mir veln keyn mol nit fargesn Jacob Ruppo 456.247 459.133 di fargangenheyt, di Jacob Ruppo 459.133 462.15 in vos mir zaynen do gekumen di tsayt. Jacob Ruppo 462.15 464.899 Yankev Rupo un mayn froy Lize Rupo. Betty Britman Molnar 467.222 473.703 kent ir mir dertseyln a bisele fun dos lebn eyder di krig in Disne? Jacob Ruppo 473.703 474.927 a bisl hekher ober. Betty Britman Molnar 474.977 479.512 dertseylt mir a bisele fun dos yidish lebn in Disne. Jacob Ruppo 480.315 481.949 in in Disne. Betty Britman Molnar 483.259 485.68 mame-tate, dos yidish lebn. Jacob Ruppo 487.499 489.189 in in Di- in Disne, Jacob Ruppo 489.894 491.715 Disne iz geven a groyse shtot Jacob Ruppo 492.525 494.386 nor fun di ershte velt-krig Jacob Ruppo 494.386 496.714 iz zi tseteylt gevorn oyf helft. Jacob Ruppo 496.738 501.23 a halbe iz geve- geblibn bay Poyln, a halbe shtot iz geblibn bay Rusland. Jacob Ruppo 502.935 504.82 s'iz geven zeyer a Jacob Ruppo 505.224 507.755 a groyse eh yidntum Jacob Ruppo 507.895 509.287 in der shtot Disne Jacob Ruppo 509.963 513.412 vos s'iz geven zibn shuln Jacob Ruppo 513.732 515.723 tsum davenen, tsu geyn davenen. Jacob Ruppo 517.174 519.066 s'iz geven kh- mit khazonim, Jacob Ruppo 519.066 522.074 un s'iz geven a, s'iz geven a khsidishe shtot. Jacob Ruppo 523.257 528.438 di eh, nit-yidn hobn gelebt dortn gor veynik vayl zey hobn gelebt Jacob Ruppo 528.861 531.428 hinter a shtot, dos heyst, arum shtot. Jacob Ruppo 533.162 537.878 un di di yidishe gezelshaft hot gefirt di gantse arbet Jacob Ruppo 537.878 539.977 vos mir, vos iz geven Jacob Ruppo 539.977 542.891 gut far di yidishn lebn. Jacob Ruppo 542.891 545.608 s'iz geven fil tsienistishe organizatsyes: Jacob Ruppo 546.312 548.461 BE- B- eh BETAR, Jacob Ruppo 548.461 551.062 Shoymer-Hatsoir, KHALUTSIM, Jacob Ruppo 552.203 554.928 vos alts iz geven geshtrebt Jacob Ruppo 555.046 556.826 mentshn (hobn) tsum forn in ISRAEL. Jacob Ruppo 556.885 559.849 nor eh s'iz nit geven keyn tsertifikatn tsu krign Jacob Ruppo 559.849 561.86 azoy iz gegangen di tsayt. Betty Britman Molnar 562.372 565.09 vifl shuls zenen geven in Disne? Jacob Ruppo 565.907 568.951 eh bay a fir, dray-fir toyznt. Betty Britman Molnar 568.96 570.813 dray-fir toyznt mentshn? Jacob Ruppo 570.611 571.442 yidn. Betty Britman Molnar 571.212 575.513 yidn. vifl shuls iz geven? shuls? Jacob Ruppo 571.96 572.457 yidn. Jacob Ruppo 575.569 577.147 shuln? akht shuln. Betty Britman Molnar 577.949 581.062 dertseylt mir a bisele fun dem yidishn teater. Jacob Ruppo 582.147 584.696 s'iz geven a a teater Jacob Ruppo 585.541 586.879 a groyser Jacob Ruppo 587.217 591.489 vos ehm geshpilt hobn nor di, di Jacob Ruppo 591.763 594.997 gezel- di ah ACT- ACTORS Jacob Ruppo 595.224 597.907 fun, fun undzere gezelshaftn. Jacob Ruppo 597.907 600.372 nit keyn, nit keyn profesyonele. Betty Britman Molnar 600.68 602.267 nisht PROFESSIONAL. Jacob Ruppo 601.71 605.492 nit keyn profesyonele, alts fun a-, vos mir hobn aleyn organizirt. Jacob Ruppo 605.642 609.125 fun Sholem-Aleykhem's dortn, un Sholem Ash's farsheydene Jacob Ruppo 609.125 610.777 stsenes. Jacob Ruppo 611.441 612.944 nu un eh... Betty Britman Molnar 613.005 615.563 un vos iz geven di gesheft? Jacob Ruppo 615.976 620.247 di di, ale gesheftn iz geven in di yidishe hent. Betty Britman Molnar 616.326 616.949 in... Jacob Ruppo 621.188 626.292 di handlungen mit di al-, alts iz ge-, hobn mir nor ge- nor yidn zaynen geven. Jacob Ruppo 626.292 630.247 di rusn, zey hobn gehat di erd dortn arum un azoy vayter. Jacob Ruppo 630.247 631.788 Disne iz geven Jacob Ruppo 632.047 635.87 an oreme shtot nor zi iz geven a raykhe in guts. azoy iz geven Jacob Ruppo 635.929 637.047 epl, Jacob Ruppo 638.174 640.627 eh vos me hot gehandlt mit eyer Jacob Ruppo 640.627 645.174 mit felkhlekh, mit khazerlekh, farsheydene azoyne zakhn, Jacob Ruppo 645.546 650.675 vos s'iz ge- vos me hot, fun fun, flegt men kumen fun Daytshland, Jacob Ruppo 650.675 655.364 fun Poyln, fun farsheydene lender aynkoyfn dos. Jacob Ruppo 655.364 659.986 velder... alts iz ge-, alts iz geven in Disne. Betty Britman Molnar 660.02 663.766 dertseylt mir fun dayne shvester un bruder. Jacob Ruppo 664.81 665.689 vi? Betty Britman Molnar 665.702 669.428 de- dayn shvester, dayne shvester, un dayn bruder. Jacob Ruppo 669.428 672.919 mayn sh- eh mayne shvester hobn ge- eh... Betty Britman Molnar 673.08 674.709 vifl shvester host? Jacob Ruppo 674.33 677.07 dray shve- dray, eh fir shvester hob ikh gehat. Betty Britman Molnar 677.823 679.709 dertseylt mir zeyere nemen. Jacob Ruppo 678.95 680.442 dray iz geven geheyrat Jacob Ruppo 680.442 681.907 mit mener un kinder, Jacob Ruppo 682.358 685.428 un di yingste iz geven mit der mamen mitn foter. Jacob Ruppo 686.023 688.316 un zi, un a bruderl Jacob Ruppo 688.782 690.364 un zey zenen ale umgekumen. Betty Britman Molnar 692.663 694.047 hot men gefilt...? Jacob Ruppo 693.31 694.603 ale hot men geshosn. Betty Britman Molnar 694.709 700.088 hot men gefilt eh ANTI-SEMITISM in shtot Disne? Jacob Ruppo 700.143 700.912 eh Betty Britman Molnar 701.235 703.218 eyder dem, eyder dem krig. Jacob Ruppo 703.222 706.167 eh in Poyln iz geven der antisemitizm groys Jacob Ruppo 706.599 708.204 nor bay undz in shtetl Jacob Ruppo 708.438 713.19 azoy vi s'iz geven a yidishe, a yidishe eh a yidishe sh-, a yidishe shtot ken men zogn Jacob Ruppo 713.277 716.224 ah s'iz geven khasidim, hot (men) zikh ongerufn zikh dortn. Jacob Ruppo 716.232 719.856 (hot men), s'iz ge- alts geven, di fayer-lesher Jacob Ruppo 720.076 721.952 di (shoymer-)komitet Jacob Ruppo 722.047 726.404 mit nokh azoyne organizatsyes, alts v- alts vos s'iz geven ongefirt fun di yidn. Jacob Ruppo 726.94 729.393 un keyn antisemitizm hot men nit gefilt dortn Jacob Ruppo 729.393 731.452 vayl dos iz nit geven fun vemen tsu filn. Betty Britman Molnar 731.648 733.215 same yidn spn. Jacob Ruppo 732.803 734.037 ale yidn, ye. Betty Britman Molnar 735.018 738.219 ah, az der krig hot zikh ongehoybn Jacob Ruppo 738.614 739.073 ye? Betty Britman Molnar 738.665 740.065 vos hot pasirt? Betty Britman Molnar 741.719 743.827 eh vos hot men geton? Jacob Ruppo 745.051 747.876 az di, ven di krig hot zikh ongehoybn, Jacob Ruppo 749.164 752.659 eh ikh bin geven mit mayn froy in Di-, iz gekumen in Disne Jacob Ruppo 753.02 754.453 tsu zen zikh. Jacob Ruppo 754.817 756.466 nor mir hobn nokh nit azoy Jacob Ruppo 757.792 759.879 ge- gefilt tsu zen zikh Jacob Ruppo 759.879 763.01 vi s'iz eh oyfn tsveytn tog shoyn oysgebrokhn di milkhome. Betty Britman Molnar 763.156 764.764 vos hot pasirt Betty Britman Molnar 764.812 766.127 nokh nokh dem? Jacob Ruppo 766.138 769.643 un un a- azoy vi s'iz gevorn di milkhome iz shoyn geven dortn ge- Jacob Ruppo 769.751 770.498 gekumen Jacob Ruppo 770.754 773.24 zen, mayne shvester zaynen gekumen tsu forn zen Jacob Ruppo 773.694 775.033 mayn mayn froy Jacob Ruppo 776.673 779.684 iz, az s'iz gevorn di milkhome hot men gedarft forn tsurik Jacob Ruppo 779.972 784.575 yeder eyner tsu zayn eh aheym, zey zaynen geven in bazundere shtet zaynen zey geven. Jacob Ruppo 784.794 788.0 un fun un, fun Disne iz keyn banen nit gegangen Jacob Ruppo 788.164 791.465 nor s'iz geven, me hot gedarft forn mit a fur, mit a ferd. Jacob Ruppo 791.808 794.411 zekhtsik kilometer tsum ban Jacob Ruppo 795.397 797.287 un azoy vi di Jacob Ruppo 797.342 800.506 s'hot ongehoybn di milkhome hobn zey (undz) nit gevelt nemen Jacob Ruppo 801.127 801.903 forn Jacob Ruppo 802.356 806.438 tsum eh azoy, tsu- tsum ban vayle di gelt iz shoyn gornit nit geven vert Jacob Ruppo 807.369 810.849 zaynen mir a teyl geforn un a teyl avekgegangen tsu fus Jacob Ruppo 811.383 813.065 biz eh tsu f-... Jacob Ruppo 813.065 814.684 dos iz a Jacob Ruppo 814.849 816.369 a hundert eh Jacob Ruppo 816.643 820.246 a a hundert tsvantsik, hundert draysik me- mayl. Jacob Ruppo 821.0 824.027 zenen mir tsvey-dray teg gegangen tsu fus Jacob Ruppo 824.246 827.095 un mir hobn dergreykht tsu kumen in Minsk. Jacob Ruppo 827.246 829.19 azoy az mir zaynen arayn in Minsk Jacob Ruppo 829.633 831.455 iz shoyn dortn ober geven der daytsh. Jacob Ruppo 831.671 835.177 me hot shoyn nit gekent opgeyn e- ergets vu in a zayt. Jacob Ruppo 835.405 837.855 zey hobn a-, undz arumgeringlt. Jacob Ruppo 838.052 842.526 s'iz geven, gegangen azoy mit a shtrom yidn Jacob Ruppo 842.631 845.131 vos in in di toyznter Jacob Ruppo 845.171 847.937 vos me hot ongefirt fun ale shtetlekh, fun umetum Jacob Ruppo 847.937 851.937 un m'iz gegangen mit ni- vos, vu me hot gekent geyn, m'iz gegangen. Jacob Ruppo 851.937 854.646 di daytshn ho- hobn farkhapt di veg Jacob Ruppo 854.646 855.633 frier Jacob Ruppo 855.633 858.898 un zey hobn alts arumgeringlt un alemen arayngenumen in plen. Betty Britman Molnar 858.898 864.088 un vos hot men geton mit mit ale mentshn? vos hobn di... Jacob Ruppo 862.608 867.443 nu, un di, uh, az mir zaynen ge- (avek ergets vu), az mir zaynen ober tsugekumen tsu Minsk Jacob Ruppo 867.443 871.139 azoy az m'iz arayn, me, zey hobn gegebn bay di daytshn, di daytshn hobn Jacob Ruppo 871.139 873.233 glaykh ge- aroysgegebn a bafel Jacob Ruppo 873.233 876.671 az di mener nit-yidn Jacob Ruppo 876.671 880.025 zoln zayn opgeteylt bazunder, Jacob Ruppo 880.025 882.203 gegebn a plats oyf a feld, Jacob Ruppo 882.203 886.57 dortn hobn zey gut geharget eh vifl zey hobn gekent, geshosn Jacob Ruppo 886.57 890.861 nor glaykhtsaytik hobn zey ge- geteylt mentshn oyf arbet Jacob Ruppo 890.861 894.979 oyf farsheydene shvartse arbet. un zey hobn oysgerufn Jacob Ruppo 894.979 897.454 "ver hot gearbet oyf di (be-) radyo-zavod?" Betty Britman Molnar 897.473 898.44 oyf di vos? Jacob Ruppo 898.441 900.33 hobn zikh opgerufn biz a fuftsn mentshn Jacob Ruppo 901.139 904.139 az zey hobn gearbet inzhenyern, fa- farsheydene Jacob Ruppo 904.139 908.474 un ikh bin geven mit zey, bay zey, in in di in der tsol. Jacob Ruppo 908.474 912.645 hobn zey undz genumen oyf a mashin un me hot undz avekgefirt oyfn fabrik. Jacob Ruppo 912.645 915.516 in a barak, dortn geven a barak a groyse Jacob Ruppo 915.516 920.522 vos zey hobn undz gegebn dortn az mir kenen mir shlofn un dortn veln mir arbetn. Jacob Ruppo 920.823 924.304 nu, farshteyt zikh Jacob Ruppo 924.304 927.861 az m'iz geven, az me hot gemuzt arbetn hot men gemuzt Jacob Ruppo 927.861 930.696 onhaltn in dem lebn vi me zogt dos. Jacob Ruppo 930.696 933.708 ober zey hobn nokh tsugefirt tsu undz Jacob Ruppo 933.708 936.949 nokh hunderter, tsvey hundert, dray hundert Jacob Ruppo 936.949 940.921 fun geto genumen nokh arbeter far di kehile, di GMINA Jacob Ruppo 940.921 943.235 hot es tsugeshikt. Jacob Ruppo 944.613 947.835 azoy vi, ober az s'iz Jacob Ruppo 947.835 951.873 di tsayt iz geven aza vos zey hobn nor gevust fun paynikn, Jacob Ruppo 951.873 954.392 shlogn, hargenen. Jacob Ruppo 954.392 959.0 azoy az es zaynen geve-, fun di ts- eh di tsvey-dray hundert flegn Jacob Ruppo 959.0 964.531 a helft opblaybn brengen vayter aher vayter a p- a grupe aza Jacob Ruppo 964.531 969.468 un me hot tseshlogn ale biz s'iz shoyn geblibn a kleyne tsol. Jacob Ruppo 969.468 972.629 un di geto iz shoyn geven likvidirt. Jacob Ruppo 972.629 977.507 shoyn geven in, keyner iz nit geven in di geto vayl zey hobn dortn shoyn oysgeharget alemen. Jacob Ruppo 978.366 982.957 dan hobn zey undz gen- di vos s'iz geblibn in a groyser tsol Jacob Ruppo 982.957 985.183 hobn zey undz aroysgefirt in Jacob Ruppo 985.183 988.968 Poyln in POZNAŃ, iz geven PINNE, aza Jacob Ruppo 988.968 991.283 shtetl vos dortn iz geven a groyse turme. Jacob Ruppo 991.283 995.772 zey hobn undz arayngefirt in di turme, farshpart di toyern un me hot undz nit aroysgelozn. Jacob Ruppo 995.772 998.873 un tsvey teg zaynen mir azoy gelegn un nit ge- dortn Jacob Ruppo 998.873 1000.988 un nit gegesn, nit getrunken. Jacob Ruppo 1000.988 1004.586 den iz arayngekumen daytshn Jacob Ruppo 1004.586 1007.81 tsu undz, oyfgeefnt dem toyer un zey hobn gezogt Jacob Ruppo 1007.81 1011.987 az zey firn undz aroys in a lager. zey hobn nit gezogt in vos far a lager, Jacob Ruppo 1011.987 1016.05 nor zey hobn undz avekgefirt in a lager, un dos iz geven BERGEN-BELSEN. Jacob Ruppo 1016.05 1019.474 s'iz geven der ekstre lager vos azoy vi, forndik shoyn Jacob Ruppo 1019.474 1022.081 hobn mir gezen korbones vayl dos iz Jacob Ruppo 1022.081 1025.995 oyfn veg forndik, dos iz geven masn, Jacob Ruppo 1025.995 1028.412 masn. az m'iz arayngeforn in BERGEN-BELSEN Jacob Ruppo 1028.412 1032.379 hobn mir glaykh gezen, vayl der toyt ligt vi me zogt dos Jacob Ruppo 1032.379 1038.443 glaykh oyfn, oyf di oyf di yidn, masn-kvorim. Jacob Ruppo 1038.443 1043.228 nor fun dem iz eh in yeder zakh iz dokh faran a shtikele mazl Jacob Ruppo 1043.228 1047.772 hobn zey ge- di, hobn zey genumen fun di katsetler vos mir zaynen arayngekumen Jacob Ruppo 1047.772 1050.46 hobn zey genumen a a tsvey-dray hundert mentshn Jacob Ruppo 1050.46 1052.969 un me hot avekgefirt in a tsveytn lager. Jacob Ruppo 1052.969 1055.582 ikh gedenk nit dem nomen fun dem tsveytn lager. Jacob Ruppo 1055.582 1057.318 nor dos iz geven in Daytshland. Jacob Ruppo 1057.318 1060.038 zey hobn geboyt dortn untervaser-shifn. Jacob Ruppo 1060.557 1064.046 un mir zaynen dortn eh gearbet, dortn hot men ge- Jacob Ruppo 1064.046 1068.336 hobn zey undz gegebn a bisl esn vayl s'iz shoyn gev- geven zeyer a shvere arbet, Jacob Ruppo 1068.336 1071.448 eh boyen, stroyen Jacob Ruppo 1071.448 1075.677 un mir zaynen Jacob Ruppo 1075.677 1080.045 opgeven a monat, tsvey monat, ikh gedenk nit genoy, Jacob Ruppo 1080.045 1084.035 un zey hobn undz avekgefirt tsurik in BERGEN-BELSEN. Jacob Ruppo 1084.035 1086.804 azoy hot men undz gebrakht in BERGEN-BELSEN Jacob Ruppo 1086.804 1091.063 zaynen mir opgeven a vokh, tsvey vokhn, un s'iz Jacob Ruppo 1091.063 1094.536 geve-, gevorn azoy tumldik, az mir kukn, vos kumt do for? Jacob Ruppo 1094.536 1098.426 es vayzt zikh aroys az s'iz ongeforn di englender Jacob Ruppo 1098.426 1100.003 un zey hobn undz bafrayt. Jacob Ruppo 1101.137 1102.82 azoy vi zey hobn undz bafrayt Jacob Ruppo 1102.82 1105.37 hot men genumen aroysgeyn fun di lagern Jacob Ruppo 1105.37 1109.003 ven s'iz geven fray. iz eh, geyendik azoy Jacob Ruppo 1109.003 1111.16 hob ikh getrofn mayn vayb Jacob Ruppo 1111.16 1115.53 dortn mit nokh a sakh, mayn vayb's bay- khavertes Jacob Ruppo 1115.53 1117.708 vos zey zaynen geven tsuzamen, Jacob Ruppo 1117.708 1119.956 un getrofn ire a shvester Jacob Ruppo 1119.956 1122.422 mit di tsvey kleyne kinder. Betty Britman Molnar 1122.49 1127.489 vos hot pasirt nokh dem? nokh dem vos... Jacob Ruppo 1123.642 1124.953 un az mir zaynen ge- eh n-... Jacob Ruppo 1127.348 1130.626 nokh dem iz ah mir hobn getrofn az mir zaynen Jacob Ruppo 1130.626 1135.111 azoy vi me zogt, gekumen a bisele tsu zikh Jacob Ruppo 1135.111 1139.276 hobn zey gefregt ver, vu es le-, eh, es hot gelebt frier ken forn Jacob Ruppo 1139.276 1142.621 veln zey sh-, mit a ban op- eh tsufirn. Jacob Ruppo 1142.621 1144.729 nu, hobn mir getrakht Jacob Ruppo 1144.729 1147.824 az mir zaynen geven azoy oysgehungerte, oysgematerte Jacob Ruppo 1147.824 1153.719 vu kenen mir forn in a fremde shprakh on a, in a fremde land on a shprakh? Jacob Ruppo 1153.719 1161.321 zaynen mir ge-, zaynen mir ge-, eh es iz geblibn azoy, tomer hob ikh mayne eltern geblibn dortn, mayn she- mayn m-... Jacob Ruppo 1161.321 1167.565 eh vayb's eltern, ver es iz geblibn, zaynen mir geforn tsurik in Rusland. Jacob Ruppo 1167.565 1171.807 nu, azoy vi mir zaynen arayngeforn in Rusland, farshteyt zikh hob ikh keynem nit getrofn. Jacob Ruppo 1171.807 1174.811 ale zaynen geven umgekumen. Jacob Ruppo 1174.811 1178.605 hobn mir gevelt forn glaykh tsurik, hobn zey nit Jacob Ruppo 1178.605 1182.887 nit gelozn mir forn, vayl eh ikh hob zey gedarft vayzn a pas, Jacob Ruppo 1182.887 1186.687 a DOKUMENT az ikh bin a poylisher. Jacob Ruppo 1186.687 1192.234 ober fun vanet hob ikh gekent hobn di, dem DOKUMENT az ikh bin geven in kontslager mit, az ikh hob keyn zakh nit gehat Jacob Ruppo 1192.234 1195.197 hob ikh gehat avekgeshikt in arkhivn. Jacob Ruppo 1195.197 1198.946 hobn zey oyfzukhn dortn az ikh bin geven a poylisher birger. Jacob Ruppo 1198.946 1201.768 nor biz vanen s'iz ongekumen di papirn Jacob Ruppo 1202.317 1206.41 iz zaynen geven shpet, un zey hobn undz nit aroysgelozn. Jacob Ruppo 1206.41 1208.576 in zibn un fuftsikstn yor Jacob Ruppo 1208.576 1211.166 iz in toyznt nayn hundert zibn un fuftsikstn iz dos Jacob Ruppo 1211.166 1214.566 iz geven a gezets az di poy- ver s'iz poy-, fun di Poyln Jacob Ruppo 1214.566 1216.735 ken forn in Poyln. Jacob Ruppo 1218.388 1220.783 azoy vi ikh bin a poylisher birger Jacob Ruppo 1220.783 1222.944 hob ikh zikh farshribn az ikh vil forn in Poyln Jacob Ruppo 1222.944 1227.295 zaynen mir aroysgeforn in, eh bin ikh aroysgeforn in Poyln mit mayn froy. Jacob Ruppo 1227.295 1230.012 azoy vi mir zaynen gekumen in Poyln hobn mir gedenkt azoy Jacob Ruppo 1230.012 1232.128 az mir veln glaykh forn Jacob Ruppo 1232.128 1236.206 efsher in ISRAEL, vu me ken, nor nit blaybn in Rusland. Betty Britman Molnar 1236.243 1240.083 dos iz geven vo- f- eh voser yor? Jacob Ruppo 1237.597 1239.078 eh eh (dos iz) Jacob Ruppo 1240.128 1245.749 dos iz geven in eh zeks un fertsikstn yor shoyn, zoln mir zayn... Jacob Ruppo 1245.77 1251.916 eh, ni- eh dan iz eh in zibn un fuftsikstn yor hot men aroysgegebn dem gezets Jacob Ruppo 1251.916 1256.833 zaynen mir aroysgeforn in Poyln, un fun Poyln hobn mir gehat Jacob Ruppo 1256.833 1261.562 eh p- eh PAPERS vos me hot undz aroysgefodert a khaver in Amerike. Jacob Ruppo 1261.562 1267.221 nor az mir zaynen geforn, mir hobn moyre gehat tomer vet men undz nit aroyslozn zaynen mir afrier avekgeforn in ISRAEL. Jacob Ruppo 1267.221 1269.852 mir zaynen geven dortn a knape yor tsayt Jacob Ruppo 1269.852 1272.268 un mir zaynen aroysgeforn in Amerike. Jacob Ruppo 1272.268 1275.868 in Amerike bin ikh gekumen in Nyu-York. Jacob Ruppo 1275.868 1278.708 kh'hob gearbet in mayn stolyeray. Jacob Ruppo 1278.708 1282.539 bin geven a UNION-mentsh, fardint, ikh bin shoyn geven a Jacob Ruppo 1282.539 1286.065 vi me zogt es, a m- a mentsh far zikh vos mir hobn gekent makhn a lebn. Jacob Ruppo 1286.065 1291.402 mayn froy hot gearbet als a BOOKKEEPERin. Jacob Ruppo 1291.402 1295.832 in, biz s'iz gekumen der yor vos ikh hob gedarft RETIREn. Jacob Ruppo 1295.832 1299.948 mir hobn geRETIREt un mir zaynen aroysgeforn in Floride. Jacob Ruppo 1299.948 1307.237 un yetst zaynen mir geRETIREte, un mir zitsn in Floride, un un mir danken got far dem. Betty Britman Molnar 1309.6 1312.4 vilt ir epes zogn tsu Betty Britman Molnar 1312.4 1317.457 mentshn yetst in der velt, vos s'hot pasirt Betty Britman Molnar 1317.457 1323.714 mit dem milkhome vos hos-, vos hot pasirt mit di yidishn folk? Betty Britman Molnar 1323.714 1328.308 hot ir efsh- epes tsu zogn, a MESSAGE? Jacob Ruppo 1328.308 1331.898 di yi- eh di di yidishe bafelkerung in in Disne Jacob Ruppo 1331.898 1335.911 hobn zey eh nor gebrakht in Disne fun dem arum, fun di kleynshtetelekh Jacob Ruppo 1335.911 1339.658 vu s'iz geven eh zeyer veynik yidn, un zey hobn gebrakht tsuzamen Jacob Ruppo 1339.658 1343.795 un zey hobn farshpart in, in a, azoy vi in a geto Jacob Ruppo 1345.352 1352.501 mit di, in, s'iz geven ge-, ikh veys nit vifl, ge-, in tsvey-dray gasn hot men gehaltn di di yidn Jacob Ruppo 1352.501 1356.881 biz zey hobn genumen likvidirn, zey hobn genumen oysshisn Jacob Ruppo 1356.881 1358.618 di bafelkerung. Jacob Ruppo 1358.618 1361.196 un azoy hobn zey gemakht fun Disne, ken men zogn Jacob Ruppo 1361.196 1368.533 iz ge- eh do efsher tsvey tsi eh tsi dray Disner vos zaynen geblibn lebn. vi azoy zey zaynen geblibn lebn veys ikh shoyn nit Jacob Ruppo 1368.533 1371.409 nor s'iz do tsvey-dray, vayl eh Jacob Ruppo 1371.409 1375.024 ikh bin geforn f- fun Poyln Jacob Ruppo 1375.024 1377.226 az ikh hob gedarft, farn forn in Amerike Jacob Ruppo 1377.226 1380.005 hob ikh gevelt bazukhn di kvorim Jacob Ruppo 1380.005 1383.116 hob ikh gevelt bazukhn vi es zet oys may- mayn shtot. Jacob Ruppo 1383.784 1385.778 iz geven mernit vi a khur- eh Jacob Ruppo 1385.778 1388.209 ales tseklapt, tsehakt Jacob Ruppo 1388.209 1392.081 un s'iz geven tsvey groyse kvorim vu m'iz, s'iz geven ale oysgeshosene Jacob Ruppo 1392.081 1395.08 vayl dortn zaynen zey gelegn Jacob Ruppo 1395.08 1398.861 eh gleyb ikh in di toyznter. Jacob Ruppo 1398.861 1403.076 nu, un azoy eh azoy hitn mir op dortn dan Jacob Ruppo 1403.076 1405.943 di ale Disner, vos zey gefinen zikh Jacob Ruppo 1405.943 1409.658 fun Amerike, in Rusland, in eh in CANADA Jacob Ruppo 1409.658 1412.26 shikn mir gelt az me zol zey ah Jacob Ruppo 1412.26 1416.023 az aynhitn dem di di kvorim. Jacob Ruppo 1416.023 1418.257 un azoy Jacob Ruppo 1418.257 1422.538 azoy zaynen mir do gekumen di dem di dem gantsn lebn. Betty Britman Molnar 1422.538 1424.322 kent ir mir dertseyln... Jacob Ruppo 1423.271 1425.144 oyb ir hot vos tsu fregn, bite zeyer. Betty Britman Molnar 1425.229 1428.844 dertseylt mir a bisele fun dos lebn Betty Britman Molnar 1428.844 1432.381 ven bist ah ah gekumen fun Betty Britman Molnar 1432.381 1442.502 EUROPE tsu ah THE UNITED STATES. dertseyl mir a bisele fun di di di er- di yorn, di di ershte yorn. Jacob Ruppo 1442.502 1445.61 di er- di ershte yorn nokh az ikh bin geven a kind? Betty Britman Molnar 1444.005 1447.56 di ershte yorn. nisht a kind, yorn. Jacob Ruppo 1446.79 1449.034 az ikh bin gekumen in Vilne in Poyln. Betty Britman Molnar 1448.172 1452.307 NO, NO, gekumen tsu THE UNITED STATES, tsu NEW YORK. Jacob Ruppo 1452.346 1453.869 in Nyu-York? Jacob Ruppo 1453.869 1457.318 nu, in Nyu-York veyst ir eh gearbet Jacob Ruppo 1457.318 1460.704 un do iz geven zeyer a sakh ongeforene Jacob Ruppo 1460.704 1463.108 fun RUSSIA Jacob Ruppo 1463.108 1465.764 vos mir hobn gehat zeyer fil bakante. Jacob Ruppo 1465.764 1467.895 me hot zeyer gut farbrakht, Jacob Ruppo 1467.895 1469.782 me hot gut fardint. Jacob Ruppo 1469.782 1473.996 mir hobn nor gedankt got vos mir zaynen arayngefaln in A- in AMERICA. Jacob Ruppo 1473.996 1477.797 un Amerike iz di beste land in der velt. Jacob Ruppo 1477.797 1482.483 un mir zaynen gev-, farshteyt zikh, mir hobn nokh aza umkum mit aza mit aza lebn Jacob Ruppo 1482.483 1487.5 zaynen mir geven tsufridn mit yeder bisele vos s'hot nor gekent zayn. Jacob Ruppo 1487.5 1489.645 mir zaynen nokh haynt oykh tsufridn Betty Britman Molnar 1506.22 1510.79 JACOB, PLEASE INTRODUCE YOUR WIFE. Jacob Ruppo 1512.608 1520.015 eh NOW, YES? THIS IS MY WIFE, LIZA. zi... Jacob Ruppo 1520.015 1527.246 di ge- mayn balibte un mayn beste frayndine vos se ken nor gebn in mayn lebn. Jacob Ruppo 1527.246 1532.857 zi iz bay mir haynt ales vayl mer keynem hob ikh nit. Jacob Ruppo 1532.857 1535.324 un ikh hof az mir veln oyslebn di hundert tsvantsik yor. Betty Britman Molnar 1537.16 1539.567 WHERE DID YOU MEET? Betty Britman Molnar 1542.484 1546.391 JACOB, WHERE DID YOU MEET LIZA? Jacob Ruppo 1548.132 1549.498 WHAT WAS... WHAT WAS... Betty Britman Molnar 1549.044 1550.993 WHERE DID YOU MEET HER? Jacob Ruppo 1550.993 1553.324 oh I MEET HER IN MINSK, Jacob Ruppo 1555.422 1557.403 IN MINSK BY SKATING. Betty Britman Molnar 1557.403 1558.987 TELL ME THE STORY. Jacob Ruppo 1558.294 1560.067 AND SHE IS, SHE FALLED, Jacob Ruppo 1561.164 1563.468 AND I I TAKE HER UP Jacob Ruppo 1563.468 1566.199 AND I SAID eh "I'M SORRY, Jacob Ruppo 1566.199 1569.572 MAYBE YOU LIKE TO GO WITH ME IN THE MOVIES?" Jacob Ruppo 1569.572 1573.046 AND THEN WE START A LITTLE Jacob Ruppo 1573.046 1575.312 TO TALK Jacob Ruppo 1575.312 1578.774 ABOUT EH Jacob Ruppo 1578.774 1581.719 HOW IS, HOW YOU LIVE, HOW IS EVERYTHING. Jacob Ruppo 1581.719 1584.312 nu, fun THIS TIME Jacob Ruppo 1584.312 1589.221 WE MAKE eh LOVING HER. Betty Britman Molnar 1591.168 1593.623 TELL ME ABOUT YOUR WEDDING. Betty Britman Molnar 1593.623 1596.207 WHERE DID, WHERE DID YOU GET MARRIED? Betty Britman Molnar 1597.922 1599.537 TELL ME ABOUT YOUR WEDDING. Jacob Ruppo 1599.389 1599.967 WE MA- Jacob Ruppo 1607.727 1610.143 WE MARRIED IN RUSSIA JUST Jacob Ruppo 1610.143 1612.27 EH IN THE BOOKS. Jacob Ruppo 1614.792 1615.679 YES. Betty Britman Molnar 1616.065 1617.19 CITY HALL. Betty Britman Molnar 1627.757 1629.954 WAS YOUR FAMILY WITH YOU? Betty Britman Molnar 1660.094 1662.331 WHAT DATE DID YOU GET MARRIED? Jacob Ruppo 1779.511 1781.636 AND THEY GIVE US EH THE ROOM. Betty Britman Molnar 1781.672 1782.948 AND DID YOU GET A ROOM? Betty Britman Molnar 1784.185 1785.754 me farkhapt THE ROOM. Betty Britman Molnar 1785.754 1788.062 AND WAS THAT JUST A ROOM? Jacob Ruppo 1785.881 1786.489 YEAH. Jacob Ruppo 1790.718 1793.492 JUST A ROOM (ROO-) AND WE WERE HAPPY. Betty Britman Molnar 1794.353 1798.777 TELL ME A LITTLE BIT ABOUT THIS ROOM AND THIS BUILDING THAT YOU LIVED IN. Betty Britman Molnar 1859.77 1860.982 WHERE DID YOU WORK?