Yishayahu Peri 42.28 47.353 SURVIVORS OF THE SHOAH VISUAL HISTORY FOUNDATION SLATE. Yishayahu Peri 50.13 54.578 MAY SIX, NINETEEN NINETY SIX. Yishayahu Peri 54.578 59.719 SURVIVOR MISSUS YOCHEVED AYBERMAN. Yishayahu Peri 59.719 61.7 BORN RUBENTCHIK. Yishayahu Peri 61.7 64.648 INTERVIEWER YESHAYAHU PERY. Yishayahu Peri 64.648 70.661 CITY PETAH TIKVA, COUNTRY ISRAEL, LANGUAGE YIDDISH. Yishayahu Peri 74.653 78.831 TODAY MAY eh JUNE Yishayahu Peri 80.697 86.575 SECOND, NINETEEN NINETY SIX. HERE IN PETAH TIKVA, ISRAEL. Yishayahu Peri 86.575 92.898 MYSELF AS AN INTERVIEWER IN THE NAME OF THE FOUNDATION FOR VISUAL HISTORY FOR SURVIVORS. Yishayahu Peri 92.898 95.845 I DO HAVE THE HONOR TO INTERVIEW Yishayahu Peri 95.845 97.482 MISSUS Yishayahu Peri 97.482 100.042 AYBERMAN, YOCHEVED, Yishayahu Peri 100.042 104.085 eh LANGUAGE YIDDISH. Yishayahu Peri 106.579 109.918 SHALOM, GVERET YOCHEVED AYBERMAN. Yokheved Ayberman 109.918 111.046 SHALOM. Yishayahu Peri 112.495 115.122 SHMI YESHAYAHU PERY. Yishayahu Peri 115.122 120.258 KIMERAAYEN MITAAM HAAMUTA LEHISTORIYA VIZUALIT LENITSOLEY SHOA. Yishayahu Peri 120.258 122.995 ANI MITKHABED BAZE HAYOM Yishayahu Peri 122.995 128.434 SHI- eh SHENI LEYUNI ELEF TSHA MEOT TISHIM VESHESH, PO BEPETAKH-TIKVA. Yishayahu Peri 128.434 131.441 LIFTOAKH ITAKH BEREAYON Yishayahu Peri 131.441 133.614 BESAFA YIDISH Yishayahu Peri 134.487 136.259 VEAVAKESH MIMEKH Yishayahu Peri 136.259 137.962 LESAPER LI Yishayahu Peri 137.962 139.543 ET HAZAKHUR LAKH Yishayahu Peri 139.543 144.356 MEHABAYIT, MEHAMISHPAKHA, MEAZ SHEAT AT ZOKHERET ET ATSMEKH. BEVAKASHA. Yokheved Ayberman 145.676 150.392 ikh, Yokheved Ayberman, Yokheved Ayberman 150.392 158.731 geborn gevorn in tsvantsik zekstn yor. Yokheved Ayberman 158.731 160.373 nu vos zol ikh nokh zogn? Yokheved Ayberman 160.373 164.494 az az, eh, der tate iz geven an arbeter. Yokheved Ayberman 164.494 168.313 un di mame iz geven a, a shtub-froy. Yokheved Ayberman 168.313 170.532 yeder tsvey yor flegt zi hobn a kind. Yokheved Ayberman 170.532 172.751 di mame hot gehat zibn kinder. Yokheved Ayberman 172.751 175.297 der tate hot oysgeboyt der shtub Yokheved Ayberman 175.297 180.65 un, un er iz ibergegangen... mir zaynen ibergegangen in shtub. Yokheved Ayberman 180.65 183.279 di, der lebn iz geven nit keyn gringer. Yokheved Ayberman 183.279 185.093 ober vos? Yokheved Ayberman 185.093 188.594 mit, ikh hob nit gefilt az imetser tshepet mir. Yokheved Ayberman 188.594 191.601 ikh bin gek- eh gegangen in der yidisher shul, Yokheved Ayberman 191.601 193.623 az ikh bin gevorn elter, Yokheved Ayberman 193.623 198.635 un ikh hob zikh gekent firn vi a mentsh, vi ale mentshn in der velt. Yokheved Ayberman 198.635 201.772 ikh hob eh gornisht nit gefilt keyn shlekhts. Yokheved Ayberman 201.772 205.794 s'iz nit geven take, z-... der tate, er iz dokh geven der arbeter, take Yokheved Ayberman 205.794 209.294 geven shver tsu dem ah onfirn mit der mishpokhe, Yokheved Ayberman 209.294 211.193 ober vos? Yokheved Ayberman 211.193 214.865 ikh hob nit gefilt, ot azoy darf dos zayn. Yokheved Ayberman 214.865 218.715 eh, durkhgegangen dray yor in BET SEFER, Yokheved Ayberman 218.715 220.731 a yidishe BET SEFER, Yokheved Ayberman 220.731 224.496 geven dortn zeyer gut. ikh hob gefilt zikh azoy vi in shtub. Yokheved Ayberman 224.496 227.698 vayl di gas undzere iz oykh geven a yidishe. Yokheved Ayberman 227.698 232.915 un iber dray yor hot men undz ara- uh ibergegebn in a rusisher shul. Yokheved Ayberman 232.915 235.025 di rusishe shul Yokheved Ayberman 235.025 237.488 iz eh iz geven far mir fremd. Yokheved Ayberman 237.488 241.531 vayl di gantse gas iz geven yidn, un in shtub hot men geredt oyf yidish. Yokheved Ayberman 241.531 245.987 un in BET SEFER iz geven zeyer shver mir. Yokheved Ayberman 245.987 253.275 ober fundestvegn hob ikh gelernt zikh a por yor, un se hot zikh ongehoybn di milkhome. Yishayahu Peri 253.275 256.225 ikh hob aykh gevolt fregn nokh far dem Yokheved Ayberman 256.225 259.825 ye, nayn un draysikstn yor efsher. Yishayahu Peri 259.825 262.6 eh ikh hob aykh gevolt fregn a bisl nokh far dem Yishayahu Peri 262.6 268.478 ge- geleb- geborn gevorn un gelebt hot ir in Minsk unter der sovyetisher regirung, rikhtik? Yokheved Ayberman 267.05 270.4 ye, unter der sovyetisher regirung. Yokheved Ayberman 270.4 272.0 mir flegn, s- nu nu? Yishayahu Peri 270.578 271.388 vi Yishayahu Peri 272.0 273.225 eh Yokheved Ayberman 273.225 275.15 vi hobn mir gelebt? Yishayahu Peri 275.15 277.65 vi hot ir gelebt hot ir mir dertseylt. Yishayahu Peri 277.65 283.95 keyn antisemitishkeyt spetsyel hot ir nisht gefilt dortn, far far ayere tsaytn, far, biz di milkhome iz oysgebrokhn. Yokheved Ayberman 283.95 291.25 ikh hob nit gefilt. kh'hob gefilt az s'felt altsenesd-, ikh hob, eh, s'hot gefelt altsenesding, ober ikh hob nit gefilt Yokheved Ayberman 291.25 293.273 az es darf zayn beser. Yokheved Ayberman 293.273 295.87 az mir flegn shteyn dortn bay nakht, avekgeyn Yokheved Ayberman 295.87 300.375 far nemen a TOR O oyf nemen, eh, a lebl broyt Yokheved Ayberman 300.375 303.625 iz eh iz, hob ikh geklert ot azoy darf dos zayn. Yokheved Ayberman 303.625 306.825 flegt men, fleg ikh, eh geven di eltste, fleg ikh avekgeyn Yokheved Ayberman 306.825 309.6 un shteyn in otshered, Yokheved Ayberman 309.6 312.553 eh un un dernokh bakumen a lebl broyt. Yokheved Ayberman 312.553 317.371 un mit dem lebl broyt hob ikh, hob ikh kleyninke heringlekh, KAMSAH hot zikh dos gerufn, Yokheved Ayberman 317.371 320.839 un az mir flegn shteyn in otshered nokh deroyf Yokheved Ayberman 320.839 322.8 flegt men undz eh, Yokheved Ayberman 322.8 325.675 flegn undz di kristn zogn "oyf vayter zayt ir do?" Yokheved Ayberman 325.675 328.825 ikh hob nit farshtanen az zey meynen az dos iz a yid do. Yokheved Ayberman 328.825 333.1 un ikh hob gelebt azoy fray, un mir iz geven gut. Yishayahu Peri 333.198 337.031 yetst hob ikh aykh gevolt fregn nokh a frage, mit ayer erloybenish. Yishayahu Peri 337.031 343.776 ir hot shoyn dermant az lebn di, lern- frier hot ir gelernt in a sovyetisher yidisher shk- shule, Yokheved Ayberman 342.825 344.05 ye, ye. Yishayahu Peri 344.05 346.021 un in der heym hot men geredt yidish. Yokheved Ayberman 345.475 347.525 ye, un di gas iz geven a yidishe. Yishayahu Peri 346.361 351.8 akhuts dem vos me fleg redn yidish in der heym, hot ir gevust a bisl vegn yidishkeyt? Yishayahu Peri 351.8 356.223 ir hot gehat a anung vegn a yontev, vegn a shabes, vos hot ir gevust in yene tsaytn? Yokheved Ayberman 354.125 356.95 ikh farshtey, ikh farshtey. ikh farshtey vos ir fregt. Yokheved Ayberman 356.95 361.775 mayn tate hot undz nit gestaret zikh dertseyln Yokheved Ayberman 361.775 364.725 az mir zaynen yidn, mir darfn kenen Yokheved Ayberman 364.725 367.468 di, eh di, ah, di TORA Yokheved Ayberman 367.468 371.225 un mir darfn kenen visn, ober vos (hot) der tate flegt ton, Yokheved Ayberman 371.225 372.66 er flegt davenen. Yokheved Ayberman 372.66 377.125 er flegt onton, eh er flegt onton oyfn shtern a Yishayahu Peri 377.125 377.8 tfiln. Yokheved Ayberman 377.675 380.911 tfiln, oyfn hant tfiln arumbindn, Yokheved Ayberman 380.911 385.772 un onton dem tales, un az mir flegn im fregn, "tate, vos iz dos? tate, vos iz dos?" Yokheved Ayberman 385.772 390.387 flegt er zogn, "she, shtil, shtil. ikh davn." Yokheved Ayberman 390.387 396.283 ober vos dos iz, ven dos iz, vu dos iz, der tate hot nit derklert. Yokheved Ayberman 396.283 400.069 dem, der tate hot dos nit farshtanen az me darf derklern. Yokheved Ayberman 400.069 402.65 dos iz vos me tut hayntike yorn, Yokheved Ayberman 402.65 409.65 az me zol derklern ver mir zaynen, vet efsher nit avekgeyn azoy fil mentshn in der erd. Yishayahu Peri 409.65 413.05 yetst hob ikh aykh gevolt nokh a frage fregn. Yishayahu Peri 413.05 416.525 in nayn un draysikstn yor iz oysgebrokhn di velt-milkhome. Yokheved Ayberman 416.525 417.25 ye. Yishayahu Peri 417.25 421.625 hot ir dortn gev-, iz, lebndik in Rusland, in Sovyetn-Rusland, Yishayahu Peri 421.625 427.103 hot ir gevust vegn dem, az se brekht oys a milkhome, ir hot gevu- gehert epes vegn Hitlern, vegn zayn, Yishayahu Peri 427.103 430.7 vi er firt zikh gegn yidn, ir hot gehat epes a anung vegn dem? Yokheved Ayberman 430.7 435.0 mayn tate iz avek in nayn un draysikstn yor, hot men im genumen oyf milkhome. Yokheved Ayberman 435.0 437.325 der tate iz dortn geven. Yokheved Ayberman 437.325 440.1 er flegt bre- er eh eh, iz er geven dortn. Yokheved Ayberman 440.1 443.475 in a kurtser tsayt iz er gekumen tsurik. Yokheved Ayberman 443.475 446.175 un er hot gezogt, "ikh veys? me lebt." Yokheved Ayberman 446.175 449.6 dos iz geendikt. ober s'iz gekumen OLIM Yokheved Ayberman 449.6 452.45 fun Rusland, fun Poyln, oyf Rusland, Yokheved Ayberman 452.45 455.525 un zey hobn undz ongehoybn dertseyln vos der daytsh hot... Yokheved Ayberman 455.525 457.825 geven dortn shoyn in Poyln, Yokheved Ayberman 457.825 462.0 un di poylishe un di, un di daytshn hobn shoyn, NEGED di yidn. Yokheved Ayberman 462.0 465.875 ober mir hobn nit gekent farshteyn, vos iz dos "NEGED di yidn"? Yokheved Ayberman 465.875 469.85 un zey dertseyln, az me, az me khapt zey, me shlogt zey, Yokheved Ayberman 469.85 473.675 me shist zey, hobn mir oyf zey gekukt azoy vi oyf meshugoim. Yokheved Ayberman 473.675 477.625 mir hobn nit farshtanen. mir hobn geklert, "vos dertseyln zey bikhlal?" Yokheved Ayberman 477.625 479.675 dos iz, dos iz nito... Yishayahu Peri 479.675 481.425 dos flegn dertseyln di bezhenikes. Yokheved Ayberman 480.47 483.543 vegn vos tsu der-, di bezhentses flegn dertseyln, Yokheved Ayberman 483.543 487.434 un mir hobn zey ni-, mir hobn nit farshtanen vos tsu gleybn. Yishayahu Peri 487.102 487.941 ikh farshtey. Yokheved Ayberman 487.434 490.2 dos iz geven in nayn un draysikstn yor. Yishayahu Peri 490.2 493.946 yetst, dos lebn tsit zikh azoy biz eyn un fertsik. vos pasir-? Yokheved Ayberman 493.223 495.51 dos, ye, ye. Yishayahu Peri 494.05 496.914 vos pasirt in eyn un fertsikstn yor, bite? Yokheved Ayberman 495.825 500.3 dos iz eh, eh fi- firt zikh bizkl eyn un fertsikstn yor, Yokheved Ayberman 500.3 503.3 eyn un fertsikstn yor, zumerdike tsaytn, Yokheved Ayberman 503.3 511.1 der tate mayner dertseylt undz az s'geyt, az s'heybt zikh on di milkhome. Yokheved Ayberman 511.1 512.775 tate gekumen aheym Yokheved Ayberman 512.775 516.275 un er zogt, "efsher veln mir aroysforn fun danet. Yokheved Ayberman 516.275 519.55 vayl di di daytshn kenen alts opton." Yokheved Ayberman 519.55 525.575 ober di, ober di, s'iz bay undz geven zeks kinder, un di mame iz geve- a shvanger froy. Yokheved Ayberman 525.575 529.725 me hot zikh gedreyt aher, me hot zikh gedreyt ahin, un, me hot gereshet az dos toyg nit. Yokheved Ayberman 529.725 533.275 dos toyg nit aroysgeyn, vayl mit azoy fil kinder. Yokheved Ayberman 533.275 537.15 un m'iz geblibn in, far di daytshn. Yokheved Ayberman 537.15 542.025 der, der oylem hot hot zikh, eh gekent zikh zukhn vos tsu esn, Yokheved Ayberman 542.025 547.8 di ershte tsayt, vos s'iz geblibn in di kromen, flegt men hobn gelt, yeder flegt nemen aheym altsenesding. Yokheved Ayberman 547.8 551.827 ot azoy hobn mir oykh geton. ikh hob dos geton. Yokheved Ayberman 551.827 556.722 un bizkl vanen mir zaynen arayngegangen, bizkl vanen di daytshn zaynen Yokheved Ayberman 556.722 561.713 aropgelozn zikh, un di rusishe hobn undz opgeshtupt fun zikh, Yokheved Ayberman 561.713 565.711 un me hot undz gezogt az me geyt boyen a geto. Yokheved Ayberman 565.711 569.35 vos geto? ven geto? ver geto? ver veys? Yokheved Ayberman 569.35 573.775 mir hobn gezen ober me hot gefirt di rusishe PLENNe, hot men zey oyfn veg geshosn, Yokheved Ayberman 573.775 575.6 me hot zey gefirt kilometers, Yokheved Ayberman 575.6 580.125 un me flegt, eh eyner flegt betn epes trinken vaser, flegt men im shisn. Yokheved Ayberman 580.125 583.0 dernokh hot men geheysn di yidn aroysgeyn fun, Yokheved Ayberman 583.0 586.025 di mener aroysgeyn fun ge- fun Yokheved Ayberman 586.025 589.625 fun, nokh di geto boyt zikh, aroysgeyn fun geto. Yokheved Ayberman 589.625 594.8 un un avekgeyn in a lager, un dortn iz geven di rusishe PLENNe, Yokheved Ayberman 594.8 599.4 di ale, un di, di mener di rusishe, Yokheved Ayberman 599.4 601.3 un di, un di yidn. Yokheved Ayberman 601.3 607.525 in eyn gutn tog iber a kurtser tsayt hot men geheysn az di yidn zoln opgeyn in eyn zayt. Yokheved Ayberman 607.525 610.85 un di rusn, di PLENNe, zoln zayn in a tsveytn zayt. Yokheved Ayberman 610.85 615.425 un dernokh hot men gefregt, "un ver iz WOLGADEUTSCHEn?" Yokheved Ayberman 615.425 618.0 hobn zikh oyfgehoybn der WOLGADEUTSCH Yokheved Ayberman 618.0 620.5 un zikh, un zey geheysn opgeyn. Yokheved Ayberman 620.5 623.025 un ver zaynen di rusishe? eh Yokheved Ayberman 623.025 626.85 eh, ah, a driter plats. Yokheved Ayberman 626.85 630.875 iz ot azoy hot men zikh tseteylt. m'iz geven lebn taykh, Yokheved Ayberman 630.875 634.4 un me hot zey nit gelozn trinken, me flegt zey shisn. Yokheved Ayberman 634.4 639.0 dos iz geven der daytshishe gang. Yokheved Ayberman 639.0 644.725 un dernokh hobn di WOLGADEUTSCHEn farkh- farnumen dem plats, Yokheved Ayberman 644.725 647.775 un zey zaynen glaykh ongehoybn hitn Yokheved Ayberman 647.775 653.7 hitn di, de- de- dem plats, hitn di W- di JUDEN. Yokheved Ayberman 653.7 655.675 di rusishe di PLENNe, Yokheved Ayberman 655.675 660.225 hobn shoyn dem yidn oykh nit gelozn durkhgeyn, zey flegn fun im raysn. Yokheved Ayberman 660.225 666.225 in a kurtser tsayt arum, iber etlekhe vokhn, az der, yidn hobn gelitn Yokheved Ayberman 666.225 668.95 un mir kinder flegn avektrogn ahin esn, Yokheved Ayberman 668.95 674.425 un, un, bizkl vanen di di yidn hot men tsugenumen in turme. Yokheved Ayberman 674.425 678.1 di yidn zaynen geven in turme. Yokheved Ayberman 678.1 681.225 un zey hobn dortn gut tsugelitn zeks vokhn, Yokheved Ayberman 681.225 682.65 un me hot zey opgelozn aheym. Yokheved Ayberman 682.65 686.4 ober zey zaynen avek. ober vos hobn zey geton, di daytshn? Yokheved Ayberman 686.4 690.025 zey hobn aropgenumen di inteligentsye fun dem yidishn folk. Yokheved Ayberman 690.025 692.5 me hot gelozn aheym di arbeter. Yokheved Ayberman 692.5 693.975 me hot gelozn di, aheym Yokheved Ayberman 693.975 698.425 eh, oto di vos zey zaynen nit keyn, nit keyn farshpitste. Yokheved Ayberman 698.425 701.075 un ot hot men undz genumen in geto. Yishayahu Peri 701.075 702.075 vos hot men... Yokheved Ayberman 701.136 704.867 gemakht shoyn mit di geto, hobn mir, zey hobn geheysn Yokheved Ayberman 704.867 709.801 eh zayn in geto, un mir hobn nit di rekht aroysgeyn oyfn rusishn rayon, Yokheved Ayberman 709.801 714.412 un, un, un, un di politsyantn vern di, eh, rusn Yokheved Ayberman 714.412 717.069 un di WOLGADEUTSCHEn. Yokheved Ayberman 717.069 720.75 un mir yidn zaynen in geto. Yishayahu Peri 720.75 723.45 vos hot pasirt mit di yidishe inteligentsye? Yokheved Ayberman 723.45 728.475 di yidishe tel- inteligentsye, di mener vos zaynen geven in turme, me hot aropgenumen. Yokheved Ayberman 728.475 732.4 azoy vi me nemt aropet fun sm-, fun zoyermilkh di smetene, Yokheved Ayberman 732.4 736.05 hot men zey aropgenumen, me hot zey aropgenumen, s'iz geblibn zoyermilkh. Yishayahu Peri 736.05 737.638 m'hot zey tse- oysgeharget. Yokheved Ayberman 737.15 738.75 me hot zey, me hot zey Yokheved Ayberman 738.75 742.746 eh, me hot zey, zey, mir bey- me, zey zaynen nito, Yokheved Ayberman 742.746 746.06 fun di teg vos me hot zey tsugenumen zaynen zey nito. Yokheved Ayberman 746.06 747.474 AD HAYOM. Yishayahu Peri 749.7 757.266 yetst mi- vos far a gzeyres flegn zey onmakhn? me hot aykh arayngefirt in geto. vos nokh far a tsores hobn zey ongemakht demolts in yene tsaytn? Yokheved Ayberman 755.975 758.35 ah... Yokheved Ayberman 758.35 762.475 un mir hobn nokh nokh nit farshtanen vos me geyt undz makhn. Yokheved Ayberman 762.475 765.525 un vos mir boyen far zikh aleyn. Yokheved Ayberman 765.525 768.125 ah, un un mir zaynen in geto, Yokheved Ayberman 768.125 772.091 eyder di, eyder s'iz geven der ershter pogrom hot men bay mayn shvesterkind Yokheved Ayberman 772.091 774.329 alemen oysgekoylet in shtub. Yokheved Ayberman 774.329 777.627 m'iz ge-, m'iz zey IZNASILevet. Yokheved Ayberman 777.627 782.895 me hot der meydl fun draytsn yor aropgerisn di vayse herelekh ire, di tsep. Yokheved Ayberman 782.895 786.209 un me hot ir oyfn bet tseshnitn di KHAZE, Yokheved Ayberman 786.209 788.075 un, un, di GRUD'. Yokheved Ayberman 788.075 792.45 un der tsveyter shvester, eyn un tsvantsik yor, hot men ir oykh di zelbe zakh geton. Yokheved Ayberman 792.45 797.2 un azoy hot men oysgeharget in shtub a, a fertsn mentshn. Yokheved Ayberman 797.2 801.175 un di mame iz gelegn zeyere, mit eh fun eyn zayt Yokheved Ayberman 801.175 806.775 halt zi eyn kind, un fun tsveytn zayt halt zi dem eynikl, un di bobe ligt a, a Yokheved Ayberman 806.775 809.4 a, a gehargete mit a fuln boykh. Yokheved Ayberman 809.4 813.3 dos hobn mir gezen. dos hobn mir gezen mit undzere oygn. Yishayahu Peri 813.3 814.35 ver hot dos gemakht? Yokheved Ayberman 814.35 817.8 ver hot dos gemakht? finf daytshn zaynen arayngegangen. Yokheved Ayberman 817.8 821.325 zaynen arayngegangen, zey hobn koym, hobn nit gevart keyn fule, Yokheved Ayberman 821.325 823.925 un zey hobn dos alts opgeton. Yokheved Ayberman 823.925 827.05 mayn shvesterkind klapt zikh tsu mir, "efnt, efnt! Yokheved Ayberman 827.05 829.9 efnt! bay undz hot men alemen geharget!" Yokheved Ayberman 829.9 835.05 un ot azoy iz forgekumen mit dem ershtn pogrom in undzer Minsker geto. Yokheved Ayberman 835.05 839.625 dernokh iber, iber a vokh tsayt, geven zibetn NOYABR', Yokheved Ayberman 839.625 842.571 hot men ongehoybn fir, ho- hot men ongehoybn Yokheved Ayberman 842.571 847.05 hargenen, eh, dos heyst me hot genumen ehm dos iz shoyn geven a pogrom. Yokheved Ayberman 847.05 850.2 bay di, dos vos ikh hob frier dertseylt, iz dos geven in a shtub. Yokheved Ayberman 850.2 855.525 ober dos iz geven hunderter, toyznter yidn zaynen gegangen in a kolone. Yokheved Ayberman 855.525 862.9 ikh hob gegangen brengen aheym epes. zakhn, esnvarg. Yokheved Ayberman 862.9 866.225 un ikh hob derzen az s'firt zikh a kolone yidn, Yokheved Ayberman 866.225 867.925 a groyse kolone, Yokheved Ayberman 867.925 871.975 f- fun, fun onheyb gas un tsum sof gas ze ikh, der sof gas, Yokheved Ayberman 871.975 875.225 un fun dortn geyen nokh alts a kolone yidn. Yokheved Ayberman 875.225 878.017 froyen, mit kinder, mit eltere mentshn, Yokheved Ayberman 878.017 882.225 geyen, eh eh, aher, ahin, ikh hob zikh bahaltn. Yokheved Ayberman 882.225 886.582 un ikh hob gezen vi me hot zey gefirt oyf KALVARYJA, un KALVARYJA iz dos a Yokheved Ayberman 886.582 890.414 dortn, vu di, ehm, a besalmen. Yokheved Ayberman 890.414 895.7 a rusisher besalmen. dortn iz geven g-, dernokh hob ikh dos dergangen vos iz geven mit zey, Yokheved Ayberman 895.7 897.95 hot men gemakht griber, Yokheved Ayberman 897.95 900.15 un di yidn zaynen gegangen, Yokheved Ayberman 900.15 903.9 un me hot dortn, un ahin hot men zey derbrakht. tsk Yokheved Ayberman 903.9 907.05 akhuts dos vos me hot zey derbrakht, Yokheved Ayberman 907.091 911.891 iz, eh iz hinter zey gefor- uh, azoy, fa- ah nit farshtanen Yokheved Ayberman 911.891 913.634 vuhin me firt zey anersht. Yokheved Ayberman 913.634 915.374 hot men zey gezogt, "nemt, Yokheved Ayberman 915.374 917.797 nemt vos ir hot, gute zakhn, Yokheved Ayberman 917.797 920.287 un nemt mit zikh, un nemt ayere kinder." Yokheved Ayberman 920.287 923.531 hobn zey dos ge- alts geton. Yokheved Ayberman 923.531 928.054 hinter zey geforn rusishe, Yokheved Ayberman 928.054 929.478 oyf a vogn, Yokheved Ayberman 929.478 934.621 un zey hobn oyfgeklibn dos vos di yidn hobn ongehoybn fanandervarfn, zey hobn ongehoybn farshteyn Yokheved Ayberman 934.621 936.378 vuhin me firt zey. Yokheved Ayberman 936.378 940.189 un azoy hot men oysgeharget gasn, gantse gasn, Yokheved Ayberman 940.189 944.243 oto dos vos ikh dertseyl aykh fun dem ershtn pogrom. Yokheved Ayberman 944.243 948.135 ikh bin gekumen tsurik in shtub, a bahaltene bin ikh geven. Yokheved Ayberman 948.135 951.837 hob bahaltn zikh, vu? oyf a hoyf, unter bretlekh Yokheved Ayberman 951.837 953.459 hob ikh gelegn. Yokheved Ayberman 953.459 958.271 az es hot zikh geendikt der pogrom, bin ikh avek aheym. avekgegangen aheym tsk, Yokheved Ayberman 958.271 962.269 kh'hob shoyn ongehoybn farshteyn vu ikh bin in der velt. Yokheved Ayberman 962.269 964.648 ober vos? Yokheved Ayberman 964.648 966.566 s'iz nokh nit geven eh, Yokheved Ayberman 966.566 969.107 vos un ven un ver. Yokheved Ayberman 969.107 971.675 ongehoybn farshteyn, un ongehoybn Yokheved Ayberman 971.675 977.756 k- shoyn fun yene tsaytn hob ikh shoyn ongekukt in ale zaytn vuhin tsu antloyfn. Yokheved Ayberman 977.756 982.323 un azoy, un s'iz durkhgegan- in vinterdike tsay- dos iz shoyn durkhgegangen Yokheved Ayberman 982.323 984.469 in s- in, in NOYABR'. Yishayahu Peri 984.469 985.323 un f- yo. Yokheved Ayberman 985.323 989.539 eh onheybn in tsvey un fertsikstn yor, oyf dem eh eh in YANVAR'-khoydesh. Yokheved Ayberman 989.539 991.242 bin ikh avekgegangen Yokheved Ayberman 991.242 993.972 in, in a, in, in in dos. Yokheved Ayberman 993.972 996.972 in tsk, Yokheved Ayberman 996.972 1004.032 finf un fertsik kilometer fun Minsk, oyf der poylisher, tsu der poylisher, vu di poylishe hobn, yidn gelebt, un eh, Yishayahu Peri 1001.161 1002.179 grenets. Yokheved Ayberman 1004.032 1007.053 Novedranke, heyst dos, di shtetele Novedranke. Yokheved Ayberman 1007.053 1008.756 in der Novedranke, Yokheved Ayberman 1008.756 1013.107 eh, mit eh, nokh a meydele, zaynen mir avekgegangen, dortn ire kroyvim geven. Yokheved Ayberman 1013.107 1014.296 gekumen ahin, Yokheved Ayberman 1014.296 1017.729 eh zog ikh, eh eh ikh zi- ze bay zey reyn, Yokheved Ayberman 1017.729 1020.756 zey hobn altsenesding, Yokheved Ayberman 1020.756 1025.594 ikh hob ongehoybn fregn, "staytsh, eh eh vos iz? vi iz aykh gut azoy?" Yokheved Ayberman 1025.594 1029.296 eh, un, "danken got iz aykh." Yokheved Ayberman 1029.296 1032.215 zaynen mir dortn geven a por teg. Yokheved Ayberman 1032.215 1034.269 un mir hobn gezen, un mir hobn ge-, un mir hobn geklert: Yokheved Ayberman 1034.269 1038.756 nu, fun dort-, eh, fu-, vi geyt men avek ergets in vald? Yokheved Ayberman 1038.756 1042.404 ober s'iz geven shney, s'iz geven nokh farfrorn alts. Yokheved Ayberman 1042.404 1045.945 un, un mir hobn gereshet az mir geyen tsurik in geto. Yokheved Ayberman 1045.945 1048.351 in Minsker geto. Yokheved Ayberman 1048.351 1051.702 az ikh bin gekumen aheym, dertseylt vos ikh hob gezen, Yokheved Ayberman 1051.702 1053.81 di khevre, der in shtub Yokheved Ayberman 1053.81 1056.621 hobn khevre avekgegangen ahin, Yokheved Ayberman 1056.621 1058.405 fun gas, khevre, Yokheved Ayberman 1058.405 1062.324 hern un zen un a kuk ton, un efsher aher un efsher ahin, Yokheved Ayberman 1062.324 1064.702 eh un zey zaynen dortn geven etlekhe teg, Yokheved Ayberman 1064.702 1066.053 un s'iz gevorn a pogrom. Yokheved Ayberman 1066.053 1068.863 m'hot zey ale, di gantse shtetl oysgeharget. Yishayahu Peri 1068.863 1069.687 dortn. Yokheved Ayberman 1068.989 1071.053 dos iz geven in Novedranke. Yokheved Ayberman 1071.053 1073.215 in shtetl vu ikh bin frier geven. Yokheved Ayberman 1073.215 1076.377 ikh bin gekumen, ikh hob dertseylt az s'iz alts dortn gut. Yokheved Ayberman 1076.377 1079.688 nu, iz eh iz shoyn nito vos tsu reydn. UNK Yishayahu Peri 1079.08 1081.585 zayt azoy gut, kh'hob aykh gevolt fregn Yishayahu Peri 1081.585 1084.431 ir hot ongehoybn tsu dertseyln vegn shvern lebn in geto. Yishayahu Peri 1084.431 1087.472 vi iz geven organizirt di yidishe makht in geto? Yokheved Ayberman 1087.597 1089.762 REGA, dos iz di makht, ye.... Yishayahu Peri 1088.728 1090.489 vi hot zikh gefirt, dos gesheft? Yokheved Ayberman 1089.767 1092.08 az yeder eyner hot zikh gelofn. Yokheved Ayberman 1092.08 1094.296 yeder eyner hot nit gevust vuhin er loyft Yokheved Ayberman 1094.296 1095.455 un vos er loyft. Yokheved Ayberman 1095.455 1097.525 di makht iz nor shpeter gevorn. Yokheved Ayberman 1097.525 1100.175 un s'iz gevorn do bay un- di, DESANTNIKes, Yokheved Ayberman 1100.175 1102.809 di daytshishe vos zey hobn zikh bay undz aropgelozn, Yokheved Ayberman 1102.809 1104.053 ho-, flegn undz eh eh, Yokheved Ayberman 1104.053 1107.648 zey flegn undz aher ahin firn far di nezer, Yokheved Ayberman 1107.648 1109.107 zey hobn undz eh eh, Yokheved Ayberman 1109.107 1111.837 mir hobn nit gevust oyf velkher velt mir zaynen, mir hobn nit gevust Yokheved Ayberman 1111.837 1114.431 vos mir zaynen, vos vet zayn, vi vet zayn, Yokheved Ayberman 1114.431 1116.485 un ver vet onfirn mit deroyf. Yokheved Ayberman 1116.485 1118.864 un di rusishe zaynen antlofn. Yokheved Ayberman 1118.864 1125.254 di, di, m- di, di, di VOYENNY, di VOYENNY zaynen antlofn, di militsye iz tsegangen. Yishayahu Peri 1121.567 1122.44 sovyetn. Yokheved Ayberman 1125.269 1126.648 ehm, di Yokheved Ayberman 1126.648 1132.08 p-, oto di vos zey lign dortn bay di daytshn, di lager le- LEUTE vos zey zaynen geven Yokheved Ayberman 1132.08 1134.053 iz, lign dortn Yokheved Ayberman 1134.053 1135.297 un matern zikh. Yokheved Ayberman 1135.297 1138.378 un me s-, un me eh harget zey un me shlogt zey un me Yokheved Ayberman 1138.378 1139.556 un me shist zey. Yokheved Ayberman 1139.556 1142.479 un zey zaynen geven azoy vi, azoy vi, eh Yokheved Ayberman 1142.479 1144.472 erger fun hint. Yokheved Ayberman 1144.472 1148.08 a hunt ken nokh nemen a bisl vaser, un dos hot men nit gekent oykhet. Yokheved Ayberman 1148.08 1151.848 azoy arum hobn mir ongehoybn zen, ikh hob ongehoybn farshteyn. Yokheved Ayberman 1151.848 1155.186 ober ikh bin nit geven zikher, Yokheved Ayberman 1155.186 1158.328 hob ikh nit gezen, nit geven zikher Yokheved Ayberman 1158.328 1161.102 az - vos vet zayn? Yokheved Ayberman 1161.102 1162.926 iz ot vil ikh zogn, Yokheved Ayberman 1162.926 1166.638 az farshtanen, hob ikh ongehoybn farshteyn in tsvey un fertsikstn yor. Yokheved Ayberman 1166.638 1169.256 iber a halb yor vos s'iz forgekumen. Yokheved Ayberman 1169.256 1174.165 ikh hob shoyn ongehoybn zukhn vos zol men ton. Yokheved Ayberman 1174.165 1177.002 ober, vos zol men ton? Yokheved Ayberman 1177.002 1179.264 az, eh, az s'iz nito vuhin tsu avektsugeyn. Yokheved Ayberman 1179.264 1180.985 s'iz nito vos tsu ton. Yokheved Ayberman 1180.985 1183.499 un mit di khavertes reydn mir, Yokheved Ayberman 1183.499 1186.107 un mit di khaveyrim, un me redt. Yokheved Ayberman 1186.107 1187.675 un dos iz dos. Yokheved Ayberman 1187.675 1193.675 me, ikh zukh a veg oyf lebn blaybn. Yokheved Ayberman 1193.675 1196.525 un vos ikh'l kenen, vemen ikh'l kenen, vu ikh'l kenen, Yokheved Ayberman 1196.525 1200.919 vel ikh zukhn oyf rateven. Yokheved Ayberman 1200.919 1203.696 un ot azoy zaynen mir gelebt. Yokheved Ayberman 1203.696 1205.27 mit khavertes geredt. Yokheved Ayberman 1205.27 1208.108 mit khaveyrim geredt. Yokheved Ayberman 1208.108 1210.432 mir zaynen dernokh aroysgegangen, Yokheved Ayberman 1210.432 1213.378 kh'hob gehat a fet- tsvey feters. Yokheved Ayberman 1213.378 1217.27 Gedalye un Yankl, der mames brider, Yokheved Ayberman 1217.27 1220.945 vos zey hobn gezogt az zey veln geyn oyf partizaner. Yokheved Ayberman 1220.945 1223.837 dos iz in onheyb tsvey un fertsikstn yor. Yokheved Ayberman 1223.837 1226.972 un dortn iz mit zey geven a yingl, Yokheved Ayberman 1226.972 1228.592 Shlome hot er geheysn, Yokheved Ayberman 1228.592 1231.951 der Shlome hot gezo-, eh dos, ah yakbe mayn khaver, Yokheved Ayberman 1231.951 1234.585 in geto. a yedid! Yokheved Ayberman 1234.585 1237.296 zogt er, "her, oyb mir veln geyn Yokheved Ayberman 1237.296 1242.242 vel ikh dir zogn, un du shlep zikh fun hintn." Yokheved Ayberman 1242.242 1244.567 di feter zaynen, mayne, aroysgegangen, Yokheved Ayberman 1244.567 1247.243 gelozn di vayber, gelozn di kinder, Yokheved Ayberman 1247.243 1249.09 un der bokher geyt mit zey, Yokheved Ayberman 1249.09 1251.521 un ikh gey fun hintn. Yokheved Ayberman 1251.521 1258.162 un firn firt zey der shoykhet fun Minsk. eyn shoykhet hobn mir gehat. Yokheved Ayberman 1258.162 1260.351 er firt zey. Yokheved Ayberman 1260.351 1263.053 zayn tokhter iz Frume. Yokheved Ayberman 1263.053 1265.729 Frumen hob ikh gekent. Yokheved Ayberman 1265.729 1269.324 un er fort foroys, un bay im iz geven a rusishe froy. Yokheved Ayberman 1269.324 1272.965 un er fort mit der rusisher froy oyfn ferd, oyf a vogn. Yishayahu Peri 1272.967 1273.818 der shoykhet? Yokheved Ayberman 1273.675 1274.837 der shoykhet. Yishayahu Peri 1274.837 1276.95 vi hot er geheysn? ir gedenkt? Yokheved Ayberman 1276.216 1281.043 eh, Frume iz zayn tokhter. di familye gedenk ikh nit. Yishayahu Peri 1278.215 1278.739 mhm. Yokheved Ayberman 1281.043 1283.521 eh Yokheved Ayberman 1283.521 1289.391 iz di di, iz, eh, hot er genumen der, der bokherl Yokheved Ayberman 1289.391 1293.086 vuhin, un dos dertseyl ikh vegn mayn kha- yedid. Yokheved Ayberman 1293.086 1295.788 un er iz gegangen fun hintn, un ikh hinter zey. Yokheved Ayberman 1296.748 1303.151 m'iz aropge- ikh hob tsugeforn tsum TSHERVENSKOM mark, tsugegangen, gegangen, un gezen zey, Yokheved Ayberman 1303.151 1305.972 fun hintn, un altsenesding iz zeyer sheyn, zeyer fayn. Yokheved Ayberman 1305.972 1309.391 ober ikh veys nit vos, mistome der mazl shpilt do. Yokheved Ayberman 1309.391 1314.477 un ikh hob epes ongehoybn, tsk vos zol ikh ton? vi zol ikh ton? vos zol ikh ton? Yokheved Ayberman 1314.477 1317.956 un ikh hob zikh umgekert tsurik in geto. Yokheved Ayberman 1317.956 1321.564 der bokherl iz avek mit zey. Yokheved Ayberman 1321.564 1326.32 mayne feters, eh, daytshn hobn zey getrofn oyfn veg. Yokheved Ayberman 1326.32 1328.814 der goy mit der, mit der eh eh Yokheved Ayberman 1328.814 1334.543 di goyim mitn, mitn, mitn shoykhet zaynen mit di ferd avekgeforn foroys, Yokheved Ayberman 1334.543 1337.652 un un ze- Yokheved Ayberman 1337.652 1344.13 un di feters mayne, un nokh yidn, s'iz geven nit mayne feters aleyn, a fule yidn zaynen geven, Yokheved Ayberman 1344.13 1348.391 mit zey, a KVUTSA, zibn-akht, tsen mentshn, ikh veys nit. Yokheved Ayberman 1348.391 1351.347 mitn bokher, zaynen ale geharget gevorn. Yokheved Ayberman 1351.347 1354.478 in dem zelbn tog Yokheved Ayberman 1354.478 1361.521 iz dergangen tsu undz az m'hot zey gekhapt. m'hot zey tseharget. ober er iz antlofn mit der, mit der krist. Yokheved Ayberman 1361.521 1365.043 dos iz geven dos. Yokheved Ayberman 1365.043 1367.782 un gekumen tsurik in geto, ongehoybn vayter Yokheved Ayberman 1367.782 1373.043 zukhn, un un, un (baruikn) zikh, un vu zukht men? az zey zaynen azelkhe Yokheved Ayberman 1373.043 1379.782 mener, az zey hobn eh eh kenen arbetn mit biksn, altsenesding, un ver bin ikh? Yokheved Ayberman 1379.782 1383.777 ver bin ikh? un ikh bin di eltste fun zibn kinder. Yokheved Ayberman 1384.694 1389.294 oh, fleg ikh geyn oyfn rusishn rayon, mit mayn shvesterkind Hinde, Yokheved Ayberman 1389.294 1392.2 vos bay ir geharget gevorn di gantse mishpokhe, Yokheved Ayberman 1392.2 1393.894 un zi iz geblibn aleyn, Yokheved Ayberman 1393.894 1399.438 an elnte, fleg ikh ir nit oplozn, un mir flegn beyde geyn baytn vos in shtub faran. Yokheved Ayberman 1399.438 1401.937 flegn mir baytn a kleydl, Yokheved Ayberman 1401.937 1405.149 vos mir flegn kri- kenen baytn fun shtub, Yokheved Ayberman 1405.149 1410.675 az ikh zol kumen aheym un brengen etlekhe bulbe, brengen a, a por, eh, PRUSOT LEKHEM, Yokheved Ayberman 1410.675 1415.825 uh un ot o dos iz geven mayn arbet. Yokheved Ayberman 1415.825 1423.608 dos iz geven mayn arbet. ot azoy bin ikh in tsvey un fertsikstn yor gezukht Yokheved Ayberman 1423.608 1427.912 un gebitn, un geven in geto. Yokheved Ayberman 1427.912 1430.173 mayn khaverte F-, nu nu? Yishayahu Peri 1430.173 1432.478 ikh vel eh, dertseylt. Yokheved Ayberman 1430.67 1432.67 mayn khaverte Fanye, Yokheved Ayberman 1432.67 1435.163 Fanye, Fanye Kaplan, Yokheved Ayberman 1435.829 1440.079 hot zi gehat a khaver, zi iz oyf tsvey yor elter fun mir, onderhalbn yor efsher. Yokheved Ayberman 1440.079 1443.113 zi hot gehat a khaver in geto. Yokheved Ayberman 1443.113 1446.869 hot, eh, hobn, hobn zey gearbet oyf a elektro-stantsye. Yokheved Ayberman 1446.869 1452.086 zogt zi tsu mir, "du veyst vos? kum, mir veln zikh nemen, Yokheved Ayberman 1452.086 1455.26 un mir veln avekgeyn." zi, ikh zog Yokheved Ayberman 1455.26 1460.043 er, der bokherl, mit undz aroysgegangen Yokheved Ayberman 1460.043 1465.13 un er hot ongehoybn moyre hobn, un er hot gezogt az er ken nit geyn mit undz. Yokheved Ayberman 1465.13 1475.75 un er hot undz vayter avekgefirt in geto. un mir zaynen vayter in geto. bizkl vanen ikh hob ongehoybn arbetn oyfn KIRPICHNEM zavod. Yokheved Ayberman 1475.75 1477.555 dortn vu me makht di tsigl. Yishayahu Peri 1477.477 1478.638 zayendik in geto. Yokheved Ayberman 1478.39 1483.999 zayendik in geto, ah, eh, zayendik in geto, oyfn KIRPICHNEM zavod. Yokheved Ayberman 1483.999 1489.695 eh dort- MISPAR eyns un tsvey, dos oyf di fabrikn, Yokheved Ayberman 1489.695 1494.434 un ikh hob dortn shoyn, eh, gearbet. Yokheved Ayberman 1494.434 1503.695 kh'hob gearbet, gezukht altsenesding, getapt umetum, ober di veg, eh, d- nokhn geto, un dos, avekgeyn vil ikh. Yokheved Ayberman 1503.695 1510.13 un dortn geven a kristin eyne, NATASHA hot zi geheysn, zogt zi "vos zitsstu in geto? Yokheved Ayberman 1510.13 1512.869 me vet dikh kumen, me vet dikh hargenen. Yokheved Ayberman 1512.869 1518.739 nem, du bist a BOYEVAYA, du zest oyset az du host nit moyre, nem, gey avek." Yokheved Ayberman 1518.739 1526.434 eyn mol hot zi azoy gezogt, nokh a mol hot zi azoy gezogt. ver veys? Yokheved Ayberman 1526.434 1533.391 kh'hob gearbet. mir hobn gegruzevet di tsigl. mir hobn zikh gematert zeyer. Yokheved Ayberman 1533.391 1539.434 ikh un Hinde, un mayn, may- un maynem a bruderl fleg ikh nemen, Heshele. Yokheved Ayberman 1539.434 1545.347 un dem Heshl, ye, un mit Heshlen, un nokh a mume, Sime. Yokheved Ayberman 1545.347 1551.564 un mir flegn geyn dortn un gruzeven di tsigl. Yokheved Ayberman 1551.564 1554.759 tsk di mame iz geven mit di kinder in shtub nokh. Yokheved Ayberman 1560.24 1562.703 NAKHON, me darf nemen a bisl vaser. Yokheved Ayberman 1568.912 1573.912 un mir hobn ongehoybn arbetn, tsk dortn oyfn KIRPICHNEM zavod. Yokheved Ayberman 1573.912 1576.869 me flegt undz firn oyf a mashine, Yokheved Ayberman 1585.421 1587.651 me flegt im brengen tsurik in geto. Yokheved Ayberman 1587.651 1590.473 tsk mir hobn gehorevet vi ferd. Yokheved Ayberman 1590.473 1595.129 tsk me flegt do oyf undz nit OBRASHAYen... TISGOR.