हांगा खूब वजनाचीं तारवां आनी वापोर नांगरतात । 
मुरगांवच्या कोटा परस हें जायतें ल्हान आसा । 
तें घेता आसतना फिरंग्यांचें जायतें रगत व्हांवलां । 
हांगा आमी एक मराठी वाचनालय पळयलें । 
तशेंच फुडलें आनीक दोन वर्सां शिक्षण घेतलें । 
तो पेंवतालो । 
तांकां जाल्ल्या भुरग्यां मदीं खुदीराम हो सगल्यांत ल्हान । 
तो स वर्सांचो आसतना तागेली आवय बापूय ताका सोडून गेली । 
पूण तो भियेलो ना । 
हय । 
म्हाका बाँब कसो तयार करतात हें सांगपाक जाय । 
ताका लागून इंग्लीश सत्ते बद्दल ताका चीड येताली । 
त्या दिसा तो जेवलोय ना । 
तर बाळकृष्ण हो ताचे फाटलो । 
पूण ती भीक मागून नाका । 
आमगेलो हक्क म्हण ती आमी मेळयतले । 
पूण आझाद हें तागेलें नांव वा आडनांव न्हय । 
ताका धरून व्हेलो आनी जुविजा मुखार उबो केलो । 
पूण फुकट गेलो । 
ताका खूब दूख जालें । 
ताचेर गुळी घाली । 
तोय गुळी चलोवंक लागलो । 
९ जानेवारी १९१५ दिसा ते दक्षीण आफ्रिका सोडून कायम रावपाक हिंदुस्थान आयले । 
हांगा तांकां खूब वांगडी येवन मेळ्ळे । 
पूण हो पोर आनी कितें करतलो अशें तांकां दिसलें । 
२१ डिसेंबर १९०९ । 
बदलो घेवपाक होच दीस बरो आसा अशें क्रांतिकारकांक दिसलें । 
नाटक सुरू जालें । 
ती चुकली । 
तागेली पयली बायल मेल्ली । 
आमगेली संस्कृताय नश्ट करतात । 
१८५१ वर्सा तिगेर एक चलो जल्मा आयलो । 
देडशें वर्सां पयलींचो तो काळ । 
ताका फाटीं येवचें पडले । 
पूण इंग्लीश सुशेगाद रावले नात । 
ताणें आपले हेर धाडले आनी इंग्लीश सैन्याची बातमी काडून हाडपाक लायली । 
ट्रक कशेच सोडप ना हें तांणी थारायलें । 
एकय ट्रक सुटूंक शकलो ना । 
१८८८ वर्सा साकून तांणी राजकारणांत भाग घेवपाक सुरवात केली । 
तेन्ना असल्या जाग्यांनी वचप ना अशें तांणी थारायलें । 
ताका ताचो दुबाव आयलो । 
पूण ती चुकली । 
इंग्लीश अधिकारीय थंय आयलो । 
ताचे परस चड शिकपाक तो पावलो ना । 
ताका लागून योग्य वेळाची वाट तो पळयत रावलो । 
ताणें हिंदूचो भेस करून नेपाळ , कानपूर , बनारस , बिहार , राजस्थान हांगा फिरून बरेंच दीस काडले । 
त्या वेळार ताणें देशभक्ती दिसून येवपाचें उतर सांगलें । 
थंय ताका एक इश्ट मेळ्ळो । 
ताणें सरकारा कडेन चाडी केली आनी इंग्लीश सरकारान ताका धरलो । 
तुमी रानटी लोक । 
वचात आनी तागेली माफी मागात । 
आमचो अपमान करप आनी आमीच क्षमा मागप हो कसलो न्याय हें योग्य न्हय । 
मुखर्जी , म्हाका सांग , हांव तुका कितें मजत करूं शकता पुलीस मुखेल्यान विचारलें । 
ताणें ताचे आभार मानले । 
अशें म्हण ताणें दोळे धांपले । 
शरीर अचेतन जालें । 
सरकार तागेलो लिपून राविल्लो जागो सोदून काडपाक यशस्वी जालें । 
लोक एकठांय जमले । 
पुलीस थंय आयले । 
पंजाब ही शूर विरांक जल्म दिवपी भूंय । 
केन्ना जालो हें मात कोणाक खबर ना । 
तो महाराष्ट्रीयन । 
तो पुण्याक व्हडल्या भावा लागीं शिकपाक आयिल्लो । 
थंय ताणें मध्यमा ही संस्कृत परिक्षा पास केली । 
हाका लागून देशभर इंग्लीश सत्ते विरुद्ध एक ल्हार तयार जालें । 
पूण येस मेळनाशिल्लें । 
ताका लागून कोणाक दुबाव आयलो ना । 
लोक खुबळ्ळे । 
ती गुजराथी , हिंदी , इंग्लीश आनी मराठी ह्यो भासो उलोवपाक आनी बरोवपाक कुशळ आशिल्ली । 
पूण तिका खूब काळ रावपाक मेळ्ळें ना । 
१२ ऑगस्ट १९३६ वर्सा ती हो संवसार सोडून गेली । 
एक १९०७ ते १९१७ मेरेन । 
तीं खंय तयार करतात हें सोदून काडपाक छापे घालपाक आयले । 
तीन पूत आनी एक धूव । 
१८९० वर्सा प्लेग आयिल्ल्या वेळार तांणी तोखणाय करपा सारकें काम केलें । 
इंग्लीश सत्ता वचून देश स्वतंत्र जावचो अशें ताका दिसताले । 
प्रार्थना केली । 
पूण फुडें हळूहळू तागेली प्रकृती सुदारली आनी तो एक जवान तरनाटो दिसूंक लागलो । 
ते उर्दू आनी फारसी भाशेचे जाणकार आशिल्ले । 
ते तांकां एक संत , देशभक्त आनी महान विद्वान म्हूण पळोवंक लागले । 
हाची ख्यास्त म्हूण ताका परिक्षेंत कमी गूण दिले । 
ल्हानपणांतच ताणें बाल समाज ही संघटना बांदिल्लीं । 
१९०२ वर्सा ते मॅट्रीक पास जाले । 
फुडें नांव बदलून लिपयां ते भारतांत आयले । 
पूण इंग्लीश पोलीस तांचे फाटल्यान लागिल्ले आशिल्ले । 
वता आसतना तांकां एका जाग्यार विश्रांती घेवची पडली । 
रोंपो रोंपणी खातीर इशान देंवणी सगळ्यांत चड उपयुक्त आसता । 
ज्या मळ्यांनी नडप - खणप सारके तरेन जाता , आनी फळ पिकचें पयलींच पडटा । 
म्हारगाय दरा पसून ही सब्सिडी जोडूंक ना हो हे येवजणेचो एक व्हड दुर्गूण आसा । 
दिल्ली हो शारी वाठार । 
हीच गजाल आधार कार्डा खातीर लेगीत म्हणूंक शकता । 
थंय एक लाख ७४ हजार मनरेगा मानाय आसात , पूण एका वर्सा उपरांत लेगीत फकत पांच हजार मानायांकूच आदार कार्डा कडेन जोडपांत येस मेळ्ळा । 
हाचे पयलीं लेगीत २० लाख टन गंव निर्यातीची परवानगी दिल्ली आसा । 
तेन्ना सावन फाटल्या वित्त वर्सा मेरेन निर्गत स्थीर ना । 
हें एक नोव्हेंबर २०१२ सावन लागू जाला । 
हवामान म्हटल्यार कितें - उदक आनी वारो मेळून हवामान शब्द जाला । 
हाचे पसून हो निश्कर्श लागला की आमकां गरमी वा थंडी दिवपी कसली तरी वस्त आसा । 
पूण कांय असलेय बदल आसात जांचो अणभव आमी स्वता करतात । 
सांगपाचो हेतू हो की शेताची नांगरणी , खणणी रोंपणी , नडणी , शिंपणी , कापणी बी हांचे पसून जो मेरेन अन्न घरांत येना , ताचेर हवामानाचो प्रभाव पडूं येता । 
आमचे वर्स चैत्रा पसून सुरू जाता जाल्यार थंडेचें दीस सोंपतात आनी गीम सुरू जाता । 
वर्साचे चार म्हयने वत पडटा । 
जर पिकांचे गरजे प्रमाणें योग्य वेळार उदक मेळत जाल्यार उत्पन्न बरें मेळटा । 
दंवा पसून केन्ना - केन्नाय पिकांक खूब लुकसाण जाता । 
पावस मापपी - हो एक पोकळ यंत्र आसता । 
हातूंत एक फुनेल लायिल्लें आसता जातूंत पावसाचें उदक येता । 
चौधरी बलदेव सिंह कोण हें ती विचारता ? खंय सावन आयला ? कित्याक आयला ? 
आतां हांव हिका कितें जाप दिवं , अर्दी पिराय सारून लेगीत ही धरतरी म्हजे खातीर अनवळखी आनी हांव हिचे खातीर । 
बरें बाबा हांव हारलें , हांव हारलें । 
आंवंय ! म्हाका कितें लिपयता , पळय जेन्ना चली तरणाटी जाता न्हय , तेन्ना ताची आवय आवय न्हय , इश्टीण जाता । 
आई , पळोवंक नाशिल्लो , अनवळखी तो । 
घे म्हणल्यार कोण नाच , तरी हांव म्हणटां इतले बरे भुरगे हालीं खंय मेळटात । 
ना आई , हें सपन न्हय , हांव मानतां हांव ताका केन्ना मेळूंक ना , ताका केन्ना पळोवंक ना , पूण तो आसा , खंय ना खंय तरी आसा । 
पूण तूं आमच्याकूय दोन पावलां फुडें गेलो । 
देखून हांव म्हणटां जें जाता बर्‍या खातीर जाता , तूं अशें कर फाल्यां सावन ऑफीस जॉयन कर । 
बाबा , हांवें तुजे कडेन कितेंय मागलें जाल्यार तूं दित ? 
जाचे कडेन म्हजें लग्न जावपाचें आसा तो सामको अनवळखी ! पूण , पूण म्हजी कांयच कागाळ ना बाबा । 
तुवें म्हजे खातीर कितें बरेंच चिंतलां आसतलें , पूण बाबा ! म्हाका असलो चान्स परत मेळचो ना । 
देवा कडेन जें मागतात , तें कोणाक सांगिनात । 
खबर ना हीं कुपां केन्ना पयसावतलीं आनी केन्ना तें उलो घालपी सामकार येतलें । 
शंबर करोडा परस चड कमोवपी हो पयलो हिंदी सिनेमा थारलो । 
आनी हालीं जर खयंचोय सिनेमा शुक्रार ते आयतार हे तीन दीस चलत जाल्यार ताका यशस्वी सिनेमा अशें मानतात । 
गंभीर सिनेमा प्रेक्षकांक पुराय तरेन बांदून दवरता । 
हय , एक इम्पॉर्टंट गजाल याद आयली । 
इतलें की हांव तुजे कडल्यान लांच घेता , हेंवूंय छापलां तांणी । 
भिवूं नाका डिनेलो , « खबरदार » सारकीं मुसकां घुंवघुंवत रावतात , तांका उपाय हांव करता । 
जाता ? कितें जाता ? 
म्हाका तांचे फोटोग्राफ्स जाय , कशेंय करून । 
शोभा कितें म्हणटा तूं ? 
हांव सारकें उलयता , कितेंय उपाय चींत । 
शोभा , तूं कितें उलयता , भितर चार - चार मनीस बसल्यात , फोटो काडप तर सोडूच , थंय भितर घुसपूय कठीण जालां । 
आहुजा , तूं खूब पिता , पित जाल्यार म्हजी गजाल कसो आयकतलो ? 
बरें आसल्यार कितें जालें , आमकां तर मेळचो ना , तूं तर फकत एकूच मनशाचेर दयेस्त आसा । 
आतां उबो राव आनी आयक तुवें फुडें कितें करपाचें तें । 
तुजी शपथ शोभा । 
कितें चिंतता ? 
हांव फकत प्रयत्न करता अशें म्हाका दिसता । 
हात लावं नाका म्हाका , हांव कोण लागतां तुजें ? 
आतां मेरेन हाचे ६ भाग प्रकाशीत जाल्या । 
पंडिताचे आलाप , भुलोवणी , तान - बोलतान , सरगम बी हातूंत पुराय समन्वय दिसून येता । 
ताचें भावपूर्ण गायन आयकून रसीक श्रोते दुकां व्हांवयतना लेगीत दिश्टी पडल्यात । 
ताणें फारसी आनी संगीताचेर एकूण १९ पुस्तकां बरयलीं जातूंतल्यान २२ उपलब्ध आसात अशें म्हणटात । 
झाडां - पेडां वयल्यान पानां झडटालीं जो परत परत ताचें तोंड हेवटेन तेवटेन करून ताचे पसून वाटावपाचो प्रयत्न करतालो आनी ताका जाग आयली । 
« ती तर काल सांगून जाली » । 
हांव न्हिदिल्लो , म्हाका काणी आयकपाकूच जाय । 
बरें आसा , आयज रातची आयकय , हांव परत सांगता । 
अशें थारलें आनी बाबू दीसभर वाट पळयत रावलो , केन्ना रात जातली आनी केन्ना तो आजये कडल्यान काणी आयकतलो । 
आजयेन ताका विचारलें - « बरें हें सांग , तुवें काणी खंय मेरेन आयकिल्ली ? » 
बरें । 
« हांव मातूय न्हिदचो ना , तूं फकत काणी सांगत राव । » 
« न्हिदूंक ना मरे ? » आजयेन मदींच विचारलें , « ना आजी । » 
« मागीर मुखार आयक » बाबू न्हिदूंक ना हें कळ्ळ्या उपरांत आजयेन काणी मुखार सांगली । 
बाबून मदींच थांबोवन उत्सूकतायेन विचारलें , सवणें आनी शेवणो हांचें पोट तर ल्हान आसता जाल्यार व्हडलो तोप कित्याक ? 
आतां पुराय काणी आयकतलो , तेन्नाच तुका समजतलें न्हय ? 
चड ना , पयलीं तूं ओगी रावून आयक तरी । 
कृती - पयलीं पद्मासन थीर रावचें । 
हड्डें आवळून धरप ना , फाट वांकडी करूं येता । 
आमचें मन आनी कूड हांचो आपले भितर लागींचो संबंद आसता । 
« सायक » म्हणजे मन आनी « सोमा » म्हणल्यार कूड । 
ही चांचणी ; सवाय , सोंपी , बेगीन जावपी अशी आसा अशें शास्त्रज्ञांनी सांगलें । 
« नानोटेक्नोलॉजी » हें शास्त्र वापरून ही चांचणी करतात । 
ह्या चालू वर्साचो विशय आसा , « भुरग्यांच्या बरे भलायकी पासत बरें पर्यावरण आसचे » । 
भुरग्यां सामकार सिगरेट - विडी ओडची न्हय । 
बापूय उपरांत तांचे मदीं पडूंक आयलो ना । 
नाटक सोंपता म्हणसर बसून रावलो । 
तो आतां हतीले फाटी वरी दिसूंक लागलो । 
तो येवन घनशामाक सांगूंक लागलो , थंय धंदो सामको बसला । 
हांव हांगा तुजे बरोबर रावतां । 
तूं तांचे कडेन झगडून आयला दिसता । 
नाका , आमचे बरोबर रावं नाका तूं । 
वळखता तुका हांव , तूं खंय धड तिगपी मनीस न्ही । 
नाजूक । 
कोणूच म्हणचो ना , एका चेडयेचें चेडूं म्हूण ! 
घर गिरेस्ती आसची । 
हांवें ताचेर खूब - खूब मोग करचो आनी ताणें म्हजेर ! आमी फकत एकामेकांचींच ! 
म्हजो नित्शय पळोवन ते कदेला वयले उठले । 
ताका « येता » म्हूण सांगपाक तागेर भितर सरलो । 
म्हाका खूब खूब वायट दिसलें । 
म्हळें , ते मेरेन हीं पुस्तकां वाचतलो । 
तेन्ना ताणें एक तेजस्वी जाप दिली । 
दादान ताका तपासून सांगलें की शारिरीक कसलीच व्याधी ना । 
तुमची सदांच याद येता । 
आकाशवाणीचेर बातमी बरोवंक वा अणकारूंक लागतां तेन्ना तुमची याद येता । 
तुमची शैली हें तुमचें खाशेलपण । 
तेज आसा । 
तुमगेर आमी येवपी - वचपी । 
मेणाच्यो वाती , मेणाच्यो दिवल्यो , मेणाचे दोळे आनी कान , पांय आनी बोटां , बावलीं आनी चित्रां त्या दिसा सायबिणीक ओंपतात । 
आरंभाक आमी तांकां मुसलमान म्हूण वळख नाशिल्ले । 
एक , तुमी आतां कोणाक मारचें न्हय । 
कारूआना साडे तीन गूण घेवन पयले सुवातेर , जाल्यार आनंद तीन गूण घेवन तिसरे सुवातेर आसा । 
ताणें 14 चवके आनी एक सको मारलो । 
हाचें नांव बनारस वा वाराणसी लेगीत आसा । 
तेन्ना महालक्ष्मी हातांत साळीक घेवन ताचे मुखार प्रगट जाल्ली । 
हाचें खोड लांब , चेपटें आनी बुराकान भरिल्लें आसता । 
हें फूल ४ - ५ दिसांनी बावता । 
फुलांचें उत्पादन जून ते ऑगस्ट मेरेन जाता । 
जेन्ना ५ - ६ पानां येता तेन्ना तांकां सांबाळून तळ्यांत रोंवपाक जाय । 
पुराय रुपान वयस्क फूल कळ्यांक फूल फुलचे २ - ३ दीस पयलीं तोडटात । 
हे सामान्यपणान कुडी भितर नियंत्रीत तापमान आनी वातावरणांत उगयतात । 
बटन मशरूमाची शेती खातीर ही पद्दत सदांच योग्य आसा । 
हे तरेन तयार केल्ले कम्पोस्टांत लुकसाणदिणें सुक्षीम जीव , रोग आनी कीट हांचो प्रकोप कमी आसता । 
स्पॉन धवो , बारीक , रेशीम आनी चकचकीत दिसपाक जाय । 
दुशीत आवरण माती आनी चड वलसाण हो रोग पसरावपाक मदत करता । 
पिनहॅडाची निर्मणी आनी विकास ल्हव - ल्हव जाता । 
कक्षांक वापरांत हाडचे पयलीं चुनो सारोवन नितळ करतात । 
हातूंत ८५ प्रतिशें उत्पादन बटन मशरुमाचेंच जाता । 
पोरां वा वयस्क दोनूय पानांचो रोस चोखता , जाका लागून पानां हळडुवीं पडटात आनी सुकतात । 
प्रभावीत रोंपे अशक्त पडटात आनी उत्पन्न उणें जाता । 
तंबाखूची अळी : वयस्क कीट मातयेकोर रंगाचे पिसोळें आसता जाचेर काळे धवे मखमली पट्टे आसता । 
पर्णखनीक कीट : हे कीट मुखेलपणान तोमात , तवशें बी ह्या पिकांचें लुकसाण करता । 
एक वर्स पोन्नें तयार रोंप्या पसून नवी बाग लावचें । 
रोंपणे खातीर निरोगी आनी योग्य वर्साच्या रोंप्याचोच वापर करचो । 
हाची मागणी दर वर्सा १० - १५ प्रतिशें वाड जावपाचो अनुमान आसा । 
हाचे वांगडाच देशीय बाजारांत लेगीत हाची मागणी सतत वाडत आसा । 
हे तरेन उश्ण उपोष्‍ण हवामान हाचे शेती खातीर चड उपयुक्त आसता । 
हे नदरेन मध्य प्रदेश , उत्तर प्रदेश , पंजाब , हरियाणा , महाराष्ट्र , गुजरात , बिहार आनी राजस्थान हांच्या कांय क्षेत्रांचो हवामान हाचे शेती खातीर खूब उपयुक्त मानूंक शकता । 
चड आम्लीक वा खारट माती आनी अशीं शेतां जंय उदका भरणी चड जाता , ती हाचे शेती खातीर उपयुक्त नासतात । 
मदीं मदीं परत उदक घालीत रावपाक जाय । 
हें उश्ण सावन गरम हवामानांत बरें उत्पन्न दिता । 
नर्सरी ३० - ४० दिसा उपरांत रोंपणे योग्य जाता । 
पयल्या वर्सां ३ - ४ नडणी गरजेची आसा । 
पेरणेच्या वा रोंपणेच्या ४ - ५ म्हयन्या उपरांत पयल्या कापणे खातीर पीक तयार जाता । 
भोववर्शी रोंपो आशिल्ल्या कारणान हें पीक ३ - ४ वर्सां मेरेन फायद्याचें आसता । 
हे नदरेंत हळद एक म्हत्वपूर्ण पीक आसा , कित्याक तर हाची शेती सावळी आशिल्ल्या सुवातांचेर लेगीत करूं येता । 
हाचे वांगडाच चड उत्पन्न मेळोवपा खातीर योग्य आनी संतुळीत प्रमाणांत रासायनीक सारें घालपाक जाय । 
प्रभावीत पानां अचानक सुकतात , जाका लागून प्रकंदांचो विकास आनी उत्पन्न दोनूय प्रभावीत जाता । 
कृत्रीम कांडाचो कॉलर भाग मोव जाता , जाका लागून रोंपो पडटा । 
हे क्रिये वरवीं रंग चडोवपाक पॉलिशींग म्हणटात । 
रेंवटाळ जमीन डाळिंबा खातीर योग्य नासता । 
एक सदांच पाचवी उरपी आनी दुसरी पानझडी । 
जापानी ल्हान : रोंपो ल्हान आनी पसरपी आसता । 
कंधारी : रोंपो सरळ आनी घट आसता । 
फळांचो सुवाद गोड आनी मातसो आंबट आसता । 
कलमा पसून तयार केल्लें रोंपे एका वर्सा उपरांत लावपाक योग्य जाता । 
फळांचें उत्पन्न प्रकार , पिराय , सारें आनी शिंपणी हांचेर आदारून आसता । 
सरासरीन उत्पन्न १५० - २०० फळां दर वर्सा एका झाडां पसून प्राप्त जावंक शकता । 
सांठवण केल्ल्यान फळांचो सुवाद आनी गुणवत्ता वाडटा । 
हाचो रस भलायके खातीर खूब उपेगी आसता । 
हाच्यो साली खोंकली , हागवण आनी म्हामारी हातूंत अत्यंत लाबदिणें आसा । 
बियांच्या फळांचे दाणे सुकोवन मसाल्याच्या रुपान आनी भाजयेंक परमळीत करपा खातीर वापरतात । 
सांगांची रुचीक भाजी , सालाद आनी सूप करतात । 
१६ ते २५० सेल्सियस तापमान रोंप्यांनी मूळ तयार जावपा खातीर उपयुक्त मानतात । 
तशें हें दुकळ सोंसपी पीक । 
पेरणे खातीर जितलो उशीर जाता तितलें उत्पादन अनुक्रमान घटत वता । 
हो एक मुखेल अंश आसता । 
हाचें उत्पादन पुराय वर्स करूं येता । 
हे बर्फ आनी नेटाच्या वाऱ्या खातीर खूब संवेदनशीळ आसा । 
फळांच्या गुणांचे दृश्टीन हो उत्तम प्रकार आसा । 
हो वेगान वाडपी प्रकार । 
हाचे रोंपे घट आसता । 
थंय लेगीत हाची शेती सफळटायेन करूं येता । 
सी । ओ । - ४ हे प्रकारच्या फळांचें गरप मोटे आनी हळडुव्या रंगाचे आसता । 
फळांचें सामान्य वजन १.० - १.५ कि । ग्रा । आसता । 
सी । ओ । - 6 : हो प्रकार ताजे जेवण आनी पपेन उत्पादन दोनांय खातीर उपयुक्त आसा । 
जेन्ना फळ पुराय तरेन परिपक्व जाता आनी फळांनी हळडुवें तेंगशे सावन सुरू जाता तेन्ना ताचो दांडार्‍या सयत तोडणी करची । 
तांबडो कोळी : हें पोपायाचें मुखेल कीट । 
ह्या रोगा पसून ७० - ८० प्रतिशें मेरेन लुकसाण जाता । 
सरासरीन एका रोंप्या पसून ४० - ५० कि । ग्रा । फळां प्राप्त जाता । 
हे आदिवासी रेशम उत्पादन करून तिप्पट भुमिका निभयता । 
तिसरी खास गजाल ही आसा की गांवांतल्यान पळप लेगीत थांबला । 
ह्या रोंप्यां वतीन रेशम कीट पालन करता । 
वांगडाच , उच्च केटीचें रेशम प्राप्त करपा खातीर योग्य वेळार वेवस्था आनी गहन देखरेख करतात । 
हो एक भोववर्शी आनी एका बियेचो रोंपो । 
हाचे खोड लांब आनी खांदये विरयत आसता । 
हे दर्याचे देगेर वा खारट जाग्यार मेळटात । 
हाचें फळ जितलें गुणकारक आसा तितलेंच हाचें झाड आकर्शक आसा । 
कोणाक नाल्लाचें उदक बरें लागता जाल्यार कोणाक ताची कातली । 
नाल्लाचें तेल खूब उष्णता प्रवाहक आसा देखून हें रांदपा खातीर आनी तळपा खातीर एक उत्तम तेल आसा । 
जर नाल्लाची चटणी मेळत तर ताची रूच दुपेटीन वाडटा । 
« पन्नास हजार रुपयाचो एक रोंपो » हें आयकून कांय वेळा खातीर अजापीत उरलो । 
दिसपाक ल्हान आसा खरो पूण आसा खूब बरो । 
डॉ । प्रवीण खरेन दुयेंसा पसून पसरूंक वाटावपा खातीर उपाय सांगले । 
फाटल्या आठवड्या मेरेन सुमार आठ लाख साकर आयात जाल्या । 
पूण बरी गजाल अशी आसा की हाची खूब प्रमाणांत भरपाय रबी पिकां वरवीं जावं येता । 
हाका लागून भारतीय खाद्य निगमाची खरेदी लेगीत वाडयल्या । 
हाचे पयलीं रोंप्या पसून आनी झाडां पसून ताका प्रत्यक्षांत कांय प्रमाणांत जेवणाची प्राप्ती जाता । 
रानां नितळ करून शेती करपाक सुरवात केली । 
हे तरेन हांगा ताणें मिश्र शेतीकी सुरवात केली । 
पूण आतां हे घडये स्विकार करता । 
वाफ - शक्ती लेगीत सोंपेपणान मेळपाक लागली । 
लिची - लिची एक खूब सुवादीक फळ । 
हाचें मूळ स्थान चीन अशें मानतात । 
हाचें सरबत खूब सुवादीक आनी स्फूर्तीदायक आसता । 
हाचें उत्पत्ती स्थळ भारता सावन मलेशिया , द । पश्चिमी चीन मेरेन पसरिल्लो क्षेत्र मानला । 
हेर राज्य जशे हरियाणा , पंजाब , बिहार , उत्तर प्रदेश , राजस्थान , प । बंगाल , गुजरात , आंध्र प्रदेश , असम , महाराष्ट्र आनी तमिलनाडू हातूंत आसपाविल्ली आसात । 
अंजीर - हाचें जल्म स्थान अरब अशें मानतात । 
धार्मीक नदरेंतल्यान लेगीत हाचें म्हत्व आसा , देखून प्रत्येक बागेंत एक - दोन झाडां मेळटात । 
जायत्या रोगांनी जशे अतिसार , कामीण ( रगत अल्पताय ) , हागवण , डिसॅप्सिया आनी कफ बी हातूंत हें लाबदिणें आसा । 
भारतांत बेल हिमालया सावन कन्याकुमारी मेरेन जाता । 
ताज्या फळांचे खेरीज हो वेगळ्यावेगळ्या तरेन उपेगी आसा । 
बेल हें वेगळेवेगळे तरेन उपेगी पडपी फळ । 
पुराय तरेन पिकचे पयलींच हें झाडा वयल्यान पडटा आनी ताचे उपरांत पिकता । 
तांबड्या तुतीचें मुखेल स्थळ उत्तरी अमेरिका अशें मानतात । 
दक्षिणी भारत कर्नाटक तशेंच तामिलनाडूंत हाचें बागकाम करतात । 
हाचो रोस ताळो सारको करपाक आनी जोर हाचे पसून मुक्ती मेळोवपांत मजत करता । 
हे रगत नितळ करपांत लेगीत मजत करता । 
काण्णां , लोणचें , जॅली , भाजी , मुरब्बो आनी सिरप हांच्या रुपान वापरतात । 
हाच्या रोसा पसून गोड आनी खडीसाकर तयार करतात । 
जांबळां - जांबळाचें उगम स्थळ म्यांमार , भारत , श्रीलंका आनी मलेशिया आसा अशें मानतात । 
पिकल्या उपरांत फळांचो रंग गडद जांबळो , सुवाद गोड आनी परमळ बरो येवपाक लागता । 
जांबळां खावपाचे खेरीज शितळसाण आनी ताजेपण हाडपी आसता । 
बियांचो काडो गोडेंमूत कमी करपा खातीर योग्य आसता । 
सप्ताळू - हाचें उगमस्थळ चीन अशें मानतात । 
हांगासर सप्ताळू २००० वर्सां पयलीं सावन उत्पन्न करताले । 
हांगा सावन तें जापानांत १५०० वर्साच्या अदमासान घेवन गेल्ले । 
हाचें बागकाम ब्रिटेन , सं । रा । अमेरिका आनी फ्रांस बी हांगा चड विस्तारान करतात । 
हें एक अशें फळ जाचो वापर ताजोच करतात नाजाल्यार तें खुबूच बेगीन पाड जाता । 
जरदाळू - हाची मुखेल सुवात पश्चिमी चीन आसा । 
चॅरी - हाची मुखेल सुवात पश्चिमी आशिया अशें मानतात । 
हाचें वेवसायीक बागकाम १९६० सावन सुरू जालें । 
पुराय तरेन पिकचे पयलींच हें फळ तोडटात । 
फळां पसून मुरब्बो आनी चटणी तयार करतात । 
रसभरी - हाच्यो खूब जाती आसात जशी येवरोपीय , अमेरिका , परपल , ब्लॅक , रसभरी बी । 
हें खुबूच उपेगी फळ आनी हाचो प्रत्येक भाग लेगीत उपेगी आसा । 
हाच्या फळा पसून सोरो लेगीत बरो तयार जाता । 
मूळ आनी खोड पोटा खातीर बरें वखद । 
जेवणाचें सामान , मिठाय बी हातूंत हांचो वापर करतात । 
हाची दोन जातीं चिनी आनी अमेरिकी अशीं आसात । 
हाच्या पिका कडेन संबंदीत हजारांनी वर्साचे पुरावे उपस्थीत आसात । 
हाचें चड उत्पादन उत्तर गोलार्दांत ६०० अक्षांश आनी दक्षीण गोलार्दांत ४०० अक्षांश मेरेन आसा । 
हो स्फूर्तीदायक आनी पचपाक बरो असो खाद्य पदार्थ । 
हातूंत चड प्रोटीन आनी कमी स्टार्च आसता । 
उत्तम बियां वा सरळ येरादारी साधन लेगीत आयज आसा । 
देखून हांगां प्रती हॅक्टर उत्पादन २,६०० किलोग्राम आसा । 
देखून प्रती हॅक्टर सादारण उत्पन्न उणें आसा । 
हांगा प्रती हॅक्टर सरासरीन उत्पन्न १,५०० किलोग्राम आसा । 
हाची शेती खूब सोंपी । 
हो उश्ण मानसुनी हवामानाचें म्हत्वाचें अन्न आसा । 
हो अमेरिकी रोंपो । 
मको हो संवसारांत सगल्यांत चड उत्पादीत पदार्थ । 
हाचे पसून स्टार्च , ग्लुकोज आनी मद्यसार तयार करतात । 
हाका उच्च तापमान आनी बरी वलसाण जाय । 
विकसीत जावपा वेळार हलक्या पावसाचो शिंवर फायद्याचें थारता । 
पिकपा वेळार तुळात्मक रुपांत कमी वलसाण आनी खर वत जाय । 
हांगा प्रती हॅक्टर सरासरीन उत्पन्न २,५०० किलोग्राम आसा । 
हाचें प्रती हॅक्टर सरासरीन उत्पन्न १,३०० किलोग्राम आसा । 
युगोस्लाविया - पुराय देसांत मके उत्पन्न करतात । 
हांगा प्रती हॅक्टर सरासरी उत्पन्न १,००० किलोग्राम आसा । 
हाचें प्रती हॅक्टर सरासरीन उत्पन्न १,१३० किलोग्राम आसा । 
हातूंत बाजरी , धान्य , ज्वारी , कापूस , मको , जूट , भिकणां बी आसपावतात । 
शेतकार ते विकपा खातीर उत्पन्न करतात , देखून तांका अर्थीक वा वेपारीक पीक म्हणटात । 
भारत संवसारांत सुमार २२ % तांदूळ उत्पन्न करता । 
भारत संवसाराचो सुमार एक - चतुर्थांश ऊस उत्पन्न करता । 
थंडाय आनी हीम लेगीत ऊसा खातीर लुकसाणीचें आसता । 
दक्षीण भारताचो गरम हवामान ऊसा खातीर चड योग्य आसा । 
हांगा मळ ल्हान आसात , आनी तांची संख्या चड आसा । 
कापूस निवडपा वेळार खूब मानायाची गरज पडटा । 
तंतूची लांबाय जितली चड आसता , कापूस तितलोंच उत्तम आसा अशें मानतात आनी हाचे पसून तितलेंच चड बारीक सूत आनी कपडो तयार जाता । 
जुटाचो मुखेल उत्पादक पश्चीम बंगाल आसा जंय भारतीय जूट क्षेत्राचो सुमार दोन तृतियांश भाग मेळटा आनी जंय सावन ७० % उत्पादन प्राप्त जाता । 
बिहार भारताचो सुमार १३ प्रतिशें जूट उत्पन्न करता । 
आसाम भारतांत सुमार १० प्रतिशें जूट उत्पन्न करता । 
हांगां रानां जळोवन जमीन शेती खातीर साफ करतात । 
तरी लेगीत भारतात म्हाल सवाय विकतात , कित्याक तर तांकां व्हडा प्रमाणांत सब्सिडी मेळटा । 
आमचो उत्पादन खर्च चड येता । 
अमेरिकी शेतकार सब्सिडीच्या बळार सवाय म्हाल विकता हेंच खरें , पूण दुसरे देस सब्सिडी बगर आमचे कडल्यान सवाय म्हाल उत्पादीत करतात । 
आयज फकत १९ प्रतिशें कृशी कडल्यान येता । 
वांगडाच हें परिवर्तन मेळोवपा खातीर बेगिनूच पावलां उबारूंक जाय । 
कृषी मंत्रालय आनी योजना आयोग फुडल्या दोन म्हयन्यांनी हाचे खातीर विस्तृत कार्यावळ तयार करतले । 
कृशीँत चार प्रतिशें विकास दर मेळोवपा खातीर खर निर्णय घेवचे पडटले अशें ताणें सांगला । 
हालींच्या जगांत एकठांय येवन वैश्वीक गांव जाल्ले कारणान फायदो आनी लुकसाण संसर्गीक रोगा भशेन जालें । 
आमचे कडेन लोकसंख्या चड आसा देखून मानव - स्रम गरजेचो आसा । 
भारतीय लोक परंपरेंत झाडां - पेडां , पाळां - मुळां , पंचतत्व , शेण , गोमुत्र , खनीज आसपत , रस विज्ञान हाचे कडेन जुळिल्लें अथांग बुद्दीक ज्ञान भरिल्लें आसा । 
सामान्य बुद्द सांगता की पॅरासिटामोलांतल्यान साकर घालपाक « आविश्कार » म्हणूं येना । 
देखून सरकार असलें संशोधन करपाक फाटीं फुडें जाता । 
आमचे मुखार दोन मार्ग उक्ते आसात । 
हाचे खेरीज शिक्षणा उपरांतचे जिणेंत ते त्या शिमे मेरेन योगदान दिवपाक योग्य उरना जितले ते दिवंक शकता वा जितले ते स्वता दिवपाची इत्सा दवरता । 
हाचे खेरीज आमी बायलां खातीर विज्ञान विशयाचेर चड लक्ष दिवपाची गरज आसा । 
आयज आमी पर्यावरण दीस एका अश्या वातावरणांत मनयतात जेन्ना आमचें उदक - रान - भूंय म्हटल्यारूच पर्यावरणा वांगडाच आमचे समाजीक पर्यावरणाक लेगीत भंय आसा । 
वा सरकार व्हड - व्हड येवजण्यो करून पर्यावरण वाटावंक शकता । 
एक अब्ज लोक जर सदां एक - एक तांबयो उदक वाटायत जाल्यार हो प्रमाण फावोसो जावं येता । 
आतां ९ ते १० प्रतिशें व्याज दिवचे पडटा । 
सारें , बीं आनी की़डनाशक हांचो खर्च एकूण उत्पन्न खर्च सुमार ५० प्रतिशें आसा । 
ऊसा पसून साकर , वीज , सोरो आनी कागद तयार जाता । 
साडे तीन कोटी शेतकार ज्वारी , बाजरी आनी मको हांचे उत्पादन करता । 
हे तरेन जो मेरेन धान्य हाडनात तो मेरेन पावसाच्या विभाजनाचो ताचेर व्हड प्रभाव पडटा । 
वाळटीचे किड्या विशीं पुराय संवसार परिचीत आसा । 
वस्तुंक जे नश्ट करता आसतना जे वाळटी किडे तुमकां दिसतात तांकां कामगार वाळटी किडे म्हणटात । 
प्रत्येक कामगार वाळटी किडो पाव इंच लांब आनी लेव हळदुव्या - भांगराळ्या रंगाचो आसता । 
तुमची सुचोवणी मेळटकच बेगोबेग कारवाय सुरू करतले । 
आतां इल्लेंशें उदक घेवन तातूंत पुराय गोड घोळोवचें । 
तयार जाल्ल्या गोडाच्या रोसा पसून पुराय भुसो कालोवचो । 
देखून हाचो प्रयोग सतर्कतायेन करचो । 
भारता भायर कोरिया , जपान तशेंच श्याम आनी ब्रह्मांत लेगीत हाचो उणाव ना । 
हांचें आक्रमण खुबूच खर आनी विनाशक आसता । 
देखून « मांगियाना » एक सफळ मार्ग न्हय । 
हे १५ - १६ दिसांतूच पुराय अन्न मेळयतात । 
उसांची पीक पौषा सावन फाल्गून ( जानेवारी सावन मार्च ) मेरेन कापतात । 
जो रोस उरता तोय बेचव जाता । 
हाचें तोंड चाबून खावपा खातीर न्हय तर रोंप्यांचो रोस चोखपा खातीर योग्य आसता । 
ही तांतयां ७ - ८ दिसांनी फुटतात । 
हाचो परिणाम हो जाता की पानां बावपाक लागतात आनी झाडाची वाड जावपाची बंद जाता । 
हीं तांतयां ८ - १० दिसांनी फुटतात । 
हो टोंको सवाय इंच लांब आनी खाकी पाचवो आसता । 
दर एक तांबडो पाखो ( अ ) पावूण इंच लांब आसता । 
हाचें पांय लांब तांबडे आनी तोंड लांब , रस चोखपा सारकेच आसता । 
ल्हान कुसुंड्यांचीं पिलां 20 ते 25 वा 30 दिसांनी पूर्णा अवस्था प्राप्त करून मैथून क्रिये वरवीं परत वंश वाडोपांत मग्न जातात । 
हाका लागून मुखा वयलो भाग हालपाक लागता । 
देखून तुमी त्या बुराका पसून 4 - 5 बोटां सकयल्यान तो भाग कापून जळोवचें । 
फुडले पांखाटे गडद तशेंच फाटले पांखाटे लेव रंगाचे आसता । 
साकुल्ली वा कोठारांत जेन्ना तांदूळ आनी गंव टोकेतात तेन्ना तुमी ते साफ करतात । 
हेच तरेचो एक किडो कणंगांक लेगीत लुकसाण करता । 
शेणाचें पोन्नें खत हाचे खातीर उपयोगी थारता । 
तांदूळ कोमल आनी ल्हान आसता जें कुटिल्ल्यान तुट्टा । 
जाचे कडेन तुजें लग्न जावपाचें आसा , ताका तुवें केन्ना पळोवंक ना ? 
तूं तुजी पुराय जीण एका असल्या मनशा वांगडा सारतलें , जाका तूं वळखना , केन्ना मेळूंक ना , जो तुजे खातीर सामको अनवळखी । 
मातशें तुजें तोंड तरी पळय , हांव खरें उलयतां अशें दिसलें तुका , दिसलें न्हय ? 
राज ! जर हें तुजेर मोग करता जाल्यार तें वळून पळयतलें , वळ , वळ । 
हांवें वाचिल्लें , आयकल्लें मोग असो आसता , मोग तसो आसता पूण केन्ना समजूंक ना । 
हांव तेन्ना लेगीत समजूंक शकलें ना जेन्ना ताणें पयले खेपे म्हाका ताचो हात दिलो , इतले दीस ताचे वांगडा रावलें तरी लेगीत कांय समजूंक ना । 
हांव ताका आडावपाक सोदतालें , कितें तरी सांगपाक सोदतालें , कितें तरी आयकुपाक सोदतालें , तो रावूंक ना पूण म्हाका समजलें मोग असो आसता म्हणून । 
तो म्हजेर मोग करता वा ना तें हांव नकळों । 
हांवें सांगिल्लें म्हजो विश्वास लजेक घालूं नाका , हांवें उतर घेतिल्लें तुजे कडल्यान , तरी आसतना तुवें म्हजो विश्वासघात केलो ? 
आमी तातूंतले जे फकत चंद्राक पळयनात तर चंद्र उबारून घरा हाडटात । 
आतां तूं व्हंकलेची मावळण जाली , आतां तरी स्वता खातीर कोणूय बरो न्हवरो सोद । 
लाजो ! हांव केन्ना सावन तयार आसां पूण म्हजे लायकेचो हांगा कोणूच ना , जाल्यार हांव कितें करूं ? 
अजाप मरे ! वीस वर्सां भितर पुराय पिळगी तरणाटी जाल्या । 
हांव ल्हान आशिल्लें तेन्ना तुजो आजो म्हाका शिकयतालो , बायल आनी दादलो हांचे मदीं कांयच अंतर ना । 
दादल्यां खातीर त्याग करीत रावचें म्हणुनूच ती जल्म घेता । 
आयज हांव तुजी आवय , तुजे कडल्यान तुजी खोशी मागपाक आयल्यां , तूं ताका विसर धुवे । 
तूं सारकें म्हणटा गे आई , हांव कितलें मूर्ख न्हय , तो म्हजो मोग करता काय ना हें लेगीत म्हाका खबर ना । 
निमाणे कडेन बाबा म्हजो बापूय , ताणें सदांच म्हजे खोशये विशीं विचार केला । 
चल आई , वचून बाबाक सांग हांव लग्ना खातीर सामकें तयार आसां म्हणून , ताका आतां म्हजे कडल्यान कांयच त्रास जावचो ना । 
म्हाका खबर आसा जें हांव करतां तें खूब कठीण , पूण म्हाका आमच्या मोगाचेर पुराय विश्वास आसा । 
काकी ! हो राज , म्हजो विदेशी इश्ट जाचे विशीं हांव तुजे कडेन उलयिल्लों । 
आसूं तें , तूं राव आतां , हांव करतां । 
आयज खूब बरो योग आसा , हांवें आयज पयले फावटीं सिमरनाक मेकळेपणान हांसतना पळयलां । 
आतां तूं खरी गजाल आयक आई , लग्नाच्या घरांत जो काम करता ताका खूब सोबीत व्हंकल मेळटा अशी म्हजी आई सांगताली । 
हालीं बरी व्हंकल फकत नशीबवंताकूच मेळटा आई । 
म्हाका दिसता की ही जी इश्टागत आसा , सोयरीगतींत बदलची , म्हजी चली प्रिती आसा न्हय , हांव ताचे खातीर तुजो हात मागतां । 
फाल्यां म्हजो पयलो करवाचौथ आनी उदकाचो पयलो घोंट आनी जेवणाची पयली उंडी हांवें तुजे कडल्यान घेवची अशें म्हाका दिसता । 
दिदी ! ताचें येवप इतलें सोंपें न्हय । 
तशें पळोवपाक गेल्यार हो म्हजो पयलो करवाचौथ न्हय , हाका इतलो बेजार जावपाची गरज ना । 
हांव जगूं वा मरूं , हाका कितें ? 
ओ गॉड , दिदी ! तुका खबर ना पूण राजान लेगीत सकाळीं सावन कांयच खावंक ना । 
म्हजो आशिर्वाद आसा तुमचे वांगडा , घेवन वच म्हजे चलयेक , घेवन वच हाका । 
आई ! हांव खूब ल्हान आशिल्लों जेन्ना म्हजी आवय मेल्ली , आयज हांव जो आसां , तिकाच लागून आसां । 
ती सद्दां म्हाका एक गजाल सांगताली जी हांव आयज मेरेन विसरूंक ना । 
तूं चुकीच्या रस्त्यान वचशी जाल्यार सुरवातीक तुका खूब खोस भोगतली , पूण निमाणे कडेन तूं हारतलो । 
हांव ताका दोळो चुकोवन न्हय , दोळ्यांत दोळे घालून व्हरपाक सोदतां । 
आतां सिमरन हो तुजो हुसको न्हय , ती म्हजी जापसालदारकी । 
सारकें सांगिल्लें तुवें , म्हाकाच वळखूंक आयलें ना । 
तुजे विशीं म्हजें मत सामकें सारकें आशिल्लें । 
तुजे सारके आलमपेड्डेर भुरगे सुदारनात , आनीक इबाडटात । 
हांवें सांगिल्लें न्हय म्हाका हांगा सावन घेवन वच म्हणून , हांवें सांगिल्लें न्हय हांगा आमचो मोग समजुपी कोणूच ना म्हणून , हांवें सांगिल्लें न्हय आमकां पळून वचपाक जाय आशिल्लें म्हणून । 
बाबा सारको म्हणटा , हांव फटींग , नागवणो । 
हांवें फट तुका मेळोवपा खातीर मारिल्ली जाल्यार कितें जालें , फट निमाणे कडेन फटूच आसता न्हय । 
म्हाका दिसलें हांव सपन पळयतां आनी सपनांतूच कोण तरी आपयता । 
सकाळीं फुडें आयली पिडपाक , गरो घेवन चल । 
जेन्ना केन्नाय अशी गजाल जाता तेन्ना बावडी चंदनाक आपोवपाक येता , चल वच काडून दी बालदी । 
चंदन ! यो , जेव । 
आरे सकाळ सावन कांयच खावंक ना , उपास सोंसशी ? 
सकाळीं सावन असोच न्हिदून आसा , तुमचो उपचार चलयतात , फायदो कुसकुटाचोय जावंक ना । 
आतां पुराय तरेन बरो जावपाक वेळ लागतलो । 
तीन दिसां उपरांत येवन म्हाका कसो आसा तें सांग । 
आसूं , आतां परत केन्ना येत जाल्यार ताचे कडेन झगडूं नाका , सारकें उलय । 
उलोवपाची कसली गरज म्हाका ? हांव कितें सगल्यां कडेन झगडत भोंवतां काय कितें ? 
काका ! आतां भलायकी कशी आसा तुजी ? 
काका ! मातसो चंदनाक धाड म्हजे वांगडा , आंवाळे हाडपाक जाय । 
हो म्हजे कडेन असोच तिरप्यो गजाली करता । 
तूं यो हळू - हळू , हांव मुखार वचून खूबशे आंवाळे काडून दवरतां । 
कितें जालें काका ? 
कसलेच तरेचो कांयच त्रास ना न्हय ? 
तुवें सारको केला ताका पूण कांयच घेवंक ना ताचे कडल्यान । 
तुका म्हजो पूत आवडलो , मागलो , आमी दिलो , हातूंत दिवप - घेवप खंयच्यान आयलें ? 
तुजें जाल्यार हांगा मन लेगीत लागनासतलें न्हय ? 
कित्याक ? हांगा मन लागपा खातीर तूं आसा न्हय , तुजो सभाव लेगीत सामको ताचेच भशेन । 
वयनी ! पूण तुवें म्हाका आतां इतलो पळयला तरी खंय । 
तुज्या भावा कडल्यान आयकलां , खूब कितें सांगतालो , तुजे असलो भाव सोदून लेगीत मेळचो ना । 
वयनी ! भैय्या म्हजो खूब मोग करता न्हय , ताकाच लागून तो अशें म्हणटा । 
चल , आयज वयनीन दिला म्हणून खावन घे , पूण हाचे फुडें मातसो वेळार येवन खा , ना जाल्यार वयनी उपाशीं उरतली । 
दिदीकूच हांगा घेवन यो रे बाबा ! कितले दीस जाले मेळ्ळ्यार , खूब दिसता , घेवन यो आं बाबा । 
आरे ! कितें काम आसा , म्हाका सांग मरे , हांव करतां । 
एक जाव हाड म्हणल्यार तुका जमलें ना । 
आतां हांव एक गजाल विचारूं ? हांव तुजो कोण ? 
उलयनासतना जें नातें जोडलें , ताका कितें नांव दिवं ? तूंच सांग । 
फाल्यां मंगळार , शूभ दीस , धाड ताका । 
चंदन ! चल घरा वचून जेवन येवया । 
ना - ना , तूं लेगीत चल म्हजे वांगडा , नाजाल्यार वयनीक जाप कोण दितलो ? 
जाल्यार रोखडेंच पळोवन थाराय । 
रज्जो ! हें कितें म्हणटा ? तुजें लग्न म्हजे वांगडा ? 
रज्जो ! मन एकूच आसता , दोन न्हय , आनी तें केन्ना आनी कशें गुंजाचें जालें , हें म्हाकाच कळूंक ना । 
मातसो आपय ताका , तुजी वयनी निसणी वयल्यान पडली , तकलेंतल्यान खूब रगत व्हांवलां , स्थिती नाजूक आसा । 
आरे ! सवती आवय कितें सदांच वायट आसता , आनी मागीर आमी आसात मरे मुन्नाक पळोवपा खातीर , ताका दुख्ख कशें जातलें ? 
परिस्थितीक पळोवन एक विचार आयला , सांगूं । 
कितें चंदन ! तूं कितें म्हणटा ? 
चाचा ! हाका तर दिशिल्लें तूं हाचें लग्न चंदना कडेन थारावन आयला म्हणून । 
हें चंदनाचेर मोग करता आनी चंदन लेगीत हाचेर मोग करता । 
देखून आमी चिंतलें तें घर सांबाळपा खातीर एक तूंच आसा आनीक कोण ना , आनी हांव ओगी रावलों । 
तूं खूब व्हड चंदन ! हय , पयलीं हांव फकत तुजेर मोग करतालें , पूण आतां श्रद्धा दवरतलें । 
हांव तुजो विश्वास केन्नाच मोडचें ना चंदन , केन्नाच ना , तूं जें कितें सांगतलो तेंच हांव करतलें । 
गायत्री मंत्र हांव विसरलें । 
जें आमी म्हणटात , जें आमी विचार करतात , ताचोच प्रभाव आमच्या भुरग्यांचेर पडटा । 
पूण आमचे कडेन पापा आसा आनी तो लेगीत खूब बरो । 
खबर आसा तुका राहूल ! तो आमचो शर्माबाब आसा न्हय , शर्माबाब , ताचो फोन आयिल्लो । 
चली सोबीत आसा , सुशील आसा अशें तो म्हणटालो । 
आतां चली सुशील आसल्यार कितें जालें , सोबीत आसल्यार कितें जालें ? 
तूं स्वताक सांबाळटलो पुता , पूण अंजली ? 
तें बरें आसा , कित्याक तर ताचें कडेन जें आसा तें म्हजे कडेन लेगीत ना , ताच्या आवयच्यो चिटयो । 
आयज तूं आठ वर्साचें जालें , आनी म्हाका खात्री आसा तूं सामकें तुज्या पापा सारकें आसा म्हण । 
तेच दोळे , तेंच तोंड , हय न्ही अंजली ? 
ना , हांव तुजे सारकें आसां । 
आयज हांव तुका एक काणी सांगतां । 
ऐ ! म्हाका चली म्हणूं नाका । 
तूं चली न्हयच जाल्यार । 
इश्ट केन्ना मोगी जाता कळच ना । 
पूण मल्होत्रा , तूं खूब बोरींग कपडे घालता । 
कितें जालें सर , आयज तूं खूब खोशी दिसता ? 
आयज म्हजी चली परत येता न्हय , देखून । 
जेन्ना तें चलता तेन्ना सगले पळयत रावता , जेन्ना तें रावता तेन्ना वेळ थांबता । 
कित्याक ? कितें जालें ? 
अशें करून तुका कोणूच मेळचो ना , कळ्ळें । 
तशेंय बी तुजे कडेन आनीक कोण लग्न करचोय ना । 
कित्याक ? लंडनांत वचून हिंदी विसरलें काय कितें ? 
मोग म्हणल्यार इश्टागत । 
अंजली ! राहूलाक तूं केन्ना सावन वळखता ? 
आपल्या आवय मुखार , एक दुर्गे मुखार आनी . . . । 
तुका दिसना हांगा चड गरमी आसा म्हण । 
अशें म्हणटात तुटपी नखेत्राक पळोवन कितेंय मागत न्हय , जाल्यार तें मेळटा । 
कशें दिसतां हांव ? 
हांव तुजे भशेन सोबीत दिसपाक सोदतालें , पूण म्हाका तर कांयच येना । 
ऐक्चुली तूं खूब सोबीत आसा , कित्याक तर तूं सगल्या परस चड वेगळें आसा । 
आनी खबर आसा , तुका जाय जाल्यार तुका खंयचोय चलो मेळूं येता । 
पूण राहुल ? तुका आनीक कोणूच मेळूंक ना ? 
हांव केन्ना कोणाक हें म्हणटलों अशें हांवें केन्नाच चिंतूंक नाशिल्लें । 
हांव परत येना राहूल । 
कॉलेज सोडून वता तर तूं । 
म्हाका सोडून वता , म्हाका सांगूंक लेगीत ना । 
म्हजेर खूब मोग करता । 
पूण कितें तूं ताजेर मोग करता ? 
अंजली ! तुजो फोन । 
तूं म्हाका असो सोडून वचूं नाका । 
म्हाका कित्याक अशें दिसता की तूं म्हजेर मोग करिना म्हण ? 
हांवें एक फावटीं ना म्हणलें जाल्यार कोणूच वचचो ना । 
तिका जाय तें ती ताच्या कडेन मागूंक शकता । 
हें अंजली कोण ? 
अंजली ! म्हजी आठ वर्सांची चली आसा । 
अंजली ! तुजी भलायकी तर बरी आसा न्हय ? 
हाणें तुका खरें सांगलें आनी तूं हाचे कडेन झगडपाक लागलें ? 
कित्याक तर तें खूब बरें आनी कित्याक आसचें न्हय , ताचें नांव अंजली जें आसा । 
पूण खबर आसा , ताची सगल्यांत बरी गजाल खंयची ती , तें सामकें तुजे भशेन आसा । 
पूण तें म्हजेर मोग करिना अशें म्हाका दिसता । 
तुजें लग्न जावपाचें आसा अशें अमनान सांगलें । 
आयज तूं लेगीत एक नवी जीण सुरू करपाचें आसा । 
तूं लग्नाची तयारी सुरू कर , हांव आनीक रावपाक सोदिना । 
आई ! खोशी तारीख न्हय , नशीब हाडटा , जाका कोणूच बदलूंक शकना । 
आनी आयज हांवें तो मोग पळयलो , पूण तो म्हज्या खातीर न्हय । 
आनी तशेंय म्हाका कोणें तरी सांगला की हांव इतलो हॅण्डसम आसा की म्हाका कोणूय मेळूंक शकता । 
ताचें नांव पुजा , बीए पास केला , खूब गोड सभाव । 
प्रोफेसर चौधरी खंयच्या कुडींत रावला तें मातशें म्हाका तूं सांगूं शकता ? 
हय ! वर्सभर शिकनात , परिक्षे वेळार हेवटेन तेवटेन पळयतात आनी मागीर येतात हांगा आपले मार्क वाडोवन घेवपाक । 
कितें निशा ! थंय मम्मी केन्ना सावन तुजी वाट पळयता , कितें करता तूं हांगा ? 
खरें कैलाशनाथ ! जेन्ना खबरांपत्रांत तुजें नांव वाचता तेन्ना खूब गर्व दिसता । 
आयज हांव खूब रागार आसां , आयज हांव खावचों ना , पिवचों ना , हांव वतां । 
जेन्ना हांव तुजे कडेन उलोवपाक सोदतां , तेन्ना कोण ना कोण तुका आपोवन व्हरता पूण हांव तुजें मन जिखपाक सारकें जाणां । 
तुका वाजोवपाक बी येता , काय फकत पोज घेवन उबो आसा । 
लोक म्हणटात खूब बरो वाजयता म्हण , पूण जेन्ना आयकतलें , तेन्ना निर्णय घे । 
मातशें तांकां कळूं तर दी आमचे हांगा भोवमान कसो जाता तो ? 
मानलें भैया , असली सुवात वेंचल्या बूट लिपोवपा खातीर की कोणाक दुबाव लेगीत येवचो ना । 
हे देवा ! हे मुरली मनोहरा ! तूं चमत्कारांचो धनी आसा , विचित्रा परस विचित्र खेळ खेळटा । 
देवा ! खंयचोय असलो चमत्कार कर जातूंत जैत आमचें जावं आनी ते मूर्ख जावं । 
लल्लू ! हो आमकां खंयतरी व्हरपाक सोदता अशें म्हाका दिसता , घडये हाका खबर आसा बूट खंय आसात ते । 
आमी पुराय एक हजार एक घेतलीं भावोजी कडल्यान , तेन्नाच बूट परत मेळटले । 
सुने ! मातशें विचार न्हय आमचो वेय फंक्शना खातीर केन्ना येता ? 
जर हांव तुका खरें सांगत जाल्यार तूं हांसतलें । 
घे , प्रोफेसर लेगीत कितें तरी सांगपाक सोदता । 
सद्दां सकाळ - सांज आपल्या सुने कडल्यान रामायण आयकता , आमी इतले जाणटेय जावंक ना न्हय । 
तुजे खातीर एक नवो सूट पीस धाडटा । 
आयज तर तूं खूब बरो दिसता , भय्या चल न्हय आमचे वांगडा वयर , वयर चल न्हय । 
जें कितें तूं म्हणटा , जें कितें तूं करता म्हाका खूब आवडटा । 
पुजा ! कांय फायनल उलोवणे खातीर म्हाका थंय आपयला ताणें । 
प्रेम ! काका वांगडाच आमी सगल्यांनी एक सपन पळयला की तुवें सवंसारांत खूब उदरगत करची , खूब नांव मेळोवचें । 
तुजेंय म्हणून बरें मगो निशा , जेन्ना हांव तुका कितें विचारपाक सोदतां तेन्ना तूं म्हाका थांबयता आनी जेन्ना ओग्गी रावतां तेन्ना आडायता । 
आरे ! तूंय म्हणून बरो मरे प्रोफेसर , काल तुजो जांवय आयला आनी आयज तूं वचपाची गजाल करता । 
वेण बाय ! हें मन लेगीत कितलें पिशें , जितलें मेळटा ताजे परस चड मेळोवपाची इत्सा आसता । 
एका दिसा खातीर तर हांवें तुमकां सगल्यांक आडावन दवरलें , आतां दिसता आनी एक दिसा खातीर आडावन दवरचें म्हण । 
आयक , जेन्ना तुजी वयनी बरी जातली , सगल्यांत पयलीं तिका सांग तुवें स्वता खातीर चमेली सोदला म्हण । 
देखून तर म्हणटा काका , आमच्या फॅक्टरीचें काम लेगीत सुरू जालें , आतां म्हजे खातीर एक जाव हाड न्हय । 
चल सुने ! आयज सावन हाचे खातीर व्हंकल सोदपाची जापसालदारकी तुजी । 
अरे जगन ! जगन ! सगल्या दोतोरांनी हात वयर केल्ले , सांगिल्लें की आमची वयनी आतां केन्नाच बरी जावची ना म्हण । 
पूण , पूण म्हाका विश्वास आशिल्लो , म्हाका विश्वास आशिल्लो तिका कांयच जावचें ना म्हण । 
तो लेगीत मोगाक भुकेल्लो आसा , ताकाय मोग जाय लल्लू , ताकाय मोग जाय । 
निशा ! बाबू खातीर जें पावल तुवें उबारलां , ताचे खातीर हांव तुजो उपकारी आसां । 
देवा ! आयज असलो चमत्कार कर , असलो चमत्कार कर की संवसारांत लोकांचो तुज्या बद्दल विश्वास आनीक वाडूं , आनीक वाडूं । 
हय , हय याद करून दिवपाची गरज ना , जेन्ना म्हजे कडेन आसतले तेन्ना दितलो । 
जेन्ना तुजी चली स्टेजीर गावपाक लागतली , पयशे व्हांवपाक लागतले अशें तुवें सांगिल्लें । 
आयक श्यामलाल ! जर फाल्यां १२ मेरेन पयशे पावूंक नाजाल्यार याद दवर तुजो मोसम इबाडतले आमी । 
धमकी दिता ? 
जर पन्नास हजार रुपया मेळचे ना जाल्यार मोहिनी रिहर्सलाक येवचें ना । 
सर ! तो श्यामलाल आनीक वेल्यान पन्नास हजार रुपया मागता । 
पत्तो बी खबर आसा तुका ? 
तो कोण ? 
तूं हाका वळखता सर ? 
कर्तव्या खातीर म्हाका जर जीव लेगीत दिवपाक पडत जाल्यार म्हाका हाची चिंता ना । 
तूं अशें कर हांगा सावन वच , वाटेर जर पुलीस मेळत जाल्यार म्हजे कडेन धाड । 
सर ! म्हजी आई आनी बाबा भितर आसात आनी हांव हांगा सावन वचूं । 
तुजो गणभेस पळोवन डाकू गुळी मारूंक शकतात , हांव वचून बायलेक परत घेवन येता सर ! 
सांग कित्या खातीर आपयला म्हाका ? 
मोहिनी खातीर । 
जाल्यार हांव कितें करूं ? 
पूण त्या लाखां मदीं मोहिनी एकूच आसा , जाणें म्हजी लज वाटावपा खातीर तुजी मजत केल्ली । 
आतां एकामेकांचेर आळ घालून मोहिनी परत तर येवचें ना न्हय । 
कित्याक तर तुका दिसता लोटिया आनी ताचे मनीस म्हाका जितो परत येवपाक दिवचे नात म्हण । 
हय हय , हे तर कळटा बाबा । 
पूण कायद्याचे नदरेन तूं गुन्यांवकारी आसा । 
म्हाका खबर आसा सर एक दोन वर्सांची ख्यास्त आनीक कितें , हांव ताचे खातीर तयार आसां , पूण ह्या वेळार म्हजे हांगा सावन वचप गरजेचें आसा सर । 
महेश ! राव , म्हजें कर्तव्य सांगता तुका अटक कर म्हण आनी गरज पडल्यार गुळी मार म्हण । 
जाल्यार मार गुळी । 
हांव अशें करचो ना , कित्याक तर म्हाका खबर आसा देशा खातीर मरपा खातीर सोपूत घेवन घेवन , तूं ताचो दुस्मान कसो जालो ? 
हांव म्हजी फाटली जीण विसरलां । 
बरें बाबा ! 
केन्ना - केन्ना तर हें थारावपाक कठीण जाता की तुजी च्या चड गोड काय तुजो आवाज , तूं च्यायेंत कुचकूच तर करना न्हय । 
आयलो पात्रांव , आयलो । 
आनी जर तूंच शिकयत जाल्यार . . . 
हो तर म्हाका पळयच ना । 
निकिता बद्दल विचार करता अशें दिसता , आतां कितें करूं ? 
कसलो विचार करता मोहिनी ! मार उडी । 
जर तो येवंक ना जाल्यार , जाल्यार कितें मोगांत जीव दिवपी इतिहास करतात , मार उडी मोहिनी ! मार उडी । 
आत्तांच आयला । 
हय , बरे भशेन । 
तूं म्हाका डायवींग शिकोवंक शकता ? 
कॉलेज सोडून ? 
ना , हें शार सोडून । 
केन्नाच ना । 
चुकून लेगीत ना ? 
चुकूनय ना । 
हांव तर ताचे कडेन चूक मागपाक सोदतालें , काल ताका हांवें कितें - कितें म्हणलें खबर ना । 
म्हजो ? 
हांव तुजेर मोग करतां आनी तुका मेळोवपा खातीर कितेंय करूंक शकता । 
तूं म्हजे खातीर फकत हांसत राव तेंच पुरो । 
हय मोहिनी । 
फकत शंबर रुपयाची एक पैज जिखपा खातीर तुजो वापर करतात , तुज्या भावनां कडेन खेळटात । 
कित्याक ? 
असले तरेच्या भुरग्यांक आपल्या कुटुंबा कडल्यान सहयोग लेगीत मेळपाक जाय । 
ताका आवय - बापूय एका बोर्डिंग स्कुलांत धाडटात । 
स्वताच्या बॅनरा खाला « दाग » हो ताचो पयलो सिनेमा आशिल्लो । 
णव दिसां खातीर गरबा शिकपाक लोक हजारांनी खर्च करून स - स म्हयने त्रास काडटात । 
ताणें पयलीं ताका समझायलो , पूण ताका दिसलें की भाव आपल्याक सोडून वचचो ना म्हण । 
हाचे भायर म्हजे बायलेक सदांच म्हजे कडेन कागाळ आसता । 
तांकां मुक्त करप म्हळ्यार स्वताक रावणांत परिवर्तीत करप अशें जातलें , जाचो अंत निश्चीत आसा । 
हो मनरिजवण , एक्शन आनी जोश हांचो बरो ताळमेळ आसा । 
तांणी सांगलें आयोजक खूब तकालस घेता म्हण । 
हांगाची सगल्यांत बरी गजाल म्हटल्यार भव्य ट्रॅक । 
जो मेरेन एका कलाकाराचें मन अतृप्त आसा , तो मेरेन ताच्या कडल्यान आशा दवरूं येता । 
हाकाच लागून हांवें सिनेमा सायन केलो । 
ती मजबूत , पवित्र , शांत आनी थीर चली । 
फुडल्या प्रोजेक्ट्सा बाबतींत कट्रीना सांगता , « धूम 3 » उपरांत हांवें फकत एक सिनेमा सायन केला । 
हांसोवपा खातीर ताका चड त्रास घेवचे पडनाशिल्ले । 
ताचें आकस्मीक मरण अजापीत करपी आसा । 
ताचो उणाव सदांच भासतलो । 
ती असो घोव सोदता जो तिच्या भशेन आसचो । 
सिनेमा १ स्टारा परस चड ना । 
आमी सिनेमा काडले जाल्यारूय कोण पळोवपाक वचचे नात । 
अंदाज हातूंत दिलीप कुमार आनी राजकपूर पयले फावट वांगडा आयले । 
ताणें बरयलें , ह्या वर्सा इतले इश्ट गेले जाल्यार हांव खोस मनोवपाचो विचारूच कसो करूं ? 
हिंदी सिनेमा शंबराव्या वर्सांत प्रवेश केल्ल्यान ते सगले इतिहासीक मानतात । 
ही खूब व्हडली गजाल । 
3डीचे प्रभावी उपयोगा खातीर हो सिनेमा पळोवपाक जाय । 
शिल्पा शेट्टीच्या मता प्रमाण , म्हजे खातीर सगल्यांत यादेस्त दिवाळी ती आसता , जी हांव मम्मी - पापा आनी शमिता बरोबर मनयता । 
हे खातीर दिवाळी मनोवपाक वेळ मेळटा काय ना , ते सांगपाक कठीण । 
तो स्वता आपल्या भुतकाळा वांगडा झगडटा । 
हो सिनेमा शुद्ध रुपान मसाला सिनेमा ना । 
तो सांगता , एक प्रेक्षकाचे नदरेन म्हाका हाची काणी खूब आवडली । 
ही परंपरा फुडें व्हरत हांव स्वताक गायनाचें दिशेन व्हरतलें । 
ती सांगता , जेन्ना म्हजें नांव जैकी भगनानी आनी उदय चोपडा बरोबर जोडटा , तेन्ना हांव हांसतां । 
सैम नांवाचो हो क्रायम रिपोर्टर खूब सादो - सरळ आनी आपल्या कामा कडेन समर्पीत आसा । 
« अपहरण » आनी « राजनितीच्या » उपरांत आतां तो « चक्रव्यूह » घेवन आयला । 
कबीर पान परतिता आनी हाचे उपरांत « चक्रव्यूह » रोमांचक जाता । 
तांणी फार्मुलाचो उपेग आपल्या तरेच्या सिनेमां खातीर केला । 
« राजा हरिश्चंद्राची » काणी शेंकड्या पयलींची आसा । 
हाचे उपरांत ताणें « निशांत » , « मंडी » , « कलयुग » , « आरोहण » , « भुमिका » आनी « मंथन » सारके कितलेशेच स्मरणीय सिनेमां तयार केले । 
हांव पयशे दिवपाक तयार आसां । 
तर वचून घेवन यो चार आण्यान तीन कबूतर । 
तुवें शेवटाक ताचे आड गवाय कित्याक दिल्ली ? 
तूं हांगाच राव , गाडी तयार आसा । 
तुकाय धरून हाडलां ? 
मौलवी सायब ! केन्ना - केन्ना म्हज्या मनाक शेर सांगूं कशें दिसता । 
हय - हय निश्चीत सांग , मनाच्यो भावना व्यक्त करपाक हाचे परस बरी पद्दत ना । 
हें तूं ताकाच विचार । 
ना , कोणें सांगलें । 
तूं हांगा कितें करता ? 
आतां हांव कितें जाप दिवं ? 
बेगम ! हो कोण ? 
जशें हांव वळखच ना , हाका आनी कोण वळखना । 
जाणा जाल्यार विचारप कित्याक ? 
तुजे कडेन कोण उलयतां , हांव तर म्हज्या बेगमाक विचारतालें । 
म्हजे कडेन तोंड खंय आसा , तुजे कडेन उलोवपाक , तूं व्हडलो मनीस । 
आमचेंय भांगर चोरलें ? 
आतां आयकलां , कोण तरी फैज अली डाकू आसा , जो भायर सावन आयला । 
कितें सांगूं , हांगां आनी कोण ना न्हय । 
हांगा कोण आसात , तूं हांव आनी हे लोक । 
ताचो उल्लेख करूं नाका , जेन्ना तांचे नांव येता , म्हाका संवसाराचो तिरस्कार दिसता , चड करून अम्माचो । 
म्हजो भुरगो केन्नाच म्हजें मन दुखोवचो ना , तो म्हजे मनां विरुद्ध पांय उखलचो ना , तो असलो न्हय । 
म्हज्या असल्या परिस्थितींत आतां म्हाका आनी त्रास दिवं नाका । 
तूं बेजार दिसता । 
अशें कित्याक चिंतता , हांवें केन्नाच तुका आपले पसून वेगळें समजूंक ना । 
जाल्यार कित्याक गजाल लिपयता तर ? 
अब्बाजानान केन्नाच म्हजी खबर घेवंक ना , आतां पळयल्यार म्हजे फाटीं पडला , हांवें ताज्या पुतणे कडेन लग्न जावचें म्हूण । 
तर जा न्हय लग्न । 
जें बेगम सायब सांगता तेंच कर , तुजेर तिचो चड हक्क आसा । 
तर हांव कितें असलो तसलो मनीस ? म्हजें राज्य आसा थंय ? 
पुरो जालें ? 
यो मातसो विसव घेवया । 
तूं म्हजे बरोबर येतलें म्हूण , म्हाका दिसूंक ना । 
तुका खबर आसा , हांव कोण तो ? 
तूं हांगाच राव , हांव उदक घेवन येतां । 
काय ना । 
ना । 
राजा सायब बरो मनीस ? 
अशें दिसता , हांवें तुका पयली खंय तरी पळयलां ? 
बरें हें सांग , नवाब सायब खंय आसा ? 
आतां तूं तुजें सांग । 
तुजो मौलवी सायब तुका याद करून तळमळटा । 
आं , हे खातीर तुवें म्हाका हांगां हाडिल्लें ? 
बाय आमचे बरोबर हो मोहरम मेरेन राव ! मागीर जंय जाय थंय वच । 
खूब मोग सो दाखयता , पाकीट रिकामी आसा काय कितें ? 
फकत एक मार्ग आसा , कोणांय कडेन निकाह ( लग्न ) कर । 
तूं कोण तें , कितें तरी तुज्या बाबतींत सांग बाय ? 
कितें सांगूं हांव कोण तें ? 
तुजें खरें घर खंय ? 
खरो देश होच , जंय हांव उबें आसां । 
कित्याक तर तूं म्हजेर दुबाव घेता की हांव तुका फसयता म्हण । 
मेळून काम केल्यार कशें , दोन पूल तू बांद आनी दोन पूल हांव बांदता । 
सर , तूं वायट धरचो ना जाल्यार एक गजाल सांगूं ? 
हांव अशोक उलयता । 
सवकास उलय , बोवाळ घालूं नाकात , तुजे कुशीक कोणूय ना न्हय ? 
ना - ना , कोणूच ना । 
खूब निर्लज्ज मनीस तूं । 
आनी आतां हांव जें तुका सांगतलो तें आयकून तूं मोनो जातलो । 
केन्ना सावन आड्डता , आयकच ना तुमी । 
हांव तुजे कडेन खूब म्हत्वाचें उलोवंक सोदता । 
कितें सांगूंक सोदता तूं ? 
अशें कशें जावं शकता ? 
वाव , विनोद , हाचे विशीं तुजें कितें मत आसा ? 
काँपिटीशनाक तूं हाका धाडटलो , तुका धांवडायतले । 
त्या हारशान तुजो चेरो दिसता , तो कसो आसा ? 
हो कोण मेल्लो आयलो ? 
हें तर हांव न्हय । 
येसा खातीर खूब कश्टाची आनी उजूपणाची गरज आसा । 
तूं दर गजालीक दुबावी नदरेन कित्याक पळयता ? 
सुधीर , हांव जें कितें करता , चिंतून करता , समजलो ? 
हांव व्हडलो न्हय ? 
हय , हय , व्हड तूं , व्हड घाळ मनीस तूं । 
म्हजे कडेन फालतू इंटरव्यू खातीर वेळ ना । 
हांव कमिश्नर डिमेलो विशीं तुजे कडेन उलोवपाक सोदता । 
तो तर केन्नाच मेलो । 
मेलो काय मारून उडयलो ? 
तुजेर आनी कोण प्रस्न करूंक शकता , तरी लेगीत प्रस्न तर ? 
जाप तुका स्वताक खबर आसा इश्टा , चींत । 
हय , हो पूल मोडूंक ना , तो मोडला । 
तुमी लोक लेगीत तर म्हजे वांगडा आसात ? 
शोभा , हें आनी कितें विचारप जालें ? 
कोणाक लिफ्ट दिल्ली तुवें ? तो मनीस लेगीत साक्षीदार जावं शकता न्हय ? 
पळयलें , कूड थंय ना । 
म्हाका मान्य आसा । 
सारको उलयलो , तर हांव चीर हरता । 
ना , म्हजें आयक , हांगा यो । 
जेवणा उपरांत आमी द्रौपदी भाभीक तुमचे कडेन धाडटले , आतां तुमी वचात । 
हय सर , पूण ताचो जापसालदार हांव न्हय सर । 
सांज वेळार , जेन्ना कैदी भायर आयिल्ले । 
आतां मेरेन मानूंक ना । 
हांव आतांच तयार जाता , ही गे धर हॉकी आनी सारको कर हाका । 
तुजें नांव कितें ? 
थंय कितें विचारता वोरा , म्हजे कडेन उलय । 
हा , बरें , बरें , भितर दवर । 
हांव तुजें मागणें फाल्यां कोर्टांत दवरता , पूण . . . 
पळय सर , जो म्हजो हक आसा , अधिकार आसा , ताका मागणें कित्याक म्हणटा तूं परत - परत ? 
म्हज्या भावाक कारणा शिवाय पुलीस उखलून घेवन वता आनी तूं . . . 
पंदरा दीस जाले , कांयच पत्तो ना , ताची आवय धा फावटी बेशुद्ध जाल्या । 
भयण रडून रडून पिशी जाल्या आनी तूं ? हाका तूं न्याय म्हणटलो ? 
कितें आसल्यार राखण करतलो ? कायदो दोनूय वटेन ना । 
एक गोरिलाचो वार चलता , जाका सवलत मेळटा , तो धाड मारून वता । 
पाली आयलो ? 
मलम उडोवन गेलो त्या दिसा । 
त्या दिसा सावन आयलाच खंय तो ? आयज आठ दीस जाले । 
बरे , तर मागीर हो ट्रॅक्टर फाटल्यान कोण चलयतालो ? 
वीरा आसा , तेंच शेताचें काम पळयता । 
वीरा , ओय वीरा ट्रॅक्टर चलोवपाक केन्ना शिकलें ? 
तूं ट्रॅक्टर चलोवपाक केन्ना शिकलें ? 
खबर ना काका , कितें जाता आशिल्लें ? 
एक वर्स जालें आमकां हांगां येवन , ताचे चार - पांच म्हयने पयलीं पळयल्लें । 
खूब उगडास येता न्हय , अजून मेरेन ? 
हांवें पयलीं खंय तरी पळयलां तुका ? 
कित्याक ? वच आनी तुजें काम कर । 
पळय भावा , हांव कोणूय चोर , फारावपी वा मवाली न्हय , ना तर म्हजे कडेन कसलेंय शस्त्र आसा जाणें हांव तुजें लुकसाण करतलों । 
घडये तूं म्हजी मजत करूं शकता । 
हांव कोणाक तरी सोदपाक भायर सरिल्लो पूण खंय तरी एका दोळ्यान तूं म्हजी गजाल आयकत । 
कांय ना , दोन - तीन भुरगे आसात आमचे , सामान कांयच ना । 
तूं चेक कर नाजाल्यार । 
आजे - पणजे आमचे मेले , रगत आमचें व्हांवलें , घर - दार आमचें काबार जालें आनी स्वातंत्र्य हाडपी कोण दुसरो आशिल्लो ? 
हो सिस्टम म्हाका नामर्द सिद्ध करूंक सोदता पूण हांव नामर्द न्हय । 
मरत - बडवत आयिल्ले आमचे आजे - पणजे थंय सावन , हांगा परत मरपा खातीर । 
मागीर कायदो कित्या खातीर आसा ? 
आयला न्हय , भाजी - तरकारी घेवन येता तो आनी मास आनी नुस्तें लेगीत घेवन येता आसतलो । 
तूं अशें कांयच करचो ना , म्हजो सोपूत आसा तुका , तूं हांगा सावन मुखार वचनाका । 
आनी आजोय आसा म्हजो , ताचो राखणदार आतां तूंच न्हय ? 
तो खूब हट्टी । 
आनी इतले दीस तुका खबर आशिल्लें हांव खंय आसा तो ? 
पूण पुलीस म्हाका कित्याक सोदता ? 
गुरुद्वारा सावन आयला ? 
हाचो असो अर्थ न्हय बाबा , आसा कोणाचो ? तुजोच न्हय ? 
ना , ना , भावा , म्हजें न्हय , आनी कोणाचें तरी तें । 
हांव भियेल्लो पाजी । 
कोण केदारनाथ ? 
हांव पुस्तकां उडोवन धांवलो थंय सावन । 
कितें जालें पाली ? 
पाली खंय आसा ? 
वीरा , हांव अशें म्हणूं तुका ? 
मार्केट ते हांगा मेरेन सांगूंक ना तुवें की तूं वीरा , आमच्या कृपालाचें वीरा । 
ती उरली ना । 
जे हाल जातले ताचे , ते तर हांव जाणाच , पूण कितें खबर ताची । 
भाभी , नाश्तो कितें केला आयज ? 
थंयच दवर तूं , हांव धुता मागीर । 
तूं म्हजी चिंता करूं नाका । 
आरे भाभी - देरा मदीं केन्ना कितें लिपून उरता ? 
म्हाका सांग , मेळोवन दिता । 
तें ते वटेन आसा भाभी , शिमे पलतडी । 
तर परत कित्याक आयलो ? थंयच रावचे आसले । 
धर्मान कितें जाता आनी मना परस व्हड खंयचो धर्म आसता ? 
तो रस्तो आसा न्हय , दोंगरा फाटल्यान सावन येता तो , चलात थंय वचुंया । 
ती गाडी थंय उबी आसा । 
या , हांवें स्वता पुराय वेवस्था चेक केल्या । 
तो उलोवंक शकना , हांव बाबेचो सोपूत घेता तो उलोवचो ना , केन्नाच उलोवचो ना । 
ताका खबर आशिल्लें हांव थंय आसा म्हूण , कसो उलोवं शकता । 
वोरा सायब , ही चली ताची मोगिका । 
जेन्ना की गालिबान नवे कपडे घातिल्ले आनी पड्डे बी साफ जाले । 
सिनेमा आंतरीक कर्मचारी पारखणी कमिटीचे सुनावणे पसून सुरवात जाता । 
राहूल शेवटाक भारतीय पुरूश । 
ताणें अशी कांयच अतितायी दाखोवंक ना , जी फालतू दिसत । 
उर्वशी म्हणटा , हें तर ते चड बरे भशेन सांगूं शकता जांणी म्हाका वोट केला । 
तशें पळयल्यार म्हज्या हिसबान इमाम हारूंक ना । 
ताच्यांत मनीसपण आसा , पूण जेन्ना तो आपली दुसरी बाजू दाखयतालो तेन्ना हांव ताका समजूंक पावनाशिल्लें । 
देखून हांव मान्य करता की केन्ना केन्ना हांवूंय गळसणटालें , कित्याक तर हांव एक मनीस । 
एक फावट परत अध्ययन सुमन मौदानार आसा । 
तो म्हणटालो , हो म्हज्या फाटल्या तीन सिनेमां परस एकदम वेगळो आसा । 
ताका स्टार सन आसपाचो फायदो जाता काय ? 
अश्याच एका सुवाळ्या वेळार म्हजो इश्ट सुरेश निगम मुंबय आयलो । 
हाका म्हज्या मुखार आपल्या पोटाच्या सुवादीन कर आनी मागीर सुसेगाद न्हीद । 
तो मानसीकरोग दोतोरा कडेन उपचारा खातीर वता । 
१८५७त तांणी बी । ए । पास केली आनी १८६९त कायद्याची डिग्री मेळयली । 
हो एक रुमानी कादंबरी । 
« आनंदमठ » ( १८८२ ) ही राजनितीक कादंबरी । 
हातूंत मुस्लीम सत्ते खातीर एका हिंदू शासकाचो विरोध दाखयला । 
« यशोधरा » १९३२त बरयली । 
१९५२ - १९६४ मेरेन राज्य सभेचे सदस्य नामांकीत जाले । 
१२ डिसेंबर १९६४त चिरगांवांतूच ताचें मरण जालें । 
« चंद्रहास » इतिहासाची छटा उत्पन्न करपी नाटक आसा । 
« तिलोत्तमा » हें पुराणीक नाटक । 
हातूंत जात पात बी हांचो भेद हुमटून समानताय , सेवा आनी मनीसपणाच्या मुल्यांची प्रतिष्ठा केल्या । 
राजा कसो आसपाक जाय आनी ताचो धर्म कितें ? 
तशें पळयल्यार प्रेमचंदाचें पयलें लग्न असफळ जालें । 
मार्च , १९३०त ताणें « हंस » पत्रक काडलें , पूण सदांच अर्थाभावांत ग्रस्त उरलो । 
आर्थीक समस्या वा संवाद बरोवपा खातीर मुंबय गेलो , पूण थंय लेगीत पुराय एक वर्स सारूंक पावले ना । 
« रंग भुमीन » ताका « कादंबरी सम्राट » केलो । 
ताची शैली सभ्य आसा , जातूंत सुसंस्कृत हास्य , सुंदरकाय आनी सहजतायेचें मिश्रण आसा । 
१९५८त ताची कृती « द गायड » खातीर ताका « साहित्य अकादमी » पुरस्कार फावो जाला । 
मागीर तांणी हिंदी , संस्कृत आनी इंग्लीश भाशेचें लेगीत अध्ययन केलें । 
ताची ही कादंबरी लेगीत खूब लोकप्रीय जाली । 
अंगामी दर्शना प्रमाणें मनशाची कूड उमो ( भौतीक ) आनी यूफू ( अभौतीक ) हांचो मेळ आसा । 
बरें हें सांग तुजो बाबा खंय आसा ? 
आयज परत मार पडलो काय कितें ? 
ए सुमन , तूं स्वताक व्हड तोफ समजूं नाका । 
खूब चिंता आसा म्हजी , म्हणून सोडून वता म्हाका । 
तुजीच तर चिंता आसा पिश्या । 
पयशे कमोवपाक जाय , घर सजोवपाक जाय , तुजें लग्न जें करचें आसा । 
आरे किशन , पळय तरी हें कितें म्हणटा तें । 
केन्ना केन्ना ताका वेंगेंत घेतल्यार इतलें बरें दिसता । 
खरेंच धुवे , म्हजें मन केन्ना तुजे वटेन धांवता तर केन्ना हाचे वटेन , हाचे इश्टागती वटेन जाची बुन्याद म्हाकाच खबर ना , केन्ना घातली आनी कित्याक घातली ती । 
एक फावट तो आपले शिक्षणाची पुस्तकां विकून म्हाका म्हजे पयशे परत करपाक आयलो , हांवें नेटान ताचेर थापट फुलयलें । 
म्हाका याद आसा तो दीस जेन्ना ताचें लग्न जालें , एका नव्या संवसारांत पांय दवरलो ताणें । 
कांय वर्सां मेरेन ताची चीट येत रावली , आनी मागीर तो कामांत व्यस्त जायत गेलो । 
ए सुमन , कितें जालें ? 
कांय ना बाबा , आमी फाल्यां सकाळीं शारांत या । 
वयनी , म्हाका तर खूब बरो वास येता । 
वयनी , किशन घरा आसा ? 
तुवें म्हाका सांगूंक ना , खंय आसा तो ? 
आवय कडेन फटींग उलयलो न्हय । 
पूण ती वायट धरची ना , भुरगेपणा सावन वळखता तिका । 
म्हज्या प्रेमा खातीर पुस्तक हाडपाक गेल्लो । 
मातशें लागलां , जातलें सारकें , बस । 
तुका वायट दिसलें ? 
आनी कितें तर ? 
आनी हे फावट कित्याक तें विचारूं नाका । 
चल , म्हजे खातीर जेवण घेवन यो । 
हे प्रेम , कितें जालें ? 
तुकाय बी तेंच जाय न्हय , जें म्हाका जाय । 
दोन दिसा सावन पोटांत गडबड आसा आई । 
जेन्ना ताणें कठीण सरगम घेवपाक सुरवात केली तेन्ना ताचो हात थांबलो आनी तो पुराय घामेलो । 
ताचें नांव « आर्य संगीत विद्यालय » दवरलें । 
जशें ताचें गायन तशेंच ताचें उलोवप लेगीत म्होंवाळ आशिल्लें । 
जीण सारपा खातीर एक दुकान उगडलें । 
दीसभर वेपाराचें चक्र आनी सकाळ - सांज संगिताचो अभ्यास चलता । 
शास्त्रीय संगिता खातीर सुरेलताय आनी बुद्द दोनूय जाय । 
जाचे भितर बुद्द उणी आसा ताणें शास्त्रीय संगीत गावचें न्हय , तर भजन बी गावचें । 
हे तरेन ताणें गायन आनी वाजप हाचे भांडार एकठांय केलें । 
घरा कडल्यान कशेय तरेन सुटका मेळोवची आशिल्ली । 
सुमार २१ वर्साचे पिरायेर सावन विणा आनी रबाब वाजोवपाक लागलो । 
पोरणे दिल्लीचे गल्लींनीं भटकता आनी केन्ना केन्ना जेवणा बगर न्हिदचें पडटा । 
कांय दिसा उपरांत वायोलीन वाजोवपाक लागलो । 
हें नांव इतलें प्रसिद्ध जालें , ताचें खरें नांव घडये कोणाक खबरूच नासत । 
सुमार ३५ वर्सां मेरेन दिल्ली आकाशवाणींत काम केले उपरांत कांय वर्सां मेरेन गांधर्व म्हाविद्यालयांत वायोलीन शिकयत रावलो । 
देखून ताणें हें वाजोवपा खातीर निरशेणी दाखयली । 
जन सादारणा खातीर हें प्रचाराचें सवाय आनी बरें साधन । 
कांय भुरगीं ताचे कडेन घरा लेगीत शिकपाक येतालीं । 
हेच तरेचो क्रम कांय दिसा मेरेन चलत रावलो । 
ल्हव ल्हव ताची ख्याती वाडपाक लागली । 
कांय दिसा उपरांत ताचें स्थानांतरण मुंबयंत जालें । 
प्रतिभावान व्यक्तीं खातीर ही सुवात सदांच केंद्र थारल्या । 
स्वताच्या वाजपाच्या शेवटाक जी धून वाजयता , ती बेजोड आसता । 
कांय दिसा उपरांत नाटक कंपनी सोडली आनी गुरूदासपूर परतलो । 
कांय दिसा उपरांत ताच्या काका वांगडा लाहोर गेलो । 
ताचे सावळे खाला रावन एक कुशळ कलाकार जालो । 
कांय दिसा उपरांत त्या राज्यांत एक ध्रुपद गायक आयलो । 
ताचे वांगडा कोणूच पखवाज वाजोवंक शकलो ना । 
घडये हेच खातीर ताचें नांव भैरव सहाय दवरलें । 
जे कोणाय वांगडा सांगात दिवपाक बसत , ताचो कार्यक्रम फुलयतालो । 
ताचे वांगडा जो कोणूय आसत तो सदांच हांसत रावतलो । 
उलोवप आनी वळखप लेगीत कठीण जालें । 
शेवटाक २१ मार्च १९९२ ह्या वर्सा ही कूड आनी हो संवसार सोडून गेलो । 
हे तरेन ताचो संगिताचो सोद चालू उरलो । 
ताचे संस्कृत शिक्षणा कडेन ती खूब सावध आनी उमेदी आशिल्ली । 
ताची आवय ताका भुरगेपणा सावन भजन आनी लोकगीत आयकयताली । 
ताणें थंय « आश्रम भजनावली » काडली । 
राजा नवाब अली गायना बरोबर सितार लेगीत शिकलो पूण ताची मुखेल आवड गायन आशिल्ली । 
चडशे विद्वान ताचो जल्म तेराव्या शेंकड्याचो पयलो अर्द अशें मानतात । 
हाचे पसून ताचें संगिताचें ज्ञान आनिकूय परिपक्व जालें । 
व्हडली भयण लेगीत विणा वाजयताली आनी भाव मृदंग वाजोवपी आशिल्लो । 
बांसरी वांगडाच रेबेक आनी विणा वाजोवपाक शिकलो । 
ताणें स्वताची सगली संपत्ती दान केली आनी एक संन्याशी जालो । 
स्वताच्या बापायचे आज्ञेन चिदांबरनाथ स्वामी वांगडा बनारस ( वाराणासी ) गेलो आनी थंय ५ - ६ वर्सां मेरेन रावलो । 
ताचे खेरीज ताणें जायते सांगितीक ड्रामा लेगीत बरयले । 
ताणें कांय सामुहीक कृतींची लेगीत रचणूक केली । 
हातूंत ५ वा ९ मनीस मेळून कृती गायतात । 
ताच्यो कृती स्वर - ताल हाचे नदरेंत दुर्बोध आसताली । 
ताणें तीन भासांनी रचणूक केली तामीळ , तेलगू आनी संस्कृत । 
भुरगेपणा सावन संगिताचें शिक्षण दिवपाक लागलो । 
देखून तो थंय गेलो । 
गोपाल ६ दिसा मेरेन स्वताचें गायन आयकयत रावलो । 
चींव - चींव , चींव - चींव करीत सवणें आनी शेवणो लेगीत न्हिदलीं । 
कावळो केन्ना वैज आसता ? 
कावळो आनी सुकण्यां मदीं इश्टागत लेगीत जायना । 
पुस्तकां वाचप ही एक गजाल आनी तांच्या आत्म्या कडेन मेळ करप हें एकदम दुसरें । 
ताचे स्वभावीक रुचीक लागून हातूंत सगल्यांत चड संख्या आत्मकथेंची आसा पूण हातूंत कादंबरी आनी विचारीक पुस्तकांचें लेगीत फावोशें प्रतिनिधित्व आसा । 
ती म्हणटा , « अशें खुबशे सिनेमा आसात » जांचे खातीर हांवें मनाय केल्या , पूण ताचें विशीं हांवें केन्नाच चर्चा करूंक ना । 
प्रशासन , पुलीस , कायदो , समाज वा सरकार । 
सुनावणे वेळार आवय बापायक आपयतात आनी प्रस्न करतात की हाचे खातीर कोण जापसालदार आसा आनी ते समाजाक दोशी थारायतात । 
मील का पत्थरांक लेगीत तो « मार्गदर्शक आनी सहयात्री » मानता । 
सूर , ताल आनी लय हाचे कडेन जुळून नृत्य शेंकड्या सावन आमच्या भावनांचे मुखामळ म्हूण मुखार आयला । 
जेन्ना कोणूय बरो कलाकार सादरीकरण करता तेन्ना हाका लागून परंपरा घट जाता । 
सांस्कृतीक - हालचाली कडेन जोडिल्ले कलाकारा भितर स्वताचे कले खातीर आदर सन्मान आनी भावार्थ आसल्यार ताची तरा सदांच प्रासंगीक उरता । 
कंबोडिया आनी लाओस हांगां आमी आमचे सादरीकरण केल्ले तेन्नाय अशेंच कितें तरी जाल्लें । 
एक कलाकार जेन्ना आपली सादरीकरण करता , तेन्ना ताका कांय गजाली लक्षांत दवरूंक जाय । 
ताची ही परिस्थिती पळोवन सावकारान तांकां सुरक्षीत सुवातेर पावयलें । 
राजान विचारले , « तुमी लोकांचे कपडे - अळंकार चोरून व्हरतात ? » 
आमी तो उपकार फेडटात । 
राजान नगर सावकारा कडेन हे बाबतींत विचारपूस केली , तेन्ना ताणें चोरी केल्ल्या सामानांक आपल्या कडेन दवरला हें सांगले आनी हे लेगीत सांगले की तांकां हे खातीर वेगळें दवरला , जे जाचें आसा , ते ताणीं व्हरचे । 
तिणें बरयलां , फाटल्या कांय दिसा सावन अकरमा कडेन आपले लग्नाचे येवजणी बाबतींत वाचता , जें पुराय तरेन बडबड आसा । 
तो फकत म्हजो इश्ट आसा आनी सदांच आसतलो । 
थंय अकरमान लेगीत अफवांचो विरोध केला आनी सांगला , तो स्वताचो सगळो वेळ भुरग्या वांगडा घालोवंक सोदता । 
तूं खबर आयकता कांय ना ? « फाटी पळय ! तुजे लक्ष खंय आसा । » 
तेन्ना दिक्षीत , गौरी , केसरी आनी ई । बिलिमिरिया सारकें चार कलाकार विकसीत जावन मुखार आयले । 
जेन्ना सिनेमांत व्हडलो आवाज काडून पात्रांक चा पियेतना दाखयतात तेन्ना म्हाका खास करून मजा येता । 
ताचेच वांगडा असले डायलॉग - « धुवे बी । ए । पास जालें की तुजें लग्न करता । » 
३० जून , १९८३ ह्या वर्सा तो भायर पडलो । 
हांच्यो काणयो वास्तवीक आसतात वा दुबावीत , हें म्हणप कांय फावटी कठीण जाता । 
आतां मेरेन हाणें लागींलागीं ११.५० कोटी जोडलें । 
हाचे खातीर राष्ट्रीय पुरस्कार सुरू करतात । 
मान्यताय मेळटकच ताचेर जोरान काम सुरू जातलें । 
म्हजे परस कमी म्हजी धुवडी भियेता जिचे नांव निया आसा । 
हांवें ताका सांगलें की हॉरर काणी चित्रीत करपा वेळार डोएल आनी म्हजो मनोबळ राखून दवरूंक , म्हाका म्हजे धुवडेचो उगडास येत रावचो हाचे खातीर हे गरजेचे आसा । 
त्या घडणुकेचो कसो अंत केला हेच हांवें सिनेमा वरवीं दाखोवपाचो येत्न केला । 
खरें म्हटल्यार हे गजाली कडेन तें लेगीत सहमत आसात , असल्यो वस्तू एकठांय करप हालीं तितले सोंपें उरूंक ना । 
पूण अनुश्का हे बाबतींत तांचे परस खूब फुडें आसा । 
खरें म्हटल्यार , हाचे पयलीं चडश्या सिनेमा भितर जर गांव वा नगर दाखयलेय , जाल्यार ताका रंग - पॉलीश करून ताका हे तरेन , सुंदर केला , गांव लेगीत शहरां मदीं सुविधा आशिल्ले भशेन दिश्टी पडूंक लागले । 
फकत हेच खातीर न्हय की ताका एक शो मेळटालो , पूण हे खातीर की ताका भारतीय गांवाक लागींच्यान पळोवपाची संद मेळटली । 
ताचो बंगलो बॉस्कियाना भशेन कसले आश्रम आसा । 
तो मात पसून अस्वस्थ ना । 
हें बाबतींत तो खूब कडक आसा । 
ताच्या सारकें शब्द वेंचप आनी हावभाव ही एक दुर्मीळ स्थिती आसा । 
ताका प्रतिभा प्रमाणें बरो आनी पेझाद रॉल मेळटा । 
हाचे खातीर चरबी वा चरबी आशिल्ल्यो वस्तू कमी खावप गरजेचे । 
स्वताक भलायकेवंत दवरपा खातीर ती खूब उदक पियेता अशें ६४ वर्साच्या हेमान सांगले । 
म्हजो बापूय पंजाबी आनी आवय यशोधरा ही मूळ तामीळ । 
हो सगळ्यांत व्हड , सोपो आनी सरळ उपाय आसा । 
ही अशा उत्साह आनी संकल्पाची काणी आसा , जी खूब कश्ट , इत्सा शक्ती आनी समर्पणांतल्यान पुराय जाता । 
« भाग मिल्खा भाग » हो एक प्रेरक सिनेमा आसा । 
हो सिनेमा किशोर आनी तरणाट्या दर्शकांक निश्चीत पळोवंक - दाखोवपाक जाय । 
पूण वादाचो मुद्दो शंबर वर्सा पयलींचोय ना । 
भूख आनी गुलामपण हांचे पसून सुटका करपी । 
म्हटल्यार ताचे खातीर मुखेल मुद्दो शोशण , महाजनी आनी सरमायादारी हाचे पसून सुटका मेळप हो आसा । 
« साहित्य हें समाजा मुखार चलपी मशाल » सदांच आसतली , हाचे खातीर प्रेमचंदाचो साम्यवादी आसप गरजेचे न्हय । 
हातूंत संयुक्त वर्साचो पुरस्कार कोणाक कित्या खातीर दिला हाची एक - वळ आनी केन्ना ताचे परस कमी , सारांश लेगीत छापतात । 
हें अध्यक्षीय उद्बोधन इतलें अपूर्ण , गैरसमजान आनी करूणेन भरला की स्वता ताचेरच एक पुस्तक बरोवं येता । 
हाचे परस व्हड दावो « ब्राह्मो समाज » हाचे खातीर केला । 
सगल्यांत पयलीं तरणाटो कवी व्योमेश शुक्ल हाचे कडल्यान । 
खरें म्हटल्यार ही पयली संद न्हय , जेन्ना तो खंयच्याय म्हान भारतीय साहित्यकार - कलाकारा खातीर हे तरेचें घृणीत अभियान चलोवपांत लागला । 
जेन्ना जे जाय ते फतवो दिलो । 
खरेची शैली ही आसा की तो कोणाय बाबतींत बरयतना खूब सुचोवणी दिता आनी हें सांगपाची नौटंकी करतात की ताका खूब कितें कळटा जे लोकांक खबर ना । 
खरे लेगीत सदांच लेखकां विशीं बरयतना बानयान - चड्डी धुवपाचें बील भरता आनी विचार करता की ताचे कडेन बर्‍यो सुचोवण्यो आसा । 
१ । सुरक्षीत लैंगीक संबंद दवरप । 
२ । एका परस चड मनशां कडेन लैंगीक संबंद दवरचो न्हय । 
१ । भरपूर उदक पियेवपाचें । 
अळणी जेवल्यार चड बरें । 
४ । अशें म्हणटात की चॉकलेट , टॉमाट , पालक , कॉफी , चीज , सोडा , कोको ह्यो चड प्रमाणांत खाल्यार मुतखडो जावं येता । 
४ । नाखटां ल्हान आनी नितळ दवरचीं । 
दंत जाल्यात म्हूण कशें कळटा ( लक्षणां ) 
हें दुयेंस जावचें न्हय म्हूण कितें करचें ? 
आनी आपले हात उदक आनी शाबू लावन धुंवचे । 
क ) हातांत संधीवात , हात थरथरप : हाका लागून , वखदांच्यो बाटल्यो किंवा पाकिटां उगडपाक त्रास जावं येता , वखदां सकयल न रकयतां / उडयता घेवपाक कठीण जावं येता । 
मागीर दोनूय हात धोंपरां लागीं दवरून पंजे पसरून घेवचे । 
हें आसन चड वेळ करप कठीण आसा । 
दोळ्यांच्यो पापण्यो सकयल हाडून दोळे बंद करात । 
नितळसाण राखप हें खूबच म्हत्वाचें । 
ल्हान भुरगें आसतना आवय तांची जतनाय घेता । 
१ । जोतें वा बूट लागप आनी जखम जावप । 
ती भाजून येवपाक वा पेखपाक खूब दीस लागप । 
२ । पांय आपटून वा खंय लागून जखम जावप । 
पोट भितर ओडात पूण जमनीक तेंकोवप ना । 
( स्वास पुराय भायर सोडप ) दोनूय हात कोपरांत बागोवन हड्ड्या कडेन दवरचें । 
आतांच कित्याक , पुर्विल्ल्या काळार सावन हो उपचार चलत आयला । 
सुर्याच्या किर्णांचें न्हाण घेवप म्हणल्यार कितें करप ? 
चेरो फुडें दवरचो । 
उपरांत मान सरळ करची । 
आतां मान सवकास उजवे वटेन चडांत चड वळयात आनी सवकास सरळ करात । 
दावो पांय धोंपरांत बागोवचो आनी पावल पांया कडेन ओडून घेवचें । 
ह्या वेळार तो आपले भलायके कडेन आडनदर करता । 
ताकाच लागून हांव तुमकां थोडेंशें होमिओपथी शास्त्रा बद्दल सांगता आनी ही उपचार पध्दत आयुर्वेदा परस कशे तरेन वेगळी तें आमी फुडें पळोवया । 
दुसर्‍या दिसा मागीर थंडी आनीक वाडटा - जातूंत नाक व्हांवप , नाक चोंदप , नाका भितरल्यान दिश्टी पडटा । 
तर कांय जाणांक जोर आनी तकली उसळपाक सुरवात जाता । 
चडशें आमी पळयलां कांय जाणांचीं थंडी हाचे उपरांत रोखडीच , आपशींच निवळटा , पूण कांय जाणांची खूब दीस उरता , जी वायटकारांक खूब त्रास करता आनी अशक्त लेगीत करता । 
उपाय : अकस्मात जर ताळो दुखपाक सुरवात जाली तर वा उलोवपाक त्रास जाल्यार आमी ताळ्याक जाता तितलो विसव दिवंचो , म्हणचे चड उलोवप टाळचें ( खास करून शिक्षक , गायक हांणी ) । 
गरम उदकांत मीठ घालून ताचे गळगळे घेवचे । 
घट कितेंय खाण खावंक गेल्यार ताळो बरोच दुखता । 
सिगार , विडी , सोरो हांचे पसून शक्यतो पयस रावचें । 
पूण खरें म्हणल्यार हो एक चुकीचो समज । 
गाडी लागप । 
ताचे कशे तरेन खर परिणाम वायटकाराक सोंसचे पडूं येता तशेंच ताचेर घेवपाचे उपाय हे विशीं थोडे भितर समजून घेवया । 
देखून कांय फावटी ताचे वजन वाडटा । 
भुरगें खूब हट्टी आनी चिडचिडें जावं येता । 
ते भायर कांय तेंप जर होमियोपेथीक उपचार घेत तर भुरग्यांचे कुडी भितर दंत प्रतिबंधक वातावरण तयार जाता । 
जेवण पयलीं म्हटल्यार बरें पोटांत पावपाक जाय । 
अशा वेळार भुरगें घु्स्मटूंक शकता , खांकपाक लागता वा कांय वेळार ओंकता । 
जितलें चड तुमचे पसून जावं येता तितलें तुमी करात । 
देखून तें अशें करत रावता आनी ही संवय व्हड जातकच लेगीत उरता आनी केन्ना केन्ना चड खर लेगीत जाल्ली दिश्टी पडटा । 
आमचे कुडीच्या हेर क्रियां बराबर मुतप ही लेगीत एक महत्वाची क्रिया आसा , जाका लागून आमचें रगत शुध्द जाता आनी पुराय कूड निरोगी उरता । 
पूण हांचें निदान पुराय तपासणी करतकूच सामकार येता । 
कांय वेळार एक म्हयनो वा दोन म्हयने लेगीत आसूं येता । 
गोंयांत तर हाचें प्रमाण खूब वाडत आसा । 
अश्या वेळार परसा कडेन पातळच जाता अशेंय ना । 
देखून अश्या ताणा पसून आपलो बचाव जाता तितलो जावचो असो प्रयत्न दर एकल्यान करचो । 
कांय वेळार भुरग्यां मदीं असामान्य बदल लेगीत दिसूं येतात । 
हें नॉर्मल न्हय । 
जें कितें इबाडलां वा हिसपा भायर गेला ताकाच हो उपचार परत सगलें वेवस्थीत तरेन जाग्यार घालपाक मदत करता । 
ते भायर मनशाची उंचाय , पिराय हाचेर लेगीत निंबून आसता । 
जेवले उपरांत निदान एक वर उदक पियेवप टाळचें । 
हें गादयेक « डिस्क » अशें म्हणटात । 
पूण हे स्नायू अदीक अशेच ताणत रावले जाल्यार तांचे भितर वेदना निर्माण जायत रावता । 
जाय जाल्यार २४ वरां भितर थंय थंड झेल दवरपाक जाय । 
जाका लागून त्या भागाच्यो शिरो आंवुळटात आनी देखून थंय सूज येना । 
बायलां मदीं चड करून म्हयन्याची पाळी बंद जाले उपरांत सांदे दुखपाक लागतात । 
तर कांय बायलां मदीं पिशवी काडले उपरांत मागीर सांदे दुखीक बेगीन लेगीत सुरवात जावं येता । 
ते भायर बायलांचे चडशें काम उबें रावनच जाता ताका लागून सांद्यांचेर अदीक ताण पडटा । 
देखून ताका कांय तेंप विसव , तशेंच योग्य उपचाराची गरज आसता । 
कांय तेंपा पुरतीं दूख एकदम उणी जाता खरी पूण तें अमकें काम परत परत केल्ल्यान , थारावीक तेंपा उपरांत , तें दुयेंस परत परत उपरासता । 
कामां पसून जितलो वायटकार विसव घेता तितलेंच ताका अदीक बरें दिसता । 
कांय वेळार हें दुयेंस कुडीच्या हेर म्हत्वाच्या अवयवांचेर लेगीत आपलो परिणाम करूं येता । 
उपरांत आपले आपूण ती दूख कमी जाता । 
थकावट फकत भरपूर काम केलें हाकाच लागून येता अशें न्हय । 
कांय वेळार अशें जावं येता की कितेंय काम करपाक आळस करतात । 
बेजारप चड आसता । 
तशेंच भायर खेळनात । 
अशेंच आसन दुसरे बसून करप खूब उपेगी आसा हें लक्षांत दवरचें । 
कॅन्सर हें एक भिरांकूळ जीव घेवपी दुयेंस । 
४ । चिंता आनी ताण । 
९ । अचकीत मान घुंवडावपाचो प्रकार । 
देखीक । 
व्हिटामीन सी हें आंवाळो , द्राक्षां , आंबो , काजू , आदी फळांनी मेळटा । 
गाजर , दूद , नुस्तें आदी जेवणा खाणांत आसता । 
रस्त्या वयलें जेवण खाण , पिझ्झा , बर्गर , चड तेलकट आदी घेवचें न्हय । 
मूस , धूळ आदी बशिल्लें जेवण खाण केन्नाच घेवचें न्हय । 
जेवण खाण - आरोग्य शिक्षण विभाग : 
१ ) गुरवार बायलो , दूद दिवपी आवयो ( वजन ) प्रेसांव , पांयांक सूज । 
मलेरिया - बांदकाम चलता थंय तांतयां घालता । 
एक दीस धा - बारा गाबीत व्हडले व्हडले दोर घेवन आयले । 
तागेलो भाव शाणू मात मदीं उबो रावलो । 
म्हजोय वांटो आसा म्हण सांग । 
मायट्यो , पणट्यो , तवे केले तरी तें भाजूंक कोणाले तरी उपकार घेवंक जाय । 
आदींच बारीक , लांब , सुंदर तो आतां चडच सुंदर गोरो दिसतालो । 
मागीर आपूण तांकां एक विश्वास दिला म्हण ताका बरें दिसलें । 
« देवा , कितें जालें हाचे जिणेचें ? » 
सुर्याचीं किरणां तापूंक लागिल्लीं । 
सुशिला वांगडा ! 
धेंगसो घालता । 
जेवूंक - खावूंक दितनाय हात राखून दिता । 
ती मदीं - मदीं « रामू , गिरय ! बेगीन अक्षरां शिकूंक जाय ! » म्हूण शिटकायताली । 
बाईन मागीर बरें करून समजायत सांगलें , अक्षरां शिकना जाल्यार , वाचूंक - बरोवंक कसो ताकतलो ? वाचूंक - बरोवंक येना जाल्यार फुडें शिकतलो कसो ? . . . । आनी शिकनासतना व्हड सायब कसो जातलो ? 
बाबा कडल्यान , मामा कडल्यान । 
पुणून सायब म्हळ्यार कोण - कोण ? हें समजूंक नाशिल्लें । 
चडशे लोक सातवी मेरेन शिकून शाळा सोडटाले । 
( पयले दिसा रामूचे कुशीक बशिल्लो भुरगो . . . मागीर ताका सरान हुशार म्हूण फुडें व्हरून बसयलो । 
निमाणें कडेन बेल वाजली । 
मनीस म्हूण मनीस । 
आका मात , « नाका हां , नाका ! हांव इतलें बेगीन लग्न जावंचें ना ! म्हूण वचत थंय न्हयकारतालें । » 
( आकाक विचारल्यार आका केन्नाच सांगचें ना ! ) अदमासान पांच वर्सां सावन सुरू आसूंक जाय । 
( खंय पळयता , तें सारकें कळनाशिल्लें । ) 
रोखडेंच येवंया म्हूण तो गेल्लो , पुणून रावलो । 
तो खरें म्हणल्यार येता म्हण भायर सरिल्लो । 
पुणून भावोजीन ताचे बद्दल कांयच उलयलें ना । 
ना म्हणल्यार , आपल्याकय ताचे वायट दिसलें , अशेंय दाखोवंक ना । 
« ना , तुका ! » आकान सांगलें । 
« हय तर ! » 
म्हणलें , तीं दोगांय पळयात . . . 
मामी मदींच थांबली । 
ताका उदक घालून न्हाण घालतां । 
गंध लायतां । 
झूज खेळून जैत हातासताली । 
ताका तेल लायतात । 
एक समय पेटोवन दवरतात । 
केळी पानार गोडशें , शाक , शीत , रोस बी घालून एक वाडी काडून मुखार दवरतात । 
उजवात पेटोवन घाट वाजोवन ताची पुजा करतात । 
तरीय बरें , दोन दीस जालें पावस ना । 
मागीर अचकीत थांबलो । 
ताचें नांव दवरलें प्रीत । 
फौजी मनीस । 
मागीर दार उगडून भायर आयल्यार भायर शीं पडिल्लें । 
पोटमाळी । 
आई जाणा आशिल्ली तो कित्याक आयला तो । 
ताचोच कित्याक , पुराय वाठाराचोच साथीदार तो । 
चेडूं खूबच हुशार आसल्यार आनी फुडें शिकचो हट्टच धरून बसल्यार पयस कोणागेरूय दवरून शिकयताले । 
मदींच कावळो उडून गेलो । 
सदांच भुरग्यां कडेन बोवाळ मारून - मारून तो वाजेल्लो । 
भाव ना भयण । 
जें कितें ताचे बापायचें - आज्याचें आसा , तें ताचेंच । 
तें तूं ना म्हणचो ना ! 
« तें बरें आसा ! » म्हूण आईन तकली हालयली । 
तें परतून ओटांतल्यान नितळ - सोबीत हांसलें । 
तें पिशें लावचे हांशें । 
भायली वासरी म्हटल्यार एक व्हड साल । 
ताचे फाटल्यान ताचेर कोणूच न्हिदूंक ना । 
उदक तापयतां । 
बरो सोबीत , उंच - रुंद , सावळो । 
तेन्ना रामून सांगिल्लें , आई , दुबाव घेवपा फाटल्यानय एक कारण आसता । 
ताणें सांगलें , ही सोयरीक मोडा । 
सोयरीक मोडली । 
कोणालींय नदर ओडून घेवचें इतलें ओडलायणे आशिल्लें तें ! 
सिनेमा वचप । 
अशें समजून , पुणून , ल्हवू ल्हवू ती तांकां पारखीत गेली । 
भयणी कडेन केन्ना असो हांसलो ना , खिदळलो ना । 
त्या सुशी कडेन हांगा आयल्यार सुदीक चड उलोवप ना , चड संबंद दवरप ना । 
हाका मर्यादा ना । 
आवय जाणा आशिल्ली न्हू तें तशें कित्याक म्हणटा । 
आतां तुजो संवसार आसा ! तुवें संवसारांत चड लक्ष घालूंक जाय ! जापसालदारकेन वागूंक जाय ! 
कर म्हटल्यार करप । 
लोक तीन - तीन दीस न्हीद मोडून , गांव लोटून नाटकाक येता । 
हांव चुकयना तीं नाटकां ! तूं एकलेंच रावतलें . . . ? « म्हटल्यार » हय म्हणूंक लागलें । 
हें अशें अस्वस्थ करपी वागता , तें बरें आसा । 
पुणून ना । 
आतां वचत थंय लोक विचारूंक लागिल्ले . . . 
म्हजो घोव एकलोच पूत । 
तागेर भुरगें ना जाल्यार घटणार दिवो कोण लायतलो ? कोण फुडें व्हरतलो वंश . . . ? 
« खा हां बाबू । » 
आपले पुरायेन खरें आसा । 
सात - आठ दीस तरी लागतले , म्हूण सांगून गेल्लो रामू चारच दिसांनी परतलो । 
« कित्याक गे . . . ? » 
« खंय पडला खंय . . . ? » 
« तूं जेवलो . . . ? » 
« हय । » 
« उदक तापोवं ? » 
« नाका । » 
तो कांय उलयलो ना । 
तो मेरेन हिचे कडेन राव । 
तो भायलो । 
अशें तो सांगतालो । 
मागीर कितें जालें , कळ्ळें ना . . . हाका पुराय भायले छंद लागले । 
तूं म्हजी दुसरी आवय ! . . . जल्म दिल्ली आवय म्हाका पयस जाली । 
एका उतरान « आई , हांव सोमारा घरा फातर लायता . . . » म्हूण सांगूंक ना ! 
भट येवचे वेळार । 
आडमेळ हाडचीं । 
हाचेर म्हणूंक लागलें , « ताका आनीक कित्याक विचारूंक जाय . . . ? » 
« कित्याक म्हणल्यार तागेलें बदीक न्हय तर तें ? » 
हरशीं शंभू सावकार केन्नाच आपल्या घरा न्हिदनाशिल्लो । 
दोन दीस जाल्ले , शंभू सावकार मुंबय गेल्लो । 
आड वाट ती । 
सोमार दीस । 
शंभू सावकार सोमार दिसा दुकान बंद दवरतालो । 
आमचो म्हाल तूं आडोवन बसला . . . ? म्हणत एकदमच शर्टाक धरलो आनी हात उखल्लो । 
मारूंक ना । 
हांव पडत बीन . . . पुणून तशें तिणें करूंक ना । 
हांव आत्तां येतां . . . आनी तो गेलो । 
पुणून , जालें ना सांबाळूंक । 
« ना ! » 
« . . . मागीर तूं हांगा रामूली कोण म्हूण आयलां . . . ? » 
मागीर आईन विचारलें , « तो तुजेर मोग करता मुगो . . . ? » 
« तूं ताचेर करता . . . ? » 
« रेणुकान तकली हालोवन हय म्हूण सांगलें । » 
« ना , ना ! » 
« तो तुजेर मोग करता पुणून , तूं ताचेर मोग करिना ! तो तुजेर मोग करता म्हूण सगळें सोडून तो तुजे पासत आयलो । » 
त्याग केलो सगळ्यांचो ! तुवें कसलो त्याग केला ? तुवें पळयलो फकत सुवार्थ ! तुवें तुका आदार मेळयलो । 
ताका निरादार केलो । 
तूं सुखी जालें । 
हाका मोग म्हणिनात . . . 
खर्‍यांनीच म्हाका कोणाकूच दुख्खी करचो अधिकार ना । 
आई गेली । 
आई कुशीक मामा - मामी तोंड येदेशेंच करून बशिल्लीं । 
हांव जाणां , तूं म्हजेर खूब - खूब मोग करता । 
म्हजे पासत पुराय संवसारा कडेन झूज दिवंक तूं तयार जाला । 
तुवें म्हजें पासत केल्लो त्याग पळोवन , म्हजें मन म्हाका खाता । 
तुजेर हांव म्हज्या जिवा परस चड मोग करता । 
देखून हांवें थारायलां , खूब - खूब पयस वचपाचें । 
ताचे काना कडेन खाजयलो । 
रामू जाणा आशिल्लो , आतां हाचे उपरांत तीं गोरवां केन्नाच ताका दिश्टी पडची नात । 
« बरीं करून रावात हां . . . » 
ती गोरवां घेवन , तो दादलो गेलो । 
सोय , जिती मिरसांग , गांवठी मिरसांगां पिठो घालून तें वाटपाक लागलें । 
ओ पळय । 
पुरो तुजें । 
तूं तुका बुकांत शिकयतात न्हय तशें उलय । 
तांकां माफ ! तूं काय बरी मॅट्रीक पास आसा । 
तूं शिकला तें वाचून । 
जालें । 
गांव म्हणचे परस वाडो तो । 
एकलो आसतना तो म्हाका बरें करता । 
आनी तशेंच घडिल्लें । 
परतून दोळे जड जाले । 
म्हणसर कोणाली तरी तापोवणी आनी धमकावणी आयकूंक आयली । 
एक एकलो उडकी मारून वयर चडलो । 
आतां मात ताणें स्कुटर बंद केली । 
पिकपाक सर फुडें म्हूण सांगून तो फाटोफाट भायर सरलो । 
पूण एकमत जालें ना । 
आनी तेन्ना जीं न्हिदलीं तीं बद्द सकाळीं सात वरांचेर तांकां जाग आयली । 
मोल चड खरें । 
सुमार पंचवीस लाख तरी उबे करचे पडटले । 
गोंयां जाल्यार आख्खो गांव जागो उरता । 
ना वारो , ना मोड । 
तकली वयर काडिल्ले कडेन पयस नदर मार जाल्यार सकयल गांव । 
सकयल गर्दी वाडूंक लागली । 
कोणतरी निसण घेवन आयलो । 
म्हणसर घर - घर आयकूंक आयलो । 
पूण ना । 
« नाका सायबा तें दुयेंत पडपाचें सवंग » म्हूण तो परतलो । 
आतां आनी कळाव करप ना । 
तशींच चिड्डून रावलीं । 
सकयलो लोक उदकाच्या लोटा वांगडा व्हांवन वता तो पळोवन भियेलीं । 
लागींच कितें मेळटा तें खावन घेवन दोगांय उमळशिकेन वाट पळोवंक लागलीं । 
चडशीं भुरगीं । 
तशेंच जालें । 
पूण थंय पावपाक पाऊण वरा परस चड वेळ लागलो । 
गाडी सुटली । 
एके वटेन दर्या आनी दुसरे वटेन रस्तो । 
धांवत म्हणटात तसो तो घरा आयिल्लो । 
शेनवारा मागणे सोंपलें आनी सोमारा दिसा सकाळीं फुडें एक पोलीस गाबरूक सोदीत घरा पावलो । 
कांय जाण « खार्रखुर्र » करून मजेशीर घोरेताले । 
हो हॉल , मुखार तिकेटी काडून आयिल्ले लोक आनी कार्यावळ सादर करपी व्हड कलाकार पळोवन सायमनाक पळून वचचें अशें दिसलें । 
तमीळ आनी हिंदी गितां आनी डान्स जाले । 
मदीं विनोद जाले . . पूण चडशे सायमनाल्या माथ्या वयल्यान गेले । 
आनी तो कोंकणीतच ताचे लागीं उलोवंक लागलो । 
घडघड आवाज आनी खोल सकयल न्हंय पळोवन मोना भियेलें । 
जावं । 
पूण लागीं एकूय पसरो वा गाडो दिश्टी पडलो ना । 
सकाळीं फुडेंच उठून ताणें सायमनाक मोटारसायकल पुसपाक लायली । 
आनी मान हालयली । 
गाडी सुटूंक लागली । 
च्या - कॉफी - खाण घेवन विकपी येताले । 
तो नॅपकीन घेवन धांवलो । 
तमीळ वा मल्याळम आपणाक येवपाक जाय आशिल्ली अशें ताका दिसले बगर रावलें ना । 
तीं कुपां केन्ना झडत म्हण सांगूंक जायनाशिल्लें । 
पूण आयज रूच आनी भूक मेल्ली । 
तुजो संवसार कर । 
देवा माथ्या वयलें फूल चुकत पूण तांचे झगडें चुकनाशिल्लें । 
पूण तांचे आयकूंक नाका । 
थंय दोनच दीस ते । 
मागीर कळटा । 
काम ना जाल्यार थंय उपाशीं पडटलीं आमी । 
तो वाठार , थंयचे लोक म्हाका सामके अनवळखी । 
फकत इमारती आनी चकचक । 
ताजे कडेन हांवें इश्टागत केली । 
म्हाका खूब वायट दिसलें । 
नशिबा मुखार कोणाचें कांयच चलना हेंच खरें । 
हांव फाटल्या तीन दिसा सावन ताची वाट पळयतालों । 
म्हूण तांणी प्रचार केलो । 
« आरे ! अशें कशें ? एकूच भूंय । » 
अशें कशें जावचें ? दोगूय अजापान एकामेकांक विचारपाक लागले । 
ते चलत आनीक मुखार गेले । 
तांकां एक वाट दिश्टी पडली । 
१६ फेब्रुवारी १९६५ । 
जेनेरालाची नदर ताचेर पडली आनी ताका अजाप जालें । 
अशें कोरांतून दवरतात । 
पुणून ह्यो सगळ्यो गजाली सांगपाची गरज ना । 
तांणी आमचे परस चड त्रास काडिल्ले , कश्ट सोंशिल्ले । 
हो पयलो आनी दुसरो पुरस्कार बी न्हय । 
पूण मान भोवमान तोच । 
पूण म्हाका तातूंत व्हडलेंशें कांयच दिसूंक ना । 
ती एक बोली , तिका व्याकरण ना , तिका साहित्य ना अशें म्हणून काल - पयर तिचे विरोधक तिका हिणसायताले । 
ते उपरांत बुध्द तत्वगिन्यान हांगा थंय थोडें वाचिल्लें । 
हांव सूर्य खंय दिसता काय पळोवंक लागलो । 
बरोच वेळ हांव सूर्य उदेवपाची वाट पळयत जनेला कडेन उबो रावलो । 
घरा कडेन आई केन्नाय सांगताली , जेवतना उलोवप ना । 
साहित्य अकादेमी म्हळ्यार साहित्य सेवक मंडळ न्हय । 
मागीर एक दोन मराठी मनीस तातूंत विरोध करपी आसूं । 
तें कर्तव्य पाळप म्हळ्यार दुसरे भाशेचेर अन्याय करप न्हय , दुसरे भाशेचो दुस्वास करप न्हय । 
१९७३ वर्सा पुस्तक रूपान ते आयले खरे । 
पूण ते ताणीं बरयल्ले धा वर्सां आदीं । 
ते उपरांत थंय वचपाची संद म्हाका मेळ्ळी । 
अशे वेळार धा रुपया म्हणटात ते त्या वेळार म्हजे खातीर खूब व्हडली रक्कम । 
सिनेमा पळोवपाची । 
हो संवसार जरी आमकां ल्हान दिसलो तरी तो ल्हान न्हय । 
काडून उडोवंक जाय । 
तातुंतले कांय जाण हे आदीं कारवार वो मंगळूर , किंवा मणिपाल बी वचून आयिल्ले । 
गांधीक पुरायेन समजून घेवपा सारकें पुस्तक हें । 
उत्तराखंड जांव ते मागीर । 
पुणून पंदरा पंदरा दीस तांकां वेळ मेळनाशिल्लो । 
ल्हान न्हय । 
आनी , फिरंग्यांनी तिसत्यो वादर्‍यो करुन उडयल्लो कोंकणी लोक जे मेरेन « एक भास , एक लिपी , एक साहित्य » ह्या सुतांत आपणाक गुंथून एक « कोंकणी समाज » म्हूण मुखार येवचो ना आनी एक « कोंकण » घडोवचो ना ते मेरेन ते कोणाक न्हिदूंक दिवपाचे नात । 
धोंगसून धोंगसून ताका जागयत रावपाचे आसात । 
हाका व्यासंग जाय , साधना जाय , सातत्य जाय , तपश्चर्या जाय । 
साईबाबा पावता । 
स्वराज्य जोडून आतां अर्द शतमाना वयर काळ गेलो । 
एक फावट नोकरी मेळ्ळी म्हणटकूच ती सुटची न्हय म्हूण « युनियनां » तयार केलीं । 
जो वयर आसता ताणेंच लोकांक देख घालून दिवंक जाय । 
पुणून देश घडोवपाक जो मुखार सरला तो म्हणटलो , म्हाका हाचें कांयच पडून वचूंक ना । 
ब्राह्मणांचीं कामां आशिल्लीं शिकप - शिकोवप , यज्ञ करप , यज्ञ करून घेवप आनी दान करप - घेवप हीं स । हांचे कडेन शस्त्रां कित्याक आसतलीं ? दान , यज्ञ , अध्ययन हांचे भायर शेतकाम , गोरवां राखण , वेपार आनी सावकारी हीं कामां नेमून दिल्लीं वैश्यांक । 
तिका घरफोडी , चेटकीण , अवदिसा बी कितें कितें म्हणपाक लागली । 
रांदूंक येना . . . म्हाका जाल्यार च्या लेगीत करूंक येना । 
उपरांत हाणें , ताका , ताणें हाका , हाणें हाका आनी ताका , ताणें आनी हाका अशें करतां करतां ही खबर सगल्याक पातळ्ळी । 
तो खूब गंभीर तोंड करुन बस । 
शिकपी भुरगीं मात बोब मार मारून बोवाळ करी । 
तांणी तिका वेंग मारली । 
ती चुरचुरली । 
रंगा गेलो आनी मातसो वेळ तो बसून रावलो । 
मातसो भिवन ताणें दोळे उगडले । 
पूण भिरांत दिसपाक लागली । 
इतल्यांत एका हातांत चिमणी आनी दुसर्‍या हातांत कितें तरी जड वस्त घेवन इस्काद करकरायत मामा सकयल देंवलो । 
तांकां पळोवन तो भियेलो । 
आतां रोखडेंच टणटण । 
जनेल धांपलें । 
कोण आड्डतालो , कोण हांसतालो , तर कोण रडटालो । 
भोंवता भोंवता ताचे वाडिल्ले केंस आनी खाडाचेय केंस पिकपाक लागून धवे जाले । 
पयलींचो आंगलोट उरलो ना । 
अशी खोस ताका आनीक केन्नाय जावंक नासली । 
पयलीं शाळे खातीर एक घर बांदून घेतलें । 
अशें सांगून तांकां विनोवपाक लागलो । 
तातूंत भिजलो । 
एकलो ताका वळखलो । 
ताणें उठून ताका बसपाक सुवात करुन दिली । 
जोर आयिल्लो । 
आनी खोलायेंत देंवन ताणें आपणाले विचार घडयल्ले । 
एक दीस ताका असलोच आंगान घटमूट एक भिकारी मेळ्ळो । 
उरिल्ले मुखार चलत रावले । 
जे जे कोण ताका मेळ्ळे तांकां ताणें हो प्रस्न केलो । 
ताणें तिका एक रुबल काडून दिलो । 
तिणें आनीक थोडे पयशे मागले । 
ताका पावोवपाक ती दारा मेरेन आयली । 
आनी मेळ्ळेंशें दिसलें तें सुखा सारकें दिसलें ना । 
देव आनी मनीस हांचे मदीं एक दलाल जाय म्हणटात , आनी तो सांगता तें खरें मानतात । 
शहर विकास मंत्रालय , महसूल आनी सहकार खातें , कृषी मंत्रालय , अन्न आनी नागरी पुरवण खातें गृह मंत्रालय अशीं कांय « खातीं » हें काम हातांत घेवन बसल्यात । 
सरकार आयज सुमार ब्याण्णव रेफ्यूजी कॅम्प थंय चलयता । 
म्हळ्यार , शेंकड्यांनी वर्सां सावन एकठांय रावन आयिल्ली गुजराती समाज आयज फुटून कुडके कुडके जावन पडला । 
हुशार , बुदवंत , अभ्यासू आदवोगाद साप थोडे । 
हांव स्वता एक लेखक आशिल्ल्यान , ताका हांव सृजनशील कलाकार आनी अनुवादक लेखक संपादक म्हूण तेळटां । 
म्हाका पांच काका । 
अशी ही कस्तुरी । 
प्रतिसाद दिवपी । 
तोखेवपी । 
थंय केन्नाच काटकसर करची ना । 
तरी लेगीत उलयली । 
निमाणें वायट खबर आयली । 
आमी हरले । 
आतां कस्तुरी फकत एक याद । 
मदींच लयेच्या चलनात खाली मात्रा आसची तशी तो उलयतना पॉज घेता आनी तुका पळोवन आं . . . आं . . . असो प्रस्न करता । 
ताचे पयलीं ताणें तुका एक ओपार मरिल्ली आसता । 
खूब जाण म्हणटाच - संजीव कुवाड्यांनी उलयता । 
म्हाका दिसता , तो काव्यमय उलयता । 
पोंदा एक वळ । 
आत्मीक समाधान घेता तोच कलाकार समाधान दिवंक शकता । 
व्हड करची । 
वेळाचें म्हत्व आनी मोल समजून ते प्रमाण वागप ही एक साधना । 
कुळागराचें आनी म्हजें नातें इतलें दाट कित्याक ताका कारण आसा । 
व्हडले सोपे । 
ल्हान सोपे । 
पूण मागीलदार । 
वा ! त्या भायल्या मुखेल दारा भशेन कसलोच ताण हांगां ना । 
जाय तसो जाय थंय तणावा विरयत भोंव । 
त्या भुरग्या कडेन इश्टागत मारली । 
लोकसंगीत आनी लोकसाहित्य असो कितें तरी विशय । 
अशीच एक कार्यावळ कांय वर्सां आदीं आयकली । 
तबलें ही लय ताल आनी ठेको हांची घड्याळ । 
नाटक - सिनेमा - नाचांतलो कलाकार वा शब्दांचो कलाकार म्हणजे लेखक हो पयलीं बरो शाणो परिपक्व मनीस आसूंक जाय अशें कांय जाण म्हणतात । 
हाचेर उपाय एकूच । 
ताका पळयत रावप । 
पळयत रावप म्हणजेच स्विकार करप । 
पळयत रावप आनी हांसप । 
कारण हांसतकच ताण पयस जाता । 
हांव आनी म्हजो भाव अमोलभाई तो खेळ पळोवन अजापीत जाले । 
म्हाका तो खेळ खूब आवडलो । 
कसलीय गजाल आवडली काय तातूंत रमून खोल खोल वचप ही म्हजी जल्मजात आवड । 
अलंकारीक भास आसता । 
कथानक आसता । 
मन आनी बुद्द हांची शीममेर जंय सोंपता , थंय हें काळजाचें साम्राज्य सुरू जाता । 
तो टणक आसता । 
दूख आनी वेदना हातूंत मुलभूत फरक आसा । 
दूख मरणा उपरांत , अपयशा उपरांत येता । 
तर वेदना सदांच निर्मिती फाटल्यान आसता । 
मनीस सगळ्यांत चड राखता तें हें साम्राज्य । 
हेरांक थंय रीग ना , स्थान ना । 
खबर ना । 
तें खूब गूढ , दैवी , अनाकलनीय आसा । 
सैमांत जें जें म्हण जिवे आसा तें सोबीत आसा । 
तें तशेंच सोंसून घेत हांव चलूंक लागलो । 
तिकेट घेताना कंडक्टर म्हजे सरी सुटे मागूंक लागलो । 
ही फूट जाय ते फावट दुस्मानपणाचें रूप घेता । 
तरीय लोक घराबो करून समाज बांदून कित्याक रावतात ? 
कशे रावतात ? 
फकत गरज । 
मुसलमान शिंप्यान शिंविल्ले कपडे घालतलो पूण ताका आपलो मानचो ना । 
एक दीस खबर आयली चली उज्यांत लासून मेली म्हण । 
तो धांवन धांवन गेलो । 
कांय वेळान आवय घुडा सरी गेली । 
ती धाकल्याक तशीच सोडून शाळे वटेन धांवली । 
पूण तिणें ताचे वटेन लक्ष दिलें ना । 
खंयच्यानय बांदून हाडून गुलाम म्हण विकूंक लागलो । 
थंय तीग जाण एक सागवानी झाड आड घालून तें कातरताले । 
फाटीकणो तुटून तो थंयच पडलो । 
पुराय रात ताची खबर नासली । 
पूण ताची व्याख्या करप , ती विस्कटावन सांगप बरेंच कठीण । 
ती पोन्ने घेता आनी नवीन अविश्कारय घडयता । 
संस्कृती वाठारा प्रमाण दिशा बदलता पूण ती दिशाहीण मात नासता । 
जेन्ना ताका आपल्या लागणुके वांगडा प्रामाणीक रावप अशक्य जालें तेन्ना ताणें सायनायड खावन जीव दिलो । 
एक दीस ताचो उजो पेट्टा आनी मोटो विद्वाट जाता । 
संवसार असो विद्वाट परत परत पळयत आयला । 
एक राम आनी रावणा मदीं , दुसरें पांडव आनी कौरवा मदींं । 
म्हण तांचे मुखवटे घालप सोंपे आसता । 
हो आनंद घेवंक खंय ते लोक शेंकड्यांनी डॉलर खर्च करतात । 
हिंसा पळोवंक इतले पयशे खर्च करप कितलें विचित्र दिसता न्हय ? 
केन्ना म्हाका दिसता आपलो भारतीय समाज हो बुद्धिभ्रंश जाल्लो समाज आसा । 
बळ वापरचे परस ब्रेनवाशिंग करप सोंपे आनी निरुपद्रवीच आसता । 
तरनाटे हाकाच मोग म्हणटात । 
हाका मोग म्हण कोणें नांव दिलें काय ? 
खरोच तो फिशाल मनीस ! 
वयले वयल्यान पळयतना हें व्यक्तिगत जैत अशें दिसता । 
पूण तें खरें न्ही , वांगडाच ताणें समाजाक व्हड केला , सुंदर केला । 
तो धांवत वता , मजतीक उलो घालता । 
असो ना भिवपी मनीस अवसानघातकीपणान आपलो जीव व्हगडायता , जो मोलादीक आसता । 
निवेदन आनी शैली खूब कलात्मक आसता म्हण लोक ते इतलें वाचतात । 
वांगडाच मनशालें जिवीत सत्य , शीव आनी सुंदर आसा म्हण सांगता । 
सदांच अस्वस्थ रावचे पडटा । 
तो खरें तर परमळच । 
हो वास अणभवूंक मरचे पयलीं एक फावट तरी मुसुंडेर वचचें आनी मडें पुराय जळून जायसर रावचें । 
हांगाच सैमीक संपदेची विशम विभागणी जाता आनी थंय सावनच अन्याय सुरू जाता । 
तुमी थंय पळयतात ? 
ना , तातूंत अजाप कांयच ना । 
हांव तर सदांच पळयतां , म्हणच हांवें होच बेंच म्हजे खातीर वेंचून काडला । 
लोक आपलें नांव आठ धा म्हयन्यां पयलींच नोंद करून दवरतात । 
तशें सोयरीक आनी लग्न हांचे मदीं इतलें अंतर बरें न्ही । 
हांव तर वर्सां सावन हें पळयत आयलां । 
केन्ना केन्ना असो भ्रम जाता , पंदरा वर्सां पयलीं म्हगेल्या लग्नाक जे लोक आशिल्ले तेच आज बीन आसात , तीच घोड्यागाडी , तेच जंय थंय भोंवपी शिपाय . . . 
पूण ही खूब फाटली गजाल । 
हय , ताणें प्रश्नांचो पावस घालो आनी हांव मुर्खा वरी ताचें तोंड पळयत रावलें । 
आनी म्हाका पयलेच फावट कळ्ळें , आतां वेगळें जावंक कोर्ट कचेरीक वचची गरज ना । 
पूण हांव केन्ना ल्हव जालें ना । 
फकत निर्णय दितात - कोण अपराधी , कोण अपराधी न्ही . . . हेंच तर कठीण आसता । 
त्या दिसांनी म्हजी कूड थंड बर्फा वरी जाताली । 
पूण तो पेटोवंक ताचे भितर एक शिलिंग घालचो पडटालो । 
भितर पुस्तकां चिड्डून भरिल्लीं । 
पूण खूब वेळ मेरेन पार्कांत कोण मनीस आयलो ना । 
हांवें ताचो हात धरलो । 
म्हाका दिशिल्लें , ती विचारतली , खंय काय म्हण , तेन्ना हांव तिका अजापीत करतासलो । 
पूण तिणें कांय विचारलें ना आनी आमी रस्तो पार करूंक लागले । 
आमी जेन्ना पार्क सोडून मुखार पावले तेन्ना तिणें प्रश्नार्थ नदरेन म्हजे वटेन पळयलें - जशें ती आपल्या सुरक्षीत कवंडाळ्यांतल्यान भायर वताली । 
हे फावट हांवें तिका कप दिलो तेन्ना तिणें म्हजे वटेन पळयलें लेेगीत ना । 
आनी म्हाका एक विचित्र विचार आयलो । 
ती विचारी नासली , ती पळयूय नासली । 
ती चिंतताली , तो तिचे वांगडा आसा । 
तो खंय गेल्लो काय म्हण । 
दिल्ली एक विचित्र शार । 
कांय अश्यो सुवाती आसात जंय ते सदांच दिसतात । 
परत गरमी आयली आनी लोक भायर वचूंक लागले । 
नेपाळ ? 
ताणें दोळे उकते केले आनी तो हासूंक लागलो । 
तो खूब म्हयन्यां फाटीं गेल्लो जेन्ना ते वांगडाच आसताले । 
आनी ती दोळे व्हडले करून हर एक वस्त पळोवंक लागताली . . . 
तातूंत मटर घातिल्ले । 
कोणेंच न्ही । 
तिणें चावी भायर काडली , गेटीचें कुलूप काडलें आनी भितर आयली । 
तोंड धुंवता आनी तशीच धांवन आपलेे कुडींत येता । 
ते बडी उखलतात । 
मुखार कित्याक पातळ्ळे नात , हाची इतिहासा कडेन सारकी जाप ना । 
तो आयला आनी गेला । 
ताका गंद , कुंकूम लावन वस्त्र गुठलायतात वा न्हेसयतात । 
इत्सा पुराय जाले उपरांत दिल्लें उतर पाळप जाता , ताका « आंगवण पावप » म्हणटा । 
हे « आयतार » पुजून सुर्याविशींचो कृतज्ञताय मनीस उक्तायता । 
चवथ्या आयताराक « पोळे » : पोळ्यांचो निवेद दाखयतकच आयतार पळटा असो समज आसा । 
हाका « पास्कांची परब » अशेंय म्हणटात । 
अशें सांगप जाता । 
पयलीं सावन पडत आयला । 
युरोपियन लोक १३ आंकडो चड वायट मानतात । 
११ , १२ आनी बद्द १४ , मदलो १३ नाच । 
शिकिल्ले सवरिल्ले लोक तर कांय वेळार इतलें अडाणीपण करतात की तांचे परस अशिक्षीत लोक बरे अशें म्हणचे पडटा । 
आनी विजेते आसतनाच तांणी हें दिवप घेवप केल्लें । 
कित्याक , ते « आर्य » आशिल्ले । 
मनीस कसो दिसता । 
मोटो कर्तृत्वी । 
म्हूण तांकां « पुरंदर » पदवी लोकांनी दिल्ली । 
पोन्नी इराणी आनी पोन्नी वेदीक हांच्यांत खूब सारकेपण दिश्टी पडटा ते खंय हाकाच लागून । 
पालेल्ले रूख फुलतात । 
फुलिल्ले फळटात हें ते सदांच पळेत आयिल्ले । 
ते वेगळ्या वेगळ्या कारणांक लागून हांगा आयिल्ले । 
कोण आसर्‍या खातीर आयिल्ले , तर कोण आनीक कित्या खातीर आयिल्ले । 
पुणून येवन सासणाचे हांगाच रावतले अशें थारावन आयिल्ले । 
कित्याक काडलो ? भृगु वंशाचो आनी कुरू वंशाचो कसलोच संबंद ना । 
परशुराम रामा आदलो अवतार आनी राम कृष्णा आदलो अवतार । 
आनी एक एक यूग तीन तीन , चार चार हजार वर्सांचें , अशें खासा महाभारतूच सांगता । 
अती - मानवी । 
ताचोय कांय बायलां कडेन संबंद आयला । 
उर्वशी अप्सरा । 
तर उलुपी नागकन्या । 
ना म्हणूंक येना । 
ल्हवू ल्हवू करुन ते दक्षिणे कडेनूय पातळपाक लागिल्ले । 
पुणून ते खातीर तांकां दुशण दिवंक येना । 
ही गरज रामानंद , कबीर , रइदास , नानक , दादू , चैतन्य हांणी भागयली । 
सोदल्यार थंयच तुका तो मेळटलो अशें सांगपाक लागले । 
केन्ना कित्याचो दुरुपेग करीत , सांगूंक येना । 
तो रोमाक गेलो आनी ताका येवरोपी रंग लागलो म्हूण तो हांचे पसून मातसो वेगळो पडलो । 
पुणून मातसोच । 
शी । 
हाचे परस रानवटी लोकांचो धर्म बरो , अशें म्हणचे नात ते ? 
कुरुक्षेत्रा वयलें झूज सोंपलां । 
« हाका जैत म्हणपाचें , जाल्यार मागीर हार कित्याक म्हणपाची ? » 
हो प्रस्न ताचे मुखार आसा आनी ताची ताका जाप मेळना । 
तो संस्कृत शिकता । 
संस्कृत शिकप सोंपी गजाल न्हय । 
हांवें ताचे मुखार म्हजी एक अडचण दवरली । 
पुणून महाभारत एक काव्य । 
एक महाकाव्य । 
मुखार वचपा बदला फाटीं फाटीं सरत रावपी । 
जो सदां आसता तो कालचे सारको आसना । 
आमी आमचें पळेतले , तुमी तुमचें पळेयात , ही नीत ताणें सोडुनूच दिवंक जाय । 
ताका उपरांत मैदाना भायर व्हरचो पडलो । 
सर्त करप वायट न्हय । 
फाटले खेपे नोव्हेंबर 2011 वर्सा युएईंत तांणी श्रीलंके आड 4 - 1 अशें जैत मेळयिल्लें । 
हो पंगड इकरावे सुवातेर आसा । 
जर पाकिस्तान ही माळ 3 - 0 अशी जिखली जाल्यार भारता खातीर ती लजेची गजाल थारतली । 
तांचे 27 गूण आसात । 
फाटलीं पांच वर्सा तो हे सर्तींत वांटो घेता । 
पूण पयलेच खेपे ताका ही सर्त जिखप शक्य जालें । 
तांचे 16 गूण जाल्यात आनी हो पंगड सातवे सुवातेर आसा । 
फाटलीं दोन वर्सा ज्योकोविच ही सर्त जिखता । 
पूण चर्चिला आड तांका जैत मेळप कठीणच । 
सर्तींतलें पयलें जैत जोडपाक ताका तिसरे फेरये मेरेन वाट पळोवची पडली । 
बॅर्डिक ही सर्त सेगीत 10व्या वर्सा खेळटा । 
पाकिस्ताना परस तो चार गुणांनी फाटीं आसा । 
पाकिस्तान 109 गुणां सयत चवथे सुवातेर आसा । 
तो धावे सुवातेर आसा । 
हे मॅची आदीं सेगीत दोन मॅच वगडावपी पंजाबान जैता खातीर बरोच नेट लायलो , पूण तरी आसतना ताका येस मेळूंक ना । 
फाटल्या आठ पैकी सात मॅची हो पंगड जिखला । 
तो 28 बॉल खेळ्ळो आनी तांणे दोन चवके मारले । 
ते भायर हेर वैयक्तीक इनामां मदीं बरो बॉलर , बॅट्समॅन , फिल्डर हांचो आसपाव आसा । 
तरी मुरलीचो अणभव पळोवन ताका पयली पसंती मेळटली अशें म्हणपाक जाता । 
फुडल्या धा ते बारां दिसांनी खर मेहनत घेवन पयले टॅस्टी खातीर तयार रावचे पडटले अशें ताणें मुखार म्हणलें । 
भारत 119 गुणां सयत पयले सुवातेर आसा । 
दुसरे सुवातेर इंग्लंड आसा । 
तो आठवे सुवातेर आसा । 
आनंद चार डावा उपरांत दोन गुणां सयत तिसरे सुवातेर निसरलो । 
युनायटेडा वतीन 2003 ते 2009 मेरेन खेळपी रोनाल्डो आपले आदल्या पंगडा आड खेळपाक उमेदीन आसा । 
ताची कबलात जून 2014 मेरेन चालू आसतली । 
खूब काळ खेळप आनी सातत्यान बरें प्रदर्शन करप तो म्हान आशिल्ल्याची निशाणी आसा अशें क्लार्कान मुखार म्हणलें । 
श्रीलंका बांगलादेशा आड दोन टॅस्टींची माळ खेळटलो । 
ताणें 12 चवके आनी दोन सके मारले । 
सवे फेरये उपरांत आनंद जोड रितीन दुसरे सुवातेर आसा । 
आनंद तिसरे खेपे धव्या घुलांनी खेळ्ळो , पूण ताका ताचो फायदो करून घेवपाक जमलो ना । 
त्या वेळार 800 धांवपीच वांटेकार जाल्ले । 
अंदूं वर्सां 5000 तरी धांवपी अपेक्षीत आसात अशें इब्राहीमान सांगले । 
फाटले कांय दीस तो खेळटलो काय ना हे विशीं दुबाव आशिल्लो । 
शिलाँग लाजाँगाचो पंगड 19 गूण घेवन धावे सुवातेर आसा । 
तो एक व्हड खेळी करता , जाल्यार तो सहज आनीक दोन तीन वर्सां खेळपाक शकता अशें रणतुंगान म्हणलें । 
तरी आनीक एक गोल मारप तांकां शक्य जालें ना । 
ते आदीं पयल्या दिसाच्या 7 बाद 316 वयल्यान ऑस्ट्रेलियेन आपल्या पयल्या डावाक मुखार सुरवात केली । 
ताणें हो बॉल सरळ गोलांत रिगयलो आनी गोल केलो । 
हातूंत नाबाद २००चो आसपाव आसा । 
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट आपले खातीर आतां फाटीं पडल्या । 
दुसरे वटेन मॅकुलमान आपलो अर्द शेंकडो पूर्ण केलो । 
ताका जीवनदान मेळिल्ले । 
ताचे आतां ११० गूण जाल्यात आनी तो चवथे सुवातेर निसरलो । 
ताचे १२८ गूण आसात । 
इंग्लंड ११८ गुणां सयत दुसरे सुवातेर आसा । 
१०४ गुणां सयत पाकिस्तान पांचवे सुवातेर आसा । 
पूण ल्हवू ल्हवू ल्हवू करून गंगा स्थान सोडीत गेली । 
आदिनाथ भगवान दिक्षा घेवन 400 दिसांनी वैशाख शुक्ल तृतिये दिसा हस्तिनापूरांत आयिल्ले । 
मागीर ह्या दिसाक अक्षय तृतिया म्हणूंक लागले । 
भारतांत सगले मेळून 12 चक्रवर्ती सम्राट जाले । 
अशे तरेन हेर जायत्यो धर्मशाळा सहज मेळूं येतात । 
म्हणल्यार अशें क्षेत्र जंय कितेंय तरी असादारण अशें घडटा वा कसलो तरी चमत्कार जाता । 
म्हणल्यार जर सादारणपणान कितेंय मागलें जाल्यार ताचे परस कितलेंशेंच चड मेळटा । 
दुसरे सकाळीं जेन्ना ती सुवात खणली तेन्ना 
देवळा मुखार एक अत्यंत आकर्शक स्तंभ उबो आसा । 
अशें म्हणटात । 
हे होंवरेंत ल्हान ल्हान ल्हान तळीं आसात । 
हें एक हजार वर्सां पोरणें बत्तिसा देवूळ , मोटे विज्ञानीक रितीन फातर वेवस्थीत रचून परतून बांदलां । 
मंदीर पुराय जाता म्हणसर धारावर्षा आनी सोमेश्वर देव भायर पडिल्ले । 
बस्तरांत दंतेश्वरी माई भायर शीव , गणेश , विष्णू , सूर्य , भैरव हांच्यो मुर्ती आसात । 
घसघसो सकयल देंवून पळयल्यार चड बरो दिसता । 
पुर्विल्लें स्मारक काळा वांगडा नश्ट जालें जावये । 
हांचो काळ 500 क्रिपू ते 300 क्रिपू मेरेन आसा । 
संगमकाळ 300 वर्सा । सावन 800 वर्सा मेरेन आसा । 
हांगा वर्सभर सरासरी 48च दीस पावस पडटा । 
हती , हरण , वानर , मोर आनी हेर प्राणी रस्त्याच्या दोनूय वटांनी पळोवपाक मेळटात । 
गावी हें आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार नामना जोडपी इको-टुरिजम केंद्र । 
गावी हें केरळाच्या रान विकास केंद्रा कडेन आसा । 
गावी हो रानवटी पशू निरिक्षण , ट्रॅकींग हांचे खातीर योग्य वाठार । 
हांगा कोगूळ , चातक , सुतारपक्षी , मोर आनी हेर सुकणीं मेळून 260 जाती रावतात । 
वांडिप्पेरियारांत च्या , काफी , मिरयां , बी पिकयतात । 
हांगा सरकारी शेतां नी फुलांचें पोरसूं आसा । 
इडुक्की रानवटी जिवांचें अभयारण्य इडुक्की धरणा लागींच आसा । 
वंडिप्पेरियाराक च्या , काफी , मिरयां , बी पिकयतात । 
हती , हरण , वाग , मोटवे शेंपडेचो वानर अशे जिनसांवार प्राणी हांगा मेळटात । 
वागामणा विशीं कितल्योश्योच दंतकथा आनी काणयो प्रचलीत आसात । 
तांबड्या फातरांनी बांदिल्लें हें कोट त्रिकोणाकृती आसा । 
ही सुवात मिठाय , शेवयो , कपडे आनी बिरयानी हांचे खातीर फामाद । 
हांगा एक भुरगें अकस्मात प्रगट जालें । 
वळपट्टणमाक च्या , काफी , चुरो , काजू , हांची बी लागवड आसा । 
अंचुतेंगुचें पयलें इतिहासीक यादस्तीक « इंग्लीश कोट » सुरक्षीत आसा । 
कोटा भितर एक मसंड आसा जातूंत सुमार 1704 वर्साचीं पोरणीं थडीं आसात । 
राजा रवी वर्मा खेरीज ताची भयण आनी मामा लेगीत कुशळ चित्रकार आशिल्ले असो उल्लेख मेळटा । 
खासा गजाल अशी आसा की हे इश्ट कीड गायडोंळांक खायनात । 
भारत हो सदांच एक कृषी प्रधान देश जावन आसा । 
मोल थारावणी फकत साकरेच्या मोलाच्या आदाराचेर करतात । 
केंद्र सरकरान 2009 - 10त भारतीय ऊस नियंत्रण कायदो , 1966त संशोधन करून ऊस मुल्य नियंत्रण अध्यादेश , 2009 चालू केल्लो । 
वास्तवांत ऊस उत्पादन खर्च सेगीत वाडत आसा । 
जेन्ना थळीय खरेपण हाचे सामकें विरुद्ध आसा । 
तरी आसतना हाका « रांदनिची राणी » म्हणटात । 
आयज बागकाम आमची आवड न्हय तर गरज जाल्या । 
आयज हे उद्यान पर्यावरण रक्षेंत आमचे सतर्क राखणदार आसात । 
हातूंत पासय मारपा खातीर योग्य सुवात , भुरग्यांक खेळपा खातीर फावोशी जागा जाय , हे लक्षांत दवरपाक जाय । 
हरशीं केंद्र सरकारा वतीन जमीन सुदार कार्यक्रम , वसाड जमीन सुदार कार्यक्रमा वांगडा जायते कार्यक्रम करतात । 
हो थर पीक उत्पादना खातीर महत्वपूर्ण आसता । 
अशें तरेन हाची आंबसाण वाडटा आनी हातूंत शेती जायना । 
हुंवाराक लागून कृषी योग्य जमीन प्रभावीत जाता । 
शेती विज्ञानीक मानतात की रोंप्याचें मुखेल जेवण उदक आसता । 
हाका लागून उदक वेवस्थापन खूब गरजेचें आसा । 
हाचे मुखेल कारण आशिल्ले विकसीत तरेची निवड , रासायनीक सारें , जंतुनाशक , शिंपणी बी । 
जर माती वेवस्थापना वटेन योग्य तरेन लक्ष दिवंक ना जाल्यार फुडाराचें शतक उपासमार , कुपोशण आनी भुके पासून जाल्ल्या दुयेसांतल्यान वाटावपाक शकना । 
तेन्नाच तिगपी आनी सेगीत उत्पादन शक्य जातलें । 
एक कृषी प्रधान देशा खातीर पिकाळ कृषी जमनीचो असलो तिरस्कार योग्य ना । 
तंत्रीक आनी सामुहीक प्रयत्नांतल्यान कृषी उत्पादन आनी उत्पादकताय वाडोवपाक शकता । 
आमचो देश कृषी प्रधान आसा । 
जैवीक शेती खातीर आकर्शण आनीक वाडोवपाक जाय । 
पीक कातरल्या उपरांत उरिल्ली पीक संपत्ती जळोवप शेता खातीर आत्मघातकी पावल सिद्ध जावपाक शकता । 
हातूंत तरे - तरेचें जिवाणू उपस्थीत आसता । 
ज्वारी पिकोवपी राज्यां उत्तर प्रदेश , राजस्थान , पंजाब , हरियाणा , मध्य प्रदेश , हिमाचल प्रदेश , उत्तराखंड आनी गुजरात ही मुखेल आसात । 
ज्वारीची सरासरी उत्पादकताय १९ । ६ क्विण्टल प्रती हॅक्टर आसा । 
ज्वारी एक वेवसायीक आनी उद्येगीक पीक । 
ज्वारी एक पौश्टीक , भलायकी वाडोवपी वा सुपाच्य धान्य आसा । 
ज्वारी शेती खातीर थंड आनी वलें हवामान सर्वोत्तम आसता । 
ओम प्रकाश सांगता की तो सामान्य शेतकार आशिल्लो , पूण जेन्ना ताणें मेंथाची शेती सुरू केली तेन्ना तो खास शेतकार जालो । 
हाचें तेल काडटात जे विक्स , टूथपेस्ट , थंड तेल बी भरपूर प्रमाणांत वापरतात । 
भारतीय जेवणाक सगल्यांत सुवादीक आनी बरें मानतात । 
हांगाचें हवामान आनी वातावरण मसाल्या वांगडाच नाल , काजू बी हांचे खातीर खूब योग्य आसा । 
हांगां पिकयल्ले मुखेल मसाले आसात - लवंग , मिरयां , हळद , तिखी , दोन तरांची ल्हान - व्हड वेलची , जायपत्री , मिरसांग बी । 
सदां पाव परस अर्दो ल्हान कुलेर तिखीचो पिठो घेतिल्ल्यान गोडेंमूता सारक्या रोगा पासून वाटावं येता । 
वेलची दोन तरांची आसता , ल्हान आनी व्हड । 
वेलची जेवण पचोवपाक मदत करता । 
हे जेवण सुवादा वांगडाच सया भेटयता । 
भारतीय सुके मिरसांगाचें पारपांरीक गिरायक मलेशिया , श्रीलंका , बांगलादेश आनी इंडोनेशिया आसा । 
हेर मसाल्या वरवीं कोथमीर आनी वट्टेलांव लेगीत एंटिऑक्सिडेंटाचें काम करता । 
लसूण खोंकली , थंडी हातूंत प्रभाव दाखयता आनी फफूंदजन्य कातीच्या दुयेंसां पासून राखण करता आनी विशाणूरोधी आसा । 
हाची पूर्णरूपेण वाडे खातीर सुमार १५०० ते ३००० मिलीमिटर सरासरी वर्सुकी पावस तशेंच २१० ते ३५० सेल्सियस सरासरी तापमानाची गरज आसता । 
कित्याक तर वेनिला एक वेल आसा देखून हाचे वाडी खातीर आदार तशेंच ५० प्रतिशें मेरेन सावळेची गरज आसता । 
चडशें हळडुवे , दुर्बळ वा पोरण्या वालीक कातरून वेगळें करता । 
जेन्ना रोंपो फुलपा खातीर तयार जाता तेन्ना उत्तर पूर्व मानसून उपरांत शिंपणावळ बंद करपाक जाय । 
जातूंत ८.५ लाख टन उत्पादन दर वर्सा मेळटा । 
फळ खूब कमी मेळटात । 
शेत नडणी पासून सुकपाक जाय । 
तुळस ही भारतीय संस्कृती आनी परंपरेचो एक अभिन्न आंग । 
नायट्रोजन , फॉस्फोरस आनी पोटाश १ : १ : १ मोलांत दिल्ले उपेगी आसता । 
नडणी लेगीत काडपाक जाय । 
भारताचें विशेश धान्याचें पीक गंव , तांदूळ , मको , जव , ज्वारी , बाजरी आसा । 
हाचो उपेग मुखेल रुपान चपाती ( रोटी ) करपा खातीर करतात । 
रोवपा पयली सारें बियांच्या 10 सेंटीमिटर ( 4 इंच ) सकयल घातल्यार पीक वाडटा । 
सामान्यपणान नायट्रोजन ८० - १२० किलो , फॉस्फोरस ४० - ६० किलो तशेंच पोटाश ४० किलो प्रती हॅक्टराची शिफासर करता । 
१० - २० किलो प्रती हॅक्टर पोटाश घालप चडशें फायद्याचें मानतात । 
तांदळाचें उत्पादन हेर धान्या परस चड आसा । 
हें उत्तरी मध्यप्रदेश , पंजाब , हरियाणा , हिमाचल प्रदेश , बिहार , पश्‍चीम बंगाल , जम्मू - काश्मीर , उत्तरप्रदेश , गुजरात , महाराष्‍ट्र , कर्नाटक , तामीळनाडू , बी हांगा रोयतात । 
चार म्हणूनय हाचो उपेग जाता । 
बाजरी खावपाक आनी चार दोनाय खातीर रोयतात । 
उत्तर प्रदेश , राजस्थान , हिमाचल प्रदेश , हरियाणा , बी हांगा हें चड रोयतात । 
देखून १५ किलो नायट्रोजन आनी २५ - ४५ किलो फॉस्फोरस प्रती हॅक्टर घालप लाभदायक जाता । 
हाचें उत्पादन उत्तर प्रदेश , मध्य प्रदेश , हरियाणा , बिहार , राजस्थान , महाराष्‍ट्र आनी दक्षिणी भारतांत विशेश रुपांत जाता । 
मसुरीची शेती मुखेलपणान उत्तर भारत , मध्य प्रदेश , महाराष्ट्र , बी जाता । 
भिकणांत ४४ - ५० प्रतिशें तेंल आसता । 
हांचो उपेग तेल , मसालो तशेंच वखदां खातीर करतात । 
हातूंत ४६ - ५२ प्रतिशें तेल मेळटा । 
हातूंत ३५ - ५८ प्रतिशें तेल मेळटा । 
पुर्विल्ल्या काळा सावन मसाल्याचे वेगवेगळे उपेग जायत आसा । 
हाची शेती एकतर वेगळीच करतात वा कॉफी आनी सुपारे बरोबर जाता । 
तीं केरळ , कर्नाटक आनी तमिळनाडू , बी हांगा मुखेल रुपान पिकयतात । 
चटणी , लोणचें , वखद , बी हातूंत हाचो उपेग करतात । 
हाचो चडसो भाग निर्यात करतात । 
हळद एक म्हत्वपूर्ण मसालो । 
फुलांचेय म्हत्व तांचे जाग्यार वेगळें आसता । 
भारतांत द्राक्षां पंजाब , उत्तर प्रदेश , हिमाचल प्रदेश , महाराष्‍ट्र , कर्नाटक , हैदराबाद , तमिळनाडू , बी हांगा पिकयतात । 
देखून वाठारा भायर दर एकक उत्पादनूय वाडोवपाक जाय । 
फुलांचे देंठ , माळ , बेडी , बी भरपूर प्रमाणांत वापरतात । 
हो मध्यम आकाराचो सदापर्णी आनी अर्दो बेनुल्ल रूख आसा । 
चंदनाचे लांकूड आनी हाचे पासून मेळपी तेलाचो सामको पुर्विल्ल्या काळा सावन उपेग करतात । 
सुवासीत पेय पदार्थांनी हाचो कमी उपेग जाता । 
तांकां निवळ करून सुकयतात आनी मागीर क्यारियोंत रोयतात । 
पयलीं हाका वायरस ( विशाणू ) मानताले । 
भारतांत दर वर्सा ४०००० - ५०००० टन चंदनाच्या लांकडाचें उत्पादन जाता असो अदमास आसा । 
हाचे भायर इंदौर , उज्जैन , मुंबय तशेंच कन्नौज हाचे मुखेल केंद्र । 
देखून विशेश दीस - वेळाचो प्रभाव आसता । 
बासमती तांदूळ चडशे लांब तशेंच बारीक श्रेणीत दवरतात । 
पीक १४५ दिसां भितर पिकून तयार जाता आनी उत्पादनाची तांक २.५ ते ३.५ टन प्रती हॅक्टर आसता । 
चड करून बासमती धानाची शेती रोंपणे वरवीं करतात । 
देखून बेगीन रोंपणी केल्यार पीक चड वाडटा तशेंच आड पडपाचो भंय आसता । 
ऊंच वाडपी बासमती जातींनी अपेक्षे परस नडणी कमी आसता । 
हाचीं पानां कातीच्या घाव्यांक सुसेग मेळपा खातीर चाबतात । 
चमेलीचे तेल बरो परमळ निर्माण करपा खातीर वापरतात । 
हाचें वेपारीक म्हत्व फकत गुलाबा परसय उणें आसा । 
हाचे खातीर वत पडटा अशें शेत जाय । 
हे झाड सुमार 50 वर्सां मेरेन जिते उरता । 
पूण 15 वर्सां मेरेनच हाका खूब फुलां लागतात । 
हाचे खातीर तांबडी रेंवटाळ माती सगल्यांत बरी आसता । 
रोंपे बरे तरेन वाडपा खातीर सारें आनी रासायनीक सारें घालचें पडटा । 
नडणी प्रत्येक दोन म्हयन्या उपरांत नडणी उडोवपा खातीर काडची पडटा । 
हें वखद दर १५ दिसांनी घालचें पडटा । 
हाचो रोंपो खांद्याचो , लांब , भोववर्शी आसता । 
भारत हो एक शेती प्रधान देश आसा जातूंत सुमार ७० प्रतिशें लोकसंख्या शेतीचेर आदारीत आसता । 
लोकसंख्या वाडिल्ल्या कारणान चडशीं जमीन धान्य उत्पादना खातीर लायल्या । 
हाका लागून आस्त आसा की रबीचें पीक वट्ट रोवप फाटल्या वर्सा परस चड जावपाक शकता । 
भाजपाक लोकांचे बरें जाल्लें नाका , म्हूण ताचो विरोध करता । 
देखून एनिमियाचे दुयेंस जाल्ल्या पिडेस्ता खातीर एक लाबदिणें फळ आसा । 
हाचे पसून ताजे , आकर्शक , सुगंधीत आनी सुवादीक जॅम आनी आयस्क्रीम बी करतात । 
स्ट्रोबॅरी हे एक अशें फळ आसा जे फकत रसाळ , सुवादीक आनी दिसपाक सुंदर आसना तर हाका उच्च वर्गीय समाजांत एक विशेश स्थान आसा । 
गरप रसाळ , हळडुवो आनी खावपाक खूब गोड आसता । 
बी ल्हान आनी गरपा पसून सहज वेगळी जाता । 
फळांचो भार ७० - ८० ग्राम मेरेन आसता । 
हातूंत , सप्ताळू आनी जरदाळू पसून तयार जाल्ले रोंपे मूळ देठा खातीर चड उपयुक्त मानतात । 
तातूंत उत्पन्नय बरें मेळटा । 
नोव्हेंबर ते जानेवारी मेरेनचो वेळ हो कापणे खातीर योग्य वेळ आसता । 
हाका लागून शाकाहार्‍यांचो आंकडो वेगान वाडत आसा । 
देखून कापणी चड बेगीन करची न्हय आनी चड उसराय करची न्हय । 
मोडणी अशे तरेन करूंक जाय जेणेकरून तांकां कमी लुकसाण वा जखम जांव येता । 
मेणाचें चड मोटे आनी चड बारीक दोनूय प्रकारचे थर उत्पादना खातीर लुकसाणदिणें आसूं येता । 
कारण स्पश्ट आसा , शेताचो बिगडपी ताळमेळ । 
हें सामान्य संत्रां पसून मेळपी येणावळीच्यान दुपेटीन चड आसता । 
गरज आसा ती जैवीक उत्पन्नाक मुखार व्हरपाची । 
जाल्यार वर्साक आमी सुमार ८० लाख टन युरिया आयात करतात । 
चडशें अशें दिसून आयला की सुमार ७० प्रतिशें पावस दक्षीण - पश्चिमी मॉन्सूना वरवीं झडटा । 
हें केन्ना केन्नाय चड गंभीरय आसता देखून शेतांनी उदक भरता जाका लागून कोंदों , किमसा आनी बाकीच्या पिकांचे लुकसाण जावं येता । 
हाचे निदान फकत उदकाची योग्य खळी करप हें आसा । 
हाका लागून बाजरी देंवली तशेंच पीक कमी जालें । 
ही खूब प्राचीन कृषी तरा आसा । 
कुणगो ( लैन्ड से आऊट ) : कुणग्या वरवींय उदकाचे संकलन आनी संरक्षण करप शक्य आसा । 
देखून पिके चक्र आनी पिके क्रम सादारणपणान पर्यायवाचक शब्द आसात । 
हातूंत ९ - १० प्रतिशें मेरेन पोटाश आसता । 
गोड मुखेलपणान महाराष्ट्र , उत्तर प्रदेश , गुजरात आनी बिहार राज्यांत खूब प्रमाणांत करतात । 
बरोबरच आंतकड्यांच्या घटसाणी खातीर उच्च कॅल्शियम आसता । 
संधिवात , वात आनी पित्त ह्या सारक्या दुयेंसा खातीरय गोड खूब उपेगी आसता । 
बरो रंग वा गोड मेळोवपा खातीर रोस खतखतता तेन्ना रोसांतल्यान म्हेळ्या भागाक भायर उडोवपाक जाय । 
हातूंत खांदी , झुडूप तशेंच झाड हांचो समावेश आसा । 
ह्या वेळार तापमान मध्यम आनी पावस कमी आसता । 
राज्य पुश्प विज्ञान विभाग फुलांच्या शेती खातीर तंत्रीक मजत , प्रशिक्षण आनी इनपूट , घेवपा खातीर आर्थीक मजत सब्सिडीच्या रुपांत दिता । 
हाची शेती जम्मू आनी कश्मीरांत हळू - हळू लोकप्रीय जाता । 
हाची शेती जम्मू आनी काश्मीरांत खूब काळा सावन करतात । 
सामान्यपणान हाच्यो दोन जाती आसात - आफ्रिकी रोजां आनी फ्रेंन्च रोजां पिकयतात । 
राज्याचे हवामान फुलांच्या शेती खातीर खूब अनुकूल आसा । 
आफ्रिका आनी आशिया हाची उत्पत्ती केंद्र आसा । 
गुगूळ गोम एक ओलियो - गोम - रेजीन , लाळ , बाश्पशील तेलाचे मिश्रण आसा । 
८ - ९ वर्सां उपरांत गुगुळाचे गोम काडूंक शकता । 
हाचो उपेग निश्क्रीय वखद निर्माण करपा खातीर करतात । 
गुगूळ एक फातराळ आनी दोंगराळ भागांनी चड मेळपी झाड आसा । 
हाची झाडां कलमा वरवींय तयार करतात । 
कांय वर्सां सावन मिरयांचे उत्पादन ५०,००० टनाच्या लागींच शिमीत उरला । 
आर । सिमिलिसाचो प्रकोप सप्टेंबर ते नोव्हेंबरांत चड आनी एप्रील ते जून मेरेन कमी आसता । 
हाचे सरासरी उत्पन्न १५ - २० टन / हॅक्टर प्राप्त करूं येता । 
जाका लागून उणाव वयर सरून मुखार येवपाक लागता । 
नायट्रोजन उपेग आनी नायट्रोजन यौगिकीकरणांत मजत करता । 
झाड हें एंजायम युरियेजाचे एक अभिन्न आंग आसा । 
वर्स १९९2 सावन वासीन पुरायपणान आडायले । 
हाचे उत्पादन सुमार ८२० मिलीयन टन आसता । 
अंजन चारो हो एक भोववर्शी चार्‍याचे पीक आसा जाची एक फावट रोंपणी केल्ल्यार ६ वर्सां मेरेन पाचवो चारो मेळटा । 
जाका लागून चड आर्थीक लाव जाता । 
हाची कापणी आनी मळणी सहजतायेन जाता । 
हे सोडून नवें अल्प खनीज एंजायम उत्प्रेरक , हार्मोन्स तंत्र विकसीत करपा खातीर आदार करता । 
जनावरांच्या कुडीच्या संघटनेंत हायड्रोजन , ऑक्सीजन , नायट्रोजन , क्लोरीन , कॅल्शियम , फॉस्फोरस बी हांचे योगदान आसता । 
देखीक फ्लोरीन , सेलेनियम , आर्सेनीक बी । 
मेंढरी - बोकड्यांक दर दिसा १५ ते २० ग्राम खनीज आनी गाय म्हशींक ४० ते ५० ग्राम खनीज मिश्रण खावोवपाक जाय । 
आलें हें हिमाचल प्रदेशांतले एक म्हत्वपूर्ण नकद मेळपी पीक आसा । 
पावस सुरू जाय मेरेन आनी उपरांत ३ - ४ फावट शिंपणावळ करची पडूंक शकता । 
ही जात २१० दिसांनी पिकता आनी अंगभरी रोग रोधक आसा । 
हें गुजराता खातीर उत्तम आसा । 
बडीशेप अपचन पयस करपा खातीर विशेश प्रभावी आसा । 
हें पुरायपणान सत आसा की फुलांचो प्रयोग जल्मा सावन मनशाच्या निमण्या वेळा मेरेन जाता । 
जंय ताज्या फुलांचें आयुश्य २ दीस सावन ४ आठवड्या मेरेन उरता , जाल्यार सुक्यां फुलांच्या उत्पन्नांचे वर्स ६ महिन्या सावन १० वर्स मेरेन आसता । 
देखीक जर दीस आनी रात दोनूय वेळार चड तापमान आसल्यार फूल अवस्था वेळान सुरू जाता । 
तशें हेर जातीचे रेशम कीट ३५० - ४०० तांतयां दितात । 
हे तरेन ३० - ३५ दिसा मेरेन शहतुताची पानां खावन हो धवो - गोबरा रंगाचो कॅटरपिलर जाता आनी हाची लांबाय ३/१/२ « आनी रुंदाय १/४ » जाता । 
असलो रेशीम किडो विशेश रुपान आसामांत मेळटा । 
एका कोकुनाचो भार सुमार ६.३ ग्राम आसता जातूंतलो बारीक थर फकत ०.५ ग्राम आसता । 
असल्या किड्यांचे पालन आसाम , बिहार , बंगाल , मणिपूर , उडिसा आनी त्रिपुरा हांगां करतात । 
एका कोशाचो भार फकत ३ ग्राम आसता । 
आयात शुल्क खूब कमी म्हळ्यार १० प्रतिशें केला । 
हाचे परिणामकारक समाधान तर शेतकारांच्या मजबूत संघटने पसूनच मेळूं येता । 
बँकेचो दावो आसा की आयोग स्वतंत्र आनी निपक्ष आसा । 
वयल्या वयर हो दावो जो आसा , तो वास्तवताये पसून खूब पयस आसा । 
वामपंथी वटेन बागोवपाची माळ चालू आसा । 
ब्रिटीश पत्रिका « आब्जर्वर » ( ८ जून ) हातूंत पॉल हॅरीस बरयता - खंतीची गजाल आसा की हो ( अमेरिका सपन ) पयलींचो तर्क आतां सारको ना । 
पुराय मेळून ते देशा खातीर आर्थीक मालमत्तेचे उत्पादन करता आनी ताका फावोश्या लुकसाण भरपायेची गरज आसा । 
पोस्टर , बुकलेट , गावप , धरणें , प्रदर्शन हें सगळें हांचे वरवीं चलयतात । 
विरोध करप होच आतां स्वता एक व्हडलो कारभार जाला । 
ते धंद्या खातीर जागो मागतात । 
हाचे खातीर कांय रचनात्मक सुचोवण्यो चिंतपाक शकता । 
कृषी तुमची ताकत आसा आनी हाका लागून तुमका कृषी उत्पन्ना खातीर व्हडलो बाजार मेळटलो , जाल्यार आमकां औद्योगीक उत्पन्न आनी सेवे खातीर उक्तो बाजार मेळटलो । 
तिगपी कृषी विकासा खातीर ल्हान शेतकारांची खूब गरज आसा , खरें म्हळ्यार अशें म्हणूक शकता की ल्हान शेतकारा बगर खूब वेळ मेरेन तिगप , पर्यावरणाच्या दृश्टींतल्यान सुरक्षीत स्थायी विकास संभवच ना । 
सामान्यपणान सोद आनी वेवसायीक प्रयोगशाळा एक समानच आसता । 
बरोबरच विजेच्या वेवस्थेची प्रधानताय ध्यानांत दवरपाक जाय । 
सगळो बाजार ४० खर्व अमेरिकी डॉलरा इतलो दर वर्सा आसता । 
एका अदमासा प्रमाण विश्वांत सुमार ३०० वेवसायीक प्रयोगशाळा काम करतात । 
ल्हान प्रयोगशाळ्यो उत्तर प्रदेश ( ४ ) , सिक्कीम , पंजाब ( १ ) , हरियाणा ( ३ ) आनी आसामांत चलतात पूण हांची उत्पादन क्षमताय खूब कमी आसा । 
हाचो संबंद मुखेलपणान भुगोलीक शेती कडेन आसा । 
हाचो उद्देश पुराय विश्वा खातीर भुमी उपेग अहवाल आनी अपेक्षात्मक आनी नकासो तयार करप हो आसा । 
हें सर्वेक्षण भुगोलीक वातावरणाचो चड विवेकी उपेग करपा खातीर आदार करता । 
हाचे प्राथमीक वर्गीकरण « शेती खातीर उपयुक्त भुमी » वा « अयोग्य भुमी » अशें आसा । 
खूब निरिक्षण दिवन शेतांक प्रासंगीक पिके मेरेन शिमीत दवरूं येता । 
आठवी श्रेणी - ही जमीन वन - वेवस्था मरड वा शेती खातीर अयोग्य मानतात । 
वेपाराच्या पिकेंत थंय नायट्रोजन , फॉस्फेट पोटाश आनी चुनो नेमान व्हड प्रमाणांत दिवंक शकता । 
थंय आर्थीक दृश्टीकोनांतल्यान अशें करप शक्य आसा कारण थंय वेपार शेती खातीर लाबदिणें बाजार क्षेत्र उपस्थीत आसा । 
हो सामको नवो जमो आसा । 
कांय काळा खातीर मुद्दाम जमनीचो दुरुपयोग करचो । 
तातूंतलें एक कारक म्हळ्यार थळीय रचणूक आसा । 
कश्ट उणें जाता तें मशीना वरवीं पुराय करतात । 
पावसाळी शेती - जंय २०० सेमी। वा चड पावस आसता तें पावसाळ्या शेतीचें क्षेत्र आसता । 
पावसाळ्या शेतींत तांदूळ हें मुखेल पीक आसता । 
गंव सोडून सांसवां , ज्वारी आनी ओटाचेय उत्पादन करूं येता । 
हाच्या खाला च्या , नाल्ल , काफी , ऊस , मसाले , केळें , रबर , कोको बी हांचे व्हडले - व्हडले मळे लायतात । 
फकत धान्यांच्या पिकांचेच उत्पादन करतात जातूंत मको , धान्य , ज्वारी , बाजरी हीं मुखेल आसात । 
हाचे शिवाय जें ल्हान शेतकार आसात तांचे कडेन शेती करपाची जमीन खूब कमी आसा । 
शेती हें एक अशें कार्य आसा जें पुरायपणान प्रकृतीचेर आदारीत आसा । 
प्राकृतीक प्रकोप देखीक पूर येता , दुश्काळ बी पडटा तेन्ना शेतकार लाचार जाता । 
हाचे उपरांत अनुक्रमान पंजाब आनी हरियाणा हांचे स्थान आसा । 
भारतीय शेती प्रकृतीचेर आदारीत आसता , विशेश रुपान पावसाचेर , पावस अनिश्चित , अकाळीक आनी असामान्य आसता , जाचो उत्पादनाचेर परिणाम जाता । 
राष्ट्रीय जल विकास परिशद - हाची स्थापना जुलय १९८2 वर्सां जाल्लीं । 
हें पूर नियंत्रण , शिंपणी आनी तारूं वेवसाया खातीर राज्य सरकारा कडेन चर्चा करून तांकां सल्लो दिता । 
खारीज मोडलें जाल्यार लागींच्या क्षेत्रांनी उदक भरता । 
हाचे सकयल दिल्ले लाव आसात - 
हाचे सकयल दिल्ले प्रमाण लुकसाण आसा । 
उपनलिका कृषी शिंपणी हें एक म्हत्वाचे माध्यम आसा , हाणें विद्युतशक्ती वरवीं शिंपणे खातीर उदक काडटात । 
हातूंत परत - परत घडपी संचालन खर्च कमी आसता । 
हातूंत निश्चीत आनी नियमीत शिंपणी शक्य आसा । 
हें व्हड प्रमाणांत शेती खातीर उपेगी आसा । 
ताचे उपरांत हांची संख्या वाडली । 
रासायनीक सारें विवेकी संतुळीत आनी कुशळ प्रयोग आनी ताचो चडांत चड लाव घेवपा खातीर मातयेचे परिक्षण करप हें एक महत्वपुर्ण साधन आसा । 
भारतीय पशू मदीं गाय आनी म्हस हांची संख्या विश्वांत सगळ्यांत चड आसा , पूण ताची उत्पादकताय खूब कमी आसा । 
सहकारी शिक्षण आनी प्रशिक्षणाचे व्यापक कार्यक्रम चलोवंक जाय । 
कृषी उदारी मुखेलपणान उत्पादक कार्यां खातीर दिवपाक जाय आनी कांय रीण अनुत्पादक कार्यां खातीरय दिवपाक जाय । 
वेगळ्या वेगळ्या ठोक बाजाराच्या दिसाच्या वेपाराचे आंकडें एकठांय करतात आनी तांचे प्रकाशन करतात । 
तो आमचे खातीर तांदूळ उत्पन्न करता , पूण स्वता उपाशीं रावता । 
तो तांचे खातीर सेगीत लाकडां कापता आनी उदक भरता । 
बायल आनी भुरग्यां कडल्यान चड वेळ काम करून घेवन तांकां कमी दिसावडो दितात । 
देखून ह्या वटेन लक्ष दिवपाची गरज आसा । 
बरोबरच विकास हेतू आयोजनय प्रस्तूत करूं येता । 
देखून हें ऑस्ट्रेलियेचें मुखेल आर्थीक साधन आसा । 
हांगां पशुपालन वेवस्थीत आनी विज्ञानीक तरेचें आसा । 
शेताचें सादारण क्षेत्रफळ २ हॅक्टर मेरेन आसता । 
बरोबरच रासायनीक वखदां , रासायनीक सारें बी हांचोय उपेग कमी जाता । 
बाजार वा व्हडल्या - व्हडल्या बाजारांचोय उणाव आसा । 
शेतकार वर्साक दोन वा तीन पीक उत्पन्न करता । 
संवसारांतलो हो एकच असो प्रदेश आसा जंय सागर तटीय मैदान , उच्च दोंगराळ भू - भाग , सँकरी घाटी आनी ल्हान - ल्हान मैदानी क्षेत्र एकच बरोबर मेळटात । 
हें मरड थोड्यांच वेळा खातीर उपेगी आसता । 
जाल्यार गंव आंतरराष्ट्रीय बाजाराचें मुखेल निर्यात जावपी धान्य आसा । 
हें परिवर्तन मातयेक सुपीक दवरपाक आदार करता । 
चड थंडी आनी सुकीं मोसमी अवस्था जाल्ल्या कारणान वर्साक फकत एकच पीक उत्पन्न जाता । 
देखून शेतकार आपलो फायदो पळोवन निर्णय घेता । 
जाचे मुखेल कारण अशें आसा की खूब पिका बरोबर पिकयतकच शेतकारांक वेगळ्यावेगळ्या तरेची आंतरीक बचत जाता । 
हाचो पुराय तरेन उपेग करतात । 
हाचे मुखेल आयातक देश म्हळ्यार मध्यपुर्व , दक्षीण - पुर्व आशिया , अमेरिका , ब्रिटन , जर्मनी बी मुखेल देश आसात । 
भारतांत सुमार ३ लाख टन सरासरी वर्सुकी उत्पादन जाता । 
पयलें फावट मे ते ऑगस्ट आनी दुसरे फावट ऑक्टोबर ते जानेवारी मेरेन हाची शेती करतात । 
कारण त्या वेळार केन्नाय पावस झडपाक शकता । 
देखून कुणगो ल्हान - ल्हान करपाक जाय । 
नडणी कमी करपा खातीर दोन फावट नडणी - खणणी करपाक जाय । 
हातूंत झाडांचो वयलो भाग सुकून संसर्गीक जाता । 
पुराय तरेन सुकतकच दोनांकय वेगळेंवेगळें करून नितळ करतात । 
धान्य आनी गंवा बरोबर केळींची शेती करप चालूच दवरली । 
बरोबरच हैदराबाद सावनय सफेदा आंब्याची पुरवण जाता । 
असलीं झाडां घराच्या भितर सजोवपा खातीर जर हांचे दोन सेट आसता जाल्यार सोबून दिसता । 
स्थिती अश्यो आसात की आपल्या शेतकार बापायची वायट आर्थीक परिस्थिती पळोवन ताचो पूत लेगीत शेती सोडून पळटा अशें ताणें सांगलें । 
कृशी विज्ञानीक खूब काळा सावन हें समजुवपाचो येत्न करता की हाची गुणवत्ता कशी सुधारूं येता , ताका कशे तरेन पुश्टीक करूं येता आनी ताचे उत्पन्न कशे तरेन वाडपाक शकता । 
तांची ही मेहनत आतां फळादीक जाता अशी दिसता । 
आतां ६६.७० लाख हॅक्टरांतच हाची शेती करतात । 
पूण हाचे खातीर योग्य रणनिती आपणावची पडटली । 
दुसरे वटेन , सरकारान खूब वर्सां पयलींच ठोक बाजार बंद केल्यांत , जाका लागून उत्पन्नाच्या अधिकृत विक्री खातीर आनीक कसलेंच स्थान ना । 
देशांत साकरेची गरज २२० लाख टन आसा , जाल्यार उत्पादन २५० लाख टन आसा । 
गुदांवांत फाटल्या वर्साचे ६० लाख टन लेगीत उपस्थीत आसा । 
पूण आतां हाचे पसून लोणचे , चटणी , लाडू , चिकी आनी विनाग्र सारकें खाद्य पदार्थय करतात । 
देखून सगळ्यांत पयलीं हाचो प्रयोग ताणें स्वता केलो । 
थार हांगची रेंवटाळ जमीन जंय कितलेशेंच मैल पयस मेरेन झाडां दिसनात थंय चंदन आनी सागावागची झाडां आसप हें कसल्याय चमत्कारा परस वेगळें न्हय । 
हें फाटल्या वर्सा परस १७ लाख टन चड आसा । 
म्हत्वपूर्ण पिकांचें उत्पादनय राष्ट्रीय सरासरी परस कमी मोलायला । 
कृशीचे जाणकार हाका प्रदेशा खातीर बरो सुचक न्हय अशें मानतात । 
जाल्यार सुमार ७२ प्रतिशें शेतकार अशें आसात , जांचे कडेन २ हॅक्टराच्यान कमी आसा । 
फाटलें सत्र २०११ - १२ वर्सा ( ऑक्टोबर - सप्टेंबर ) साकरेचें उत्पादन २६० लाख टन आशिल्लें । 
हाचे पयलीं हो अदमास २४५ लाख टन मेरेन आशिल्लो । 
आपलो खाशेलो रंग आनी स्वाद हाका लागून थळावीक प्रवाश्यां भितर हे गंव पाली सावन पावता । 
हे अशें विज्ञानीक आसात , जे घरगुती रानटी जातीचें परिक्षण आनी प्रयोग करतात आनी शेंकड्या सावन बिंयां आनी गिन्यान वाटीत आसात । 
आतां हीं घसरण थांबल्या असो सरकाराचो दावो आसा । 
बाकीच्या रबी पिकां मदीं सांसवांचें उत्पादन ७४ लाख टन आसतलें , जें उत्पादन वर्स २०११ - १२ वर्साचें उत्पादन ७३.६ लाख टन परस चड आसा । 
आंकडे अशेंय सांगतात की देशांत सुमार ७१ लाख हॅक्टर जमनीची माती पडींग आसा जाल्यार पुराय विश्वांत हाचो आंकडो सुमार ९५२० हॅक्टर मेरेन आसा अशें सांगतात । 
हाका लागून विज्ञानीक , विशय - वस्तू विशेशज्ञ आनी शेतकार चिंतेस्त जाल्ले । 
तर बरो खर्च करून लेगीत शेतकाराक कमी आर्थीक लाव मेळटा । 
पुराय युरोपांत बटाट हें मुखेल जेवण आसा । 
ह्यो जाती उत्तर प्रदेशाच्यो मुखेल जाती आसात । 
राज्य सरकारा वतीन हातूंत मातशी चडच सूट दिवन शेतकारांक पयलीं परस खूब उत्पादन करपा खातीर प्रेरीत करतात । 
प्रत्येक व्यक्ती अशें मानता की तांदूळ ही एक उदकाळ पीक आसा आनी साठिल्ल्या उदकांत चड वाड जाता । 
कोंब आयिल्ल्या बिंयाची रोंपणी करून २ - ३ दिसा उपरांत रोंप्या बागेंत शिंपणी करची । 
धान्य फुलपा मेरेन कमीत कमी दोन फावट नडणी अवश्य काडची , पूण ४ फावट नडणी काडप उत्तम मानतात । 
आमच्यो वर्तमान प्रणाली आयजच न्हय , तर फुडाराकय तिगून उरपा खातीर , प्राकृतीक साधनांची सुरक्षा सर्वोपरी आसा । 
सगल्या तरेचें हवामान हांगां आसा । 
मोसम असो जसो कितें पिकांच्या गरजे प्रमाणें घडयला । 
हातुंतल्यो ५००० जाती जेवण , इंधन , वखद , तंतू आनी मसाले बी हांचे खातीर उपेग करतात । 
पिके जिवन चक्र फकत समकालीन पेरणे वरवींच पुराय जावप शक्य आसा । 
वेळार रोंयिल्ल्या धान्याक योग्य तापमान , वलसाण , पावस वा शिंपणी वरवीं धूप - वायू वेग - दिसाची लांबाय प्राप्त जाता । 
अशें म्हणप सामकें योग्य की पावसांत रोंवपी पिकांचे भरपूर उत्पन्न काडपाक अनुकूल वेळार रोपणी करप हें आसा । 
पेरणेचें काम एक तर निमण्या नांगरणे पयलीं वा नांगरणे उपरांत करतात । 
पूण प्रस्न असो उबो जाता की निमाणें ज्वारीची रोंपणी वेळार करप कित्याक शक्य जायना वा अशी कसलीय वेवस्था करप शक्य आसा , जाचे वरवीं ज्वारी योग्य वेळारच रोंवपाक शकतली । 
पूण पेडी ज्वारीची पीक चारो कापून १५ - २० दिसांत जमनीक पुराय तरेन धांपून घेता म्हळ्यार हाची खूब वेगान वाड जाता । 
पेडी ज्वारीचेर सेगीत पावस पडल्यार लेगीत वायट प्रभाव पडना कारण वेळ आयल्यार पावस येवपाचो आसा त्या दिसा लेगीत चारो कापूं येता । 
जाका लागून पिकेचें चडशें उत्पन्न प्राप्त करप शक्य जाता , पूण हें गरजेचें आसा की पावस सुरू जावपाच्या तिथीचो पुर्वानुमान आसचो । 
उत्तर - पूर्व पावसाळो सुरू जातकच शेतकार पयलीं कापूस लायतात , कारण ही चड लाबदिणीं पीक आसा जेन्ना कापसाची पेरणी पुराय जाता तेन्ना ज्वारी लावपाची पाळी येता । 
पयलींच जून जाल्ल्या पेरणेंतल्यान चड उत्पन्न काडप शक्य आसा । 
देखून ९७ प्रतिशें क्षेत्र पावसाचेरच आदारीत आसता । 
पनपिटा उपरांत एक तर धरणी मात लेगीत आसना वा खूब शिंपडिल्लें वा कमी आसता । 
पूण नडणी बी हांकां नियंत्रीत करप सोंपे जालें आनी रोंप्याच्या मदीं लागींलागीं समान अंतर दवरूंक शकले । 
हातूंत उक्त्यार बांदिल्लें अस्थायी गुदावं लेगीत आसा । 
जमीन आनी भांडार संरचना हांचे मदीं अशी अभेद्य थर करपाक जाय जो माती , प्लास्टीक / धातू प्रयोग , शिमीट वा फातराची आसपाक जाय । 
कोमळटाय आनी मोगाचे प्रतीक गुलाब भूंय - उदकाचो उणाव जावपाचे एक व्हड कारण थारत आसा । 
पर्यावरणा खातीर खूब सतर्क रावपी निदरलँड , ब्रिटेन आनी जर्मनी त्या फुलांचे सगल्यांत व्हड ग्राहक आसात । 
ल्हान शेतकारांक कृषी विज्ञान केंद्रा कडेन जोडटले । 
देशांत पयलीं ६३७ कृषी विज्ञान केंद्रा आसात । 
हाचो लाव घेवपा खातीर जमाखोर सक्रीय जाल्यांत । 
पूण फुटकर हांगां कांदो ३० ते ४० रुपया किलो विकतात । 
नायट्रोजन , फॉस्फोरस आनी पोटाश ही मुखेल तत्वां आसात । 
जरी तुलनात्मक दृश्टींकोणांतल्यान हाची मातशीं कमी मात्रा गरज पडटा तरी लेगीत हें नायट्रोजना इतलेंच गरजेचें आसा । 
कापणेच्या सुमार एक आठवड्या पयलीं ही क्रिया मंद जाता । 
फॉस्फोरसाची झाडां वरवीं घेतिल्ली मात्रा सुमार ४० - ४५ प्रतिशें मेरेन वाडटा अशें दिसून आयला । 
हाका संतुळीत रासायनीक सार्‍याचो प्रयोग करप म्हणटात । 
संकर जातींच्या नायट्रोजना खातीर वेगळेंवेगळें अनुकरण जालें । 
हाचे निमणे कडेन वानस्पतीक विकास आनी बाकीची वाड जावपाच्या उत्पादन क्रियेचेर वायट प्रभाव पडटा । 
हो प्रयत्न वांटणे वेळार खास करून सक्रीय आसता । 
कृषी भुमी आनी कृषी तंत्रिकांनी सुदारणा करपा खातीर देखीक , जमीन सपाट करप , पडींग आनी नापीक जमनीक पिकाळ करप , बांयो मारप , मेर करप , शिंपणी , संसाधनाची निर्मणी आनी तांकां घट स्वरूप दिवपाचें । 
कृषी भवन , बांद , खळी , गुदावं , गोठो करपा खातीर । 
सुमार 30 ते 40 % बायलां भितर ही गांठ मेळटा । 
चड करून हें 30 ते 40 पिरायेच्या बायलां भितर पळोवपाक मेळटा । 
सोरो सिगरेट , मास खाल्यार घात वाडटा । 
सुमार 20 ते 30 % फयब्रायड रोग लक्षणां बगर आसता । 
असामान्य , चड , रगत गेल्ल्यान म्हयन्याच्या वेळार त्रास जाता । 
बाळंटेरा उपरांत चड रगत गेल्ले कारणान रगत कमी जाता । 
फकत फोड आयल्यार ताका काडपाची गरज ना । 
हाका लागून फोडाक मेळपी रक्ताची पुरवण बंद जाता आनी फोड 60 % मेरेन ल्हान जाता । 
स्तनाचो कॅन्सर हें बायलां खातीर एक भिरांकूळ नांव । 
हाचे बाराबर शंबर प्रतिशें वायटकारांक दुयेंसा पसून मुक्त करूं येता । 
पाचवें तण फकत पांयांक वलसाण आनी थंडसाण दिता । 
जर आर्थरायटिसाची तपासणी आनी उपचार वेळार जालेनात जाल्यार कुडीचे सांदे आनी हाडांचें खूब लुकसाण जाता । 
कातीचो कॅन्सर सदांच एक ल्हान गांठीच्या रुपान जाता । 
सुरवातीक गांठ दुखना आनी देखून आमचे कडेन व्हड चूक जाता । 
केन्ना केन्ना कॅन्सर एक ल्हान घाव्याच्या रुपान जाता 
देखून कसलेच गांठी कडेन दुर्लक्ष करचें न्हय । 
गांठ वेगान वाडप । 
गांठ दुखप । 
जो कॅन्सर रगतांतल्यान पातळटा , तो चड घातकी आसता । 
चड करुन कातीचो कॅन्सर सवका सवका पातळटा । 
कॅन्सर जाल्ले काती वांगडाच निरोगी कातूय कापून उडयता , जाका लागून कॅन्सर उरपाची भिरांत ना जावं येता । 
बायलांचीं दुयेंसां चड करुन तांचे पोट , स्तन , गर्भाशय , प्रजनन आंग , बी हांचे कडेन संबंदीत आसतात । 
भारत सरकारा वांगडा डब्ल्यूएचओ लेगीत हे बाबतींत खूब प्रयत्नशील आसा । 
बुरशें , वलें अंतर्वस्त्र वापरचें न्हय । 
बुरशे हात वापरचे न्हय । 
खूब उदक पियेयात । 
ताजें शिजयिल्लें शीत जेवप फायद्याचें । 
शीत निवळा वांगडा जेवपाक जाय । 
पोट निवळ नासल्यार दुदान शीत आनी साकर कालोवन जेवल्यार पातळ परसाकडेन मोडशी बरोबर पोटूय निवळ जाता । 
जांका मानसीक ताण आसता तांच्यानी कांदो खावंक जाय 
नाश्त्या वेळार धान्य उकडून घेवचें । 
कडक गर्मे पसून वाटावपा खातीर एक कांदो आपल्या बोल्सांत वा पॉकेटांत दवरचो हाचो परत परत वास घेतल्यार कडक गर्मी लागची ना । 
5 ग्राम बडिशेप वा सुकी कोथमीर वा वेलची चाबल्यार तोंड शुद्ध जाता । 
वेलची आनी वट्टेलांव ( पुदिना ) घालून पान खाल्यार हिताचें आसा । 
वेलची चाबल्यार घाण वास वता । 
जेवण सारके पचता आनी शरीराक उब मेळटा , देखून तंतूमय जिनस आसप गरजेचे । 
स्वताची भलायकी बरी दवरपाखातीर कांय लोक तांक वाडोवपी जेवण जेवता । 
भाजयांचें सालाद अदीक रुचीक करपाक तुमी तातूंत धंय , मीठ आनी म्होंव घालूं येता , वांगडाच गोड , खिसमीस , द्राक्षांचो रोस वा पुराय द्राक्षां , कोथमीर आनी त्या त्या त्या मोसमांतल्या फळांचो उपेग करूं येता । 
थंडेच्या दिसांनी हो प्रयोग केल्यार कूड घटमूट जाता आनी दुबळेपण पयसावता । 
चणे आनी गंव 11 किलो मिसळून पीठ करून घेवचें आनी पीठ चाळिनासतना उपेग करचो । 
घोरेवपा फाटलें कारण कितें ? 
घोरेवपाची संवय ल्हानपणा सावन जाणटेपणा मेरेन सगल्या पिरायांच्या व्यक्तीं मदीं दिसता आनी हातूंत दादले आनी बायलोय आसतात । 
कारणां , लक्षणां , वाटावणी आनी अचूक उपचार । 
जेवण चड जेवल्यार , सोडा पिवन पोटांत बरें दिसूं येता । 
ताळो दुखल्यार तळिल्ले जिन्नस , आयस्क्रीम , धंय , थंड , उदक , केळें , सीताफळ , हेर खाल्यार धरकल दाट जाता । 
गरम उदकांत मीठ घालून गळगळे घेतल्यार ताळो कुचकुचपाचो थांबता । 
हळद एक जंतुनाशक आसता । 
ताचे कपडे सदळ करात आनी तकले पोंदाक उशें दवरात । 
अवेळार केस पिकप । 
तांबड्या सांसवां परस धवीं सांसवां चड बरी । 
सांसवां उपचारा खातीर उपेगी थारता । 
ही बायलां परस दादल्यां भितर सुमार 25 पटीनीं चड पळोवंक मेळटा । 
केस सामके काळे - दाट । 
लागींलागीं 40 वर्सां सावन ते शेगीत एक प्रयोग करतात । 
सांसव हें खाजविनाशक आनी लैंगीक शक्त वाडोवपी । 
100 ग्राम सांसवांनी 35 ते 48 प्रतिशें स्थीर तेल , 0.27 प्रतिशें अस्थीर तेल , 20 प्रतिशें प्रोटीन आनी एरुसीक एसीड आसता । 
ही गजाल पुरायेन खरी नासुये पूण अतिताय मानल्यार योग्य जावचें ना । 
आगंतु अशें दुयेंस जें जंतू , दुशीत वारें , बी हांचे पसून उत्पन्न जाता आनी मानस रोग म्हणल्यार मानसीक दुयेंस जें इत्सा आनी नसाय हांचे पसून उत्पन्न जाता । 
ह्या असंतुळणाक लागून सादारणपणान ज्यो मानसीक अवस्था पळोवपाक मेळटात तातूंत चड कामूकताय , राग , इत्सा , आस , दुस्वास , दुख्ख , मद , भंय , हुसको , उमेद , हर्ष , बी मुखेल आसात । 
ताच्या मता प्रमाणें ही गंभीर समस्या नासून दोतोर फकत बील वाडोवपा खातीर सल्लो दिता आनी ओपेरासांवा उपरांतूय परत ओपेरासावांचो भंय आसता । 
प्रभावीत सुवातेर कात वयर सरिल्ल्या भायल्या रुपाचे तपासणे वेळार सूज वा गूठ पळोवंक मेळटा । 
प्रभावीत सुवातेर दुखूं येता । 
हांवें सांगिल्ले प्रमाण हर्नियेचो एकूच उपाय म्हणल्यार ओपेरासांव आनी ओपेरासांवाची फाळणी करपाचे पद्दती परस ही पुराय तरेन सुरक्षीत आसता । 
सारकें सांगचें म्हणल्यार हर्निया एक अशें दुयेंस जें आपशींच बरें जायना आनी काळा प्रमाण वाडत वता । 
तें जर अशेंच वाडपाक दिलें जाल्यार ओपेरासांवा वरवीं ताचेर उपचार करप खूब कठीण जाता । 
केळें खावपा बदला आपोल वा पेर खायात । 
सकाळ सांज एक मैल पासेय मारात । 
पॅडोमिटराचो उपेग करून 3600 पावलां चड चलात । 
एक वर टॅनीस खेळात । 
दुसरे तरेचें गोडेंमूत सवकास वाडत वता । 
भृंगराजाचो ल्हान रोंपो 10-12 बोटां ऊंच आसता । 
चड करून टक्कल पडल्यार आनी केंस बेगीन पिकल्यार हाचो रोस पियेतात । 
अर्दशिंशेल ही एक पिडा । 
तकली दुखप हें एक सादें दुयेंस । 
तकलेचो अर्दो भाग दुखता तेन्ना ताका अर्दशिंशेल म्हणटात । 
कपला वयल्यान सुरू जावन दूख तकले वयले सुवातेर स्थीर जाता । 
फकत एक तृतियांश लोक हाचेर उपचार करतात । 
कित्याक जाता ? 
दोळ्यांचेर ताण पडप , चड उजवाड पडप । 
दोळ्यांकडेन काळोख येवप , धुंवरेल्ले वरी दिसप आनी घुंवळ येवप । 
अर्दशिंशेल चड करून 25-55 वर्साच्या पिरायेचेर जाता । 
केन्ना-केन्ना तकली उसळटा तेन्ना आताक वा धपको चुकोवपाक « ल्हान » उपचार करप । 
असो पातळटा । 
वायटकार तकली दुखप , जोर आनी पोटदुखीचीय कागाळ करता । 
पातळ भायर जाता । 
जीव कलकलता आनी ओंकपाक येता शें दिसता । 
चड तान लागता । 
मुतपाक कमी जाता । 
कमी कॅलोरी आसल्यार हातूंतल्यान चड आहार मेळटा । 
पचन तंत्र सारकें नासल्यार मोडशी पडटा । 
जें रोखडेंच दुयेंतीक दुर्बळ - अशक्त करतात । 
सकाळीं एक ल्हान चमचो पिठो अर्दो कप खतखतीत उदकांत घोळयात । 
पयलीं सावन तकली दुखता जाल्यार 11 पानांचो रोस काडून पियेयात । 
चड तंतूमय जेवण आसल्यार बोंड वजन उणें करपाक खूब उपेगी थारता । 
अमेरिका हो बोंडांचें सगल्यांत चड निर्यात करपी देश । 
एक तरेचो सोरो आनी बियर तयार करपाक हाचो उपेग करतात । 
मागीर उदक गाळात । 
जल्मा वेळार वार घुसपप । 
पूण गळूं आसा म्हणुनूच तो काडून उडोवपाची गरज ना । 
कांयच लक्षणां दिसनात जाल्यार अस्तुरेक समजावन कांय काळा उपरांत परतून तपासून पळयात । होच उपचार समाधानकारक । 
गांठ आसा देखून ती काडून उडोवंकूच जाय अशी कांय गरज ना । 
घडये , होच आमची बुद्द , चेतना आनी याद हांचो भौतीक आदार आसुये । 
मेंदू एक बळिश्ट बारीक खोड वा फांदी हांचेर आशिल्लो एक खूब व्हड अक्रोड । 
पूण हातूंत भियेवपाचें काय ना । 
एक तरेन हांगा तंत्रिकांचो मुखेल प्रवाह वा म्हामार्ग हांचे वयल्यान कांय ल्हान फांटे भायर सरतात । 
हांचें काम म्हणल्यार दोळ्यांक हेवटेन तेवटेन घुंवडावपी मासपेशींचें संचालन करप आनी मुखामळा वयल्यान संवेदना व्हरप । 
जशे कितें आमी गाड न्हिदल्यात । 
आमी म्हणूंक लागतात « हांव आसां » , « हांव करतां » , « म्हाका बरें दिसता » । 
खीणभर ल्हान - व्हड हो भेदभाव विसरून आमी हुंदीर आनी मनीस हांचे मेंदू म्हर्‍यांत दवरून पळोवया । 
पूण आमी जेन्ना सॅरॅब्रम पळयतात तेन्ना दिसता की हुंदीर आनी मनीस हांचे मदीं मोटें अंतर आसा । 
आमचें सॅरॅब्रम इतलें व्हड जालां की ताणें मेंदू आनी हेर भाग धांपिल्ले वरी दिसता । 
जशे देवमासो आनी हती हांचे मेंदू आमचे परस व्हड निश्चीत आसा । 
हीच वेवस्था सगल्या प्राण्यां मदीं पळोवंक मेळटा । 
हें एक कठीण कुवाडें जातूंत विज्ञानीक आनी तत्वज्ञानी दोगूय कोण जाणा केन्ना सावन बुचकळ्यांत पडल्यात । 
हे आरते - परते वेवस्थे फाटलें कितें गुपीत आसा , कोणाकूच सारकें खबर ना । 
अशें जावं येता तुमच्यांनी केन्नाय हें कुवाडें सोडोवं येता । 
दूख बोटांत जाता हो एक सैमीक भ्रम जाका लागून आमी बोट बेगोबेग सांबाळचें । 
अशेच तरेन आतां आमी बोटांत सूय तोपीत वा ताका उजो पेटयत तरी आमी कसलीच दूख अणभवचे नात । 
रोखडीच जाप मेळटली - मेंदू एक कम्प्युटर म्हणून । 
मेंदू आनी कम्प्युटर हांचे मदीं फकत ल्हान - व्हडाचोच फरक आसा काय , वा तांचे मदीं असलीं कितें तरी सिद्धांतीक वेगळेपणां आसात जीं मेटोवप शक्य नात ? 
असले उमळशीक वाडोवपी प्रस्न आज व्यापक म्हत्वाचे जाल्यात । 
पूण कांय गजाली अश्यो निश्चीतपणान आसात , जातूंत कम्प्युटर आमच्या मेंदवा परस चड निपूण दिसता , आनी थंयच ताचो वास्तवीक उपेग आसा । 
म्हणून मनशा भितर हाचें सगल्यांत चड म्हत्व आसा । 
मागीर हतीचें फकत चित्र पळयले उपरांत भुरगें रोखडेंच ताका वळखूंक लागता । 
जर आमी एकामेकाक भाशे वरवीं आपले विचार सांगूंक पावनात वा बरोवन ते थीर करूंक पावनात तर विज्ञान , साहित्य आनी वेपार मुखार वतलीं काय ना ? 
स्तन कॅन्सर हें बायलां खातीर एक भयानक नांव । 
जर गुरवार बायल ताची पिडेस्त आसत तर बाळंटेरा वेळार ती हें संक्रमण आपल्या भुरग्याक दिवंक शकता । 
गरमी हें ओंठ , तोंड , मुत्रपिंड , आनी गुपीत आंगाचेर परिणाम करता । 
हें चरतें थीर आसना म्हणल्यार यो - वच करता । 
जर तुमी संक्रमीत आसात आनी गुरवार आसात , तर भुरग्याक लेगीत पिडा जावं येता । 
वाटावपा खातीर कण्डोमा बाराबर नितळसाणी कडेन लेगीत पूर्ण लक्ष दवरात । 
हाचे पसून वाटावपा खातीर नितळसाणी कडेन पुराय लक्ष दियात आनी वेळार तपासणी करून घेयात । 
भलायकी आनी नेमान तपासणी - 
जाचे चांचणे उपरांत ती गांठ कॅल्सराची आसा काय ना हें कळटा । 
चड करून बायलो 40 वर्सांची पिराय हुपतकच आपले भलायके कडेन लक्ष दिवपाचें बंद करतात । 
नेमान चांचणी करपाची गरज ना अशें तांकां दिसता , पूण हें समा न्हय । 
ह्यो चांचण्यो रक्तदाब , गोडेंमूत , उदासपण आनी मोटेपण हांच्यो आसतात । 
जेन्ना तुमी हॉकी खेळटात वा कसलेय धांवपाचे सर्तींत वांटो घेतात , तेन्ना तुमचो सामान्यपणामन 120 आसपी रक्तदाब खूब वाडटलो जाका लागून रगत खूब वेगान घोळचें । 
शस्त्रवैज हेंच करतात । 
रगत शुद्ध करपा खातीर तें कृत्रीम पुल्मांवांनी धाडटात । 
कृत्रीम पुल्मांव हें लेगीत लेगीत एक व्हड सादारणशें उपकरण । 
पूण अशें न्हय । 
पोट म्हणल्यार एक बंद पोती जातूंत स्वादुपिंड , फिग्द , आंतकड्यो , मुत्रपिंड , लिम्फ ग्रंथी , प्लिहा , बी आसतात । 
हें इंद्रीय जितलें म्हत्वाचें तितल्योच तातूंत खूब व्याधी मेळटात । 
मुत्रपिंड कुडीच्या सामान्य कामा खातीर तितलेंच गरजेचें जितलें काळीज । 
आंगांत मुत्रपिंड आसा काय ना , जर आसा जाल्यार तें बरे तरेन काम करता काय ना वा तातूंत कसलेय तरेची गांठ , फातर , सूज , मातेर वा कॅन्सर आसा वा ना , हेंय अल्ट्रासावण्डाची तपासणी आमकां सांगता । 
75 - 95 % प्रकरणांनी हें निदान दिता । 
मोतिबिंदू हें पिराये कडेन जोडिल्लें दुयेंस आनी चडशें 50 वर्सां परस चड पिराय जाल्ल्या लोकांक आपलो बळी करता । 
हाका धवो मोतिबिंदू म्हणटात । 
ह्या वेळार हाचो एकूच उपाय म्हणल्यार ओपेरासांव । 
आतां मेरेन फातर काडपा खातीर ओपेरासांव हो एकूच उपचार आशिल्लो पूण तातूंत खूब आडमेळीं आसतालीं । 
फातर परत जालो जाल्यार ही क्रिया परत करूं येता । 
बायलांक मूत योनी आनी भोंक हांचे वयल्यान जाता । 
ते कपडे , हांतरूण , बी वलें करपाचें बंद करतात । 
बायलो चडश्यो चड वेळ मेरेन मूत आडावपाचो येत्न करतात । 
वजन चड आसा जाल्यार तें उणें करचें । 
ताण , हुसको हे शारिरीक आनी मानसीक भलायके खातीर घातकी आसतात । 
हाचे पसून जाता तितले पयस रावात । जीण ताणा , हुसक्या विरयत , खोशयेन घालयात । 
पूण दर एका मनशान हांचे पसून सादूर रावूंक जाय 
50-52 वर्सां उपरांत जेन्ना मासीक पाळी बंद जाता । 
हलकें जेवण , सोंपेपणीं पचपा सारकें , गाजर , पोपाय , तवशें , काकडी , पेर , बी खूब खावंक जाय जाका लागून पोट साफ उरतलें आनी मलावरोध जावचो ना । 
खूब उदक पियेवंक जाय । 
कातीचो कॅन्सर चड करून तीन तरांचो आसता । 
दूख जायनाशिल्ल्या कारणान पिडेस्त ताचे कडेन लक्ष दिना । 
देखून चड करून कातीचो कॅन्सर सवका सवका पातळटा । 
जर आर्थरायटिसाची तपासणी आनी उपचार वेळार जालेनात जाल्यार कुडीचे सांदे आनी हाडांचें खूब लुकसाण जाता । 
पूण आर्थरायटिसाच्या दुयेंतीं भितर हें मोव हाड झरून अशक्त जाल्ले आसता वा मागीर पुराय तरेन अशक्तपणा येता आनी सूज लेगीत येता । 
अशे तरेन असलें धोंपर सुरक्षीत उरता आनी तें पुराय तरेन मोडप वा बागोवप शक्य जाता । 
तोंडी उपचार करपी मदींच उपचार बंद करतात हें सदांच घडटा । 
सुमार 30 ते 40 % बायलां भितर ही गांठ मेळटा । 
सुमार 20 ते 30 % फायब्रायड रोग लक्षणां बगर आसता । 
हेर लक्षणां मदीं हीं मुखेल आसात : 
असामान्य , चड रगत गेल्ल्यान , म्हयन्याच्या वेळार त्रास । 
जंय हेर दुयेंत भुरगीं आसतात थंय ताका व्हरचें न्हय । 
खरड पडप ही पिडा न्हय । 
गुरवारपणांत तशेंच बाळंटेरा उपरांत बायलांचे केंस गळप ही एक सामान्य गजाल । 
कांय वेवसाय लेगीत केंसांचेर परिणाम केले बगर रावनात । 
सुरवातीक , बडीचें आसता । 
बायलो आपलें आंग मोहक आनी आकर्शक करपा खातीर वजन आनी मोटेपण वाडोवपी अन्न खायनात आनी आपल्या खाणाचेर खूब ताबो दवरतात । 
बळिश्ट इत्साशक्ती आपणावन हळू-हळू हाचे पसून पयस रावपाक जाय । 
सुकी खोंकली येता वा स्वास घेवपाक त्रास जातात । 
26 फेब्रुवारी , 2003क पयलो दुयेंती विमानांत मेळ्ळा । 
तकली उसळपाक लागता वा ओंकूंक येता । 
जाचेर हल्लो जाता तो तीन ते स दिसांनी मरता । 
सगल्यांत पयलीं भायल्या दुयेंसां पसून कात आमची राखण करता । 
सैम आमची राखण आनिकूय खूब तरांनी करता । 
हाका लागून दुयेंतीं भितर जोर , तकली उसळप आनी ओंकारे येवप अशीं लक्षणां लेगीत दिसतात । 
मलेरियेचीं लक्षणां म्हणल्यार कुलकुलो खावन आयिल्लो कडक जोर , वयर सकयल जावप , तकली उसळप तशें परत परत घाम येवप । 
पोलियो निर्मुलन अभियान : समस्या आनी समाधान । : 
पोलियो ही एक अशी पिडा जी जीव घेना पूण लोकांक जिवीतभर अपंगूळ करून उडयता । 
पोलियोचे दुयेंती पिराय वाडले उपरांत चड करून मोटेय जातात जाका लागून तांचे त्रास आनिकूय वाडटात । 
प्लेग , मलेरिया ह्यो संसर्गीक पिडा । 
मलेरिया दुयेंसांत कुलकुलो खावन जोर येता आनी घाम लेगीत येता । 
मलेरिया जाली जाल्यार शीं खावपा वांगडा ओंकारो येता । 
प्युपा 2-3 दिसांनी प्रौढ जळार जावन उडटा । 
प्रौढ जळार पृश्ठभागाचेर 45 अंश कोन करून बसता । 
हाका लागून भुरगें उमथें पडटा तें कळटा । 
हाचे पसून वाटावपा खातीर कितें करूंक जाय ? 
जशें गुरवारपणांत वा बाळंटेरा वेळार रगत व्हांवप । 
12 वरां परस चड वेळ मेरेन दुखप वा आताक येवप । 
तुमचे लागीं भाड्या खातीर पयशांची वेवस्था आसा ? 
आनीक कांय लक्षणां लेगीत गंभीर घाताच्यो निशाण्यो । 
आताक येत जाल्यार , आंग वळत जाल्यार , सेगीत तकली उसळत जाल्यार , रगत व्हांवपाक लागल्यार मात लेगीत कळाव करचो न्हय आनी रोखडेंच ओश्पितालांत वचून तपासणी करून घेवची । 
बाळंटेरा वेळार दोन आनीक खुणो गंभीर घाताच्यो सुचक आसात । 
कांय वेवस्था पयलीं सावनूच करून दवरात । 
एक आनीक खूब गरजेची वेवस्था तुमी पयलीं सावनूच करून दवरूं येता । 
असले स्थितींत तिका रगत दिवपाची गरज पडटा । 
म्हावराक खावप जशें मास , फिग्द , बी हातूंत लोखंडाचीं तत्वां भरपूर प्रमाणांत मेळटात । 
म्हणून तुमी हीं लोखंडाचीं तत्वां आसपी जिनस मुजरत खायात । 
गुरवार बायलांनी जेवचे पयलीं वा ताचे उपरांत च्या पियेवची न्हय । 
भुरगें दुयेंत जाल्यार कितें खावप बंद करपाक जाय ? 
जर भुरगें जेवण जेविना जाल्यार तें अशक्त जावचें ना ? 
जर भुरगें दूद पियेता आसत तर ताका सेगीत दूद पिवयत रावात । 
म्हेळीं आयदनां आनी म्हेळे हात दुयेंस पसरायतात । 
आतां तुमचें भुरगें व्हड जाता आनी ताची कूड वाडटा । 
भुरग्याक चड खाण , चड जेवण जाय । 
आतां भुरग्या खातीर तुमचें दूद पावना । 
अश्या वेळार तुमी ताका कितें खावयतलीं ? 
भुरग्या खातीर भायल्यो वस्तू वा कितेंच विशेश शिजोवपाची गरज ना । 
केन्ना केन्ना अशेंय जावं येता , तुमी कामांत आसल्यार वा भायर गेल्यार त्या ल्हान भुरग्याक खावोवपाक विसरचें न्हय , ताचे खातीर लेगीत थोडो वेळ काडचो । 
भुरगें एका वर्साचें जातकच ताचें अन्न वाडयात । 
शुक्राणू तांतयांत प्रवेश करून आपले रंगाणू तांतया वांगडा मिस्तुराद करता । 
खरें म्हणल्यार मासीक पाळी हो बायलां मदीं एक असलो शारिरीक बदल जो पुराय तरेन जनन तंत्र यंत्रणे भितर येता आनी प्रजनना खातीर खूब गरजेचो । 
हाचे तीन पांवडे आसतात - पयल्या पांवड्यार म्हयन्याचें ( 1 ते 5 दिसां मेरेन ) । 
चडसो असो समज आसा की , म्हयन्याच्या आदले चार दीस , म्हयन्याचे चार दीस आनी म्हयन्या उपरांतचे चार दीस खूब सुरक्षीत आसतात , पूण हें तेन्नाच जमता जेन्ना तुमचें म्हयन्याचें नेमान जाता । 
तशें पळयल्यार हो एक बरो आनी फुकट गर्भनिरोधक उपाय , पूण हातूंत गर्भ धरपाचो सतत घात आसता । 
समजप फकत हेंच की फकत नळी बंद करतात । 
पूण हाचे खातीर दादले सोंपेपणान तयार जायनात । 
बायलांचे गर्भनिरोधक उपाय - 
हाचे उपरांत सकाळ - सांज पांच दीस गुळयो घेवच्यो । 
पोट चिरून लेगीत हीच प्रक्रिया करतात । 
ह्यो दोनूय प्रक्रिया दुखी विरयत आनी शंबर प्रतिशें सफळ गर्भनिरोधक . . 
आमचे कडेन लांब काळा सावन दिसांचो हिशोब दवरून संभोग करतात , जो चडसो सफळ गर्भनिरोधक उपाय असो मानतात । 
हाचे भायर नियमीत आनी सेगीत स्तनपान हाका लेगीत एक बरो गर्भनिरोधक उपाय मानला । 
पूण आतांच्या गुळयां मदीं कांयच घात ना । 
ह्यो गुळयो अस्तुरेक शंबर प्रतिशें सुरक्षा दिता । 
हाका लागून मासीक पाळी नियमीत जाता । 
संबंदीत माहिती ह्या गर्भनिरोधक गुळयां बाराबर दिल्ली आसता । 
सांगपाक हेंच जाय की मोटेपणा बाबतींत भारत लेगीत ल्हव - ल्हव अमेरिकेच्या मार्गार आसा । 
हरशीं हें लेगीत खरें की कांय घराब्यांचें खाणजेवण आनी जियेवपाची तरा मोटेपण वाडोवपी आसता । 
आनी निमाणें असो परिणाम जाता व्यक्ती मोटेपणाक बळी पडप । 
जायते फावट भूक नासून लेगीत तो फकत वास घेवन खाणा वटेन ओडत वता आनी ताचे बदला ताका मेळटात गरजे परस चड कॅलरी । 
खास करून ताण , निरशेवणी , राग वा हिणसावणी हांकां बळी पडिल्ले लोक फकत चड खायनात , जाल्यार तांकां थोड्या थोड्या वेळान कितें ना कितें खावपाची इत्सा जाता । 
अशा वेळार ताचे खातीर मोटेपणा पसून मुक्ती मेळोवप एक कठीण काम जाता । 
देखून अशें पळोवपाक मेळटा की मानसीक रुपान पिडेस्त व्यक्तींत जिणे विशीं उमळशीक काबार जाल्ले वरी जाता । 
आनी अशा वेळार तो स्वताक ठणठणीत दवरपा वा मोटेपण उणें करपा विशीं लेगीत निरशेता । 
काळजाचो आताक , गोडेंमूत ( टायप बी ) , स्वादुपिंडांत फातर , उच्च रक्तदाब , बी । 
म्हणल्यार मोटेपणाचो सरळ संबंद चरबे कडेन आसा , कुडीच्या वाडिल्ल्या वजना कडेन न्हय । 
जशी तुमची पिराय 40 वर्सां आसा , जाल्यार तुमचे अपेक्षीत काळजाचे ठोके 220 - 40 = 180 आसात । 
तेच बरोबर योग , ध्यान बी करात पूण व्यायाम करतना कांय गजाली मुजरत लक्षांत दवरात । 
व्यायाम करतना खोल खोल स्वास घेवचो , पूण लक्षांत दवरात स्वास आडावचो न्हय । 
नियंत्रीत जिणेपद्दत आपणायात । 
तुमचें खाण आनी कुडीच्या हालचालींचो हिशोब दवरात । 
शीत जेवपाक बरें लागता जाल्यार निवळ काडून जेवचें । 
दिसाक उण्यांत उणें दोन लिटर उदक पियेयात । 
नळी घालतना बोमाडो चिकटायिल्लो आसता । 
मागीर नळी भायर काडटात । 
ही मोव पट्टी नेमान पसरता आनी आंवळत रावता । 
इसिपी उपचार पद्दत बरीच सरळ आनी सोंपी आसा । 
काळजाच्या आताका उपरांत जीण बेकार , अनुपयोगी आनी निरर्थक जाता हो समज आतां नेटान बदलता । 
बरो जाले उपरांत दुयेंती आपल्या कामाक लागूंक शकता । 
काळजाच्या दुयेंती खातीर पुनर्वसन खूब म्हत्वाचें आसता । 
सामान्य जिवन जगपा खातीर असले भंय पयस करप गरजेचें । 
होच तो वेळ जेन्ना दुयेंतीक मानसीक रुपान भलायकेवंत करतात । 
वैजकी विज्ञान लेगीत हे दिशेन खूब मुखार वता । 
सकाळ सांज योग , आनी सादो व्यायाम केल्ल्यान लाव मेळटा । 
खरें म्हणल्यार ही सैमीक चिकित्सा ( आसा ) जिचो प्रभाव पुराय शारिरीक समस्यां पसून मुक्त करपाची क्षमताय दिता । 
मागीर साओल सैमीक चिकित्शे भितर सकाळ - सांज योग आनी ध्यान , बी हांची संवय लायतात । 
दुयेंतीक गर्दे पसून पयस सैमीक सुवातेर व्हरून दवरतात । 
संतुळीत चरबी नाशिल्लें जेवण आनी नेमान व्यायाम ( ही ) ताची दिनचर्या जाता । 
कित्याक स्रेश्ठ ( ही ) सैमीक चिकित्सा ? 
बारीक फोड येवन पिकतकच फुट्टकच खूब दुखता । 
माथ्यांतले कातीचे निवळसाणी खातीर लांब केंस ल्हान करून घेवचे । 
एक - एक प्रमाण सकाळ - सांज उदका वांगडा घेतल्यार अरुंषिकाचो दोश आनी खाज ना जाता । 
कापराच्यो 2 - 2 गुळयो सकाळ सांज हलक्या गरम उदका वांगडा घेतल्यार खाज , फोड ना जातात । 
अपंगूळपणाक लागून जावपी शारिरीक कश्ट , लाचारी , उपेक्षा , बी हांचो अदमास लावप खूब कठीण । 
हाचो परिणाम म्हणल्यार पोलियो हें दुयेंस जाता । 
पूण तेंच एक प्रतिशें बाळकांक पोलियो जावपाचें कारण जाता । 
पोलियो एक रोखडेंच उत्पन्न जावपी संसर्गीक दुयेंस । 
जाका पोलियो मायेलिटीस वायरस टायप 1 , 2 , 3 म्हणटात । 
पोलियो दुयेंसाचो हल्लो लेगीत चड करून अचकीत जाता । 
कांय दिसां उपरांत हीं लक्षणां दिसूंक लागतात । 
पूण 7 - 8 दिसांनी पोलियोचीं लक्षणां दिसूंक लागतात । 
दोन दिसांनी हें लक्षण लेगीत पयस जाता । 
तीन दिसां मेरेन पोलियो दुयेंस वाडत वता । 
पोलियो दुयेंस सुरू जावपाच्या 7 - 8 दिसांनी दुयेंतीची अवस्था सुदारूंक लागता । 
दुयेंस सारकें जायना जाल्यार बाळकाचे हात वा पांय वा दोनूय भाग हालोवपा - धोलोवपा सारके आनी चलपा - भोंवपा सारके उरनात । 
आंतरीक तपासणेंत पिठो , अवलेह , अर्क , रोस आनी भस्म , बी हांचो उपेग करतात । 
जाल्यार बाह्य तपासणेंत व्यायाम , आसनां , तेल मालीश , लेप आनी घामेवप , बी आपणायतात । 
चवथो वांटो उदक उरले उपरांत तें उतरायात । 
मागीर तातूंत दोन चिमट्यो हींग आनी जिरें ( हांचो ) वस्त्रान गाळिल्लो पिठो घालून दवरात । 
सगल्या पिठ्याचें वट्ट प्रमाण 20 ग्राम जावंक जाय । 
जेन्ना फकत तेल उरतलें तेन्ना तें उतरावन गाळात । 
हें तेल मालीश करपा खातीर लेगीत वापरूं येता । 
मागीर तुमी कितलेय व्यस्त आसूं , हें गरजेचें की तुमी शारिरीक व्यायामा खातीर वेळ मुजरत काडात । 
हाका लागून जंय तुमचें रगत घोळप सामान्य उरता , थंय कॉलेस्ट्रॉल बी लेगीत वाडचें ना । 
जर तुमी भलायकेवंत रावूंक सोदतात तर हाका सगल्यांत म्हत्वाचें म्हणल्यार तुमचें खाणजेवण । 
जेवणखाण जर सारकें ना , तर तुमी कुपोशण , उच्च रक्तदाब , एनिमिया , गोडेंमूत , बी हांकां बळी पडूं येता । 
अशें म्हणात की तुमची पुराय जिणेपद्दत हाका लागून प्रभावीत जाता । 
भजीं वा कोयराखाण हांचे पसून पयस रावात । 
जे मेरेन काळीज भलायकेवंत उरता मनशाची जीण बरे तरेन चलता । 
होमोसिस्टीनाचें प्रमाण ल्हानपणा सावन जाणटेपणा मेरेन जाल्यार दुपेट जाता । 
हाचे विरयत चड प्रमाणांत काफी आनी सोरो हें घेवप । 
होमोसिस्टीनाचें प्रमाण उणें करपा खातीर सगल्यांत पयलीं तुमची जिणेपद्दत आनी खाणजेवण हातूंत बदल करपाची गरज आसता । 
बी - 6 तंदुरी कोंबो , तंदुरी नुस्तें , गंव , पूर्ण दाळी , कोबी तशेंच तोरची दाळ हातूंत बी मेळटा । 
हाचे विरयत जिवनसत्व बी - 12 धंय , गाजर , तोमात , वट्टेलांव , कोथमीर , भेंडे , वांयगें आनी चणे हातूंतल्यान मेळोवं येता । 
काळजाचो आताक आयल्यार घुंवळ आनी अशक्तपण येता । 
जर ना तर कृत्रीम स्वास क्रिया दियात । 
हुलपल्ले व्यक्ती खातीर पंखो चालू करात । 
हुलपल्ले सुवातेर फोड येवप बरी गजाल । 
हुलपल्ले सुवातेर तेल वा तूप लावचें न्हय । 
हुलपल्ले सुवातेर मलमपट्टी वा पट्टी बी बांदूं नाकात । 
जर शक्य आसा तर दुयेंतीचेर रेंव उडयात । 
एक पावट दुयेंतीक विजेच्या उपकरणा पसून वेगळायले उपरांत तपासात की तो स्वास घेता काय ना । 
कापले उपरांत सगल्यांत पयलीं पळयात की कितलें खोल कापलां । 
जर चड खोल कापलां तर रोखडेंच दोतोरा कडेन व्हरात । 
जर पट्टी बांदपाची गरज आसा तर पट्टी बांदात , पूण मतींत दवरात की घाव्याक त्रास जावचे नात । 
जर घाव्याक लागून जोर आयला वा रगत बंद जायना , तर दोतोरा कडेन व्हरात । 
हाडां मोडपा वांगडा जर दुखापत लेगीत आसा वा नाडी चलना तर सोमतेंच दोतोरा कडेन व्हरात । 
जर सूज आसा तर तो बादीत भाग बर्फान शेकात । 
घावो जाल्यार तुमचे तुमीच मलमपट्टी वा पट्टी करूं नाकात । 
विज्ञानीक मानतात की आपोल फकत ल्हान ल्हान दुयेंसांच न्हय तर कॅन्सर लेगीत पयस करता । 
दुयेंती आनी भलायकेवंत व्यक्तीं खातीर जशें दूद बरें , जें खंयचेय पिरायेंत पियेवं येता तेच तरेन आपोल लेगीत । 
आपोल पळोवंक मनभुलयणें आनी रुचीन सगल्यांत बरें । 
आपोल खूब वेळा मेरेन सुरक्षीत रुपांत दवरूं येता । 
आपोल खायात बळिश्ट आनी समर्थ सदांच रावात । 
आपोल बुद्धी तिव्र आनी कूड बळिश्ट करता । 
आपोल काळजाक शक्त दिवन ताका पुश्ट करता । 
आपोलाचो सगल्यांत म्हत्वपूर्ण गूण ताचो प्राण उर्जे पसून पूर्ण जाता । 
गुरवार बायल , भुरगीं , दुयेंती आनी जाणट्यांनी जाल्यार एक आपोल दर दिसा खावंक जाय । 
हो प्रयोग 15 - 20 दिसां मेरेन चालू दवरूंक जाय । 
एक व्हड आपोल सदांच खावंक जाय । 
मलावरोधाच्या दुयेंतीं खातीर आपोल सगल्यांत उपेगी फळ । 
मलावरोधाच्या दुयेंतीं खातीर आपोल सकाळ सांज एक पिकिल्लें तांबडें आपोल खावंक जाय । 
आपोल खाले उपरांत उदक पियेवचें न्हय । 
उच्च रक्तदाबाच्या दुयेंतीं खातीर लेगीत आपोल खावप फायद्याचें आसता । 
बायलां भितर चड करून रक्ताचें उणेपण आसता जाका लागून तीं अशक्तताय आनी थकव्याचो अणभव करतात । 
अश्या बायलांक जाय की तांणी दर दिसा सकाळीं एक आपोल खावचें । 
आपोल भलायकी आनी सौंदर्या खातीर बरें पडटा । 
लोक अशें समजतात की तांतयां , मास , लोणी आनी पनीर खावपाचे जिनस आसात पूण फळां उणाक आसात । 
केन्ना केन्ना हें गरजेचें समजतात की भुरग्यांक फळ खावपा पसून आडावंक जाय जाका लागून तांचे पोट इबाडचें न्हय । 
65 वर्सां उपरांत न्युमोनियेचो दुबाव सतत उरता , जाल्यार ताची तपासणी लेगीत सतत करून घेत रावूंक जाय । 
संतुळीत आहार घेवचो आनी खूब उदक पियेवचें । 
पेंवपात लेगीत , हाका लागून मासपेशी घटमूट जातात । 
हाचे पसून वाटावपा खातीर तुमी संतुळीत आहार घेवंक जाय । 
8 - 10 पेले उदक पियेयात । 
जेन्ना पावतात , तेन्ना खूब वेळ जाल्लो आसता । 
लक्षणां - अनियमीत म्हयन्याचें , म्हयन्याचें बंद जाले उपरांत रक्तव्हांवणी जावप , संभोगा उपरांत रगत येवप , घाण वासाचें बुरशें उदक येवप । 
जर वेळार कॅन्सराचो पत्तो लागत तर उपचार सोंपो जाता , देखून नेमान तपासणी करून घेत रावात । 
वेळार पत्तो लागल्यार 90 प्रतिशें बरें जाता । 
हो कॅन्सर वाडपाक पांच ते सात वर्सां लागतात । 
सुरवातीच्या पांवड्यार हें दुयेंस दुखी विरयत उरता । 
हाचेर उपचार ( म्हणल्यार ) ओपेरासांव आनी रेडियोथॅरपी ( आसा ) । 
स्तन कॅन्सर चड करून 40 वर्सां परस चड पिरायेच्या बायलां मदीं पळोवंक मेळटा , पूण 30 वर्सां पिरायेंत लेगीत जावं येता । 
इतलेंच न्हय सुर्या पसून लेगीत तुमची कात वाटायात । 
हाचीं सकयल दिल्लीं लक्षणां आसात : अशक्तताय वाडप , घुंवळ येवप , भूक उणी लागप , हात , पांय , फाट , पोट , भेंड आनी उठप - बसप हातूंत दूख बी । 
केन्ना केन्ना ही व्हांवणी चड जावन घावो तयार जाता आनी हातूंत घाण लेगीत मारता । 
पावसाळ्यांत थंड तशेंच भेळशेल्लें खावप लेगीत भलायके खातीर घातकी जावं येता , कारण तातूंत चितो आनी जिवाणू तयार जातात जे जेवण विखाळ करून उडयतात । 
आतां ताचें वजन जल्मा परस तिपेट आसा । 
हाचे भायर ती मुनियाक पुराय जेवण लेगीत खावयत रावली । 
खोंकली - थंडी हाचेर उपचार घरांतूच करूं येता । 
तीन - चार दिसांनी मुनिया बरें जालें । 
तीन वर्सा पयलीं गुरवार आसप आवयचे आनी भुरग्याचे भलायके खातीर वायट । 
संडास केले उपरांत ताचेर माती वा गोबर घालप । 
पांय गरम दवरपा खातीर जाड मेय घालात । 
गोडेंमूत दोन तरांचें आसता , तरा - 1 आनी तरा - 2 पूण भारतांत 95 प्रतिशें दुयेंती तरा 2 आसतात फकत 5 प्रतिशें तरा - 1 मेळटात । 
ही एक बरी खबर की , गोड्यामुता पसून वाटावप शक्य आसा । 
हाका लागून कुड्डेपण , आंग धरप आनी वेळा पयलीं मरण येवपा सारक्या शक्यतायो जावं येतात । 
उपचार आनीक म्हारग जावं येता जर दुयेंतीच्यो आडखळी वाडटात वा ताका ओश्पितालांत भरती करचो पडटा । 
हाड मोडल्यार तें जोडपाक चड वेळ लागतलो । 
कात घट जाता । 
गोड्यामुताचे असंतुळेक लागून कुडीचे कातीचो कांय भाग काळो आनी जाड जाता । 
वेळार जेवण जेवात । 
मोनोन्युरोपॅथी दुयेंसा वेळार केन्ना दुयेंस वाडटा अशें दिसता जाल्यार केन्ना दुयेंस उणें जाता अशें दिसता । 
पूण केन्ना केन्ना न्युरोंटीन परस बरे परिणाम पळोवपाक मेळटात । 
व्यायाम आनी योगाभ्यास लेगीत खूब फायद्याचे सिद्ध जाता । 
पूण हळू हळू गुळयो परिणाम दाखोवपाचे बंद करतात । 
सारको आनी नेमान उपचार करात । 
गोडेंमूत म्हणल्यार साकर , शीत , बटाट , मिठाय वा फळां खावचीं तेच बाराबर कॅलरीचेर नियंत्रण लेगीत । 
तिका 50 - 55 प्रतिशें कार्बोहायड्रेट 15 - 20 प्रतिशें प्रथीन आनी मागीर चरबेचो वापर करपाक जाय । 
हातूंत अशक्तताय , भंय , घुंवळ , घाम येवपाची आनी जीब आडखळपाची कागाळ जावं येता । 
म्हण आसा उपचारा परस टाळणी बरी तर वेळार सादूरताय दवरात । 
टायप-1 गोड्यामुताचें दुयेंस मुखेसपणान त्या भुरग्यां मदीं चड पळोवपाक मेळटा जांचें वजन उणें आसता । 
गोड्यामुतांत रक्ताचे प्रमाण संतुळीत दवरपाक कांय सरळ उपाय आसात । 
जेवण नेमान करप , व्यायाम , भोंवडी आनी योगासन केल्ल्यान गोड्यामुताचेर लगाम ओडूं येता । 
गोडेंमूत चयापचया संबंदी एक असलें दुयेंस जें कुडीच्या तरेकवार भागांक प्रभावीत करता । 
हाका लागून नदरेंत खूब उणाव येता । 
चडशें 25 वर्सां उपरांत हें 90 प्रतिशें मेरेन पावूं येता । 
हांतल्यान हें कळटा की दुयेंस खंय मेरेन वाडलां । 
गोडेंमूत एक गंभीर दुयेंस जाचेर जर वेळार ताबो दवरिनासत तर हें जिवघेणें लेगीत सिद्ध जावं येता । 
हायपोग्लायसिमियाची ही स्थिती खूब लुकसाण करपी सिद्ध जावं येता । 
पेशीतंत्राची दुखापत जाका लागून हाता - पांयांच्या शिरांचेर वायट प्रभाव जशें हात - पांय थंड , जाळ , वा दूख सादारण गजाल जी बोटांच्या पोंता सावन सुरू जावन ल्हव - ल्हव वयले वटेन पावूं येता । 
पूण उपचारा पयलीं हें जाणून घेवप गरजेचें की तेल कशे तरेन आमचे खातीर फायद्याचें थारलां । 
हे तरेन जर मुमरांची आडमेळ आसा , तर निश्चीत रुपान पळयलां की तेलकट कातिंतूच मेळटात । 
हाचे विरयत आहारा कडेन पुराय लक्ष दिवपाक सांगतात , जशें मसाल्याचें , तळिल्ले - भाजिल्ले जिनस खावचे न्हय , पोट साफ दवरप , बी । 
बायलां भितर चड करून हे अंतस्रावाचें असंतुळण जाल्ल्यान , म्हयन्याचें जावचे पयलीं , गुरवारपणा वेळार आनी म्हयन्याचें थांबपा वेळार जातना पळोवंक मेळटा । 
ही चरबी कित्याक जाता , हें पळोवचें पडटा । 
हाचे भायर शारिरीक व्यायाम आनी योग्य आहारूच हाचो उपचार आसा । 
कात नाजूक जाल्ल्या कारणान बायलांकूच हाका चड तोंड दिवचें पडटा । 
एक म्हण आसा की सादूरताय उपचारा परस चड बरी आसता । 
हाका लागून सुर्याचीं किरणां तुमचें लुकसाण करूंक पावचीं नात । 
आतां तांकां स्वताचेर चड विस्वास आसा । 
वा अशें म्हणात की बायलां खातीर खूब तरांच्यो गर्भनिरोधक तरा आयिल्ल्यान तांचे भितर आत्मविस्वास तयार जाला आनी त्यो स्वताक स्वतंत्र समजतात । 
कांय बाबींनी ही 15 वर्सां पयलीं लेगीत जावं येता आनी 45 वर्सां उपरांत लेगीत । 
जी बायल गर्भनिरोधक साधनां विशीं बरे तरेन जाणा , तीच जीण संतुळीत करूंक शकता । 
दोतोर मानतात की अशें चवदाव्या दिसाच्या लागींलागीं जाता । 
देखून त्या दिसांनी जर एक बायल गर्भनिरोधक साधनांचो उपेग करीत वा दादल्या कडेन संभोग करिना , तर ती गुरवार जावची ना । 
हाचे खातीर खूब तरा आसात । 
सैमीक पद्दत अशी आसता , जातूंत असुरक्षीत दिसांचो सोद लावन त्या दिसांनी संभोगा पसून पयस रावचें । 
मदीं - मदीं दोतोराची तपासणी मुजरत करून घेत रावूंक जाय । 
हाचे भायर ज्या दिसा सावन तुमी गुळयो घेवपाक सुरू करतात त्या दिसा सावन तुमी सुरक्षीत जातात । 
ही गर्भाशया भितर दोतोरा वरवीं बसयतात । 
हाचो उपेग एका भुरग्या उपरांत दुसर्‍या भुरग्या मदीं अंतर दवरपा खातीर करतात । 
दूख ना वा तोपणी ना , जाल्यार बरें आसा । 
पूण जर हो योग्य तरेन वापरलो , तर हो 97 प्रतिशें मेरेन राखण दिता । 
डेपो इंजेसांव तीन म्हयन्यां , खातीर मारतात । 
हें दर तीन म्हयन्याच्या अंतरान मारचें पडटा । 
जंय मेरेन बायलां कडेन संबंदीं गर्भनिरोधकांची गजाल आसा , जाल्यार तांचे लेगीत आपले फायदे - तोटे आसात । 
हातूंत लेगीत 25 प्रतिशें गर्भधारणा अश्यो आसता , जेन्ना घोव - बायल वा बायलेक भुरगें नाका आसता पूण गाब धरता । 
हाचे सफळतायेचो पांवडो 75 - 99 प्रतिशें मेरेन आसा । 
नसबंदी म्हणल्यार गाबा पसून सदां खातीर मेकळीक मेळोवप । 
नसबंदी गर्भ निरोधकाचो थीर आनी सुरक्षीत उपाय आसा । 
मागीर हें शें - प्रतिशें उकतें करपाची हमी लेगीत नासता ( बायलां भितर 80 प्रतिशें आशा आसता , जाल्यार दादल्यां भितर 50 प्रतिशें ) । 
दादल्याची नसबंदी करपा खातीर ताचो वृशण कोश वयले वयर उकतो करून थंय थीर आशिल्ल्यो दोनूय शिरो बंद करतात , जाका लागून त्यो वृशणां पसून शुक्राणू व्हरूंक पावच्यो नात । 
भलायकेवंत जाले उपरांत केन्नाय करूं येता । 
सामान्य बाळंटेर जाल्यार 24 - 48 वरां उपरांत । 
गर्भपाताच्या तीन म्हयन्यां उपरांत नसबंदी करूं येता । 
जाल्यार एकूच एक कारण विजातीय द्रव्याचो ताण आसता । 
खर दुयेंसा वरवीं विजातीय द्रव्य भायर सरिल्ल्यान मानसीक दुयेंस मदीं - मदीं नाच लेगीत जाता , पूण दाब वाडिल्ल्यान परतून तें तयार जाता । 
नेमान न्हिदल्यार पुराय थकवो पयस जाता । 
नेमान न्हिदल्यार पिराय वाडटा । 
नेमान न्हिदल्यार मन तशेंच इंद्रियांक सुसेग मेळटा । 
हाका लागून तुमी फांतोडेर तुमचे भितर व्हड बदल मेळयतले । 
आयुर्वेदा प्रमाणें वट्टेलांव रुचीक , सुवादीक , पचपाक हलको , तिखट , कोडू , पचन करपी आनी ओंकारें ना करपी आसा । 
वट्टेलांव अजीर्ण , पोट फुगप , हागवण , खोंकली , स्वास , उणो रक्तदाब , मुताचो उणाव , कातीचीं दुयेंसां , हागवण , अजीर्ण , थंडी , बी ना करपी आसता । 
वट्टेलांव आनी आल्याचें रोस 1 - 1 कुलेर सकाळ - सांज घेतिल्ल्यान मलेरिया दुयेंस बरें जाता । 
वट्टेलांव आनी लिंबू घोळोवन लायल्यार चरतें ना जाता । 
तंबाकू तशेंच ताचे पसून तयार जावपी पदार्थ खावपा वांगडा पान - मसालो आनी सोरो पियेवपी पुराय भारतांत आसात । 
फिग्दाचो कॅन्सर फिग्दा कडेन संबंदीत दुयेंस आसा । 
जर जेवण जेवचे पयलीं तुमकां तान लागत तर मुजरत पियेयात । 
हाचे भायर पचन रोस दाट जाता , जो घोळोवपाची गरज आसता । 
हो कूड आनी आंतड्यांनी सादारण रुपान व्हांवून थंडसाण हाडून , मोव करून आनी घोळोवन पुराय थिराय आनी पित्त पयस करता । 
सकाळीं उठ्ठकच अर्दो शेर मेरेन थंड उदक पियेवंक जाय । 
हें ल्हवू - ल्हवू कुडीच्या सैमीक भलायकेक काबार करता । 
सादारणपणान सकाळीं उठले उपरांत लोक दांत नितळ करतात । 
कांय लोक न्हिदतना दांत नितळ करून न्हिदतात । 
हे तरेन सकाळ - सांज दांत नितळ करप बरी गजाल । 
पूण जेवणा उपरांत कितेंय खाले - पियेले ( उदक सोडून ) उपरांत रोखडेंच बरे तरेन दांत नितळ करप खूब गरजेचें । 
चड गरम च्या , कॉफी , सूप तशेंच चड थंड पियेवपाचे जिनस वा घट जिनस जशी आयस्क्रीम , बी पसून पयस रावात । 
योगाभ्यास करपी योग व्यायाम वेळार दांतांचो व्यायाम मुजरत करात । 
पिंड खाजराच्या रोसा पसून गोड तयार करतात । 
हाचो उपेग वाय आनी पित्त ना करपा खातीर लेगीत करतात । 
हो खूब हागवण लागपी आनी उश्ण आसता हो रोटी , दूद आनी सुक्या मेव्या बाराबर कशेय तरेन खावं येता । 
आदले पिंड खाजूर खावपा वेळार , गर वेगळावन खावंक जाय । 
शिंयाच्या दिसांनी खाजूर खावप सगल्यांत चड बरे आसता । 
ह्याच मणयांतल्यान येवपी वात नळयो मेंदू , दोळे , कपल , कान , नाक , जीब , ताळो , तोंड , दांत , अश्टिला ग्रंथी आनी कोंपर हांचें संचालन करता । 
ल्हवू - ल्हवू दूख आनी पीळ वाडत वता । 
हाका लागून भाजी शिनतना वा बरयतना त्रास पडटात । 
तळिल्लें - भाजिल्लें , मसाल्याचें वा थंड भेळशेल्लें खावप । 
चिंता , राग , नसाय , दूख वा मानसीक ताण । 
हाका लागून सुसेग मेळटा । 
कांय लोकांचेर हे वेगळें तरेचे परिणाम कित्याक खातीर जातात हाचें कारण सारकें खबर ना । 
हाचेर एकूच उपाय आसा तो म्हळ्यार ह्या वाट लागिल्ल्या ( झरिल्ल्या ) भागांचेर वजन उणें करप । 
2 ) तकले पोंदा एक तुवालो घेवन न्हिदप । 
ल्हवू कमर वयर काडप आनी सकयल देंवोवप । 
3 ) उबो रावन हात सदळ सोडप । 
ल्हवूच फुडल्यान बागोवप आनी तकली फुडें काडप । 
खूब थंडी पडप , लागीं लागीं घरां आसप , पुरो जायसर काम करप हाका लागून हें दुयेंस जावपाची चड शक्यताय आसता । 
हाची सुरवातेचीं लक्षणां म्हळ्यार तकली थंड जावप , नाक व्हांवप , जोर आनी कुलकुलो येवप , काडामोड जावप आनी कमर फोडप । 
तें म्हळ्यार खोंकली । 
पूण तशें तांकां नासता । 
हें दुयेंस एका वायरस जातीच्या रोग जंतू पासून जाता । 
हाचे पासून थंडी जाता । 
हाकाच « कंजंक्टिवायटीस » वा दोळे येवप म्हणटात । 
हाका « फोटो फोबिया » अशेंय म्हणटात । 
अशी दोळे येवपाची पिडा खूब घातक आसता । 
वेळार सारको उपाय केलो ना जाल्यार हिका लागून कुड्डेपण लेगीत येवंक शकता । 
हाका विखारी दोळे येवप वा रसायनीक दोळे येवप अशें म्हणटात । 
धुल्ल , धुंवर तशेंच खूब तापट हवा वा रखरख आसल्यारूय अशेंच तरेन दोळे येतात । 
जर कॉलनाक कॅन्सर वा हेर कसलेंय गूठ जाता , वा आंतकड्यांक पीळ पडटा वा त्यो सुजतात तेन्ना मात तें खूब घातक आसता । 
अशा वेळार चड प्रमाणांत हेर लक्षणां दिसूंक लागतात । 
ताची लांबी 20 फूट आसता । 
हाचे उरफाटें , जेन्ना संडास व्हड आंतकड्यांनी चड तेंप उरता तेन्ना संडास घट जाता । 
हाका लागून संडास घट जाता तेन्ना उदक खूब प्रमाणांत पियेवंक जाय । 
सगल्यांत वायट म्हळ्यार संडासाक घट जाता तेन्ना भायरी घेवप । 
हें टाळूंक जाय । 
जर भायरेन आंतकड्यो साफ जाल्यो जाल्यार फुडलें अन्न तातूंत चड काळ उरता आनी हाकाच लागून परतें संडास घट जावप सुरू जाता । 
जर भायरी घेवचीच पडली जाल्यार जी संडास वाडयता तशे तरेची घेवंक जाय । 
हें नांव मातशें कठीण । 
सगल्यांत बरें म्हळ्यार पातळ भायर जावंचें न्हय म्हणून जतनाय घेवप । 
तकलेचे स्नायू ताणटात आनी तकली चड उसळूंक लागता । 
पूण तकली थंड करपी , म्हळ्यार त्रास उणें करपी गुळी घेतल्यार ती चड बर्‍याक पडटा । 
कांय लोक बाम काडटा । 
गुरवार बायलांक हो उपाय करप चड बरो । 
चड करून « मायग्रेन » सुरू जावचे पयलीं कांय लक्षणां दिसूंक लागतात । 
भाले मारिल्ले भशेन जाता । 
तशेंच चड काम केल्ल्यान वा चड चिंतपाचें केल्ल्यान जाता । 
हे खातीर मायग्रेन हें दुयेंस आसल्यार चड काम शक्य तितलें टाळूंक जाय । 
खर उजवाड , « फ्लॅश » , सोरो तशेंच कांय तरांचे जेवण , देखीक चीज , चॉकलटी हातूंत « फेनालयोतीलामीन » हे द्रव्य आसता ताका लागून शिरो फुलतात । 
गालगुटां हें एक अशें दुयेंस जाचें साद्या मनशान लेगीत निदान करूं येता आनी तेंय बी 10 फूट पयस रावून । 
कांय दोतोर « म्हणचे बदला » « पारोटिडायटीस » म्हणून वळखतात । 
ल्हवू ल्हवू उलोवप हें ताजें लक्षण । 
हें दुयेंस खूब पोरणें । 
सगल्यांत पयलीं मातसो जोर येता , ताळो दुखता आनी कुलकुलो येता । 
पारोटीड दुखूंक लागतात , सुजतात , तोंड उगडटा आनी खाता तेन्ना दुखता । 
जोर चड येता । 
तरी लेगीत अजून पसून तें एक वायट दुयेंस हातूंत दुबाव ना । 
« सायनस » हे वार्‍याचे व्हडले बुराक । 
खूब दुखूंक लागता , सूज येता , दोळे तांबडे जातात । 
जर « मँथोल » घालून वाफ घेत जाल्यार ताचो परिणाम आनिकूय बरो जाता आनी वासूय बरो येता । 
मुतखडो कित्याक जाता ? 
हें जेवण जेविल्ल्यान तांकां मुतखडो जाता अशें व्हड शास्त्रज्ञ सांगतात । 
जो सिगारां ओडटा ताका सांगप सिगार सामकें बंद कर । 
जो सोरो पियेता ताका सांगतलो - सोरो चालू दवर फकत एक पेग । 
हें सामकें वायट । 
हो एक रोग । 
सुरवेक जोर येवप , तकली उसळप , खोंकली येवप , शिकों येवप , अशे तरेन हाचीं लक्षणां दिसतात । 
जळारां हाचो प्रसार करतात । 
एक जळार 300 ते 400 तांतयां घालता । 
एक जळार सुमार एक म्हयनो जगता । 
एका तांतया पसून आठ ते धा दिसांनी व्हडलीं जळार जाता । 
1 ) तांतीं – सादे नदरेक दिश्टी पडटा । 
4 ) प्युमा वयर फुट्टा आनी व्हड जळार उडून वता । 
कान , नाक , ताळो – ईएनटी विभाग – हाका एक खाशेलें म्हत्व आसा । 
2 । शक्य तितलें मीठ खावचें न्हय – पापड , लोणचें , तळिल्लें मीठ घालून नुस्तें वा फोडी आदी । 
चिकन , मटण , तांतयां हातूंत चड चरबी आसता । 
4 । केन्ना केन्ना दोतोराक दाखोवन रक्तदाब काडून घेवचो । 
जेवता आसतना मन आनंदीत दवरचें । 
जेन्ना एक पाव जर चड लाळ येवन खायत जाल्यार तोच पाव चड गोड लागता । 
अशे तरेन खावप बरें । 
जेवणा वांगडा एक फळ खाल्यार बरें । 
देखीक केळें । 
चड पिकें वा कुशिल्लें वा मूस बशिल्लें खावचें न्हय । 
दुशीत उदक आनी दुशीत जेवण खाण हांचे पसून हो रोग जाता । 
2 ) तांबडो वा धवो संडास जावप । 
जें काम मुत्रपिंड करता म्हणल्यारूच रगत फिल्टर करून मूत तयार करता । 
छातयेचो फोटो काडप , रगत तपासप , गोडेंमूत आसा जाल्यार पळोवप आदी तपासण्यो केल्यार कित्याक लागून जाता हें कळटा । 
न्हीद पडना , मागीर स्वास घेवपाक त्रास जाता । 
हात पांय सुजता । 
ताचो सोरो घेता । 
अशक्तताय येता । 
रडप म्हणल्यार ताचो पयलो स्वास । 
पूण ताका पळोवंक मात नदर तितली बरी नासता । 
ताका विचार करुंक येना पूण ताका कळटा । 
45 ते 50 सेंटीमिटर ताची उंचाय आसता । 
रगत व्हांवपाचें उणें जाता । 
1 । फिग्दाचें काम सारकें चलना तेन्ना । 
1 । शॉक लागता थंय भाजूं / जळूं शकता । 
शॉक जर सामकोच चड खर / नेटान लागत जाल्यार ताचो स्वासोस्वास वा ह्दयाचेर परिणाम जावं येता आनी तें बंद पडून मनीस रोकडोच मरूंय शकता । 
2 । नाकांतल्यान - हुंगप , स्वासा बरोबर भितर घेवप । 
1 । आम्ल अल्ककी पियेत जाल्यार ओंठ , तोंड जळटा तशेंच भितर पोट सुद्धां जळूं शकता , आनी मनशाक खूब दूख आनी त्रास जाता । 
पूण जर , तर ताणें आम्ल पिलां अशें कळत वा दुबाव येत जाल्यार ताका केन्नाच ओकूंक सांगचें न्हय । 
( 1 ) ताका वासीन केलां जाल्यार ? 
( 3 ) तो दुयेंस आसा जाल्यार ? 
हें सगळें 3 - 4 दीस जाता । 
हळूहळू हें दुयेंस नेर्वांनी पसरूंक लागता आनी मनीस चिडचिडो जाता , ताका वारें , बोवाळ , उजवाड सोसना । 
6 ) हो मनीस जर शुध्देर आसा जाल्यार ताका साखर आनी मीठ घालून उदक पिवपाक दिवचें । 
1 । सोरोप चाबता त्या मनशाक एका जाग्यार बसोवचो नाजाल्यार न्हिदोवचो । 
2 । हो मनीस भियेल्लो आसता म्हूण ताका धीर दिवचो आनी समजावचो - की सगळेच सोरोप विखारी नासता आनी जर तर विखारी आसत जाल्यार ताचेर उपाय आसात । 
3 । ताका कितेंय पिवपाक दिवचें । 
1 । सोरोप चाबला त्या जाग्यार घाय करचो न्हय । 
असो जर घाय केलो जाल्यार तातूंत मातेर जांव येता । 
अशें जाल्यार त्या घायांतल्यान खूब रगत व्हांवता आनी हाचे मनशाचेर वायट परिणाम जावं येता । 
3 । सोरोप चाबलेलो मनीस खूब भियेल्लो आसता । 
म्हूण ह्या मनशाक आनीक चड भेश्टावचो न्हय पूण ताका धीर दिवचो आनी ताची बरे तरेन समज घालची । 
जोर येवप म्हळ्यार दुयेंस न्हय पूण खंयच्या तरी दुयेंसाचें एक लक्षण आसता । 
3 । इंन्टमीटन्ट - हो जोर येता वता । 
तें सरळ आवय कडल्यान भुरग्या मेरेन पावता , देखून तातूंत जंतू जावंक पावना । 
3 । आवयचें दूद एक परिपूर्ण अन्न आसता । 
देखून पयले चार म्हयने तरी भुरग्याक हेर कसलेंच भायलें अन्न - पेय दिवची गरज आसना । 
मागीर जें दूद येता तें दाट आसता आनी हें भुरग्याची भूक भागयता । 
दोनूय पांया मदीं 1 फुटाचें अंतर दवरचें । 
स्वास सोडून हात फुडें दुसर्‍या कुशीक फिरोवचें । 
परत हीच कृती स्वास भितर घेवन पयलींचे स्थितींत येवचे । 
दोळे बंद करचे । 
दर वेळा ओंकार म्हणचे परस पयलीं लांब स्वास घेवचो । 
ताचे उपरांत दोळे बंद करून आंतरीक नदरेन ॐकाराची मूर्त हाडून करची । 
तशेंच ॐकार म्हणटना पुराय कूड सैल सोडची । 
जिविता कडेन पळोवपाची पुराय नदर तयार जाता । 
ताका स्वास घेवपाक मेकळीक दिवची । 
२ ) ताचे तकले पोंदा एक उशें दवरचें । 
अशें केल्ल्यान ताका दुखापत जावपाचें प्रमाण उणें जाता । 
३ ) ताची तकली तुज्या हाता पोंदा दवरची जर रोखडेंच उशें मेळना जाल्यार तुजें कपडे जाकीट , शर्ट आदी वापरल्यार जाता । 
ताची तकली फाटल्यान करची । 
अशें केल्ल्यान ताका स्वास घेवप सोंपें जातलें । 
तें शक्य आसल्यार भायर उडोवचें । 
९ ) एकेक फावट दुयेंती विचारता - तूं कोण , हांव हांगा कसो पावलो , म्हाका कोणें हाडलो ? 
१० ) जे १० ते १५ मिणटां तांकां मारून येता तो वेळ ताका कितेंच खबर नासता । 
कृती - पयली नाडी शोधन प्राणायामा खातीर अनुलोम - विलोम प्राणायामा भशेन उजवे नाकपुडी बंद करून दावे नाकपुडयेंतल्यान स्वास भितर घेवचो । 
उतरांत हाची मात्रा १ : ४ : २ मेरेन दवरची । 
ही शीर जेन्ना ब्लॉक जावन बंद पडटा तेन्ना तो भाग काडून नवी शीर बसोवंक मेळटली । 
ह्या वेळार सिगार , विडी , तंबाखू हें वीख अशें म्हणल्यार अतिताय जावची ना । 
सिगार , विडी , पान - भलायकेचे दुस्मान । 
सिगार , विडी , पान म्हणल्यार वीख तें वापरल्यार उणें जातले जिवीत दीस । 
तकली आनी कपल शांत दवरचें । 
उपरांत पुराय स्वास भितर घेवचो । 
आतां स्वास न रोखून दोळे , कपल , जीब आनी चेरो हांचे स्नायू शांत दवरचे । 
कूड उजवे वटेन बागोवप ना । 
स्वास सोडटना पोटाच्या भागा वयली पकड सैल करात । 
तशें दिल्यार ताचो बरो गूण मेळटा । 
दोनूय पांयां मदीं ११ / २ फूट अंतर दवरात । 
तकली , फाट , पोट , कमर , हात , पांय , धोंपरां मजबूत जातात । 
हे अवस्थेंत पिडेस्ताक सोंसची पडटा तें दूख बरीच खर आसता आनी ती मुखार वाडत वता , जाका लागून ताका जीण जगप लेगीत नाका जावन पडटा । 
एक फावट ती आटापा आयली म्हणटकच पिडेस्त ताका बादपी हेर दुखी विशीं मेकळेपणान उलोवंक शकता । 
ह्यो हेर दुखी आसतात मानसीक , अर्थीक , समाजीक आदी । 
कित्याक ? 
४ वर्सां उपरांत जे आपल्याक व्हड समजतात , जांकां स्वता खूब तोखणाय दिसता , जे कोण समाज तांकां बरे म्हणून मानतात तांची भलायकी बरी उरता अशें दिसून आयलें । 
जो जाणटो मनीस कितें जोडटा , पेन्शन येता वा हेर येणावळ आसता । 
गिळप ही एक कठीण अशी क्रिया आसता । 
गिळटना त्रास जावपा फाटल्यान कांय पिडाय आसतात । 
चड करून ती चड काळ मेरेन तशीच उरली जाल्यार । 
स्वास घेवप आनी सोडप हांचें प्रमाण १ : १ जमपाक लागलें की स्वास भायर सोडपाची क्रिया , चड वाडोवपाचो यत्न करून १.२ मेरेन वाडोवचो । 
अपचन जावप ही अवस्था जाल्यार पिडेस्त तरेकवार लक्षणां संबंदान कागाळ करता , देखीक ओंकूंक आयिल्ले वरी दिसप , छातयेंत लासून येवप । 
अपचन नियंत्रणा खाला हाडूंक कांय गजाली ध्यानांत दवरप गरजेचें आसता । 
१ ) आहार संतुळीत दवरप । 
२ ) अन्न बरे तरेन तयार करप आनी सवकासायेन चाबून खावप । 
३ ) खातना जेवतना कसलीच ताकतीक करप ना । 
हाचेर वासीन ना । 
२ ) दुसरे तरेचो डेंग्यू जोर म्हणल्यार जोर येवप आनी कांय भागांचेर रक्तस्त्राव जावप देखीक ओंठ , तोंड , नाक , दोळे आदी । 
जंय दिसांचीं चाबपी जळारां आसात थंयच हो रोग जाता । 
आतां निमाणे कडेन मलेरिया जावचो न्हय म्हणून आतांच कसली काळजी घेवंक जाय तें पळोवया । 
तकले कुशीक दोनूय हात दवरचें । 
उपरांत सवकास पद्मासन घालून तकले वयर समांतर दवरचें । 
मागीर सवकास वेळ वाडयल्यार खूब उपेगी आसा । 
स्मृती लेगीत वाडपाक मजत जाता । 
मन स्थीर जावपाक लेगीत खूब उपेगी आसा । 
योगासना , प्राणायाम शिकयलो । 
जेवले उपरांत ताका एक डाळिंब , अंजीर खावपाक दिलें । 
२०व्या दिसा बिकाची तपासणी केली जाल्यार रिपोर्ट सामान्य मेळ्ळो । 
दोळ्या मुखार एक ल्हानसो भाग आसता जाका कॉर्निया म्हणटात आनी हें एका जनेला भशेन काम करता । 
कांय भुरग्यां मदीं « कॉकलियांत » जाल्ले लुकसाणीक लागून खर आवाज सोंसपाची तांक काबार जाता । 
पोटांत वाडपी भुरगें भेड्डें लेगीत जावं येता । 
भेड्डेपणा पसून वाटावपाचे दोन उपाय आसात । 
0 - 6 वर्सांचे पिरायेंत भुरगें उबें रावप , चलप , धांवप , खावप , कपडे घालप , मुतप - हागप , निवळसाण दवरप , उलोवप , बी शिकतात । 
भुरगें खेळ आनी मनरिजवणेच्या कृतींनी लेगीत योग्यताय मेळयता । 
मानसीक रुपान दुयेंत व्यक्तीचो विकास लेगीत सामान्य तरेन जाता । 
मनोविज्ञानीक विकृतायेक लागून हांची भावना विकृत जाता आनी हांचे वांगडा बुद्दीचेर लेगीत प्रभाव पडटा । 
कांय भुरग्यांचे पांय जल्मा सावनूच वांकडे आनी विकृत जातात । 
जर आमी विज्ञानीक नदरेंतल्यान पळयत तर आमचे कुडीचे सगले भाग स्वतंत्र रुपान काम करतात । 
कुड्डी व्यक्ती स्पर्शा वरवीं लेगीत कांय वस्तू वळखूंक शकता । 
अचकीत आयिल्ले हाडांचे अपंगूळटाये उपरांत जंय ताची शारिरीक तांक उणी जाता , थंय ताचो आत्मविस्वास लेगीत गळसणटा । 
तूप , तेल , दूद , मसाले आनी इतले मेरेन की भाजयांनी लेगीत रसायनांचो वापर गंभीर समस्या आसा । 
देखून तुमचे खातीर सेंद्रीय अन्न फायद्याचें आसतलें । 
सामान्य कुड्ड्यां खातीर सुयेंत सूत घालप , शॉर्टहॅण्ड , बी खातीर उपकरण तयार करतात । 
पयलीं कुड्डे हिशोब वा गणीत हांचे पसून खूब भियेताले । 
दोंको धोंपरा सकयल मेरेन कातरिल्लो आसल्यार वा धोंपरा वयर , कृत्रीम भाग लायतात । 
हो कॅलिपर कांय वर्सां मेरेन सोंपेपणान घालूं येता । 
जेन्ना मनीस खंयचेंय दुयेंस वा अपघात हांकां बळी पडून अपंगूळ जाता तेन्ना ताची तरेकवार तपासणी जाता । 
हळू - हळू मान मुखार बागयात । 
मानेचो दुयेंती जर उबो आसा तर ताठ उबो रावपाक जाय । 
क्लियर सूप आनी पाचवें सालाद भूक जागोवपाचें काम करता । 
हांचे सुवातेर कण्याची रोटी आनी फुलके खायात । 
अशें म्हणटात , वलसाण मातशी लेगीत खूब आसता । 
आमची कूड एक क्रियाशील स्वता चलपी सक्रीय यंत्रणा । 
सैमीक चिकित्सा ही घाण कुडींतल्यान भायर उडोवपाक मजत करता । 
वारें , वत - उदक , माती , मालीश , आसन , प्राणायाम हांचे पद्दतीन खंयचेंय दुयेंस मुळा सावन काबार जाता । 
भलायकी सैमीक आसता आनी दुयेंस असैमीक ( कृत्रीम ) । 
सैमीक चिकित्सा लेगीत करतात । 
ओश्पितलांत रावन त्या काळा मेरेन सुसेग मेळप सभावीक । 
भलायकी कायम उरपा खातीर संतुळीत आहार , थार , योग , व्यायाम गरजेचीं । 
फकत लांब जिणूच न्हय , बरी भलायकी आनी तरणाटी जीण लेगीत । 
हाका लागून ताचो र्‍हास जावप निश्चीत जाता । 
काम हें जीण , बेकारी मरण । 
जशें मोटार वापरिना जाल्यार तिका कळम लागता । 
सुमार 25 - 30 वर्सांचे पिराये मेरेन कूड सेगीत वाडत रावता । 
जे तरणाटे वा तरणाट्यो असैमीक तरेन वीर्य वा विटाळ काबार करतात , तांचे मदीं तेज , शौर्य , क्रांती , ज्ञान आनी बळ हांची उत्पत्ती जायना । 
जितलें उदक दुयेंतीच्यान आपल्या आंतकड्यांनी एकठांय करूं येत , तितलेंच उदक ताणें पियेवपाक जाय । 
आज्युताचें आयदन बांका पसून तीन फूट वयर दवरपाक जाय । 
संतुळीत जेवण म्हणल्यार कितें ? 
जेवणाचो उद्देश फकत पोट भरप , भलायकी मेळोवप वा रुची भागोवप न्हय , पूण मानसीक , चारित्र्याचो आनी अध्यात्मीक विकास असोय जाता । 
संतुळीत जेवण मोग , स्नेह , इश्टागत , दया , करुणा , अहिंसा , शांती , बी गुणांक विकसीत करता । 
पुश्टीक आहार कसो आसता ? 
म्हावराक पदार्थांनी तंतूं ( दाळ , कड्डण , बी हांचे वयल्या भागांचें ) प्रमाण मात लेगीत आसना । 
कांय लोक हो भ्रम पातळायतात की तांतीं हो एक संपूर्ण आहार । 
हें हे पासत शक्य आसा , कित्याक तर भाजी एक जिवो पदार्थ । 
हीच गजाल एक मेंढरी , कोंकरूं वा कोंबी हांचे खातीर म्हणूं येता । 
गोड सुवाद प्लिहा आनी पोट हांचे कडेन संबंद आसा । 
सैम दर एका मनशाक भलायकेवंत दवरपाक आपलो पुराय सहयोग दिता । 
देखून म्हारग , बिगर मोसमी , आयात केल्लें खाद्य खावप भलायके खातीर सदांच उपेगी आसता , हो पुराय तरेन चुकीचो समज । 
च्या हें एक गोड वीख । 
च्या पसून अनिद्रा हें दुयेंस जाता आनी स्मरणशक्त काबार जाता । 
जाचो परिणाम असो जाता की मेंदू ल्हवू - ल्हवू बिनकामाचो जाता । 
पोपाय जशी जशी पिकता तशें तशें तातूंत सी जिवनसत्व वाडटा । 
पोपाय खाल्यार रातांधळेपण बरें जाता । 
सादारणपणान लोक दुदाक सगल्यांत पुश्टीक आनी पुराय आहार मानतात पूण धंय हाचे परस चड फायद्याचें आसता । 
हाचे विशीं अशें म्हणटात की जर दर दिसा कोणूय व्यक्ती एक वाटी धंय खाता तर ती खूब पिराये मेरेन भलाकेवंत उरता । 
धंयांत प्रथीन , जिवनसत्व , कॅल्शियम , खनीज लवण , कार्बोहायड्रेट , बी भरपूर प्रमाणांत आसता । 
पूण धंय खातना एक गजाल मुजरत मतींत दवरची की हें आंबट अजिबात आसचें न्हय । 
पेर हें एक रुचीक फळ आसपा भायर ताचे भितर वखदी गुणांचो लेगीत आसपाव आसता । 
जर तकली दुखत तर सुर्योदया पयलीं हरवें पेर फातरीचेर वांटून लेप लायात । 
साकर हें धवें वीख । 
साकरीक लागून अजीर्ण आनी अपचन लेगीत जाता । 
सिगारांत जो तंबाकू आसता , तातूंत 17 प्रतिशें साकर आसता । 
लोक दरेके तरेचे जिनस एका बाराबर खातात । 
अन्न खूब चाबात आनी ल्हवू - ल्हवू खायात । 
अपचना पसून वाय आनी आम्लताय तयार जाता । 
जेवण खूब सादें रांदचें । 
ताजे जिनस खूब खायात आनी जंय मेरेन शक्य आसा , लोणचें , मुरांबो , चेटणी आनी डब्यांतल्या बंद जिनसां पसून पयस रावात । 
मास वा मासा पसून तयार जाल्लें खाण खावचें न्हय । 
कूड बरी उरपा खातीर प्रथिनाची गरज पडटा । 
चड जिनस एक बाराबर दाळ , शीत , रोटी , तूप , मास , बटाट , एक दोन भाजयो आनी मिठाय लेगीत खातात । 
जेवणांत चडशे चार - पांच जिनस आसचे । 
थारायिल्ल्या वेळार जेवण जेवात । 
काम करपी बायलो दोट्टी जापसालदारकी वठयता आसतना थकल्यात । 
कारणा बगर येवपी थकवोच एक दुयेंस आसता । 
कितल्योश्योच व्यक्ती ज्यो थकोवपी कसलेंच शारिरीक वा मानसीक काम करिनात तरी लेगीत दर मिणटाक थकवो तांकां वेश्टीत रावता । 
थकव्याचो हो अणभव जेन्ना तुमचे भितर थीर रुपान घर करता , तेन्ना समस्या आनीक कठीण जाता । 
थकव्याचो कुडी कडेन जितलो संबंद आसा , ताचे परस चड हो तुमचे मनस्थिती कडेन संबंद दवरता । 
जर तुमी थकव्या सारकिल्या दुयेंसा पसून पिडेस्त आसात तर तुमचे पुराय जिणे शैलीचें आत्मनिरिक्षण करात । 
थकव्या पसून वाटावपा खातीर सदांच प्रसन्न आनी हांसतमूख रावात । 
सिगार , विडी ओडप , तंबाकू , पान मसालो , सोरो हांचें सेवन सोडात । 
दुयेंती जर सिगार , विडी ओडटा , सोरो , तंबाकू , पान मसालो खाता तर हें सोडप खूब गरजेचें । 
उच्च रक्तदाब कित्याक आनी कसो नियंत्रणांत दवरचो । 
रक्तदाब एक फावट वाडलो जाल्यार तो कसल्याच वेगळेपणा बगर जीणभर लेगीत उरूं येता । 
जी सगल्यांत भयानक अवस्था अशें मानतात । 
जर हेंच प्राणवायेचें उणेपण आनी रक्ताचें उणेपण आनीक उणें जालें तर हाका काळजाचो आताक म्हणटले । 
उच्च रक्तदाब ह्याच घट जाल्ल्या रोहिणींक लागून आनीक घात तयार करून अवस्था चड गंभीर करून काळीज , मेंदू , मुत्रपिंड पिड्ड्यार करतात । 
उच्च रक्तदाब नियंत्रणा खातीर संबंदीत दोतोरा कडल्यान सल्लो घेवन चांचणी करात । 
जर आमचें वजन सादारण पांवड्या परस चड आसत तर रोखडेंच तें उणें करूंक जाय । 
रक्तदान म्हणल्यार व्हड दान , सामकें सोंपें । 
एक भलायकेवंत व्यक्ती जिची पिराय 18 वर्सां ते 55 वर्सां हांचे मदीं आसत तांच्यांनी रक्तदान करूं येता । 
कोणूय व्यक्ती जी कामीण , मलेरिया , लिंगीक दुयेंस , एड्स , हिमोफिलिया , रक्ताचो उणाव , नशा , बी हांचे सुवादीन आसत जाल्यार रक्तदान करपाक योग्य आसना । 
परत परत रगत दिवपी व्यक्ती भितर लोखंडाचें प्रमाण भलायकेवंत व्यक्तीचे तुळेंत खूब उणें जावं येता । 
कोणेंच म्हाका केन्ना रक्तदानाच्या हेतान आपोवणें दिवंक ना ? 
रक्तदान करपा हेतान तुमकां सदांच येवकार आसा । 
जर तुमची पिराय 18 ते 55 वर्सां मदीं आसा आनी तुमी भलायकेवंत आसात तर तुमच्यांनी रक्तदान करूं येता नाजाल्यार न्हय । 
पूण म्हजें वजन उणें आसा ? 
जर तुमचें वजन 40 - 45 किग्रा परस चड आसा तर रक्तदान करूं येता । 
म्हाका रक्तदाना पसून अशक्त जावपाचो भंय आसा ? 
तुमकां रक्तदाना उपरांत कसलेच तरेचो सुसेग वा चड जेवण हांची गरज ना । 
पुराय रक्तदान करपाचे प्रकियेंत फकत अर्द वर लागता जाल्यार रक्तदान तर फकत पांच मिणटांनीच पुराय जाता । 
रक्तदान करप सुरक्षीत आसता ? 
जर तुमी भलायकेवंत रावूंक सोदतात तर तुमचो आहार घेवचे पयलीं ही देख घेयात की तातूंत कॉलॅस्ट्रॉल आनी चरबी हांचें प्रमाण कितलें आसा । 
भायलो भाग ओपेरासांवा वरवीं काडले उपरांत रोखडेंच मरण येता । 
भायलो भाग जिवन धारण करपा खातीर गरजेचो । 
ही दूख भेंडा सावन उत्पन्न जावन केन्ना केन्ना सकयले वटेन पांयाच्या आखाण्या मेरेन पसरता । 
ही सदांच फाटले वटे मेरेन शिमीत उरता । 
अशें म्हणटात की लांब काळा मेरेन उबे रावप वा वाट चलप बळजबरीन वांकप , चड वजन उखलप ह्या कारणाक लागून ही स्थिती निर्माण जाता । 
हाचे खातीर पथ्या कडेन लक्ष दिवप खास करून गरजेचें । 
हीं नितळ दवरपा वांगडा तिचें पोशण लेगीत करतात । 
हाका लागून कात दुयेंसां पसून मेकळी लेगीत जाता । 
सादारणपणान हो प्रस्न गिरायकां खातीर एक गुपीत । 
केन्ना तुमी खंय तरी चावयो दवरून विसरतात । 
कांय लोक आपले हे मान्यतायेचेर थीर रावतात की गरज आसा की आमची स्मरणशक्त लेगीत अर्दकुटी आसची । 
जर तुमी नेमान व्यायाम करिनात तर आतां सावन आळस सोडात । 
हाचेच बाराबर तुमचो मेंदू हेर गजाली याद दवरपाक मेकळो जातलो । 
वळेरी तयार केल्यार हाचेर चड दाब पडना । 
रागाचें फळ म्हणल्यार विरोध , नाश करपी आनी हल्लो करपी वेव्हार । 
हांव न्हिदूंक सोदतां पूण म्हज्या भावान म्हाका बेजार हाडिल्ल्यान हांव ताचेर एक थापट मारतां । 
कांय व्यक्ती जांची प्रवृत्ती सदांच राग काडपाची आसता तांकां टायप « ए » व्यक्ती म्हणटात । 
राग तुमचो सगल्यांत व्हड दुस्मान जो तुमचे भितर लिपून बसता । 
राग ही एक सामान्य प्रक्रिया । 
युनानी दोतोरां प्रमाणें जोर हें एक दुयेंस आसना , जाल्यार हेर दुयेंसांचें लक्षण आसता । 
तापमान वाडिल्ल्यान घाम येता आनी जोर देंवता । 
मागीर तो काडो गाळून सकाळ - सांज पियेल्यार शेंबूड व्हांवप वता । 
आठ पार तो वोंवो भिजोवन दवरात । 
जेन्ना पित्त , पित्ताच्या शिरांनी दुशीत जाता तेन्ना एक दिसा उपरांत जोर येता । 
हुम्मा सफरावी पसून पिडेस्त दुयेंतीक उश्ण आऩी खर तिखसाण , आंबसाण आनी गोड हांचे पसून तयार केल्ले खावपाचे जिनस टाळूंक जाय । 
काळजाच्या आताका वेळार दुयेंतीक मेकळे हवेंत दवरूंक जाय जाका लागून ताका स्वास घेवपाक खूब वितळ आनी ताजी हवा ( प्राणवाय ) मेळची । 
युनानी दोतोर चड संभोग लेगीत गोड्यामुताचे निर्मणेचें कारण सांगतात । 
हो पिठो फातरीर मातश्या नेटान घोंटून गुळी करात । 
दर दिसा 5 माशे गुळी 12 तोळे अर्क गावजबाना वांगडा घेतिल्ल्यान खूब लाब जाता । 
हो सांवार चालू आसतना दुयेंत खंयच्या तरी पिशेपणांत गुल्ल जाल्ल्या पिशा वरी दिसता । 
न्हीद हें दुयेंस ना करपाक खूब मदत करता । 
ल्हान सर्पगंधा सावळेंत सुकोवन वांटून बारीक पिठो करात । 
दर दिसा एक वा दोन गुळयो उदका वांगडा घेतिल्ल्यान खूब लाब मेळटा । 
युनानी दोतोरां प्रमाणें शीं खाल्यार वा चड जिनस खाल्यार पयलीं बारखूण निर्माण जाता । 
बारखुणेक लागून परत परत नाक बंद जावंक लागता देखून दुयेंत परत परत नाक साफ करता । 
शीं खाल्ल्यान हात पांय आवूळपाचो अणभव येता । 
कांय लोक एका सप्तका परस चड काळ मेरेन थंडी बारखूणेंत पिडेस्त आसता । 
खोंकली हें सगल्यांत चड त्रास दिवपी दुयेंस । 
बनफशा आनी चिकचिकीत दुदी दोनूय देड तोळे घेवन तातूंत एक तोळो मेण गरम करून घोळयात । 
1 तोळो मेण , चिकचिकीत दुदी आऩी चिकचिकीत बनफशा देड - देड तोळो घेयात । 
मेण गरम करून दोनूय चिकचिकीत पदार्थ तातूंत घोळोवन पाले भाजयेचो रोस आनी ओले कोथमिरेचो 1 - 1 तोळो रोस लेगीत घोळोवन गरम करात । 
हें तयार मिश्रण दुयेंतीक सकाळ - सांज पिवोवंक जाय । 
चरतें लेगीत हें तेल ना करता । 
पांचव्या मुळाच्या पांनांचो रोस काडून तातूंत साकर 7 तोळे घोळोवन सेवन केल्ल्यान कामीण ना जाता । 
वोंवो आनी सैंधव बाराबर प्रमाणांत वांटून पिठो करात । 
तीन - चार सप्तकांनी मादी दंत तांतयां घालूंक लागता । 
असले दुयेंतीं रातचे न्हिदपा वेळार दांत करकरायतात । 
जेन्ना एक कोप उदक उरता तेन्ना तो काडो गाळून , गोड घालून पियेल्ल्यान तीन दिसांनी सगले दंत काबार जातले । 
चड थंडेन वाय हून जावन गू सुकोवन घट करता , तेन्ना गू भायर सरूंक पावना । 
दुयेंती बेशुद्ध जावं येता , पूण ताका जोर आसना । 
तेल - मिरसांग आनी गरम मसाल्यां पसून तयार केल्ले जिनस रोखड्यारोखडें मलावरोध करून बीक तयार करतात । 
ह्यो गुळयो ताज्या उदका वांगडा घेतिल्ल्यान मोडशी काबार जाता । 
उजळपाक चडशे लोक धवे कोड मानून चड भियेतात । 
म्होंव आनी तूप , धंय आनी तूप , बी वस्तू अएकाच वांगडा सेवन केल्ल्यान उजळणेची उत्पत्ती जावं येता । 
सुमार 25 वर्सां पयलीं कोड केन्ना काबार जायनाशिल्लें दुयेंस म्हणटाले । 
हे लक्षण वयर येवचे पयलीं कांय दुयेंतींक घाम खूब येता आनी कांय दुयेंतींक मात लेगीत येना । 
कान आनी नाकांतल्यान चिकचिकीत द्रव चड व्हांवपाक लागता । 
केन्ना - केन्ना नाकांतल्यान रगत लेगीत येवपाक लागता । 
शारिरीक रुपान कोडाचो दुयेंती खूब अशक्त जाता । 
भगंदर एक फोड आसा तो पिकतकच फुटून काबार जाता , पूण मागीर कांय दिसांनी पिकपाक लागता । 
बीक भायर सरतकच ताका हातांत धुकलून भितर घालतात , पूण जेन्ना धुकलून लेगीत भितर वचना तेन्ना दुयेंती खातीर त्रासांचें कारण जाता । 
जेन्ना लोक कित्याय - कितें , आंबट - गोड , मचमचीत आनी वेळान पचपी जेवण जेवतात तेन्ना ते मलावरोधाक बळी पडटात । 
मलावरोध जातकच जेन्ना दुयेंती गू भायर काडपा खातीर खूब नेट लायतात तेन्ना त्या नेटा वांगडा भोंक भायर येवपाक लागता । 
माजुनाचें सेवन उदका वांगडा लेगीत करूं येता । 
मागीर तें तेल गाळून बाटलेंत भरून दवरात । 
दोश काडपा खातीर आजूत दिवपाक जाय । 
हो काडो गाळून दोन तोळे म्होंवा बाराबर घालून पियेल्यान खूब फायदो जाता । 
दोळे तांबडे जातात आनी दोळे दुखपाक लागतात । 
जेन्ना कोणूय नेटान खाजयता तेन्ना दोळे तांबडे जातात । 
हो पळयल्यार , आपूण आनीक दोन वर्सां मेरेन व्हारडिकेक तयार ना म्हूण सांगून धाडटा । 
« ना , गे , कांयच जाले ना मेरेक ! म्हजोच मात पांय दुखलो । » 
म्हगेलें घर पळय । 
« व्हड झपंतर अशें बांदून दवरलां । » 
« अशें तरेन धांवल्यार पांय आदळचो ना आनीक ! आदळचोच तो ! » 
तागेलें नशीब तें । 
आनी ही तुमगेली भयण कमी . . ? गांवभर सतायतां म्हूण सांगत भोंवतां । 
इंग्लीश विशय म्हळ्यार ताचो दुस्मान । 
हांत - पांय हालता मेरेन तो मनीस । 
एक फावट हांथरुणार पडलो , काय ताचे जिणें मागीर कोणाक नाका । 
« हय . . » 
« राव गो दोन दीस . . . » 
राव दोन दीस । 
कालच आयिल्लें तूं आयज वता . . . ? 
राव आयज । 
बस । 
ना । 
« फाटले वटेन » बा बा « करून आपोवपी यमून मावशी न्ही . . . ? » 
« हय हय » 
« हय » 
« असोच आयिल्लो मरे . . . ? » 
« थंय बसूं नाका , भितर यो । » 
अशें म्हणत , ती भितर गेली । 
« बस » । 
ताका दिसलें , भाव म्हजो आमकां पोसूंक दीस रात घोळ घोळ घोळटा । 
ती तशीच फाटल्या वटेन आयली । 
भितर येवन तो आदोळेर कच्च करून कापलो । 
केत्रेलांतलो एक पेलो घेवन तो बरो पुसलो । 
ताणें पुराय पत्र वाचून सोपयलें तेन्ना कितें उलोवचें म्हूण कळ्ळेंच ना । 
फुडें तें कांयच उलयलें ना । 
आनी तो येवजितालो . . . अनुसुयान पळयलें , हो अशें कित्याक करतां . . . ? पूण ती ओग्गी रावली । 
« कोण म्हूण समजलें ना , पूण खंयच्या तरी जिवाण्यान चाबलां हें खरें » 
« अनसुया सुतली घेवन यो । » 
फोंडयेंत हात घालून थंय सुतली मेळटा काय पळयली । 
आमी प्रसाद लायलो । 
उलोवणीं जुळना जाल्यार मागीर दुसरी पळोवं . . . म्हूण ताकतिकेन रकाद धाडचो पडलो । 
हांव चेड्याक रकाद धाडूं . . . ? 
ताचे हात कडकडटाले . . . « भंय दिसता । » 
एकवीस - पंचवीस म्हळ्यार चडच जाल्ले । 
इतलें कशें करून दिवंक जातलें ? पुणून तें कांयच उलयलें ना । 
« एकवीस पंचवीस म्हळ्यार चड जाले ना . . . ? » 
कोणूच काय उलोवंक तयार ना । 
ताणें ल्हवूच हुनेक विचारलें , कितले खंय . . . ? 
पंचवीस - एकवीस 
कोण ना कोण खंयच्या तरी वावरांत घुस्पलो । 
ताणें दिवली पेटयली आनी ती घेवन भायर आयलो । 
« हांगा न्हीद तूं . . » अशें सांगून तें हांसत हांसत दार आड करून परतून गेलें । 
सकाळ सावन ते तागेली नदर चुकयत आशिल्लें । 
काल रातचो आंग आंग फुलोवपी एक नवो अणभव आनी एक जीव खावपी लज , शरम हांचे मदीं तें हुमकळटालें । 
« म्हाका मुंबय व्हरतले . . . ? » 
मागीर म्हणूंक लागलो , « हे खेपेंक ना . . » 
« घर ना म्हूण . . . ? » 
« घर खंयचें ? खोली म्हण खोली । » 
खोली आनी घर एकूच । 
« हें आनीक कितें विचारप जालें . . . » 
पुणून ताणें तशें सांगलें ना । 
रेणूक तर बेठेंच खूब खूब रडून घेवचें अशें दीस । 
ताणें कावळ्याक पळोवन म्हळें , « कावळ्या कावळ्या , हो येता जाल्यार उडून वच , नाजाल्यार बुडून मर . . . ! » 
आनी कुळारा थंय . . . थंय तर कोणूच नाशिल्लो । 
तोखेताली । 
तांकां कांयच समजलें ना ! 
जोर आयला । 
हांगा हाड । 
हांव आदी वाचतां । 
« आई जेवंक आपयतां . . . » 
सदांच अशें केल्यार , कशें जातलें . . . ? उठा । 
जेवूंक चला । 
« इल्ले जेवात न्ही . . चला । » 
आंगय मातशें तापलां म्हगेलें . . 
देंवतलो जोर ! 
पुणून « ओ » ना । 
पुणून ना । 
पुराय भियेल्लो । 
« कित्याक म्हणटा , जाणां हांव ? » 
थंय व्हडले - व्हडले दोतोर आसात । 
मदींच शिवा , शिवा , शिवा म्हणटालो । 
चेडूं दिवन तरी . . . 
गोपाळ मदींच तापलो । 
« आतां कांय जावचें ना , कांयच जावचें ना » म्हणत तो बावटो घेवन गेलो । 
पूण अचकीत कितें जालें म्हूण कळ्ळेंच ना । 
पूण तुमी हो कुमार धंदो केन्ना आपणायलो आनी हांगा केन्ना पावले म्हण विचारल्यार कांयच नीट सांगूंक तांकनासलें । 
कुदळ मारली म्हणटकच वयल्यान बरीच माती देंवताली । 
« येतां हांव » म्हणत तो उठलो । 
लोकय मान हालयताले । 
कितें पार्ट करता ! 
परतून एक फावट ताणें कुलदेवाक हात जोडले । 
« देवा , पाव रे बाबा । » 
कितेंय म्हण तुगेलो घोव मडकी पेटूंक हुशार । 
गाय गवळी एक जाल्यार गाय केन्नाय पानेता म्हण जाणा मुगो ? 
गेल्ले आठ णव दीस तेंच घेवन बशिल्लों । 
ल्हव ल्हव लोक फासपले । 
आमचीं खंय गा ? 
« हय , हय » म्हणत किशोर चलूंक लागलो । 
आनंदी फकत « हय मामा , अशें मामा » म्हणत चलतालें । 
आपणेंच मडकी काडून दिवप आनी मोल सांगप । 
भट येवन शास्त्र करून गेल्लो । 
तरीय आनंदी ना भियेलें ना । 
कागद पिंजून ताचें हात पांय , सोंड उकतें पाडले । 
बांयचेर गेल्यार खंयच्या तरी घरांत पयली दोड घालप आनी मागीर आपल्या घरा दोड भरून घेवन येवप । 
आतां कशेंय करून मुखार शिकतां म्हटल्यार फातर घालता । 
मागीर बडी थंयच उडोवन वाड्या भायर धांवलो । 
पुर्वजांलें शास्त्र सोडल्यार बरें जावचें ना . . . 
तळमळत चिंतताली , तळ्याक बांद , हुंवार येता तेन्ना येता । 
दिसलें , आतां उदक नाका तोंडा मेरेन पावलां । 
घोवा सरीं आनी लजप म्हण आसा . . . ? येता त्या शेनवारा काणकोणा शिगम्या जात्रा । 
आमी पळयतात कितें जाता तें । 
तेन्ना सगळे कुमार तांचे मुखार येवन उबे राविल्ले । 
पावलूचें मन गोंदू गुन्यांवकारी आसा असो स्पश्ट निर्णय दिवंक तयार नासलें आनी तो पवित्र आसा अशेंय मानूंक तयार नासलें । 
मळब आनी ह्यो दोनय सानुल्यो न्हंयो हांचे मदीं मामाले दोनय अणभवी दोळे आड आयिल्ले । 
टीम घडयतना जात , धर्म आनी प्रांतांचो विचार फुडारी करतात । 
कारण तशें केल्यार लोक ताका मस्तेला म्हणटले । 
पोटान ताका याद केली । 
मागीर तसोच मुखार गेलो । 
कांय घोंस पांचवे आनी तांबशे , पिकूंक नासले । 
तो तान - भूक विसरतालो । 
घोसाळ्यां खातीर एक स्वतंत्र माटोव तयार केलो । 
शिकूं नाशिल्ले तरणाटे लेगीत चलता - भोंवतना « शो » मारतात । 
हो देश तेच तिगयतले । 
हिरो म्हटल्यार एक मोलादीक फातर । 
तरी तो ताचे कडेन गेलो ना । 
मोव आसा थंय कुदळ मारून पळोवपाचें ताणें चिंतलें । 
आपलो निश्चेव ताणें पक्को केलो । 
तरी प्रसंगार व्हडले - व्हडले राजा - सम्राटांक बरी बुद्द दिवन , तांकां बरी वाट दाखोवपी । 
खूब पयलींची गजाल न्हय । 
ते भायर , ही भास बरपाक्षरी आनी वाचूंक बरोवंक नकळ आशिल्ल्यां मदीं फूट तयार करता । 
आमचें नातें कोणा कडेन आसा तेंय आमकां सांगलें ना । 
हाका लागून , आमची सुवात खंय तें कळप कठीण जालें । 
इतिहासीक फांटे फुटले । 
हिंदू भारता पसून आपणाली वैचारीक आनी आध्यात्मीक भूक भागोवंक लागता । 
कांय आत्मे फकत वैचारीक भासाभास करतात जाल्यार कांय आपणाली आपजीण सांगतात । 
हीं गितां म्हळ्यार एक पुराय संवसार । 
भाशेचें साम्राज्य असल्या सगल्या गजालींचेर उबे आसता । 
कोशकार भाशेच्या प्रयोगाक धरून आपणालो कोश रचता खरो । 
तांकां उलोवंक सांगलें तेन्ना तांणी आपणाक हिंदुस्तानींत उलोवंक मेळचें म्हूण मागलें । 
तो सुंदर बरो दिसता । 
भुरग्यांच्या मना भशेन म्हजें मन निवळ आसा । 
ती गुणेस्त बायल हाचे वयर आनीक कांयच उलयली ना , आनी बाकीच्या बायलां भशेन तिणें आपल्या घोवाक एक गाळूय सांगली ना । 
फकाणी त्या मांगरांत पावलो तसो , कच्च करून आंग काडून , « भूत गा सायबा भूत » , म्हणून फाटीं सरलो । 
बारकायेन पळेलें तेन्ना थंय भूत बी कोण नासून , कोण एकलो भिकारी ते सुवातेर आलासर्‍याक येवन बशिल्लो दिश्टी पडलो । 
तो लग्न जावंक आयिल्ल्या भशेन दिसच नासलो । 
ती उपाशीच न्हिदूंक गेली । 
तेन्ना ताचो मांव ताका हांसून म्हणूंक लागलो : « सगल्यां परस चड आगुल्ली बायल म्हणटात ती तुमची । » 
ताणें आपले वांगडा धन्राकूय व्हरपाचो बेत केलो । 
हांव त्या वेळार सात आठ वर्सांचो आसन । 
हातांत घेवन पळयल्यार तोर . . । तो फटवला तें पळोवन आमी मागीर नेटा नेटान हांसताले । 
आठ - धा दिसांच्या जाग्यार आतां फकत एक दीस पुरो जाता । 
आमी त्या दिसा दोगूय बद्द वयले चाळींत तीन फांट्या वटेन गेले । 
एका दिसाखातीर तरी धाड म्हण विनोवपाक लागलो । 
आदो तशेंच पणस हें नखेत्र लागतकच पावस दाट जाता । 
आयज ही याद जातकच म्हजें म्हाकाच हांसूंक येता । 
आतां कोण कोणाक मेळनात । 
मामान म्हाका दुसरे दीस तयार रावपाक सांगलें । 
तरी हो बारीक । 
वारो लागतकच हो धुंवर आपणाक जाय ते दिकेन व्हांवतालो । 
दिपकावणेक खंय देंवपाक जाय , खंय उदक चड जाता , खंयच्या जाग्यार चड रेबो आसा , न्हंयत खंय मेरेन चलून वचपाक मेळटा । 
सवकास पांय घाल आं । 
एकलोच भोंवता तो पळोवन कोणाचो कोंबो म्हण चर्चा जावंपाक लागली । 
कोंडो उदक पियेल्लो । 
पुरण वेळार रोपून काडप हें चड म्हत्वाचें । 
हें अशें कशें ? 
« सामकें खरें । » 
आमचेच म्हणल्यार गौडा न्हय , कितेंतरी वेगळेंच म्हणटात - « अशें मात्शें याद करून म्हणूंक लागलो » हां , ठाकूर खंय व्हडले जमीनदार , दोन हजार एकर जमनीचे धनी ते । 
आमगेर देंविल्ले । 
पूण तागेली बायल मात स्वताच रांदप करून जेवली । 
ब्राम्हण रांदपी हाडून रांदप करून घेवया म्हणल्यार लेगीत तिणें न्हयकार दिलो । 
तशें पळोवपाक गेल्यार तें अनवळखी न्हय । 
फकत जेवलो ना । 
« आवयस , सत्याक मात तशें कांयच ना । » 
« आवयस सत्याक मात तशें कांयच ना । » 
कॉलेज शिकिल्लें । 
गॅट आवट - अशें हांवें कित्याक म्हणलें ना । 
ती जमनीर पोटा कडेन पांय आवळून न्हिदिल्ली । 
बसून बसून ताका वाज आयलो । 
ताका वचून , मेळचें अशें श्रीनिवासाक दिसलें । 
हांव थंय गेल्यार आनी फाटल्यान तिणें गोळ लावन घेतल्यार ? अशें ताका येवजलें । 
ते मंत्री । 
पूण तशें पळोवंक गेल्यार हो देश बरोच मुखार गेला । 
कशेय भशेन ताका मेळोवन घेवचें अशें ताका दिसलें । 
निमाणे ताणें म्हणलें , तुमची इत्सा ! तुमी जाय तशें वागपाक स्वतंत्र आसात । 
तें उदक घालून शिजयिल्लें भश्ट कशें जाता ? 
पूण आयजवेर ताका अशें कोणेंच कांयच म्हणूंक नाशिल्लें । 
हाचे विशीं तुमचे कडल्यान स्पश्टीकरण जाय । 
ताचे खातीर घरमालका कडेन झगडें जालें आनी नोकरी गेली । 
कसलें सार्थक जालें ? जात - पात फट । 
तें एक चली । 
पूण हाचे फुडें मात ती आपल्याक केन्नाच मेळची ना हें येवजून ताचें मन खंती जालें । 
जाती - भेद फट आसा हेंवूय सांगताले । 
तें पळोवन तो ताकाय शिकोवंक लागलो । 
तो आपलो रूम सोडून खंयच भायर वचनासलो । 
पोट भरपा खातीर तो गांव सोडून गेलो । 
आयज म्हज्या हातांत अधिकार आसूं वा नासूं । 
हांव काय मांग न्हय हें मात खरें । 
हें आयकून मंत्री गडबडलो । 
भौशीक मान्यताय । 
एक नोकर सदां एक तांबयो भरून दूद हाडून दितालो । 
कसलीच भीड मुरवत नासतना ताचो हात धरून म्हणूंक लागली , अशें , खरें सांगात । 
दोळे तांबडे जाल्ले । 
लापयांव उखलून ते दिकेन धांवन ताणें उलो मारलो , « मातंगी » । 
आयकयात , आयकयात । 
शांत जायात , हें कितें करतात तुमी ? 
नाका , नाका । 
पूण ब्राम्हणाक हात लावप समा दिसलें ना । 
कोणाकूय उलो मारतलो म्हणल्यार लागीं कोणूच ना । 
आतां रस्त्या वयल्यान वचपी लोक तांचे कडेन अजापान पळोवंक लागिल्ले । 
अशें ताणें म्हणलें । 
इतलें सवाय दिसलें तुका हांव ? 
म्हूण विचारपाचें । 
तागेले आवय - बापूय , ताची बाजू घेतले । 
आतां सांगात , असो अन्याय करप समा आसा व्हय ? 
स्त्राप म्हणटात तो खरो आसता , आनी म्हजे भितर तशी शक्त आसल्यार ताका हांव कितें करता आशिल्लें ? 
हांव कित्याक वचूं ? 
« सत्या भितर येवन बस । » 
इतल्यांत समिधा सोंपल्यो । 
तें उठलें आनी ताणें तो पेटोवन दवरलो । 
भुरगो धांवन गेलो । 
सामके धांपिल्ले । 
तो लागीं पावलो तशी ताका ताची वळख पटली । 
ताणें कॉफी पिवन सोंपयली । 
म्हाका दिसता । 
तें पातक अशें तांकां समजावन सांगिल्लें । 
आनी म्हत्वाचें म्हणल्यार देवाचे पुरोयत अशे वागतले ? 
आयज मेरेन तांणी कोणाकूच मार - बडय असले प्रकार केले नात । 
घरा कडेन सत्या पावलें तेन्ना वेंकटेश हॉटेला कडेन गेल्लो । 
त्या आवाजाचो लेगीत ताका भंय दिसपाक लागलो । 
येत्न केलो जाल्यार चड पगाराची नोकरी मेळपाक शकता । 
जेवण - खाण , कपडे - बिपडे घेवपा खातीर त्रास जावचे नात । 
पूण तो काय मुखेल प्रस्न न्हय । 
योग्य असो वर सोदून लग्न जावपाक जाय । 
तें तरी पेटयलें जाल्यार भंय कमी जातलो । 
रोखडेंच उठून फस्का कडेन लापयांव पेटयलो । 
अग्नी पेटलो । 
याद जाता तितलें तें गुणगुणलें । 
भायर वचून तो गंध नाकांतल्यान पिवचो अशें सामकें दिसलें । 
हांव ब्राम्हण न्हय ? 
बाजारांत सामान हाडपाक गेल्ले कडेन ताणें विचार केलो । 
एकलेंच चली । 
हाचो सगळो अदमास काडलो । 
सोळा हजारांनी बांदपाक जावचें ना । 
संग्रहालय शिमला सावन 67 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
विसव घेवपाक आनी थंड उदक पिवपाक सप्तधारा बरें ठिकाण । 
सादें स्वेटर आनी शाल दर हवामानांत जाय । 
हांगा चडशे वेवसाय करपी तिबेटी आसात । 
ल्हान सुवात आशिल्ले कारणान थंय खूब गर्दी आसता । 
कुल्लू शार मनालीच्या 40 किलोमिटर पयलीं मेळटा । 
घाटींनी व्यास न्हंये पलतडी नगर आनी पार्वती न्हंये पलतडी कसोल आनी मणिकर्ण ह्यो मुखेल आसात । 
कुल्लू सावन 10 किलोमिटर पयलीं भुंतर विमानतळ आसा । 
कुल्लू घाटीर एप्रिल सावन जून मेरेन तरी खूब बरें हवामान आसता , पूण आज हांगा केन्नाय सुटयो मनोवपाक आयिल्ले लोक पळोवंक मेळटात । 
माल रोडा सावन रोहतांगाचे तेंगशे मेरेन मनाली दर्या पातळे सावन 2 , 050 , मिटर ते 3 , 978 , मिटरांचे उंचायेर पातळ्ळां । 
जे लोक सकाळीं बेगीन थंय पावतात तांका वेळार परतुपाक उणें कठीण जाता । 
जुलय सावन सप्टेंबर मेरेन रोहतांग यात्रा सोंपी आसा । 
किन्नर खूब जायत्यो कला जाणात । 
चिलगोजेच्या रानां मदीं सेगीत शारी वातावरण पाझरता । 
कल्पाचो सगल्यांत पुर्विल्लो आनी पळोवपा सारको गांव « चिनी » । 
लेखक सदांच केलंगाक आपलो तळ ठोकून रावला । 
झज्जर कोटलींत कलकल करपी एक झर आसा जिचें नितळ उदक भोंवडेकारांची थकाय पयस करता । 
कारण श्रीनगराचो मोसम नवे रंग शिंपडायत येता । 
भोंवडेकार हांगा खूब उसरपत आनी हुसक्या मेकळे भोंवतना मेळटात । 
मनाली सावन लेह वा श्रीनगर सावन लेह वचपी यात्री परततना श्रीनगर वा मनाली पावतात । 
अमृतसर हें एक इतिहासीक शार । 
अमृतसर हें एक वेवसायीक आनी प्रसिद्ध पर्यटन स्थळ । 
अमृतसर येवपी दर एकलो भोंवडेकार सगळ्यांत पयलीं स्वर्णमंदीर पळोवंक वता । 
झेंडे हुबयल्या उपरांत परतून शिमेचें दार बंद करतात । 
ध्वजारोहण पळोवपाक तिकेट वा पास हांची गरज नासता । 
अमृतसरांत लस्सी पियेवपी शोकीन लेगीत उणे नात । 
ताजमहाल बांदपाक सुमार 22 वर्सां लागीं । 
भोंवडेकारां खातीर हो किल्लो सूर्य उदेवपा सावन तें सूर्य मावळ मेरेन उकतो आसता । 
सिकंदरा इमारत तांबड्या फातरांनी तशेंच संगमरवरान बांदल्या । 
सिकंदरा हो हिंदू मुसलमान वास्तू कलेचो अपरूप संगम । 
सिकंदरा हें शारा सावन सुमार धा किलोमिटरांचेर आसा जंय सायकल रिक्षा , ऑटो रिक्षा , टॅक्सी आनी हेर गाडयांतल्यान पावूं येता । 
इमामवाड्यांत न्हावपा खातीर एक खाशेले तरेचें घर बांदिल्ले जातूंत गरम आनी थंड उदक वांगडाच येताले । 
कांटे सुमार 14 फूट लांब आसात । 
इतिहासीक शार इलाहबादाक शिक्षण आनी साहित्य हांचें राजपाटण म्हणल्यार अतिताय जावची ना । 
इलाहाबाद संग्रहालय आयतार सोडून दर दिसा सकाळीं 10 ते सांजेचीं पांच मेरेन उकतें आसता । 
झांशी दिल्ली सावन सुमार 415 किलोमिटर आसा । 
बिहाराचें शांती स्तूप संवसार भर प्रसिद्ध आसा । 
फामाद चिनी यात्री ह्रेनसांगान हांगा शिक्षक म्हूण 12 वर्सां घालयलीं । 
नालंदांतले खणणे वेळार विद्यार्थी घर , अभ्यास कूड , लॅक्चर हॉल , सभा घर , व्हड आंगण आनी आश्रम मेळिल्ले । 
वाल्मिकि राष्ट्रीय उद्यान पटना सावन 260 किलोमिटर आसा । 
मारवाडी ब्राह्मण सभा , अपर बाजार , रांची । 
सोंपणां वयल्यान चडटा देवतना खूब सांबाळून रावचें पडटा । 
जानेवारी-फेब्रुवारींत बर्फ खूब कमी वेळा खातीर पडटा । 
अमरकंटक सोना आनी नर्मदा न्हंयो देंवपाची सुवात । 
अमरकंटक 20 40 उत्तरी अक्षांश आनी 40 45 उदेंती दशांश हांचे मदीं आसा । 
तेच तरेन सोन न्हंय 300 फूट सकयल कोसळटा । 
गांगोत्री दर्या पातळे सावन 3200 मिटर उंचायेर आसा । 
फकत कोच्ची सावनूच न्हय , जाल्यार फामाद पर्यटन सुवात थेक्कडी सावन लेगीत मुन्नाराक पावूं येता । 
मळ्यांनी काम करपी बायलो सूर्य उदेवचे आदींच कामाचे सुवातेर पावतात । 
भगवान विष्णू आपल्या एका हातांत शंखूय धरता । 
दैवतां पसून पयस दवरपी आडखळ हांगा नात । 
ते खातीर ओरिसा येरादारी विभागा कडेन संपर्क करूं येता । 
तेन्ना सावन राजा राम थंयच विराजमान आसा । 
विमान सेवाः ग्वाल्हेर ( 119 किलोमिटर ) आनी खजुराहो ( 170 किलोमिटर ) हीं दोन विमानतळां । 
ओरछा आनी झांशी मजगतीं नेमान बस सेवा आसात । 
गुजरी महालाचें भायलें रूप आयज लेगीत सुरक्षीत आसा । 
गुजरी महालाचें भायलें रूप आयज लेगीत सुरक्षीत आसा । 
कथा म्हणल्यार - समुद्र मंथना वेळार मेळिल्ल्या जायत्या रत्नां वांगडाच अमृतूय मेळिल्लें जें मेळोवपा खातीर देव आनी दानव झोंपय मारपाक लागले । 
दर सव्या वर्सा अर्द कुंभ आनी बाराव्या वर्सा कुंभ भरता । 
केन्ना केन्ना नासीकाचो कुंभ उज्जैना आदीं जाता । 
स्वामी शनी आसा । 
कुंभ यूग आनी गंगा हांचे मदलो खास संबंद पुराणीक सोदवावरांतल्यान स्पश्ट जाता । 
ही बिहार राज्यांतली मुखेल आनी पुज्य अशी तीर्थ सुवात । 
लागींचें रेल्वे स्टेशन गया जें हांगा सावन 16 किलोमिटर आसा । 
जी पटना सावन 90 किलोमिटर आसा । 
सीतामढी पटना सावन 133 किलोमिटर आसा । 
तारा मठ हें एक शक्तीपीठ । 
त्रिकूट दोंगर तीन तेंगश्यां खातीर वळखतात । 
बाबा देवळा सावन ताचें तर दोन किलोमिटर आसा । 
हो एक सोबीत पार्क आसा । 
व्हड आवाज केल्यार लेगीत हो देखाव पळोवंक मेळटा । 
कोनार धरणा वरवीं चार मेगावॉट वीज तयार जाता । 
इस्को गांव हजारीबागा सावन 45 किलोमिटर आसा । 
त्या सगल्या तिर्थंकारांचीं पावलखुणो एका बाराबर आसात । 
बैदाडीह सुवात व्हड बांय खातीर फामाद आसा । 
जामा मशीद हें एक आकर्शण केंद्र । 
देवूळ ल्हान आसा पूण मशीद व्हड आसा । 
ही सुवात खूब भयानक झुजांचो पुरावो दिता । 
पंचेत हो एक दोंगराळ भुंयभाग जंय सावन दामोदर न्हंय व्हांवता । 
1980त बांदिल्ली ही यज्ञशाळा 52 फूट ऊंच , 70 फूट लांब आनी 50 फूट रुंद आसा । 
कोठेश्वरनाथ स्तुपा वयर चार इंच लांब , रुंद आनी खोल बुराक आसा जातूंत अजापीत रुपांत सदांच तीन इंच उदक भरिल्लें आसता । 
लोक ताका अर्जून बाण ह्याय नांवान वळखतात । 
हांगा न्हावप पवित्र मानतात । 
पुजारी आपल्या दोळ्यांक पट्टी बांदून पुजा करता । 
बिबटो , वांशेल , तरस , लांडगो , कोलो , माकड , सोंसो , बी ही पालकोट अभयारण्यांतली मुखेल जिवावळ । 
आम झरिया गांव चंदवा सावन 11 किलोमिटर आसा । 
हातूंतल्या दर देवळाची एक आख्यायिका आसा आनी एका थारावीक दिसा हांगा येवन भावीक पुजा , अर्चा करतात । 
जम्मूंतली आनीक एक पवित्र सुवात म्हणल्यार पीर मीठा । 
वीर मार्ग , रघुनाथ बाजार आनी हरी मार्केट हे जम्मूंतले हेर बाजार । 
हांगा वातानुकुलीत आनी बिगर वातानुकुलीत कुडी आसात । 
पटनीटॉप ही सोबीत पर्यटन सुवात जम्मू सावन 110 किलोमिटर आसा । 
पर्यटन हें गिन्यान , धाडस आनी मनरिजवण हांचें बरें माध्यम । 
आमची भोंवडी आमी बेदी तळा सावन सुरू केली । 
सरभोंवतणा प्रमाणें रंग बदलप हें ताचें मायावी खाशेलपण । 
स्वताक वाटावपाचो हो एक कुशळ उपाय । 
जुंव्या वयल्यान परततना कांदळींचेर बशिल्ले किरकिरे पळयले । 
विमानतळ शारा सावन 20 किलोमिटर आसा । 
कारण झारखंड एक असलें राज्य जाका शारीकरणाचो वायट प्रभाव आफडूंक ना । 
पहाडी देवळाची उंचाय दर्या पातळे सावन 21,400 , फूट आनी मुळसा सावन तेमका मेरेन 61 मिटर आसा । 
जमशेदपूरा खातीर मुखेल शारां सावन बस सेवा आसा । 
रानांत वाग , चितो , बिबटो , हती , वांशेल , लांडगो , कोलो , रानदुकर , रानवटी रेडो , मेरूं , थिपक्यांचें हरण , चितळ , वानर , साळ , ब्रजकीट , मुंगूस , उदबिलाव , व्हड चानी , ओरल , घनेश , मोर , गीद , सिवॅटकॅट , रानटी सुणें , माकड आनी हेर लेगीत आसात । 
गौतम बुद्ध अभयारण्य हें कोडरमांत आसा जंय चिते आनी वाग आसात । 
कोडरमा अभयारण्य , कोडरमा सावन 100 किलोमिटर आसा आनी तें 177 । 35 । चौखण किलोमिटरांचेर पातळ्ळां । 
चलून हेलंग-सलना-4 किलोमिटर , सलना-देवग्राम-4 किलोमिटर , देवग्राम-कल्पेश्वर- एक किलोमिटर , देवग्राम-दूमक 14 किलोमिटर , दूमक-पनार-10 किलोमिटर , पनार-रुद्रनाथ-7 किलोमिटर , रुद्रनाथ-मंडळ-18 किलोमिटर । 
भोंवडेकार शारिरीक आनी मानसीक रुपान भलायकेवंत आसप खूब गरजेचें । 
वाना ( 2 , 439 , मिटर ) च्या रान विसव घरा लागसारच्या मैदानांत आमी आमचे तंबू उबारले । 
खोल स्वास भरून आमचो स्वास संतुळीत दवरून आमी मुखार पावले । 
साबार आंतरराज्य बस सेवा जम्मूक येवन सोंपतात । 
यात्रे वेळार दुबावीत लोकां पसून सादूर रावात । 
13 किलोमिटर अंतराचो रस्तो परतून केलो , तो रुंद केलो आनी ताचेर तिजुले घाले । 
एका मुळाव्या उपचार केंद्रा खेरीज , पांच उपचार विभाग आनी एक सांज उपचार केंद्र लेगीत चलयतात । 
मदीं सुमार 15000 फूट ऊंच नामसंगला दोंगर मेळटा । 
भायर नेटान थंड वारें व्हांवतालें । 
तश्यो हैदराबादेच्यो सगल्यांत फामाद सायकल रिक्षा आनी रिक्षा । 
शुक्रारा दिसा ताजमहाल दनपारचो बारा ते दोन मेरेन उकतो आसता । 
वायू मार्गः आगरा विमानतळ मुखेल शारा सावन सात किलोमिटर आनी इदगाह बस स्थानका सावन तीन किलोमिटर आसा । 
म्हामार्ग - आगरा दिल्ली सावन 203 किलोमिटरांचेर आसा । 
आगरा वचपा खातीर दिल्ली सावन बस आनी टॅक्सी सुविधाय आसात । 
शिवगिरी दोंगर हो एक पवित्र दोंगर अशें मानतात । 
कोटा वयल्यान पुराय झांशीचें अपरूप दृश्य पळोवंक मेळटा । 
चेट्टिनाड वाठार वास्तवीक आपले भितर एक व्हड दायज । 
विसवघरा भायले वटेन रांदपाची कूड आशिल्ली आनी सरभोंवतण फातरांनी सजयिल्लें । 
दुसरे सकाळीं शीं खूब पडिल्लें । 
व्हड्याभोंवडे खातीर नगरपालिका बागेंत एक असैमीक तळें आसा । 
हांगा पडपी वतांत न्हावपाची एक वेगळीच खोस आसता । 
हांगा सावन दिसपी सुर्याच्या अस्ताचो देखाव अपरूप दिसता । 
देहरादूनचें शार सोपले उपरांत रान सुरू जाता । 
दिसाचो मोसम मैदानी वाठारा भशेन आसता पूण सांज जाता म्हणसर शीं पडपाक लागता । 
शिळेचेर जेन्ना उदक उडयतात तेन्नाच हें दिश्टी पडटा । 
सैनीक अकादमी सैनीक अधिका‍र्‍‍यांची सगल्यांत पयली प्रशिक्षण संस्था । 
रस्तोः अमृतसरा सावन पूल कंजरी 16 किलोमिटर आसा । 
हें पर्यटन थळ आशिल्ल्यान इंग्लीश चड उलयतात । 
आपल्या णव कोनशांनी सोबीत खोल निवळ तळी एक मनभुलयणी सुवात । 
काठगोदामा सावन अल्मोडा खातीर बस आनी टॅक्सी मेळटल्यो । 
टॅक्सी बूक करता जाल्यार पयशे मुजरत विचारात । 
एप्रील सावन जूना मेरेन आनी सप्टेंबरा सावन नोवेंबरा मेरेन अल्मोडा भोंवपाचो बेत करूं येता । 
अल्मोडाक डिसेंबरा सावन मार्चा मेरेन शीं खूब आसता । 
बिन्सर हें दर्या पातळे सावन 2 , 412 , मिटर ऊंच आसा । 
बाजार करपा खातीर लाला आनी चौक बाजार हे आल्मोडाचे मुखेल बाजार । 
शांती मेळोवंक , थकवो सोंपोवंक , सैम आनी आपले कडेन उलोवपा खातीर जागेश्वरा परस सेबीत आनी उपेगी सुवात दुसरी खंयचीच ना । 
पटना कशें पावप ? 
पटनाचें लागींचें विमानतळ म्हणल्यार आंतरराष्ट्रीय विमानतळ पटना आनी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ गया । 
हवायमार्गांतल्यानः लागींचें विमानतळ जयप्रकाश नारायण आंतरराष्ट्रीय विमानतळ , ( पटना सुमार 90 किलोमिटर ) आंतरराष्ट्रीय विमानतळ , गया ( सुमार 71 किलोमिटर ) 
हवायमार्गान -लागींचें विमानतळ जयप्रकाश नारायण आंतरराष्ट्रीय विमानतळ पटना ( सुमार 102 किलोमिटर ) आंतरराष्ट्रीय विमानतळ गया विमानतळ ( सुमार60 किलोमिटर ) 
हेच सुवातेर बुद्ध बोधिरुखा तळा बशिल्लो अशें म्हणटात । 
सासारामाक लागींचें विमानतळ म्हणल्यार जयप्रकाश नारायण आंतरराष्ट्रीय विमानतळ , पटना 147 किलोमिटर आनी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ , गया सुमार 125 किलोमिटर । 
सासारामाक लागींचें रेल्वे स्टेशन म्हणल्यार गया 125 किलोमिटर , औरंगाबाद 46 किलोमिटर आनी पटना 147 किलोमिटर । 
गया सावन सुमार 47 किलोमिटर आनी पटना सावन 110 किलोमिटर आसा । 
हवायी मार्गानः लागींचें विमानतळ म्हणल्यार जयप्रकाश नारायण आंतरराष्ट्रीय विमानतळ , पटना , 149 किलोमिटर हें लागींचें विमानतळ । 
तेच खातीर आतां मेरेन खणून मेळिल्ल्या बौद्ध स्तुपां भितर हें स्तूप सगल्यान ऊंच मानलां । 
मुंगेर कशें वचप ? 
हवायी मार्गानः जयप्रकाश नारायण आंतरराष्ट्रीय विमानतळ , पटना , 175 किलोमिटर हें लागींचें विमानतळ । 
दिल्ली आनी मुंबय सावन गोंयांत सहज वचूं येता । 
गोंय , महाराष्ट्र आनी कर्नाटक राज्य म्हामंडळा वतीन पणजे स्थानका सावन बसींची वेवस्था आसा । 
तुमच्या सरबराये खातीर गोंय सदांच तयार आसा । 
फाटल्या वर्सा 24 लाख पर्यटक गोंय भोंवपाक आयिल्ले । 
हातूंत एके वटेन रामायणा संबंदीं कथा आसात जाल्यार दुसरे वटेन अष्टदिक्पाल आनी गंधर्व हांचीं चित्रां आसात । 
मीर्गाचे सुरवातीक गरमी खूब वाडटा , पूण मीर्ग नेट धरता तसो मोसम खूब सोबीत आनी खोसदिणो जाता । 
पुराय भारत आपले भितर एक अपरूप पर्यटन सुवात । 
खरें सांगचें जाल्यार पुराय दिल्ली एक पर्यटन सुवात । 
शिमला सावन मनाली 280 किलोमिटर , धर्मशाळा 322 किलोमिटर आनी डलहौजी 345 किलोमिटर आसा । 
28000 फूट ऊंच आशिल्लो नगा दोंगर हांगाच आसा । 
6500 फूट उंचायेर आशिल्लें मसुरी देहरादून सावन तीस किलोमिटर आसा । 
दर्या पातळे सावन 7,349 मिटर उंचायेर आशिल्लें उटी चेन्नय सावन 535 किलोमिटर आसा । 
तंजावूर आपल्या तंजोर चित्रां खातीर फामाद आसा । 
खरें म्हणल्यार भोंवप हो मनरिजवणेचो भाग पूण पर्यटन हाचे परस कितलेंशेंच चड । 
उगडास सांठोवपाचें एक बरें साधन म्हणल्यार पर्यटन । 
दर भोंवडे वेळार हे खीण हांगाच थांबचे अशे दिसतात । 
मुस्तायकी , खाणजेवण , राबितो एका परस वेगळो आनी नवो । 
भक्त निवास विसवघरांत दर दिसा हजारांनी लोक रावता । 
ही खाणावळ साईबाबा देवळा सावन लागींच आसा । 
हांगा एक व्हड तळेंय आसा जातूंत व्हड कांसव मेळटात । 
चित्रकूट धाम एक व्हड पवित्र सुवात जंय पांच गावांचो एकवट जाता । 
भरत कूप स्थळ खूबच ल्हान सुवात तें शारा कडल्यान मात्शें पयस । 
ते चडटेच्या सुवातेर दोन व्हड फातर आसात , ताचेर , भगवान श्री रामाची पावलां आसात । 
ताचे उपरांत धनतिरोदस येता । 
पोरण्या काळा सावन उत्तराखंड रुशी , साधू आनी भिक्षूंक आकर्शीत करता । 
बर्फा लागींच खूब परमळीत सिरंगाचे घोंस मेळटात । 
सभा मंटप व्हड आसा । 
आतां हातूंत पांच मातृका आसात । 
देवळांत गौरी आनी पार्वती हांच्यो मुर्ती आसात । 
ही तीच अग्नी जाका गवाय दवरून शंकर पार्वती कडेन लग्न जाल्लो अशा आख्यायिका आसा । 
कोलकाता हवाई सेवे वरवीं बंगळूर , मुंबय , दिल्ली , चेन्नय सयत सगल्या मुखेल शारां कडेन जोडलां । 
पवित्र मीस 12 वरां सावन सुरू जाता । 
सांजेच्या वेळार 6 ते 6.30 मेरेन चलता । 
हांगा चोरी करतल्याक शनी म्हाराज स्वता ख्यास्त दिता अशें म्हणटात । 
इलाहाबाद फामाद तिर्थस्थळ अशें मानतात । 
प्रयाग ह्या नांवान ही सुवात फामाद आसा । 
किल्ल्या भितर 232 फुटांचो अशोक स्तंभ आसा । 
इलाहाबादाच्यो मुखेल भासो म्हणल्यार हिंदी , इंग्लेझ , उर्दू आनी इलाहाबादी बोली । 
आयज थंय ते दुख्खी घडणुकेची याद करून दिवपी यादस्तीक आसा । 
पुराय वर्स तुमी केन्नाय येयात पुराय वर्स मोसम सोबीत आसता । 
नागालॅण्ड 1957त केंद्रशासीत प्रदेश घोशीत केलो । 
झुजा यादस्तीक हें एक प्रतिकात्मक यादस्तीक । 
मिजोरमाच्या दोंगरांची सरासरी उंचाय 900 मिटर आसा । 
ईटानगरांत एक सोबीत दोंगुल्ली पर्यटक सुवात आसा । 
हिडन लेक आपल्या नांवा प्रमाणें लिपिल्ले वरी आसा । 
महायान बौद्धमठ तवांगांत 10,200 फूट उंचायेर आसा । 
आज लेगीत महायान बौद्धमठांत 500 परसूय चड लामा रावतात । 
महायान बौद्धमठ खूब विशाळ आसा । 
सप्तकांत 3 दर दिसा ( बुधवार , शुक्रवार , आयतार ) हीच सेवा तेजू मेरेन करतात । 
आज बेंगळूर एक शांत आनी विस्तृत शार आसा । 
कब्बन पार्का लागींच कर्नाटक विधानसभा आनी सचिवालय भवन आसा । 
आतां ही नंदी दोंगरमाळ एक खूब सोबीत सुवात आसा । 
बंगळूर सावन 56 किलोमिटर अंतराचेर « तुमकूर रोडार » 1367 मिटर ऊंच शिवगंगा दोंगुल्लेचे तेंगशे वयल्यान सकयलो देखाव खूब सोबीत दिसता । 
बंगळूर जम्मू सावन कन्याकुमारी मेरेन सगल्या मुखेल शारांक रस्तो मार्गा वरवीं जोडलां । 
बंगळूर भोंवपा खातीर सप्टेंबरा सावन फेब्रुवारी मेरेनचो काळ सगल्यांत बरो । 
दर्या पातळे सावन 1062 मिटर ऊंच चामुंडा दोंगुल्लेचेर बांदिल्लें चामुंडेश्वरी देवळा मेरेन वचपा खातीर एक हजार सोंपणां चडून वा चलून रस्तो मार्गा वरवीं लेगीत वचूं येता । 
मैसूर वचपा खातीर विमान सेवा आसात । 
बंगळूर सावन मैसूर वचपा खातीर बसी , टॅक्सी हांच्यो फावोश्यो सेवा आसात । 
पोर्ट ब्लॅरांत चेन्नय , कोलकाता आनी विशाखापट्टणमा सावन उदक आनी हवाई मार्गा वरवीं पावूं येता । 
मणिपूर चड व्हड राज्य ना तरी लेगीत तें आपली वेगळी वळख दवरता । 
कोहिमा रस्तो मार्ग वरवीं खूब सोंपेपणान इंफाळाक पावूं येता । 
गुजरातांत उलयतात त्यो भासो - ( मुखेल भास गुजराती ) सिंधी , हिंदी , उर्दू , मराठी । 
गुजरातांत पावसाळो जून ते सप्टेंबरा मेरेन आसता । 
गुजराताचीं विमानतळ - अहमदाबाद , भावनगर , बडोदरा , भूज , जामनगर , राजकोट आनी पोरबंदर । 
वडोदरा वचपा खातीर दिल्ली , मुंबय , अहमदाबादे सावन नेमान हवाई सेवा आसा । 
महाराष्ट्रांत ऊस , गंव , कापूस , बाजरी आनी तंबाकू , बी हांचीं शेतां मुखेलपणान लायतात । 
मुंबयचें बॉलिवूड येवरोपी हॉलिवुडा परस कसलेच तरेन उणें म्हणूंक येना । 
खरें म्हणल्यार मुंबय हें सात उथळ जुंवे जोडून तांचेर वशिल्लें शार । 
1708त मुंबय अस्तंत भारताचें मूळ वेवसायीक केंद्र जालें । 
शांत आनी निर्मळ हवामाना खातीर फामाद लोनावळा शार तशें पळोवपाक गेल्यार बाराय म्हयने भोंवपाक आनी पळोवपाक मेळटा । 
मुंबयचें माथेरान एक दाट रान । 
माथेरान म्हणल्यार लांकडाचें माथें । 
समुद्र तळा सावन हाची उंचाय 803 मिटर आसा । 
कोल्हापूरा सावन महाबळेश्वर , सातारा , बिजापूर , रत्नागिरी , बी हांचे खातरूय बसी मेळटात । 
पंचमणीचें सैमीक वातावरण आनी हवामान भलायकेवंत आसा । 
अजंता सावन औरंगाबाद शाराचें अंतर 103 किलोमिटर आसा । 
श्रद्धाळू भक्त मेरूपर्वताची प्रदक्षिणा काडून पुण्य फळ प्राप्त करतात । 
पंचवटी हें एक पवित्र हिंदू तीर्थ स्थळ । 
वर्स 1933 सावन स्वतंत्रताय मेळ मेरेन गांधी आश्रम भारतीय समाजीक आनी राजनितीक विचारधारेचो केंद्रबिंदू उरलो । 
दाट आनी संपन्न वनस्पतीं मदीं हांगा तरेकवार शेवणीं रावतात । 
किश्‍तवार उद्यान अस्तंती हिमालयांत आसा आनी ताची समुद्र तळा सावन सरासरी उंचाय 4000 मिटर आसा । 
हेमिस हाय उद्यानाची समुद्र तळा सावन उंचाय 3,140 ते 5,840 मिटर मेरेन आसा आनी सामान्य उंचाय 3,500 मिटर आसा । 
तमिळनाडुचे लोक धर्म पाळपी आसतनाच वांगडा शिश्ट आनी कर्तव्य पाळपीय आसात । 
ताका लागून भियेवन इंद्रान भगवान विष्णू कडेन प्रार्थना केली आनी दया करपी विष्णू वामनाचो अवतार घेवन महाबळी मुखार प्रगट जाले आनी तांचे कडेन तीन पावलां भीक मागली । 
आनी भगवान विष्णूक तीन पावलां भूंय दिली । 
रावपाची इत्सा आशिल्ल्या भाविकांच्यान होटॅल अजंता , होटॅल संगम , होटॅल लक्ष्मी , होटॅल आनंद , बी हातूंत आपले वेवस्थे प्रमाणे सुसेगाद रावूं येता । 
कोचीना सावन कन्याकुमारी 300 किलोमिटर पयस आसा । 
पाँडिचेरी सावन कन्याकुमारी 580 किलोमिटर पयस आसा । 
बेंगळूरा सावन कन्याकुमारी 675 किलोमिटर पयस आसा । 
चेन्नया सावन कन्याकुमारी 700 किलोमिटर पयस आसा । 
कोलकाता सावन कन्याकुमारी 2380 किलोमिटर पयस आसा । 
मुंबय सावन कन्याकुमारी 1,655 किलोमिटर पयस आसा । 
दिल्ली सावन कन्याकुमारी 2,690 किलोमिटर पयस आसा । 
ताचे सुवातेर आतां मनभुलयणें पार्क बांदला आनी लाल किल्ल्याचें उत्तरी तोंक ते राजघाटाचे फुडें मेरेन पातळ्ळां । 
लाल किल्ल्या सावन 23,000 घन मिटर कोयर काडून 3,500 ट्रकांनी भरून कुशीक काडला । 
हे खातीर तातूंत प्राणी जात आनी वनस्पती जात हांचें वेगळेपण आनी विवीधताय आसा । 
पोर्ट ब्लॅर उद्याना मेरेन पावपा खातीर विमानतळ आनी बंदर लेगीत आसा । 
हांगा हवाई मार्गा वरवीं पावपा खातीर लागींचो विमानतळ पटना जो 295 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
नागपूर , पेंच राष्‍ट्रीय उद्याना मेरेन पावपा खातीर रेल्वे स्टेशन आनी विमानतळ आसा जाचें अंतर उद्याना सावन 90 किलोमिटर आसा । 
हवाई मार्गा वरवीं हांगा पावपा खातीर सगल्यांत लागींच विमानतळ 132 किलोमिटर अंतराचेर जयपूराक आसा । 
हांगा फकत कांटयाळीं झाडां आनी तण मेळटा । 
शहीद मिनार सुमार 48 मिटर ऊंच आसा । 
उपरांत हाचें नांव दवरलें , विश्‍व भारती । 
हेंच कारण आसा की भारतांत येवपी विदेशी पर्यटक एक फावट तरी शांतिनिकेतनांत मुजरत येता । 
हांगा एक भवन विचित्रा नांवान प्रसिद्द आसा । 
1922त हांगा एक श्रीनिकेतन बांदलें , जें ग्रामीण पुनर्निर्माण केंद्र आसा । 
हांगा नगर भोंवडे खातीर सिटी बसी एक बरें साधन । 
हांगा उपाट सोबीत हाफलांग तळें आसा । 
होंवरेंत सुमार 500 - 600 मिटर भितर वचून दुसरे वटेन भायर सरपाची वाट मेळटा । 
हाचे दुसरे वटेन बांगलादेशांतलो दोआब स्पश्ट दिश्टी पडटा । 
तरी लेगीत हांगाचें वातावरण खूब बरें आसता । 
ग्लिसरिना वरवीं सुकोवप - हे पद्दती वरवीं चड करून पानां सुकयतात । 
हें सजावटी सामान स्वताचो धंदो करपाची संद दिता । 
जेन्ना नवी पानां येतात तेन्ना थंड आनी वलें मोसम दुयेंसा खातीर योग्य आसता । 
विशेश लक्ष दिवपी गजाल ही लेगीत आसा की हो रोग फकत सप्ताळूंतच मेळटा । 
जर गरज पडल्यार इल्ली शिंपणी मुजरत करची । 
बाग निवळ करून नडणी काडची । 
थंडेचो मोसम भाजी रोवपा खातीर योग्य आसता । 
हें लेगीत बागेक सुकोवपा खातीर एक जापसालदार कारण आसा । 
पावसांत उदक वाडटा आनी तें व्यर्थच व्हांवता । 
हे मुखेलपणान वलसाण संरक्षणा खातीर प्रयोग करतात । 
पडींग मातयेक नांगरून सारें घालून सुपीक करपा खातीर प्रयत्न चालू आसात । 
हाचो लाब मेळ्ळो । 
हे वेगळेंवेगळें फळांचे रोंपे , व्हडली धान्यां , भिकणां आनी सोयाबीन बी हांचे खातीर योग्य आसा । 
रोंपो मूळ उपचार पद्दत - धान्य आनी भाजयेंचे पीक , जांची रोंपणी करतात , तांच्या खातीर ही पद्दत बरी आसा । 
ही जात बर्फ वा चड थंडेची आडावणी आसा । 
हाचे उत्पादन तशेंच भोववर्शी गूण हेर जातीं परस खूब बरें आसात । 
ही एक बेनुल्ल आनी एकवर्शीय नडणी आसा । 
हाचो नियमीत प्रयोग केल्ल्यान सांद्यांच्यी दूख कमी जाता । 
कृषी कडेन संबंदींत शिक्षण मोफत दिवपाक जाय । 
उत्पादक कंपनी शेतकार सदस्यांचें उत्पादन विकपा खातीर मजत करता । 
कुशळ उदक साधन वेवस्थापनाचो हेतू चड करून सकयल दिल्ल्यांचेर विशेश लक्ष दिवप गरजेचे आसा - 
हो वेळ चडसो जून ते सप्टेंबर मेरेन आसता । 
हांचो वेळ ऑक्टोबर ते मार्च मेरेन मानतात । 
गंव - हाका ४ ते ५ फावटी शिंपणेची गरज आसता । 
पिके खातीर उदकाची गरज आसता त्या प्रमाणांत जे योग्य वेळार ते पीक पिकपा खातीर उपेगाचे आसा । 
उदकाचे नियंत्रीत आनी एका भशेन प्रयोगा वरवीं कमी खर्चांत चड उत्पादन मेळोवंक शकता । 
उदक फावोश्या आनी येवजणबद्ध रुपान उपेग केल्यार आनी खूब कृषी क्षेत्राक शिंपणे अंतर्गत हाडूं येता । 
हाका लागून हो एक आकर्शक कारभार आसा । 
देशी बाजार दर वर्सा ४० % वाडत आसा । 
जिवंत रोंपे , बल्ब आनी कापिल्लीं फुलांचें प्रमुख आयातक आसा , जर्मनी , फ्रांस , इटाली , युके , युएसए आनी जपान बी । 
चडशीं जमीन रेंवटाळ म्हणजेच हलक्या जातीची आसा । 
गुजरात तशेंच हरियाणाचींय ही एक मुखेल खरीफ पीक आसा । 
वट्ट उत्पादनाचें सादारण ७३ प्रतिशें गुजरात , उत्तर प्रदेश आनी हरियाणा ही राज्यां तयार करतात । 
जल - स्तराचें खोलायेर आसप आदर्श स्थिती मानतात । 
ज्वारी , बाजरी आनी नाचण्याक सोडून हेर व्हड धान्याचें वट्ट क्षेत्रफळ सादारण ४८.१ लाख हॅक्टर आसा । 
हातूंत नायट्रोजन , फॉस्फोरस आनी जैवीक पदार्थाचे प्रमाण थोडे आसता । 
कांय भांगांनी जमीन वयर - सकयलय आसा । 
हांची सादारण खोलाय ३ वा ४ फीट आसता । 
खोड चड करून घट आसता । 
हो खूब तरेनी गोड आनी रसाळय आसता । 
बाजरी वर्सुकी आनी भोववार्शीक तरेची पीक आसा । 
बाजरी सरळ वाडपी रोंपो आसा । 
हाची लांबाय ३ - ९ फूट मेरेन जाता । 
काकुनाचें खोड पातळ , हळडुवें आनी सरळ आसता । 
तरी पूण सामान्यपणान हें ०.३ - २ मीटर मेरेन लांब आसता । 
हें दक्षिणी आनी मध्य रूस , मध्य पूर्वी आनी उत्तरी भारत आनी मंचूरीयेंत बरें तरेन पिकयतात । 
रिपोर्टा प्रमाणे भारतांत सुमार दोन कोटी १० लाख टन धान्य नश्ट जाता जें ऑस्ट्रेलियेच्या पुराय धान्य उत्पादना इतलें आसा । 
अशी परिस्थिती फकत भारता खातीर अजापाची ना । 
हाचोच परिणाम आसा की डेरी म्हालाच्या संवसारीक बाजाराचे ३२ प्रतिशें भागांचेर हाचोच ताबो आसा । 
येवरोपी संघ भारताक आपलें दूद आनी दुदाच्या उत्पादना खातीर एका व्हडा बाजारा भशेन पळयतात आनी हें गजालीचे पुराय संकेत आसात की भारत आपल्या घरगुती डेरी बाजाराक येवरोपी संघ आयाता खातीर उगडटलो । 
सैम आनी पर्यावरण नितळ उरता । 
जैवीक धान्य , गंव , बटाट , मसालो बी शेतकारां कडल्यान विकत घेवन विकतात । 
फकत जैवीक शेतकार जैवीक कृशी करून खाद्य उत्पादन वाडोवं शकता । 
ताजें सारें , नायट्रोजन आशिल्ले रोंपे हांचो वापर करता । 
हेच शेतकार ऑर्गेनीक उत्पादना खातीर योग्य आसा । 
आतां जेन्ना शेतकार आनी शेती दोनूय संकटांत आसात तेन्ना ऑर्गेनीक शेती होच एकूच पर्याय उरता । 
हाचे विशीं अशें म्हणूं येता की पयलीं ३ - ४ वर्सां मेरेन सादारण उत्पन्नूच मेळटलें आनी ताचे उपरांत उत्पादकताय आनी उत्पादन दोनूय वाडटली । 
उणो खर्च करपी त्या किरकोळ धंधेकारांचे ना तर स्वताचो गांव आसा आनी ना तर शार । 
हांची स्वताची प्रक्रिया आसता जी भारता खातीर खूब उपयुक्त आसा । 
पूण आधुनीक किरकोळ प्रक्रियेंत सरळ संबंद उत्पादका बरोबर आसता । 
आधुनीक किरकोळ वेपारा खातीर ही खुबूच व्हड वेवस्था । 
हाचे पसून उत्तम वांटपाची प्रक्रिया विकसीत जाल्या । 
हातूंत संघटीत किरकोळ दुकानदारांचो वांटो फकत २.५ % आसा । 
भुसारी दुकान / पसरकारा वांगडाच सुपर मार्केट लेगीत एक फामाद प्रक्रिया आसा । 
अशें केल्ल्यान उपभोक्ता मेरेन पावता पावता किंमतींत खूब वाड जाता । 
उत्पादक आनी उपभोक्ता हांचे मदीं हो अंतर उणो केल्ल्यान दोनांयकूय योग्य फायदो / मोल मेळूंक शकता । 
पूण म्हामंडळा वतीन केल्ली किरकोळ वेपाराची वाड - दर २८ ते ३० % दर वर्सा आसा । 
« बचत म्हजो अधिकार » हांचें घोशणा करपाचें वाक्य आसा । 
देखून आतां हे प्रक्रिये पसून मेळिल्ल्या संदींचो वापर करून धोक्यांचेर जैत मेळोवप होच सगल्यांत बरो उपाय आसा । 
पुरवणदारा कडेन आकृतायेचे वेवस्थे संबंदी दुर्बळटाय येता । 
कम्पनी लेगीत स्वताचें हीत पळयतना राज्या वतीन दिल्ले सुविधां विशीं स्वताचें विश्लेशण करीत आसा । 
देखून खुबूच गरजेचें आसा की कापणे उपरांत वेवस्थापन , जशे - शीत सांठ्या वांगडाच योग्य येरादारी वेवस्थापनाचेर लक्ष दिवचें जाका लागून कापणे उपरांत जावपी लुकसाण पयस करूं येता । 
भारतीय कृशी मुखार हें एक व्हड आव्हान । 
देखून वस्तू बाजारांत दिवप - घेवप अपेक्षे प्रमाणें सुरक्षीत आसा । 
देखून तो हें कार्य पुराय वेवसायीक आवडीन करता । 
हे तरेन सगल्या दिवपा - घेवपा वरवीं बँकां वतीन बाकी येणावळ प्राप्त करूं येता । 
सुदारीत खाद्य पदार्थांची निर्यात १५००० कोटी रुपया परस वयर पावला । 
कृशीच्या सर्वांगीण विकासा खातीर हें एक बरें पावल । 
मनीस सैमा पसून खूब पयस वचत आसा । 
हातूंत खूब चड चडाव आसता । 
हेच खातीर शेतकार हाका आडनदर करता । 
तांका वसाड जमनींतल्यान एकत्रीत करप चड सोंपे आसा । 
हाचे पसून अत्तर , वासाचें तेल आनी उदक लेगीत तयार करतात । 
ह्यो संस्था « विज्ञानीक आनी उद्येगीक अनिसंधान परिशद » , नवी दिल्लीचे अंतर्गत कामां करता । 
हें कार्य « वेपार आनी निरिक्षण निदेशालय एण्ड इंस्पेक्टर » भारत सरकाराचे प्रयोगशाळेंक सोपयलां । 
शक्य आसा तितलो तापमान कमी दवरपाक जाय । 
देखून जाता तितलें अर्क काडप टाळचें वा जितल्या कमी वेळान करूं येता तितले करचें । 
हाचे खातीर तीन प्रकारची पद्दती वापरांत हाडटात । 
तेल काडपा खातीर साल्लां स्पंजा मदीं दवरून हातान दांबतात । 
हे तरेन काडिल्लो रोस एकठांय करतात आनी शेवटाक गाळटात । 
कांय बाबतींत प्राप्त जावपी तेलाचे प्रमाण लेगीत खूब उणें आसता । 
दुसरे वटेन भारत स्वता दर वर्सा सुमार १७ - २० कोटी रुपयाचें परमळीत तेल विदेशांतल्यान मागयता । 
वर्तमान परमळीत उद्येगाची सगली निर्माण प्रक्रिया पुराय तरेन वेगळी आसा । 
हे रसायन आंतरराष्ट्रीय परमळ उद्येगा वरवीं मागयतात । 
सतत वाडपी म्हारगाय ह्या रोंप्याची शेती करपा वेळार वा हांचे पसून तेल काडपा वेळार एक व्हड समस्या जाता । 
परमळीत तेल प्रदान करपी रोंप्यां पसून चडांत चड शेती आनी उत्पादन वाडोवपा खातीर येवपी विवीध आडमेळ्यांक काबार करपा खातीर विचार केला । 
परमळ रोंप्यां पसून प्राप्त करतात । 
देखून फावोश्या उपेगा खातीर ही एकठांय करून तांची मोलावणी करप गरजेचें आसा तेन्नाच बरे प्रकार तयार करूं येता आनी तांचे उपेगा खातीर संयुक्त उत्पादन तकनीक विकसीत करूं येता । 
हीं बीं वा कलम दोनांय पसून तयार करता आनी हांचे दर वर्सा प्रती हॅक्टर २० कि । ग्रा । तेल मेळटा । 
हाचे पाचवे रोंपे भाजये भशेन आनी सुगंधा खातीर वापरतात । 
बरे पिके खातीर वत आशिल्ली उकती सुवात बरी आसता । 
हाचे खातीर दोमट खराडी तशेंच रेंवटाळ आनी बरें उदक उत्पादन करपी जमीन आसपाक जाय । 
पेरणे पयली शेतांत २५ ते ३० गाडी शेणाचें सारें घालून चार - पांच फावटी नांगरणी करून तें बरें मिस्तुराद करपाक जाय । 
सोवाची पेरणी ऑगस्ट ते नोव्हेंबर मेरेन करतात । 
हाचें पीक पावस पडटा तेन्ना मातशें उंचेल्या सुवातेर रोंवपाक जाय जाका लागून पीक विरगळून नश्ट जावंचें न्हय । 
रोवपाच्या तीन - चार आठवड्या उपरांत पयले कापणे वेळार नडणी काडून उडोवपाक जाय । 
हें बांयटा ( खतना ) रोधक आनी नाडी उत्तेजक रुपान वापरतात । 
पीक एप्रील मेरेन पिकून तयार जाता । 
देखून हाचे शेती खातीर खास सतर्कतायेची गरज आसा । 
हाचे खातीर दोन मिटर लांब आनी एक मिटर रुंद कुणगे बांदल्यात । 
आतां परत शिंपणी करतात । 
पेरणेच्या ७ - १० दिसा भितर रोंपे नर्सरींत योग्य तरेन रुजतात । 
हाचे उपरांत दवनाच्या स्थानांतरणा खातीर ३ मिटर लांब आनी एक मिटर रूंद कुणगे बांदतात । 
स्थानांतरणा उपरांत एक दिस पयली शेताची शिंपणी करतात । 
कुणगे परत शिंपतात । 
फळां अडेज ते तीन म्हयने मेरेन एकठांय करतात । 
एक मिटर लांब आनी १ - ३ सें । मी । व्हड कलम बरें आसता । 
कलम वयल्यान सकयले वटेन दवरतात । 
रोंप्याच्या मुळाचें वेवस्थीतपण हालूंक वा तुटूंक जायना देखून आतां प्रत्येक फळ हे तरेन सांबाळून तोडटात । 
फळ , कांय मिठाय , पेस्ट्री केक आनी तंबाकू हांचे पसून तयार वस्तूंक लेगीत सुवादीक करपा खातीर वापरतात । 
फळांच्या स्रोता प्रमाणें तेलाची मात्रा बदलत आसता । 
परमळीत तेलाचे खेरीज कोथमिरींत १९ - २१ प्रतिशें चरबीचें तेल लेगीत मेळटा , जाचो रंग काळो , मातयेकोर , पाचवो आनी वास लेगीत कोथमिरीचे सादारण तेला भशेन आसता । 
हाचे पसून तयार जाल्लो सोडियम साबण सुगंधीत आसता आनी बरो फेण दिता । 
हाचें उत्पादन आनी आंतरीक वेपाराचें विवरण मेळूंक ना । 
रोवपाच्या तीन वा साडे तीन म्हयन्या उपरांत पीक बरें पिकता । 
पूर्वी भारतीय लेमनग्रासाचीं दोन जाती वळखीचीं आसात । 
हें कार्य पावसाळ्या पयलीं करतात । 
पूण उपरांत तेलाचे एल्डिहायड भाग ७५ प्रतिशें मेरेन वाडटा आनी तेलाचें उत्पादन लेगीत वाडटा । 
वर्सांत तीन - चार फावटी पीक कापता । 
चड पावस आनी खूब दुकळ लेगीत हाचे खातीर लुकसाणीचें आसता । 
हाची योग्य वाड जावपा खातीर नायट्रेट आनी अमोनियमा मदीं २:१ प्रमाण आसप बरें म्हटलां । 
पूण फॉस्फरसाच्या पुराय प्रमाणाक पळयल्यार एकदम वेगळी स्थिती मेळटा । 
फॉस्फराचें पुराय प्रमाण पेरणेच्या वेळार दिवप आसता । 
हाचे उपरांत हातूंत परती वाड मेळ्ळी । 
हो कमी स्थीर आसता , हाचो रंग लेव आसता । 
तसो हो रोंपो वयले वटेन जाता । 
हाचे शेती खातीर चिकण माती बरी न्हय । 
हें मध्य फेब्रुवारी ते सप्टेंबराच्या शेवटाक रोंयतात । 
चडशें सारें आनी रासायनीक सारें ओसिममा खातीर योग्य न्हय । 
हें तरेन रोंवप लेगीत सवाय पडटा । 
हे रोंपे केन्ना - केन्नाय पोरसांनी जाता वा बियो घालून सरळ रोवंक शकता । 
हो रोंपो खूब परिवर्तनशील आसा आनी हाचें वानस्पतीक नामकरण कठीण आसा । 
हाका सुवासीत मिठाय , खाद्य पदार्थ , लोणचें - चटणी , दांतांची क्रीम बी हातूंत अदीकतायेंत उपेग करतात । 
हे घरांतल्या मूस आनी जळारां खातीर घातकी आसा । 
जंय अती दाट आनी केन्ना - केन्नाय धुकें पडटा । 
रेंवटाळ वा जमीन हाचे खातीर बरी न्हय । 
हें भारतांत हाडलां आनी हांगां हाची शेती करतात । 
जरी वलसाण फावोशी आसत जाल्यार रोंपो खूब उश्णता सोंसता । 
सुकिल्ल्या पानां पसून ३.५ प्रतिशें तेल मेळटा । 
हाचे पसून पातळी चकचकीत आनी घट जाता । 
उत्पादनाचे पयले तीन कारक मूर्त कारक आनी चवथे कारक प्रबंधाचें उत्पादन अमूर्त कारक आसा । 
देखून उत्पादन , उत्पादकताय आनी मोलांचें सारकें आकलन करप गरजेचे आसता । 
असंबंदीत / स्वतंत्र वेवसाय - असंबंदीत वेवसाय ते आसा जातूंत अापसांत कांयच संबंद नासता । 
सादारण ७० % लोकसंख्या आपले जिविका खातीर कृशीचेर आदारीत आसा । 
२००५ - ०६ ह्या वर्सा ही उपलब्धताय प्रती व्यक्ती दर दिसा ४१२ ग्राम जाली । 
हातूंत सादारणपणान दर वर्सा उणाव नोंदीत केला । 
१९६४ - ६५ ह्या वर्साचें धान्य उत्पादन ८९० लाख टना परस वाडून १९९९ - २००० ह्या वर्सा २०९८ लाख टन , २००० - ०१ ह्या वर्सा १९६८ लाख टन , २००१ - ०२ ह्या वर्सा २११९ लाख टन , २००२ - ०३ ह्या वर्सा १७४८ लाख टन २००३ - ०४ ह्या वर्सा २१३२ लाख टन , २००४ - ०५ ह्या वर्सा १९८४ लाख टन आनी २००५ - ०६ ह्या वर्सा २०८६ लाख टन जालें जाल्यार २००६ - ०७ ह्या काळार २१७३ लाख धान्य उत्पादन शक्य आसा । 
हाचे शिवाय पीक हवामाना प्रमाणें बदलतात , पिका प्रमाणें हवामान बदलूंक शकना । 
भारतीय शेतकार गरिबी खातीर शेतांत भांडवल कमी करता । 
१९९८ - ९९ ह्या वर्सा क्षेत्र वाडून ६८९.७ लाख हॅक्टर आनी २००० - ०१ ह्या वर्सा ६९४ - ०७ लाख हॅक्टर जालें । 
भोववर्शी - असले रोंपे खूब वर्सा मेरेन जिवे उरतात । 
जशें - हळद , आलें , कोंथबीर , मेथी , बडीशेप , वोंवो , काळजिरें , लसूण आनी मिरसांग । 
कोथमीर एक लोकप्रीय मसालो । 
हे खातीर बरी पीक मेळपा खातीर कोथमीर वेळार रोवंक जाय । 
देखून चड पीक मेळोवपा खातीर नडणी काडप खूब गरजेचे । 
ही बुरशी खूब काळ मेरेन मातयेंत उपस्थीत आसता । 
हाचो गुणधर्म शितळसाण दिवपी आसता । 
हो « पानांचेर दाग » रोग बाधक तरेचो आसा । 
पीक पेरतकच १२० दिसां उपरांत पयले कापणे खातीर तयार जाता । 
ही एक बेगीन वाडपी जात आसा । 
पेरणेच्या ९० दिसा उपरांत पयले कापणे खातीर तयार जाता । 
मेथी न०१४ आनी मेथी न०४७ - हो कृशी विभाग महाराष्ट्रांतल्यो जाती आसात जी रोसाळ आनी विटामीन « सी » खूब आसता । 
हांचें पीक बरें न्हय । 
पानां प्राप्त जावपा खातीर हे फेब्रुवारी म्हयन्यांतूय रोयतात । 
जंय मेरेन शक्य आसा , बियां खातीर रोयिल्ल्या पिकाक नडणे पसून मुक्त दवरूंक जाय । 
हाची शेती भारतांत मुखेल रुपांत मध्य प्रदेश , पश्चीम बंगाल , उत्तर प्रदेश , गुजरात , राजस्थान , महाराष्ट्र आनी बिहारांत करतात । 
रेंवटाळ माती हाचे शेती खातीर बरी न्हय । 
चड पीक मेळपा खातीर न्हंयेचे खराडी उपयुक्त आसात । 
हाची शेती करुन हेर रबी पिकांच्या तुळेंत प्रती एकक क्षेत्रा पसून चड येणावळ मेळोवं येता । 
लसूण मसाल्याचें एक खास पीक आसा । 
जाचे पसून २७ लाख क्विंटल पीक मेळटा । 
लसूण चडशी उत्तर - प्रदेश , बिहार , दिल्ली , हरयाणा , पंजाब , हिमाचल प्रदेश , राजस्थान , महाराष्ट्र आनी मध्यप्रदेशांत रोयतात । 
टायप - ५६-४: हाच्यो गांठी ल्हान आसतात । 
पुतींचो आंकडो २५ ते ३४ मेरेन प्रती गांठ जाता । 
हेर जाती परस पानां खूब व्हड आसतात हाची सरासरीन पीक ११० ते १२० क्विंटल प्रती हॅक्टर मेरेन मेळोवं येता । 
हाची सरासरीन उत्पादन १३० क्विंटल प्रती हॅक्टर मेरेन जाता । 
युरिया २७० किलो प्रती हॅक्टर ( १ / ४ भाग पेरच्या वेळार आनी उरिल्ले तीन फावटी ) वापरचें । 
सरासरीन उत्पादन मेळपा खातीर पिकेची पयली नडणी विळ्यान करची पेरणेच्या सादारण २० ते २५ दिसा उपरांत आनी दुसरी नडणी सादारण १५ दिसा उपरांत करची । 
हो जुलय ते ऑक्टोबर मेरेन चड प्रभावी आसता । 
लसणीची पीक १३० ते १८० दिसांनी पिकून तयार जाता । 
मिरयां , मुखेलपणान उश्णकटिबंधी , भोववर्शी , वेलींचो रोंपो । 
मिरयां कफ नाशक आसा । 
सतत मिरयांचो वापर केल्ल्यान अजीर्ण आनी मानसीक आतूरताय पयसावता । 
हाची कार्य कुशळटाय २० - ३० टन दर वराक आसा । 
रान वेगान वाडचें , ही भूंय आनी ताचेर आदारीत आशिल्ल्या जिवा खातीर गरजेचे आसा । 
हाचे चालू आसतना मोसम चाकाचें संतुळण इबाडलां । 
बर्‍या रोंप्यांचीच रोंपणी करची कित्याकतर पर्यावरण नितळ आनी आमची भलायकी बरी उरची हे खातीर गरजेचे आसा । 
जेन्ना तांकां योग्य आनी प्रभावी प्रशिक्षण दितलें तेन्ना हें शक्य आसा । 
रोंप्याचो घट दांडारो तशींच सुकिल्लीं पानां काडून उडयतात । 
नीतळ , सडसडीत कुडके वापरांत हाडपाक उपेग जाता । 
पानां अंशीक रुपान सुकिल्ल्या कारणान , तीन म्हयन्याच्या चड वेळा उपरांत कापणेक लागून तेलाचें प्रमाण उणें जाता । 
पानां सकाळींच कापूंक जाय । 
शेतांत सामान्यपणान ४ ते ५ वर्सां मेरेन शेती करप आर्थीक नदरेन फायद्याचें जाता । 
पामरोजाची शेती आठ वर्सां मेरेन पीक दिता । 
खरें म्हळ्यार , केंद्र सरकार खंयचेय जातीक हो दर्जो तेन्नाच दिता जेन्ना तो बासमती उत्पादक सगल्या वाठांरांनी उत्पन्ना खातीर उपयुक्त आसता । 
करनाल जिल्ल्याचे दोन ल्हान - ल्हान गांव आसात , तखाना तशेंच प्रधाना । 
इतलेंच न्हय जे दलाल कांय वेळा पयलीं शेतकारांक पयशे दिवपाक अडून दाखयताले , ते आज गांवांत वचून तांचो म्हाल विकत घेवपाक विवश आसा । 
ही परंपरा सेगीत चालू आसा । 
अशे तरेन क्षेत्रीय ग्रामीण बॅंक पुनर्गठना उपरांत फायद्याक प्राथमिकताय दिवंक लागले । 
रिजर्व बॅंक हाचे खातीर दोन कारणांक जापसालदार थारयता । 
आंबट वा खारी माती , जातूंत कांय कार्बनीक पदार्थ आसतात , हे खातीर उपेगी आसता । 
उदकाभरवण जाल्ली माती हाचे खातीर फावोशी ना , हे खातीर हातूंत रोंपे रोंवूंक जायना । 
जमीन दोन - तीन वेळा नांगरची आनी बरे तरेन दिफळो चलोवपाक जाय । 
दंव पडपी वाठारांत ऑगस्ट - सप्टेंबर रोंवपा खातीर योग्य आसना । 
तेलाचो उपेग वखदी उद्येगीका सारक्या असंसर्गीक , निवळसाण तशेंच परमळीत उद्येगा खातीर बी करतात । 
हाचे तेल रंगहीण आनी गोड वासाचें आसा । 
हाचो कागद करपाचे उद्येगांतूय बी उपेग करतात । 
बियांचें खोल वा सालीं पसून सामकें मोलादीक तेल प्राप्त जाता । 
हाचो मादी रोंपो आपल्या फुलांच्या क्रमा खातीर मोलादीक आसा । 
थेट वत लागपी सुवातिनीं हो बरो जाता । 
बेला कलमां वरवीं वा दाबा वरवींच उत्पन्न करतात । 
हो रोंपो सामको परिवर्तनशील आसा आनी हाच्यो जायत्यो भुगोलीक आनी उद्यानी तरा मेळटात । 
मसाला वेलची खातीर वलें आनी गरम हवामान जाय । 
शेत नितळ दवरपा खातीर ताका २ - ३ फावट खणून मातयेक भुसभुशीत करतात आनी तातूंतल्यान नडणी काडटात । 
दालचिनीची व्हड - व्हड झाडां सावळे खातीर रोंयतात । 
सगल्यांत पयलीं छिमियोंक घोसा पसून सोडून वेगळी करतात । 
ही मात्रा झाडां रोयतकच ३० दिसा उपरांत तीन फावट ४५ दिसांचो अंतर दवरून दिवंक जाय । 
भारत दर वर्सा २.५ टन वेलचीचो आयात करता । 
अशी खांदी जी दोन वर्सा पयलींची आसा आनी १ - १.२५ मीटर लांब आसता आनी १.२५ से । मी । मोटी आसता , सर्वोत्तम वेलची प्राप्त करपा खातीर बरी अशें मानतात । 
भारतीय मसाले अनुसंधान संस्थान , कालीकट , केरळ हाणी लवंगाची दोन विकसीत जाती बी । - ५९ आनी बी । - ९९५ हाचो विकास केला जाची गुणवत्ता आनी उत्पन्न स्थानीय जाती परस बरें आसा । 
लवंगाच्या पूर्ण रुपेण विकसीत वयस्क झाडा पसून २ किलो आनी ५०० किलो प्रती हॅक्टर सुकें लवंग सरासरीं प्राप्त जाता । 
चड सुकें वातावरण आनी उदकाचो भरून उरता अशी जमीन जायफळा खातीर उपयुक्त आसना । 
ही झाडां १८ - २४ म्हयन्या भितर स्थानांतरण करपा योग्य जातात । 
हें खूब उत्तेजक , रांदपी परिणामकारक मसाले आसात । 
केशराची शेती जर विज्ञानीक रितीन केली जाल्यार चड उत्पन्न प्राप्त जाता जे निर्यात करून बरी येणावळ प्राप्त करूं येता । 
एक हजार ते १५०० किलोमिटर पावस पडपी जागे हाचे खातीर उपयुक्त आसतात आनी हिमपात जावप लेगीत लाबदिणें सिद्ध जाता । 
केशराच्या शेती खातीर रेंवटाळ माती सर्वोत्तम आसता । 
जमीन पयलीं तीन चार फावट नांगरून दिफळो चलोवचो । 
केशर कंदा वरवीं उत्पन्न करतात । 
देखून परिस्थिती ध्यानांत दवरून व्हड कंदच रोंवपाक जाय । 
१९५४त तीन उल्लेख करपा सारके भुरग्यांचे सिनेमा आयले - « मुन्ना » , « जागृति » , आनी « बूट पॉलिश » । 
हो सिनेमा लेगीत « जागृती » भशेन खूब यशस्वी जालो । 
खंयचेंच काम ल्हान वा व्हड नासता अशें म्हणटात । 
ताचे उपरांत दर आयतारा क्षेत्रीय सिनेमा पळोवपाची सवंय लागली 
« विक्रम उर्वशी » ( १९२० ) तशेंच « सती अनुसुइया » ( १९२१ ) ताचे बहुचर्चीत सिनेमा आशिल्ले । 
कबीर पुता ! हांवें एक चली शेणोवंक ना , म्हाका एक पूत मेळ्ळा । 
तूं फकत ताचो हात धर , ताच्या वांगडा चल कारण कितेंय जांव तो तुजें मन दुखोवचो ना । 
हांवें तुजे बॅचलर पार्टी बद्दल कितें तरी आयकलां । 
आयज लेगीत म्हजे फकत दोनूच इश्ट आसात । 
आनी तूं जो स्पेनाक वता , योगायोग आसा काय तुवें प्रोग्राम केला । 
केन्ना ताणें तुजे कडेन कॉन्टेक्ट करपचो यत्न केला ? केन्ना विचारला तूं कसो आसा ? केन्ना एक फोन केला ? 
तो म्हजो बापूय हें काल मेरेन लेगीत म्हाका खबर नाशिल्लें । 
हाची गॅलरीज सोदता - सोदता खबर ना खंय पावले ते ? 
आयज आमी हांगा म्हजे खातीर आसात । 
हाय ! तुजें नांव कितें ? 
लैला ! तूं हांगा कितें करता ? 
म्हाका दिसता तुवें म्हाका एक ड्रिंक हाडचें । 
हांव खरें उलयतां । 
अशें दिसलें आयज हांव जगाच्या सगल्यांत शांत जागेर आसां इश्टा । 
तुका म्हजे कडल्यान कितें जाय ? 
आनी म्हाका विचारचें पयलीं तुवें तिकेट कॅन्सल केली । 
लैला ! तुजी इश्टीण खूब क्यूट आसा । 
बरें ! म्हाका इतले बेगीन विसरलो ? 
हांव लेगीत तुजेर खूब मोग करतां । 
कित्याक ? तें आयलें जाल्यार कितें जालें ? 
हय , लैला तुजी इश्टीण म्हण ताणें सांगला ? 
तर तूं फकत एका दिसा खातीर आयिल्लें । 
आनी जो फकत आपल्या कॅरियरा बद्दल विचार करता तोवूय न्हय । 
पयशे जोडून तुका खूब खोशी मेळटा ? 
पूण तुवें म्हज्या प्रश्नाची जाप दिवंक ना । 
तशें जाल्यार त्या दिसा तूं कित्याक रडिल्लो ? 
ते वस्तूं खातीर वेळ काड जातूंत तुका खरी खोशी मेळटा । 
म्हजी जीण तर जशी एका बंद डब्या भितर सारता । 
नताशा तूं आनीक दोन - चार दीस राव । 
म्हाका तुजेर विश्वास आसा । 
जर रावपाचें आसत जाल्यार राव आनी रावपाचें ना तर हांव फाल्यां तुका एयरपोर्टार पावयतां । 
परत तेच डायरे फाटल्यान तोंड लिपोवन बसला , बोर करता । 
मॅन ! तूं कितें बरयत आसता तातूंत ? 
हांव एक वर्ड सांगतलों , तें आयकून तुजे तकलेंत जें पयलीं येता तें तुवें उलोवपाक जाय , विचार करी नासतना । 
आनी म्हाका दिसता , दोतोर सिग्मण्ड फ्रॉड ! तुवें तुजी डिग्री पिंजून उडोवपाक जाय । 
कित्याक ? अशें कित्याक विचारता ? 
डूड , तूं ताका पयले फावट मेळ्ळा । 
लैला आनी म्हजे मदीं कितें तरी आसा अशें ताका दिसलें । 
ताका उडप न्हय , तर पडप म्हणटात । 
हो खीण , आमी हांगा आसप , हें पयलीं बरयल्लें । 
जर आमचो कोणेंय बेल घेवंक ना न्हय , तर ही केस कोर्टा मेरेन वचसर आमी हांगाच कुसतले । 
बट , तूं हाचे भायर कितें काम करता ? 
तुजे बद्दल खूब वेळा विचार केलो हांवें की केन्ना ना केन्ना , खंय ना खंय घडये तुजी भेट जातली । 
खरें कितें आसता ? 
म्हाका दिसले हेंच बरोबर आसा । 
तुवेंच सांगिल्लें न्हय तुका खरें आयकुपाचें आसा म्हण ? 
तूं परत - परत तोच प्रश्न कित्याक विचारता ? 
कित्याक तर भंया मुखार जैत आसा । 
म्हाका दिसता , आमचे मदीं कोणें तरी सकाळीं फुडें चलयेचें तोंड पळयलां । 
तें जे मेरेन हाचे वटेन पळयत रावतलें गाडी स्टार्ट जावची ना , ताका धांवडावया । 
पळय भावा ! एक दीस तूं ताका सुटी दी तेन्ना हांव रावतां , सरळ गजाल । 
कोणय गिरायक येवन गेलो जाल्यार म्हाका सांगू नाका । 
फाल्यां सकाळीं येवन रिपोर्ट कर । 
हे पळय , थंय एक फ्लास्क दवरिल्लो आसा , उखलून घेवन यो । 
स्वता उखलून घेवन यो , हांव तुजें नोकर न्हय । 
हांव लेगीत कोणाचो नोकर न्हय । 
खरें म्हणल्यार , म्हाका लोक पिसो समजतात । 
णव जाली तूं घरा वचून कित्याक न्हिदूंक ना ? 
ताची वाट पळयतां । 
कितें म्हणटा हो ? 
हातूंत एक लेगीत पयसो ना । 
म्हजे गाडयेंत , तुजी तकली जाग्यार आसा न्ही । 
बाबा , म्हाका दिसता , तो माळयेर लिपला । 
म्हाका एक पेलो उदक हाड । 
पुलीस येवचे पयलीं तो उपद्रवी थंय सावन पळ्ळो । 
तूं हुस्को करूं नाका , खुनाची बाब आसा ! हांव खास तरेन तपासणी करतलों । 
पयलीं हांव तुज्या ड्रायवरा कडेन चवकशी करून घेवया । 
तर हांव कितें फट मारतां ? 
राजा सायब म्हणतालो चलो गुणेस्त , पळोवपाक सुंदर आनी स्वभावान खूब बरो आसा । 
म्हाका दिसता तो चलो सगले वटेन तुका लायक आसा । 
म्हज्या लायक , तर तुमी म्हज्या लग्नाची गजाल करता ? 
आनीक कितें , काका तुका राजकुमारी करपाक सोदता । 
ना पुता तुजें इत्से बगर कशे थारयतले । 
जर आवडलो जाल्यार हय म्हण । 
बाबा , हांव राजकुमारा कडेन लग्न जावचें ना । 
बरें आसा , हे फावटी काकाक सांगता राजकुमार चलचो ना , कोणूय नवाब वा बादशाहा कडेन लग्न कर । 
तूं न्हिदला वा जागो आसा । 
आयक म्हाका एक काम आसा , हांव मन्नूक म्हजे वांगडा व्हरूं । 
हो दिस म्हाका सदांच याद रावतलो । 
ना - ना भियेना हांव , भियेवचें पडता । 
खरें म्हणल्यार ते म्हजेर खूब मोग करतात , हांव लेगीत तांचेर खूब मोग करतां । 
देखून भंय दिसता अशी कसलीच गजाल जावं येता जाका लागून तो नाखूश जावंक शकता । 
आगा राजा सायब सोयरीक तूं घेवन आयला हांव तुका ना कसो म्हणूं ? 
हांवें म्हणलें राजा सायब हाची कसली गरज आशिल्ली । 
तिचे सावळे पसून लेगीत पयस रावपाक जाय । 
प्रकाश अजून तूं म्हाका वळखूंक ना , हांव मातशें पयसुल्लें चिंततां । 
पूण राजा सायब ताणें जर आमचें गूढ पुलिशींक सांगलें तर । 
ना तो इतलें धाडस करचो ना । 
राजा सायब म्हाका अशें दिसता तुवें पयलीं लेगीत अशे तरेची एक स्कीम वापरल्या । 
तशी म्हजी खरी स्पीड पळोवपाची आसा जाल्यार फाल्यां यो । 
जर तूं थंय येत जाल्यार हांव मुजरत जिखतलों । 
म्हाका कुमार सायबा खातीर येवचें पडलें पूण तूं हांगा खंय ? 
कुमार सायब घडये हांव तुमका लक्की थारूंक ना । 
आमी तीग भाव हें तुका खबर आसा । 
आतां मेरेन ते म्हाका मानताले पूण आयज ताणें म्हजे आयकूंक ना । 
म्हाका सगलें खबर आसा तूं हें कित्याक म्हणटा तें । 
तुका कितें खबर आसा ? 
जर वेळ आयलो जाल्यार , हांव सिद्ध करतलें । 
हाचे पसून तुका खोशी मेळटली । 
खरोच व्हड अन्याय आसा । 
व्हडलो भाव बॉक्सर , जेन्ना मनाक दिसता तेन्ना मूठ मारता । 
भावा हो अन्याय न्हय ? 
हो कोणाक कांयच सांगचो ना । 
जर हाचो जीव वाटावपाक सोदता जाल्यार बरे भशेन प्रकाशा वांगडा लग्न जावपाक हय म्हण । 
फसप सोंपें आसता पूण भायर सरप कठीण आसता । 
हांवें तुका खंय तरी पळयला । 
धा वर्सां सावन चार वणटी भायर कोणेंच म्हजो आवाज आयकूंक ना आनी तूं म्हणटा तुवें म्हाका खंयतरी पळयला म्हण । 
धा वर्सां पसून म्हाका कोणें पळोवंक ना , धा वर्सां सावन हांव बंदखणींत आसां । 
राजा सायब तूं हांगा , रेनू कशें आसा ? 
तशें कांय ना तुमी बसात , भिवपा सारकी कसलीच गजाल ना । 
डॅडी ! हो राकेस तुका लेगीत हांगा घेवन आयलो । 
हे मनीस खूब फटींग आसात , खूब घातकी आसात डॅडी । 
केन्नाच ना , हांव म्हज्या चलयेचें लग्न एका फटिंगा वांगडा करचो ना । 
जर तुका हरकत ना जाल्यार । 
फाटल्यान वळून पळोवं नाका गे आई ! चल या । 
तुमचो निर्णय कितें ? 
एसोशिएशनांत आसात , संवसार पळयला , म्हणून अशें उलयता । 
भावा हांवें म्हजें काम केलें , तूं अजुनूय विचार कर । 
कबीर मियाँ ! ही टीम न्हय हो फोंड । कित्याक पावल उबारता ? 
हे टिमीक तुजे परस बरो कोच मेळचो ना , पूण तुजो विचार कर पापया । 
ती मॅच आमी तुजे खातीर हारूंक नाशिल्ले कबीर , तूं तांचे विरुद्ध गोल मारता मारता चुकलो । 
पूण तांणी मारलो । म्हज्या , म्हज्या टिमी , म्हज्या देशा , म्हज्या कुळा विरुद्ध । 
कबीर ! तूं हांगा परतून कित्याक आयला ? 
पुता , सोयरे पयलीं , खेळप मागीर , पळय तुवें हट्ट केलो आमी खेळपाक दिले । 
आतां आमी आपयतात , फुडले गाडयेन परत यो । 
विद्या ! तूं खूब म्हान आसा , पूण हांव तुजे इतलो म्हान ना । 
हांव पुराय जिवीत तुजी वाट पळोवचो ना । 
तांकां सून जाय मागीर भुरगीं जाय , सेवा जाय , पूण म्हजे कडेन सद्द्या ह्या हॉकी स्टिका शिवाय आनी कांयच ना । 
ना , घर - घर खेळूंक शकता , पॉलिटिक्स खेळूंक शकता , क्रिकेट खेळूंक शकता , पूण हॉकी थोडो प्रॉब्लम आसा । 
तुमी हांगा जोतें घाशीत रावात , पळयात सकयल कोण आयला । 
कितें जालें ? कोण फिल्मस्टार आयला काय कितें ? 
कोणाक कांयच सांगूक ना , व्हंकल आसा हाची , हाका कबीर सरा कडल्यान सकाळ मेरेन सुटी मेळ्ळ्या । 
पळय , कशे नाचून - नाचून खेळटा । 
कृष्णा ! हाका उदक पिवय आनी भायर कर हाका । 
हांव तांक न्हय , हेत सोदतां कृष्णा ! टीम करून खेळपा खातीर तांक नाका हेत जाय । 
जर म्हाका दुस्मान करून एकामेकांक इश्टीण करतात जाल्यार एक टीम जावपा खातीर ही एक ल्हान किंमत आसा कृष्णा । 
बरें आसा , तुमी जिखली , हांव हरलों । 
परतून एकदा विचार कर सर , बरी टीम तयार जाता - जाता उरतली सर । 
हांवें म्हणिल्लें न्हय , टीम तयार करपाक तांक न्हय , हेत जाय , आयज पयले फावट म्हाका हेत दिसला कृष्णा । 
ती वेगळी गजाल आसा । तो क्रिकेटाचो वर्ल्डकप आसा , खूब व्हडली गजाल । 
ही लेगीत व्हडली गजाल म्हजे खातीर । 
ताचे बगर आमी जिखपाक पावची नात । 
कबीर सायब ! वर्ल्डकप तूं विसल्ल्यार चड बरें । 
पूण ही टीम वर्ल्डकपा खातीर एकदम रेडी आसा । 
तेंच , तुजी टीम आनी म्हजी टीम , जर आमी हारले जाल्यार हारले आनी जिखले जाल्यार वर्ल्डकप । 
बरें आसा , परवां सकाळीं जावं दी । 
पयलीं तर , जिखचींच नात आनी चुकून जिखलीं जाल्यारूय । । । 
नमस्कार , हांव कपील वर्मा तुमचो स्वागत करतां । 
अशे तरेन आमी हालपाक लेगीत पावचे नात , खेळप तर खूब पयसची गजाल आसा , ह्या तरेच्या गेमीक कोण तोडपाक पावतलो ? 
हांगा कितें करता सर ? 
आमी फायनलींक पावली , सपन तर न्हय न्ही । 
तुका कितें दिसता , तें हाचो फायदो घेवचे ना ! 
कोमल ! म्हाका तरी तूं फटोवंक शकचें ना , कमीत - कमी स्वताक तरी फटोवं नाका । 
तर कशें खेळप , आयज तुमकां हांव सांगचों ना । 
फकत इतलेच सांगतां वचात आनी हीं सत्तर मिनटां पोट भरून खेळात । 
पूण कबीर खान दिश्टी पडना , खंय आसा कबीर खान ? 
भाग्य , नशीब , खुदा , देव जशे सगले न्हिदील्ले । 
तारा ! म्हाका वाटाय तारा ! 
हाका कोणूच हात लावचो ना , हें म्हज्या वळखीचें । 
हांव तर अकस्मात इंग्लीश आयकून भियेल्लो । 
हो मातसो तकलेंत फ्राक । 
हय , कित्याक तर आमी ताका सांगलां आमचे म्युजीक टिचरीक मातशें कमी आयकुपाक येता म्हूण । 
ना - ना , आवारा सिंह न्हय , तारा सिंह । 
हिका म्हजो आवाजूच आयकूंक येना , म्हजें पद कशें आयकतली । 
पद , अशें सांग न्हय , पूण तुवें केन्ना पद म्हणलां ? 
ताराबाब ! एक खबर सांगूं , तुका मेळून म्हाका खूब बरें दिसलें । 
एक मिनीट , म्हाकाय तुका मेळून बरें दिसलें । 
म्हजी ती बाब मुखार सरली काय ना , म्हजें म्हणणें पदा विशीं आसा । 
असोच एक कलाकार आमच्या मदीं उपस्थीत आसा , भोवमानेस्त तारा सिंह । 
तूं म्हाका वायट समजूं नाका , तुजो जीव वाटावपा खातीर म्हाका तुजो भांग भरचो पडलो । 
तूं हुस्को करूं नाका , तूं हांगां पुराय तरेन सुरक्षीत आसा । 
तूं पळय , तुमच्या कोणाचेंय सामान आसा जाल्यार । 
तारा ! कोणाक हिंदुस्तान जाय तर कोणाक पाकिस्तान । 
तो म्हाका लाहोर म्हज्या मामाच्या घरा धाडटलो । 
तशें पळयत जाल्यार हें घर तुजे लायकीचें खंय आसा ? 
हांवें सांगले न्हय म्हाका वचपाचें ना म्हूण । 
काका ! हे घे , मार म्हाका , पूण एक गजाल याद दवर , दुस्वास फकत जळयता , गोबर करून उडयता । 
तूं म्हजें आयकुचोना , बरें आसा काका ? 
म्हजे वळखीचे लोक आसात थंय । 
अब्बू ! तूं हांगा मेरेन आयलो आनी सकयल लेगीत देंवूंक ना । 
आमची जमीन , आमचे लोक , आमचो देश , म्हणल्यार पाकिस्तान । 
तो तर स्वताच्या जिवाचेर खेळून म्हाका लाहोर सोडपाक आयिल्लो । 
आनी म्हजे सारको विवश आनी लाचार बापूय लेगीत । 
हें जावचें ना बाबा ! म्हाका म्हज्या घोवा कडेन परत धाडून दी । 
हांव तुका कशें समजावं अब्बू ! आतां तर म्हजे मुस्तकबील म्हजें कुटुंब आसा , म्हजें घर । 
कित्याक तर हांव तुका त्या जटा वांगडा पळोवंक शकनाशिल्लो । 
पूण , आतां हांव फकत ताची वाट पळयतलें , कित्याकतर म्हाका खबर आसा , आयज ना जाल्यार फाल्यां तो म्हाका व्हरपाक मुजरत येतलो । 
देवा शपत खूब याद येता तुजी । 
आवय - बापायचें मन दवर चेडवा , भायर वरात वाट पळयता । 
कित्याक जळयता ? तूं तर भट न्हय , हय वा ना आयकून वचपाचें हें तुजें काम । 
पूण आमी जाणात , हजारांनी त्रास सोंसुनूय तो हांगां येतलो , म्हाका उलो मारतलो । 
हांव तिरस्कार विसरलां , तुमीय विसरात । 
जर तुका इस्लाम मान्य आसा तर बरें आसा , म्हण इस्लाम जिंदाबाद , म्हण पाकिस्तान जिंदाबाद । 
कांय दीस मेरेन येत्न चालू दवरिल्ले उपरांत एक दीस एका इराणी खानावळींत ताची नदर एका रांदप्याचेर पडली । 
तोच ताका सिनेमां कडेन घेवन गेलो । 
तो इंग्लीश , कन्नड , हिंदी , बांगला मराठी आनी उर्दू भासो जाणा आशिल्लो । 
अशे तरेन २००५ ते २००९ मेरेन वाड दर १३ प्रतीशें उरलो । 
पूण भारतीय सिने उद्येगाक सेगीत दोन वर्सां २००९ - २०१० मेरेन वायट दीस पळोवचे पडले आनी ताचो विकास बंद जालो । 
आतां मोबायल फोना वरवीं एफएम रेडिओ आयकुपाक मेळटा । 
आव्हाना आसतना लेगीत गेमींग वेगान वाडत आसा । 
शाहरूख सदांच मदत करपी आनी एक को - स्टार म्हणून ताणें म्हाका बरें काम कशें करप हें शिकयला । 
सलमान आपलो बरो इश्ट अशें तिणें सांगलें । 
तो लांब काळा मेरेन याद उरपी सिनेमांकूच सफळ मानता । 
राजा हरीश्चंद्रा उपरांत ताणें खूब सिनेमां काडले । 
हांव तर तुमचो नोकर सायबा । 
मामा , तूं सदांच म्हाका बुरशें बुरशें शिकयता । 
बुरशें सांगता हांवूय विचित्रच , पूण हांवें कसली बुरशी गजाल शिकयली ? 
पूण हांव पोटभर जेवला मामा ! 
म्हज्या भोळ्या भाच्या तूं सामकोच भोळो , चलपा - भोवपांत भलायकी बरी उरता । 
बरें आसा तर , जर तूं सांगता जाल्यार हांव वतां । 
जर तूं राजपूत आसा जाल्यार हांवूय राजपूत । 
मामा कुयदाद घेवपाक येता , नवी मामी । 
माधव काका हें मुखारचें घर पयलीं रिकामें आशिल्लें न्हय ? 
आज स्वयंवरूय रचून पळय , तुजो सोपूत धोणू तोडचो पडल्यार धोणू लेगीत तोडटलो । 
भोले ! हें पद हांव गायतां , तूं फकत ओंठ हालय , जसो तूंच गायता ! आवाज म्हजो मुखामळ तुजें , समजलो । 
असो धडो शिकयतां , सगळे सूर विसरतलो असो धडो शिकयतां । 
मास्तर ! खंय मेल्लो तूं ? 
एक आठवड्या सावन तुजें तोंड पळोवंक ना , जाणा कितली वायट आवतिकाय जाल्या म्हजी । 
बिंदूची आवय , जेन्ना जेन्ना जें जें जावपाक जाय तेन्ना तेन्ना तें तें जाता । 
बिंदू बाय , आज पेपर कसो गेलो ? 
भोले विचार कर , बरे तरेन विचार कर तुजे मुखार फकत दोन रस्ते आसात एकतर तूं बिंदूचेर थापट मार नाजाल्यार म्हजी आनी तुजी इश्टागत काबार । 
पूण गुरू हांव कितें करूं , कितें करूं म्हाका तेंय बी आवडटा आनी तूंय बी । 
पूण म्हाका सांगिल्लें म्हजो दीस सामको वायट वतलो म्हणून । 
तूं ताचो कितेंय तरी निर्णय कर हेच खातीर तुका हांगा आपयला । 
कोणाक ना कोणाक आपल्या मनांतली गजाल सांगचीच पडटा । 
जशें तुजें नांव तसो तूं । 
बिंदू ! तूं बरेंच चालाक मुगो , मोगाच्या खबरांनी गुंथोवन म्हाका गुंडां कडल्यान मार घालो । 
दोतोर हाचे जिवाक कांय धोको तर ना न्हय ? 
तरणाटो मनीस , मातशें रगत व्हांवलें जाल्यार कितें जालें ? 
हांव ताका वळखना , म्हाका कांयच खबर ना । 
बिंदू बाय धांवत वचून थर्मामीटर घेवन यो । 
बिंदू ! बिंदू बाय ! तुका एक गजाल विचारपाची आशिल्ली । 
एक फोटो हाडला , पळय तरी कसो दिसता तो ? 
तशें जाल्यार म्हजी इत्सा वेगळीच आसा । 
कितें हांव इतलो वायट आसां की तें म्हजेर मोग करता आनी हांव ताचो विश्वासघात करूं । 
आयज हांव खूब खूश आसां , सांग कशें येवप जालें ? 
जेन्ना तुमची हांगा गरज आसा तेन्ना तुमी वचूंक सोदता । 
तुका कितें उलोवपाक जाय बेगीन उलय । 
ना , हांव मालक न्हय , हांव तुजो नोकर । 
ताका जळोवपाक ! तूं म्हाका सांग । 
बिंदू ! तो खरें सांगता ? 
गुरू गुरू , कितेंय कर , आतां तर वरातय आयली । 
तर कितें हाणें तुजे खातीर जीव दिलो , देव तुका केन्नाच माफ करचो ना , केन्नाच माफ करचो ना । 
बिंदू , हांवें आयकलां की मोग फातरांत लेगीत जीव घालूंक शकता । 
ना खान बाबा ! झुजा उपरांत जो राजा आमच्या कृपेन जितो आसा , ताची तकली उडोवप म्हाका पटना । 
एक एक वीट जोडून आमी जो मुगलांचो घटमूट किल्लो केला ताका उध्वस्त करतात तुमी । 
आयज पयली खेप आमी तुमची तलवार आडयली , कित्याक जाणां , कारण आतां आमचो निर्णय आमी स्वता घेतले । 
जर अशें आसा जाल्यार म्हाका तुमच्या आलाशिर्‍यान म्हजें राज्य चलोवपाक कांयच आडखळ येवची ना । 
हांव राजभोगाचो भुकेल्लो न्हय , केन्नाच दुसरे वस्तूचेर नदर घालूंक ना जी म्हजी न्हय । 
भगवान दास आनी मोहनसिंहा बरोबर राज्य वांटपांत म्हाका कांयच आडमेळी ना । 
हांव तुमचे कडेन आनीक एका विशयाचेर उलोवंक सोदतां । 
तुमी ओगी कित्याक आसात हें हांव समजतां , घडये । 
पूण हुजूर मातसो विचार करात ती एक राजपूत , हिंदू , ही सोयरीक कशी शक्य आसा ? 
म्हाका खबर ना , माफ करात ताणें तर म्हाका सांगूंक लेगीत मनाय केल्या । 
तुमी हांगा येवन म्हजी गजाल आयकून घेवपाची तकालस घेतली हे खातीर हांव तुमचे आभार कशे व्यक्त करूं ? 
म्हाका म्हजो धर्म , म्हजी श्रद्धा आनी जिणेपद्धत तिगोवन दवरपाची मेकळीक मेळची ही म्हजी पयली मागणी आसा । 
जर आमचें एकठांय येवप तुमकां मान्य ना जाल्यार मेकळ्या खातीर मार्ग मेकळो आसा , हो तुमचो हक आसा । 
नात्याची ही गांठ तोडून तूं मुक्त जावं शकता । 
मनांत कांयच फाटीं फुडें दवर नाका राजकुमारी , हें तुमचेंच घर आसा । 
निमणो आदम खान आलमपनाचो मानिल्लो व्हडलो भाव आसा । 
तो तुका भाळोवपाचो येत्न करता हें एकूच कारण आसा । 
ती आज राजस्थानी जेवण कोंबडे - मासा बगर स्वताच रांदतली । 
हय हांव ताची आवय , हांवें ताका म्हजें दूद पिवयलां , रातीची न्हीद आनी दिसाचो सुसेग घेनासतना ताका वाडयला । 
हांवेंनूच ताका लांब काळा मेरेन वत - सावळे पसून वाटायला । 
त्या खर गुन्यांवा खातीर म्हाका ताचो जीव घेवचो पडलो , न्यायाची ही मागणी आशिल्ली व्हडले आई । 
हाका लागून हांव तुका माफ करता जलाल । 
आपलें कुळार सोडून ती आनी कोणाक चीट बरयता हाचो सोद लायात । 
पूण सगल्यान चड याद आसात ताचे दोळे , भितर मेरेन चिरपी निबर , नितळ , थिर । 
आतां पळय ऑडिशनाक कितले लोक येता ते । 
कितें जालें ? 
हांवें तुका सांगूक ना , पूण आतां फकत हांवूच उरला ही मात खरी गजाल । 
आतांच एक वर पयलीं पावलां । 
आयज जर तुवें कोणाकूय तूं देशा खातीर जीव दिवूंक शकता म्हूण सांगलें जाल्यार तुका खबर आसा लोक कितें म्हणटले , तुजी तकली जाग्यार आसा ! 
हांव जाणां , तुमकां म्हजें लग्न जाल्लें जाय , म्हजें घर वशिल्लें जाय , जशें प्रत्येक भुरग्यांच्या आवय - बापायक दिसता , पूण म्हजी बायल तर स्वातंत्र्य आसा । 
खंय मेळटात असले इश्ट ? 
तरीय लेगीत केन्ना - केन्ना मेळुकूंय शकता । 
हांव समजलें ना । 
गुलाबो ! आनीक एक गजाल आसा जिचो म्हाका खूब भंय दिसता , ती म्हणल्यार फिल्मांनी अभिनय करप । 
भिवूं नाका , हांव तुज्या बरोबर आसां । 
तुका तुजे जात इश्ट मेळनात ? 
तुजें रगत उसळून येना , तुवें म्हाका पळयलां , केन्ना खंयच्या हिंदू कडेन इश्टागत करतना ? 
जे लोक स्वता विदेशी जावंक सोदतात , तातूंत तूं खरे भारतीय , क्रांतिकारी सोदता ? 
तर तूं सांग , खंय मेळटलो म्हाका म्हजो बिस्मिल ! 
जर म्हजी आडखळ जाता जाल्यार म्हज्या तोंडार उलय , फाटल्यान कित्याक चाडयो करता , चलयां भशेन । 
म्हाका दिसता तुवें रावचें । 
गेल्ले चार आठवडे म्हजे जिणेंतले सगल्यांत कठीण दीस आशिल्ले आनी याद उरपा सारकेय बी । 
ताचे उपरांत पयलीं भशेन कांयच उरलें ना । 
सरकारी आंकडो आशिल्लो तो , ३८९ , खरें म्हणल्यार १००० परस चड लोक मारिल्ले । 
तांचो , कितें हांव तुमचो आपलो न्हय ? 
हो देश जितलो म्हजो तितलोच तुजोय बी । 
आजाद खंय आसा ? 
भेस बदलपाक खांपो , पळयता पळयता नाच जातालो । 
तो मेरेन तुमी वाट पळयतले अशें म्हाका दिसना । 
ते हिंसक न्हय , ते क्रांतिकारी आसात , तांका क्रांतिकारी म्हणात । 
कांय ना , जें कितें करता , ते स्वताच करतात । 
वाटावपाक कोणाक जाय पंडितजी , स्वताक इंग्रजांच्या सुवादीन करप होच तर आमचो खरो उद्देश । 
मारून उडय ताका । 
आई , तुजो अजय गेलो न्ही , ताची जीण फुकट वचची ना । 
चल भायर सर , भिवं नाका , तुका कांयच जावचें ना । 
भियेवपाची कांयच गरज ना , आमी कोणाक कांयच म्हणचे नात । 
कांय ना इश्टा ! हांव तर धांवून धांवून थकलों । 
तुका कितें आयकूंक येना , सदांच तुजे खातीर लेट जाता । 
कितें , करता कितें तूं स्कुलांत ? हात पळय ! तोंड पळय ! 
ए सांगलें न्ही बॉल घेवन यो , समजना । 
पापा तूं खंय वता पापा ? 
वता घर सोडून , परत येवंचो ना । 
पापा केन्ना आयलो ? 
हांवें हो नोट बरोवंक ना । 
हें जर अशेंच चलत रावलें जाल्यार हांव तुमची कसलीच मजत करूंक शकची ना । 
हे वर्स पुराय करपाक दिवया , आयज मेरेन म्हजे बगर तो रावूंक ना । 
हांगा फुडें यो , तुजें दप्तर उखल । 
आयच्यान तुजो जागो हांगा , म्हजे दोळ्या - सामकार । 
तूं वर्साच्या मदीं कसो आयलो ? 
खंय गेल्लो तूं ? तुजे आवयचो फोन आयिल्लो । 
आयक , तुजो इश्ट खंय आसा ? 
हय , ताका पेंटिंगाची खूब आवड आसा । 
कित्याक धाडलो ताका ? 
तुमचे आनी म्हजे कुवती परस कितलेशेंच फुडें । 
ओडत रावात , बोट तुटल्यार लेगीत जाता । 
दर भुरगो आपल्या कुवती प्रमाण वजन उखलता हें केन्ना समजतले । 
आज ना जाल्यार फाल्या तरी शिकता , आपलो आपलो वेग आसता । 
घडये हाचे खातीरय आसत की तें नाव इतलें म्हान न्हय , पूण त्रास ताकाय बी तेच आसा । 
म्हाकाय बी भुरगेपणा सावन वाचपा - बरोवपाचो त्रास आशिल्लो । 
तांका दिसलें फुडे वचून म्हजें कांयच जावचे ना । 
आयज जो कितें आसा तो तुमचे सामकार आसा ईशान । 
माफ करात सर , हें हांव न्हय तर भारत देशाचो कायदो सांगता । 
चाळीस भुरग्यां भितर एका भुरग्याचेर लक्ष दिवप ! 
तुका म्हजे कडल्यान जाय तरी कितें ? 
ताच्यो टेस्ट तोंडी घेवंची , ज्ञान तर ज्ञान आसता सर मागीर तें तोंडी जावं वा बरयिल्लें । 
म्हजी बायल खूब दिसा सावन इंटरनेट सर्फिंग करता । 
ताची कोण तरी काळजी घेता हाची भुरगग्याक जाणविकाय जाता । 
पयलीं तर बरीच गडबड आसा हांगा टिकचो ना अशें दिसतालें । 
तण न्हय काका ! फूल - पानां तरी म्हण । 
बाबू ! चौदा वर्सा सावन हांगां चौकीदारी करता । 
परतेय तेच तण ! 
हें भारत सरकार तर हालीं सामकेंच फालतू काम करपाक लागला । 
आरे हांगां एका दादल्या शिवाय आनी कोणूच तर ना । 
हे पळय ! बरयला , रूम नंबर ८ । 
वचून पळोवया ? 
प्रोफेसर त्रिपाठी खंय आसात ? 
प्रोफेसर त्रिपाठी आयले ? 
आरे , तूं थंय बसता , हांव खुर्ची हाडटा । 
नाका आसूं , तूं बस , बस । 
तेवटेन तुमी गेले , आनी हांगां हांची बस आयली , हें नाटक करचे पडलें म्हाकां । 
जोर ना आता , अशक्तताय खूब आसा । 
तूं व्हडलो ताचे परस ? 
म्हाका तूं कितें म्हणूंक सोदता ते समजूंक ना । 
आनी कितें , तांकां कामा शिवाय आनी कांयच कळना । 
तूं कितें तुजे लग्न करता ? 
कोणाचो फोन आयला ? 
साबण विकपाक लागला न्हय ? 
केन्ना सावन घाट वाजयता , न्हिदिल्लो ? 
पूण आमची घाट तर वाजली । 
म्हळ्यार कितें ? 
लग्न थारलें । 
कुमार ! हेंच म्हजे कडेन लग्न जावपाचे आसा । 
तूं कोणा कडेन लग्न करता तर । 
मातशें चडच सांगता डॉक्टर चाचा ! वीस दिसांत हांवें तीस लंच आनी तीस फावट डिनर केला , ताचे वयर पंचवीस ब्रेकफास्ट आनी पंदरा च्या पार्टी । 
तशें न्हय डॉक्टर सायब ! इश्टांक भंय जाल्लो की परत आनी लग्न जांवचे ना , हे फावट जितलें खावोवंक येता , तितलें बरें । 
तर आतां अशें कर दोन वेळाचे जेवण जेवूं नाका , फकत ह्यो गुळयो खा । 
धूव न्हय , म्हजी घरकान्न ती । 
सलाम सायब ! 
तूं नवो आयला ? 
हें कितें , ही च्या तूं . . . । ! 
सायब ! थंड जाताली , हांव पिलो । 
दवर , दवर च्या । 
ए ! हातूंत मजा कसली ? 
तूं ताका कसो वळखता ? 
हांव तुजे कडेन उलोवचे ना । 
म्हजी याद काडटा ? 
हांव समजूंक ना ? गाडी मेळूंक ना तुका ? 
हें तूं कितें सांगता । 
तूं ताका वळखता ? 
ना , हांव मेळूंक ना । 
डॉ । त्रिपाठी , तांचेच पुस्तक आमी शिकतात । 
निमाणे तूं कितें सांगपाक सोदता ? 
कोण आसा थंय ? 
थंय उब्या - उबो रावन कितें करता ? 
उबो रावन कांय करना सायब ! आतांच येवचे येवन उबो रावला । 
हें येवचे येवन कितें जाता ? 
जर तूं परवानगी दिता जाल्यार सायब ! 
म्हाका तुवें आपयला न्हय सायब ! 
आरे हें हांगां कशें आयले ? तुका खंय मेळ्ळे हें ? 
हो लेस तुजो , हें तुवें मान्य केले , पूण हे सांग की हो लेस वयल्या वारांदांत कसो पावलो ? 
कितें सांगता भाई ! मुंबय हें एक सामकें घातकी शार , एक चली तेंय बी एकटेंच ? 
हांव ताका समजावन हांगां धाडटां । 
कितें , कितें म्हणले तुवें ? 
मातशें परत सांग । 
अशेंच आसा , जें आसा तें ना आनी जें नाच तें कशें आसूं येता । 
खव्याची बर्फी , बर्फी आसता , पूण बर्फी न्हय , खवो आसता । 
आनी कितले परिमल आसा , एकच तर वेंचून काडला तुवें । 
ताणें एक गजाल सांगली जी म्हाका आवडूंक ना । 
कितें म्हणलें ताणें ? 
कितें जालें , तूं म्हाका पळोवन परत कित्याक वता ? 
ना , हांव म्हज्या कामा खातीर वतालें । 
ना , हांव असो कांयच येत्न करना । 
पळय , तूं म्हाका समजूंक चुकता । 
आनी तूं आतां म्हाका पळोवन परत वता । 
कितें नशीब म्हजे । 
ओ हो , अजूनय तूं म्हणटा की हांव तुका समजूंक चुकतां । 
हांवें सांगिल्ले न्हय , हांव सारक्या वेळार पावतलों । 
लग्न केला तुवें । 
हाचे खातीर दोन लाख मागता तूं ? पुराय दोन लाख ? 
हय , पुराय दोन लाख । 
कमीय ना , चडय ना ? 
हाका मातशें सकयल कर न्हय । 
नांव कितें ? 
ओ वा , वा , कितें नांव तर फुलमणी । 
हालींच , आठवड्या पयली । 
कितें ? हें तर सामकेंच चुकीचे । 
सलाम डॉक्टर सायब ! 
मातशें पोट पळय । 
हय , हय , बरें भशेन गुप्ताजी , पूण घराची आवतिकाय तर तूं पळयताच । 
लज काडटा तूं म्हजी । 
आतां हाका कोण समजायतलो की श्रीकांतानच हाचो विश्वासघात केला , आमी न्हय । 
म्हजो मोग खरो आशिल्लो पूण न्हयकारून गेलो । 
कित्याक हांसता ? 
कित्याक हांसप बेकायदेशीर ? 
तूं खंयचेंय काम करता तें , बेकायदेशीरच आसता । 
खरें तर वॉरंट नासतना असलें काम करप बेकायदेशीर आसा । 
हांव चोर न्हय , तूं हवालदार न्हय , तुका कित्याक लांच दितलें । 
गरज पडल्यार आमी आमचो जीव दितलीं , पूण कला सोडची ना । 
कितें बाब ! मजा आयली तुका ? 
आरे चालू चीज जाय जाल्यार हिंदी सिनेमा वचून पळय । 
तुज्यान सुंदर चली हांवें आज मेरेन पळोवंक ना । 
हांव कित्याक वचूं ? 
तूं खूब सुंदर आसा । 
हाची आमका मात सुद्धा चिंता ना । 
नैतीकताय , आदर्श हांचे कडेन तुमचो कांयच संबंद ना ? 
पूण आपलो धर्म म्हणून कितें आसा काय ना ? 
तुजे कितले उपकार आसात म्हजेर । 
तुवें म्हजे गुपीत आपलें गुपीत कशें दवरलें । 
तुमची कृपा । 
जीनत म्हज्या मोगा ! तूं एका निर्जीव भांगराच्या सवण्या सारकी जीण कित्याक सारपाक सोदता । 
सपना पळोवंक जाय । 
म्हाका कितें , एकलोच कुसतलो तेन्ना कळटले । 
कोण आसा थंय ? 
निर्लज्ज , लज नाशिल्लें ! चड हुशारकी दाखयता । 
दुसरे काम हांव करचे नां , हा ? 
करचे ना म्हळ्यार कितें ? तुजो बापूय सुद्धा करतलो । 
ए बाय ! बापायचें नांव काडूं नाका , आ । 
तशें जाल्यार तुजो कोणूय दिसल्यार भायर काडटली , आं ! 
तूं कोण ? 
हो जागो तुजो ? 
हो सगळो जागो तुजो ? 
तूं बेजारिल्ली कशी दिसता , कितें जालें ? 
कितें जाले ? जीनताची भलायकी बरी आसा न्हय ? 
कोण तो नशीबवान चलो ? 
तुजो चलो सुशील । 
तर मागीर आयकय सुशील हो तुजो भाव । 
आगे एक फावट वचून जागो पळय तरी । 
आरे कित्याक जबरदस्ती करता , करपाचे ना जाल्यार करची ना । 
ए , कितें करता तूं ? 
कोणाक सांगू शकता , कोण आसा आयकुपी । 
कित्याक सोडून गेले तूं ? 
भैयाजी ! भाजी जोखता कांय भांगर , आनीक एक वांयगें घाल । 
आजी ! आजी ! बेगीन यो , काकाक धरलो । 
ताका एक बायल विकत घेवन गेली । 
विकत घेवन गेली ? 
कोण बायल भैया ! खंय रावता ती ? 
विजय भैया ! आतां आयली जाल्यार लक्ष दवरतां । 
कांय वेळ पयलीं जें तूं गुणगुणतालें तें । 
आवडलें तुका ? 
म्हजें तें । 
जूही ! हो तोच , तोच हो । 
हांव ताका आडावंक वतां जूही ! ताचे कडेन माफी मागपाक , खूब वायट तरेन वागलें हांव ताचे कडेन । 
चल , चल , वयर चल । 
ए बाबू सायब ! पयशे हाडल्या आयज ? उदार मेळचे ना । 
हे तर खोटे । 
भुरग्या ! प्लेट व्हर । 
थंयच दवर जेवण । 
जेव तूं जेवण । 
आ हा , विजय बाबू ! यो , यो । 
कितें म्हणलें ? 
ही भुरगीं तुजीच न्हय ? 
आपल्या बापायचेय , हो गुल्लू , तो फुल्लू आनी बापायचेय नांव मेळपी जुळपी आसा । 
खोशयेची गजाल म्हळ्यार विजय सायब आयलो आनी हांव ताचे कडेन आगरो करता की कसलीय बरी गझल आयकोवची । 
यो विजय सायब ! यो न्हय , कितें औपचारीकताय करता । 
विजय ! विजय ! कितेंय आयकय । 
तूं कितें काम बी करता ? 
काम सोदता । 
आयकय तरी ! विजय बाबू हांगां चडसो येता न्हय । 
हय ! पूण खूब दीस जाले येवंक ना , कितें रकाद आसा ताचे खातीर । 
सारकें सोदलें तुवें ? हें कागद कसलें ? 
तकली जाग्यार आसा तुजी ? 
जुही ! तूं आतां जाय तितलें तापय म्हाका , पूण केन्नाय हें चिंतलां की जेन्ना तूं जाण्टें जातलें तेन्ना तुका कोण सांबाळटलो ? 
देव । 
पळय , तकली बरें तरेन उरपाक जाय जाल्यार म्हजें आयकय । 
तुजें आयकलें जाल्यार उपाशीं मरतलें , त्रासांनी तर दोन वेळचे जेवण कमोवन हाडटा , म्हाका कितें खावयतलो ? 
चल वच मेल्ल्या । 
विजय ! तुका म्हजो पत्तो कसो कळ्ळो ? 
तुजो पत्तो ? तूं हांगां रावता ? 
तुका , म्हळ्यार तूं ताका वळखता ? 
त्या पार्टीच्या दिसा सावन हांव खूब बेचैन आसां विजय ! तुका म्हजे कडेन खूब तक्रारी आसा न्हय । 
ना , ना , म्हाका कोणा कडेन कसलीच तक्रार ना । 
तशें जाल्यार त्या दिसा तुवें म्हाका ती दुखाची नज्म कित्याक म्हणून दाखयली ? 
कितें जाले ? 
ना । 
हें चली कोण ? 
ही म्हजी बायल । 
नांव कितें तुजें ? 
तूं चल हांगां सल्ल्यान , हांव येवचे नां । 
येवचे ना कशें तर , हांवें उतर दिलां , चल उठ । 
म्हजो हात सोड । 
तूं अशें आयकुचे ना , यो हांगां । 
तुका कित्याक जाय ? 
चल , जाय तितली तवनासपणा कर , कोणूय मरूं वा जगूं , तुका कितें पडला ? 
कोण ? कोणाचें मरण करपाक आयिल्ले तुमी ? 
म्हजे बरोबर यो विजय बाबू । 
आयज उपाशीं ना हांव गुलाब ! आयज हांवें स्वताक सोर्‍यांत बुडयला , हांव खूब पिलां । 
म्हजे बरोबर चल विजय बाबू । 
खंय व्हरता म्हाका ? 
म्हजे घरा , तुका विसव घेवपाची गरज आसा । 
भुरग्या च्या हाडटा कांय ना ? 
त्या तरणाट्याच्या बोल्सांत एक पत्र मेळिल्लें जातूंत एक नज्म आपलो निमणो संदेश म्हूण संवसारा खातीर दवरून गेलो । 
कोण तूं ? 
तूं तांकां छापतली न्हय ? 
हांचे छापप म्हजे खातीर खूब गरजेचें आसा । 
हांव हांचें चडांत चड पांच हजार दिवंक शकता । 
तशें जाल्यार तूं सांग तूं कितल्यांक विकूंक सोदता , पूण मातसो शिश्टतायेन । 
आसूं , तशें जाल्यार तुका मेळून खोस भोगली , बरें जांव । 
हें म्हजें पुस्तक । 
हय , हय , तुजेंच पुस्तक , पूण तुजें नांव कितें ? 
म्हजें नांव ? हांव विजय , हें पळय , हें पुस्तक हांवें बरयला । 
सारकें याद कर , नांव कितें तुजें ? 
तुमी म्हजेर विस्वास कित्याक दवर ना ? हांव विजय । 
हांवें सांगलें न्हय हांव विजय म्हूण । 
म्हजे कडेन वेळ कमी आसा , मुद्द्याचे उलयात । 
आमी पुराय फायदो माग नात , तांतूतलो ल्हानसो वांटो सुद्धा मेळ्ळ्यार आमका कांय हरकत ना । 
हय । 
ना , ना , तूं फकांडां करता । 
आमी कितें इतले खोटें ? 
भैया ! तूं म्हाका वळखूंक ना ? हांव विजय , तुजो भाव , तूं वोगी कित्याक आसा ? 
पिसो तर जावंक ना न्हय , विजय तर केन्ना मेलो । 
तूं आमचो भाव कसो ? 
चल , वच हांगां सल्ल्यान , बेगीन चल । 
तशें पळोवपाक गेल्यार जग म्हणटा की विजयान स्वताची जीण काबार केली पूण खरें म्हळ्यार तुमी ताचो जीव घेतलो । 
तुवें जर धा हजार रुपया दिले तरी सुद्धा तूं विजयाक नकली सिद्ध करूंक शकचो ना । 
तूं कितें म्हणपाक सोदता ? 
शेवटाक भाव ते । 
ताणें आमची पर्वा केली ना म्हूण कितें जालें । 
हो विजयच , हाचो कितें पुरावो आसा तुजे कडेन ? 
हांव कशें मानू की हो विजय म्हूण । 
जर हो विजय , जाल्यार तो कोण जो रेल्वे पोंदा येवन मेलो ? 
हांव आसा पुरावो , हांव विजयाचो भाव । 
सगळो वाडो जाणा आशिल्लो की विजय हो आमचो भाव आनी आमी सांगता की हो विजय । 
पुरावो हांवूंय आसा , विजय म्हजो ल्हानपणाचो इश्ट आनी हांव सांगता की होच विजय । 
हांव तो विजय न्हय , तो तर केन्ना मेलो । 
मेलो ? कितें सांगता तूं ? 
काल मेरेन ते म्हाका वळखुपाक तयार नासले आनी आज ? 
हे क्लब चेन्नय , मुंबय आनी कोलकाता हांगां प्रसारण करताले । 
बातम्यो आनी विदेश हांचे खातीर वेगळी वेवस्था केली । 
क्षेत्रीय प्रसारणा वरवीं ल्हान - ल्हान गांवांनी रेडिओ पावले । 
रेडिओ प्रसारण हे जनसंचाराचे सगल्यांत बळिश्ट माध्यम । 
भुरग्यां खातीरय विशेश कार्यक्रम प्रसारीत करतात । 
त्या बरोबर शिक्षकां खातीरय विशेश कार्यक्रम प्रसारीत करतात । 
रेडिओ वयले खेळ प्रसारण खूब लोकप्रीय आसा । 
देखीक - मुलाखत , बातम्यो , चर्चा , इंटरव्यू , नाटक , फीचर , संगीत । 
दिल्ली , कोलकाता , हैदराबाद , जम्मू आनी श्रीनगर केंद्रांचेर वेगळें युवावाणी केंद्र स्थापीत आसात । 
आतां ह्या प्रसार भारती बोर्डाच्या अंतर्गत स्वायत्तताय दिल्या , जाचे मुखेल कार्य म्हळ्यार - ( 1 ) निती निर्माण , ( 2 ) प्रसारण , ( 3 ) आर्थीक सल्लो , ( 4 ) फिल्म निर्माण । 
मागीर सुरवातेक रेडिओ वेबा वरवीं ८१ मिटर मेरेन संदेश धाडलो । 
दृश्य माध्यम चडशें दर्शकाची नदर , कल्पनाशक्तीक मंद करता , जाल्यार रेडिओ हाची खूब संद दिता । 
दूरदर्शन , बातमी - पत्रय चडशें रेडिओ वेल्यान बातम्यो प्राप्त करतात । 
रेडिओ हे एक अत्यंत गतिशील माध्यम , जाचे वरवीं सुचना आनी माहितीचे ताकतिकेन प्रसारण करूं येता । 
रेडिओ हें एक अशें माध्यम आसा जाका केन्नाय , कशेंय आनी जाय थंय आयकुपाक मेळटा । 
रेडिओ आयकतना फकत श्रवणेंद्रीय व्यस्त आसता , जाल्यार दूरदर्शन पळयतना दृश्‍येन्द्रिय आनी श्रवणेंद्रीय दोनय व्यस्त उरता । 
हातूंत खूब कश्ट , वेळ आनी पयसो लागता । 
रेडिओ ध्वनी माध्यम आनी ध्वनी स्थायी आसना । 
हाका खूब वेळा खातीर संकलीत करप शक्य ना । 
श्रोत्यां कडेन आवाज हेंच एक माध्यम आसता । 
प्रसारण कर्तो आनी श्रोत्यां मदीं आवाज होच एक सेतू आसता , जाका लागून दोगेय एकामेकांक मेळटात । 
देखून विशया प्रमाणें ताची कविता श्रृंगार - प्रधान , समाजीक समस्या प्रधान तशेंच राष्ट्रप्रेम प्रधान आसा । 
सावकार आनी लांच घेवप्यांक लेगीत ताणें सोडूंक ना । 
आनी हातूंत लोकभास , क्षेत्रीय भास हांचे बरोबर पुर्विल्ली भास संस्कृत लेगीत आसपावीत करून घेवपाक जाय । 
शरताक हाचें विशीं खबर साडे पांच वर्सां उपरांत मेळ्ळी । 
ताणें भरपूर साहित्याची रचना केली जातूंत काणी , कादंबरी आनी इतिहास , समाजा विशीं पुस्तकांचो आसपाव आसा । 
पूण आपल्या हेडग्या सभावाक लागून तो थंय लेगीत तिगलो ना । 
१९१६ पर्यंत येता येता ताचो कल बौद्ध धर्मा वटेन वचत रावलो । 
ताणें तिब्बताची चार फावट भोंवडी केली आनी थंय सावन भरपूर साहित्य घेवन आयलो । 
धर्म , दर्शन , लोकसाहित्य , यात्रासाहित्य , इतिहास , राजकारण , जिणेवर्णन , कोश प्राचीन ग्रंथांचें संपादन करून ताणें म्हत्वाचें कार्य केलें । 
थंय खूब काळ मेरेन रावलो आनी भारताच्या ते दायजाचो उद्धार केलो , जें आमचे खातीर अज्ञात , अलभ्य आनी विस्मृत जाल्लें । 
आई , चल आयज तुका हांव खंय तरी भोंवडावन हाडटा । 
बरें , म्हाकां भोंवडायतलो , आनी कोण मेळूंक ना तुका भोंवडावपा खातीर । 
थकलो ? 
म्हज्या कडेन उलोवचो ना ? 
बरें , तूं जिखलो , परत केन्नाच उपाशी रावूं नाका । 
सुमन , मातशें यो । 
हय , चिंतता , जितलें जाता तितले बेगीन ह्या घरांत सून हाडची , चल यो । 
चिंतता कितें कुमार बाब ? 
कुमार बाब , कांय लोक हक्क काडून घेवपाक फिशाळ आसतात । 
आनी अंकल , जेन्ना हांवें ताका ताची लायकी दाखोवपाक सोदली , ताणें म्हज्या गालाचेर एक थापट मारलें । 
अशें तर , आपल्या मांवाक स्वताच्या हातान च्या पिवयतलें ? 
आयज तुजो वाडदीस ? 
अठरा वर्साच्या पिराये खातीर खूब हुशार आसा तूं । 
पळय किशन , हांवें सगळ्यां खातीर कितें कितें हाडलां तें । 
हाका दवर बाबा । 
किशन , पळय , पळय हांवें तुजे खातीर लिखणी हाडल्या , हेंच तुजें औजार न्हय ? 
तशें पळयल्यार सगळेच रंग बरे दिसतात तुजेर । 
प्रेम खंय आसा ? 
म्हाका तुजे कडेन कितें तरी उलोवपाक जाय पापा । 
तूं म्हाका खंयच्या गुन्यांवाची शिक्षा दिता पापा ? 
पुता , ही तर तुजे खातीर एक भेट । 
हांवें एक निर्णय घेतिल्लो पापा , सुमना कडेन लग्न करपाचो , ताका कित्याक मनाय केली तुवें ? 
कुमार बाब , हाका समजाय । 
शिकतलो ? कितें कितें शिकतलो प्रेम ? तुका शिकपाक लेगीत कळना । 
प्रेम , तूं वता ? 
बरें , तर चल म्हजे वांगडा । 
चिंतता ? 
मोग करपी केन्ना चिंतनात । 
बाबा , हांव प्रेम । 
व्वा , बापूय घाव करता आनी पूत ताचेर वखद लावपाक येता , माफी मागपाक येता । 
वच , वच हांगा सावन , म्हजो हात उखलच्या पयलीं । 
हांव परत वचपा खातीर येवंक ना बाबा । 
सुमन , भितर वच । 
तुका जाय तरी कितें ? कित्याक म्हजे चलयेची वाट लावपाक सोदता ? 
हांव म्हजो संवसार स्वता वसयतलो बाबा । 
बाबा , तुजो राग म्हज्या बापाय कडेन आसा , म्हजे कडेन तर ना न्हय । 
बाबा , एक फावट म्हजे कडेन पळय , हांव कुमार सायबाचो पूत हें विसरून पळय । 
ना रहीम सायब , ताचीच वाट पळयता । 
तू हारलो , परत वच , सुखी रावतलो । 
मनोहर , खबरदार ताचें नांव म्हजे मुखार घेत जाल्यार । 
कित्याक , प्रेम तुजो पूत न्हय ? 
म्हजो कोणूच पूत ना । 
कितें , तुका कोणूच पूत ना ? 
तर कितें प्रेम म्हजे सारको अनाथ आसा बाबा । 
आपलीं आवय - बापूय आसतना प्रेम अनाथ आसा ? 
तूं कसो आसा पापा ? 
तुका कितें दिसता , तुवें दोन हजार कमोवन लेगीत हाडले जाल्यार करण आपल्या धुवेचें लग्न तुजे कडेन करतलो ? 
ना , ही सगळी ताची चाल , तुका तळमळावपाक । 
प्रेम , एक फावट परत घरा मेरेन रेस करुया ? 
पूण आमचो अपमान जालोच सीमा , तेन्ना ताची इश्टागत करून आनी आतां एक फावट परत ताका लागून । 
आतां आमची पाळी मामा । 
बाबा , आतां हांव तुजे धुवेचो हात मागूं शकता , सपनां पळोवं शकता , मेळूंक शकता ताका ? 
कित्याक बाबा , हे पयशे म्हजे , आईन पयशे धाडिल्ले पूण हांवें घेवूंक ना , सुमनाची शपत । 
काय ना , दोन वेळचें जेवण लेगीत मेळचें ना । 
करण , म्हजो पूत खंय ? 
जर ताका कितेंय जालें जाल्यार हांव । । । 
कितें जालें करण सायब , वोग्गी कित्याक जालो ? 
सांग , खंय आसा हाचो पूत । 
ना म्हाबळी , एक आवय , फकत एक आवय आनी काय ना । 
ओग्गी रावून कितें चिंता , सलीमाचें तोंड दाखय । 
ताणें बापायचें राजकारण पळयलां , आवयचो मोग पळोवंक ना । 
देवा , जेन्ना म्हजो पूत म्हज्या दोळ्या मुखार आसतलो , आनी कांय वेळा खातीर हांव तुका विसरून वतलें असो तो शूभ वेळ बेगीन दाखय । 
हो आसा , खरें उलोवपाचो परिणाम , सज़ा-ए-मौत । 
म्हाका पळोवन कोण लिपला बहार ? 
पूण तुका पुतळो जावपाक कोणें विवश केलो । 
हो मोग आसा बाजी , लोक आयज नाजाल्यार फाल्यां आयकतले । 
आदरान उलय सलीम । 
कित्याक मेळची ना ? 
काळोख आनीक वाडयतलो । 
वाडत वचपी इत्सा माड्डयतले । 
अनारकलीक कैद केली आनी हांव पळयत रावलो । 
डॉक्टर मामा , यो , यो , तुजो दुयेंती कसो आसा । 
कोणाचें कितें जालें ? 
सांगले न्हय , फकत बारा पर्सेंट पास जाले , 
रत्ना , हांगा यो , रिजल्ट हाका हांव विचारता । 
यस सर , तूं सारको उलयलो सर । 
पूण हालींच्या तरणाट्यां मदीं एकूच वायट गूण आसता । 
तांका खेळपांत , बरें न्हेसपांत चड आवड आसता । 
आरे आमचो जगन्नाथ , याद आसा न्हय ? 
हाय हिरो , कोणा कडेन काम करता ? 
माफ कर सर , क्रिकेटी विशीं म्हजें ज्ञान मातशें उणें आसा । 
थंय जगा मुखार भाशण झाडिल्लें न्हय की आमचो बापूय सांगतालो की मोटवो कुर्तोच घालूंक जाय । 
आरे हय , कुर्तो मातसो ल्हान आसा । 
अशें म्हणपाक जाय , आयकतात तुमी । 
पूण असलें अशूभ नाटक करपाची कितें गरज आसा । 
पूण हो शेर कोणें बरयलां हें तर तुवें विचारुंकूच ना । 
हय , हय , हय , हांव आतांच धाडटा । 
दोन दिसा सावन खूब बेजार सो दिसता । 
पयली कुर्तो जाय , मागीर मिशयो जाय , मागीर आवय जाय । 
हांव तुजे खातीर च्या करून हाडूं आन्टी ? 
तुजें शूभ नांव । 
जाल्यार तें हळू - हळू चलयेच्यान चलो जाता । 
हांव लक्ष्मणा विशीं विचारता । 
ओ हो , धाकट्या भावा बद्दल विचारता तर तू । 
तुवें कशें वळखलें ? 
कितें म्हणटा तो म्हजे विशीं ? 
दिदी तुजी थंय वाट पळयता । 
हय , तें पळय , तें , थंय वाट पळयता । 
पळय न्ही , हांव भितर वतालो , एका मनशान भावोजी म्हण उलो मारलो म्हण हांव रावलो आनी भितर घुसून ताणें दार बंद केलें । 
ही कसली पद्दत ? 
म्हणजे अशें की ताका तुजे परस चड गरज आशिल्ली । 
पूण ते आयज म्हाका मेळपाक परत कित्याक येतात ? 
तुका कितें दिसता म्हाका हें सगळें नाटक करपाक बरें दिसता , पूण कितें करूं ? 
ना , तेच दिसा म्हाका कान धरून कामा वयल्यान काडून उडयतले । 
म्हाका हाची गरज दिसली ना । 
तुजी पसंत बरी आसा काय वायट हें तुका कितें खबर ? 
ना सर , पूण कितें जालें ? 
ना , ना , सर तूं उपकार करून अशें करूं नाका , सगळें भींग फुट्टलें । 
भवानी , ही कितें पिशेपणा ? 
हांव तुजो इश्ट , म्हजेर विस्वास दवर । 
सदांच म्हणटालो , कालिंदी , तू उलयता चड आनी खाता कमी । 
हांव इंस्पेक्टर न्हय । 
आरे हें कितें ? मनशा भशेन खा , पयलीं हात - पांय तरी धुंवून यो । 
गाडी येता आई । 
तूं खंय सावन आयला आनी हांगा सावन खंय वतलो ? 
मनीस म्हणटा हांव हांगा येवं , नशीब ओडून थंय व्हरता , चिंतता हांगा येवं , नाक ओडून थंय व्हरता । 
बेजार जावन एक दीस हांवें नशिबाक स्वता कडेन आपयलें आनी विचारलें , सांग तुका जाय तरी कितें ? 
म्हणपाक लागलें मनमानी सोड आनी म्हजें बोट धरून चल । 
देवाची माया , ही धरतरी , हें मळब , हो वारो , तो दोंगर , हें देवूळ , हांव , तूं , भोला सगळो मायेचो खेळ आसा न्हय ? 
पूण एक खरी गजाल अशीय आसा माया की जो मोग एका घोवा कडल्यान मेळूंक शकता , तो शंबर सावत्र भावां कडल्यान आनी पांचशे सावत्र वयनीं कडल्यान लेगीत मेळूंक शकना , हांव फट उलयता ? 
कमंडलू उखल आनी रानां वटेन चल शास्त्री । 
कितें म्हणटा पंडीत ? यो म्हजे बरोबर । 
हाचें शूभ नांव कितें सांगिल्लें तुवें ? 
शिक्षण बरें मेळ्ळा । 
हांव तुका विचारता सायबा । 
तुका मदीं येवपाक सांगला ? 
आतां अशक्य आसा सायबा , पावता पावता रात जातली , मागीर परत केन्ना येतली ? 
तर म्हाका थंय देंवय आनी मॅडमीक शार दाखोवन हाड । 
पूण हांव समजूंक ना । 
ताका खबरूच ना की तूं । । । 
हांवें ना तर कोणाक हांगा आपयलां आनी ना तर हांव स्वता थंय येवपाक सोदतालें । 
हांगा येवपा वचपांत जो वेळ गेलो ताका कोण जापसालदार आसा ? 
म्हाका आपणायलें म्हण देव बरें करूं , घरची सून केली म्हण उपकार केले , इतलें व्हडलें घर , इतले नोकर , इतलो पयसो , इतलें नांव , इतलो सुसेग । । । 
म्हाका खबर आसा हें कितलें हट्टी तें । 
राजू , ओ राजू , मातसो उठून पळय न्हय । 
मनीस घर वसयना जाल्यार घर वसोवपाची आनीक कसलीच पद्दत ना ? 
फकत हेच खातीर की तो एक दादलो आनी तू स्वताक तळमळायत रावता हेच खातीर की तू एक बायल । 
पाप हांगा पडून रावपांत आसा , अत्याचार सोंसपांत आसा । 
कोण कोणाचो गुलाम न्हय , कोण कोणाचेर आदारून ना , मजबुरी हें एका भ्रमाचें नांव । 
राजू गायड आता हांगा येना म्हण तुका सांगलें न्हय हांवें । 
आरे वता , काय खोंट मारून धांवडावूं ? 
अरे भुरग्या वांगडा कित्याक वाद घालता , म्हजे कडेन उलय । 
तुजो भुरगो म्हजें दुकान घेवन गेलो । 
राजू , हांवें चिंतलें , हांव वतां । 
गाडी सुटपाक फकत एक वर उरला , भोंवडेकार तयार आसात ? 
रोजी पुता , गाडी साडे चार वरांचेर आसा हें खबर आसा न्हय , सामान बांदलें तुवें ? 
आनी हें कितें ? हे तुजे कपडे अजून हांगाच पडिल्ले आसा ? 
तुका बरे भशेन खबर आसा आई की रोजी खंयच वच्चें ना । 
आनी हांव विचारूं शकता , हें कोणाक जाणा जावपाक जाय तें ? 
जनता बी ती जी भोंवडे वांगडा आपलें ज्ञान वाडोवपाचो शौक दवरता । 
तूं ? फाटल्या दिसांनी जेन्ना आमी मेळिल्ले तेन्ना तू म्हाका तुमी म्हणटालो । 
तुवें विचारलें ताका ? 
पळय राजू , हांव एक फावट ताका मेळपाक सोदता । 
सदांच वच - वच म्हणटा ह्या दिसांनी , यो - यो म्हणपाक विसरलें ? 
सर , एक पार्सल रोजी मार्कोच्या नांवान । 
धोली मेरेन व्हरपाक उदयपूरचो गायड राजू हाणें म्हजी जी मजत केली ताचे खातीर हांव उपकारी आसा । 
पूण तुका खबर आसा राजू , आयज मेरेन खंयचोच पारखी हांगा मेरेन कित्याक पावूंक ना ? कित्याक तर हें म्हज्या नशिबांत बरयल्लें । 
हांव राविल्लों हाचो सोद लावपाक , हांचें मोल समजून घेवपाक , हाका नांव आनी मान दिवपाक जें हाचें आसपाक जाय । 
पूण भिवूं नाका राजू , पुस्तकांत तुजें नांव येतलेंच कित्याक तर तूंच तो मनीस जाणें म्हाका हांगा हाडला । 
म्हाका तुजे कडेन कसलीच तक्रार ना । 
हीच तर खंत आसा की तुका कसलीच खंत ना । 
म्हाका जाय तू रडिल्लो , आड्डल्लो , गाळी घाल म्हाका , संकोचा बगर एक दोन थापटा लेगीत मार , तू म्हजी काळजी करता हें कळपा सारकें अशें कितें तरी कर । 
म्हजे कडल्यान तू पुराय तरेन मुक्त आसा राजू , खरें सांगचें जाल्यार हांव खोशी आसा की तुका खोस मेळोवपाचे मार्ग कळ्ळे । 
पयस करूंक नाका रोजी , हांव आनीक बुडत रावतलो । 
यो , तुका गाडी मेरेन सोडटा । 
बरें , आता तूं वच आनी कपडे बदल , हांव तुजी वाट पळयता । 
अशें अचानक कितें जालें तुका । 
कित्याक येवप जालें इश्टा ? 
तुका कोणें सांगलें ? 
रोजी कडेन उलयलो ? 
सत हेंच आसा राजू , की ना तर हांव तुका समजलें , ना तर तू म्हाका समजलो । 
रीत नाशिल्ले भशेन कित्याक उलयता , हांगा बस सामकार आनी सांग कितें जालें ? 
दोळे भायर काडून कितें पळयता ? 
स्वामी , आमचेर दया कर । 
हें तुका कांय प्रस्न विचारूंक सोदता , परवानगी आसा ? 
स्वामी , पावस पडटलो हाचो विस्वास आसा तुका ? 
म्हाका खबर ना राजू , त्रास वाडतच आसात । 
हांव अश्यो गजाली चिंतपाक लागला जें चिंतप केन्ना म्हाका म्हत्वाचेशें दिसूंक नाशिल्लें पूण जें चिंतप जिणे पसून आनी मरणा पसून चड गरजेचे आसा । 
म्हजो जीव घे , ताचें दूख पयस कर राम । 
शरीर जशें कितें मागण्यो करपूच विसरलें , मन तळमळप - तळमळावप विसरलें , जीण जशी आयज मुठींत आसा , मरण जशें खेळ आसा । 
जीण विरगळून उजवाड जाल्या आनी खरेपण म्हजें रूप आसा । 
कूड उरूं ना उरूं , हांव उरतलो । 
कितें करता तूं ? 
तुवें पंचवीस जाण आपयल्ले , खंय आसात ते ? 
हय , हय , तुजे पंचवीस तर आयले सगळे । 
तूं केन्ना आयलो ? 
काय मेळूंक ना , आतांच कामदाराक मेळून आयला । 
हांव हांगा फोटो काडपा खातीर येवंक ना । 
तर मागीर कित्याक आयला ? 
भाडें , भाडें , आरे तू भाडें व्हरपाक आयिल्लो जाल्यार पयलीं कित्याक सांगूंक ना ? 
ही गजाल ताचे संगिताच्या बाबतींत आशिल्ल्या समर्पणा विशीं सांगता । 
उर्वशी हो शो जिखपी तिसरी महिला सर्तक आसा । 
खरें म्हटल्यार चडशें फिल्मकार विदेशी फिल्मकारांचें शिल्प घेवन स्थानीक कल्पना शुद्ध करपाचे यत्न करतात । 
अॅवोर्ड म्हजें भितर हो आत्मविश्वास उत्पन्न करता की हांव जें कितें करतां , तें सारकेंच करता । 
हांव हिंदी सिनेमा कमी , हॉलीवुडाची चड पळयतां । 
जितलो हांव समजला , ताची निर्देशन शैली ऑडियंसांक अजापीत करपी आसता । 
सिनेमा सांगता की कठीण परिस्थिती तो मेरेन बदलना , जो मेरेन तूं स्वताचें विचार बदलना । 
भाशेची कांय आडखळ ना कारण हिची अनुभुती अशीम आसा । 
तो ह्या खातीर न्हिदता कारण तो स्वताक सुरक्षीत समजता । 
हाचें भारतीय रूप अनिल कपूर घेवन येता । 
हातूंत टीन एज भुरगे आपलो अभिनय दाखयतले । 
म्हाका फकत काम जाय . . . । , सिनेमा , वेगवेगळे सिनेमा । 
मागीर एक दीस अकस्मात ताणें म्हाका ५१ हजार रुपये आनी मिठायेचो डबो दिवन सांगलें की फाल्यां सावन आमी शुटिंग करपाचे आसात । 
अशें तरेन सिनेमा सुंदर जातलेंच काय ना हाचे विशीं दुबाव आसा । 
हाचे उपरांत एक था टायगर २००च्या लागीं पावला । 
आमिर खान वेगळे तरेचे सिनेमा करपा खातीर फामाद आसात । 
आयोजन १७ डिसेंबर ते ६ जानेवारी मेरेन चलतलें । 
अशे सिनेमा पळयतकच एका वटेन खूब निराशा जाता की हें निर्माण करपा फाटलें तात्पर्य कितें ? 
अट एकूच आसा की फटींग उलोवंक जायना । 
तो एक खरो मोगी , पूण ताचे कडेन फावोशें पयशें ना । 
दबंग २ हातूंत खलनायक व्हडलो दिसता , पूण तसो कांय ना । 
हो खूब बरो जागो आसा । 
लक्षांत दवरचें की आज मेरेन सेंसर बोर्ड भारतीय सिनेमांक चार श्रेणी खाला सेंसर सर्टिफिकेट भेटयता । 
लक्षांत दवरचें की कांय मुस्लीम संघटना सिनेमाच्या औपचारीक रिलिजाच्या पयलीं ते दाखोवचें म्हूण मागणी करतात । 
तातूंत काम करपा खातीर ताका दर दिसा पन्नास रुपया मेळटाले । 
चड कांय उलोवंक ना । 
फकत इतलेंच सांगलें , की भायर बस , वेळ मेळटकच आपयता । 
धर्मेन्द्र पुराय दीस ताची वाट पळयत रावलो । 
सांगलें की तुका हिरोच्या रोला खातीर वेंचला । 
पूत आयकून लेगीत न्हिदेचें नाटक करतां । 
तिका ७९ वर्सां आसात । 
जाचे बरोबर सिनेमा करता , ताकाच आपलो फेवरेट सांगप । 
हातूंत कांयच वायट ना । 
हांव आस्त बाळगिता की आमी रोखडेंच मेळटले । 
परबेची खोशी वांटपा खातीर शार पुराय तरेन तयार आसा । 
हांव हांगां बरी जॉन , जो म्हजो गुरू , ताचें बरोबर एक नाटक करतालें । 
सनी बरोबर तो खूब मेकळेपण अणभवता । 
बाबुलान आपलो पयलो हिंदी सिनेमा सायन केला । 
हाचें उपरांत पयलो सिनेमा ८० मिलीयनाचो दाखयलो । 
हातूंत अनामिका सिंह हिचे वतीन एक नाचूय सादर केलो । 
असोच एक दिस म्हाका राजकपूराचो अनपेक्षीत टेलिफोन आयलो । 
ताची वेवस्था जर तूं करूंक शकता , जाल्यार हांव रोखडोच लखनव येवपाक तयार आसा । 
तेन्ना म्हटल्यार राजकपूर लखनव पावलो आनी पावसा - विशींच्या वाद - संवादांत इतले सर्वेश्रेश्ठ व्यक्ती वांटेकार जालें म्हूण तांचे आपले वतीन उपकार मानलें । 
देवा कडेन तुवें म्हाका हेच खातीर मागिल्लें की जीण म्हाका मेळची आनी ताचो धनी तूं आसचो , स्वास म्हजो आसचो आनी काळजाच्या धडधड्याचेर ताबो तुजो उरचो ? 
आमचो हिंदुस्तान तुजें काळीज न्हय जाची राणी ही चली जावं येता । 
आतां उरचो ना । 
आनीक कितें जाय तुका ? 
तशें जाल्यार तुका जाय तरी कितें ? 
तूं म्हजे राखणे खातीर , म्हटल्यारूच म्हज्या जैता खातीर तलवार दिवची ना ? 
ताचे कडेन मोग मागपाक आयला । 
पुताचो मोग नश्ट करून मोग जाय तुका ? 
आनी तुका तुजें मरण । 
म्हाका सगले मेळ्ळे । 
वावराडी तर केन्नाच मेली । 
हो सोबीत हात , घडये हाणें मोगाचो पदर सोडलो न्हय निमाणें । 
म्हजे लागीं यो आनी सांग की तूं म्हजो विश्वासघात करपाक शकता ? 
ना शहजादे , ना । 
कोण ना । 
अशें दिसता पिशेपणान तुका कुड्डें केलां , आमचो न्याय आनी कायदो खबर ना तुका ? 
तुवें म्हाका उतर दिल्लें , अकबरा कडेन जिणेंत एक फावट जें जाय तें माग , आयज हांव तुजे कडेन अनारकलीची जीण मागता । 
म्हाका काय याद ना । 
सांगलें न्हय , म्हाका कांय याद ना । 
माग , कितें मागता ? 
हांगां हे एक फिल्म - स्टुडियोंत दाखल जाता । 
फकत सिनेमा बदलत रावता हांगा आनी सिनेमा तयार करपी बदलत रावता । 
पूण ही म्हजी चली लेगीत आसा न्हय । 
म्हाका हांगां पळोवन तूं मातशें अस्वस्थ जाल्या सारकें दिसता । 
हे विसरता तूं सुरेश , पम्मी आपल्या आवय वांगडा पयली सावन आमच्या वांगडा रावता । 
तशें जाल्यार म्हजेंय निमाणें उतर आयक , कोणूच म्हज्या पम्मीक म्हज्या कडल्यान व्हरपाक शकना । 
म्हाका सिनेमा - विनेमा पळोवपाचो कसलीच आवड ना । 
पूण हें सगलें म्हाका तूं कित्याक सांगता ? 
भियेवं नाका , हांव नंबर दोना फुडें वचचों ना । 
हय , हो कोट , कोट आसा हातूंत । 
हा , हय , हय , तूं हो कोट परत दिवपाक आयला ? 
बरें , बरें , हांव शॉट घेता , मागीर तुज्या वांगडा उलयता । 
म्हजें नांव शांती । 
हांव जे अवस्थेंत आसा तशेंच बरे आसा । 
एक हजार , पुराय धा गुणूलें शंबर । 
पयसुल्लो एक मामा आसा , म्हजे कडल्यान सदांच पयसूच रावलो , हांव अनाथ आश्रमांत वाडलां । 
शांती ! जितलो चड हांव तुका वळखता तितलोच म्हजो विश्वास वाडत आसा की तूं सगल्यांत बरें पारो जातलें । 
हो खूब व्हड पयशेकार । 
चड ऊंच न्हय , फकत पांच फूट आठ इंच । 
बॉम्बेंत तूं खंय रावला , सुरेशा वांगडा ? 
तुजे तकलेचेर ही रानवटी वेल घेवन माती शुटींग काडटलो , धा दीस तरी सुदरचो ना । 
ना तर कितें ? फकांडां करता हांव ? 
एकदम सारकें , इतले बेगीन हाका कशें सोडलें ? 
सगली रात सोडयताले । 
सगळी रात ? न्हिदूंक ना तूं तर ? 
काल राती हांवें तुका खूब तापयले न्हय ? 
हांवें तुका कित्याक इतले तापयले खबर ना ? 
कितें जालें ? कितें म्हणलें की तूं येवचें ना ? 
शांती ! शांती ! हांव तुका घरा सोडूं ? 
तूं एकदम बरें आसा न्हय ? 
हांव एकदम बरें आसा , हे घे उदक । 
म्हाका खबर आसा । 
बरें , आनीक कितें खबर आसा तुका म्हजे बद्दल ? 
हांवें सांगलें न्हय , हांव आतां भुरगें न्हय , सगलें कळटा म्हाका । 
माती कळटा तुका , जर तुजो आवय बापूय वेगळो रावता जाल्यार , ती म्हजी न्हय तुजे आवयची चूक आसा । 
म्हजे आवयक वायट - बरें म्हणपी तूं कोण ? 
तुका कितें खबर , आवय बापूय आसतना एक अनाथाची जीण सारप कितले कठीण ते ? 
म्हाका बरे तरेन खबर आसा , तुजे सारकी समजूतदार चली नांव आनी धन हाका अशें तरेन न्हयकारपाक शकना । 
फिल्म लायनींत तुजें नांव गाजता आनी तूं खबर आसतना आपले लकलकपी भविश्य नश्ट करता , नश्ट । 
आपलेच मरे , कोणा दुसऱ्याचे तर न्हय । 
पळय , हांव तुजो दुस्मान न्हय । 
हांव आतां काम करचो ना । 
पूण तूं कित्याक भियेता ? 
म्हाका खबर आसा तुवेंच पम्मीक फुसलावन हांगा हाडला । 
सुरेश ! हांव सांगता सर बी । बी । वर्मा कडेन टक्कर घेवपाचो परिणाम बरो जावचो ना । 
हांवें तुका ही खबर सांगपाक न्हय , जाल्यार ह्या खबरेचो परिणाम विचारपा खातीर आपयलां । 
तूं चिंता करूं नाका , म्हज्या फुडल्या सिनेमांत तूं हाचे परस चड कमयतलो । 
एक उतर लेगीत बदलपाक शकना , एक उतर । 
आतां घडये तूं केन्नाच सिनेमा येशस्वी करपाक शकचो ना । 
निमाणें कितले दीस म्हण येवची नासली , कामा वयल्यान काडल्यार दोन वर्सा जावन गेली । 
ह्या दोन वर्सांत ताणें काम मेळपा खातीर खूब प्रयत्न केले पूण काम मेळूंक ना । 
म्हजे खातिरूय , आयज हांव शांती विरुद्ध देमांद जिखलो , पुराय दोन वर्सा उपरांत । 
पूण ते देमांद हारले । 
खंय सावन आयला तूं ? 
आवडलो तुका म्हजो नवो फ्लॅट ? 
सगलें आसा हांगा , वत आनी पावसा पसून वाटावपा खातीर तेर्रास , न्हिदपा खातीर जमीन , तूं उबें आसा ? राव , राव । 
फाम आनी येसाची नशा , आस्पत आनी मोगाची नशा , जेन्ना ही सगली नशा पयस जाता तेन्ना लोक हाचो आदार घेता । 
सायब एक खूब व्हड सिनेमा तयार करता , जाचे खातीर ताका तुजी गरज आसा । 
तूं म्हजो कोण लागता ? 
आतां तुवें खरें तेंच सांगलें , नांव आनी पयशाची नशा जबरदस्त नशा आसता , हेच वस्तूं खातीर तर हांव परत आयलां , तुजे खातीर न्हय । 
तुजे कंपनींत परत येवपा खातीर इतलीच आवड आसा म्हाका आनी हाचे परस काय ना । 
तूं म्हाका कित्याक आडायता ? कोण लागता हांव तुजो ? 
ना , खूब दीस जाले ताका पळोवंक ना । 
बाय तुका घेवन वचपा खातीर आयिल्लें सायब , ताचें लग्न जावपाचें आसा । 
ताचो पत्तो ? ताचो पत्तो जो काल आशिल्लो , तो आयज ना , जो आयज आसा , तो फाल्यां ना । 
जर ताका स्वताचो पत्तो खबर ना जाल्यार हांव कितें । । । 
तरीय पूण कितें तरी सांग , पयले फावट तूं ताका खंय मेळ्ळिल्लें , केन्ना मेळिल्लें ? 
चलता अशें दिसता वा चलतना दिश्टी पडटा । 
हात उजवाडा लागीं दवरतकच ही सावळी व्हड जाता । 
थंय ताका कांय वेळा खातीर आडावन दवरता । 
मागीर शटर बंद जाता आनी फुडल्या चित्राक मुखार हाडटात । 
फ्लिप पुस्तकाची पानां परतता आसतना जो सिद्धांत काम करता , तोच सिद्धांत हांगा काम करता । 
जर तुका फिल्म कशें करता हे कळ्ळें जाल्यार फिल्मांतल्यान तुका चड आनंद मेळपाक शकता । 
सिनेमाची काणी सांगपाची नवी पद्दत आसा जाका लागून काणी एक वांगडा हजार लोकांक आयकपाक येवपाक शकता । 
पूण हे कलाकार एक्स्ट्रा म्हणल्यार फालतू नासता । 
तिपाय उलोवपी नटा लागीं दवरता पूण सदांच कॅमेराच्या क्षेत्रा भायर आसता । 
कुली म्हणटात ते मनीस खूब म्हत्वपूर्ण काम करतात । 
पूण सिद्धांत तोच आसा । 
निमाणें सिनेमा तोच आसता जो मनीस तयार करता । 
मागीर वत खूब खर जाता आनी ते « टाप लाइट » ( शिर्षस्थ उजवाड ) जाता 
बरो गायक बरो नट आसचो वा बरो नट बरो गायक आसचो हें गरजेचें नाशिल्लें । 
सिनेमा निर्माते ताचे वटेन धांवपाक लागले । 
हे खरें आसा कित्याक तर पुराय सिनेमा ताचो संवसार आसता । 
ताचे बगर विमान रस्तो विसरपाक शकता । 
पतंग विकून जीण सारपी गरीब कवीच्या मरणा उपरांत रोखडेंच मळबांत धवें पतंग उडटा ते दाखोवप । 
पयलो प्रयत्न ( कडवें ) केन्ना केन्ना वास्तवीक मानता । 
तातूंत गीत आसना । 
पूण हे आडवाद आसा । 
हातूंत दोन , तीन , चार वा ताचे परस चड ध्वनी - पथाक एक ध्वनी - पथाचेर मेळोवन देंवयतात । 
सिनेमाचो निर्माण एक मशीन प्रक्रिये पसून जाता । 
काणी , नाटक , कादंबरी वा कविता भशेन सिनेमाय उकतावपी एक रूप आसा । 
हाचे खातीर खूब व्हड रक्कमाची गरज आसता । 
एका सिनेमा खातीर सुमार एक हजार रिलांची गरज आसता । 
हातूंतले कांय सिनेमा खूब बरें आसा । 
हें कलापूर्ण बी आसा आनी मनरिजवणेचेंय बी । 
चडशें सिनेमा दर्शकां खातीर सिनेमाचे मुखेल आकर्शण तांचे नायक आसता , जशें सुंदर नायक - नायिकां आनी भयानक दिसपी खलनायक । 
सिनेमा बरो आसत जाल्यार ताका दोन - तीन फावटी पळयात । 
तेय बी खूब सवाय । 
चड करून अपघात दोरी खूब लांब आशिल्ल्या कारणान जाता । 
भारत ! डिग्री हातांत घेवन अशें वोग्गी रावून चलचें ना । 
ही जमीन सावकाराची आनी सावकार हांगा अनाथ आश्रम बांदपाक सोदता । 
आयज तूं खूब व्हडल्या कार्यालयांत गेल्लो न्हय ? 
राहू - केतू आपल्या जाग्याचेर स्थीर आसा न्हय ? 
भारत ! आमचे दीस केन्ना बदलतले ? 
जेन्ना नोकरी मेळटली । 
भारत ! खरें सांगता , चार वर्सां पयलीं जेन्ना तुका इंजिनियरिंगाची ही डिग्री मेळिल्ली न्हय , तेन्नाच्यान हेंच सपन पळयतां की तुका एक बरी नोकरी मेळटली । 
करता न्हय , करतालो , हांव प्रयत्न करून करून थकलो , आतां म्हज्यान आनीक वेवस्था जावची ना । 
भैय्या ! वेवस्था जावची ना जाल्यार आमी कितें करूं ? 
शिक्षण सोडात । 
जेन्ना तूं फी खातीर पयशें मागतालो तेन्ना हांवें केन्ना म्हटलां , खंय सावन हाडूं पयशें ? 
बाबा ! तूं म्हाका समजूं शकलो ना । 
आयकले तुमी सगल्यांनी , कितें म्हणटा तो तुमचो व्हडलो भाव ? 
भैय्या , आयज हांव तुका मेळपाक आयला । 
म्हजे कडेन काम ? कितें काम आसा ? 
कोणाक सांगचो ना मरे , शितलाकूय ना ? 
हाका कितें जालें ? 
हो फकत ताचोच आवाज न्हय बाबा , काळखांत शेणिल्ल्या दर तरणाट्याचो आवाज आसा हो । 
पयलीं हांगा कांयच नाशिल्लें , आनी आतां हें आर्म आनी तोपी ? 
अज्ञात शिपाय ? हांव समजूंक ना । 
भैय्या ! हांव त्या देशा बदल कसो विचार करूं जो म्हज्या भावाक एक नोकरी सुद्धा दिवपाक शकलो ना ? 
त्या दिसा उपरांत विजय घर सोडून गेलो । 
भारत ! आयज अशें पद म्हणुंया जें जग याद दवरतलो , विसरूं नाका । 
चूक माफ सर , आयज जर तूं कमयता जाल्यार टॅक्सूय भरता । 
देवा तूं पाव , फाल्यां जर तूं कमोवपाक शकलो ना जाल्यार हे सरकार तुका जेवपाक दितले ? 
हांव फालतू गीत न्हय जे दर कोठीचेर गायतात । 
बरें बाबा उलोवं नाका , हांवूंच उलयता , हे खातीर , हांव खूब खूश आसा , खूब खूश , विचार कित्याक ? 
शितल ! तुका रावपा खातीर एक व्हड घर जाय न्हय ? 
जितलें व्हड कार्यालय , तितलें व्हड काम । 
बाबू ! दिसता पूण कितें करूं ? म्हजी माती जेन्ना पडटा ती तुजेरूच पडटा । 
बाबा , आयज तर हाका जोर ना , तरी पूण कित्याक रडटा ? 
पूण बाबू , तूच तो पयलो मनीस आसा जाणे हो प्रस्न विचारपाचो कश्ट तरी केला । 
हेच खातीर सांगता , कितें करतलें जाणून घेवन , फकत इतलेंच जाणून घे , म्हज्या पुताचो बापूय आसा - रोटी , कपडे आनी घर । 
बाबू ! हांवें खूब जाणांक पळयलां , खूब जाणांक जाणून घेतलां , जाचे जिणेचेर दाग लागता ताचे कडल्यान जग पयस पळटा आनी हांव ? बाबू , म्हजी जीण फकत दाग न्हय तर ग्रहण आसा ग्रहण । 
बाबा तो आमचो बाबू आसा न्हय , खूबच बरो । 
हय धुवे , तो बाबू खूब बरो , तुजी खूब तुस्त करता , तुका सुटी बी दिता । 
तुमी सगले लोक फाल्यां येवन आपलो - आपलो हिशोब घेवन वचात । 
मेळटालो , आतां विकत घेवचो पडटा , आनी तुका बी जांवय विकत घेवचो पडटलो । 
आठ - धा दीस कित्याक , तूं आतां आयक । 
आठ - धा दिसा खातीर स्वताची न्हीद कित्याक व्हगडायता , हाका आयजूच सांग , कर स्वताच्या पुताची पावणी आनी कमय वीस हजार रुपया । 
अशें म्हणूं नाका , म्हजी काकूट कर रामचंद । 
म्हाका हाची गरज दिसूंक ना । 
कितें जालें भारत ? 
मुनीम म्हाका थोडे पयशें जाय । 
हिशोबाची खबर न्हय मुनीम , हांव अरिश्टांत आसा , म्हजो बापूय खूब अत्यंत दुयेंत आसा । 
बाबू ! तूं हांगा राव , हांव रोखडें येता । 
पूण म्हजे कडेन फकत पंचवीस रुपया आसा । 
पळय , म्हजो बापूय सामको दुयेंत आसा । 
हांव जाणां , तूं खरें मुखामळ आनी खरी लाचारी घेवन आयलां , पूण हांवूंय विवश आसा कित्याक तर हो पसरो म्हजो न्हय । 
बाबा कसो आसा ? 
असो भुरगो नासल्यार बरो । 
लोक सारकें म्हणटाले बाबा , आनी तूं बी खरें सांगतालो , ही डिग्री रीण आसा तुजी म्हजेर । 
कार्यालयांत ताका दवरतात जो कार्यालया खातीर बरो आसता । 
सर ! जो मनीस ल्हान - ल्हान खोस सोदता , ताचे मुखार खोशयेचो भंडार मेळत जाल्यार ताका विश्वास जायना । 
भारत गरीब आसा ह्या खातीर ताचो सांगात सोडलो । 
फाल्यां जर मोहन बाबू परस गिरेस्त मनीस आयलो जाल्यार मोहन बाबूचोय सांगात सोडटले ? 
पूण ह्या संवसाराक हे खबर ना , त्या बापायचे निमणे संस्काराची रीत पुराय करपा खातीर म्हजे कडेन एक पयसो लेगीत ना । 
धिक्कार करात असले सोयरिकीचेर , तांकां अशी चीट बरोवपाक लज दिसूंक ना । 
आमी लोक काम करून आमचे घर चलोवया । 
जितो आसतना मेळूंक ना , मेल्या उपरांत तरी मेळपाक जाय । 
आवय ! म्हाका कामा खातीर कोणाक तरी मेळपाक जाय , आतां वता आनी येता । 
पोरण्या वांगडा नवी दिल्लीची शपथ , फांशी निश्चीत । 
दिपक , आयज जर आमचे कडेन सगले आसा जाल्यार ही नोकरी करपाची गरज कसली ? 
देव करूं , दर बिजनसमॅन तुजे सारकें प्रामाणीक आसचे । 
यो , तुका इश्टा कडेन मेळयता । 
घडये हांवे तुका पयली खंय तरी पळयलां । 
हांव ताचे खातीर लज्जीत आसा । 
आयक , तुवें खूब बरें गायलें , म्हाका खूब बरें दिसलें । 
आयज तर पंदरा ऑगस्ट । 
तुका दिसता चिडिल्लें धान्य भायर काडपाक जाय । 
भारत ! जर आमचे विरुद्ध वचपाचो येत्न केलो जाल्यार आमचे काय जावचे ना । 
हांव मोडटा आयज हाका । 
हांगा वयर रावता हांव , यो । 
आरे , दीदे फोडून भितर कितें पळयता , अशें केन्नाच करूं नाका , केन्नाच नाका । 
व्हडलें लोक ते व्हडलें लोक , जर आमी आमचे काम विसरूंक ना जाल्यार आमचे खातीर वायट न्हय । 
दोन - चार बॉम उडोवन काम जावचे ना । 
हय , चलो । 
इतलो कश्टकरी आनी प्रामाणीक चलो आसा , तुका कसलीच कागाळ आसची ना , भायर उबो आसा । 
भायर ? तुवेन म्हाका पयली कित्याक सांगूंक ना ? 
आपय , ताका भितर आपय । 
वा , वा , वा , कितें दिखावू जांवय हाडला मदल्या बाबान ! 
भांग बी पिवंक ना मरे , सरकार ! असलो जांवय सगल्यां भारतांत आसचो ना । 
हाड , हांव सारकें करून दिता । 
रावलो कित्याक ? मुखार वाच । 
हांगा यो , मुखार । 
काय ना । 
फट उलयता तूं । 
फकत इतलें , जर हांवें हाचे कडेन दुस्मानकाय केली जाल्यार हांव हांगा तिगूंक शकचो ना । 
धिक्कार आसा तुजेर । 
वयर आसा तो । 
पळय , हांवें खूब विचार केलो । 
विचार करता तूं ? 
घात मारता तूं मेवण्या बाबा ! 
आरे फकत पड्डो करता ते बरें आसा , तिका तर संसर्गीक रोगूय आसा , ती विधवाय आसा । 
कितें ? म्हाका आपयला ? 
रातचे ? पूण आमी तर दादले न्हय । 
म्हणल्यार अशें , अनवळखी दादले प्रेतयात्रेंत येवप - वचप ही तर हांगाची रीत न्हय । 
चल , चल , भितर चल । 
यो , हांगा यो , बस । 
तूं खूब लजेस्त दिसता । 
ते सगले तुका मेवणो बाबा म्हणटात , हांव तुकां कितें म्हणूं ? 
हां , हां , कित्याक ना , खूब सुंदर नांव आसा भुतनाथ । 
हेंच दुख्ख पयस करपा खातीर तुका हांगा आपयलां हांवें । 
कसले दुख्ख ? 
मोहिनी सिंदुराचे मोल आसा हें , एक डबो हाड म्हजे खातीर । 
हा , बरें , हे सांग , त्या सिंदुराचो कांय प्रभाव बी जाता काय ना ? 
त्या लोकां कडल्यान म्हायती तरी काड , पूण ओग्गी , म्हजे बद्दल कोणाक कांय सांगूं नाका । 
कितें पळयता , भियेवं नाका तुजी जात वचची ना । 
गांवांतले मनीस आमी , मानतां , शीत खूब जेवता , तरी पूण इतलें ? 
बरें , एक खबर सांग , जर मोहिनी सिंदूर वापरलो जाल्यार खरोच प्रभाव दाखयता ? 
सांग कितें विचारपाक सोदता ? 
तुजो हो मोहिनी सिंदूर , म्हणल्यार जायरातेंत जें कितें बरयलां , तें जाता न्हय ? 
हय , पूण हांव तर मोहिनी सिंदुरा बाबतींत ? 
तेच तर सांगता । 
हय , हाडलां धाकटे सुने ! 
दाखय तरी , तो सिंदूर तरी दाखय । 
म्हाका हांगा कित्याक आपयला ? 
एक फावट हांगा तरी पळय , फकत एक फावट । 
कांयच पळोवंक ना ? 
कितें बडबडटा तूं ? 
हांव हांगा बसून तुजे तोंड पळयत रावूं , इतलो सुसेग ना म्हाका । 
आयक , तुका म्हजे तोंड पळोवपाक आवडना जाल्यार पळोवं नाका , पूण आयज तूं हांगांसल्ल्यान वचूं नाका । 
बायले कडेन रावल्यार दादले बेकार तर जायना । 
समजलें सुने ! 
आसा बी आनी ना बी , चोराची कूड आसा । 
जाणा कोण खंय मेलो हो मूर्ख ? 
तूं मातसो बस , हांव आपोवन हाडटा बंशीक । 
मातसो आयक तरी । 
म्हजे कडेन कसले काम आसा ? 
ना कसले काम , खूब दीस जाले तुका पळोवंक ना हे खातीर . . । 
पळोवंक ना जाल्यार पळय , पळय , पळयलें ? 
फकत पळोवन म्हजे मन भरना , पुराय जीण तुका पळयत रावूं , तरी पूण भरचे ना । 
कितें कित्या कितेंय उलयता ? हांवें सांगलें न्हय , म्हाका वेळ जाता । 
हांगा यो भुतनाथ ! हांगां आसा हांव । 
दिवो कित्याक पेटोवंक ना धाकटे सुने ? 
आयज तूं म्हजे मुखामळ ना पळयल्यार बरें आसा । 
आयज हांवें तुका एक अश्या कामा खातीर आपयलां , जे गृहस्त बायलां खातीर घडये बुडून मरपाची गजाल आसा । 
तुजे शिवाय म्हजे दुख्ख आनीक कोण समजुपाक शकता ? 
हांव तर केन्ना सावन पिता , आतां तूं घे । 
चल , चल , सुरू कर । 
पुरो , तुटली हिम्मत ? 
ना , ना , ती खबर न्हय , चड नशा तर जावची ना न्हय ? 
हांव भितर येवपाक शकता ? 
हय , ते दिसा सावन , जे दिसा तूं हांगांसल्ल्यान गेल्लो । 
बंद केलो ? कित्याक ? 
हे कांय पयशें आसा , हांव तुजे कडेन दवरपाक सोदता , म्हजे कडेन कासलेच पेटूल बी ना हे खातीर । 
पेटूल ना ? तुजेर हजार पेटूल निछावर आसा । 
तो , तो पेलो तरी दी मातसो । 
पूण कितें ? 
म्हजो घोव , ताचेच नशेंत बुडून आसता । 
ताका दिसता , हांवें पिवचे , हांव पिता । 
खबर आसा तुका , आतां तो सदांच रातचो घरा कडेन रावता । 
नाका , धाकटे सुने ! हरशीं म्हूण झेलपट्टा , आतां आनीक पिवची ना तूं । 
कितें म्हणटा ? हांव म्हज्या घोवाचे सोडून तुजे आयकूं ? 
हां , हां , पितलें , पळयता तूं म्हजें कितें करता तो । 
ही लागली पिवपाक । 
शी , शी , लज दिसपाक जाय तुका । 
लज ? हातूंत लजेची कसली गजाल ? 
सडसडीत उठय तांकां आनी सांग घरा वच म्हण । 
ना , ना , आतां आमचे वटेन हाची कसलीच जबाबदारी ना , कसलीच जबाबदारी ना । 
म्हाका थंय एक विश्वासाचो मनीस जाय आनी जर तूं गेलो जाल्यार म्हजो सामको हुसको पयस जातलो । 
गाडी तयार आसा मायबाप ! 
खरें खरें सांग , इतले दिस तूं हांगा रावलो , म्हजे कडल्यान सुख मेळूंक ना ? 
मेळ्ळा , पूण बायले कडल्यान सुखच मेळटा धाकटे सुने ! ती खबर न्हय जी . . । 
तशें जाल्यार एक काम कर , हें विसर , हांव तुजी बायल म्हण । 
ते लोक आपलें नांव बदलून रावता , तुका दिसता जाल्यार म्हजेय बी नवें नांव दवर , जें तुका आवडटा तें । 
तकली जाग्यार आसा तुजी ? 
तर हांव कितें करूं , तूच सांग ? 
मेवण्या बाबू ! केन्ना आयलो ? 
पयलीं सोरो पियेतालो , तें आयज काल सगलें बंद आसा । 
आतां पळय न्हय मेवण्या बाबू ! सात म्हयने जावन गेले आनी म्हाका पगार मेळूंक ना । 
तरी पूण तूं हाका विकपाक सोदता , ते वायट वस्तू खातीर ? 
हालींच हांव मुंगेर सावन आयला , वेळ मेळटाच तुजे कडेन आयलो । 
तरीय हांव ताची बायल आसा । 
अशें म्हणूं नाका धाकटे सुने ! अशें म्हणूं नाका 
देव करूं , म्हजी पिराय ताका मेळूं । 
गाडी थांबय , हारसो सकयल कर । 
उगडटा सायब ! उगडटा 
बरें भावा ! कोण तूं , खंय वता ? 
बॉम तर हांगा सावन वीस किलोमिटरा फुडें मेळटलो सर ! चलता ? 
हय , चल , गाडी धांवडाय । 
सांगतालो , आमची कसलीच स्वतंत्रताय ना । 
आमी हाका स्वतंत्रताय म्हणपाक शकता ? 
बरें , तुका कितें दिसता , भारतान खूब विकास केला काय ना ? 
शुक्ला ! तुका कितें दिश्टी पडटा ? 
भियेवं नाका । 
तूं बी न्हय शुक्ला ! 
थैंक्यू , सगल्यांत पयली हांव हे विचारपाक सोदता , तूं पळोवपाक सामको आमचे सारको दिसता । 
जशें आमी सगले , एकदम नॉर्मल कशें । 
तुजे लक्ष्य कितें ? 
तुका तुजी आवतां खंय मेळटा ? 
आयकला , चीन आनी पाकिस्तान तुजी मजत करता । 
म्हाका आवड ना । 
हांव मानी ना । 
हांव वळख ना , तो कोण तो , पूण हांव ताचे कडेन उलोवपाक शकता । 
तूं येता म्हजे वांगडा ? 
हांव तसो न्हय , जशें तूं म्हाका समजता । 
तुका कितें खबर , हांव कितें चिंत्ता तो । 
विचार कर आनी म्हाका फाल्यां सांग । 
तूं जाणा तरी कितें म्हजे बद्दल ? 
कांय ना , फकत हे , हांव तुजेर मोग करता । 
पळय , हांव हो एकतर्फी मोग मानिना । 
फरक फकत इतलोच , तूं सत मानपाक तयार ना आनी हांवें सत मानून घेतला । 
कित्याक , कितें जाले , धाडस ना ? 
म्हाका एकलो सोड । 
तुका कांय खबर ना । 
ती आयली । 
आयकता ! तुजे कडेन उलोवपाक जाय । 
मातशें विचार ताका , चीट ना , पंचांग ना , हांव तर आनीक म्हातारी जायत आसा । 
कोणाक बडोवपाक धाडलो काय कितें ? 
तुजे नांव कितें ? खंय सावन आयला आनी कसले काम आसा हांगा ? 
नांव कितें तुजें ? 
तुका दिसना , म्हजे कडेन कांय प्रस्न आसतले , जाची जाप फकत तुजे कडेन आसा । 
जर हांव तुका दोश दिवं जाल्यार तो कितें म्हण दिवं । 
चल यो म्हजे बरोबर , यो न्हय । 
लामा ! तुका हिंदी तरी समजता न्हय ? 
माफ कर लामा ! तो पिसो आसा । 
आतां नाका , आतां तर वेळ ना आमचे कडेन । 
अशें समज , आमचें लग्न जालें । 
मोग हो मोग , असंख्य , न्हय ? 
पूण एक गजाल सरळ सांगता , हांव हार मानचो ना , माफी मागपा खातीर पयलीं तुकांच येवचे पडटले । 
आनी एक , पळय , हे तरेन मारपाचो अर्थ जाता , तूं म्हजेर खूब मोग करता । 
चल , तूं एक सांग तुका सगल्यांत बरी वस्तू कितें आवडटा ? 
विचार करूं नाका , बेगीन सांग , हांव तीन म्हणल्यार मेजतलो , एक , दोन , . . । 
बरें , हें सांग , तुका सगल्यांत चड खंयची वस्तू आवड ना ? 
म्हाका तुजे लागीं येवप आवड ना । 
तुजे हांसप , तुजे मस्तेपण , खुशी । 
चूक , एक्चुली तूं म्हजेर जळटा , कित्याक ? 
हय , तूं सांग , तुका कितें आवडटा ? 
पयली हांव हें सांगतलो , म्हाका सगल्यांत चड कितें आवड ना । 
आमचे दोगां भितर जें अंतर आसा , हें म्हाका सगल्यांत चड आवड ना । 
आनी तुजे भितर हें जें खूब कितें लिपिल्लें आसा । 
आनी सगल्यांत वायट दिसता ते म्हाका तुजे दोळे । 
ताचो वापर करूं नाका । 
तूं कितें म्हणचे पयली , हांव कितें म्हणपाक शकता ? 
हांव तुका तूं म्हणपाक शकता न्हय ? 
एनीवे , म्हाका जाप नाका , हांव फकत हें पळोवपाक सोदतालें , तुका झटको लागलो कांय ना ? 
जर हो प्रस्न हांवे तुका विचारलो जाल्यार ? 
तशेंच , म्हाका पळोवन कितें दिसता ? 
खरें उलयता वा फट ? 
बरें , ते फट सोड , आतां म्हजे बद्दल मातशें फट उलय । 
हेंच की हांव एक खूब सुंदर चली , आकर्शीत चली , बी । 
तूं एक खूब सुंदर चली , आकर्शीत चली , बी । 
तूं व्हडल्या मदीं कितें करता , चल भुरग्यां वांगडा । 
चाचा ! आमी लंच करून बसीत येताली , एक चलो धांवपाक लागलो , ताचे फाटल्यान अमर धांवपाक लागलो , अमरा फाटल्यान हांव धांवपाक लागलें आनी धांवता धांवता उलोवपाक टायमूच मेळूंक ना । 
हय वा ना ? हांव फकत हेंच विचारता , सांग । 
कितें , इतल्या बेगीन हांव हय कशें म्हणपाक शकता ? 
म्हजे कडल्यान हय आसा । 
म्हाका विश्वास आसा , ताणें तोंड उगडूंक ना आसतलें । 
आतां हें रडप बंद कर । 
ही तुजी कुड । 
तो म्हजो पापा , ही ताचीच कूड आशिल्ली । 
हांव भितर येवपाक शकता ? 
म्हाका भंय दिसता । 
म्हजें लग्न जावपाचें आसा । 
आतां मेरेन तर हांव खूश आशिल्लें पूण आतां जशे - जशे दीस लागीं पावता , म्हाका दिसता , हांव फटवचे तर ना ? 
अमर आनी तुजी बरी जोडी आसा । 
तूं खरें सांगता ? 
बरें केले अकस्मात आयलो , एकदम । 
इश्टा ! आमची ती धाकटी मांय मेली । 
हांगा कसो तर ? 
इतलेंच , झुज - झगडें करून बदली करून घेतली । 
ती गजाल न्हय शुक्ला ! जें तूं समजता ती गजाल न्हय । 
हय , तें म्हजे पावळेंत लेगीत रावला । 
तूं ओग्गी रावतलें एक मिनीट , हांव उलोवं ? 
म्हाका खबर ना , तें म्हाका सोडून कित्याक गेलें ? 
म्हाका हेय बी खबर ना , परत कित्याक आयलें ? 
हे कोण वायट मनीस न्हय । 
आमी जें करतले , सारकें आसा तें ? 
हें तर खबर ना । 
मनीस आयिल्लो , कॉपी करपा खातीर दिवन गेल्लो । 
तूं ताका वळखता ? 
कोण तूं आनी हांगा कित्या खातीर आयला ? 
आतां फट उलोवं नाका म्हजे कडेन , म्हाका बेजार आयलो तुजे फट आयकून आयकून । 
तो चलो म्हाका पळोवन कित्याक धांवलो ? 
तो मेलो । 
इंस्पेक्टर सायब नमस्कार ! हो चलो म्हजोच भाव , जर तूं हि गजाल चेपून दवरशी जाल्यार ? 
हांव जाणा , आतां जें कितें आसा , तुज्याच हातान आसा । 
हे दवर तुका , तूं मेकळो जालो , चल हांगा सावन । 
मेघना ! तूं एक काम कर , तूं म्हजे लागीं यो । 
हांव मरूंक ना , हांव तो मेरेन मरचो ना , जो मेरेन तुका हांव आडय ना । 
खंय आसा तूं ? 
कितें उलयता तूं ? 
ही मागणी तुजी योग्य ना । 
कितें जालें अमर तुका ? 
फकत , एक विकेट म्हज्या देवा ! 
णव मेरेन कोण न्हिदता , उठ । 
हें सगलें वता , उरता खंय , हें तर म्हाका खबर ना , पूण तूं खाता तें पळोवन खोस जाता । 
आनी तुजो बाबा सरकारा कडल्यान फुकट वीज तर घेवचो ना , स्वाभिमानी जो आसा । 
तशें जाल्यार बेगीन व्हडलो मनीस जा , आमचें दिवाळें जावचे पयलीं । 
उदक पिवपा खातीर आसा , तोंडार मारपा खातीर न्हय । 
जेन्ना हांव दाखयतलें न्हय , हांवें तुजे खातीर कितें हाडलां , तेन्ना तूं आपल्या धोपराचेर पडून माफी मागतलो भाई । 
पूण तूं ते निश्चींतूच समजतलो ? देव बरें करूं ! 
पुरो , आयचे खातीर इतलेंच पुरो आसा । 
जसो बापूय , तसो पूत । 
देवा कृपेन आमची खूब येणावळ आसा । 
तूं तर जाणा , म्हजे कडल्यान मजत घेवपाक कसलीच लज ना पूण अनवर केन्नाच मानचो ना । 
बरें आसा , तुमी दोगांय आयकात , हो म्हजे कडेन वेळ मागता । 
चूक म्हजी आसा , ताचे शिकप चालू दवरपाक जाय आशिल्ले । 
कितें विचारता ? 
आनी हेय बी , सदां हांगा बसून - बसून म्हजी फाट दुखता । 
केन्ना सावन चलता हें सगले ? 
हय , कुड्डो - भेड्डो आसा मास्तर , पूण जर तूं उलयत न्ही जाल्यार तो तुजे ओंठ वाचून सगले समजतलो । 
ताची बॉलिंग ताचे भासाभासे परस बरी आसा । 
तुजो अब्बू हाची केन्नाच मान्यताय दिवचो ना । 
सदांच तर करता । 
ना , हांव मानिना , कितें तरी गडबड आसा । 
तुजी बॉलिंग पेस निश्चींत आसा , पूण जो मेरेन तूं ताका आवता सारको वापरिना , तो मेरेन तूं बॉल उडय वा लाडू कांयच फरक पडचो ना । 
तूं मातसो ल्हवू उलय न्हय । 
हय , हय , आनी खतिजाची बी । 
म्हजें कितें , हांवें पिवपाचें आनी न्हिदपाचें । 
तूं स्वताच्या जिणेंतले मोलादीक दीस नश्ट करता । 
पयलीं मेल्लो म्हजो बापूय आनी आतां ताचे उपरांत तूं । 
हांवें तुका फट सांगिल्लें । 
फकत एक घोट जाय । 
एक घोट जाय , पुराय बाटली तर मागिना ? 
कोचिंग हांव तुका दिता कांय तूं म्हाका दिता ? 
दोन - चार गजाली शिकयतलो , हाचे उपरांत बॉलिंग तुकाच करपाची आसा । 
मजा आयली । 
म्हाका खबर आशिल्ली , तूं असोच कितें तरी उलयतलो । 
हांवूंय ताका हेंच सांगतालो पूण हो मानता तेन्ना न्हय ! 
देव सांगता , सोरो पिवप वायट गजाल । 
देव खूब कितें सांगता । 
हांव हे खातीर सोरो पिता , ताचो आवाज म्हज्या कानां मेरेन पावपाक जायना । 
कोण ना कोण तरी असो आसतलो जो तुका आडायतलो । 
हो बुद्दीचो खेळ , जो काळजांतल्यान खेळटा । 
तुका वळखला तो । 
हें खूब कठीण आसा । 
हय , कठीण आसा , पूण अशक्य ना । 
ल्हान - व्हड सुचोवणी हांव शिकयतां , खरो जादू तुकाच चलोवपाक जाय । 
माफ कर , हांव तुका भितर आपोवपाक शकना । 
हय , हांव जाणा , हांव फकत एक मिनीट घेतलो । 
हें मात सागूं नाका , हांवें दिला म्हण , ना जाल्यार घडये न्हयकारतलो । 
आयक , ताका निराश करूं नाका । 
कित्याक तर जर अशें जालें जाल्यार तुजो जीव घेतलें । 
हांव याद दवरतलें , तो हांचे कडल्यान पयस रावचो । 
जें आतां जाता , तें म्हाका मान्य ना । 
पळय , ताचे भविश्य म्हजे नदरेंत आसा । 
तो घरा येवपाक सोदता पूण आपल्या अब्बूची मान्यताय घेवन । 
तूं जाणा हें खरें न्हय । 
एका बापायचे कर्तव्य खूब निबयले , पूण स्वताच्या संकश्टा खातीर ताका गुन्यांवकार थारायलो । 
हय , असलो खेळगडो एका शेंकड्यांत एक फावट मेळटा , हे फावटी रणजी ट्रॉफी आमची आसा । 
नाका , नाका , नाका , हाची कांय गरज ना । 
भियेवं नाका पूता ! आमी तुका टीवीचेर पळयत रावतली । 
कितें वाकडें - तिकडें करूं नाका । 
पुराय पिराय तूं आनी तुजो बेबदो गुरू शेतांत क्रिकेट खेळत रावात । 
हे , हे दार उगड । 
तर हातूंत म्हजो कसलो गुन्यांव आसा सायब ! 
एक जावचे पयली हांव कसोच दार उगडचो ना । 
बारा आनी एक हाचे मदीं हांगा भूत येता , भूत ! 
तांबडो बावटो दाखयत , जाल्यार गाडी रावता , तांबडो बावटो दाखयत , जाल्यार गाडी वता । 
आतां भियेवपाची गरज ना , हांवें सगलें वीख चोकलां । 
म्हाका माफ कर पंडीत ! हांव तुका आफुडलो , कितें करूं तुजो जीव धोक्यांत आशिल्लो । 
आयज तुजो पूत कसो आसा ? 
आतां जोर ना , पूण अशक्त खूब आसा । 
भाई ! हो मलेरिया आसा , खूब दीस लागता , ताका कोयनेल सद्दां दिता न्हय ? 
ते दीस विसरलें , जेन्ना ल्हानपणांत हांव - तूं , प्रताप आनी कस्तुरी भशेन दीसभर बांय लागीं उडी मारताली । 
म्हाका कितें खबर , तुजो पसरो आसा , जें जाय तें दी । 
हांव रांदपाक जाणा । 
तुका कितें म्हणचे आसा , कितें कितें रांदपाक कळटा ? 
हय तर , तो तुज्या सारकोच उलयतलो । 
राव बाबा , तुजी सगली दोतोरकी काडूंक ना जाल्यार म्हजेय नांव बाबूलाल वैद न्हय । 
चल वाचलो तूं , ना जाल्यार तो अशेंच सांगता आशिल्लो , तुका जोर ना म्हण । 
हां तर , कितले दीस जाले जोर येता ? 
आनीक हां , आमीय बी प्रतापाचें लग्न करता , ताची आवय चली पळोवपाक गेल्या । 
हाची काळजी करूं नाका , प्रताप जो हुंडो हाडटलो , तो कस्तुरीच्या लग्नाक दिवप । 
तांका विसर पूण हें याद दवर कि कस्तुरी जशी तुजी चली , तशीच म्हजी । 
तुजो धनी म्हजे सारको नासल्यार पुरो , जो म्हजे कडेन पळय सुद्धा ना । 
जें आतां आसा , तें फुडें आसचें ना । 
हांव तर्क करीना बापू , हांव जाणून घेवपाक सोदता । 
हाचे खातीर आमचो वांगड कित्याक सोडप ? 
लग्नाची होंवळीक दिवपाक आयला ? 
तूं आपय ना जाल्यार नाका आपोवंक , हांव येतलेंच । 
तुजो बापू खंय आसा , सुनेक पळोवचो ना ? 
ताका हांव पळोवपाक सोदता । 
बरें , पूण बापू शिवाय एकलेंच कशें रावतलें ? 
जेन्ना तुका भंय दिसतलो तेन्ना तूं थंय यो । 
तूं म्हाका काडपाक सोदता जाल्यार काडून उडय पूण हें तरी सांग की शुद्र मनीस न्हय ? 
हांव तपासणे खातीर गांवांत वता , गरज पडली जाल्यार तुका आपयता । 
आमी मान्य करता सरकार , मोहनलाला वांगडा आमचे झगडें जाल्लें पूण आमी ताका बेजारिल्ले सरकार । 
हांव लग्न जाल्यार ताका कितें , वच सांग ताका , म्हाका परवा ना । 
ते कोण सायब , जे तुका पळोवन हांसता ? 
हांव फकत इतलेंच जाणा , हांव तुजेर मोग करता । 
कस्तुरी ! म्हजे आयक , चल खंय तरी पळया । 
येना कस्तुरी ? 
ना , ना प्रताप ! हें म्हजे कडेन जावचे ना । 
नशिबान आमचो सांगात ना , तूं ब्राह्मण , हांव शुद्र । 
हांव आतां भुरगें न्हय ओग्गी रावूंक । 
तूं व्हड दयाळू , बापूचेर आनी म्हजेर तुजे खूब उपकार आसा । 
तूं आनीक कोणा वांगडा मोग करता ? सांग । 
हांवें तुका विचारून तुजे काळीज आनीकूय दुखयला , म्हाका माफ कर । 
ना मिरा ! तूं म्हाका माफ कर , हांवें तुजी जीण नश्ट केली । 
म्हजे काळीज जाणा , हांवें कितलो प्रयत्न केला पूण सगले फुकट । 
हांव कस्तुरीचो आसा आनी सदां ताचोच रावतलो । 
म्हजो ताचेर मोग आसा , हे खातीर हांवें ताचे कडेन लग्न केलें । 
तर हातूंत कितें ? तूं म्हजो धनी , हांव तुजी लग्न जाल्ली बायल , हांव म्हजो हक्क कसो सोडू ? 
हय भाई ! ताका दुस्वास ना भंय । 
इतलें बेजार कित्याक कस्तुरी ? 
म्हाकाय सांगचे ना ? 
विचारूं नाका , म्हाका कांय खबर ना , फकत इतलेंच खबर आसा , तुजी सेवा करप म्हजो धर्म आसा । 
कस्तुरी तुका सुटावो जाय ? 
इतले दिस म्हाका आयल्यार जाले पूण तुवेन म्हजे कडेन पळोवंक सुद्धा ना । 
हांव कितें करूं , तुजें नशीब । 
पूण तुजें आनी म्हजें नशीब एक आसा आनी कस्तुरिचेंय बी । 
कस्तुरी ! हांव पगार हाडपाक वता , झेंडो दाखोवपाचें काम तूं कर , आयक पूण हुशारकायेन । 
पूण तुका शिकयलें कोणें ? 
हांव ताका काळजांतल्यान मोग करता आनी तो म्हजे सावळे पसून पळटा । 
हय , म्हाका तुजे आवयन तुजी खबर घेवपाक धाडला । 
तिका सांग , हांव बरें आसा आनी स्वताचो हट्ट धरून आसा । 
तूंय बी आयला ? 
ना , हांवें पळोवंक ना । 
प्रताप ! आतां त्या दिसांचो उगडास काडूं नाका । 
तूं फट उलयता । 
तें तरी फट उलोवचे ना । 
हय , हय , कजरी खरें सांगता , कस्तुरी येवंक ना । 
ताका हाणें मारून उडयलें जाल्यार ? 
१७ फेब्रुवारी १९८६त जे । कृश्णमुर्तीचें निधन जालें । 
ताचें मूळ साहित्य इंग्लीश भाशेंत आसा , जाचो अणकार कांय मुखेल प्रचलीत भासांनी अणकारीत केला । 
संवसार बरो करपा खातीर यथार्थवादी आनी सरळ मार्गाचेर चलप गरजेचे आसता । 
जे । कृश्णमुर्तीचें म्हणणें आसा की जर तूं कितें तरी आसा जाल्यार तूं कांयच ना । 
ताणें पुराय जीण एक शिक्षक आनी विद्यार्थ्या भशेन घालयली । 
पूण आयचो मनीस हिंदू , बौद्ध , ईसाई , मुसलमान , अमेरिकी , अरबी वा चिनी आसा । 
१९२६ - २७त ताचो पयलो काव्य संग्रह « पल्लव » नांवान प्रकाशीत जालो । 
कांय काळा उपरांत तो आपलो भाव देविदत्ता बरोबर अल्मोडा आयलो । 
१९२२ वर्सा « उस्वास » आनी १९२८त « पल्लवा » हाचे प्रकाशन जालें । 
ताणें आपल्या कवितां फुडें मान्यतायेंक न्हयकारूंक ना । 
तो म्हणटालो गा कोकिळा संदेश सनातन , मनशाची वळख मनीसपण । 
तिका , चार भयणी आनी दोन भाव आशिल्ले । 
हाका हंस प्रकाशन , इलाहाबादान प्रकाशीत केला । 
हातूंत वट्ट १४ कथा आसात । 
ताणें भाव आनी विशया अनुसरून भाशेचो प्रयोग केला । 
सगले कडेन स्वाभावीक आनी व्हांवतेपण मेळटा । 
हे भाशेंतय खंयच कृत्रीमताय वा चमत्कार प्रदर्शन ना आनी ती स्वाभावीक आनी प्रवाहपूर्ण आसा । 
ताचें निबंद साहित्य हिंदीचो मोलादीक खजानो आसा । 
ताचे निधन १८ जानेवारी २००३त मुंबयत जालें । 
ताका आधुनीक भारतीय कवी भितर सर्वोत्कृश्ठ सुवात मेळ्ळ्या । 
पुस्तक « संस्कृती के चार अध्याय » खातीर ताका साहित्य अकादमी पुरस्कार तशेंच « उर्वशी » खातीर भारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कार भेटयलो । 
२४ एप्रील १९७४त ताचें निधन जालें । 
आपल्या बरपा खातीर तो सदां अमर उरतलो । 
ताणें सांगलें की ताका गदय , पद्य , भास आनी हिंदी भाशेच्या सेवे खातीर वेगळें - वेगळें ज्ञानपीठ पुरस्कार दिवपाक जाय । 
१९७२ वर्सा काव्य रचना « उर्वशी » खातीर ताका ज्ञानपीठान भोवमानीत केलो । 
१९५२त तो राज्य सभे खातीर निवडून आयलो आनी सेगीत तीन खेपो सदस्य उरलो । 
ताणें मुळावें शिक्षण संस्कृत तोंडी परंपरेन मेळयलें । 
हाचे उपरांत पटना सावन प्रकाशीत पत्र « बिजलीत » आयलो । 
४ एप्रील १९८७ वर्सा ताचें निधन जालें । 
जंय तो १९४३ वर्सा आयलो आनी तेच वर्सा ताणें आपलो पयलो कविता संग्रह « तल्खियाँ » छापलो । 
कांय दीस दिल्ली रावन तो मुंबय ( वर्तमान मुंबय ) आयलो जंय तो उर्दू पत्रिका « शाहराह » आनी « प्रीतलडीचो » संपादक जालो । 
तें एक प्रामाणीक विवरण । 
हें ताचें प्रसिद्ध नाटक । 
म्हान नाटककार जावपा बरोबर धर्मवीर भारती लोकप्रीय कादंबरीकार आनी मुखेल कथाकार आसा । 
ताणें सांगलें की ताच्यो कविता केन्ना - केन्ना धुमिलाचो उगडास करून दिता । 
तो खूब काळ मेरेन ब्रिटन निवासी आशिल्लो । 
ताचो बापूय आनी ल्हान भाव आनी चुलत भाव सगल्यांची फामाद लेखकां मदीं मोजणी जाता । 
हो भारतीय साहित्यांतलो एक फामाद व्यक्ती आसा । 
जून १९१५त सरकारान ताका « सर » ही उपाधी दिली । 
ताचे पांच कथा - संग्रह , तीन कादंबरी आनी सुमार बारा काव्य - ग्रंथ आसात । 
मुळावें शिक्षण आठवी मेरेनच जावंक पावलें पूण घरा कडेन संस्कृत , इंग्लीश , पाली , प्राकृत , भासांचो अभ्यास केलो । 
हाचे उपरांत भारतीय इतिहास , संस्कृती , दर्शन , साहित्य आनी पुराण कथांचो एकनिश्ठ स्वाध्याय ताणें केलो । 
१४ जानेवारी १९३७त वाराणसींत ताचें निधन जालें । 
हें स्पश्ट मत आसा की गरिबीचें व्हड कारण म्हळ्यार अशिक्षीतपण । 
एक असो - खासदार , जाचो कार्यकाळ पांच दशका मेरेन विस्तारीत आसा , वाजपेयी संसदाचे सकयलें सदन , लोकसभे खातीर आठ फावट तशेंच राज्य सभे खातीर दोन फावट वेंचून आयला । 
शुन्या परस कमी तापमानांत आमी मेकळ्या मळबा पोंदा न्हिदले । 
« हय , भाडें १०० रुपया जातलें । » 
« बरें आसा चल । » 
हे फोटे म्हजी आवय , चली आनी भयणीचे आसा । 
दिल्लीचे घडणुके उपरांत हांव तांकां म्हजे बरोबरच दवरूंक लागला । 
ताणें जाणटेल्याक विचारलें - « कितें जाय बाबा ? » 
शेतकर्‍यान बेजारून विचारले - « बाबा ! तूं गांवांतल्यान पांच मैल हांगां येवन कित्याक झाडां - पेडां शिंपता ? » 
हांव गरीब । 
पारंपारीक समाजांत एक अशें कुटूंब , जें सांगपाक शिस्तीचें पूण ताचे वांगडी असंतुश्ट आसात । 
सिनेमा पयल्या सिनेमा भशेन हे गजाली बरोबर फुडें सरता की झुजा मळार सगळें माफ , पूण हाचो शेवट लोकांक निराश करता । 
होच प्रस्न सिनेमा वरवीं मांडला । 
हांवें परत हें सांगून न्हयकार दिलो की तुमची स्क्रिप्ट म्हाका आवडूंक ना । 
लेखक आनी ताची लेखणी सदांच समाजाक मार्ग दाखयत आसा । 
तिणें सांगलें की ती एक प्रशिक्षीत शास्त्रीय नर्तकी आसा । 
अचानक ती पोल सोडटा । 
लोक अचंबीत जाता । 
फर्शाचेर पडचे कांय इंच पयलीं ती स्वताक पुराय तरेन सांबाळटा । 
तांक , शक्त आनी स्फुर्तीन भरिल्लें प्रदर्शन ताचे काळजाचे लागीं आसा । 
मागीर तो सामान्य मनीस आसूं वा खास । 
आनंद म्हणटा , म्हजी उमेद खूब वाडली । 
सिनेमा अशें माध्यम आसा , जाचे वरवीं सिनेमा मेकर समाजा कडेन संवाद स्थापीत करता । 
बकौल आनंद , सिनेमा काडपाक चार वर्सां लागलीं । 
हांव ताचे कडल्यान शिकतां । 
मेरी कॉमा बरोबर थंय भोंवपाक म्हाका खूब मजा आयली । 
तीन लोक सुत्रधार आसात आनी तिगायची वेगळीवेगळी यात्रा आसात , पूण जिवीत दर्शन एकूच आसा । 
तो सांगता की तूं पिलो कितें वा हांव पिलो कितें गजाल तर एकच जाता । 
तो भयणीक बरो मनीस जावपाचें उतर दिता । 
तिका साडी न्हेसपाक दिली जाल्यार ती तितलेच सुंदर तरेन ती न्हेसता । 
शुटिंग बंद जालें । 
सिनेमा खातीर आयज आमचो समाज जायतो प्रभावीत आसा । 
हाचे खातीर विशेश तंत्रीक ज्ञानाचीय गरज आसा । 
अशें तरेन सत्ते कडेन आपटणी स्वभावीकच आशिल्ली । 
समाजांत दर एक व्यक्ती मानान जिवन घालोवपाक सोदता । 
फळादीक लोकशायेची ही महती गरज लेगीत आसा । 
दुसरे वटेन कार्यकारणी आपले कार्य गुपीत चॅम्बरांत करतात जंय मेरेन घडये जनताची पोंच आसता । 
सरकारी छाप बी हांची बेकायदेशीर निर्मणी वा विक्रयाचो येत्न । 
जर खंयच्याय पत्राचे घोशणा पत्र रद्द केला तर ते रद्द करून ६० दिसाच्या काळा मदीं अपील करपाचो अधिकारी आसा , हाचे उपरांत ना । 
तीन वांगडी शिक्षण आनी विज्ञान , कायदो , साहित्य , संस्कृती बी क्षेत्रांतले । 
चडशें पळोवंक मेळटा की आंतरराष्ट्रीय , राष्ट्रीय स्तराचेर फटीचे तशेंच नकली पुस्तकां छापतात । 
हें तो कांटयारो रस्तो आशिल्लो जाचेर चलून राष्ट्रीय नेतो देश सेवे खातीर आनी जन सेवे खातीर आदर्श आपणायताले । 
वेतन म्हण दोन सुक्यो रोट्यो , एक पेलो थंड उदक आनी दर संपादकीय खातीर धा वर्सां बंदखण । 
ब्रिटीश सरकार आनी उच्चधिकाराच्या नदरेन « कर्मयोगी » वाचप म्हटल्यार व्हड « गुन्यांव » आशिल्लो । 
१९१३ ह्या वर्सा कानपूर सावन साप्ताहीक « प्रताप » हाचें प्रकाशन म्हत्वपूर्ण घडणूक आशिल्ली । 
साप्ताहीक स्वदेश हाचें प्रकाशन १९१९ ह्या वर्सां गोरखपूर सावन जालें । 
पुलीस आनी « महारथी » हांचो हो संघर्श खूब लांब काळ मेरेन उरलो । 
राष्ट्राचे नेते , क्रांती करपी , पत्रकार , संपादक , देशभक्त आनी लोकांचे बलिदान आनी अथक येत्न करून सुटकेचे हें सपन साक्षात जालें । 
आयज लाब मेळोवप हो मुख्य उद्देश जाला । 
अशें आयकूंक येता जर कोणाकय खंयचोय « समाचार » दिसांळ्यांत छापूंक जाय जाल्यार ताका « योग्य जनसंपर्क » वा « योग्य मोल » हाचे वरवीं समाचार छापूंक शकता । 
पयलें प्रिंटींग प्रॅस उपरांत रेडियो आनी टेलिवीजन । 
आतां श्रवणा वांगडा त्या घडणूकेक , वस्तू , परिस्थिती वा क्रमाचे हुबेहूब चित्र लेगीत धाडले आनी मेळोवंक लागली । 
त्यो वस्तू जाचें बाबतींत आमी फकत आयकूंक शकताले , तांका आतां पळोवप लेगीत शक्य जाला । 
एका फाटल्यान एक विडीयो पत्रिकां येवपाक लागली । 
संपादकीय विभाग होच असो विभाग जो सदांच गतीशील आसता । 
उपसंपादक काळा वांगडा सर्त लायता आनी तिका जिखता । 
जें कितेंय « प्रॅस कॉपी » हातूंत बरयतात वा संशोधन करतात , तें स्पश्ट शब्दांनी करूंक जाय । 
« प्रॅस कॉपी » हातूंत जर आयज , फाल्यां , परवां येत जाल्यार ताच्या उपरांत कंसांत तारीक वा वार बरोवंक विसरचे न्हय । 
समाचाराची सुत्रा बदलतात , तशेंच रूप लेगीत बदलता । 
पत्रकारा खातीर तथ्य पवित्र आसा , मत वा विचार न्हय 
सजोवणी लेगीत एक कला आनी वेळा प्रमाण हातूंत जायतें परिवर्तन आयला । 
अशें न्हय की एकेच तरेची सजोवणी सदांच परत परत करप । 
सजोवणी परती परती करून पत्र निरस दिसूंक लागता । 
सजोवणी फकत सजावटच न्हय तर संचाराचें प्रभावी माध्यम । 
आपल्या वाचप्यां मदीं जर खंयचेय पत्र सुवात करता जाल्यार फकत सक्षम आनी सजीव संपादकीय । 
चित्रा वांगडा जंय समाचार आकर्शक दिसता थंयच ताची पातयेवणी लेगीत वाडटा । 
खरें म्हटल्यार एक येशस्वी रिपोर्टर तो मेरेन काम करूंक शकना जो मेरेन तो भूत , भविश्य आनी वर्तमानाक लक्षांत दवरून चलना । 
एका अर्थांत आमी ताका « संवाद दृश्टा » लेगीत म्हणूंक शकतात । 
तें सरकार आनी सादारण लोकां मदीं « सेतू » हाचे काम लेगीत करता । 
जर रिपोर्टर संशोधक समाचारा वांगडा प्रमाण दिवचो ना जाल्यार कोणूच ताचेर विश्वास दवरचो ना । 
वांगडाच « समाचार » एक नदर लेगीत आसा । 
खरें म्हटल्यार हें थारावपाची कसलीच विज्ञानीक पद्दत ना । 
समाचारा बाबतींत वाचपी तेन्ना चड आतूर जाता जेन्ना ताचे कडेन तो लागी आशिल्ल्याचो अणभव करता । 
जाचे विस्तारान वर्णन जाता । 
हाका « इंट्रो » वा « प्रस्तावना » लेगीत म्हणटात । 
हाची कथा संरचना विलोम पिरामीड शैली हातूंत बरयतात । 
कार्टरीज लीड - हे अत्यंत संक्षिप्त लीड आसता जातूंत फकत एकच घडणूक गर्भीत आसता । 
साहित्यीक , विज्ञानीक , खेळ , आर्थीक विशयांच्या आदाराचेर भास परिवर्तीत जाता । 
संवसार भरांतल्यो संवाद समित्यो थोडेंभोव हेंच करता । 
समितीचें संचालन म्हावेवस्थापक / मुख्य संपादका वरवीं करतात । 
हाचे वांगडा संवाद प्रेशक संघटणा हाचो लेगीत विकास जावंक लागलो । 
ताणें तार पद्दती वांगडाच रेलीचो लेगीत उपेग केलो । 
ताणें सांगलें , भारतीय सिनेमान १०० वर्सा पुराय केल्यात आनी म्हजें घराणें ८० वर्सां परस चड काळा सावन बॉलिवुडांत कार्यरत आसा । 
म्हाका दिसता , म्हज्या फुडाराचीं भुरगीं आनी नाती - नातवांय सिनेमा संवसारा कडेन जोडचे । 
हे खातीर ताचें मेळप कमी जाता । 
इतले मेरेन , संजय त्रिशला बरोबर फाटलो एक - देड म्हयनो उलोवंक लेगीत ना । 
ताणें शुक्रारा सकाळीं व्यायाम केलो । 
लक्षांत आसा , आतंकवादी कसाबाक फाटल्या वर्सा फांशी दिल्ली । 
साशा आनीक कोण न्हय , जारा आगा आसा । 
हांगा सफळ तेच आसा जाचे कडेन काम आसा आनी जाचे कडेन काम ना , ताका ही इंडस्ट्री उगडास करिना । 
सोनल अणभवता , आतां ताची लग्न जावपाची पिराय न्हय । 
आतां फकत बरो मनीस सोदपाक जाय । 
कित्याक तर दिवली आनी वातिचे मेळप तेन्नाच उजवाड दिवपाक शकता जेन्ना तातूंत तेल वा तूपाची मध्येस्थताय जाता । 
गंगाजल सिनेमा पसून प्रकाश झा परत येता । 
पूण कसो दर एकलो हाका पळयता , हे सिनेमांत दाखयला । 
ताचे उपरांत आमी कितें व्हड करपाचें आसा । 
सिनेमा « औरंगजेबांत » अभिनया खातीर म्हाका खूब तुस्त मेळ्ळ्या , म्हाका हाचे परस चड खोशी नाका । 
पूण दिसता की आवयचे दीस भारावले । 
आयज ना तर असले संयुक्त कुटुंब आसा आनी ना अशें ल्हान कुटुंब जंय आवय घराच्या हुमऱ्याचेर उबी रावून आपल्या भुरग्यांची वाट पळयता । 
तशें हांगा आवय आसा पूण ताची उपस्थिती नांव खातीर आसा । 
अवॉर्ड केन्ना दिवप हे निर्णायक मंडळ थारायता । 
आमी बी हाचेर खूश आसा , तो ( मंत्री ) अवॉर्ड दिवपा खातीर हांगा आयलो । 
आमी एक पार्टी आयोजीत केली आनी ताचो आनंद घेतलो । 
फाटल्या कांय काळा सावन जाणट्या अभिनेत्याची भलायकी बरी ना । 
सुनिलान सांगले , « तो आतां पयली परस बरो आसा । » 
हो ताचो पयलो बॉलिवूड सिनेमा । 
हालींच तिणें आपलो फिटनेस विडियो लेगीत काडला । 
हांव ताचेर प्रभावीत आसा । 
आमचो सिनेमा वास्तवीक सिनेमा कडेन प्रेरीत ना । 
हाचो सारांश प्रेरीत आसा पूण काणी , विचार पुराय तरेन वेगळो आसा । 
तिका फाटल्या वर्सा « डर्टी पिक्चर » खातीर राष्ट्रीय पुरस्कार मेळ्ळो । 
कांय बरें हांवें त्या काळार काम केल्ले जाल्यार । 
जोया अख्तरान प्रस्न केलो , दर्शक अश्लील सिनेमां पळोवपाक सिनेमा हॉल मेरेन वता तरी कित्याक ? 
त्या वेळार ही एक खूब व्हड रक्कम आशिल्ली । 
अश्या वेळार तीन आणें खर्च करून एका वराचो सिनेमा कोण पळयतलो । 
हाचे वांगडा सिनेमांनी काम मेळोवपा खातीर संघर्श सुरू केलो । 
तो उपचारा खातीर अमेरिकेक गेलो जंय २३ जुलय , २००४ ह्या वर्सा भायर पडलो । 
आतां आमी ल्हान व्हड समस्या जशें गरिबी आनी भ्रष्टाचार हांकां तोंड दिवपा बाबतींत विचार करूं येता । 
आवय खूब रडिल्ल्या कारणान तांकां परती हाडली । 
१० वर्सा उपरांत ल्हव ल्हव करून मीना कुमारी आनी कमाल हांचे मदीं अंतर वाडूंक लागले आनी उपरांत १९६४ ह्या वर्सा मीना कुमारी स्वताच्या घोवा पसून वेगळी जाली । 
दादा मुनी अशोक कुमार जाचे वांगडा मीना कुमारी हिणें खूबशे सिनेमा केल्ले , ताचे कडेन मीना कुमारीची ही दशा पळोवंक जाली ना अशें म्हणटात । 
हाचे उपरांत ताणें फाटीं वळून पळयलें ना । 
कित्याकतर हाचे पयली रफी तांचे कडेन अशे तरेन केन्नाच उलोवंक नासलो । 
ताचें दर एक पद येशस्वी जाता । 
हय , ह्या सुपरस्टारा भितर आमीर खान आनी अजय देवगण हे कलाकार आसात , तांकां जखमी जावपा विशीं उणें आयकूंक मेळटा । 
तो बरो अभिनेतो निश्चीत आसाच , पूण ताचे कडेन ती इमेज ना जी म्हजे कडेन आसा । 
असले सिनेमा खूब उणें काडटात । 
ताणें फी बरोबर मेळिल्लीं कांय ल्हान - व्हड विदेशी नाणीं आनी नोट एका बोक्सांत सांबाळून दवरिल्लीं । 
प्रताप चिंतपाक पडलो । 
प्रताप अशें करता तें पळोवन चाचा हांसलो । 
चाचा , हांव हिचे कडेन उलयता । 
मातसो राव , हीं नोट खोटी आसा । 
कितें करूं , म्हजे तर हजारांचे लुकसाण जालें । 
आरे , तो चलो खंय आसा जो नोटी कडेन उलयता ? 
नाच हो मनाचो उल्हास प्रकट करपी एक सहज , स्वाभावीक आनी उत्कृश्ठ साधन आसा । 
भुरगो जेन्ना प्रसन्न आसता तेन्ना तो स्वता हात - पांय हालोवन नाचपाक लागता आनी तो प्रसन्न अशा वेळार आसता जेन्ना आपली भूख मिटोवपाची वस्तू मेळटा । 
लक्षांत दवरचें की फकत हात - पांय हालयता आनी मोडटा ताका नृत्य कला म्हणूंक शकना । 
ह्या तरेन नृत्याचे मुखेल दोन प्रकार जाल्यांत , ( १ ) शास्त्रीय नृत्य आनी ( २ ) लोक नृत्य । 
ताण्डव नृत्य पुरूश प्रधान आनी लास्य नृत्य स्त्री प्रधान नृत्य आसा । 
नृत्याच्या वेळार रागाची ज्वाळा भगभगपाक लागता , धरतरी थरथरल्या सारकीं दिसता आनी अशें दिसता की जशें कांय पुराय विश्वांत सांवार आयला । 
ह्या नृत्यांत आंग तोडप - मोडप , विशेश करून कटी ( कमर ) हाका , खूब म्हत्व आसता । 
स्त्री श्रृंगार आनी कोमळटाय हांचे प्रतीक मानतात , देखून लास्य नृत्य श्रृंगार आनी कोमळटाय प्रधान आसा । 
कथकली हें मलबार दक्षीण भारताचे एक प्राचीन रोमांचकारी शास्त्रीय नृत्य आसा । 
हातूंत संगीत , कला आनी अभिनय हांचो सुंदर संयोग आसता , देखून एक सादारण कथकली - मंडलींत २० - २२ व्यक्ती आसतात । 
हें पुर्व बंगाल आनी आसाम हांचे शास्त्रीय आनी लोक नृत्य दोनय आसा । 
मणिपुरी नृत्य हीं एका प्रकारची रासलिला आसता । 
मणिपूर आपली वेशभुशा आनी साज - श्रृंगारा खातीर विख्यात आसा । 
हातांत सुंदर काकणां , गळो , केस आनी मनगट हांचेर घालपी फुलांनी सुंदरताय उजळटा । 
कथक नृत्य उत्तर प्रदेश , बिहार , बंगाल , मध्य प्रदेश , राजस्थान , पंजाब बी ह्या प्रांतांनी प्रचलीत आसा । 
तशें पळोवपाक नृत्यांतय कथानक आसता , पूण हें नृत्य कथा प्रधान आसा , देखून हाका कथक हें नांव दिला । 
हेंच नट उपरांत कत्थक वा कथक म्हणपाक लागलें । 
उत्तर भारतच न्हय , पुराय भारत लोक नृत्यान भरला । 
हें नृत्य गुजरात प्रांतांतले एक लोकप्रीय नृत्य आसा । 
हातूंत फकत बायल्यो सामुहीक रुपान नृत्य करतात । 
त्या दिसा पुजेचो एक घट « गरबा का घट » सजयतात , जो खुबच सोबीत दिसता । 
ह्याच तरेन णव दीस मेरेन हें नृत्य चलता । 
हेंय बी गुजरातचे एक लोकप्रीय नृत्य आसा । 
दोनय हातांत दोन भडक रंगाचो लेस बांदतात आनी सामुहीक नृत्य करतात । 
कश्ट करून थकतकच तो कपला वयलो घाम पुसता । 
हाचे बरोबरच तें नृत्य सोंपता । 
हातूंत एक व्यक्ती बायल आनी दुसरो दादलो आसता । 
हे संगीत कला केंद्र दिल्लीं हांगां काम करता । 
« भरतनाट्यम » हें नांव तिणेंच दिल्लें जें सर्वमान्य आसा । 
नृत्य करता - करता ठुमरी गायतालो आनी ताचो भाव सांगतालो । 
ताणें सांगलें की गाजियाबाद हें एक इतिहासीक नगर आसा । 
मनिशान सांगलें की हातूंत भारतीय आनी पाश्चात्य डिजायन हांचो मेळ आसा । 
हिंदी सिनेमाचो नायक जर « पांयां पडटा » वा « बाबा पांय पडटा » अशें म्हणून जर पड्ड्यार दिश्टी पडलो जाल्यार चडशें प्रेक्षक हांसतलें । 
पंजाबाच्या गीत - संगितांत जबरदस्त नेट आसा । 
अशें म्हणूंक शकता की तांकां जिणेंत कसलेच दुख्ख ना । 
पूण सत अशें ना । 
म्हजे खातीर रणवीर हो फकत एक बरो इश्ट आसा । 
असो व्यक्ती मेळपाकय कठीण आसा , पूण म्हाका कसलीच ताकतीक ना । 
एक दीस तें जाळ घेवन न्हंयेच्या मदीं पाविल्लें इतल्यांत तांकां एक व्हडली आकृती पेंवतना दिसली । 
हें मानगें तर न्हय न्ही ? 
ताणें निश्चेव केलो की तोय बीन हार मानचोना । 
एका दिसाचें भाडें एक लाख पंचवीस हजार रुपया आसा । 
सिनेमा एका गुजराती नाटका पसून प्रेरीत आसा । 
आतां तिचे कडेन स्वताचे काम आसा , स्वताचे नांव आनी संपत्ती आसा । 
लग्नाचे कठीण रिती - रिवाज आनी ताका जुळिल्ल्या , ढोंगीपणा पसून सकयलो वर्ग आनी लोकजात मुक्त आसा । 
ताका प्राणा मदीं आपलो खलनायक दिश्टी पडलो । 
तो चड उलोवंक ना । 
प्राणान मागीर फाटीं वळून आनी पळोवंक ना । 
सोयर्‍यां कडल्यान थोडें उदार घेवन तो मुंबय आयलो । 
पगार ५०० रुपया निश्चीत केलो । 
आमी हाची सुरवात « चेन्नय एक्सप्रेस » हातूंतल्यान करतात , जातूंत दिपिकाचे नांव पयली दाखयतलें । 
ती लेगीत हाका लागून खूब उत्साहीत आसा । 
ताणें खूब धाडसान संघर्श केलो आनी आपलो जीव वगडायलो । 
हाची पोंच दुर्मीळ वाठारांनी रावपी गरीब , अपंगूळ , निरिक्षक आनी समाजाच्या दुर्बळ पंगडा मेरेन आसा । 
हिंदीचो प्रकाशक रोया , « पुस्तकां विकनात » । 
त्याच दिसा ताचो इश्ट अमीत थंय पावलो । 
अमितान विचारलें , श्याम तूं खंय वता ? 
आमकां लज दिसपाक जाय की आमी धरतरी मातेक प्रदुशीत करतात , झाडां - पेडां कापतात । 
आतां सोद- पत्रकारिते खेरीज दर्शन-पत्रकारितेचें चड म्हत्व आसा । 
हो कसलो देश , कसले तरेचो नेम ? 
चड सुविधा खातीर चड पयशे जाय । 
हेच खातीर म्हणटात कि छापिल्ले शब्द इतिहास निर्माण करतात । 
अशें म्हण्टात कि प्रेस व्हड - व्हड कोट उध्वस्त करता । 
पयली गजाल तर अशी आसा कि प्रेस चळवळी खातीर राजनितीक समर्थन एकठावपाचें काम करता । 
चळवळ वा क्रांती देश - समाजांत खवदळ तयार करतात । 
देश - विदेशा मेरेन तांचो आवाज आयकूंक येता , वर्सां दशका मेरेन ताची चर्चा जाता । 
आयजकाल शिक्षण आनी मिडिया खातीर लोक जागरूक आसात । 
आपलो हक्क सोपेपणान सोडपाक तो तयार ना । 
गीता शिक्षण आनी भलायके वरवीं समाजांत परिवर्तन हाडूंक सोदता । 
ताका दिसता कि आतां लोक क्रांतीखातीर पुराय तरेन तयार ना । 
सुरक्षीत जीण जगपी गीता गावकर्‍यांचें आपले तरेन बरें करपाचो निश्चेव करता आनी थंयच रावता । 
आपल्या इश्टांक ताचे पार्टी खातीर देणगी दिता । 
सरकार हांका नक्षलवादी म्हणून तांकां काबार करूंक सोदता । 
ताणें « मृत्युदंड » , « आरक्षण » आनी « राजनीति » सारके जायते सिनेमा केले । 
प्रकाश झाय बी स्वताक आडोवपाक शकले ना । 
हेच खातीर तो पुलीस प्रशिक्षण मदींच सोडून वता । 
दोनूय सिनेमा आपलो वेळ आनी समाजाचें सत्य दाखयता । 
जर एक कडी तुटत जाल्यार संवादाची प्रक्रिया काबार जांव शकता । 
हें कार्य सामकें कठीण आसा । 
जेन्ना जन समुदाय हिंसक आनी आक्रमक रूप धारण करता तेन्ना गर्देचें चित्र तयार जाता । 
हो समुदाय एक तर सुचना मेळोवपाक वा प्रतिक्रीया जाणून घेवपाक वा धार्मीक प्रवचन , बी आयकुपाक उपस्थीत जाता । 
परिवार , कुटूंब , वर्ग , जाती , संप्रदाय , भाशा समूह , संस्था बी हे तरेचे समूह आसा । 
माध्यम मात तंत्रीक यंत्र आसा जें एक दोन म्हयने वा थोड्या काळाचें आकर्शक आसा । 
मुखेल भाग सुचना वा कार्यक्रम आसा । 
केन्ना -केन्ना सुचना आपले भितरच दुबावीत जाता आनी तिका सारके तरेन समजून घेवप जायना । 
फकत प्रसारण करप वा सुचना दिवप पुरोशें ना । 
सदांच संवाद साधन आपलो श्रोतो , प्रेक्षक वा वाचप्यांची संस्कृती , रूची , नदरेचें ध्यान दवरना आनी तांकां प्रवचन दिवपाक सुरू करतात । 
परिवर्तन हाडपा खातीर दाबा बरोबर जनसमुहाची इत्सा आनी मान्यतायेचेंय बी म्हत्व आसता नाजाल्यार परिवर्तन स्थायी आसना । 
केन्ना केन्ना लोक दोनूय माध्यमाचेर विश्वास दवरनात । 
जाका लागून कांय वेळ मेरेन लोकांक खूब बिकट दिसता । 
शेंकड्या सावन स्विकृत मुल्यांचो मोह जावप स्वाभावीक आसा , देखून परिवर्तना वेळार हो मोह आडखळ जाता । 
केन्ना केन्ना « जन हिताचे » नांवार म्हत्वपूर्ण माहिती एक तर लिपयतात नाजाल्यार तिका तोडून मोडून तयार करतात । 
तथ्याक मजेशीर करपा खातीर पक्षपाती रूप दिवप योग्य ना । 
खबर वितरीत करचे पयली पुराय तरेन तपासूंक जाय । 
राजनितीक दळ , धर्म , संप्रदाय , जाती वा हे तरेचे हेर समूह जेन्ना आपले संवाद साधन विकसीत करतात तेन्ना तांचो दृश्टिकोण पक्षपातपूर्ण आसप सभावीक आसा । 
जी कितें सुचना सामुग्री धाडटात , ती आसा तशी ना तर मोखी कडेन पावता ना तर आसा तशी स्विकार करतात । 
खर्‍यांनीच हें अर्थपूर्ण तशेंच ध्यानपूर्ण मनन , पठण , श्रवण वा दर्शन जावंक जाय । 
हें तत्व सगल्यांत म्हत्वाचें आसा । 
ताका माती उदका बरोबर मेळोवन तयार करची पडटा । 
मिरवणूक , भाशण , उत्सव , जात्रा , संमेलनांचें बी आयोजन करतात तशेंच जनमताक प्रभावीत करपाक व्यापक जन - संपर्क करतात । 
हे घडणुकांनी जन समुह जी शिकवण घेता तेच खातीर तांचे विचार वा मत जाता । 
ल्हव - ल्हव जायते समूह जर समान विचार व्यक्त करता तेन्ना हे विचार , जनमताचें रूप धारण करतात । 
त्या वाठारांतले लोक थंय सावन हालूंक सोदी नासले तरी लेगीत तांका थंय सावन हालोवचे पडले । 
आमची संस्कृती परिवर्तन विरोधी संस्कृती आसा । 
प्रत्येक परिवर्तन शूभ आसना । 
देखून बदल घडयतना आमकां ही गजाल ध्यानांत दवरूंक जाय । 
प्रसारणा वेळार श्रोत्यांची शक्त मुजरत ध्यानांत दवरूंक जाय । 
जें खरेपण आसा तें खबरापत्राचें रूप तेन्नाच घेता जेन्ना ताचो संबंद व्यापक मनीस जीणे कडेन जोडटा । 
देखून खबर आनी खरेपण एकूच गजाल न्हय । 
केन्ना केन्ना खबर खरेपणाक प्रगट करता आनी केन्ना केन्ना ताचेर पड्डोय घालता । 
प्रेस फ्रिडमाचें एक वेगळें अशें आंदोलन चलता तशेंच अजुनूय बी हो वाद सुटूंक ना । 
« कोण खरें उलयता ? प्रेस वा सरकार ? » अमेरीकेतय बी केन्ना केन्ना हो प्रस्न करतात । 
कसलोय विशय खबर जावं शकता , जर ताचो संबंद मनीसजीणे कडेन तशेंच मनीस आवडी कडेन आसता । 
संपादक खंयचेय विशयाचेर आपले मत , सल्लो वा समिक्षा सामकें स्पश्ट तरेन प्रगट करता । 
खरें म्हळ्यार पत्र - पत्रिकांचो पांवडो तातूंत प्रकाशीत चित्रां वरवींच लायतात । 
फोटो आपले भितर आकर्शक खबरेची रचणूक करता । 
दृश्य माध्यमा खातीर जन सामान्यांत आकर्शण चड आसता । 
दर वर्सा सुमार तीन चार हजार पत्र पत्रिकांची नोंदणी जाता । 
आर्थीक दृश्टीन जावं खबरापत्रांची अवस्था बरी ना पूण सामाजीक प्रतिश्ठा तशेंच शक्ती कमोवपा खातीर हें माध्यम राजनिती उपरांत दुसरे स्थानाचेर आसा । 
देखून खबर , सुचना , साहित्य , आदीं खातीर सुवात कमी उरता आनी गिरायकाच्या फायदयाचेर वायट प्रभाव पडटा । 
सुशिक्षीत व्यक्ती खबरेची चर्चा हेर व्यक्तीं कडेन करता । 
चडकरून वाचक विकासा संबंदी खबरो वाचचो ना हें स्विकारलां । 
चित्रकला तशेंच हस्त उद्योगानूय बी जायतें परिवर्तन जालें । 
पूण सरकारा वतीन वेवस्थीत प्रसारणाची वेवस्था १९२७तूच केली । 
१९४१त सुचोवणी तशेंच प्रसारण विभागाची रचना केली । 
१९६५त ग्रामीण कार्यक्रम सुरू केलो । 
ही सेवा सदांच ७० वरां परस चड कार्यक्रम प्रसारीत करता । 
कितले व्यक्ती रेडिओ नियमीत रुपान आयकतात तशेंच कितले लोक ध्यान दिवन आयकतात , ही गजाल म्हत्वाची । 
तांणी कार्यक्रम मुजरत आयकला , पूण कितें आयकलां तें तांकां याद नासता । 
ती उलोवपाची भास आसची हें रेडिओ खातीर बरयतना ध्यानांत दवरूंक जाय । 
भासच मुखेल साधन आसा । 
जर भास ज्ञेय ना तेन्ना कार्यक्रमांत आवड निर्माण जावची ना । 
उलोवपाचे शब्द वा भाशेक नाटकीय तरेन दवरपाचे वयरय बी विशेश ध्यान दिवंक जाय । 
जर एक वेळ श्रोत्याची आवड जागृत जाता तेन्ना तो पुराय कार्यक्रम आयकतलो । 
जर तो एकूच कार्यक्रमाक कलापूर्ण करपाक खूब वेळ लायता तेन्ना प्रसारण कार्य सारके तरेन चलचे ना । 
रेडिओ लेखना खातीर उलोवपाची भास एक उपेगी अस्त्र । 
साहित्य माध्यम न्हय , देखून हाका पेझाद साहित्या पसून पयस दवरूंक जाय । 
आमचे कार्यक्रम विद्वाना खातीर आसतात आनी ते कार्यक्रम आयकनात । 
आमी कितें सांगूक सोदतात तें म्हत्वाचें ना जाल्यार लोक कितें आयकूंक शकतले हें म्हत्वाचें । 
पूण असले कार्यक्रम मनोरंजना कडेन संबंदीत आसात । 
भुरगीं तशेंच बायलां खातीर कार्यक्रमांचो वेळ कमी आसा । 
हाचे भायर भारतीय फिल्म भागय बी वर्णवृत्त चित्रांची निर्मणी करता । 
हाचे उपरांत बंगला , मराठी , गुजराती भाशांची सुवात आसा । 
फिल्म निर्माण करचे खातीर कायम स्टुडिओची निर्मणी केली । 
हांची रंगमाची मेकळी आसता , पूण रंगमाचयेक बंधन वा औपचारीकताय नासता । 
सवंग आनी नौटंकी चड करून समानार्थी आसा । 
तरी लेगीत काय जाणकार हातूंत फरक मानतात । 
नौटंकी वा सवंग हांचें कथानक चडशें प्रणय , विरताय आनी साहसी घडणुकांनी भरिल्लें आसता । 
कला ही निसर्ग आनी जिणेची रसात्मक अभिव्यक्ती आसा । 
सत्याक सुंदर आनी प्रभावशाली तरेन उक्तावपांतच ताची सार्थकताय आसा । 
लोक नाटक « सवंग » हाचो संबंद माचयेवेलो अभिनय करपा खातीर वापरिल्ले भेस करपाच्या प्रक्रिये सावनच आसा । 
सोळावो शेंकडो आनी ताचे पयलीं लेगीत सवंग शब्दाचो प्रयोग कसले तरेचे अभिनय करपा खातीर करतात । 
नाटक म्हटल्यार एक मिश्र कला जातूंत काव्य , संगीत , चित्र , वस्तू , नृत्य , अभिनय बी जायत्या कलांचो योग आसा । 
साहित्याच्या एका प्रकारा मदीं सवंग ही निश्चीतच एक कला । 
कलेचे कसलेंच सुनिश्चीत आनी स्थीर रूप ना । 
हाची निर्मणी सामुहीक गरजो , प्रेरणां खातीर जाता । 
ते खातीर हे आपल्या मदीं लोक - कथा , लोक - चिंतन आनी लोकतंत्राक घेवन चलतात । 
« भास म्हटल्यार व्हांवपी उदक » ह्या वळी प्रमाणें सवंगांची भास आनी अभिव्यक्ती गतिशील आसता । 
जे तरेन भारत - चीन युद्ध सवंगाच्या दोळ्यांत लिपून उरूंक शकले ना , तेच तरेन भारत - पाक संघर्श लेगीत ताचे लिखणे पसून पयस उरलो ना । 
दान आनी दया हे दोनूय धर्माचे विशय आसा । 
ताची दृश्टी खर आनी घट्ट धरप आसता । 
इतिहासा वांगडाच ह्या सवंगांनी भुगोलीक आनी अर्थीक नदरेन लेगीत अध्ययन करपाचे फावोशें सामान आसा । 
प्रबोधन आनी मनोरंजन करपा खातीर वेगळ्या येत्नाची गरज नासता । 
देवाचे स्मरण करपांत आनी आयोजन करपांत आडखळहीण सोपोवपा खातीर देवा कडेन प्रार्थना करप नान्दी पाठ वा मंगल पाठ हांचो उद्देश आसता । 
ही « स्थापना स्थापक » हाचें वरवीं जाता । 
सवंग सुरू जावपाची सुचोवणी धोल वाजोवन करतात । 
हो संवाद गद्य आनी पद्य दोनांय भितर आसता । 
दुसरे वटेन सवंगाचो लेखक आनी निर्देशक चड करून एकच व्यक्ती आसता । 
सिनेमांत आमी पयल्या प्रवेशा खातीर पयशे व्यय करतात आनी ताचे उपरांत चित्र पळयतात । 
पूण नौटकींनी वस्त्र वा भेस परिवर्तन करपा खातीर वेगळीच अशी सुवात करतात । 
मध्य काळां सावनच भगत हाची माची खूब फामाद आसा । 
सवंग पंगडांनी अशी कसलीच रूढ परंपरा ना । 
भगतांत जी व्यक्ती , आखाड्या खातीर भगत बरोवन दिता ताका गुरू म्हणटात । 
रासलिला हें लोक नाट्याचें एक मुख्य आंग आसा । 
दोनूय सादारण लोकांची नाटकां आसात , तथाकथीत नागरीक लोकांचे आवडी परस चड करून वेगळी आसता । 
दुसरे वटेन सवंग एक अशें आवडीचें लोक नाटक आसा जें चड करून पुराय उत्तर भारतांतय पातळ्ळां । 
हाचे लिखीत रूप प्राप्त जायना हेच कारण आसा । 
तांची जिणेपद्दत , भेस , स्वभाव बी हाचे कडेन हे बरे तरेन परिचीत आशिल्ले । 
लोक नाटक रचणार्‍याचें क्षेत्र लोक समुदाय आसा जाल्यार साहित्यीक नाटकाचें क्षेत्र शिश्ट समुदाय आसा । 
लोक नाटकाची स्थिती हाचे परस वेगळी आसा । 
समाजीक विशमताय आनी भ्रश्टाचार तांचे खातीर असहाय्य आसा । 
पूण हाचो वाठार रोहतक वा हरियाणा प्रदेश मेरेनच मर्यादीत नाशिल्लो । 
बागेतलें दर एक फूल गुलाबाचेच फूल आसना । 
हाच्या वांगडाच कांय अशे व्यक्ती लेगीत आसा जे सवंग बरयतात , ताचें प्रदर्शन करिनात । 
ही तत्वां म्हटल्यार - कथानक , पात्र आनी चरित्र - चित्रण , देश काळ आनी वातावरण , संवाद , भाशाशैली , उद्देश तशेंच संदेश आनी कवि - न्यास । 
« मोरध्वज » , « अमर सिंह राठोर » , « सत्यवान सावित्री » , « राजा हरिश्चन्द्र » , « नल - दमयन्ती » बी हेर सवंगांची कथा प्रसिध्द आसात । 
एक घडणूक आसता की कुपां दाटून येता आनी दुसरी घडणूक आसता की कुपां पयसावता । 
चड करून ह्यो युक्ती मंद , अतृप्त आनी असंतुश्ट व्यक्तींचेच उत्पन्न आसा । 
लोक नाटक हाचे खातीर लोकीक - अलोकीक हातूंत कांयच अंतर आसना । 
मानव पात्र तर मानव आसाच - देवता परस उणो आनी राक्षसाच्या वयर , राजा , राजकुमार , राजकुमारी , वेपारी , सावकार , म्हालो , धोबी बी । 
दर्शक मंडळी तो उबो रावताच हांसूक लागतात । 
सवंगाच्या नटये भितर धाडस , साहस , हुशारी , शक्त आनी गूण लक्षीत जाता । 
दुसरे तरेच्या बायलां भितर चडश्यो सवत , मावशी , भावज हीच पळोवपाक मेळटात । 
वांगडाच नाटकां भशेन मनोविज्ञानीक आनी मनोविश्लेशणात्मक पद्दत लेगीत हांगा आपणायनात । 
तिसरी खास गजाल म्हटल्यार ताचें लागीं ती पुराय साधनां लेगीत ना जाचे वरवीं ते वातावरण वा देश - काळ हाचें चित्रण प्रस्तूत करूंक शकतले । 
भाशेचें कार्य भाव व्यंजन आसा । 
हातूंत इंग्लीश आनी उर्दू भाशेचे शब्द लेगीत अदींमदीं मेळटात । 
दोळे कानां परस चड विस्वासू आसता । 
खंयच्याय गुरू बगर ते गतिशील आसता , राजकीय संरक्षणा बगर लेगीत ते सदांच वर्द्धमान आसता । 
आतां तर वयर माटोव लेगीत घालतात । 
पड्डो आनी नेपथ्य बी हांची वेवस्था आसना । 
जंय सवंग पावता ताचेच वांगडा माची लेगीत पावता । 
पूण हालीं खूब कारणा खातीर चडशी मंडळी आपले खाजगी प्रबंद दवरतात । 
मेकळेपणान हो बदल परिवर्तन जाल्ल्या परिस्थितींचोच परिणाम आसा । 
चडशें पुडवें - सदरो हाचो वापर करतात । 
आतां खोमीस आनी काल्सांव लेगीत चलता । 
हे लोक नाटककार श्रृंगारा खातीर कुंकूम , खडू , काव , काजळ , मिस्री , क्रीम , पावडर , लाली , नेलपॉलिश बी हांचो वापर करतात । 
बसपा खातीर मेकळी जमीन पयस मेरेन आसता । 
जाका जंय जाय आनी जाका जंय सुवात मेळटा थंयच तो बसूंक शकता । 
हांगां बसपाची वेवस्था स्तर वा श्रेणी पसून पयस आसता । 
जो पयली आयला तो मुखार बसता , जो उपरांत आयला तो फाटल्यान बसता । 
हांका आमंत्रण न्हय तर पुराय सुचोवणी जाय ही वास्तवीकताय आसा । 
ही सवंग सादरीकरण मंडळी बेकार आसतना म्हटल्यार जेन्ना तांचेर कसलीच आगावू ( खंयच्याय सादरीकरणा खातीर दिल्ले आगावू शुल्क ) नासता , तेन्ना करता । 
हे घोशणे वांगडाच ते दानीच्या प्रती आशिर्वाद दिता । 
जितले दिस सादरीकरण करतात त्या प्रमाणें हांचो पगार दितात । 
ताचेर मंडळी वा गुरुचो कांयच अधिकार आसना । 
हो प्रभाव ताचेर खबर नासतना पडटा , सुचीत करून हे उपदेश दिनात । 
सवंग सुरू जावचे कांय वेळ पयली हाका नाचयताले । 
पुडव्या वयर बुशर्टाचो प्रयोग लेगीत पळोवंक मेळटा । 
परिस्थिती आनी वेळा प्रमाणें राष्ट्रीयतेची भावना बदलत आसता । 
तेच खातीर सवंग शेंकड्या सावन लोकांचे कंठहार जाल्यात । 
लोक प्रभावीत जावपा खातीर एक देख उल्लेखनीय आसा । 
आपल्या राष्ट्रा विशीं एक नाजूक भावना त्या लोकांच्या मनांत आसता । 
हातूंत कलाकार आनी युगाची आपले भितर प्रतिक्रिया जाता । 
देशभक्ती सावन स्फूर्त दिवपी साहित्यांत एक आवेग , उत्साह आनी वांगडाच वीरतायेचो प्रबळ प्रभाव आसता । 
फकत विशेशताय इतलीच आसा , जाका लागून ही बाकीच्या संस्कृती परस वेगळी आसा ती म्हळ्यार ही भौतीक संस्कृतीक अशा तरेन आध्यात्मीक वस्त्र घालता की विदेशी लोकांक हांगां फकत पारलौकिकतायच मेळटा आनीक कांयच ना । 
तें असलो फालतू वेळ आपल्या - आपल्या आवडी प्रमाणें सारतालें । 
केन्नाय पळय , तो हरणा फाटल्यान धांवता । 
हें सोडून कांय लोक जुगार खेळून आनी सोरो पिवन आत्मसंतुश्टी मेळयतालें । 
काळांतरान रथांची सर्त , घोड्यांची सर्त , कुश्ती , मुठींझूज , उडी मारप , भालो उडोवप , लोखंडी मोटो , बी १२ आनीक गजाली जोडल्यो । 
मागीर कितेंय जावं , इ । स । ७७६ पसून जैतीवंत विरांची एक धारावाहीक सुची मेळटा । 
युनानी स्वातंत्र्य सोंपतकच लेगीत इ । स । ३९३ मेरेन हे खेळ चालू उरले । 
न्हावपाची रीत काबार जातकच मागीर शंख - ध्वनी वाजलो । 
ती व्हडलीं जें कितें करता तें पळयतात , हुबेहूब ताची नकल करतात । 
देखून भुरग्यांच्या मुखार सदांच बरो दृश्टांत दवरपाक जाय । 
दुसरी गजाल अशी आसा की खेळपाक हांसप - मजा करप आनी खेळ समजना । 
हें पळोवन आचार्य देवरुशी क्षमाश्रमणान वल्लभी ( गुजरात ) हांगां एक सभा केली ( ४५४ वा ४६७ई । ) । 
केन्ना केन्नाय हाचे वांगडी मनोरंजन करच्या बदलाक निर्लज्जपणा लेगीत करतात । 
जसो जसो तो धांवतालो , तशें तशें ताचें आंग दैत्य - दानवा भशेन वाडत गेलें । 
हालीं गंधर्व कलेची खूब प्रगती जाल्ल्या हें प्राकृत साहित्या कडल्यान कळटा । 
ऋषभा पसून आसपत , सेनापतीचें पद , धन , कपडे , गंध , अळंकार बायल आनी खाट मेळटा । 
निमणे कडेन शांत जाता । 
पुर्विल्ल्या आचार्यांनी « नाच » आनी « नृत्त » हाची व्याख्या करतना म्हटलां की ताल - लय हाचें वांगडा तर मेळ दवरताच आंग - संचालन ( गात्र - विक्षेप ) हाचें नांव « नृत्य » अशें निमणे कडेन म्हणप अप्रासंगीक जावचें ना । 
हालीं खूब कडेन हाचें नांव « नृत्य - नाट्य » हें दवरलां । 
मुखार चार तरेच्या अभिनय - कलेचो उल्लेख केला । 
हें तरेन राजप्रस्नीय आनी नाट्य - शास्त्र हातूंत खूब फरक आसा । 
हे खातीर शासक ताचेर खूब बेजारलो आनी ताका त्या देशांतल्यान भायर घालो । 
हाका लागून रामचंद्र स्वच्छंदताये वांगडा शिकार करपा खातीर तळमळटा । 
उकत्या रुपांतल्यान आनी मायेची रचणूक करून जनावरांची शिकार करप हें योग्य आसा , सवणीं जेन्ना सतर्क रावता तेन्ना तांकां मारूं येता । 
मंत्री आनी राणीनिवासा वांगडा राजा धावंक लागलो । 
मानव धर्मशास्त्रा वयल्यान कळटा की कांय लोक शिकार करपा खातीर शिकारी सुणे दवरताले । 
मदीं मदीं नेटान आड्डुपाचो आवाज आयकूंक येवंक लागलो । 
घडये जांग आनी तकली आदळटकच भयानक आवाज जातालो । 
दोगूय प्रतिस्पर्धी झगडटना एकामेकाक धिक्कारतालेय । 
पूण कांय वेळ खेळयल्या उपरांत देवान दोनूय हातांनी ताका वयर काडलो आनी घुंवडावंक लागलो । 
काळांतरान जेन्ना देवगब्भाचे धा पूत मातशें व्हड जाले , तेन्ना ते सगळे कडेन खूब गोंदळ घालूंक लागले । 
सुरवातीच्या अवस्थेंत लक्ष्य ओडपा खातीर चमत्कार दाखयले । 
सगळो दिस ते थंयच रावता । 
युध्दांत दुर्योधन , कर्ण , शकुनी बी व्हडले - व्हडले मुखेल वीर हारले । 
जलक्रिडा सोंपल्या उपरांत यादव लोक कपडे - अळंकार बी घालून पान-भुंयेक गेले । 
खेळा वांगडाच जे विक्री - सूट आसता आनी रक्कम बी घाण दवरता , अश्या कारवायांचेर लेगीत तांणी नदर दवरची । 
पूण अनार्य शत्रूंचे चड काळ मेरेन तिगले ना । 
काळांतरान जादू - टोना बी हाचो प्रभाव खूब वाडला । 
घडये हाचो संबंद इंद्रजाला कडेन आशिल्लो हाचो फकत अदमास लावप अनुचीत जावचो ना । 
तो हांसमूख आनी हातांत चामर घेवन आशिल्लो । 
तरी पूण चडशीं बायलां हो खेळ खेळटाली । 
देवीन हात मुखार काडटाच ती खांदी आपोआप बावगली । 
पुर्विल्ल्या यूनानांत उत्सवा वांगडा नगर - पर्व मनोवपाची चाल आशिल्ली हें याद उरपा सारकें आसा । 
थंय खूब तरेच्या चाटां वांगडा वेगळेवेगळे तरेचे सोरो पियेताले । 
उपरांत हात हालोवन तांकां आडायताले । 
खूब येत्न करून लेगीत कुमार लोक ताका काडूंक पावले ना । 
देखून ते निश्चीत वेळार , विधाना प्रमाणें राग गावप आनी अळंकारांचो उपेग करचो अशेंच गायकांक जाय आसता । 
रंगमाचयेच्या कलाकारा खातीर हात आनी बोटां हालोवप गरजेचे । 
सात्वीक अभिनयाचो चडसो संबंद मनोविज्ञाना कडेन आसा । 
काम आनी रती हांणी हातूंत भाग घेतिल्लो । 
नृत्त ताका सजोवन ताची सुंदरकाय वाडयता आनी पूर्ण करता । 
हो सोरो खूब खर आशिल्लो असो अंदाज लायतात । 
थंय अनुक्रमान खूब तरेचे सुरा आनी सोरो दवरिल्ले आशिल्ले । 
ते पियेवणार्‍याचें काळीज उदार करता तशेंच भंय आनी निरशेवणी लेगीत पयस करून तांक - शक्त वाडयता । 
ही चड लोकतंत्रीक आसा । 
हातूंत टिका - टिपणी , संशय , सुचोवणी हांचे खातीर चड स्पेस आसा । 
ही सवाय आनी सादारण मनश्याच्या गती भितर जाता । 
हय , अशें जाता अशे कांय लोक म्हणटाले । 
हें खूब लोकप्रीय जालें आनी रोखडेंच खुबशे लोक सिनेमा तयार करून तांचे प्रदर्शन करूंक लागले । 
हेच दृश्टीन साठ आनी सत्तराचे दशक खास करून म्हत्वाचे आनी उल्लेखनीय अशें म्हणूं येता । 
पुरो , जें कितें आसा , सामकार आसा ! 
अमेरिका अंतरीक्ष विज्ञान , रॉकेट विज्ञान आनी उपग्रह - निर्माण कुशळटायेंत सोवियत संघा सावन सुमार पांच वर्सा परस चड फाटीं चलताले । 
इराक हल्ल्या खातीर ताणें सुमार हीच भुमिका निबयिल्ली । 
ही कार्यावळ मुखेलपणान भलायकी , नितळसाण , शेती आनी कुटुंब नियुक्ती सारकेल्या विशयांचेर आसता । 
ताचे उपरांत एका वर्सा परस कमी वेळान हें उपग्रह चलपाचें बंद जालें । 
हाचे अपेक्षेंत बरे परिणाम लेगीत सामकार आयले । 
चडश्यांचो लक्ष कशे पयशे करचे , हाचेर आसता । 
तो थंय हिंसा , सेक्स आनी भंय पसरायतालो । 
पूण « एशियाडचें » प्रसारण आनी टेलिविजन रंगीत जावपा वांगडाच १९८२ सावन खूब कितें बदलपाक सुरू जालें । 
हांगा वारो नेट घेता । 
हो येणावळीचो एक सामको बरो मार्ग आसा अशें ताका दिसलें । 
दुरदर्शन ताका « कमीशन » करचो ना । 
तेवटेन मनरिजवणेच्या नांवान फिल्मी कचरो दाखोवपाक लागले । 
सरकार पडल्या उपरांत ताका पसून निरोप दिलो । 
जेन्ना ताणें लोकप्रियताय , अणभव आनी पयसो जोडलो , तो स्वताची वेगळी वाट लेगीत सोदपाक लागलो । 
एका « पब्लीक ब्रॉडकास्टराच्या » रुपान ताणें स्वताचे भुमिके बरोबर लेगीत न्याय केलो ना । 
तो स्वताचे उद्देशा पसून पयस गेलो , ध्येया पसून भरकटला । 
एक तर हे की असले प्रयत्न सिद्धांतीक स्तराचेच आशिल्ले । 
ताका स्वताच्या पुनर्जल्मा खातीर सुमार एक दसका मेरेन आनीक एका संयुक्त मोर्चा सरकाराची वाट पळोवची पडली । 
हेच तरेन , ते भरपूर कश्टकरी आनी असंख्य ल्हान उत्पादकांक सुद्दा तांचे लागीं हाडपाक शकता । 
ताचो शिक्षणीक वापर होच टेलिविजनाचो शेवटचो उद्देश । 
हाचे पसून जावपा सारकें कांय नाशिल्लेंच , म्हणून जालें ना । 
स्थिती आतां अशी आसा , हेच तरेन ल्हान - व्हड जायते चॅनल राष्ट्रीय , क्षेत्रीय आनी स्थानीक स्तराचेर येवपाक तयार आसा । 
आतां जर समाज दुयेंत आसा , जाल्यार तो तांका आनिकूय दुयेंत करूंक सोदता आनी मिठाय खावयता आनी लेणचें खावयता । 
आतां उक्तो खेळ चलता हेंच ताचें कारण । 
ते सगल्या माध्यमांचे खाजगी अधिकाराची जोरदार वकिली करतात । 
हातूंत स्पश्ट आसा की अमेरिका आनी हेर विकसीत देशांच्या विकासशील देशांनी कितले कठीण आनी व्हडले व्हडले डाव लागिल्ले आसात । 
पूण ही स्थिती चड काळा मेरेन तिगून उरूं शकली । 
पूण अमेरिका आनी ताचे सहयोगी « सुचना - प्रभुत्वाच्या » सगल्या विकसीत देशांनी हाचो धिटायेन विरोध केलो । 
जो जें वाचोवपाचो जितलो चड बोवाळ करता , ताचोच ताची हत्या करपाचो तितलोच चड बळिश्ट विचार आसता । 
तरीय लेगीत सरकार पडलें , पूण प्रसार भारती बील पास जालें । 
हेच तरेन अमेरिकेंत लेगीत संघीय संचार आयोगा कडेन निर्णय लागू करून घेवपाचे अधिकार आसात । 
हाचे उपरांत सरकारा वतीन निवडिल्ली एक स्वतंत्र « नियमन संस्था » आसतली । 
ते पत्रकार वर्गाक विश्वासू आनी पुराय तरेन जापसालदार मानतात । 
पूण स्थिती अशी ना हें तांकां खबर आसा । 
हो ताचो गर्व , कित्याक तर ताच्यो जायत्यो क्षमतायो अपरूप आसात । 
हाकाच लागून मनीस स्वताक बुदवंत म्हणूंक शकता । 
वावुरपी म्होंवामूस केन्ना केन्नाय स्वताच्या पोळ्या लागसार नाच करता । 
हांसपा खातीर निमित्त सोदचें । 
सोदाचें आनी दोतोरांचें म्हण्णें अशें की ताणा पसून मेकळीक मेळोवपा खातीर हांसप हो सगल्यांत बरो उपाय । 
हांसप दुयेंस आडावपाची तांक वाडयता । 
ताण आनी दुयेंसां मदीं सरळ संबंद आसा । 
ताण पयस करपाचे कांय उपाय सकयल दिल्ले प्रमाणें आसात । 
ताण उणो करपा खातीर सदांच बरी न्हीद घेवची । 
वरिश्ठ आयुर्वेदीक वैज हंसराज भुटानी म्हणटात , ताणा पसून पयस रावपाक जाय जाल्यार काम , राग , लोभ , मोह , बी सोडपाक जाय । 
ताणा पसून मुक्त रावपा जाय जाल्यार हुसको करूं नाकात । 
देखून जेवण पुश्टीक आनी पचपा सारकें करात । 
वेळार जेवण जेवचें । 
जेन्ना तुमची कूड आनी मन भलायकेवंत आसतलीं , तेन्ना तुमी विचार करतले , पूण हुसको न्हय । 
तणाव आसतना कितें खावचें ? 
सी जिवनसत्व मेळपा खातीर आंवाळे , संत्रां , तोमात , बी हांचो उपेग करचो । 
मागीर ताण तुमचे आशिकुशीक लेगीत येवचो ना । 
मिरयो म्हणल्यार कितें ? 
जाचो परिणाम मिरयो । 
योग केल्यार , मिरयो पडपा पसून चड काळ मेरेन वाटावं येता । 
ए जिवनसत्व असलें म्हत्वाचें काम कशे तरेन करता हाची आतां मेरेन स्पश्ट जाणविकाय ना । 
हाचे भायर हाका लागून दोळ्यांचें बिबूळ नश्ट जावं येता आनी भुरगो कुड्डो जावं येता । 
हाका लागून नदर वता । 
हें गरजेचें न्हय , क्रमान पयलीं हलकीं आनी उपरांत गंभीर लक्षणां दिसप । 
जर बेगीन उपचार केले तर बिबळाचे दोश आनी ताका लागून येवपी आंधळेपण हीं पुराय तरेन थांबोवं येतात । 
हालीं राष्ट्रीय दुयेंस आडावपी कार्यावळ पांच वर्सां पिराये सकयल्या तीन कोटी भुरग्यां मदीं चलयतात । 
थारायिल्ल्या प्रमाणांत ए डोस दिल्यार ताचो लुकसाण करपी प्रभाव काबार जाता । 
केन्ना केन्ना तकली फोडप आनी ओंकारो येवप हांचे सारके प्रभाव दिश्टी पडूं येतात पूण ते केन्नाय येतात आनी खूब सादे आसतात । 
तरी लेगीत ए जिवनसत्व काळखे आनी थंड कुडींत सुर्याच्या उजवाडा पसून वाटावपा खातीर दवरूंक जाय । 
एकवटीत बाल विकास सेवा ( एबाविसे ) कार्यावळ 6 ( स ) म्हयने ते 5 ( पांच ) वर्सां पिरायेच्या भुरग्यांक ए जिवनसत्व दिवपाची संद दिता । 
शिजयले उपरांत भाजी फकत दोन व्हड कुलेरांभर उरता । 
एका व्हड नियाळा प्रमाणें दर वर्सा 30 - 40 हजार भुरगीं आडावं येता अशा आंधळेपणाक बळी पडूं येतात । 
पोटाच्या कॅन्सरा पसून वाटावंक शकता कोंब काडिल्लो फ्लावर । 
कॅन्सर कसो वळखप आनी ताचेर उपचार कसो करप ? 
पूण जसो जसो घाव पसरता , तसो उपाय कठीण जायत वता । 
हे कुशीचे रंगहीण द्रव्यवाले ग्रंथी मेरेन पावता । 
सगले फोड कॅन्सराचे नासतात पूण सादूर रावप बरें । 
खरें पळयल्यार , आखाणो चोखपांतल्यान तांकां समाधान मेळटा । 
अशेंय जावचें न्हय की तुमी आखाणो सोडोवपा खातीर भुरग्याक चींव दिवची आनी तीय बी म्होंवाची । 
अशें करप म्हणल्यार ताचें आनिकूय वायट जातलें । 
भुरगो जेन्ना जेन्ना गोड खाता , हे जंतू लेगीत तें खातात आनी बदलाक आम्ल सोडटात । 
दोन वर्सां जाले उपरांत ताचे दांत घांसपाक सुरू करात । 
भुरग्यान जाय तितलो विरोध करूं , ताचे दांत मुजरत निवळ करात । 
अशें केल्यार भुरगीं दांत घांसपांत उमेद दाखयतलीं । 
तुमचे दांत घांसतना तांकां दाखयात तांणी दांत कशे घांसचे । 
मुखार वचून असल्या भुरग्यांच्या दांतांची कितें दशा जावं येतली हाची सहज कल्पना करूं येता । 
खास करून दुदाच्या दांतांचेर चड देखरेख दवरूंक जाय । 
दांतांची धवसाण तशीच दवरप कठीण काम न्हय । 
दुयेंत इयरफोन लायता आनी बरें संगीत आयकुपांत बुडून वता , मागीर ताका कोणाचीच पर्वा ना , दांतांचो उपचार चलत आसता आनी तो हुसक्या विणें रावता । 
दर दोन - तीन म्हयन्यांनी तुमचो टुथब्रश बदलात । 
तुमचो ब्रश ल्हान आसचो । 
दूद पिवयतकच रोखडेंच सामकें ल्हवू हड्ड्यो आनी तोंड निवळ करात । 
चड करून दांत लावचे पयलीं आशिकुशीचे दांत बरे तरेन घांसचे पडटात आनी मागीर नवो दांत लायतात । 
हाचे उपरांत हाचेर शुद्ध टिटॅनियमाचो दांत लायतात , जो सामकोच आदले वरी दिसता । 
म्हणल्यार हो दांत सारक्या आकारांत हाडून आमचें मुखामळ सोबीत करता । 
वयले दांत काडटकच नदर उणी जाता , हो सामकोच गैरसमज । 
स्केलींग दांत अशक्त करता हो एक गैरसमज । 
तांदूळ , मीठ आनी तंबाकू , बी हांच्या पिठ्यान दांत नितळ करप सारकें न्हय । 
दांत आमचे कुडीचो सगल्यांत टणक आनी बळिश्ट भाग । 
खूब उदक पियेयात , चड करून नळाचें उदक , कारण हातूंत फ्लोरायड आसता , जो हड्ड्यो घट करता । 
बाळक जल्म घेतनाच रडटा , जें बरें लक्षण । 
म्हणल्यार ताचो मेंदू सारको काम करता आनी रगत सारकें घोळटा । 
हागवण लागप ही ल्हान भुरग्यां मदीं एक सादारण गजाल । 
भायलें दूद सामकें बंद करात । 
घरांत लेगीत ही भरसण तयार करूं येता । 
उदक खतखतावन थंड करात आनी तातूंत इल्लेंशें मीठ आनी मागीर इल्लिशी साकर घालात । 
बोम आनी चींव खतखतावन वापरात । 
निवळ सुती लुगट अर्द कुलेर मिठाच्या गरम उदकांत भिजयात । 
जेन्ना भुरगो दिसाचो मुतूंक वता , तेन्ना ताका कांय वेळा खातीर मुताचेर ताबो दवरूंक लायात । 
संडास करतना चड नेट लावचो न्हय तर ल्हवू - ल्हवू सुसेगाद संडास करचो अशें भुरग्याक शिकयात । 
देखून भुरग्याक मच्छरदाणी घालून न्हिदयल्यार चड बरें । 
फुगांवांचें वासीन एका वर्साचे पिराये उपरांत करतात । 
जे मेरेन थंडी बरी जायना ते मेरेन ही प्रक्रिया चालू दवरात । 
धवो कांदो उकडात । 
कांदो मुड्डून ताचो रोस काडात । 
अर्दें कुलेर तुळशी आनी अर्दें कुलेर आलें हांचो रोस काडून तातूंत एक कुलेर म्होंव घोळयात । 
जोर आनी खोंकली जाल्यार लेगीत ही भरसण फायद्याक पडटा । 
थोडें आलें एक पेलो उदकांत घालून जे मेरेन उदक आटून अर्दें उरना ते मेरेन उकडात । 
आतां उदक गाळात । 
एक पेलो उदकांत अर्दें कुलेर काळें जिरें आनी पांच - स तुळशीचीं पानां अर्दें जाय मेरेन उकडात , दिसाक दोन फावटीं एक ल्हान कुलेर भरून घेतल्यार जोरा पसून सुसेग मेळटा । 
दिसाक दोन फावटीं एक कुलेर घेतल्यार जोरा पसून सुसेग मेळटा । 
इतलेंच न्हय तर सदां खातीर ताचे भलायकेचेर प्रभाव पडटा । 
भुरगीं रोखड्यारोखडींच दुयेंत पडपा फाटलें मुखेल कारण म्हणल्यार जेवणा कडेन दुर्लक्ष करप । 
हरशीं चडशीं भुरगीं जेवणा पसून पयस वतात वा जातूंत पोशण उणें आसता तें जेवण तांकां आवडटा । 
जर भुरगें असलें कितेंय खायत , तर ताका तापोवपाक जायना । 
6 - 12 वर्सांचे पिरायेर तो पुराय तरेन जेवणा कडेन लक्ष दिवपाक योग्य आसता । 
ताका जेन्ना जेन्ना भूक लागता , तेन्ना तो खाता । 
चरबी फकत चडांत चड 15 प्रतिशेंच दिवंक जाय । 
हलकें मीठ , नुस्तें , बी हीं लेगीत भुरग्यां खातीर फायद्याचीं आसतात । 
अर्दी वाटी दाळ वा खिचडी आनी दिसाक दोन फावटीं अर्दो ते एक पेलो दूद । 
भुरग्यांच्या पूर्ण आहारांत कांय जिनस जशे फळां , दूद , गोड खाण , भाजयो , म्हावराक आसल्यार , मीठ , तांतीं हीं खूब म्हत्वाचीं । 
एक - तीन वर्सां मेरेनच्या भुरग्यां खातीर एक तांतीं , एक ओंस मास वा नुस्तें बी । 
सात - 12 वर्सांच्या भुरग्यां खातीर एक ते दोन तांतयां , दोन - तीन ओंसां मास आनी नुस्तें , बी । 
चार ते स वर्सांच्या भुरग्या खातीर एक ल्हान कुलेर । 
हातूंत पुडींग , कस्टर्ड , मिठाय , बी आसूं येता । 
जल्मा पसून तीन वर्सां मेरेन सुमार 1000 कॅलरी । 
चार ते स वर्सां मेरेन 1200 ते 1300 कॅलरी । 
सात ते 12 वर्सां मेरेन 1500 ते 2300 कॅलरी । 
जल्मा पसून तीन वर्सांचे पिराये मेरेन 1.2 ग्राम प्रथीन , दर किलोग्राम वजना प्रमाणें । 
चार ते स वर्सां मेरेन 1.1 ग्राम , दर किलोग्राम वजना प्रमाणें । 
सात ते 12 वर्सां एक ग्राम दर किलोग्राम वजना प्रमाणें । 
आवयचें दूद हें भुरग्या खातीर पूर्ण आहार । 
सुरवातीक दूद 30 - 40 मिलीलिटरूच आसता , पूण ल्हवू ल्हवू वाडपाक लागता । 
लक्षांत दवरात , जेन्ना भुरगें दूद ओडटा तेन्ना ताचे पसून उत्तेजन जाता आनी हड्ड्यांत चड दूद येवपाक लागता । 
घरांत जें दूद येता ताचोच वापर करात । 
दुदांत उदक घालतकच तातूंत 90 प्रतिशें उदक आनी 10 प्रतिशें दूद जाता । 
ताका डब्यांतलो आहार दिवचो न्हय जाल्यार ताजें जेवण जें तुमी तयार केल्लें आनी शिजयिल्लें । 
असलें ताजें जेवण बाळकां खातीर सगल्यांत बरें । 
भुरग्या खातीर जेवण नितळसाणीन करात आनी मीठ इल्लेंशें घालात आनी मिरसांग मात लेगीत घालूं नाकात । 
ताका मोव सुती कपडे घालात । 
एक वर्साच्या बाळकाची वाड हे तरेन जाता । 
हागवण लागप । 
थंडी जातकच रोखडेंच दोतोरा कडेन व्हरात , कित्याक तर थंडी चड जाल्यार न्युमोनिया जावं येता । 
कांय म्हयन्यां उपरांत बाळक तीन चार दिसांनी हागता , तेन्ना लेगीत भियेवपाची गरज ना । 
उत्तर प्रदेशांत जून म्हयनो , 1999 मलेरिया लोकजागरण म्हयन्याच्या रुपान मनयलो । 
जोरान पिडेस्त आशिल्ल्या लोकांच्या रक्ताचे तपासणे खातीर रक्ताच्यो पट्ट्यो तयार करतात , तेच बाराबर मलेरिया बरी जावपा खातीर गुळयो लेगीत दितात । 
उदक व्हांवपाची वेवस्था करात । 
जळारां चाबचीं न्हय देखून मच्छरदाणी वापरात । 
न्हिदपा वेळार सांसवां नीम तेल उकत्या आंगार लायात । 
लांब हातांचे खोमीस तशेंच मेय , बी हांचो उपेग करात । 
मलेरिया जोर कुलकुलो आनी थंडी हांचे वांगडा चड करून तिसर्‍या दिसा येता । 
जाका लागून पयलीं रजोनिवृत्ती जावपाची स्थिती आनी गर्भधारणा हाचे प्रमाणें दोतोर तुमकां योग्य दिशा दाखयतले । 
हें दुयेंस बडीचें न्हय तरी लेगीत 50 वर्सां पिराये उपरांत गोड्यामुताची तपासणी करून घेवंक जाय । 
योग्य वेळार उपचार करून घेतल्यार कात करपप बरी लेगीत जाता । 
कातीच्या कॅन्सरा पसून वाटावपा खातीर सनस्क्रीन वापरात । 
निरशेवणे पसून वाटावपा खातीर तुमचे इश्ट वाडयात । 
निरशेवणी पसून वाटावपा खातीर कांय असले इश्ट करात जांचे कडेन तुमच्यांनी तुमचे भितरली निरशेवणी व्यक्त करूं येता । । 
थंडी - बारखुणेचीं लक्षणां वळखप खूब सोंपें । 
थंडी बारखुणेंत ताळो खरखरता आनी नाक व्हांवता । 
थंडी - बारखूण एका वायरसाक लागून तयार जाता । 
उकळून थंड केल्ल्या उदकांत मीठ आनी साकर एक - एक चिमटी मेळोवन भरसण पिवयात । 
खोंकली आनी थंडे वांगडा लेगीत चडसो जोर येता । 
लक्षांत दवरात जोर खूब येवचो न्हय । 
भुरग्याक एका मेणकापडा वयल्यान तुवालो पसरून ताजेर न्हिदयात । 
मोटेपण उणें करप्यां खातीर काळींग एक बरो आहार । 
काळींग रगत वाडयता आनी ताका निवळ लेगीत करता । 
आतां हो काडो शेगडे वयल्यान काडात । 
चड काळा मेरेन स्तनपान , चड हुशार भुरगे । 
वट्टेलांव पाटक आसपा वांगडाच गरमे पसून वाटायता । 
वट्टेलांवाची चेटणी नेमान सेवन केल्यार भूक बरी लागता । 
वट्टेलांव 6 ग्राम आनी वेलची 3 ग्राम एक पेलो उदकांत शिजयात । 
व्यायामा बद्दल हें जाल्यार सगलेच जाणात की , नेमान केल्लो व्यायाम मासपेशींक लवचीक करता । 
जंय दुयेंती खातीर चड गरजेचें आसता थंय निर्देश करात । 
आमी हाडिल्ले विशाणू ताका आनीक त्रास दिवंक शकतात । 
जर दुयेंती न्हिदला वा सुसेग घेता आसात तर ताका मेळपाक सोदूं नाकात । 
तिसरी 
बडीच्या कारणान 35 - 60 वर्साच्या पिरायेंत अल्जायमर्स चड करून आपलो प्रभाव दाखोवंक लागता । 
अल्जायमर्साच्या दुयेंती कडेन वाद घालचो न्हय आनी ताका एकलो सोडचो न्हय । 
असल्या दुयेतींक प्राणायाम , योग साधना आनी व्यायामा खातीर मुखार हाडपाक जाय । 
मेथी थंडसाण दिता आनी तेच बाराबर एस्ट्रिजॅण्टाचें काम लेगीत करता । 
मेथयेंत एक रसायन आसता , जें कुश्टरोग , फुगांव , देवी , तकली उसळपा पसून फायदो करता । 
हे खातीर हें खबर आसप लेगीत खूब गरजेचें की खंयच्या वेळार वखदां घेवप फायद्याचें आसता । 
भुरगे जाल्यार संबंद दीस तशें पळयल्यार खूब खेळटात मागीर तांकां व्यायाम करपाची गरज कसली ? 
ह्या वेळार शारिरीक काम , ध्यान आनी शिक्षणीक हांचे मदीं एक हयकारात्मक जोडणी पळोवंक मेळटा । 
आमी चडशे हें पळयतात की कांय लोक पिराये पयलेच जाणटे दिसपाक लागतात कांय वर्सा लेगीत अपेक्षे प्रमाणं नेणटे दिसतात । 
चाळीस वर्सां पिराये उपरांत एण्टिऑक्सिडण्टां घेवपाक सुरवात करात । 
चड करून ही समस्या 20 ते 30 वर्सां मदीं निर्माण जाता । 
सगलेच तातूंत उणाव सोदपाक लागतले । 
देखीक - गर्दी , बस , ट्रेन , लिफ्ट , बी हातूंत घुसपाची भिरांत । 
जर चुकून लेगीत ताका असले परिस्थितीक तोंड दिवचें पडत जाल्यार तो खूब चड भियेता आनी ताका असहायताय जाणवता । 
देखीक जल्लो , माजर , पाल , न्हय , खर उजवाड , बोवाळ , ऊंच इमारत , बी पसून गरजे परस चड भिरांत हेच श्रेणींत येता । 
हाचे भायर याद आनी मेंदवांतल्या हेर हालचाली बरे तरेन चलोवपा खातीर फावोशी न्हीद खूब गरजेची । 
न्हीद येनासप हाची दूख फकत तोच समजूंक शकता जो हे समस्येआड झुजता वा झुजला । 
न्हिदेचे सुरवातीक त्रास - हातूंत मुखेल लक्षणां आसात न्हिदपाचो खूब येत्न करप , कूस परतप , उठून बसप , भायर पासेयेक वचप , परत न्हिदपाचो यत्न करप , पूण अयेसस्वी जावप । 
त्या वेळार ताका पांय हालोवपाची खर इत्सा जाता जाका लागून तो सारको न्हिदूंक शकना । 
पूण ही समस्या चडसो चड वेळ मेरेन उरता । 
समजावन आनी उलोवन लेगीत दुबाव पयस जायना । 
लांब काळ मेरेन सोरो , भांग , चरस , गांजा , न्हिदेच्या गुळ्यांनी नशा करपी व्यक्तीं मदीं लेगीत दुबावाचे भावने जल्म घेवं येता । 
हेंच चिंतून चिंतून तो किरकिराक बळी पडटा । 
हे तरेन हेर कितल्योश्योच हेर मानसीक परिस्थिती आनी दुयेंसां जशीं नशेची संवय , भास आनी चक्रमपण , जिणेंत खूब बदल , इत्सा पूर्ण जाय नासप , न्हिदेचो उणाव , ध्यानभंग , दुयेंस , मंद बुद्दी , बी हातूंत लेगीत किरकीर तयार जावं येता । 
चडशें हें दुयेंस जिणेच्या सगल्यांत म्हत्वाच्या पांवड्यार ( 15 ते 25 वर्सां मदीं ) जाता । 
विचित्र वेव्हार करप जशें आपलेच कडेन गजाली करप , आपले आपूण हांसप , मस्तेपण , जशें कोयर बोल्सांत घालप , कारणा बगर कपडे कात्रीन कापप , बेठेंच हांगाथंय भोंवप , एकमुळें बसून हवेंत कुरवो करप , अचकीत कारणा बगर कपडे देंवोवप , कित्याय कितें उलोवप , बी । 
भ्रम आनी दुबाव करप जशें कोण तरी दुयेंती आड कट रचता , हेर लोक ताच्यो चाडयो करतात वा मागीर कोणेंय ताचेर जादू टोणो केला । 
स्किझोफ्रेनियाचो दुयेंती कारणा विरयत भियेल्ले वरी दिसता । 
हाका लागून योग्य उपचार वेळार मेळनात आनी दुयेंतीची भलायकी चड गंभीर जाता । 
स्किझोफ्रेनिया दुयेंस जाले उपरांत ताका ताचें काम सोडचें पडिल्लें । 
जशें केन्ना तो खोशी आसता जाल्यार केन्ना उदास । 
कारणा बगर अनवळखी लोकां कडेन लेगीत उलोवप । 
व्हड व्हड गजाली करप आनी स्वताक हेरां परस बरो आनी तांकीवंत समजप । 
व्हड व्हड कल्पना करप ज्यो व्यक्तीचे तांकी परस व्हड आसता । 
ल्हान ल्हान गजालींचेर झगडप आनी मारपेट करप । 
कामवासना वाडप । 
कांय दुयेंती भितर दुबाव आनी भ्रम लेगीत तयार जातात । 
एक फावट मेनिया हें दुयेंस जाल्यार हें भविश्यांत जावपाचो भंय सदांच तसोच उरता । ( खास करून , जर योग्य उपचार करिनासत ) 
पूण अशें पळयलां , जशी जशी पिराय वाडटा तशे तशे आताक लेगीत बेगिबेगीन येवंक लागतात आनी तांची गंभीरताय लेगीत वाडत वता । 
मातसो दबाव घाल्ल्यान तो त्यो स्थिती परत याद लेगीत करता । 
पयलें कारण मेंदू आंवळप । 
तारीख , टॅलिफोन क्रमांक आनी पयशे हांचो हिशोब याद दवरपाक समस्या येवप । 
अचकीत स्वता वयलो ताबो वगडावप । 
हें दुयेंस 50 वर्सां पयलीं जाल्यार हाचें चड गंभीर रूप मुखार येता । 
हिस्टेरिया दुयेंस लग्न जाल्ल्या बायलां भितर चड पळोवपाक मेळटा । 
जाचो संबंद कसलेय शारिरीक विकृताये कडेन वा दुयेंसा कडेन आसना । 
सगल्यांत व्हड त्रास हो की ज्यो व्यक्ती नशा करतात तांकां स्वताकूच खबर आसना की त्यो नशेचेच संवयेंक बळी पडटात काय ना । 
दुसरे वटेन आनीक एक मनीस आसा जो सद्दां रातची अर्दी बाटली सोरो पियेता आनी पिले बगर न्हिदूंक पावना , स्वताक म्हणटा ना ना हांव बेबदो न्हय , बेबदे वेगळे तरेचे आसतात । 
हांव जाल्यार इल्लेंशें पियेतां तें लेगीत न्हिदतना । 
च्या , काफी लेगीत खरें म्हणल्यार नशेचे पदार्थ , पूण चड घातकी नाशिल्ल्यान हे सामाजीक पांवड्यार आपणायतात । 
फकत भारतीय एका वर्सा भितर सुमार 120 लिटर कोटी सोरो पियेतात । 
दुयेंतीं खातीर सोरो आपले आपूण सोडप खूब कठीण जाता । 
कांय लोक चिंत्तात की हांव ल्हवू ल्हवू सोर्‍याचें प्रमाण उणें करून एक दीस सामकें बंद करतलों - खरें म्हणल्यार असले लोक स्वताक फटयतात । 
नशा मागीर कसलीय आसूं , उपचार केले उपरांत 60 - 70 प्रतिशें व्यक्ती कांय म्हयन्यां भितर परत नशा सुरू करतात । 
ही तरा दोतोरा कडेन उलोवन थारावं येता । 
सांगले बगर सोरो सोडोवपी , वखदांचो प्रचार करपी , अर्दकुटे शिकिल्ल्या वैजां पसून पयस रावात । 
मतींत दवरात नशा हें लेगीत मनाचेंच दुयेंस । 
हेर दुयेंसा जशें थंडी , बारखूण , खोंकली , परत जावं येतात तेच तरेन नशेची संवय लेगीत परत लागूं येता । 
देखून भियेवं नाका , परत उपचारा खातीर पावलां उखलात । 
हे तरेन ताबो मेळयले उपरांत नशेची इत्सा ल्हव ल्हव सोंपूंक लागता । 
तंबाकूची नशा लेगीत हेर नशां भशेन एक मानसीक दुयेंस जाचो उपचार शक्य आसा । 
दर वर्सा पुराय संवसारांत सुमार 10 लाख लोक आपल्या हातान स्वताची जीण सोंपोवन उडयतात । 
ही दूख तेन्ना चड वाडटा जेन्ना दुयेंती त्या भागाक जातूंत दुखता , उपेगांत हाडटा । 
दुयेंत मासपेशी जर दामल्यो तर दूख चड वाडटा । 
दूख नाशक तेलां पसून मालीश करप , वीज लावप तशेंच दुयेंत आंगाक सुसेग दिवंक जाय । 
इम्प्लिटॉलाचें इंजेसांव कांय दुयेंतीं भितर जादवा वरी प्रभाव घालता । 
मास - क्षय हें दुयेंस म्हणल्यार मासपेशीं सुकप वा बारीक जावप । 
मालीश , दिव्याचे हुनसाणीन शेकप , विशेश तरेचे व्यायाम करप तशेंच भलायकी सुदारपा खातीर विशेश लक्ष दिवप हे सगले उपाय मास क्षय हें दुयेंस शांत करपांत मदत करतात । 
जर पेशी अवसाद दुयेंस कुडीच्या खंयच्याय आंगांत जावं येता , पूण हें चड करून मान , तकली , दोळे आनी मासपेशी हातूंत जाता । 
पेशी - अवसाद हें दुयेंस खूब घातकी , हातूंत मरण चड करून स्वास क्रिया अंदल्ल्यान येता । 
गांधीजी बरयतात की हांसो मनाच्यो गांठी खूब सोंपेपणान सोडयता । 
हांसो ही एक सरळ सभावीक क्रिया , पूण एक अद्वितीय क्रिया । 
अशें म्हणटात की साहित्य , संगीत आनी कला हांचे पसून पयशिल्लो मनीस जनावरा समान । 
मनशा खातीर ताचे बरे भलायके खातीर एक लाब करपी स्थिती । 
उकतेपणान हांसल्यार पुल्मांव , गळो आनी तोंड हांचो बरो व्यायाम जाता । 
जो जितलो चड हांसता हांसयता तांचे मुखामळ तितलेंच चड उजळटा । 
हांसो ( ही ) अध्यात्मीक भलायकी , हांसो ताणा विरयत आसता । 
खंयच्याय धर्मान हांशा विशीं केन्नाच चिंतूंक ना । 
एसायण्टीस हें एक दुयेंस न्हय , तर हेर दुयेंसां फाटल्यान लिपिल्लें हें दुयेंस पळोवंक मेळटा । 
जांबयो काडपा सयत आनी चड करून आळस लेगीत कित्याक काडटात ? 
कोणें तरी केन्ना म्हणिल्ले की जांबय ही अर्थशास्त्रा वरी आसता हाचे विशीं दर एकल्या कडेन ताची मोगाळ व्याख्या आसा । 
सरासरी जांबय 6 ते 7 सॅकण्डांची आसता । 
अशें जावं येता की जांबय एक मनोविज्ञानीक दबाव - मुक्तीचें लेगीत काम करता आसता । 
देखून परिणाम लेगीत रोखडोच आनी व्यापक जाता । 
आंतकड्यो हीं वखदां पुराय तरेन सोकूंक पावना । 
निमाणें जिवाणू काबार आनी दुयेंत बरो जाता । 
हे तरेन कांय वखदां कुडीच्यो क्रिया खर करतात तर कांय वाडपी जिवाणू काबार करतात । 
योग म्हणल्यार कितें ? 
बायल जल्म दिवपी आनी मोगाळ विचारांची आसता । 
सगल्यांत पयलीं तुमी तुमचे कडेन आयिल्ले पिडेस्त बायलेक पयलींची भलायकी आनी त्रास ( जें ती सांगतली ) बरयात । 
हें दुयेंस आनी कश्ट कितल्या तेंपा सावन आसा ? 
कश्ट केन्ना आनी कशे तरेन सुरू जाले ? 
पिडेस्त भोंवडी वा कश्ट करता वा ना ? 
बाळंटेरा उपरांत गर्भाशय वेळार सैमीक अवस्थेंत येता वा ना ? बी । 
पोटांत घट फोड जाल्यार थापची मारतकच अशें दिसता , जशें सकयल खंयचीय घट वस्तू आसा । 
पोट दामतकच जे सुवातेर दूख आनी कश्ट जाता , हें पिडेस्त बायलेक विचारून समजून घेवपाक जाय की ते सुवाते सकयल खंयचो भाग आसा । 
मागीर पिडेस्त बायलेचे योनीचे दोनूय ओंठ उकते करून यंत्राचें तोंक घुंवडावन ल्हवू ल्हवू सादूरतायेन भितर घालात । 
उपरांत काळीज आनी पुल्मांव हांची तपासणी करपा खातीर « स्टॅथोस्कोप » वापरांत आयलो । 
सिमिसिफ्युगा - 30 बाळंटेराच्या 3 - 4 म्हयन्यां पयलीं घेतल्यार बाळंटेर सोंपो आनी सुरक्षीत जाता । 
काली सल्फ - 6x बाळंटेराच्या दोन म्हयन्यां पयलीं घेतल्यार बाळंटेर सारको , सुरक्षीत आनी त्रास नासतना जाता । 
हातूंतल्या 3 प्रतिशें दुयेंतींक हाचें कसलेंच कारण लेगीत खबर आसना । 
हे तरेन ओपेरासांवा बगरूच रगत व्हांवपाचें बंद जाता । 
हाचे भायर गुरवारपणांत न्हावप होय बी उपेगी व्यायाम जावं येता । 
तशें पळोवंक गेल्यार रजोनिवृत्ती कसलीच पिडा न्हय । 
खंयचेय बायलेची पिराय जेन्ना 45 ते 48 वर्सां जाता तेन्ना तिका म्हयन्याचें येवप ल्हवू - ल्हवू बंद जाता । 
सगल्यांत पयलीं म्हयन्याचें बंद जाता । 
चड करून हो त्रास प्रदर जावपा वेळा पयलीं जाता । 
हाचे उपरांत प्रदर येवप सदां खातीर बंद जाता । 
परमो एक संसर्गीक पिडा । 
दादल्यांक ही पिडा चड करून वेश्यां कडेन संभोग केल्ल्यान जाता । 
जेन्ना परमो पिडा वाडटा आनी गर्भाशयांत पावता तेन्ना सूज आनी पिडा खूब वाडटा । 
स्विडीश पद्दत चड उत्तेजक आनी सक्रीय आसता । 
हाचे उपरांत तकलेचे सरळ वयर - सकयल दिशेंत मालीश करात । 
सेगीत वयले वटेन वाटकुळाकारांत ल्हवू - ल्हवू बोटां चलयात । 
जर तुमची कात सुकूंक लागत आनी हात - पांय काळेशे दिसपाक लागत जाल्यार एक व्हडलें कुलेर दुदाचो पिठो , एक ल्हान कुलेर चण्यांचें पीठ आनी दोन व्हड कुलेरां गुलाबपाणी भरसून लेप तयार करात । 
पोट नितळ दवरपा खातीर दीसभर खूब उदक पियेयात । 
ताणिल्ल्यो खुणो पुरायपणान काबार करप कठीण जाता । 
मालीश ह्यो खुणो पडचे आदींच सुरू करूंक जाय । 
बाळंटेर उपरांत लेगीत मालीश कांय म्हयने सुरू दवरूंक जाय । 
गुरवारपणाच्या निमाण्या दिसांनी कात खरखरीत जाता आनी तातूंत खाज आनी जाळ वाडटा । 
व्हडलो हिरडो , आंवाळो , बहेडा , धवें चंदन , लाख , दाळिंबाची साल , बालछड , बी सावन एक बरें तेल जाता । 
मालीश केल्ल्यान लांबाय वाडटा आनी कूड घट जाता । 
भुरग्यां खातीर देशी तुपान लेगीत मालीश करूं येता । 
मागीर बाळकाचे हात , पांय , हड्डें , फाट , मान आनी तोंड हांची मालीश करात । 
दर एका वेळार घेरो वाडयात । 
तळवे वयलेवयर दामात । 
इल्लें चड तेल घेवन फाटीची मालीश करात । 
मालीश करपा वेळार बाळका कडेन गजाली करीत रावूंक जाय । 
सुर्योदयाच्या सुमार एका वरा उपरांत न्हावप खूब बरें आसता । 
जे तरेचो क्रम निर्दिश्ट आसा तोच क्रम पाळप योग्य कारण हो क्रम रेकीच्या सैमीक प्रवाहा प्रमाणें तयार केला । 
सहस्रार चक्र आमचे खातीर पुराय ब्रह्मांडाचें मुखेल दार । 
सहस्रार चक्र आमकां उंचेले चेतना शक्ती कडेन जोडटा । 
हें थळ सुक्षीम आनी मोटे कुडीचो एकठांय येवपाचो बिंदू । 
सहस्रार चक्राचो प्रत्यक्ष संबंद वयलो मेंदू आनी उजव्या दोळ्या कडेन येता । 
अनाहत चक्र हें वायू तत्वाचें एक प्रतीक । 
अनाहत चक्राचो संबंद काळीज , फुफुसां , फिग्द तशेंच रक्तवाहिन्यां कडेन आसता । 
मणिपूर चक्राचो संबंद पोट , फिग्द , पित्ताशय आनी प्लिहा हांचे कडेन आसता । 
मणिपूर चक्र सगल्या तरांच्यो भावना आनी चेतना हांचें केंद्र । 
मूलाधार चक्र हें विजेचें केंद्र आनी हांगा सावनूच तें पसरता । 
रक्षा कवच वांयग्या रंगा पसून तयार करतात । 
एक ल्हान कास जातूंत तुमी पुरायेन बंद आसात आनी दुसरी कास जातूंत पयली कास बंद आसा । 
हें प्राण उर्जा भांडार तातूंत खूब वेळ मेरेन आसता , हांगा मेरेन पिकले उपरांतय । 
देखून हो एक सजीव आहार । 
जो मनीस हें मास खाता तो हें विखूच खाता आनी वांगडाच न्हयकारी उर्जा लेगीत प्रत्यक्ष रुपान ग्रहण करता । 
ही उर्जा मुखार वचून हळूहळू कुडीचेर आपलो न्हयकारी प्रभाव दाखोवपाक लागता आनी व्यक्ती कांय दुयेंसांनी ग्रस्त जाता । 
नशे खातीर व्यक्ती हिंसात्मक लेगीत जावं येता । 
मणिपूर चक्राचें मुखेल तत्व अग्नी आनी सोरो जो स्वता अग्नी तत्व आसा मणिपूर चक्राक पुरायपणान काबार करता । 
वांगडाच अनाहत चक्र हळूहळू आंवूळटा जी आपले भितर ( स्वताक ) एक भयानक स्थिती । 
हळू - हळू मणिपूर चक्र आंवुळपाक लागता जो पोटा संबंदींच्या कांय त्रासांक जल्म दिता । 
देखून बरी भलायकी आनी एक बरो रेकी चॅनल निर्माण करपा खातीर नशे पसून पयस रावल्यार बरें । 
हें आम्ल आमचे कुडींत जायत्यो पिडा उत्पन्न करता । 
हे तरेन चॉकलेट भुरग्यांचें सगल्यांत चड लुकसाण करता । 
आज्ञा चक्र , अनाहत चक्र , मणिपूर चक्र आनी फिग्द आनी हाचे भायर पुल्मांव बी हाचीं केंद्रां आसात । 
हे - फिवरीचो संबंद तकली , नाक , दोळे , आनी स्वासमार्ग हांचे कडेन आसा । 
नाक व्हांवप , दोळे वले जावन दुकां येवप , तकली जड उरप आनी सेगीत शिंको येवप हीं हे फिवरीचीं मुखेल लक्षणां । 
चड करून न्हिदपा वेळार ही पिडा वाडटा , परत परत तान लागता । 
टॉन्सील सुजतकच कानांनीय दूख जाता तशेंच आयकुपांत बादिकार जाता । 
एडॅनॉयडाची पिडा चड करून भुरग्यां मदीं मेळटा । 
अशें जाता कारण की थंडेन मासपेशी मातश्यो आंवुळटात । 
कडी वा सूप वा चपाती आसूं हातूंत 25 ते 100 ग्राम मेरेन मेथी घालून खाल्ल्यान गोडेंमूत नियंत्रीत करूं येता । 
सगले जिनस एक बाराबर खावप समा न्हय । 
संधिवात दुयेंस चडशें हळू हळू सुरू जाता । 
अस्थिसंधी दुखीचीं लक्षणां चड करून बायलां मदीं पळोवपाक मेळटात । 
संधिवात दुयेंस चडसो 40 वर्सां परस वयल्या दादल्यांक जाता । 
बायलां मदीं हें दुयेंस उणें पळोवपाक मेळटा । 
मणिपूर चक्र , फिग्द , प्लिहा , आज्ञा चक्र , विशुद्धी चक्र , बी केंद्रांचेर चड वेळा मेरेन रेकी दिवपाक जाय । 
हीं विद्यूत ल्हारां बरो आनी वायट दोनूय तरांचो प्रभाव घालतात । 
सुमार 21 दिसांनी हांव एकदम बरें जाल्लें । 
कांय लोक गरमेच्या मोसमांत जेवण उणें करतात , जें भलायके खातीर लुकसाण करपी थारूं येता । 
सालाद , ताक , बी हांचें सेवन करात । 
मोसमी फळां जशीं - काळींग , काकडी , चिबूड , बी हांचे सेवन करात । 
भोंवडे वेळार ताजीं फळां , रोस , ग्लुकोज आनी उदक हांचो चड वापर करात । 
जंय मेरेन जमता , चड गरमे पसून पयस रावात , कारण आमचे कुडी 35 डिग्री परस चड तापमान जाल्ल्यान लुकसाण जाता । 
मतींत दवरचें की गादी चड घट आसची न्हय वा मोव । 
पूण हाचे बाराबर रक्तोदक आमचे केंस चिकचिकीत करून धुल्लान घाण करतात । 
बारीक आसचे परस भलायकेवंत आसप चड गरजेचें । 
अशें न्हय की वजन उणें करप हें एक कठीण काम । 
वांगडाच जर केन्नाय चड चरबी घेवची पडली तर मतींत दवरूंक जाय की तातूंत कॅलरींचें प्रमाण उणें आसचें । 
बटाट , शीत , पाव , कड्डण , साकर आनी ल्हायो हांचें सेवन करचें न्हय । 
उणें कार्बोहायड्रेट म्हणल्यार उणे तंतू घेवप कुडी खातीर लुकसाण करपी । 
देखून हो आहार त्या लोकां खातीर बरो जांचे कुडींत कॅलोरी , चरबी आनी कार्बोहायड्रेट हांचें प्रमाण चड आसा । 
हाका लागून ती तुमचें काम योग्य तरेन करतली । 
पूण दोतोर हे विशीं वेगळेंच मत दवरतात । 
डॉ । कांचना प्रमाणें , फिजियोथॅरपी हो एक तरेचो उपचार जातूंत साबार तरांचे शेक आनी व्यायाम हांचे वरवीं दुयेंतींचेर उपचार करतात । 
आमी मानतात की दर एकल्याचो स्वताचो जायेस आसता देखून आमी पयलीं दुयेंतीची शारिरीक तपासणी करतात मागीर ताचे प्रमाणें व्यायाम आनी उपचार करतात । 
आंवाळो केंस चकचकीत आनी भलायकेवंत करता । 
जर समस्या खूब आसा तर जंय जंय चड खरड आसा थंय थंय कापूस सॅवलॉनान भिजोवन लायात । 
दिसाक एक फळ आनी दूद हांचें सेवन मुजरत करात । 
तुमचे पिसीक लेगीत आहार मुक्त सुवात करात । 
वाजेल्यांत जाल्यार हें शक्य आसा की स्वताक व्यस्त दवरपा खातीर तुमी जेवणा वटेन धांवतलीं । 
सारकें आसा हें इतलें सोंपें न्हय । 
तुमी निराशा आनी एकमुळेपण अणभवतात । 
हाका लागून खोशी , आंगार कांटो हाडप आनी पुराय रुपांत खोस दिवपी अणभव मेळटा । 
मतींत दवरचें की तुमी चड वेळा खातीर एकमुळी आसची न्हय , नाजाल्यार हाका लागून तुमची भूक काडटली । 
देखून एक वाटी सूप , सालाद वा कांय फळां हातूंत तुमचें काम भागयात वा घर सोडचे पयलीं रातचें जेवण जेवात । 
आमचे भितरले चडशे लोक ताणा पसून पयस रावपा खातीर टिवी पळयत जेवण जेवतात ही एक सुसेग दिवपी रीत । 
नितळ संडास मेळूंक नाशिल्ल्यान जर तुमी घाण संडास पळोवन नाक दामून आनी मूत थांबोवन बसून रावलीं , तुमचें मुत्राशय फुटपाची वाट पळयत रावलीं तर मुताचे नळयेच्या संसर्गा खातीर तयार रावात । 
हाचे पसून सुसेग मेळोवपा खातीर तुमचीं दोनूय तळटां गरम जाय मेरेन एकामेकाचेर चोळात आनी मागीर साठ सॅकण्ड मेरेन तुमच्या दोळ्यांचेर दवरात । 
ही सुकीच दवरात आनी सुती पॅण्टी घालात । 
योनीच्या संसर्गा पसून वाटावपा खातीर इतलेंच पुरो । 
भलायकेवंत काती खातीर द्राक्षांच्या बियांचें सत्व खायात । 
घरा येवन जर आमी सारके हात नितळ करिनात तर हे जिवाणू हेर वस्तुंकूय लागतात । 
हात वले करून शाबू लावन नितळ जाय मेरेन घांसात । 
तेन्नाच तुमचे हात पुराय तरेन नितळ उरतले । 
जर मास , नुस्तें , तांतीं , बी हांकां हात लायला तर हात शाब्बान मुजरत नितळ करात । 
जर तुमी मुळावो उपचार दितात तर अशें करचे पयलीं वा उपरांत तुमचे हात बरे तरेन नितळ करात । 
वांगडाच नितळ कोयराबल्लूय दवरात जाका लागून हात पुसून पेपर नॅपकीन तातूंत उडोवंक मेळचो । 
जूस भुरगीं , गुरवार बायलो तशेंच दुयेंती हांचे खातीर खूब फायद्याचो आसता । 
हाचे उपरांत सेगीत 50 मिग्राच्या हिसबान वाडयात । 
अशें केल्ल्यान लाबाच्या बदला लुकसाण जावं येता । 
कान नितळ करपा खातीर सदांच दोतोरा कडल्यान सल्लो मुजरत घेयात । 
लावडस्पिकर बी हांच्या खर आवाजा पसून पयस रावात । 
कान व्हांवप एक सादारण कागाळ । 
कान व्हांवप दुयेंस बरें जावपा खातीर लसूण , आलें , कांदो हांचें सेवन खूब उपेगी । 
भेड्डेपण उणें , मद्यम वा चड जावं येता , जें आयकुपाचे तांकीचेर आदारून आसता । 
गरमी बी दुयेंसाक लागून ( जल्मजात वा जल्मा उपरांत ) भेड्डेपण । 
हे तरेन तो वाठार जळटा । 
सादारण वाय जावप आपले भितर कसलेंच दुयेंस न्हय । 
पोट सकनळी आनी आंतकड्यो हांचे मदीं आसता । 
एका जाणट्या मदीं पोटाची तांक सुमार 1 फज ( 0 । 94 लिटर आसता । ) 
जेन्ना जेवण हातूंत येता तेन्ना हो रुगे परत पसरता । 
हाणें एसीड पम्प ( आम्ल स्रावाची मुखेल सुवात ) आडायतात । 
सकनळी एक लांब नळी आसता जी जेवण तोंडाचे मेकळे सुवातेर सावन पोटा मेरेन व्हरता । 
हातूंत आम्ल सकनळयेंत चड वेळ मेरेन उरता । 
येत्न करात की न्हिदचे आदीं सुमार दोन वरां पयलीं जेवात । 
हाचे उरफाटे ते जिनस जातूंत चरबी आनी प्रथीन आसता , उणी वाय निर्माण करता । 
तांदुळूच फकत एक असलो स्टार्च जो वाय निर्माण करपा खातीर जापसालदार आसना । 
घोळपी तंतूंची विभागणी आनी पचन ते मेरेन जायना जे मेरेन हे व्हडल्या आंतकड्यां मेरेन पावना , जंय पचनान वाय निर्माण जाता । 
हरशीं कांय लोक हो विचार करतात की तांकां चड वायेची समस्या आसा पूण खरें म्हणल्यार हाचें प्रमाण सादारण आसता । 
चडशे लोक दर दिसा 1 ते 3 पिंट वाय निर्माण करतात आनी दर दिसा 14 फावटीं वाय सोडटात । 
वारें गिळप पोटांत वाय जावपाचें एक सामान्य कारण । 
हे गजालीचेर लक्ष दवरात जर कानांत मूस पडत जाल्यार तो काडपा खातीर चिमटो वा गचकी हांच्या उपेगा भायर तातूंत थोडेंशें तेल गरम करून भरचो जाका लागून मूस वा दुसरी वस्तू बुडटली । 
जर दांत वा दाड हालना जाल्यार तातूंत रुपें भरून घेवप बरें । 
जर दांत हालता जाल्यार तो काडपूच बरें । 
बायलांचें दुयेंस ( धवें वचप ) दोन तरांचें आसता । 
पुश्टीक आहार , शुद्ध वायेचें सेवन धवें वचपाचें दुयेंस आडावपाक मजत करता । 
फळ आमचे भलायके खातीर सैमाची मोलादीक भेट । 
ही कातीची कांत वाडयता , सुर्याच्या घातकी किरणां पसून वाटायता आनी सुरकुत्यो आनी खतां आडायता । 
निर्मळ , मोव आनी दाग नाशिल्ली कात मेळोवप सोंपें । 
जर तुमी वजन देंवोवपाक सोदतात जाल्यार बरे तरेन देंवोवचें । 
सुरवात वेगान चलून करची । 
तशें डायटींग वा वजन देंवोवपाच्या हेर अभलायकेवंत तरांनी मुखार तुमचें वजन आनीक वाडूं येता । 
पूण हाका भलायकेवंत जावपाचें चिन्न मानूंक शकनात । 
चरबी बरी आनी वायट दोनूय तरांची आसता । 
चपाती वा दाळी वांगडा मातशें तूप खावपाक कांयच वायट ना । 
जशें चलप , पेंवप , मैदानी खेळ , बी हांचे वरवीं स्वताक तंदुरुस्त दवरप । 
कांय अभ्यासांनी सांगलां की दर दिसाक एक कोपा परस मातशें चड प्रमाण लेगीत बायलां खातीर कॅन्सर वा काळजा दुयेंसाचें कारण जावं येता । 
भलायके खातीर हुसको त्रास आनिकूय वाडयता । 
लिंबा वांगडा हाचें लोणचें करून वापर करात । 
कांदो काळजाची सुरक्षा आनी लांब पिराय दिवपा खातीर फामाद आसा । 
म्होंव एक सैमीक गोड पदार्थ । 
हेंच न्हय म्होंवांत « ए » , « बी - 1 » , « बी - 3 » , « बी - 5 » , « बी - 6 » , « बी - 10 » जिवनसत्वां आनी उण्या प्रमाणांत « सी » , « एच » जिवनसत्वां आनी « के » जिवनसत्व लेगीत मेळटा । 
हाचे भायर म्होंवांत लोखंड , फॉस्फोरस , कॅल्शियम आनी आयोडीन लेगीत मेळटा । 
म्होंवान रगत शुद्ध जाता आनी मोटेपण उणें जाता । 
शुद्ध म्होंव सुणें वास घेवन सोडून दितलें , पूण अशुद्ध म्होंव चाटपाक लागता । 
म्होंव गरम करून वा गोड , तूप , साकर , खडीसाकर , तेल , मास - नुस्तें , बी वांगडा सेवन करचें न्हय । 
म्हजो दुसरो अणभव , म्हज्या घरा कडेन एक मेस्त काम करता । 
हांव एक दोतोर । 
उपरांत हे तरेन धुंवराच्या तरेकवार शांती दिवपी , उत्तेजक वा शुद्ध करपी प्रभाव कळ्ळ्यात । 
ही धारणा तेन्ना सावन आयज मेरेन आसा की यज्ञा येवपी धुंवर वातावरणाक रोगाणू विरयत आनी शुद्ध करता । 
कसो प्रयोग करचो ? 
परमळ ( सुगंध ) चिकित्से खातीर एका बाटलेची गरज आसता जातूंत परमळीत द्रव भरून दवरात आनी वेल्यान ताचो परमळ भायर सरपाक बुराक आसचो । 
मातश्या वेळान ताचो वास घेत रावात । 
हो परमळ खंय मेळटलो ? 
गुरवारपणांत पयले स म्हयन्यां वेळार हाचो प्रयोग करचो न्हय । 
हाचो परमळ पानां पसून मेळयतात । 
गुरवारपणाच्या पयल्या पांच म्हयन्यां वेळार हाचो वापर करचो न्हय । 
हाचो परमळ खर आनी कापरा सारको आसता । 
हाचें मूळ तेल चड म्हारग आसता । 
देखून हाका हेर तेलां वांगडा मिस्तुराद करून वापर करतात । 
हाचो परमळ कापूर आनी वनीला सारकें आसता । 
हाचो परमळ म्होंवाळ आनी नारसीसमा सारकें आसता । 
हाचो परमळ उश्ण वा म्होंवाळ आनी संत्रा भशेन आसता । 
हाका लांब काळा मेरेन दवरचें न्हय । 
पैंपराचो परमळ हलको खर , उत्तेजक आनी गरम आसता । 
हाचें आंतरीक रुपान प्रयोग केन्नाच करचो न्हय । 
हाचो परमळ गरम आनी तीख आसता । 
हाचो परमळ कापराच्या गंधा सारको परमळीत आनी खर आसता । 
हाचो परमळ परमळीत आनी खर आसता । 
हाचो परमळ खूब खर , म्होंवाळ आनी कापुरा सारको आसता । 
परमळ मेळोवपाचो स्रोत - हाचो परमळ पानां आनी खांद्यां मदीं आसता । 
हलक्या वजनाचें हें तेल कुडीच्या मालिशा खातीर खूब बरें आसता । 
हाका काडपाक खूब चड वेळ लागना , कित्याकतर हाचे घट कट्ट्याक हातान काडप आसता । 
हाका सैमीक रुपान आनी अप्रकृयीत रुपान मेळोवप सोंपे आसता । 
जर हाका बंदच दवरत जाल्यार सुर्यप्रकाशा पसून पयस दवरून हाका एक वर्सां मेरेन सुरक्षीत दवरूं येता । 
2 पावंड तेला खातीर 28 पावंड गंवाची गरज आसता । 
हाची सामान्य भरसण 10 प्रतिशें आसा । 
हाचो गंध लेगीत खूब खर आसता । 
हें सैमीक संरक्षक । 
हातूंत जिवनसत्व खूब प्रमाणांत आसता तेच भशेन हातूंत ए आनी बी जिवनसत्व लेगीत मेळटा । 
मालिश करपाच्या नदरेन हें खूबच दाट आसता । 
लवण तेल एके तरेन मृत तेल आसता , जे परमळीत तेलांच्या गुणांक काबार करता वा उणे करता । 
हातूंत ए जिवनसत्व आसता । 
सौंदर्योपचारा खातीर लेगीत हें एक बरें तेल । 
हें तेल मालिशे खातीर खूब आदर्श मानतात । 
हातूंत सैमीक प्रथिनाचें प्रमाण 32 प्रतिशें आसता । 
मूळ तेलांक शुद्ध रुपान मालिशा खातीर प्रयोग करचो न्हय । 
तेल असलें आसपाक जाय जें सोंपेपणान काती भितर रिगूं येता । 
केन्ना - केन्ना उणें मुळाचें तेल चड प्रभावशाली आसता । 
व्हिटजर्माचें तेल , जें काती खातीर चड करून बरें आसता । 
लक्षांत दवरात , असो अणभव केला की तेलाचें उणें प्रमाण चड फायद्याचें । 
देखून जर « क » प्रतिशें तयार करप , जाल्यार पांच मिलिलीटर सहायक तेलांत क थेंब मूळ तेल घालतात जाल्यार ती प्रतिशें मिश्रण तयार जाता । 
जरदाळू तोंडा खातीर बरो आनी बरे तरेन सुकता । 
ताज्या स्वासा खातीर सगल्यांत बरें तेल मिण्ट आनी लिंबू । 
खूब उण्या जाणट्यां मदीं सर्वसादारण कात आसता जातूंत तेल आनी वोलसाणेचें प्रमाण सामकें संतुळीत आसता । 
देखून सामान्यपणान काळा वांगडा कात सुकता । 
कात सांबाळपा खातीर सामान्य फुलांच्या उदकाचो प्रयोग करात । 
चिनी माती आनी मुलतानी माती हांचो लेप बरो सिद्ध जाला । 
मिश्रीत कात - हे तरेची कात सुकी आनी तेलकटाचें मिश्रण आसता । 
सामान्यपणान असल्या काती खातीर बरें की दर एका भागाचो उपचार वेगळे तरेन करात । 
हे तरेच्या कातीचो रंग संतर्‍याच्या खूब पातळ काती सारको जावं येता । 
हे कातींत खाज येता आनी थर येत रावता । 
हे तरेची अकाळी जाणटेपणाचें कारण वत , वारें आनी खूबच खर हवामाना संबंदीत परिस्थिती आसता । 
सगल्या तरेच्या असंतुळीत काती खातीर जिरेनीयम संतुळण करपी तेल । 
हें दुयेंस तेन्ना जाता , जेन्ना व्यक्ती खूबच उणो आहार घेवपाक लागता । 
हाणें दुखी वांगडाच काम करपाचे तांकींत लेगीत खूब उणाव येता । 
फोड एक असल्या बॅक्टिरियाक लागून जाता , जे कातीच्या थराचेर सामके शांत आनी लुकसाण करपी न्हय अशें दिसता , पूण काती पोंदा संसर्ग पसरायता । 
फोड चडशें दोंको , भुजां आनी पोटा , हांचेर , बी चड आसता । 
खर ब्राँकायटीस कोणाकय जावं येता आनी चडशें कांय दिसांनी निवळ जाता । 
हाका लागून थर फुलता आनी स्वास नळयेचो मार्ग अशीर जाता । 
हाका लागून खोंकली येवप सभावीक । 
हाचे पसून स्वासाची नळी लेगीत चिड्डता , हड्डें आंवुळटा आनी वायेच्या मार्गांत दाब वाडपाक लागता । 
जेन्ना स्वर तंतू उकतो जाता तेन्ना हो दाब अचकीत आनी खुबूच वेगान भायर सरता । 
जेन्ना हागवण गंभीर रूप घेता आनी गुवा वांगडा रगत येवपाक लागत जाल्यार ताका पेचीश म्हणटात । 
हें भुरग्यां मदीं चड करून खूब पळोवपाक मेळटा । 
हाचे तीन मुखेल तरा सकयल दिल्ल्यो आसात । 
हे तरेच्या एक्जिमेंत कात फुटपाक लागता ताचेर खवळी जमता आनी खाज येवपाक लागता । 
ही झडणी जल्मजात वा ताचे उपरांतूय जावं येता । 
हो आपले भितर एक दुयेंस न्हय । 
वाय जावप एक लुकसाणा विरयत , पूण लजेची समस्या । 
पयलीं पांच दीस थकवो आनी जोर हांचो अणभव येतलो । 
परमो सगल्यांत बेगीन पातळपी लैंगीक संसर्गाचें दुयेंस । 
हें दादलो आनी बायल दोगांकूय जावं येता । 
हें दुयेंस चड करून लैंगीक संबंदांतल्यान पसरता । 
तंतूमय जिनस आनी उदक हांचें भरपूर सेवन करात । 
हें एक सामकें सादारण दुयेंस । 
हे तरेन शारिरीक आनी मानसीक प्रोत्साहन हांचो परिणाम अंतस्रावांत वाड शक्य आसा । 
जर शिस्नाची विफळटाय फकत केन्नाय जाता , वा फकत कांय वेळा खातीर आसता तर हे बाबतींत चिंतेस्त जावपाची कसलीच गरज ना । 
ही समस्या वयस्क जोडप्यांक चड सोंसची पडटा । 
ही दूख अयोग्य वातारणाचीय देणगी जावं येता । 
फाटीच्या कण्याचे मणी जोडपी सांद्यांक हानी जाता । 
हें दुयेंस मुखेलपणान मध्य आनी दक्षीण अमेरिकेंत मेळटा । 
बेजार जावप , घुंवळ येवप आनी दोळे , कान वा गाल हातूंत खर दुखूय हाचीं लक्षणां आनी प्रभावीत भागूय तांबडो जावं येता । 
हाचें मुखेल कारण उत्सूकताय आनी अवसाद जाता । 
दूख खूब खर आनी सोंसूं नजो अशी आसता आनी जरी ही एक सॅकण्डा परसूय चड ओडना पूण खूब बेगीन वयर सरता । 
लांब काळ मेरेन ही दूख थांबोवन थांबोवनूय उचकोवं येता । 
आंबट , भाजिल्ले - तळशिल्ले , तिखट जिनस टाळात । 
चड हुलोप पडल्यार एक पेलो थंड उदक पियेयात । 
हें सदांच दुयेंसा वेळारूच दिश्टी पडप , हें गरजेचें न्हय , पूण हें सेगीत वाडत रावता आनी थीर जाता । 
देखून उपरांत खूबश्यो समस्या उत्पन्न करूं येता । 
हें शक्य करपी उपकरण फकत हजार रुपयाचें । 
पोशणाची तांक वाडयता , रगत पातळ करता , कुडीचे भितरले भाग नितळ करता । 
जेवणा वेळार उण्यांत उणें उदक ( 100 मि । ली । ते 150 मि । ली । ) चेंच सेवन करात । 
जेवणा वेळार उदकाचें सेवन पचोवपी रस पातळ करता , हाका लागून पचन प्रभावीत जाता । 
संडास केले उपरांत रोखडेंच , खर वतांतल्यान आयले उपरांत कुडीच्या तापमान सामान्य केले बगर , व्यायाम आनी खर कश्ट केले उपरांत , जेवले उपरांत रोखडेंच आनी पयलीं , काळींग , चिबूड , पेर , सिताफळ आनी सामक्या गरम आहारा उपरांत आनी संभोगा उपरांत रोखडेंच उदकाचें सेवन मुजरत करचें न्हय । 
देखून 2 - 3 लिटर ( 10 - 12 पेले ) परस चड उदकाचें सेवन केन्नाच करचें न्हय । 
हाचो परिणाम म्हणल्यार हड्ड्यांत भितर रगत आनी वारें भरता । 
कशें वाटावप ? 
केन्ना - केन्ना हड्ड्यार प्लास्टर लेगीत करतात । 
जर तुमी इश्टा वांगडा कसरत करतले तर तुमची उमेद वाडटली । 
हाचीं मुखेल देख योग आनी स्ट्रॅचींग व्यायाम आसात । 
बारखूण ही एक कुडींतलें मळ भायर उडोवपाची क्रिया देखून खंयचीय वायट स्थिती येवची न्हय जाल्यार बारखूण थांबोवपा खातीर खर वखद घेवचें न्हय । 
शिंकपा वेळार नाकार लेस दवरुनूच शिंकूंक जाय । 
थुकप , संडास , बी असले सुवातांचेर करात जेय सोमतेंच उदक वा माती उडोवं येता । 
सगल्यांत पयलीं जेन्ना शीं खाल्ले वरी दिसत जाल्यार त्याच वेळार गरम उदकांत पांय दवरून गरम न्हाण घेवचें । 
गरम न्हाण घेवचे पयलीं एक पेलो उदक मुजरत पियेवंक जाय । 
बरे तरेन शिजले उपरांत हाचो अर्क गाळात । 
रुचीक सारकें लागना जाल्यार इल्लें मीठ , जिरें घालात । 
हे खातीर जोर येनाच फुडें सैमीक उपचार सुरू करचे । 
देखून सगल्यांत पयलीं पचन सारकें करूंक जाय । 
बायलां भितर हें दुयेंस व्यापक आसा । 
हो प्रयोग सकाळ सांज करप । 
एक चवथय वांटो उरतकच थंड करून दवरचो । 
दुयेंत परत परत थंड उदक पियेवंक सोदता असल्या दुयेंतीक हें वखद सामको लाब करता । 
सल्फर-30 : इल्लेंशें खाल्यारूच पोट भरता आनी फुगता । 
क्युप्रम-6 , 30 : हागवणी वांगडा पोटाच्या पेशींनी वळप । 
हागवण चड लागता पूण हागवणीक घाण वास येना । 
हागवण लागचे पयलीं दुखय बी ना । 
पावसाची थंडसाण लागता वा वलसाण आपलो परिणाम दाखयता । 
परत परत मातशें मातशें जाता । 
हागवणी वेळार दुखता , भुरगें आड्ड्यो मारता । 
भुरगें रडटा । 
असल्या दुयेंती भुरग्यां खातीर हें सगल्यांत बरें वखद । 
एलो-6 , 30 : पोटांत गुडगुडिल्ले वरी दिसता । 
हागवणी सयत रगत आनी मोडशी पडटा आनी दुखता । 
खूब घाम येता । 
बेशुद्ध लेगीत जाता । 
आर्सेनीक एल्बम-30 : दूख रातच्या वेळार वाडटा । 
जीब सुकता । 
जीब नितळ उरता । 
दुयेंती गरम आनी गोड जिनस खावंक सोदता । 
इतले मेरेन की आहार आनी उदक गिळपाक लेगीत त्रास जातात । 
मर्क कॉर-6 : सकनळयेंत जाळ आनी दूख । 
कितेंय गिळटना दुखता । 
नेजा-6 , 30 : ताळो बंद पडिल्ले भशेन आनी आडखळिल्ले भशेन दिसता । 
लक्षणां : - जेवले उपरांत वा जेवचे पयलीं ओंकारे येवप । 
तोंडांत उदक भरून येता आनी परत परत जीव वयर सकयल जाता । 
इपिकाक-3 , 30 , 200 : जीव परत परत वा चड वयरसकयल जाता । 
खोंकले उपरांत वा जेवण जेवले उपरांत ओंकारे येता । 
इथुजा-3 , 30 : जीव वयरसकयल जाता । 
भुरगें दूद पियेनाच फुडें ओंकता । 
पूण हाचे उपरांत दूख परत सुरू जाता । 
हाचीं मुखेल लक्षणां हे तरेन आसात । 
जेवले उपरांत दूख वाडप । 
दुखापतीचे सुवातेर खर जाळ पडटा आनी दुखता । 
वयरसकयल जाल्ले भशेन दिसप । 
दुयेंतीक मातशें काम केल्ल्यान थकवो आनी अशक्तताय आयिल्ले भशेन दिसता । 
रॅफेनस-3 , 30 : धेंकर येतात आनी अपान वाय भायर येना । 
दुखता आनी हुलप पडटा । 
सुरवातीक कुडकुडो खावन जोर येता । 
चॅलिडोनियम - मूळ अर्क : फिग्द वाडून सुजता । 
मळ काळो , पाचवो आनी धवो जाता । 
दुखता , बेचैनी जाता । 
मुतूंक लेगीत हळडुवें वा मातयेकोर जाता । 
दुयेंत उदक सोडून आनीक कांयच पियेवंक सोदिना । 
फिग्द वाडटा । 
दुयेंत सुस्त उरता । 
ही दूख हड्ड्याचे वा फाटीचे वटेन वाडटा । 
बेचैनी जाता । 
भंय दिसता । 
फिग्द वाडप लेगीत फिग्दाचें एक मुखेल दुयेंस । 
हें दुयेंस भुरग्यां सावन व्हडां मेरेन लेगीत जावं येता । 
पूण दुयेंती इल्लें इल्लें उदक पियेता । 
दुखूय बी जाता जी खोंकतना आनिकूय वाडटा । 
पोट फुलता । 
दुयेंत उजवे वटेन न्हिदूंक पावना । 
बेचैनी तशीच उरता । 
लक्षणां : - फिग्दा कडेन संबंदीत दुयेंसांनी हें एक भयानक दुयेंस । 
मुखामळ हळडुवें जाता । 
हाचो परिणाम म्हणल्यार दुयेंतीक मुतूंक गाड जाता । 
मुतूंक इल्लें इल्लें जाता । 
मुखामळ सुजता । 
तान लागता । 
मुतूंक परत परत जाता आनी कुडींतलें रक्ताचें प्रमाण उणें जाता । 
केन्ना केन्ना मूत थांबताय । 
परत परत मुतूंक जाल्ले वरी दिसता पूण मुतूंक जायना । 
एपीस-3 , 30 : मुतूंक एकदम गाड जाता आनी रगत भरसल्लें आसता । 
मुतांतल्यान मूत उणें आनी रगत चड येता । 
दुयेंत दुबळो जाता । 
मुत्राशय फुलता । 
मुतूंक खूब उणें जाता आनी मुतले उपरांतूय दुखता । 
केन्ना दुखय बी ना । 
दुयेंती किरकिरो जाता । 
उपरांत थुकये वा धरकला वांगडा रगत येवपाक सुरू जाता । 
दुयेंतीं सेगीत दुबळो जायत वता आनी ताका जोर लेगीत येता । 
खोंकत खोंकत घाम येता । 
शिंयाक लागून हड्डें जड भरून आयिल्ले वरी दिसता । 
दुयेंती खूब दुबळो जाता आनी जोर येता । 
मूत लेगीत दाट जाता । 
दुयेंती बेचैन आसता । 
खोंकतना जर धरकल येत जाल्यार सुसेग मेळटा । 
दुयेंतीक आताक वेळार हाचे धा पंदरा थेंबे परत परत गरम उदका वांगडा दिवपाक जाय । 
दुयेंती सेगीत खोंकता । 
स्वास घेवपाक आडखळ जाता । 
खोंकपाक दुखत जाल्यार । 
जोर येता । 
खोंकली येता । 
जीब लेगीत सुकता । 
तान खूब लागता । 
जोर येत रावता । 
देखून दुयेंती हळू-हळू स्वास घेता । 
दुयेंती उदक खूब पियेता । 
फायटोलॅक्स मूळ अर्क-3 : हड्ड्या सकयल वाय भरता । 
स्वास घेवपाक त्रास लेगीत जाता । 
दुखता । 
खोंकले वांगडा धरकल येता । 
दुयेंतीक दर वेळार मातसो मातसो जोर येता । 
दुयेंत उजवे वटेन न्हिदपाक सोदता । 
भंय दिसत रावता । 
असल्या वेळार पिडेस्त भियेता । 
हाचे भायर काळजांत दुखता लेगीत आनी दुयेंत बेशुद्ध लेगीत जावं येता । 
ताका स्वताक खुबूच दुख्खी आनी बेजार जाल्ले वरी दिसता । 
स्वास घेवपाक त्रास जाता । 
मरण मुखार दिश्टी पडटा । 
घुंवळ लेगीत येता । 
बेचैन आसता । 
दुयेंतीचें तोंड केन्ना तांबडें आनी केन्ना हळडुवें दिसता । 
हें दुयेंस तरणाट्या चलयां भितर चड जाता । 
कूड अशक्त जाता । 
लक्षण : - कसलेय तरेची दुखापत आनी अपघात हांकां लागून हाड मोडटा । 
ते सुवातेर सुपारे भशेन गांठ लेगीत निर्माण जावं येता । 
जाचीं लक्षणां हे तरेन आसात । 
तातूंत भयानक दूख जाता । 
ताचें हड्डें आंवुळटा । 
फाटीच्या कण्यांत हे तरेची दूख जाता जसो कोणूय सुरी ओडटा अशी । 
खर दूख आसता । 
सांदे सुजतात । 
पांय आनी तकली हांचीं हाडां कुडीचो भार सांबाळूंक पावनात । 
खूबशे दुयेंत भुरगे अशक्त दिसतात अशें नासता । 
एक तें , जातूंत कॅल्शियमाचें प्रमाण चड आसता तांकां हाड वा म्हणटात । 
दूख येता आनी शांत लेगीत जाता । 
मनगट आनी बोटां बांदिल्ले भशेन दिसतात । 
आलुमॅन - 6 : जर भोंकांतल्यान घट गू येता आनी ताचे वांगडा थोडें रगत येत जाल्यार । 
केन्ना केन्ना बाग घेतल्यार लेगीत गू भायर सरता । 
खूब दुखता । 
आलुमिना - 6 , 30 : गू सोंपेपणान भायर सरना , नेट करचो पडटा । 
तातूंत खूब जळटा आनी दुखता । 
खर खाज येता । 
रगत लेगीत येता । 
खाज लेगीत जावं येता । 
हे चामखीळ जावपाचें मुखेल कारण गरमी वा गॉनोरिया हांचें वीख आसता । 
उपरांत नाक व्हांवपाक लागता आनी मातसो जोर येता । 
गळ्यांत खोंकले वांगडा धरकल लेगीत येवपाक लागता । 
भूक उणी जाता आनी तकली उसळपाक लागता । 
पूण केन्ना केन्ना ओपेरासांव लेगीत करचें पडूं येता । 
दुखापत जायत जाल्यार लेगीत हें दुयेंस जाता । 
ही कागाळ भुरग्यां मदीं चड आसता । 
आनी गळो उकतो जाता । 
सगल्यांत पयलीं शुद्ध वाय आनी पुश्टीक जेवण दोनूय मेळप गरजेचें । 
हड्डें ओडिल्ले वरी दिसता आनी तातूंत दुखपाक लागता । 
सुरवातीक सुकी खोंकली येता आनी पातळ फेंसाचें धरकल येता । 
खोंकली केन्ना पातळ आसता , केन्ना सुकी , केन्ना धरकल चड येता , केन्ना पातळ , केन्ना केन्ना फेंसाळ आनी केन्ना दाट । 
रोखडेंच पचपी जेवण घेवपाक जाय । 
जे लोक चड सोरो पियेतात वा कुडीन अशक्त आसतात , तांकां हें दुयेंस जाता । 
केन्ना केन्ना हो वेग 50 वा 52 जाता । 
दुयेंतीक हलकें जेवण घेवपाक जाय आनी पुराय सुसेग घेवपाक जाय । 
राग आनी भावनां पसून वाटावप आनी तामस जेवण टाळचें । 
डिझॉक्सिनाचें इंजेसांव वा वडी चड फायदो करता । 
मातशें काम केल्ल्यान थकव्याक लागून स्वास आडखळटा । 
पिडेस्तान पुश्टीक आनी वेगीं पचपी जेवण घेवपाक जाय आनी चड कश्ट करप सोडून दिवपाक जाय । 
लक्षणां : - नाडी वेगान चलप , तकली आनी हातपांय दुखप , पांडूरोग , प्लिहा वाडप , कोमा , बी हाचीं मुखेल लक्षणां आसात । 
दुयेंसा पसून वाटावपा खातीर पिडेस्ताक जेवणा उपरांत सुसेग घेवपाक जाय आनी उणें जेवपाक जाय । 
जर जेवणा उपरांत आताक येत जाल्यार ओंकप योग्य जातलें । 
कारण : - अजीर्ण , भंय , दुख्ख , काळीज पसरप , चड शारिरीक कश्ट करप , धडधडपाचीं मुखेल कारणां आसात । 
जेन्ना फातर ल्हान आसता तेन्ना तो सोंपेपणान मुत्राशयांत येता । 
हांगा मेरेन की ओपेरासांव करून फातर काडटकच लेगीत फातर परत जाता । 
दूख जांग आनी अंडकोशा वटेन वा पोटांतल्यान हड्ड्या वटेन वता । 
असल्या दुखीच्या आताका वेळार मूत दुखी वांगडा थोडें थोडें करून येता । 
तातूंत रगत येवपाक लागता वा मूत बंद जाता । 
फातर पडिल्ल्यान वा मुत्रपिंडा कडेन परतून आयले उपरांत दूख बंद जाता । 
पूण खर मिरसांग मसाल्याचें आनी आंबट खावपाचें टाळूंक जाय । 
भुरग्यांक न्हिदोवचें पयलीं मुतोवचें , न्हिदचे पयलीं उदक दिवचें न्हय , मास , विनाग्र , चेटणी , बी टाळचीं । 
दुयेंती अशक्त जाता । 
फिग्दाची सूज वा फिग्दाचो घाव ( ? ) दुयेंस भुरग्यां परस तरणाट्यां खातीर चड भिरांकूळ आसा । 
ओंकारो , रूच नासप , अशुद्ध उदक , बी हाचीं मुखेल कारणां । 
सगल्यांत पयलीं जाका लागून फिग्द सुजता त्या दुयेंसाची तपासणी करची । 
लिव-52 हाचे भायर , बॅटनीलमाची वडी लेगीत फायदो करता । 
दुसरे तरेचो फोड खोंकलेंतल्यान वा अचकीत जाता आनी उजवे वटेन दुखपाक लागता । 
जेन्ना पिडेस्त दावे कुशीर न्हिदता तेन्ना ही दूख वाडटा । 
निमणे कडेन कूड सुजता आनी पोटांत उदक भरता । 
हें दुयेंस 6 म्हयने ते 5 वर्सां मेरेन आसता । 
हे तरेचें दुयेंस लेगीत वेगान वाडटा , पूण प्लिहा चड वाडना , हड्ड्यो फुलतात आनी कुसतात । 
हातूंत दोळ्यांनी जाळ , खाज येता आनी उदक व्हांवपाक लागता । 
ही गजाल तकलेंत दवरात की कसलोय जीव पडत जाल्यार तो काडपा खातीर चिमटो वा सुयेचो उपेगा भायर तातूंत सांसवांचें तेल भरपाक जाय जाका लागून कीड वा दुसरी वस्त बुडून उरता । 
दूद उणें करपा खातीर क्लिनस्ट्रॉलाचो वापर करचो । 
प्राणवाय आसपा खेरीज लोखंडाची गरज तरेकवार जैवीक रासायनीक प्रक्रियां खातीर आसता । 
आयरन तांतयां , नुस्तें हातूंत खूब प्रमाणांत मेळटा । 
सी जिवनसत्व पोटांतल्यान व्हांवपी आम्ल हाची सोकणी वाडयता , पूण च्या , कुंडो , तंतू , फायटेट , फॉस्फेट , फिनाल रसायन हाची सोकणी उणी करता । 
हो उपचार त्रास दिवपी आनी खुबूच म्हारग आसता । 
जितलो आधुनीक कृत्रीम वखदांचो वापर वाडत वता , तितलोच एलर्जीचो प्रयोग लेगीत वाडत वता । 
नाडी क्षीण जाता आनी क्रियासंग ( शॉक ) आनी भंय दिसून मरण लेगीत येता । 
सकयल दिल्ले प्रयोग असल्या दुयेंती खातीर फायद्याचे । 
हो प्रयोग सकाळ सांज करचो । 
चडशे लोक सुखाची कल्पना करून सुसेगाद जीण मुखार हाडटात । 
हातूंत एक मोनें शस्त्र म्हणल्यार गोडेंमूत , जी भितरले भितर कुडीक पोकळ करीत वता । 
नेमान व्यायाम करून गोड्यामुता वांगडा कांय शारिरीक समस्या पयस दवरूं येता । 
दर मोसम काती खातीर आव्हानां घेवन येता । 
अश्या वेळार लोक उकत्या वतांत चड वेळ रावतात , जें मुखार सन एलर्जीचें रूप घेता । 
हें वत खूब बरें लागता , पूण हें खूब खर आशिल्ल्यान कात जळयता । 
जंय मेरेन शक्य आसा कात धांपून दवरात । 
तांबडे चरतें लेगीत दिसपाक लागता । 
हातूंत जाळ पडटा , मुखार सूज लेगीत येवं येता । 
बदलपी मोसमांत ह्यो समस्या चड पळोवपाक मेळटात । 
जांची कात चड सुकी आसता , तांकां खास जतनायेची गरज आसता । 
भुरग्यांच्या पुल्मांवांनी पावून हें एक प्रतिक्रिया तयार करता । 
भुरग्यां भितर हाचें निदान खूब कठीण । 
आनीक एक ट्युबरकुलीन तपासणीय करतात , जाचो रिपोर्ट 48 ते 72 वरां उपरांत मेळटा । 
भुरग्यां भितर जर हीं लक्षणां दिसत तर क्षयरोग जावं येता । 
अशक्त दिसप । 
खोंकली ( स्वास ) येवप आनी वजन वाडनासप । 
गाजर , मुळो , आपोलाचें फळ , बी हांचें सेवन दांत आनी हड्ड्यो हांचे खातीर फायद्याचें आसता । 
वांगडाच खाणा जेवणा कडेन लक्ष दवरप गरजेचें । 
खर वत आनी नेटाचें वारें हांचे पसून केंस वाटावचे । 
देखून वातावरणीय प्रदुशणा पसुनूय केंस वाटावंक जाय । 
केंस धुवपा खातीर कसलेच तरेचो शाबू वापरचो न्हय । 
भुरग्यां भितर अतिचंचळटाय ही भुरग्यां कडेन जोडिल्ली सामकी सामान्य स्थिती जी व्हड पांवड्यार दर 100तल्या 3 - 4 भुरग्यां भितर मेळटा । 
भुरगें कसलेंच काम आनी खेळ पुराय करूंक पावना । 
बसना फुडे हात - पाय हालयत रावात । 
भुरगें प्रस्न पुराय करचे पयलींच जाप दिवपाक सुरू करता । 
स्वताक एकदम थंड तापमाना पसून वाटावचें । 
चड चरबेचें , तेलकट आनी म्हावराक जेवण टाळचें । 
जेन्ना तुमचे कडेन जेवपाचो वेळ उणो आसता , तेन्ना तुमी बेगिबेगीन जेवण जेवतात , पूण हाचे पसून स्वताक वाटायात । 
पांच - धा मिणटांक लागून तुमी तुमचे भलायके कडेन खेळ करचो न्हय । 
केन्नाय सुस्ती आयल्यार उदक पियेवचें । 
पिराय वाडपा वांगडा जायत्यो भलायकेच्यो समस्या घेरो घालतात । 
पार्लरांत वचपा वेळार जंय मेरेन शक्य आसत , तुमचीच फणी , ब्रश , पीन , नेलकटर , तुवालो , नॅपकीन आनी गावन व्हरूंक जाय । 
पार्लरांतल्यान घरा आयले उपरांत तुमचे कपडे बदलात । 
हाचे भायर व्यक्‍तीचें खाण जेवण आनी कश्ट , बी हांचेरूय उदक पियेवपाचें प्रमाण आदारून आसता । 
उदक तोंड नितळ दवरता । 
एक बाराबर बेगिबेगीन खूब उदक पियेवचें न्हय । 
पेंवप हो एक बरो व्यायाम मानतात । 
गोड ऊस वा खाजूर हांचे पसुनूय तयार करतात । 
हें लेगीत कार्बोहायड्रेट , प्रथीन , लोह आनी कॅल्शियम हांचो बरो स्रोत । 
शिमला मिरसांगेंत दर 100 ग्रामांत फकत 20 कॅलोरी आसता पूण जिवनसत्व « ए » आनी « सी » हांचो बरो स्रोत । 
बीट हें एक तंतूमय मूळ आनी हातूंत बटाटा परस उणी कॅलोरी आसता । 
गरम उदक कात आनीक सुकी करता देखून खर गरम उदकाच्या प्रयोगा पसून वाटावचें । 
वता वटेन फाट करून बसात । 
मुखामळ आनी कूड हांचेर मसाज मुजरत करची वा करून घेवची । 
मुखामळाचे आनी उकते कातीक सुके हवे पसून वाटावन दवरची जाका लागून कात सुकूंक पावची न्हय । 
लग्ना उपरांत एकदम बायलांचे मानसीक स्थितींत खर बदल जाता । 
लग्ना उपरांत जापसालदारक्यो वाडटात । 
कुडीक गरमी दिवपाची ही सगल्यांत बरी तरा । 
वयलो थर असो आसचो , जो हवे वांगडा उदकाकूय थांबोवपांत सक्षम थारतलो । 
अशें तेन्ना जाता जेन्ना तुमची कूड रोखडीच गरमी सोडटा । 
हेंच घातकी वीख फकत 24 वरांनी मुखामळा वयले वायट दिसपी दाग अजापीत रुपान पयस करता । 
जिरें कातीच्या संसर्गा पसून वाटायता । 
जिरें पचना खातीर खूब उपेग पडटा । 
जिरें जंतुनाशक गुणांक लागून येवपी ग्रिपी पसून राखण करता । 
जिरें पोट फुगप , पोटांतली दूख , हागवण आनी ओंकारो आयिल्ले भशेन दिसप हातूंत जायतें फायद्याचें आसता । 
जिरें नाखूट आनी केंस घटमूट आनी चकचकीत करता । 
मलावरोधा पसून वाटावपा खातीर जिरें भाजून वांटात । 
हाची गरज केन्नाय पडूं येता । 
डॉ । मूर्ति म्हणटात की पिराये वांगडा आनी वेळा वांगडा चडशें हो सांदो झरता । 
तांच्या मता प्रमाणें 10 ते 15 वर्सां उपरांत तांकां परत बदलचें पडटा । 
आतां ताणें आपल्या जेवणांत कांय बदल केलो । 
सुखें आलें म्हणल्यार सूंठ , बडिशेप , व्हडली वेलची , बी मसाले लेगीत वजन उणें करतात । 
जेवणांत ते हाचो कांय तरेन वापर करतात । 
श्याम अग्रवाल फिट रावपा खातीर भलायकेवंत आनी संतुळीत आहार घेता , नेमान व्यायाम करता । 
तो सकारात्मक विचार करता , मेजून कॅलोरीज घेता , पूण खबर ना ताका कसली समस्या आसा की तरी लेगीत ताचें वजन वाडतच वता कित्याक ? 
जर पियेवपाकच जाय जाल्यार मन ताब्यांत दवरून पियेयात । 
हाका लागून खूब चड खावप करूं येता , चड करून कार्बोहायड्रेट्स आनी मिठाय हांची । 
खरें म्हणल्यार हाचे खातीर आमी केन्नाच तयार आसनात । 
आपल्या भलायके खातीर नेमान तपासणी करात । 
असल्या वेळार कुडीक शक्त दिवपी व्यायाम खूब गरजेचे कारण संधिवाता पसून वाटावं येता । 
हेंच कारण आसा की पिराय वाडपा वांगडाच हाड मोडणी जावपाचो भंय वाडपाक लागता । 
बरे तरेन खायात । 
कांय लोक स्वता कडेन खूब जागरूक आसतात । 
भविश्य चिंता , त्रास , ताण आनी भंय हांचे पसून पयस रावपा खातीर सदांच कितेंय ना कितेंय वाचत रावात । 
तुमची खाजगी कूड आनी मान्नें तुमचे खातीर पूर्ण सुरक्षीत करात । 
हाचे पसून वाटावपा खातीर तुमची सुरक्षा निश्चीत करात । 
तुमची सकाळ तुमचे खातीर नवो संदेश घेवन येता । 
हाचे खातीर ईसबगोलाचो वापर नेमान करात आनी जर चड आसा जाल्यार रातचें न्हिदचे पयलीं एक कोप गरम दूद पियेयात । 
वैजकी तपासणी नेमान करात । 
अपेक्षा पुराय जायना जाल्यार मन दुखी जाता । 
आमचे हांगा आतां मेरेन लोक हाचेर उपचार ना अशें मानतात जे मेरेन आधुनीक वैजकी विज्ञानांत हाचो उपचार खूब सोपो आनी खोस दिवपी आसता । 
तांचे म्हण्णें आसा की हे डिस्क रबरा वरवीं मोव आनी लवचीक आसता , जाका लागून ही स्पायन ( फाटीकण्याक ) लवचीकताय दिता । 
डॉ । शर्मा म्हणटात की मातशें वांकडेपण पिराये वांगडा पूणट बरें जावं येता , आनी हाचे खातीर जाय तितलो व्यायाम वा ब्रेसेस ( जॅकेट ) फावोशें आसा पूण जर पोंग चड आसत जाल्यार हें काळा प्रमाणें वाडत वता आनी पिडेस्त खूब विकृत स्थितींत पावं येता । 
वांगडाच शारिरीक रुपान लाचार लेगीत जावं येता । 
तो म्हणटा की जर वेळारच हाचो उपचार करना जाल्यार ही विकृताय भयंकर रूप घेता आनी पिडेस्त विद्रूप जाता चड वाडतकच दुयेंस क्रॉनीक जाता । 
हांगा मेरेन की कपडे बदलपा खातीर लेगीत हांकां मजत जाय पडटा । 
एक निसर्गोपचारक फकत एनिमा - पॉटाच्या साधन वरवीं चिकित्सा - काम सुरू करूं येता । 
फकत सादारण शेक केल्ल्यान लेगीत गू भायर सरपाक मजत मेळटा । 
त्या वेळार उदक भितर वचपा पसून रोखडेंच आडावंक जाय । 
दूख बंद जातकच उदक परत हळू हळू भितर घालपाक जाय । 
हाणें लेगीत दूख उणें जाता । 
खूबच अशक्त पिडेस्तांक सामकें न्हिदोवन एनिमा दिवपाक जाय । 
हाचे खातीर ही स्थिती उदक सोपेंपणान आडावपाक खूब मजत मेळटा । 
हाचे उपरांत उदक पावून गू सोपेपणान सोडयता । 
केन्ना केन्ना एनिमा दितना उदक आंतकड्यां भितर पावना । 
हाका वयर सकयल हळू हळू देंवोपपाक जाय । 
असल्या वेळार तर्जनी भोंकां भितर घालून गू काडपाक जाय । 
भोंक जेन्ना गरज आसतना चड फुलता , तेन्ना ताचो दाब मुत्राशयाचेर पडटा । 
भोंक आनी मुत्राशय हांचो घनिश्ट संबंद आसा । 
त्या वेळार उदकाचो प्रवेश लेगीत अशक्य जाता । 
असल्या वेळार गू बोटांनी भायर काडटकच एनिमा दिवपाक जाय । 
तातूंत 9 - 10 ल्हान ल्हान बुराक आसतात । 
एनिमा केन्ना टाळचें ? 
हाका लागून चामखीळ्यां खातीर खर दूख जाता । 
खरें म्हणल्यार जंय मेरेन शक्य आसत , एनिमा घेवप टाळचें । 
ताचो उपाय एनिमा न्हय । 
शक्य आसल्यार एनिमा पसून वाटावपाचें येत्न करपाक जाय । 
उपरांत तो भाग जेन्ना थंड उदकांत बुडयतात । 
निमाणे कडेन फकत थंड पट्‍टेचेर येवपाक जाय । 
50 वर्साच्या पिराये मेरेन ही समस्या आनी वाडटा । 
ही समस्या कोणाकय लेगीत जावं येता । 
जेन्ना भायर वता तेन्ना संडास सोदतात । 
हाचे खातीर वखदां , इंजेसांव , विशेश उपकरण आनी असंयमाचो उपचार करपा खातीर ओपेरासांवा लेगीत आसा । 
हाचे खातीर मजत लेगीत मेळूं येता । 
हाका कफ बरें करपी लेगीत मानतात । 
हे केंसांक दाट आनी भलायकेवंत लेगीत करता । 
कांय घरगुत्या साधनां वरवीं लेगीत बरे कंडीशनर तयार करूं येता । 
4 - 5 फावटी अशेच तरेन तुवालो भिजोवन बांदांत । 
हेंच कारण की फाटें फुटिल्ल्याची समस्या लेगीत जाता । 
केंस धुवपा खातीर गरम उदकाचो वापर करचो न्हय । 
येत्न करात की केंस सैमीक रुपांतूच सुकचे । 
तीं गरम दवरपा खातीर कसले कसले म्हण उपाय केले । 
पांय गरम उरचे म्हण गरम मोचे घालून रावचे । 
पांय नितळ दवरचे । 
खास करून जेन्ना तुमचे पांय सुके आसतले । 
कुडीचें तापमान , सामान्या परस 2 ते 4 डिग्री उणें जाता । 
इतलेंच न्हय , चलप अशक्य जाता । 
हाचीं लक्षणां - थरथरो । 
ल्हवू , आडखळपी आवाज । 
काळजाचो वेग , स्वास आनी रक्तदाब वाडप । 
जर खूब थकिल्ले आसत तर सुसेग घेयात कारण थकव्या वेळार स्वताक गरम दवरप खूब कठीण आसता । 
कूड गरम दवरपा खातीर कपडे खूब घालात । 
गुरवार बायलां खातीर दूद खूब फायद्याचें आसता , कारण हातूंत पोशक तत्वांचें फावोशें प्रमाण आसता । 
रेस्तरांनी जो मेनू मेळटा , तांचे पर्याय पळयात । 
दिसाचो उजवाड , असैमीक उजवाड ( कार्यालयांत लायटी वरवीं ) वा मोसमी गडबडी हातूंत आडमेळी हाडटात । 
हें फकत जागे आसतना न्हय तर न्हिदतनाय जाता । 
जितलें चड तुमी खातात , तुमी ताचे परस चड खावंक शकतात , हें एक सत्य । 
हें मातशें अशे तरेचें आसा : जर पोट ल्हान आसा तर तुमकां रोखडेंच भरिल्ले भशेन दिसता । 
एक आहारा उपरांतूय तुमचें पोट आंवुळटा वा पातळटा । 
एक उपाय हो की दरेके उंडये उपरांत चमचो वा कांटो सकयल दवरचो । 
नकारात्मक विचार पयस उरचे । 
नकारात्मक संवेदना जशे भंय , अवसाद , चिंता , पश्‍चाताप आनी राग चड खावपाक प्रेरीत करतात । 
एका वर्सा भितर दुयेंती स्वताचें 60 प्रतिशें परस चड वजन उणें करतात । 
म्हणटात की बरे भलायके खातीर बरी न्हीद खूब गरजेची । 
लक्ष दिवपा सारकी गजाल ही की परत परत जागरण केल्ल्यान अंतस्रावांची व्हांवणी प्रभावीत जाता । 
देखून जानेवारी वा जून म्हयन्यांतूय सांद्यां कडेन संबंदीत सफळ ओपेरासांव करूं येता । 
हे खातीर आपलो मेंदू आनी कूड हांचे भितर एकाग्रताय हाडून व्यायाम करप गरजेचें । 
व्यायाम करप हो म्हजो छंद । 
हाकाच लागून सकाळीं उठना फुडें सगल्यांत पयलीं व्यायाम करता । 
हो उपचार त्रासाचो आनी खूब म्हारग आसता । 
नाडी क्षीण जाता आनी शॉक आनी भंय हाका लागून मरण लेगीत येवं येता । 
बडीशेप भरभरीत वाटात , हाचें 6 ग्राम प्रमाण 400 ग्राम उदकांत , उदक 100 ग्राम उर मेरेन शिजयात , मागीर चिमटी भर सैंधव घेळोवन पियेयात । 
हो प्रयोग सकाळ - सांज करात । 
नाक आनी कान धांपून दवरचे । 
हें एक असलें दुयेंस आसा की जाचो पत्तो लागप सोंपें न्हय । 
हे तरेच्या सफळटायेचो दर 95 तें 97 प्रतिशें एक अदमास केला । 
तरी लेगीत सतत ताणान रावप तुमची भलायकी आनी खास करून काळजाची दुरुस्ती हांचे खातीर घातकी । 
ही दूख पयस करपाचे उपाय आयज आमी तुमकां सांगतात । 
हाचे खातीर तुमची जिणे रीत बदलची , योग्य वेळार न्हिदात आनी वयलेवयर कसरत करची । 
तांणी सांगलें की आमी तांकां जायते प्रस्न विचारले । 
आमी विचारलें की ते मुत्रपिंड दान केले उपरांत खोशी आसात काय ? जांचे पर्याय आशिल्ले , मात्तूय नात , खुबूच चड ना , मातशे मातशे आनी पुराय तरेन खोशी । 
हाचें कारण हें की हेर तरांनी जंय दुखी पसून मातसो सुसेग मेळटा , थंयच हातूंत शुद्धीर रावुनूय आवय दुखी पसून 100 प्रतिशें पयस उरता । 
बायलांची भलायकी बरी करपा खातीर कांय मूळ मंत्र आसात जे आपणावप फायद्याचें थारूं येता । 
तांबडी वायन खास करून स्तन कॅन्सरा खातीर घातकी । 
दुयेंती कडेन गजाली करीत दोतोर ओपेरासांव करतात । 
ही तपासणी सगल्याक सुलभ आनी फुकट मेळटा । 
जांबळो - शितळ , तांबडे कण वाडोवपी , क्षयरोग ना करपी तशेंच विवीधतायेचें प्रतीक । 
गाड निळो - थंड , पित्ताचीं दुयेंसां ना करपी , जोर ना करपी तशेंच शांती दिवपी । 
तरतरी , उमेद , स्फूर्त आनी थंडसाण हांचें प्रतीक आसता । 
संयम , आदर्श , परोपकार हांचें प्रतीक आसता । 
फोड लेगीत येना । 
निळें तेल लावप खूब फायद्याचें । 
तांबडो रंग धर्मान गरम आसता । 
हो रंग गरमी दिवपी आसता । 
हें जिरवण आनी ताकद हांचें सगल्यांत व्हड टॉनीक । 
फिग्द आनी प्लिहा हांची अशक्तताय पयस करता । 
तांबड्या तेलाचे गूण - 
दोन रंगांचो उणाव जाल्ल्यान हीं लक्षणां मेळटात । 
हे हवा शुद्ध करतात । 
1 । गरमी वाडप । 
2 । शीं वाडप । 
पिडेस्त सुवात गरम जाता । 
मूत चड जाता । 
आयुर्वेद प्रणालींत वाय , पित्त , कफ हांचोय तोच सिद्धांत आसा । 
पाचवो रंग वाये खातीर , तांबडो रंग कफा खातीर आनी निळो रंग पित्ता खातीर खूब समानताय दवरता । 
आयुर्वेदीक वैज जें दुयेंस पित्ता पसून तयार जालां अशें सांगतलो तोच सुर्याचीं किरणां आनी रंगाची तपासणी करपी वैज चड करून तांबड्या रंगा पसून तयार जावपी दुयेंस म्हणटलो । 
ते रंग हे तरेचे आसात - केसरी रंग , पाचवो रंग , गाड निळो रंग । 
बाटल्यो वयर मेरेन पुराय भरच्यो न्हय हें मतींत दवरचें । 
उपकार करून शुद्ध उदक भरपा वेळार बाटली चार बोटां रिकामीच दवरूंक जाय ( म्हणजेच तीन चतुर्थांश भागूच बाटली भरूंक जाय ) । 
हें आयोडीन वखदा परसूय चड गूण दिवपी । 
तांबडो रंग आनी हळडुवो रंग मिस्तुराद केल्ल्यान केसरी रंग तयार जाता । 
हें वखद पंदरा ते वीस दिसांनी तयार जाता । 
सूर्य आमचे खातीर उजवाड आनी उर्जा हांचो स्रोत । 
ही हवा फकत पांच ते धा मिणटांनीच तयार जाता । 
बारखूण हें दुयेंस न्हय । 
पूण एलर्जी , बारखूण , बी दुशीत धुंवर आनी धुल्ल हांचे पसून तयार जाता । 
उपरांत खाज येत रावता । 
हो उपचार लांब काळा मेरेन करपाचो आसता । 
ही गांठ घट जावन तातूंत सूज येता आनी दुखूंक लागता । 
हाका लागून ताळो फुलप , गळो फुलप आनी जोर बी येतात । 
तांकां भिरंडां म्हणटात । 
हाचें रूप , रंग फोडां भशेन आसता । 
हें ल्हान ल्हान धव्या पुळयां भशेन दिसता । 
कांय वेळा खातीर दुयेंतीचें लक्ष अचकीत काडून एकदम दुसरे वटेन व्हरूंक जाय । 
घोंट एका वेळार दोन वा तीन फावटीं घेवचे । 
हांचे मदीं कसले तरी खाशेले तरेचें गादये भशेन मास आसता । 
आपले हात वयर उखलचे । 
स्वास आडावन दवरचो तशेंच तोंड पाख्या वटेन करचें । 
भेंड आनी फाट हांचे दुखी खातीर सकयल दिल्ल्यो गजाली मतींत दवरूंक जाय - 
हांतरूण वा खुर्ची हाचे वयल्यान उठ्‍ठना ताकतीक करची न्हय । 
झटक्या पसून वाटावपा खातीर सामकें सुसेगाद उठूंक जाय । 
हीं लक्षणां सारकें जावपाचीं । 
हें शेकात आनी गरम दवरात । 
गरम करपा खातीर शेकपाची खूब गरज आसा । 
पोंवट्यांचेर मालीश सकयले वटेन करची न्हय मतींत दवरचें । 
हे तरेन एका फाटल्यान एक पोटली दवरीत वचात आनी शेकात । 
देखून दोळ्यांक हांगा थंय पळोवपाची संद मेळपाक जाय । 
सुर्याचीं किरणां चकचक करपी नासचीं । 
हो उपचार सेगीत तीन - स म्हयने मेरेन करचे । 
पूण हो उपचार कांय दीस करात । 
दोळे दुखता तेन्ना वा दोळे आयल्यार जेवणांत दोन - तीन दिसां मेरेन कांय खावचें न्हय । 
जे लोक कुडीन हलकें काम करतात तांणी रोखडेंच पचपी जेवण जेवपाक जाय । 
जेवण थंडसाणीन आनी चाबून चाबून जेवपाक जाय । 
कित्याक तर जेवण जितलें चाबून खातात तितलेच कुडीच्या भागांक जेवण पचोवपाक चड त्रास घेवपाक पडचे नात । 
जेवण चड गरम आनी चड थंड जेवचें न्हय । 
जेवणा मदीं वा उपरांत उदक पियेवचें न्हय । 
चड रुचीक आशिल्ल्यान चड जेवण करप भलायके खातीर लुकसाण करपी आसता । 
जेवण चड खर उज्यांत आनी चड वेळ शिजोवचें न्हय । 
खावपाचे जिनस सदां नितळ सुवातेर धांपून दवरपाक जाय । 
जेवण सदांच रोसाळ आनी चिकचिकीत आसपाक जाय । 
देखून उदकाचे नितळसाणीचेर लेगीत पुराय लक्ष दवरपाक जाय । 
तान दामून दवरची न्हय । 
हाचो निर्णय व्यक्‍तीन वेळा प्रमाणें स्वता घेवपाक जाय । 
रुचीचे संतुश्टी खातीर लेगीत कितेंय खावं येता । 
पोटाच्या अग्नीक चालू करपा खातीर काराथें , मेथी , कोडूलिंबू , आलें , मिरयां , बी कोडू पदार्थ आनी सूर्य न्हाण , व्यायाम , बी हांतल्यान पोटाचो मंद अग्नी पेट्‍टो उरता । 
ही गजाल लक्षांत दवरुनूच आहार आनी खावपाक पियेवपाक जाय । 
ह्या गजाल चड करून लक्षांत दवरात की गरमी ही जीण आनी थंडी हें मरण । 
फांतोडेर न्हिदून उठ्‍ठकूच निवळ उदक भलायके खातीर खूब फायद्याचें । 
जेवण जेवपा एका वरा पयलीं वा जेवण जेवपा दोन वरां उपरांत उदक पियेवप भलायके खातीर फायद्याचें । 
हातूंत चड तान लागप आनी भूक उणी लागप । 
रक्ताचे हागवणेंत अपचना खातीर जेवण चाबून खावपाक जाय । 
अशें केल्ल्यान जेवण बरे तरेन पचता आनी पचनशक्‍तीक जेवण पचोवपाक मजत मेळटा । 
अशें कांय दीस केल्ल्यान रक्ताचे हागवणेंत फायदो जाता । 
हें दुयेंस चिड्डावन उडोवपाक खूब फायदो जाता । 
जेवण बरे तरेन पचपा सारकेंच जेवण जेवपाक जाय । 
हो एक अजाप करपा सारको उपचार । 
हें जेवण बरे तरेन पचोवपाक मजत करता । 
फाटल्या पांच वर्सां सावन म्हाका केन्नाच जोर येवंक ना । 
जशें जेवण पचपा सारकें आनी सदां वेळार जेवतां । 
जर मुत्रपिंड उणें काम करता जाल्यार प्रजनन कार्यांत लुकसाण जाता । 
हे परिस्थितींत मीठ , तूप , तेल , लोणी आनी मसाले बंद करपाक जाय । 
हाचें उदक लेगीत पियेवपाक जाय । 
तो कचरो भायर काडचो होच हाचो उपचार । 
वांगडाच जेवण खूब बरे तरेन चाबून हळू खावपाक जाय । 
जेवणा वांगडा उदक वा कसलेंच दुसरें पेय पियेवचें न्हय । 
ताका बळजबरेन खावोवचें न्हय । 
अशें केल्ल्यान पिडेस्ताक खूब बेगीन सुसेग मेळटा । 
खर जोर एकदम देंवोवपाचो येत्न करचो न्हय । 
जे मेरेन भितरली सूज आनी संसर्ग पुराय तरेन नितळ जायना ते मेरेन मातसो तरी जोर भितर उरता । 
आंतर्‍यापयर्‍याचो जोर आपलो वेळ काडून बरो जाता । 
अशें केल्ल्यान शंबर अंशां वयलो जोर लेगीत सकयल देंवता । 
काळे कातीच्या बायलांचेर गाड तांबडो रंग चड बरो दिसता । 
सुती कपड्या भितर घाम सोकून घेवपाची तांक चड आसता । 
हाचो वापर खूब सोंपो । 
गुरवार , आंकवार , काजारी , म्हयन्याच्या दिसांनी वा मॅनोपॉझ हांचे उपरांत लेगीत बायलांच्यान हाचो वापर सोंपेपणान करूं येता । 
आमचे बरे भलायके खातीर बरी खावड म्हणल्यार पोशण हाची मुखेल भुमिका आसा । 
न्हिदपाचो वेळ थारायात । 
तुमचो न्हिदपाचो आनी जागो जावपाचो वेळ थारायात हें लक्षांत दवरात । 
तुमी एकूच वेळ न्हिदपा खातीर तयार दवरात हें बरें जातलें । 
पुर्विल्ल्या काळा सावनूच भलायकी आनी सोबीतकाय दोनूय मेळोवपा खातीर हाचो वेगळ्यावेगळ्या तरांनी उपेग करतात । 
आमी हाचो वापर करतात , तरी लेगीत हे वळखनात की हाचें वेगळें रूप जशें उदक , कातली , तेल आनी मलय सोबीतकाय वाडोवपा खातीर सगल्यांत बरो उपाय । 
हें पिरायेक आनी खर वताक लागून दिश्टी पडपी कुरूप दाग - खतां लेगीत पयस करता । 
हाचें गुपीत कितें ? 
हाणें तुमची कात दीसभर ताजी आनी तरणी दिसता । 
कूड - मन हांचो थकवो आनी ताण पयस करपा खातीर शेंकड्यां सावन हीच तरा वापरतात । 
जशें स्वास घेवपाक त्रास वाडटात पिडेस्त बिशाण्या वयल्यान उठपाक बांदून उरता । 
हो हल्लो केन्ना केन्ना खोंकपांत त्रासाची लाळेची खोंकली अचकीत काबार जाता । 
चांचणी करपा वेळार कांय गजाली मुजरत लक्षांत दवरच्यो । 
दोतोरा कडेन आपल्या गुरवारपणा संबंदीत कसलेय तरेचो प्रस्न विचारपाक लजूं नाकात । 
ताचे विशीं दोतोरा कडेन उलयात । 
हे तरेच्या परिस्थितीं पसून मेकळीक मेळोवपा खातीर कांय खाशेले तरेचे टॅस्ट करतात जाका लागून कसलेय तरी तरेन वाटावं येता । 
दर दिसा 8 - 10 वरांची न्हीद फावोशी आसता । 
सुसेग घेवप म्हणल्यार तुमी न्हिदुनूच रावचें अशें सारकें न्हय । 
कांय काळा खातीर तुमचो फ्रीज वा कोयराखाण धुकलून उडयात । 
एक गजाल लक्षांत दवरात की नाश्तो , दनपारचें जेवण आनी रातचें जेवण सारक्या वेळार खायात । 
वजन देंवोवपा खातीर लोक उपाशीं रावपाक सुरू करतात आनी हाचो प्रभाव तांचे भलायकेचेर पळोवपाक मेळटा । 
जर तुमी 18 वर्सां परस उणे आसात आनी वजनान चड आसात जाल्यार तुमी तुमचो दोतोर वा आहारतज्ञ हांचे कडेन संपर्क करात । 
ते तुमकां अशे तरेच्या भलायकेवंत आहाराची येवजण सांगतले जाका लागून भविश्यांत बरे भलायके वांगडा वजन वाडचें ना । 
खर डायटिंगाक केन्नाच तुमची भलायकी आनी वजन सारकें दवरूं येना । 
हें तुमचे भलायके वांगडा वजन लेगीत नियंत्रीत करपाक मजत करता । 
देखून हाचे गूण तिगोवन दवरपा खातीर हाका उकत्यार दवरपाक जाय आनी रोखडेंच वापर करपाक जाय । 
हें कातीचे सुकसाणी उपरांत खाजयतकच जाता । 
स्वेटर बी घालचे पयलीं कसलेय सुती कपडे घालचे । 
असल्या वेळार समस्या उबी रावता । 
मागीर सुस्ती आनी वजन लेगीत हाका लागून चड वाडटा । 
ह्या दिसांनी कोयराखाण खावपा पसून टाळपाक जाय । 
परिणाम मोटेपण चड पळोवपाक मेळटा । 
शिंयांत संसर्ग वेगान पसरता देखून गरज आसा दुयेंत लोकां कडेन चड वेळ रावचें ना । 
आयुर्वेदाचार्याच्या मता प्रमाणें हाची कात , पारंब्यो आनी दीख हांचे पसून कांय दुयेंसांचो उपचार जाता । 
व्यायाम कूड सांबाळपाक मजत करता । 
वांगडाच व्यायामाचो ताण , हुसको , उत्तेजना , ताण , बी पयस करून आमकां भलायकेवंत करता । 
एरोबीक व्यायाम तुमकां लवचीक , भलायकेवंत , सक्रीय आनी स्फूर्त दिवपी दवरता , ही शक्त आनी तांक लेगीत वाडयता । 
हाचे उदाहरण दंड मारप , वजन उखलप , बी । 
ताण काबार करून आत्मविस्वास वाडयता । 
धांवपाचे सुचोवण्यो : - जर पयलेच फावटीं धांवतात जाल्यार कांय दिसां खातीर कांय मैल हळू धांवात । 
हिचें उत्पादन लेगीत वर्सुकें आसता जे बीं घालतकच परत जाता । 
विज्ञानीक अशें मानतात की फुलावर खावन काळजाच्या आताका पसून वाटावं येता । 
फुलावराची रूच आनी पुश्टीक गूण वांचोवपा खातीर हें शिजोवन वा वाफ दिवन शिजोवपाक जाय । 
एक कोप गाजर वा संत्र वा तोमात हांचो रोस पिवं येता । 
एक कोप ताज्या भाजयांचो सूप लेगीत पियेवं येता । 
पिडेस्ताचे सोयरे आनी बरें मागपी जर हांकां अशें दिसत जाल्यार असल्या दोतोरा कडेन वचात जो मनोविज्ञानीक आसपा वांगडाच फोटोथिरेपिस्ट लेगीत आसता । 
हाचे खातीर केंस नेमान निवळ करप गरजेचें । 
उशें म्हेळें जावपा पसून वाटावपा खातीर तकलेर तुवालो बांदून न्हिदात । 
सोरियासीस नियंत्रीत करूं येता , पूण पूर्ण उपचार ना । 
पिडेस्ता मदीं एके खाशेले तरेचो थरथरो पळोवपाक मेळटा जातूंत पिडेस्ताच्या हाताचो आखाणो सेगीत तर्जनी बोट हे तरेन घांशीत रावता जशें की पिडेस्त गुळी करता वा माळ जपता अशें । 
न्हिदतना चडसो थरथरो काबार जाता । 
पिडेस्त परत परत लाळ गिळपाचो येत्न करता । 
उपचारा पयलीं वाटावपा संबंदीं सादूरतायेक सदांच म्हत्व दिवंक जाय । 
तकली उसळपा विशींच्यो सुचोवण्यो : - तांबडें चंदन उदका वांगडा वांटून माथ्यार लेप लावचो । 
1 । आपल्या कुडीचेर स्वताचें लक्ष केंद्रीत करतात । 
2 । स्वताचें लक्ष मनाचेर केंद्रीत करतात । 
केन्ना केन्ना ही दूख मान , उजवें भूज वा दांत आनी जबडो लेगीत आसूं येता । 
हाचेर एकूच उपाय आसा वाटावणी आनी नेमान काळजाची तपासणी । 
देखुनूच म्हणटात - भलायकेवंत दांत आसल्यार भलायकेवंत आंतकड्यो । 
आंवाळो , संत्रां , पेर आनी हेर रोसाळ फळां जशीं - लिंबू , मोसंबी , तोमात , बी जिवनसत्व « सी » चे स्रोत । 
जिवनसत्व « बी » खरें म्हणल्यार गंव , ज्वारी , दाळ , मको , भिकणां , दूद , बी हातूंत मेळटा , हाचो उणाव जाल्ल्यान दांतांच्या हड्ड्यांचेर सूज येवं येता आनी दांत - दाड दुखूं येता । 
ही कूड मासाळूय करता आनी जाणटेपण आडायता । 
अभ्यासाचो परिणाम म्हणून तांकां अशें समजलें की ही सामान्य अशी वनस्पत खुबूच व्हड प्रभाव घालता । 
जेवणा उपरांत सेवन केल्ल्यान हिरडो अन्न आनी उदक दोगांयचे दोश काबार करता । 
हो गरम , म्होंवाळ , जड आसता । 
पयलीं आमी सकाळीं उठ्‍ठाले आनी धां मेरेन न्हिदताले , पूण आयज आमी रातचे 12 ते 2 मेरेन जागे रावतात आनी सकाळीं उसरां मेरेन न्हिदतात । 
मानसीक कारणां आनी हुसके हांचे उपाय सोदात । 
तुमी वेळार न्हिदतले आनी वेळार उठ्‍ठले असो येत्न करचो । 
जर आमची न्हीद पुराय जावंक ना तर दुसर्‍या दिसा आमी पुराय तरेन स्वताक अभलायकेवंत अणभवतले आनी आमचे भितर आळस भरून रावतलो । 
जाता तितलें उकतेपणान हांसात आनी दुसर्‍यांकूय हांसयात । 
हांतल्यान ताण पयस जाता तशेंच नवी दिशा मेळोवपाची उमेद परतता । 
कुटुंबा वांगडा टिवी माळ , सिनेमा आनी सामनो पळोवचो । 
योगा वरवीं आमचे चेतन शक्तीचो विकास जावं येता । 
आमकां सैमीक उपचारा कडेन जोडपी योग एक असलो आगळो उपाय । 
केन्ना केन्ना अशेंय जाता की आमी नाचा वरवीं आमचे विचार व्यक्त करतात , हीच कला नृत्य थॅरपी । 
जे दुयेंती उकत्या मनान हांसतात , तांकां आनिकूय बरें दिसता । 
फकत मुखामळाच्योच न्हय जाल्यार जबडो , गळो , पोट हांच्यो मासपेशीय काम करतात । 
हांशिल्ल्यान कूड - मन हांचो संचार जाता आनी खोशीय मेळटा । 
हे तरेन आमचे कुडीक बरे तरेन प्राणवाय मेळटा । 
हे तरेन हांसप आमचे भलायके खातीर खुबूच फायद्याचें । 
स्वताचो विचार करात । 
कोणाक आमी कितली प्राथमीकताय दिली आनी कित्याक । 
सात्वीक आहार घेवचो । 
म्हणटात की « जशें अन्न तशें मन » म्हणचेच जे तरेचें आमी अन्न खातात तशेंच आमचें मन जाता । 
देखून जाता जाल्यार ताज्या , शुद्ध , सात्वीक आहाराचें सेवन करचें तशेंच एक संतुळीत आहार घेवचो । 
जेवण खूब चाबून खावचें तशेंच तें सारकें पचूंक दिवचें । 
गाड न्हीद घेवची । 
चड करून दर काम आमी फायदो वा पयसो हांचे खातीर करतात । 
खास करून तुमची उर्जा रचनात्मक कामांनी घालोवची जशें - नाच करचो , पदां म्हणचीं , चित्रकला करची । 
म्हणटात « चिंता ही चिते समान आसता » । 
देखून तुमच्यो चिंता आनी समस्या हांचें वर्गीकरण करचें , प्राथमीकताये प्रमाणें त्यो काडून उडोवच्यो आनी मन भलायकेवंत दवरचें । 
नशे पसून पयस रावचें । 
राग उकतावचो । 
तुळा वांगडा आपले भितरली शक्त जागोवची , शेणिल्लो आत्मविस्वास आनी निरशेल्ल्या मनाक आदल्या साध्या पसून पोशण दिवचें । 
मुखामळ , कपल , मान आनी हात हांची नितळसाण आनी सोबीतकाय हांचे खातीर आमी चंदन , पिठी , धंय , लिंबाचो रोस हांचो उपेग करूंक जाय । 
देखून हाचो उपेग आमी सदांच करूंक जाय । 
हें मिश्रण कात उजळपा खातीर अचूक उपाय । 
धंयांत संत्रां वा लिंबू हांचो रोस एक कुलेर घालचो । 
मेथी लावपाची चाल आधुनीक न्हय हाची आदीं सावन चाल आसा । 
केंसांची धवसाण लिपोवपा खातीर हाचो नियमीत वापर केल्ल्यान केंस धवे जावपाची प्रक्रिया मंद जाता । 
तकलेची मेल्ली कात काडून उडोवपांत मेथी मजत करता । 
नियमीत वापरिल्ल्यान केंस गळप आनी तुटप उणें जाता । 
केंस आनीक चड मोव आनी चकचकीत उरतले । 
गाड मातयेकोर रंग येवपा खातीर मेथी भिजयतना एक कुलेर काफीय घोळोवची । 
दोनूय स्थिती योग्य न्हय । 
मेथी काडले उपरांत केंसांक शाम्पू लावचो न्हय । 
उपचारांत वेळ लागता , देखून धीर धरचो । 
1.एनॉरॅक्‍सिया ( सामकें उणें खावप ) - सामान्य वजना परस 15 प्रतिशें वजन उणें जावपा भायरूय कोणूय व्यक्ती वजन उणें करपाचो येत्न करीत रावत जाल्यार तो एनॉरॅक्‍सियाचो पिडेस्त जावं येता । 
असले लोक खूब चड व्यायाम करून , स्वताक उपाशीं दवरून जेवण ओंकतात वा वजन उणें करपाचें वखद घेवन वजन उणें करतात । 
2.बुलिमिया ( जेवण ओंकप ) - पिडेस्त चडसो परत परत आनी भरपूर खाता पूण खाले उपरांत ओंकून उडयता । 
खरें म्हणल्यार हातूंत पिडेस्त खावपाक मानसीक आदार मानता । 
तो आपले इत्साशक्‍तीचेर ताबो दवरूंक पावना देखून खायत रावता पूण फोड आयिल्ल्यान उलटी करता । 
ही समस्या सदांची न्हय । 
म्हणजेच केन्ना पिडेस्त जेवण ओंकता तर केन्ना सामान्य खावंक लागता । 
जर आवय डायटींग करता तर तिचें पळोवन चलीय हे तरेच्या कृतींनी वांटेकार जावं येता । 
कांय लोक खडी , माती , खडू , कागद , गोबर सारकिल्यो वस्तू खातात । 
ही समस्या चड करून चलयां भितर मेळटा । 
तुमी कितें आनी केन्ना खातात हे गजाली कडेन लक्ष दिवचें । 
जेवणा बगर मेंदू आनी मानसीक तांक अशक्त जाता , हाका लागून बेचैनी जाता । 
लोकांक दिसलें की खंय तरी अशें कितें तरी आसा जाका बदल जाय आनी मागीर एक नवो बदल मुखार आयलो । 
लोक भलायकेवंत जेवणा वटेन आकर्शीत जाले । 
इंजेसांव मोटें भेंड बारीक करता । 
केन्नाच विसवा बगर अभ्यास करचो न्हय । 
दोळ्यांचेर पडपी ताणा पसून मेकळीक मेळोवपा खातीर हो एकूच एक उपाय । 
केन्नाच न्हिदून अभ्यास करचो न्हय । 
मतींत दवरचें की जंय तुमी अभ्यास करतात , थंय उजवाड जाय तितलो आनी योग्य आसचो । 
दोळे तरतरीत उरपा खातीर दोळे चोळपा पसून स्वताक वाटायात । 
पूर्ण न्हीद मुजरत घेवची । 
पयलीं पंदरा - वीस मिणटां हें वाचात । 
ह्या वेळार गरज आसा सकारात्मक विचार आपणावपाची । 
हलकें आनी पचपी जेवण जेवात । 
देखून चड मसाल्याचें , चरबेचें खावप टाळात । 
हाचे खातीर सगलो वेळ परिक्षे विशीं विचार करचो न्हय । 
भलायकेवंत खावप : - हर्बल च्या आनी काफी हांचे वांगडा सुकें खाण मुजरत घेवचें । 
च्या वा काफी हांचे सुवातेर सुपूय पियेवं येता । 
ताचे वांगडा एक पेलो दूद वा जूस घेवं येता । 
परिक्षे वेळार तुमी दूद हो विचार करून घेनात की तुमकां न्हीद येतली जाल्यार हाचे सुवातेर धंय , लस्सी आनी कस्टर्ड हांचें सेवन करूं येता । 
दीसभराक 6 - 8 पेले उदक पियेयात , कारण हें विखारी पदार्थ काबार करता । 
गोड जिनस उणे खावचे कारण हातूंत कॅलरींचें प्रमाण चड आसता । 
पिझ्झा आनी बर्गर हांचे पसून पयस रावचें । 
जाता तितलें भलायकेवंत जेवण जेवचें । 
हांतल्यान पोट भरिल्ले भशेन दिसता आनी न्हीद चड येता । 
सतत बसून रावपा खातीर न्हय । 
फ्री रॅडिकल्स हें तें रसायन जें पिराय वाडपा खातीर जापसालदार आसता हें लक्ष दिवपा सारकें । 
भुरग्यांचे योग्य मानसीक आनी शारिरीक वाडी खातीर तांकां कोयराखाण आनी प्रक्रिया केल्ले खावपाचे जिनस हांचे पसून पयस दवरूंक जाय । 
तरी लेगीत हालीं कांय खासगी इश्कोलांनी भुरग्यां खातीर खाशेले मेनू तयार करून आवयबापायक धाडटात आनी ताचे प्रमाणेंच डबो तयार करून धाडपाक सांगतात । 
हातूंत मुखामळ खतावल्लें वा कुरूप दिसूंक लागता । 
अतीनील किरणां हाचें मुखेल कारण जावं येता , देखून खर वत आनी प्रदुशण हांचे पसून दोळे वाटावप खूब गरजेचें । 
जिवनसत्व « ए » आनी « सी » हांचे उपेग करचो । 
दोळे जिवीतभर आमची देखरेख करतात । 
हाचे खातीर दोळे माती वा धुल्ल हांचे पसून पयस दवरचे । 
जर हीं दोळ्यांत वचत तर दोळे चोळचे न्हय । 
जल्मजात मोतिबिंदू : - जल्माक येवन लेगीत मोतिबिंदू जावं येता । 
दांत बरे तरेन नितळ करपाची तरा हे भशेन आसा - वयले दांत वयल्यान सकयल आनी सकयले दांत सकयल्यान वयर , भायर आनी भितर दोनूय वटांतल्यान दांत घांसचे । 
दांत घांसले उपरांत बरे तरेन घोंट घेवपाक विसरचें न्हय , जीब नितळ करची आनी हड्ड्यांची बोटान मालीश करची । 
हाचे भायर चड वेळा मेरेन उरपी दुदाचे दांत येवजणे प्रमाणें काडून उडोवपूय एक उपाय । 
रंग लावचे पयलीं तुमचे कुडीची मालीश करची । 
जंय मेरेन शक्य आसा पूर्ण हाताचें लुगट घालचें । 
मुखामळाचो रंग काडून उडोवपा खातीर शाबू बी हांचो वापर करचो । 
हाचे खातीर वटणें वापरचें । 
मैदो , पीठ , दूद घालून वटणें तयार करूं येता । 
वटणें रंग काडून उडयता । 
कृत्रीम रंगा पसून सगल्यांत चड लुकसाण कातीचें जाता । 
कांय लोक रंगांचे सुवातेर पिंजरीचो वापर करतात । 
विशेशज्ञांचो दावो आसा की जर सुरवातीच्या पांवड्यार सोद लागत तर दादल्यां मदीं हड्ड्याचो कॅन्सर 95 प्रतिशें मेरेन बरो जावं येता । 
4 - 5 फावटीं हेच तरेन तुवालो भिजोवन बांदचो । 
केंस धुवपा खातीर गरम उदकाचो वापर करचो न्हय । 
तीं गरम दवरपा खातीर खबर ना कितें कितें उपाय केले । 
अशें केल्यार बरें की शिंयांत पांय सांबाळून दवरचे । 
हालचाल लेगीत पयलीं परस खूब उणी जाता , जाका लागून लेगीत रक्ताचे घोळणेंत फरक पडटा । 
कुडीचें तापमान लेगीत गरमे परस खूब उणें जाता । 
गरम मेय घालून रावात , जाका लागून पांय गरम उरचे । 
मेय तेच घालात , जे पांय गरम दवरतात वांगडाच तातूंत वार्‍याची घोळणी लेगीत जाता । 
न्हिदतना मेय घालून न्हिदचे न्हय आनी मेय सद्‍दां बदलून घालात । 
पांय निवळ दवरात , चड करून जेन्ना तुमचे पांय सुके आसत । 
हळद एक खूब बरी जंतूनाशक तरा । 
हाचे भायर लेगीत हळद भलायके संबंदीं कांय हेर समस्यां मदीं लेगीत खूब फायद्याचें । 
पिरंगळटकच तूप वा तेल हातूंत हळद गरम करून लायात । 
अशें केल्ल्यान दांत चकचकीत आनी धवे उरतात । 
खर आसता हो करबेल । 
करबेल कुडीचे दुखी पसून मेकळीक दिता । 
तुमचे विचार सकारात्मक दवरचे आनी सक्रीय आसचे । 
तुमची कूड भलायकेवंत उरची , हाचे खातीर दीसभरांत तीन ते पांच फावटीं खाण खायात । 
उदक कुडीचे अनुपेगी पदार्थ भायर काडपाक मजत करता । 
वेळार नाश्तो मुजरत करात । 
भारतीय बायलांचें वजन लेगीत हे पिराये मेरेन पावतां पावतां चड करून खूब वाडटा । 
अशा वेळार हाडांचेर लेगीत खूब पेझ पडटा । 
संतुळीत आहार सगल्यांत गरजेचो भलायकी मंत्र हे खातीर आसा , कित्याक तर हे स्थितींत ती दोन व्यक्तीं खातीर आहार घेता । 
हाचो उपचार फकत ओपेरासांवा वरवीं करूं येता । 
वजन उणें करपा खातीर चरबेचे पदार्थ टाळप गरजेचें । 
जर वजन देंवोवपाक सोदतात जाल्यार कोयराखाणा पसून पयस रावात । 
तुमचे शारिरीक तांकी प्रमाणेंच व्यायाम करात । 
मागीर हळू हळू वेळ वाडयत वचात । 
ताचो संसर्ग बरे तरेन सारको करतात । 
ही सोंपी प्रक्रिया । 
फकत हातूंत दोन तीन गजाली लक्षांत दवरपाक जाय । 
तिसरें हें की सील सारके तरेन लायिल्लें आसत केन्ना मदीं सील तुटचें न्हय आनी हातूंत भितर संसर्ग परत जावचो न्हय । 
सकाळ सांज भूक लागता आसत आनी जेवण रुचीक आनी स्वादिश्ट लागत जाल्यार , तुमी भलायकेवंत आसात । 
नाखटांचो रंग तांबडो आसचो , पांयांचो रंग गुलाबी आनी कातीचो लेगीत गुलाबी आसचो , जाल्यार तुमी भलायकेवंत आसात । 
हो ( गू ) चिकचिकीत आसचो न्हय , सोंपेपणान भायर सरत , जाल्यार तुमची पचनक्रिया बरी जाता । 
परत परत थुकचें पडचें न्हय , तुमी परत परत ताळो निवळ करिनासत , घाम आनी गू हातूंत घाण वास नासत जाल्यार तुमी भलायकेवंत । 
भेंड बारीक , हड्डें रुंद , पोट वाडिल्लें आसचें न्हय , हड्डें मुखार , पोट फाटीं , जाल्यार तुमी भलायकेवंत । 
दांत , मोतयां भशेन निवळ आनी चकचकीत आसत , वयर सकयल नासत , जाल्यार तुमी भलायकेवंत । 
चड मचमचीत , मिरसांग मसाल्याचें , उश्ण , चड गोड , बी सारकिलें जेवण जेवचें न्हय । 
पिडेस्तांनी वेळचे वेळार भायरी लेगीत घेवपाक जाय , जाका लागून आंतकड्यांनी गू आडखळून उरचो ना । 
होच वेळ आसता , जेन्ना भुरग्यांक योग्य आहार दिवन तांची मानसीक आनी शारिरीक तांक वाडोवं येता । 
सालाद , धंय , ताक आनी कोंब काडिल्ले कड्डण आपल्या आहारांत मुजरत घेवपाक जाय । 
पदयात्रा , पासेय मारप , धांवप , व्यायाम , एरोबीक , योग - प्राणायाम , ध्यान , सायकल चलोवप खंयचेंय एक आपले जिणेंत निमाण्या खिणा मेरेन आपणावपाक जाय । 
ताक , सालाद , फळां , आंबट पदार्थ , ( चींच , लिंबू ) दूद वेळार सोंपेपणा प्रमाणें खावपाक जाय । 
लिंबू सालाद वा कोंब काडिल्लें कड्डण - दाळी वांगडा वा उदका वांगडा घेवपाक जाय । 
कोंब काडिल्ले कड्डण - दाळ जिवनसत्वाचें भांडार । 
हाणें भूक लेगीत वाडटा । 
न्हीद बरी येता । 
वेळान जेवण जेवतकच आहार पचपी अग्नीक वाय काबार करता । 
जठराग्नी मंद जाता । 
कूड गळसणपाक लागता । 
घुंवळ येवपाक लागता । 
तान लागतकच उदक मुजरत पियेवपाक जाय । 
जेवण थंड , भेळशेल्लें आनी सुकें आसचें न्हय । 
जेवणा पयलीं आनी उपरांत एका वरा मेरेन उदक पियेवचें न्हय । 
जेवण जेवचें पयलीं उदक पियेल्ल्यान जठराग्नी मंद जाता । 
भूक कडकडून लागना , पचन वेळान जाता । 
जेवतकच रोखडेंच उदक पियेल्यार पचन प्रभावी जाता , अपचन जाता , कफ निर्माण जाता । 
सालाद जेवणा पयलीं खाल्यार वजन आनी मोटेपण वाडना । 
आमची आहार यंत्रणा बसून जेवण जेवपा खातीर फावोशी आसा देखून उबें रावून जेवचें न्हय । 
सदांच थंड उदकान दर दिसा न्हावपाक जाय । 
चेटणी , लोणचें आनी पापड हांणी जेवणाची रूच वाडटा पूण हांची अदीकताय दुयेंसां निर्माण करता । 
खर उजवाड आनी चड टिवी , कम्प्युटर हांचे पसून सांबाळात । 
तापमान उणें आसता । 
भायर शीं आसता जाल्यार कुडी भितर उर्जा आसता , जें खाल्ले पदार्थ सोंपेपणान पचोवन कूड घट करता । 
गरम बिशाण्या वयल्यान सरळ भायर शिंयांत येवचें न्हय । 
हांसप - किटकिटप मनीस तेन्ना सुरू करता जेन्ना तो जल्म घेता । 
हांसप भलायके खातीर खूब फायद्याचें । 
जो त्रासांत लेगीत हांसता , ताका देव लेगीत मजत करता । 
हांसपाक जे लोक चामटेपणां करतात तांकां अभागीच समजूंक जाय । 
आंवाळो सी - जिवनसत्वाचो सगल्यांत व्हडलो स्रोत । 
कच्चे आंवाळे वर्साक 2 - 3 म्हयन्यां मेरेन मेळटात । 
नेमान आंवाळे सेवन केल्ल्यान मलावरोध पयस वता । 
सकाळचें आंवाळे गाळून तातूंत म्होंव घालून पियेयात । 
मेथी भिजयतना आंवाळ्यांची पूड 1 कुलेर तातूंत घालात । 
गरज ना जाल्यार रातचो मोबायल फोन स्वता पसून पयस दवरात । 
दादल्यां मदीं हड्ड्याचो कॅन्सर बायलां परस वेगान पसरता । 
कांय लोक धांवून , पेंवन वा व्यायाम करून लेगीत भलायकेवंत आसनात । 
खरें म्हणल्यार मेथी तेलकट केंसां खातीर सगल्यांत बरी । 
जर कोणाचेय सुके वा मोव केंस आसात जाल्यार मेथी फावोशी ना । 
हें मिश्रण दर तीन ते चार वरांनी लायात । 
दुसरी , वेगान स्वास घेतिल्ल्यान कुडीचे सगले भाग बरे तरेन काम करतात । 
येत्न करात की ह्या वेळार कांयच विचार करचे नात । 
खोल स्वास भितर घेयात आनी तो ल्हवू ल्हवू भायर सोडात । 
ही प्रक्रिया विखारी पदार्थ कुडींतल्यान भायर काडपाक खूब मजत करता । 
असल्या वेळार , भलायकेवंत आनी मोव कात राखून दवरप खरेंच व्हडली गजाल । 
परिणाम म्हणून कात मोव उरता । 
स्ट्रॅच मार्क उणे करता आनी सुळसुळीत लेगीत । 
कपडे चुरगळटात थंय केंसांची लेगीत वायट परिस्थिती । 
हे अवस्थे पसून वाटावपाचो उपाय लेगीत आसा । 
40 वर्सां उपरांत दोळ्यांची नेमान तपासणी करात । 
कोणाच्याय त्रासा कडेन वा दुयेंसा कडेन दोळे बंद केल्ल्यान समस्या काबार जायना जाल्यार वाडूं येता । 
हेंच कारण की दादल्यां परस बायलां मदीं तंबाकूचे वायट परिणाम चड दिसपाक लागतात । 
ज्यो बायलो धुम्रपान करतात , तांचे मदीं रजोनिवृत्ती लेगीत धुम्रपान करिनासपी बायलां परस बेगीन जाता । 
आधुनीक युगांत काम करपी बायलो आनी दादले हांचे मदीं सामान्यपणान हो त्रास सर्वायकल स्पॉण्डियोलायटिसान जाता । 
जर हे वटेन लक्ष दिना जाल्यार समस्या गंभीर जाता । 
सोरो पियेवचो न्हय आनी धुम्रपान करचें न्हय । 
हें सैमीक भलायकी टॉनिकाच्या रुपान काम करता । 
गाजर सेगीत सेवन केल्ल्यान मलावरोधा सारकें भयंकर दुयेंस लेगीत पयस वता । 
तेन्ना हें कुडी परस मनाक चड प्रभावीत करता , पूण असल्या व्यक्‍तीं खातीर आतां एक बरी खबर ही की हाचो उपचार जमूं येता । 
वात , पित्त , कफ हांचे विकार पयस करता । 
तुळस पचन यंत्रणा लेगीत बरी करता । 
असल्या वेळार आतां हें लेगीत शक्य ना की कम्प्युटराचेर काम करप बंद करप वा उणें करप । 
दोतोरांच्या प्रमाणें हाका लागून बोटां दुखतात आनी थरथरतात । 
दर 20 मिणटांनी , 20 सॅकण्डांचो विसव घेवन तुमचे पसून 20 फूट पयस दवरिल्ली वस्त पळयात । 
हाचे भायर , विसवा वेळार तुमच्यो पातकड्यो पिटपिटायत रावात । 
हो वायरस दादल्यां कडल्यान बायलां मदीं स्थानांतरीत जाता । 
ही बायलांचे भलायके कडेन जोडिल्ली गंभीर समस्या । 
वेळार उपचार जायना जाल्यार कॅन्सर जावं येता । 
उणे पिरायेंत शारिरीक संबंद दवरपा पसून टाळचें , एका परस चड सांगात्यां कडेन संबंद दवरचो न्हय । 
न्हिदचे पयलीं दूद पियेवचें न्हय । 
लक्षांत दवरात न्हिदचे एक वर पयलीं दूद पियेवचें न्हय । 
आनी हय , एक गजाल विसरची न्हय की हें दांतांचे दुखींत सुसेग दिता , पूण हाका एकूच उपाय मानचो न्हय आनी दोतोराचो सल्लो मुजरत घेवचो । 
मिरयांची पूड आनी पाव ल्हान कुलेर मीठ हाचें मिश्रण करून दवरचें । 
आंबट फळ बारीक दवरपाक मजत करता आनी हें वजन वाडपा पसून आडायता । 
काळीज शिरांनी फुंकणे भशेन रगत पम्प करता । 
स्वास घेवपाक त्रास वा स्वास फुलप , हड्ड्यांत दूख ( वा त्रास ) जावचे पयलीं , हाचे वांगडा वा हाचे उपरांत जावं येता । 
पोटाचें चड मोटेपण सिएडी जावपाचें मुखेल कारण । 
वेगान चलप , पेंवप , सायकल चलोवप वा हलके खेळ ( बॅडमिण्टन , टेबल टॅनीस , बी ) फायद्याचे आसतात । 
दुसरें , जेन्ना शक्य आसा तुमी ताण निर्माण करपी परिस्थिती बदलपा खातीर पावलां मारपाक जाय । 
ही सोंपी प्रक्रिया । 
फकत हातूंत दोन तीन गजालीं लक्षांत दवरपाक जाय । 
सकाळ सांज भूक लागता आसत आनी जेवण रुचीक आनी स्वादिश्ट लागता जाल्यार , तुमी भलायकेवंत आसात । 
हें चिकचिकीत आसचें न्हय , सोंपेपणान येतलें , जाल्यार तुमची पचन क्रिया बरी आसा । 
परत परत थुकचें ना , तुमी परत परत ताळो निवळ करिनात , घाम आनी गू हातूंत घाण वास येनासत जाल्यार तुमी भलायकेवंत । 
कमर बारीक , हड्डें रूंद , पोट वाडिल्लें नासत , हड्डें मुखार , पोट फाटीच , जाल्यार तुमी भलायकेवंत । 
दांत , मोतयां सारके निवळ आनी चकचकीत आसत , वयर सकयल नासत , जाल्यार तुमी भलायकेवंत । 
गू आनी वायेच्या वयलें चक्र सकयले वटेन व्हरता आनी मदलें चक्र तांकां सोडून दिता आनी तिसरें सकयलें चक्र गू आनी वाय भायर वतकच भोंक आशिल्लें तशें बंद करता । 
होच तो वेळ आसता , जेन्ना भुरग्याक योग्य आहार दिवन ताची मानसीक आनी शरिरीक तांक वाडोवं येता । 
थारायिल्ल्या वेळार योग्य खाणाजेवणान कूड भलायकेवंत आनी निरोगी उरता । 
जेवण जेवपा भायर जेन्ना भायले खावपाचे जिनस ताचे जिणेचो आहार जाता , तेन्ना ताका सैमीक रुपान मेळपी सगले खावपाचे जिनस सुरवातीक शिजोवन मुड्डोवन पाश्ताच्या रुपान वा फळांच्या रोसाच्या रुपान इल्लें इल्लें खावयत रावूंक जाय । 
उदक जाय तितलें पियेवंक जाय । 
चलत भोंवडी , पासयो मारप , धांवप , व्यायाम करप , ऐरोबीक , योग - प्राणायाम , ध्यान , सायकल चलोवप हातूतलें कितेंय एक आपले जिणेंत निमण्या काळा मेरेन आपणावंक जाय । 
ताक ( तक्र ) , सालाद , फळां , आंबट जिनस , ( चींच , लिंबू ) दूद योग्य वेळार सुविधे प्रमाणें खावंक जाय । 
लिंबू शिरो लवचीक करता जो काळजाचें दुयेंस आनी रक्तदाब नियंत्रीत करता । 
गोड , तेल - तूप , मसालो आनी कार्बोहायड्रेड « शीत आनी बटाट , बी » उणें केल्ल्यान वजन वाडना आनी मोटेपण येना । 
हाका लागून भूक खूब लागता । 
न्हीद बरी येता । 
जठराग्नी मंद जाता । 
कूड मोडूंक लागता । 
तांक काबार जाता , जाका लागून जेवण पचपाक कठीण जाता । 
जेवणा पयलीं आनी उपरांत एक वर मेरेन उदक पियेवचें न्हय । 
जेवचे पयलीं उदक पियेल्ल्यान जठराग्नी मंद जाता । 
जेवन रोखडेंच उदक पियेल्ल्यान पचन प्रभावीत जाता , अपचन जाता । 
कफ तयार जाता । 
आमचें आहार तंत्र बसून जेवपा खातीर उपेगी करपा खातीर देखून उबे रावून जेवचें न्हय । 
चटणी , लोणचें आनी पापड , वडी हातूंत जेविल्ल्यान रूच वाडटा पूण हाची अधिकताय दुयेंस तयार करता । 
तापमान उणें उरता । 
दूख , त्रास , मानसीक , ताण , घुस्मट आनी निराशा हातूंत भरिल्ली जीण सुखी दवरपा खातीर सोपो उपाय म्हळ्यार हांसो । 
हांसप भलायके खातीर खूब फायद्याचें । 
जीण म्हळ्यार हांसप हांसोवप । 
आंवाळो जिवनसत्व सी चें सगल्यांत व्हड स्रोत । 
मेथी भिजयतना आंवाळ्याचें चूर्ण एक कुलेर तातूंत घोळोवचें । 
तुमी सदांच भलायकेवंत आहार घेवचो । 
तुमी कोयरा खाण घेवपा पसून पयस रावात , कारण हें तुमचे काती खातीर बरें न्हय । 
हाचे भायर , ताज्या फळांचो रोस घेवचो । 
दूख ना करपी वखदां हो हाचो अस्थीर उपचार । 
तांकां एक , तीन वा पांच ग्राम ताजी लसूण वा तीन ग्राम लसणीचो रोस दिलो । 
जर तुमी येवपी काळांत आवय जावपाची आसात तर ही बातमी खास करून तुमचे खातीर आसा । 
वांगडाच दांत हालप , दांतांतल्यान रगत येवप , तोंडाची कोडसाण , तोंड आनी ताळो सुकप सारकिल्या आडमेळीं पसून वाटायता । 
80 प्रतिशें सूज तीन सप्तकांनी काबार जाता । 
ही स्थिती तुमचें पचन योग्य दवरता । 
खर व्यायाम केल्ल्यान एका वरा पयलीं एक पेलो कडक काफयेचें सेवन फायद्याचें , पूण दिसभरांत चार पेल्यां परस चड काफी पियेवची न्हय । 
इतलेंच न्हय , हातूंत कपडे रंगोवपी कॅमिकलांचो लेगीत वापर करतात । 
तुमी सैल कपडे घालचे जाका लागून कातीक रंग लागचो ना । 
हाका लागून तांका रंग लागचो ना । 
केंस आनी कात शाबू बी हातूंत घांसची न्हय । 
भाग दान करप म्हळ्यार कितें ? 
उदाहरणा खातीर , दोनांय भितरलें एक मुत्रपिंड ( कारण कुडीच्या कार्या खातीर एक मुत्रपिंड चलता ) , पाचक ग्रंथींचो भाग ( कारण पॅन्क्रियाटीक कामां खातीर अर्द्यो पाचक ग्रंथी पुरो ) आनी फिग्दाचो कांय भाग ( जो इल्लोसो कुडको तुमी दान करतात तो काळा वांगडा परत वाडटा ) दान करूं येता । 
आतां « मेंदू मरण » हाचे कडेन आमचो संबंद कितें ? 
हाचे खातीर पिराय , देश वा लींग हांची आडमेळी येना । 
मेल्ल्याच्या तकले पोंदा उशें दवरचें । 
हें फुकट करतात । 
दोळे काडपा खातीर स्टॅरायल ( जिवाणूं पसून पयस नितळ अशी ) विधीची रीत आपणायतात । 
कूड संतुळीत दवरपा खातीर अर्द वर व्यायाम पुरो । 
खोशी आनी दूख दोनूय स्थिती सादारण न्हय । 
हें मेंदवाच्या कामांक प्रभावीत करता जाचो परिणाम लोकांचे विचार वेव्हार आनी अणभव करप हातूंत पळेवंक मेळटा । 
सांगपाचो आशय हो की सदांच हांचीं लक्षणां एकसारकीं नासतात । 
उपचारा वेळार हे येत्न करतात , की व्यक्‍तीन वास्तवीक जीण धपक्या कडेन जोडून पळोवची न्हय । 
थंयच अनियमीत जिणेरीत लेगीत हाचे प्रभाव वाडोवपा खातीर जापसालदार जावं येता । 
पूण जेन्ना प्रतिरक्षण शक्‍त अशक्त जाता , तेन्ना जिवाणू व्हड वेगान वाडूंक लागतात आनी सादारण थंडी , जोर , बी दुयेंसां पातळटात । 
भलायके खातीर बरें पोशण खूब म्हत्वाचें । 
जिवनसत्व सी ( संत्रां , द्राक्षां , अनस , बी ) , जिवनसत्व ए ( तांतीं , दूद , कड्‍डण , बी ) आनी जिवनसत्व ई ( आपोल , जरदाळू , दुदी , चिकन , भाजयो , तेल , बी ) हीं भरपूर आशिल्लें अन्न दिवचें । 
हाचे बदला तांकां घरा भायर खेळपा खातीर प्रोत्साहीत करचें । 
जर दर दिसा आंवाळ्याचो वापर करीत तर हो रगत नितळ करता , जाका लागून काळीज भलायकेवंत उरता । 
भुरग्याचे हात नितळ दवरचे आनी तांकां दोळे चोळपा पसून आडावचें । 
हाचो पत्तो लागना फुडें उपचार करून घेवचे । 
गुरवारपणा वेळार खाणजेवण आनी व्यायाम , बी हांचेर लक्ष गरजेचें । 
स्वता कडेन सदांच पियेवपाचें उदक दवरचें आनी इल्लें इल्लें करून पुराय दीस उदक पियेत रावचें । 
गुरवारपणा वेळार दावे वटेन न्हिदपाचो सल्लो दितात जाका लागून भुरग्या खातीर रक्ताचो जाय तितलो प्रवाह उरचो । 
गुरवारपणा वेळार फाटीची दूख एक सामान्य समस्या । 
कारण साकर आमची प्रतिकार शक्त दुबळी करता । 
सादारणपणान बेचैनी वा भंय भलायके खातीर वायट अशें मानतात । 
पूण अमेरिकी संशोधकांनी एक आगळो सोद लायलो । 
निरशेवणेचे स्थिती पसून कोणूय प्रभावीत जावं येता । 
गू आनी पाद हांची घाण पयस जाता , हागवण बंद जाता , पाचक अग्नी खर जाता आनी परत परत हागवण जावपाची बंद जाता । 
हो मुरांबो खूब पुश्टीक आनी वीर्य वाडोवपी आसता । 
हाचें पुराय वर्स भर सेवन करूं येता । 
न्हिदतना आपोल हें फळ खूब चाबून चाबून खाल्ल्यान मलावरोध काबार जाता आनी सकाळीं पोट बरे तरेन साफ जाता । 
आपोल खावन घोंट घेवचो पूण उदक पियेवचें न्हय आनी न्हिदचें । 
आमचे भलायकेच्या क्षेत्रा खातीर ही एक वायट बातमी । 
चाबून खावंक जायना जाल्यार बारीक कुडके करून उदका वांगडा गिळपाक जाय । 
गांठी आनी बाय हांचे दुखींत हाची मालीश केल्ल्यान सुसेग मेळटा । 
हांचें गरजे भायलें प्रमाण मुता वरवीं मुत्रपिंडां पयस करून कूड नितळ आनी भलायकेवंत दवरतात । 
तुमकां फाटल्या 7 दिसांनी बारखूण आनी जोर ( जाचें कारण खबर नासत ) आयिल्लो आसत । 
तुमचें नांव आनी हेर सुचोवण्यांची नोंद करता । 
तुमचें रगत हेर लोकां खातीर सुरक्षीत आसा काय कितें हाचो पत्तो लावपा खातीर दोतोर तुमची शारिरीक तपासणी करतलो । 
ताची एचआयवी , हॅपेटायटीस बी आनी सी , हतीरोग , मलेरिया , बी दुयेंसांचीय चांचणी करता तें ( 4०C सावन 6०C ) हाचे मदीं रॅफ्रीजरेटरांत दवरतात । 
एक सामान्य बायल वा दादलो हांचे भितर 5 लिटर रगत आसता जातूंतलें 3 लिटर प्लाझ्मा आसता । 
प्लाझ्मा दान करपाची तरा ही पुराय तरेन सुरक्षीत आनी हें निपूण आनी प्रशिक्षीत लोक करतात । 
तुमचें वजन 50 किलो वा हाचे परस चड आसूंक जाय । 
दान करचे पयलीं 24 वरांनी खूब उदक पियेयात आनी दान केले उपरांत रोखडेंच जेवण जेवात । 
हें कॅन्सर आनी एड्स हे आडावपांतूय उपेगी मानलां । 
अभ्यास सांगता की तरणाट्यां भितर उच्च रक्तदाब , मोटेपण आनी काळजा संबंदीं दुयेंसां हांचो पांवडो वेगान वाडत आसा । 
दुबाव नासतना हो एक खूब हुसक्याचो विशय । 
हो दर 20 वर्सांच्या तरणाट्यां वटेन वेगान वाडटना दिश्टी पडटा । 
फकत कांय गजाली लक्षांत दवरपाक जाय । 
ते हाका वाय जावपाचे वा कसलेय हेर समस्येच्या रुपान पळयतात , पूण हें कळपा खातीर की खंय कसलीय समस्या येना , हें तीन रुपांनी समजूं येता । 
देखून खूब सादूर रावपाक जाय । 
म्हणल्यार जर 30 वर्साच्या पिराये उपरांत वैजकी नदरेन हाचो अदमास येत जाल्यार असल्या तरणाट्यांक 20 वर्साचे पिरायेंतूच ही समस्या जावं येता । 
रक्तदाब 130 85 परस चड जावप सारकें न्हय । 
तुमचे बडीचो इतिहास लेगीत तपासून घेवपाक जाय । 
हे तपासणे वरवीं हो अदमास लायतात की शस्त्रक्रियी वा वैजकी उपचार करपाक काळीज कितले झटके सोंसता । 
हातूंत दोन हेर तरांच्यो तपासणी लेगीत करतात । 
ही चांचणी व्यायामा मातशें पयलीं आनी रोखडेंच उपरांत करतात । 
हाची लेगीत तपासणी जाता । 
हाचो स्तर 0 ते 5 मेरेन आसपाक जाय । 
हाचे विरयत दोतोर साकरीचो थर , रक्तदाब , बी लेगीत तपासता । 
खरें म्हणल्यार हें कितें ? 
जर वेळार उपचार करीत जाल्यार स्वताक वाटावं येता । 
सुटयेच्या दिसा चड वेळ मेरेन न्हिदचें न्हय । 
न्हिदचे पयलीं हें थारायात की सकाळीं कित्याक उठपाक जाय । 
वातावरण शांत आसता । 
थंड वारें व्हांवता । 
कुडी वांगडा मन लेगीत बरें जाता । 
गरजे प्रमाण खावप म्हणल्यार हें न्हय की एक वस्त चड खावपाक जाय । 
अन्न जशें शीत , रोटी , पोळी , बी ह्यो खेळ आनी काम हांचे खातीर शक्‍त दितात । 
भलायकेवंत रावपा खातीर आनी बरे तरेन वाडपा खातीर चरबी जशें तूप गरजेचें आसा । 
हाचे खातीर जर तुमी रोटी , शीत , बटाट , अरबी , बी खायत आनी सादी साकर , गोड , साकर हांचे पसून मातशें टाळशात , जाल्यार बरें जातलें । 
जेवणा उपरांत गोड वस्त उणी खावपाक जाय आनी दूद , च्या वा कॉफी हातूंत उणाव वा मातूय साकर खावची न्हय । 
काम करपाक , शिकपाक , व्यायाम , दुयेंसा उपरांत पयलीं सारके परिस्थितीचेर पावपाक आनी वाडपा खातीर , इंधना वांगडा पोशणाची लेगीत गरज आसा । 
धुम्रपान करिनासप हें भलायके खातीर सगल्यांत बरें । 
ते निश्क्रीय धुम्रपान करपी जाता । 
सिगरेटी करपा खातीर दर वर्सा खूब झाडां कापतात ( तंबाकू तयार करपा खातीर लांकडां लासतात ) । 
वजन देंवोवपा खातीर लोक उपाशीं रावपाक लागतात आनी हाचो प्रभावा तांचे भलायकेचेर स्पश्ट दिश्टी पडटा । 
सदांच योग्य आनी भलायकेवंत आहार खायात । 
« भलायकेवंत आहार » फकत एकच नासता । 
पूण आतां भारतांत लेगीत हें खूब मागतात । 
भुरग्या मदीं मोटेपण तीन वर्सां पसून सुरू जाता । 
मोट्या भुरग्यां मदीं पचना संबंदीं समस्या लेगीत खूब आसात जशें अपचन , मलावरोध , बी हांची कागाळ आसता । 
मोटेपण कडक आनी संतुळीत आहारा वरवीं नियंत्रणांत हाडूं येता । 
मोट्या भुरग्यां खातीर उपचार लेगीत एक साधन । 
ए आनी सी जिवनसत्व प्रोविटामिनां ई , पी , बी 1 , बी 2 आनी बी 3 , बी लेगीत हे रंगीत भाजयेंत मेळटा । 
हें संसर्गा पसून लेगीत वाटायता । 
हातूंत सांगला की , लिंगीक रुपान सक्रीय लोकां मदीं दादल्यां मदीं बरी भलायकी चडशी हाचे वांगडा संभोग चड करून जोडिल्लो आसा । 
तेन्ना जेवण पुराय ऊर्जा वा एनर्जी दिवपा सुवातेर धुंवर वा वाय हातूंत बदलपाक लागता । 
जेन्ना ही मंद पडटा तेन्ना पुश्टीक तत्त्व सारकें पचयनात । 
कॅन्सर खरें म्हणल्यार कठीण दुयेंस , देखून हाचो उपचार फकत मुळां पाळांनीच शक्य ना । 
भुरग्यांक आनी किशोरां खातीर मोटेपण व्हड समस्या मानतात देखून मोटेपणा पसून हांकां वाटावपा खातीर कांय पालक आनी स्वता भुरगे लेगीत सांबाळून पांय दवरतात । 
जशें की तुमी बाजारांतले जो डब्यांतलो रोस पियेतात तो 100 प्रतिशें फळाचो रोस आसचो । 
जेन्ना गुरवार आसतात , तेन्ना पोट , कुले , स्तन आनी पांय हांचेर कोको बटरान रगडचें । 
जेन्ना मातशें सुकतलें , तेन्ना वयलेवयर चोळून निवळ करात । 
हातूंत संदेश घेवन वचपी आरएनए लिपिल्ले आसतात । 
आतां एलियोटा म्हणटा , हे खरें म्हणल्यार संदेशवाहक , जे पेशीं भितर संदेश पावोवपाचें काम करतात । 
ही पसरण काळ वता तशी वाडत वता आनी आऑर्टाचो अस्तर पातळ जाता ताणून बोमाड्या वरी फुलता । 
हाचे उपरांत योग्य उपचार शक्य आसा । 
चडशें पळोवपाक मेळटा की वेळ इबाडचो न्हय म्हणून , विद्यार्थी कोयराखाण खावप चड सोंपें मानतात । 
मेंदू बरो दवरपा खातीर भलायकेवंत आहार लेगीत खूब म्हत्वाचो । 
दिसांतल्यान मातश्या मातश्या अंतरान कितेंय खावं येता पूण हाचे खातीर भायलें कोयराखाण खावप मात्तूय बरोबर पर्याय न्हय । 
शारिरीक आनी मानसीक उर्जे खातीर पालक आनी बी जिवनसत्वयुक्‍त खावपाचे पदार्थ घेवपाक जाय । 
चड वेळा मेरेन उपाशीं रावचें न्हय । 
हाचे परस बरें की 5 ते 6 फावटीं ल्हान पुश्टीक आहार घेवचो । 
सकाळीं वाचूंक बसचे पयलीं खूब गरजेचें की तुमी बरो नाश्तो करचो । 
किशोरवस्था मुखेल रुपान 12 ते 19 वर्सां मदीं आसता । 
हरशीं फकत पांच प्रतिशें ताजे वाटाणे विकतात जाल्यार बाकीचे गोठोवन वा डब्याबंद रुपान विकतात । 
अशें हे खातीर कित्याक तर हो पुश्टीक आसता जो कुडीच्या उर्जा निर्माण करपी पेशींक आनी यंत्रणेक मजत करता । 
हें फॉलीक एसीड आनी जिवनसत्व बी-6चो लेगीत स्रोत । 
तेल , आंबसाण , मिरसांग टाळचीं । 
कांय दिसांनी सुसेग मेळटलो । 
हें चड करून त्या बायलां खातीर खूब फायद्याचें , जांकां म्हयन्याच्या वेळार खूब त्रास जाता । 
ही प्रक्रिया वतांत बादिकार जाल्ली कात काडपा खातीर आनी काती वयले दाग - खतां काडपाक आपणायतात । 
खरें म्हणल्यार , अभ्यासांत कुटुंबीक इतिहासा भायर तेलकट कात लेगीत मुमरां खातीर मुखेल रुपान जापसालदार आसा । 
ते आपलो राग उकतायतात वा ओगी रावन आयकतात ? 
जर हय , जाल्यार परत एक फावटीं विचार करात । 
मासपेशीं चरबे परस चड कॅलोरी जळयता । 
तांच्या मता प्रमाणें हाणें तुमची उत्पादकताय तर वाडटली , तुमच्या मदीं मानसीक आनी शारिरीक स्फूर्त वाडटली । 
कॅन्सरा बद्दल आतां मेरेन हेंच सांगतात की हें धनुशांतल्यान सोडिल्ल्या त्या तिरा भशेन आसता , जाका परत घेवूं येना असो । 
अशें खूबच उणें पळोवपाक मेळटा की कॅन्सर गंभीर रूप धारण करतकच पिडेस्ताक साथ दिता । 
सोदकरप्यांच्या मता प्रमाणें कॅन्सर पेशी जावपाचे वटेन वेगान मुखार एक सामान्य पेशी , जावं येता की परत सामान्य जाता । 
ही कार्यविधी प्रमाणें तीन तरेचे जावं येता । 
गुरवारपणा वेळार 40 ते 60 प्रतिशें बायलांचें भेंड दुखता । 
म्हयन्याच्या वेळार बायलांचें भेंड दुखप सामान्य गजाल । 
हाचो संसर्ग सामको वेगान जाल्ल्यान हत्ती रोग जाता । 
जर तुमचे वांगडा लेगीत अशें जाता , जाल्यार ह्या त्रासा पसून झगडपी तुमी एकलेच न्हय । 
तांचे भितर रक्ताचो उणाव नासून लेगीत , पूण तीं थकिल्ले वरी आसतात , चड चितूंक पावनात , तांकां बरे भशेन न्हीद येना आनी तांकां थंडी बारखूण रोखडीच जाता । 
हेंच न्हय , बायलां मदीं थायरॉयडाची आडखळ लेगीत चड आसता । 
दिसाक एक कॉफी पियेतकच आनी कॉफी पियेवची न्हय , कित्याकतर हाणें न्हिदेचेर प्रभाव पडटा आनी थकवो जाणवता । 
उठून भायर पासय मारात । 
फुगांव - हें एके तरेचें संसर्गीक दुयेंस । 
लक्षण - पिडे , ताक पयलीं मातसो जोर येता । 
जोर 2-3 दीस मेरेन आसता । 
जोर चडसो 1020 परस चड आसना । 
पिवपा खातीर सादें उदक वा दूद दिवचें । 
हातूंत खूब दुखता । 
कानांत थोडें चड भेड्डेपण आनी जडसाण येता । 
केन्ना-केन्ना दुखपाक लेगीत लागता वा खाज पडटा । 
हाणें तकली फोड वा कान दुखपाक लागता । 
जर चिकोल एकठांय जायत जाल्यार दोन - तीन दीस मेरेन सोडा ग्लिसरीन घालून चिकोल फुगोवन घेवपाक जाय आनी उपरांत चिमट्यान चिकोल काडपाक जाय । 
जल्मा पसून : - हें दुयेंस ल्हान भुरग्यां मदीं मेळटा । 
भुरग्यां संबंदीं : - हें भुरग्यां मदीं जाता । 
नवीन : - हें अंडग्रंथी वा उपांडाचे दुखी वांगडा जाता । 
हातूंत द्रव चड आसना वा आसत जाल्यार पोरणें जाता वा आपुणच बरें जाता । 
जल्मा उपरांत हेंच तरेचें दुयेंस पळोवपाक मेळटा । 
हात लायतकच लवचीक लागता । 
अंडकोशा लागीं उजवाड दिसत जाल्यार गांठी - भशेन ( फोड ) दिश्टी पडटा । 
सूज जेन्ना चड वाडटा तेन्ना लिंग चिड्डता । 
उदक काडपा खातीर ही क्रिया परत करची । 
मागीर पोती उकती करून जातूंत द्रव भरतात । 
उपरांत दुयेंस शांत जाता । 
हाचो बुराक इतलो शीर जाता की ताका वयर काडप अशक्य जाता । 
हाणें मूत मुत्राशयांत एकठांय जाता आनी तातूंत कुसपाक लागता । 
भुरगो न्हिदिल्ले कडेन अचकीत बोवाळ मारपाक वा रडपाक लागता । 
हें दुयेंस केन्ना केन्ना म्हयन्याच्या वा गुरवारपणांत लेगीत जाता । 
पोट निवळ करून मलावरोध आनी अजीर्ण हाचेर उपचार करचो । 
ही माळ चालूच उरता । 
खर मसाले , डुकराचें मास , साकर , च्या , काफी हांचें सेवन उणें वा बंद करपाक जाय । 
खरें म्हणल्यार खाज वा खोरोज कसलेंच दुयेंस न्हय तर एक लक्षण । 
मादी कीड दर दिसा एक वा दोन तांतयां कातींतल्यान भुंयार निर्माण करून घालता । 
केन्ना केन्ना खोरोज वा थंड पित्त जाता । 
जेन्ना ही चांवता तेन्ना खूब खर खाज येता । 
केन्ना केन्ना खाजयिल्ल्यान कात सुजता जाका लागून चरतें वा खाज तयार जाता । 
जोरा उपरांत खरड अस्थीर जाता । 
तकली हांगा थंय घुंवूंक लागता । 
15 - 20 प्वायण्ट जाल्यार सादारण गजाल । 
तान लेगीत चड लागता , तोंड , जीभ , ताळो हातूंत सुकसाण येता आनी कूड अशक्त जाता । 
अशें दिसता , जशें - पिन वा सूय तोंपता । 
उपचार - पिडिल्ल्या भागाक पुराय सुसेग दिवंक जाय । 
केन्ना केन्ना सुरवातीक एक हात आनी भूज हातूंत कडकडो येता । 
एक भूज कडकडले उपरांत ते वटेनचो पांय थरथरता । 
शेवटाक तकली , जबडें आनी जीब हातूंत । 
जेन्ना पिडेस्त उबो रावता तेन्ना ताची तकली आनी आंग मुखा वयले वटेन वांकता । 
केन्ना केन्ना ताका उबे रावतना कोणाचोय आदार घेवचो पडटा । 
मातशें भेड्डेपण येता । 
जेन्ना दुयेंस खर तरेचें जाता तेन्ना ओंकारो येवंक लागता । 
जर पिडेस्त शुद्धीर आयले उपरांत परत बेशुद्ध जाता जाल्यार समजूंक जाय की दुयेंस घातकी । 
हे तरेन केल्ल्यान स्वास बरे तरेन चलता । 
सोरो वा च्या हांचे अती सेवन घातकी । 
आयुर्वेद म्हणल्यार कितें ? 
आमचो आहार आनी विचार हांचो आरसो - आमची कूड । 
हीं लक्षणां शांत जाले उपरांत परत जागृत जातात । 
हो आमची माती , आमची संस्कृती आनी सैम हांचे कडेन जोडिल्लो सुरक्षीत उपचार - योग । 
हें अर्शजन्य कळ , दाह व दूख लेगीत पयस करता । 
हाचें सेवन मुखेल रुपान वृक्काश्‍मरींत चड फायद्याचें । 
हातूंत ताका लागून जावपी दुखी पसून मेकळीक मेळटा । 
हें मुत्रपिंडाची दूख आनी त्रास लेगीत पयस करता । 
जांकां परत परत मुतखडो जावपाची कागाळ आसा , कांय काळ मेरेन हाचें सेवन केल्ल्यान सदां खातीर मुतखडो पयस जाता । 
दिव्य केश तेल - हें केंसां खातीर अमृता भशेन । 
हें तेल अवेळार केंस धवे जावप , झडप , खरड , खरड पडप , बी थांबयता । 
हें चूर्ण पोट पुरायपण साफ करून निरशेवणी पयस करून कुडींत स्फूर्त हाडटा । 
म्हणजेच अर्द अर्द वर , एक - एक वर , दोन - दोन वरां उपरांत दिवचें । 
ही अशक्तताय आनी किरकीर पयस करता । 
ही गोड्यामुताक लागून येवपी थकवो , अशक्तताय आनी ताण सारकिल्या समस्यां पसून मेकळीक दिता । 
खूब तान लागप , परत परत मुतूंक जाल्ले भशेन दिसप , वजन उणें जावप , धुंवरट नदर , सणसणप , थकवो , कात , हड्ड्यो आनी मुत्राशय हांचो संसर्ग , दुयेंसांनी तुमचें रक्षण करता । 
हाचो काडो करून सकाळ आनी सांज पियेवचो । 
मेंदू शितळ दवरता । 
विद्यार्थी तशेंच मानसीक काम करपी हांचे खातीर सामकें बरें दर दिसा सेवन करपा सारकें , बुद्धी आनी स्मृती वाडोवपी उत्तम टॉनीक । 
दिव्य अमृत रसायन ( अवलेह ) - हें मेंदवाक पुराय पोशण दिवपी सामकें फायद्याचें रसायन । 
हें विद्यार्थ्यां खातीर आनी बुद्धिजिवीं खातीर एक उत्तम टॉनीक । 
1 ते 2 कुलेरां म्हणजेच 10 ते 20 ग्राम सकाळ सांज दुदा वांगडा वा चपाते वांगडा बी चटणे भशेन उपेग करूं येता । 
चरबी रुपांतरीत करून कूड घटमूट करता । 
हातूंत हें खूब फायद्याचें । 
हें वात ना करपी , बळ वीर्यवर्धक । 
हें दुयेंस जाणटेपणा पसून वाटायता । 
हो तिनूय ( वात , पित्त , कफ ) दोश समान करून दुयेंसां पयस करता । 
कूड निरोगी आनी घटमूट करपा खातीर शिलाजीत सगल्यांत बरें रसायन । 
रोगी बेचैन जाता । 
स्वर्ण भस्म तेजस्वी आसपा भायर एक सौम्य पदार्थ । 
हें इबाडिल्लें रगत शुद्ध करून काळीज पुश्ट करून मेंदू , स्नायू मंडळ , मुत्रपिंड आनी कुडीचे हेर भाग हांचेर एके तरेचो स्फूर्त दिवपी प्रभाव घालता । 
खोकली , कफ पयस करून कूड घटमूट करता । 
हो बळ वीर्य आनी ओज हांची वाड करता । 
हो प्रयोग सकाळीं उपाशी पोटार सगल्यांत बरो । 
चमेली आनी पेर हांची 5 - 5 पानां घेवन मातसो वेळ तोंडांत ल्हवू ल्हवू चाबडावचीं । 
भुरगीं वेगान स्वास घेवंक लागतात , म्हणजेच 40 स्वास - दर स्वास दर मिणटा मेरेन हाची दर वाडटा । 
हाचे उपरांत मोव रबर सक्शनान हो भायर काडचो । 
हाचो नेमान वापर केल्ल्यान तुमचे केंस सोबीत काळे दाट जातले । 
ताचे तकलेंत कोणेंय तरी उजवाडा किरणां सोडल्यात । 
कितें उलोवचें आनी कितें सांगचें हें ताका कळनाशें जालें । 
सामके उकते । 
तीन वर्सां भितर अनसांचें उत्पन्न मेळूंक लागलें । 
आयज गाडी - बंगलो आसल्या बगर कोण कोणाक मान दिना । 
आदीं बुन्याद आनी मागीर कळस म्हणटात तें आतां फाटीं पडलें । 
आयज पयलीं कळस आनी मागीर बुन्याद हें तत्वगिन्यान फुडें आयलां । 
कितेंय करून ताकता - भोगता तोच खरो शाणो उरता । 
खा - पी मजा मार , इतलेंच भरिल्लें ताचे तकलेंत । 
तो दुडवांकार आनी भाटकार न्हय । 
पूण आयज ताका तें खुबूच भव्य आनी सुंदर दिसूंक लागिल्लें । 
धर्म ? हय , धर्म । 
धर्म म्हटल्यार कर्तव्य । 
ही उमेद दिवाळे दिसांनी उणेंच पंदरा दीस तिगून उरता । 
तेच परी व्हडली दिवाळी लागीं पावता पावता म्हटल्यार आंगण शेणान सारोवंक सुरवात जाता । 
असल्या वेळार गप्प कोण बसत ? 
सून - पूत तर दोंगरार कितेंच सोडूंक तयार नासतात । 
कितेंय जांव । 
पळयत जाल्यार एक माकड ताळकांनी सुशेगाद बसून हांगा थंय पळेता । 
हो माकड त्या वडार केन्ना सावन येवन बसला हें कोण सांगतलो ? 
आपलो भाव सोप्यार ना तो पळोवन ताका कच्च जालें । 
आनी त्यो आयकतलो तरी कोण ? 
पूण तो बापाय मुखार कांयच उलोवंक शकलो ना । 
लग्ना उपरांत ताच्यांत बरोच बदल घडून आयिल्लो । 
पूण आतां सिरीलबाबून ताचे मातशें दोळे उकते केल्ले । 
आनी गंगा ? छे ! तें बाबळट ! शिकलें म्हण कितें जालें ? कोणा कडेन कशें उलोवं जाय तें कळूंक नाका । 
उलोवपाचो मान आपलो । 
देमू , तूं कसलीच काळजी करूं नाका । 
हांव आसां तुज्या फाटल्यान आनी एक काम कर । 
पूण कोणालीय केस हातांत घेतल्यार जीव वोतून काम करपी । 
ताचो आजो काय पणजो कोण तरी भेड्डो आशिल्लो । 
पूण शिकपाक हुशार । 
चवथी मेरेन तो पयलो आयलो । 
इतल्यांत तो आयलो । 
आनी कोण आयकनाच जाल्यार ताचें नांव बरोवन दवरतालो । 
पूण ताचे कडेन पेजाद अशें कांयच नाशिल्लें । 
गोंदू कोणा कडेन फट उलोवपी भुरगो न्हय । 
आनी तागेल्या फट उलोवपांत कोणालें कांयच लुकसाण जावपा नासलें । 
पोळी , उंडो ताका आपल्याक खा - खा म्हणटाली । 
पूण बुरशें । 
केंस सदांच विस्कटलेले । 
दोन दीस फुटबॉल आपल्याक जाय तसो नाचयलो , खेळयलो आनी ताची सवंय करून घेतली । 
तो धांवन घरा गेलो । 
हांगा ताका कसलीच आडखळ नासली । 
ताचो खेळ पळोवन सगळे खबरेकार अजाप जाल्ले । 
तांचे सुवातेर ताका दिसता तो कांपाला वयलो फुटबॉल ग्रावंड । 
गेम पळोवपा खातीर व्हडले व्हडले मनीस मुजरत आयिल्ले आसात । 
कोण कोण येवन आमगेर उलोवंक लागलीं । 
अळमीं जाल्ल्या घरांत कितें म्हुणोन रावतात तुमी । 
भुरग्या बाळांक घेवन खंय दुसरे कडेन वचून खोंप काडून रावात । 
अशें म्हणटकच आज्यान हो जागो घेवन हांगा खोंपूट काडलें आनी हांगा आयलो । 
« फाल्यां आयतार न्हू , फाल्यांच करतां । » 
देव मनशाक ताचें मन पळोवन धन दिता अशें म्हणटात । 
फाटल्यान पूत आनी बायल जोंत घेवन आयलीं । 
दुसरे दिसा बांदाक गेलो आनी खारीज निवळ करून उदक हाडलें । 
तांकां काम धंदो ना । 
हेर पिकावळ पिकोवनय पोट भरूं येता । 
तांकां बांय मारली तश्शें उदक मेळोंक जाय । 
फकत हात पांय मात हालोवंक जाय । 
पळयात भोगतले तुमी । 
शिगमो आयलो तसो दारा मुखार माटोव घालप , आंगण सारोवप । 
पूण आतां भशेन सोरो पिवन झगडी करिनाशिल्ले । 
दोन तीन किलोमिटर चलत वचून बस धरची पडटाली । 
गडगड थांबलेलो । 
चेडो कॉलेज शिकलो हाचो ताका अभिमान दिसतालो । 
हें ताका बरें भशेन खबर आसा । 
आनी तो उरप सभावीक । 
हुशार भुरग्यांक आपणाक कितलो नंबर मेळटलो , कितले गूण मेळटले हो हुसको आसता , जाल्यार हेरांक म्हजे फातर लागलो काय ना हो हुसको । 
आनी ताका लागून हो धुगधूग चड वाडला । 
जिणेचो प्रत्यक्ष अणभव नासल्यार शिकून लेगीत मनीस अज्ञानीच उरता । 
गंवडी आनी शिल्पी दोगूय फांतरांचेंच काम करतात । 
अशा वेळार कसबी मनीस ते जोडूंक शकता । 
कला आनी कसब हांचो लोकां खातीर एक उद्देश आसता । 
अचूक । 
हांगा रानां कापलीं । 
तरी पावस खूब पडटा । 
आतां तातूंत « पर्यावरण » हो एक विशय घेवपाक जाय । 
हांव आनी म्हजी घरकान्न । 
सांजवेळा बस सुटली । 
एक कारण आसता । 
जावन गेलो म्हणचे परस मरून गेलो म्हणप चड योग्य । 
सद्दां न्हिदचें आदीं पळोवचें , दोळे धादोस जावचे आनी मागीर सुस्त बरें न्हिदचें ! 
पसरो तसो घरा पसून चड पयस न्हय । 
काम जालें । 
जाणट्या मदीं आसना अशें न्हय । 
आवय - बापूय आपणाले सोयी खातीर थंय वचूं नाका - थंय भूत आसा , असो प्रचार करून भुरग्यांच्या मनांत भंय निर्माण करतात । 
पूण हें सारकें न्हय । 
भूत म्हणल्यार दुबळ्या मनाची कल्पना हें तांकां समजावन दिवपाक जाय । 
जिवशास्त्रांतलें हें एक व्हड आनी लांब अजाप म्हणपाक जाय । 
एक दीस एक बैल तळयेंत उदक पिवपाक आयलो । 
बैल उदक पियेवन गेलो । 
बेबकी आनीक फुगली । 
बायल मनीस । 
म्हाका हो देखाव विसंगत दिसलो । 
एकांकी मुखार रंगलीच ना । 
एक गावपी आसा । 
सांगता तेन्ना केन्नाय तो माचयेर चडून गावपाक तयार । 
गायत रावता । 
मन सैल जाता । 
हड्ड्यांत दुखप वो तकली फोड जावपा सारकेंच तें एक सादें दुयेंस । 
पावस मांडटा । 
पावस थेंबेता । 
पावस गळटा । 
पावस रकता । 
वर्सुयभर लागपी जिनस आनी वस्तू थंय मेळटात । 
उदका खातीर गोंयकारांक वणवणचें पडटा ही गजाल खरी । 
पयली गजाल म्हणल्यार हो सादो सुदो भिकारी न्हय । 
भीक मागपाक तो पांयांनी येना । 
धवें कालसांव आनी धवें खोमीस असो शाळगड्या सारको ताचो भेस । 
अनवाणी । 
तसो श्रावण म्हयनो म्हणल्यार सण आनी परबांचोच म्हयनो । 
मागीर ती एक मांडणी काडटा । 
भूतकाळ हो एक अणभव , फुडार घडोवपाक । 
ताका एक कल्पना येवजली । 
मागीर तो ताका जाय तेन्ना आंट्या वयलें देंवयतालो । 
ती काचाबूल जाता । 
हे मनीस आतां उणे जाल्यांत । 
थंय चड मजा जाता । 
श्रीकृष्णा भशेन आमचें श्रीराम हें एक दैवत । 
तो दाखोवचोच पडटा । 
ताका हांगा थंय नाचोवचो पडटा देखून बरो गडगंज घडयता । 
दोळे दिपकावपी आरास मांडटात । 
विसावो शेंकडो हो भौतीक आनी यांत्रीक सोदांचो काळ अशें मानतात । 
तरी आसतना , केन्नाच दोळ्यार हात काडून , तो थंय वचून « बा , बा » म्हणून तिका ल्हवूच उलो मारतालो । 
पणस जाल्यार पणस । 
श्रावण म्हयनो लागत्यारूच हो फुटूंक आरंभ जाता । 
हो सोमार येता म्हळ्यार म्हजें काळीज सामकें कलकलता । 
हे तुका फटयतात । 
मारतात म्हळ्यार चड बरें । 
अजाप म्हणचें । 
हें लिखीत बरोवन जाता म्हणसर तिनसांज जाली । 
पूण ताका ते भारी तोखेताले । 
एक फावट सोडिल्लें नुस्तें परतून खावंक ते चिकें अनमनूंक लागले । 
त्या भायर ताणें तांचे कडसून मोलादीक भेटो आनी सुंदर बायलो हातासल्यो । 
उपरांत ताची पाडी नदर एका स्वतंत्र राज्याचेर गेली । 
तुवें धर्म - नितीन एकूय झूज मारूंक ना । 
भयांकृत बुट्टी हाडून मनशांक मारपाची तजवीज ताणें तांकां कळयली आनी लांकडाचें एक तारूं बांदूंक सांगलें । 
ताची करणी धड । 
तो न्यायी आनी उजू । 
तांकां खरें तें लटकें दिसता आनी लटकें तें खरें दिसता म्हणपाची म्हजी खात्री जाली । 
हांव भेश्टायतालों । 
म्हजें पोट भरचे खातीर हांव नेटान वावुरतालों । 
दिसानदीस म्हजो धंदो बरो फुललो , म्हाका नफा बरी उरूंक लागली आनी हांव एक ताण पसरकार आसा म्हणपाची म्हजी नामना गाजली । 
तरी आसतना , खांकून खांकून गांवकार जाता म्हणटात , तशी म्हजी अवस्था जाली । 
पूण त्या खातीर तूं म्हाका कितें दिशी तें सांग । 
दूत :- - कितें दीन तें मागीर सांगन । 
ते सुवाते वयलें म्होंव सोंप मेरेन हें अशें चलत रावता । 
देखून तांकां त्यो « आपशींच » - शिकले बगर येतात । 
भास काळा वांगडा बदलता खरी । 
पूण ब्रिटीश इंग्लीशींत हो नाद चडसो उच्चारनात । 
कोंकणी - मराठी वाद हो खरो चल्लो हिंदू समाजा भितर । 
भासविज्ञानीक नदरेन बरयल्लें खंयचेय भाशेचें वा बोलयेचें व्याकरण « अशें उलयतात » इतलेंच सांगता , « अशें उलयात » म्हूण सांगना । 
हें व्याकरण पुरायेन भास - निश्ट - भाशेच्या प्रयोगा कडेन प्रामाणीक रावन बरयल्लें आसता । 
प्रमाणीकरण अशें सदां « आपले आपूण » घडून येना । 
एक भास , एक लिपी , एक साहित्य , एक समाज ह्या तत्वा वरवीं संवसारभर शिंपडून गेल्ल्या कोंकणी लोकांक , प्रदेश , धर्म , जात , लिपी विरयत एकठांय हाडून , सक्षम असो कोंकणी समाज घडोवन , ते वरवीं ह्या समाज कडल्यान राष्ट्रीय तशें आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार देखदिणें योगदान घडचें हें उद्दीश्ट नदरे मुखार दवरून परिशद फाटलीं सत्तर वर्सा कार्यरत आसा । 
रंगकर्मी रघुवीर सावकार हाचे « रंगबोधेच्छू नाट्य समाज » हें नाटक संस्थेत १९३०त तो गेलो । 
तो आपलो सगळो वेळ एकले - एकसुरें , किण्ण सुवातेर सारतालो । 
१७६२ वर्सा आनी १७६५ वर्सा तें परत बांदलें । 
ही इगर्ज १५२१त बांदिल्ली पूण १६६१त परत नवी बांदली । 
ताचें संस्कृत आनी प्राकृत भाशेचोय अभ्यास केलो । 
अशे तरेन संस्कृत , साहित्य , धर्मशास्त्र , कर्मकांड , आयुर्वेद आनी ज्योतिशशास्त्र ह्या विशयांचो अभ्यास करून ताणें शास्त्री ही पदवी मेळयली । 
इंग्लीश शिक्षणा खातीर तो आपल्या मामा कडेन औरंगाबादाक गेलो । 
एक इतिहासीक किल्लो । 
१९२४ वर्सा ताणें बरोवंक सुरवात केली । 
« विचीत्रकूट » ही ताची पयली कादंबरी । 
साहित्या वांगडाच ताणें तरणेपणांत हेर मळार वावर केला । 
नामनेचो गांधीवादी , गुजराती साहित्यीक आनी शिक्षणतज्ञ । 
१९२० वर्सा सावन ताणें गुजरातींत बरोवंक सुरवात केली । 
१९६४ वर्सा ताका « पद्मविभूषण » ही पदवी मेळ्ळी । 
१३ जुलय १९७२ दिसा ताका साहित्य अकादेमीची « फेलोशीप » दिवन ताचो भोवमान केला । 
तिणें तिका लग्न करपा संबंदी विचारलें , तेन्ना कावेरीन ताका अट घाली की , ताणें एक खिणय तिका सोडून रावचें न्हय । 
हें १९३८ वर्सा बांदिल्लें । 
मल्याळम , कन्नड ह्यो मुखेल भासो हांगचे लोक उलयता । 
ताच्या फाटल्यान केन्नाय ताचो साथीदार साथ दिवपाक उबो आसता । 
धा पंदरा दीस बाबा घरा हांतरुणार उरला । 
एक व्हड अधिकारी । 
दीसभर भासाभास करून निमाणे आमी « कवाईतचे » वर्ग चलोवचे अशें थारायलें । 
काडली जीब , लायली ताळ्याक हे जातीचो मनीस न्हय हो , अशें येवजून हांवें तांकां एक चीट बरयली । 
« तुका मार पडलो जाल्यार मार खा , पुणून तिरंगो जमनीर पडूंक दिवं नाका । » 
तें आसा अशें धरून चलात । 
लोक ताका भियेताले । 
हजारांनी दोळे आमचीं पावलां खंय पडटात तें पळोवपाक लागले । 
ताणें भाशण दिवपाक सुरवात केली । 
आपणाक खंय आनी कसो धरलो , खंय आनी कसो दवरला हें सांगून बंदखणींत आपणाक जेवण कसलें मेळटा तें कळयलें । 
एक मूद शीत , ताचेर इल्लेंशें कालवणे । 
दोन तीन कुलेरां भाजी आनी एक पापड हें जेवण । 
पांच सात म्हयने आमी हें काम केलां । 
ताल , लय , काव्य , वकृत्व असल्या गुणांनी भरिल्लें । 
गंगेचे संथ व्हांवते सारकें । 
कितें ताचो अवतार ! ताची सोंड , दोळे आनी माथें सदांच अळशिकेन भरिल्लीं आसतात । 
लोक वांचूंक सोदतात आनी तूं कितें म्हळ्यार मरूंक सोदता । 
तो सामको अळणी आनी पचपचीत लागतलो आशिल्लो । 
ताणें म्हजे आड शस्त्र उबारची तजवीज केली । 
हांवें तांकां मारूंक ना । 
म्हजें काळीज कलकलता । 
तरी आसतना , हांवें पयल्या मार्गा पसुनूच आरंभ केलो । 
म्हणटकच हांवें एक उपाय सोदून काडलो । 
पूण आतां चिंता काडचे दीस आयले । 
देवाक गोत्र आनी कूळ आसा ? ताका मूळ आसा ? तोच खासा मूळ मुळाचें मूळ केन्ना कोणें आयकलां ? मुळाक मूळ आसल्यार ताका मूळ हें नांव तरी सोबता ? देवाक आवय - बापायच्या कुसव्याक घालूंक तूं पिसावंक ना मू ? ताका आवय - बापूय ना । 
ताका बायल ना । 
हांव तावज बांदूंक जाणा । 
संवसार म्हणटात तो दादल्या - बायलांचो खेळ । 
तुगेल्या समजा भशेन देव म्हळ्यार उपाट बळिश्ट । 
सुर्याचें वत पडटा म्हणून मनीस आनी हेर जिवावळ आनी रुखावळ वांचता आनी वाडटा । 
उदकवाय बी एकठांय घोळोवन जीव जल्मा घालूं येत अशें तो म्हणटा । 
फाटीं फुडें जल्मल्ल्यांत , जल्मतात आनी जल्मतले । 
देव समुद्रा भशेन लेखल्यार संवसार आनी जीव हे ताचीं ल्हारां , बोंबाडे आनी फेण हांचे भशेन दिसतात । 
ताणें आपणाली दर एकली करणी देवाक ओंपची । 
ताणें सदांच मोटो हावेस धरून वावरूंक लागचें । 
ताका बंदो करचो न्हय । 
कोणें कोणाक पिडचें न्हय । 
संस्कृत भास ही आमचे कोंकणी भाशेची कुळवंत आवय । 
पूण तांकां , लोकांच्या चमत्कारीक समजा भशेन , विद्या हें नांव कोण लायना । 
कोणें जुवीज जावचें । 
हे भशेन , सकला पसून वयर मेरेन , राज्य कारभाराचे निसणीचे सगळे पांवडे आपल्या पावलां तळा हाडून , लोकांचें हीत जायत तशे तरेन कारभार चलोवचो आनी शाबास म्हणून घेवचें । 
हो म्हजो मामा । 
तो म्हाका पळयता । 
हांव वता थंय तो येता । 
तो म्हजे वांगडा खेळटा । 
आतां लकलकीत बरो दिसलो । 
अशें कितें मामा ? तूं आपालिपा कित्याक करता ? ते लागशिल्ले मामी वांगडा तूं खेळटा - सो दिसता । 
हांव भात पिकयतलों । 
म्हजो आंबो अमृता - शिंसो । 
तिका संवसारबुट्टी म्हणटात । 
सुर्या उदेवपाचो वेळ । 
परत ताचे कडेन आमचें कोणाचेंच ध्यान वचना । 
म्हाका कोंकणी येता । 
ल्हानपण सावन शिकून आयलां , म्हणटना म्हाका भास येता । 
तर भाशे विशीं हांवें कितें शिकचें आसा ? हांव भास बरयतां आनी वाचतां । 
हांव कथा , निबंद , कविता बरयतां । 
म्हाका भासविज्ञान कितें शिकयतलें ? इतलें स्पश्ट उलयतले आसचे नात , पूण आमच्या कोंकणी बरोवप्यां मदीं कांय जाणांचे विचार अशेंच आसात काय कितें असो दुबाव येता । 
भासविज्ञाना कडल्यान आमकां चडशें कांय मेळचें ना अशें सांगचे नात , तरीय विज्ञानीक नदरेन भास शिकूंक चडशे फुडें सरनात । 
ध्वनी नासतना भास ना , कित्याक मनीस जात पयले सुवातेर ध्वनी रुपार भास उलयता आनी आयकता । 
सगळेच मनीस स्वास , तोंड , नाक , ओंठ बी वापरून भाशेचे ध्वनी काडटात । 
आवय - भास , फिरंगी भास वा दुसरी खंयचीय भास , ध्वनी वापरता देखून ती आमकां शिकूंक येता । 
अणकार विज्ञान : अणकार आनी अर्थविज्ञान चड लागीं आसात । 
हे आनी असले विशय अणकार विज्ञान हाताळटा । 
अणकाराचे सिद्धांत हांगा शिकतात आनी तांचेर प्रयोग चलयतात । 
पूण तें नांव विज्ञानीक नदरेन सारकें न्हय । 
हे ध्वनी कशे उतरांनी आनी उतरांच्या जम्यांनी वापरतात , ते कशे अर्थांत फरक करतात , ते जोडतना कसले नेम पाळूंक आसात - असले विशय शिकप म्हणजे तें भाशेचें स्वनविज्ञान । 
ताका लागून तो आपणालो विचार दुसर्‍यांक सांगपाक शकता । 
हें साहित्य वाचिल्ल्या कोंकणी मनाचेरय ताजो प्रभाव पडलो । 
ही प्रक्रिया मंद गतीन सहज चलत रावता । 
« खाडी » , हें सिंधी उतर घेवन , तांचे कोंकणींत « खाडकी » जालें । 
लिपी रोमी वापरली । 
१८३१ वर्सा सरकारान शाळा सुरू केल्यो , तातूंत मराठी , कानडी , तामीळ , मल्याळम लेगीत भासो शिकयताले , पूण कोंकणी मात शिकोवंक जायनाशिल्ली । 
खूब जाण आपली आवय - भास सोडून दिवन पुर्तुगेज भास उलोवंक लागले । 
खेळाचे , व्याकरणाचे नेम हे जातीचे । 
तीं म्हळ्यार आयकप , उलोवप , वाचप आनी बरोवप । 
आमी उलयतात आनी बरयतात । 
आयकप ही एक कला । 
पूण उलोवप आयकता आसतना समजलें ना जाल्यार तें उलोवप परतें आयकुपाची संद येताचशी ना । 
भुरगीं अनुकरण करून शिकतात । 
विचार करून उलोवंक जाय । 
जाय तितलेंच उलोवंक जाय आनी जीब राखून विवेकान उलोवंक जाय । 
हे भशेन भुरग्यांचे उदरगतीचेर वायट परिणाम घडून येता । 
तांचे विचार , कल्पना , भावना , आवडी निवडी , अणभव हे सगळे मेकळ्या मनान तांकां उलोवन दाखोवं येतीत अशे तरेचें योग्य वातावरण तयार करूंक जाय आनी थंय उलोवपाची तांकां संद दिवंक जाय । 
ज्ञान मेळोवंक आनी खोशी मेळोवंक मनीस वाचता । 
बरोवपाची कला ही भाशेच्या अभ्यासांतलो निमाणो पांवडो । 
चित्रां काडटना विद्यार्थी स्नायूं भशेन मेंदवाक काम दिता काय ना हाचेर ध्यान दिवंक जाय । 
उपरांत येता गती लेखन म्हळ्यार वेगान बरोवप । 
साडे - तीन हजार वर्सां आदीं भारत देशांत आर्य लोक आयले आनी हांगा वसणूक करून रावले । 
तांकां बरयल्ले प्रस्तावनेंत ताणें कोंकणी ही एक संपन्न आनी स्वतंत्र भास आनी तिजें संस्कृता लागचें नातें सामकें घट अशें मत्त मांडलें । 
हातूंत मनीस , देव आनी हेर संवसारीक रचना , हांचे वयर खोलायेन आनी विस्तारान मनन केलां । 
पूण साहित्य हें उतर सुचयता ते भशेन जें जिणे सयत वता तें साहित्य अशें आमच्यांनी म्हणूं येता । 
मनीस घडलो आनी ल्हवू ल्हवू आपले हात आनी आपले भाशे वरवीं ताणें संस्कृती केळोवंक आरंभ केलो । 
अशे तरेन मनशाक मनीसपण दिवपी दोन गजाली म्हळ्यार हात आनी भास । 
रडून घेवचे खातीर । 
आमचें मन हें शब्दकोशा वरी । 
उपरांत फुडल्या शिक्षणा खातीर ते आपल्या काका वांगडा मुंबय गेले । 
थंय तांणी जायतीं पुस्तकां वाचून काडलीं , जायतें गिन्यान जोडलें । 
देखूनच ते मुंबय वचना फुडें चार वर्सां भितर मॅट्रीक पास जाले । 
१ ) गोंयची आवयभास ( २ ) भाशेचीं लक्षणां ( ३ ) कोंकणीचो शुद्धकार आनी , ( ४ ) किरकोळ मुद्दे । 
ही खारसाण म्हळ्यार आशय । 
विनोदी कथा बरी बरयतात ते अरूण सिंगबाळ । 
आनी तें मत योग्यय आसा । 
मागीर अमेरिकन कादंबरीन फाटीं वळून आनी पळयलें ना । 
कलाकृती म्हूण ती खूब निवळूंक जाय आशिल्ली पूण एक प्रयोग म्हूण भोव लक्षणीय अशी कल्पीत नवला । 
कांय कविता खूब व्हड , लांबच लांब , जाल्यार कांय साप्प ल्हान । 
कोंकणी कविते कडेन ते हालींच म्हळ्यार १९८० उपरांत वळ्ळे । 
मोग म्हळ्यार जीण फुलोवपाची , परमळीत करपाची एक शक्त । 
« सावुलगोरीतल्यान » « पावस शेन » झडटा तशी झळकत येता । 
कोणाकय पिशें लागचें अशी ही सावुलगोरीची प्रतिमा । 
कृपाचार्य , बळी , मारुती , वामन आनी अश्वत्थामो अशे पांच चिरंजीव । 
कुरगेपणा सावन सदांच फटोवन घेत आयिल्लो आनी मरण येना म्हूण जगपी जीव । 
नाटक पळोवप आनी नाटक पारखप वेगळें । 
ताका पळयलो म्हण आमी ताका पारखूंक शकना । 
संवाद केन्ना केन्ना फकत वातावरण निर्मिती करता । 
प्रेक्षक हो एकलो नासता । 
ती अभिरुची ताची संस्कृताय , ताचो इतिहास हाचेर आदारून आसता । 
पूण मराठी रंगमाची समृद्ध करपाची तांक मात खंयच दिसली ना । 
आधुनीक समिक्षा पद्धत मानपी अशी ही नदर आसा । 
तेच तेच विशय घेवन लेखक वाचप्यां मुखार आयिल्लो दिसता । 
पूण थंय कसलेंच यंत्र म्हणपा सारकें नाशिल्लें । 
१९०७ वर्सा सुरू जाल्लें हें दिसाळें कांय काळा उपरांत बंद जालें । 
हें दिसाळें १९४२ वर्सा बंद जालें अशी म्हायती मेळटा । 
तें केन्ना बंद जालें ताची खबर मेळूंक ना । 
कांय वर्सां आदीं ताचें प्रकाशन बंद जालें । 
कांय वर्सां तें चललें आनी उपरांत बंद जालें । 
« संस्कृताय » हो शब्द « संस्कृती » ह्या संस्कृत शब्दाचें तद्भव रूप । 
थंयचें लोक पाय - घोळ कपडे वापरतात । 
गोंदळ जावचो न्ही म्हणून । 
वेवस्था दिता । 
संस्कार म्हणजे उजू वागपाचें बंधन घालपी वेवस्था । 
ताचे उदेंतेक सह्याद्री आनी अस्तमतेक अरबी समुद्र । 
हाका लागून तांदूळ , नाल्ल , आंबे , पणस , काजी , सुपारी सारकी चड उदक लागता अशी पिकावळ हांगां जाता । 
तेन्ना सावन तो एक सारको बदलत आयला । 
संस्कृती कडेन गेलो ना जाल्यार तो विकृत जाता । 
टिळक आयलो , ताणें देश जागयलो । 
संस्कृत भाशेंत सांगचें जाल्यार , एक रुशी संस्कृती , दुसरी संत - संस्कृती । 
तशेंच तेन्ना गोडा - कातलेचो वांटपाची चाल आसा । 
बाल्तीम जाले उपरांत वजें घेवन ती घोवा - घरा येता । 
ताचे विशीं चड सांगपाची म्हाका गरज दिसना । 
पूण मुक्ती उपरांत जाल्यार , शिकिल्लो सवरलेलो वयल्या पांवड्याचो लोक आतां ल्हवू ल्हवू साडी न्हेसूंक लागला । 
कर्नाटक वा भायल्या प्रांतांतल्यान आयिल्ले मुसलमान आनी गोंयकार मुसलमान हे एकूच धार्मीक विस्वास आनी एकूच धार्मीक स्थान जाल्ल्यान मेळून - मिसळून रावतात । 
तर बायलो भुरगीं हांगां घरा कडेन रावन घर सांबाळटात । 
बायलो साडयो न्हेसतात । 
ते मेकळेपणान तें उलोवन दाखयताले । 
हे सारकिल्या त्यो विचित्र कल्पना । 
तें वेंचपाची मेकळीक म्हाका नासली । 
शिगमो , कालो , कथा - किर्तन नाजाल्यार देवाचे भेटेक गेल्ले कडेन एकचार दिसून येता । 
धर्म म्हळ्यार संप्रदाय न्हय वा भेदाची वणत न्हय । 
बदल म्हणटा तो ना । 
हें एक आव्हान आसा आनी तें शिक्षण संस्थांनी स्विकारूंक जाय । 
पूण ह्यो गजाली कलाकृती मात न्हय । 
जंय बाण वचून थांबलो थंय मेरेन उदक फुडें वचत रावलें आनी फाटी उरली ती शितळ , कसदार भूंय जाका म्हणटात « गोमन्त » । 
ही एक आख्यायिका । 
हे नवे लोक आपल्या पराक्रमान तो प्रदेश जिखतात । 
आदीं गोड पाण्या उपरांत « उदक तापूंक दवरलां » वा « च्याये दवरलां , च्या घेवन वचात » । 
क्षेत्र कामा खातीर योग्य असो काळ आनी वेळ थारावप । 
ही संस्कृताय निजाची , सैमीक जीण जियेता । 
मागीर तांकां थंडावचें पडटा । 
चूक मागची पडटा । 
जाचे खातीर तें श्रेश्ठ साहित्य थारता , « क्लासिकांत » जमा येता । 
कारण तें सत आसा । 
उदाहरणार्थ हीं सकयल दिल्ली कांय विधानां पळयात । 
कित्याक ? तें खास रायकार बरे भशेन जाणात । 
पूण खासा कवीन खंयच तांकां बाल - कविता अशें म्हणूंक ना । 
बाकीच्या कविता वांगडाच त्यो सरसकट वाचूंक मेळटात । 
पूण एकंदर आशय - विशय मांडणी पळोवन तांकां बाल कविता अशें म्हणूं येता । 
पूण आशय विकसीत जावचो ना । 
नाथाची चली एका पिशा कडेन शरीर संबंद करता । 
जानेवारी १९७१ वर्सा प्रसिद्ध जाल्ली ही नवलिका । 
पूण थंयच तो एकदम अपेशी थारला अशेंच म्हणचें पडटलें । 
विमान ल्हान । 
कांय शेंकडे आमी परक्यांले गुलाम उरले हाचो परिणाम हो । 
न्यायालयां « सुशेगाद » । 
केसीचें कितें जालें , केन्ना समजलें ना । 
इतिहासा आदल्या काळा सावन वेगळ्या वेगळ्या वंशांचे लोक धार दिकांतसून हांगा येत रावले आनी येवन हांगाच थीर जाले । 
हाका लागून कोणूच कोणांत भरसूंक पावले नात । 
भास सोडूंक लायना । 
चड प्रभावी जालें । 
आयज सकाळीं पयली च्या घेवपाक तो वासरेंत वचून बशिल्लो । 
पुणून तांकां मारिल्ले दाखोवंक नात । 
फकत मनशांतूच गरीब गिरेस्त भेद पळोवंक मेळटा । 
मनीस म्हळ्यार ताची फकत कूड न्हय । 
आत्मो अमर । 
पयलें पावल म्हूण तांणी देशा मुखार एक कार्यक्रम दवरलो । 
एका एका चित्रा कडेन बरोच वेळ उबे रावताले आनी चित्र तोखेताले । 
इतलेंच न्हय , तर शिंपणावळीचें पुराय जाळ मोडून उडयलें । 
ब्यांयशीं हजार बैल मेले । 
तिचेरूय धनीपण जोडूंक जाय अशें ताका आतां दिसपाक लागलें । 
केन्ना हाचे सरीं , केन्ना ताचे सरीं अशें करीत करीत एक दीस « सशस्त्र क्रांती » त पडिल्ल्या एका पंगडा कडेन पावलो । 
खूब दाट । 
तें कित्याक खासा आपणालोय ना । 
पुणून इतलें खातरीन सांगूं येता , हीं मत्तां जो मांडटालो तो « किरकोळ » मनीस नाशिल्लो । 
एका खंयच्याय विशया फाटल्यान लागलो जाल्यार वीस वीस , तीस तीस वर्सां ताचे फाटल्यान लागतालो । 
शंकराचार्या उपरांत तांचे गादयेर बसता ताका नवो शंकराचार्य मानून लोक ताची पाद्यपुजा करपाक लागतात । 
आतां वचात म्हणी नासतना म्हाका सोडून गेल्यात । 
फुडें मागीर ताका « काका » म्हणटाले । 
चवथ्या वर्सा सावन तो सरकारी लिसेवाक गेलो । 
अखेरच्या स्वासा मेरेन हो संघर्श चालूच आशिल्लो । 
एक खर आताक येवन गेल्लो । 
मुंबय आसतना हांव रेडियो खातीर खूब बरयातलो । 
१९६१ त गोंय स्वतंत्र जालें । 
ते भायर संख्यात्मक नदरेन तर हें लिखाण सामकेंच उणे । 
आनीक एक गजाल । 
पूण तशें ते ना । 
शेतकार ताकतीक करून शेत रोवन बेगिबेगीन पीक काडून घेताले । 
पूण ते बावडे अन्याया आड केन्ना फुरफुरलेच नात । 
बायलो तर झगडूंक चडच मुखार । 
तांणी त्या दिसा काळोख पडटकच पोटल्यो बांदल्यो । 
आमच्यो खोपी राखात । 
नाजाल्यार तुमी न्हिदिल्ले कडेन आसतनाच सांगिनासतना पळोवन गेले म्हण सांगात । 
मागीर तांणी आमकां मारूं ना जाल्यार धाडावं । 
थंय आनीक एक घराबो तांचे वांगडा वचूंक आयिल्लो । 
एकलो काळो ऊंच आनी घटमूट दादलो आसलो । 
मागीर तो गोपूले कुडी कडेन वचून उबो रावलो । 
कसली नड आसल्यार सांगात म्हण सांगतालो । 
ताणें ती तशीच बिराडार व्हरुन कुशीक लिपोवन दवरली । 
ते भायर तांकां आनीक दोन भुरगीं आसलीं । 
मंद शितळ वारें व्हांवतालें । 
तें रडप आयकून मागीर दुसरी आनीक एक बायल रडूंक लागली । 
मागीर तिसरी । 
थोडेंच चलून आयलो आनी नरसू पुराय थकलो । 
तें तशेंच हात - पांय सोडोवन आनी मान उडोवन पडलें । 
पूण ताची शक्त पावली ना । 
ताणें केन्ना कोणाक एक वांकडें उतर दिवंक नासलें । 
पूण आयज ताणें गाळ घालून ताका नांवान पाचारिल्लें । 
दुकळ पडटा । 
बांय सुकता । 
धमकायताले । 
मध्यमवर्गी आनी गरीब दुबळी बायल खूब फिशालकायेन तांणी चित्रायल्या । 
सैला कडेन ही निवेदन शैली आसा । 
ताका उडी मारून जीव दिवचो शें दिसता । 
भावना , विचार , प्रतिभा आनी मांडावळ अशा घटकांचो आसपाव जाल्ली ती कलाकृती आसता । 
पूण अस्तंती तो विचार करता । 
गांवगिरो वाठार लेगीत शारा पसून , उद्देगीक केंद्रा पसून आधुनीक संवसारा पसून पयस आसता । 
तरी लेगीत ही विभागणी समाजीक , पुराणीक , इतिहासीक अशी करपाक मेळना हें मतींत घेवपाक जाय । 
देखून कादंबरी , नवलिका , कथा , लघुकथा , काणी म्हळ्यार कितें हे विशीं पुंडलीकबाबाक हांवें सांगपाची गरज ना । 
तेन्ना सावन ही परंपरा मुखार चलत रावल्या । 
निवेदन वा कथन म्हळ्यार फकत सांगप न्हय । 
भौस म्हळ्यार लोक । 
कोंकणी भास लेगीत हाका आडवाद ना । 
पूण ही काणी सांगताले । 
भायलें तें स्वरूप म्हळ्यार शरीर , आनी भितरलें म्हळ्यार तिचो आत्मो । 
तेन्नाच ती कलाकृती सजीव जाता । 
कलाकृती ही एक सेंद्रीय वस्त आनी म्हणून तिका प्राण आसचोच पडटा । 
वयर वयर पळयल्यार हें कथानक अती सामान्य दिसता । 
पूण तशें तें ना । 
बरेंच शीं पडिल्लें । 
मागीर हुडून आनीक खंयतरी गेलो । 
आजच घडिल्ले वरी । 
ती रोयण केन्ना घडिल्ली , कोणें केन्ना पुजिल्ली , कोणाक खबर नासलें । 
शाश्वत । 
मदीं एक रुखावळ पार करून ते गेले । 
गोंयां जंय थंय अशेच कांय घराबे आसले । 
ताचे परस बरोच व्हड । 
उपरांत ते सुटिल्ले । 
कितें जालां हाचें ? पाद्री मुखार गेलो । 
कांय वेळ थंय शांतताय पातळ्ळी । 
आदीं दुडू मेळटा तितलो काडून घेवचो । 
ते तिगय उठले । 
खरें म्हणजे हे दोनूय प्रस्न मानसशास्त्रीय पातळे वयले आसात । 
कथा जंय सोंपता थंयच हो दुसरो प्रस्न सुरू जाता आनी म्हणुनूच ती कथा सोंपता थंयच ती परत वाचकाच्या मनांत सुरू जाता । 
बरें कलाकृतीचें हेंच तर खरें लक्षण आसता । 
पूण « शाळा अशी आसता काय ? » ही कविता वाचून मात म्हजें काळीज हालल्या सारकें जालें , आनी दोळ्यांत एकदम दुकां दाटून आयलीं । 
थंय « कॅरिकेचर » म्हणून तिका रंगूंक ना । 
पूण निमणो मात रामा आवयच्या मरणाची खबर सांगतना लेखक नाका थंय व्हांवता आनी खबर सांगतना लेखक बरोवन वता की - रामा आवय देवागेर गेली तेन्ना पुराय गांव आमगेर भरिल्लो । 
आतां हांगा « संत बोल » हीं उतरां पळयात । 
ताका हें एक कारण आसाच । 
आतां लक्षांत घेवपा सारकें म्हणजे कवितेंत जाचेर हांवें धुंवोर सोडला तो अमुकूच एक देव आसा , आनी तो देव म्हणजे दत्तात्रय । 
हांव जो हांगा धुंवर सोडटा , तो प्रत्यक्ष जल्म , जीण आनी मरण ह्या सतत घुंवपी चक्राचेर । 
एक कोंकणी आनी दुसरी मराठी । 
उपरांत तो थंय एकलोच रावपाक गेलो । 
म्हजे अदीं मदीं ताचे कडेन वचप सुरू जालें । 
पूण बरयतना मात तो अत्यंत मुद्देसूद विचार मांडटालो । 
बरें आसा । 
जशें सुचता तशें सांगता । 
पूण कवी तिकाच फुडें « दुख्खांत व्हांव » म्हणटा । 
« देवा , घात जालो रे , देवा ! » म्हणत ती थंयच बसली । 
त्योवूय हाडून दवर म्हळ्यार दवरतां । । । 
« देवां सामान कितें कितें आसा ? » 
« दवरात शेणपें आनी उडयात शेणा थापे । । । ! » ती परती आवाज वयर चडोवन उलयली । 
उपरांत तीच मुखार आयली । 
काल आईन « थोडे पयशे आतां दितां , उरिल्ले मागीर दिता » म्हळ्यार नाका । 
फाल्या म्हगेले पयशे मेळ्ळे ना जाल्यार हांव ओगी रावचों ना हां , सांगून दवरतां । 
मागीर सोरो पियेवन गाळी संवल्यो म्हणूं नाकात । । । । इतलें उलोवन तो धड धड पावलां मारत भायर गेलो । 
तकलेर हांगा थंय एक दोन पिकिल्ले केंस सोडल्यार , उरिल्ले पुराय केंस काळेच आशिल्ले । 
« आनान फकत आपले वांगडा दवरून घेवन , पोरांक कांय कांय शिकयलें ना ! फाल्यां घोवागेर गेल्ले कडेन कितें सांगतलीं ? » 
पुणून तीं उलोवणीं म्हाका सारकीं समजलीं नात । 
दिपक ओग्गी उठलो । 
तो मेरांमेरांनी चलत आपले कुणगे कडेन आयलो । 
बाबग्यान मागीर ती दोरी आपले वटेन ओडून , गच्च निसरपाट गांठ घालून वजें बांदलें । 
आतां ताकतीक आसा न्ही , देखून तूंच घाल ! 
तिणें पळय पळय पळयलें , मागीर ल्हवूच आपले सकयले ओंठ चाबले , पदर सारखो केलोसो केलो आनी दिपका कडेन हांसली । 
ती ल्हवूच हांथरुणा वेल्यान उठून उबी रावली । 
भायर शितळ वारें व्हांवतालें । 
दिपक एक - दोन कडेन वचून आयिल्लो । 
भायर शीं पडिल्लें । 
शितळ वारें व्हांवतालें । 
ताचे आदींच तो मेलो । 
थंयच भायर माडा आळ्यांत उबो रावन तो मुतलो । 
ती बालदी घेवन तो गोठ्या कडेन आयलो । 
तोळकण पिवन जाता मेरेन दिपक तांकां पळयत उबो रावलो । 
तो दारा कडेन येवन उबो रावलो । 
« वच ! » 
« कोणें सांगलें तांकां , हांव बरें ना म्हूण ? » 
उठून हारशांत तोंड पळयलें आनी ताका दिसलें , म्हगेलो हो अवतार पळोवन हांसतलीं दोगांय म्हाका ! 
हात - पांय बीन हालयताली । 
तो डबो बंद करून परतून कत्रेलांत दवरलो । 
पुरायच काळोख घालून आयलो । 
बांदा वयल्यान सकयल देंवलीं । 
कित्याक एकठांय जाल्यांत हीं सगळीं ? वासरे वेल्यान भायर येत ताणें विचारलें , « कितें जालें ? » 
« लिंबू । । । । ? » अशें म्हणत , दिपक मेटलां देंवन सकयल आयलो । 
सगले वाट पळोवन पळोवन जाम जाल्ले । 
घर भरून दार ओतचें इतलें पीक दिवचें । 
जाण्टो भाव , भावा बायल भायर पडिल्लीं । 
ल्हवू ल्हवू उलोवपय कित्याचें कितेंय जावंक लागलें । 
देखून , आवय ताका खंय खंय म्हूण घेवन वचना आशिल्ली । 
तागेलीं हीं कामां करची तरा पळोवन , दिपकाक दिसलें , हाका दवरून घेतल्यार कशें ? ना म्हळ्यार , असोय हो गांव देश हेडत आसता । 
उजवाती पेटोवन दाखयल्यो । 
पुणून रमा आनी उमा पयलेच फावट पावतालीं । 
दिपक , रमा आनी उमा सकयल देंवलीं । 
उमा ही वाट आनी हें रान पळोवन रमा परस चड कांचवेल्लें । 
ताचे वांगडा आनीक एक मास्तर थंय शिकयतालो । 
ते भायर , लागींचे , पयसुल्ले सोयरे बीन पाविल्ले । 
« हांव उगडचें ना , तूं वच , हांगा हाचे उपरांत येवंनाका » म्हूण भितरल्यान सांगलें । 
तेन्ना ताणें सांगिल्लें , तूं हांगा आयल्यार लोक म्हाका कित्याचें कितेंय उलयतात , नांवां दवरतात । 
तो आतां गुलाबीच्या दारा मुखार थांबलो ना । 
चलत मुखार आयलो । 
ताणें थारायलें , कितलोय वेळ उबो रावचें पडल्यार हरकत ना ! हांव उबो रावतलो ! पळयतलोंच कितें तें ! 
तो धांवत धांवत आयलो । 
ताणें मूठ मारतकच , बाळू चडच तिडकलो । 
ताका लागूनच एक मेज । 
कोण म्हणटात , ताका वीख घालून मारलो ; कोण म्हणटात , ताणेंच वीख खालें । 
कच्च जालें । 
तें सदांच म्हण , दिपक भोव बरो भुरगो । 
अशें कितें खास आसा सत्या भितर ? 
रूप , रंग , आकार , आंगलोट ? 
वांगडा शिकली ? 
सोंपलें । 
इतले खातीर हांवें कित्याक पिसो जावपाक जाय ? 
तीन दीस जाले तरी तुमचे कडल्यान पत्र आयलें ना । 
म्हाका इतले बेगीन विसरले ? 
विरहाचें दुख्ख उक्तावपाक म्हजे कडेन शब्द नात । 
अशें बरोवन तिणें मुखार तीन पानांचें पत्र बरयिल्लें । 
ताणें पत्र दोन फावटी वाचलें । 
बारा आमदार म्हणल्यार एक कॅबिनेट मंत्री जावचो ना ? 
आतां तर ताका ताचो सामको विसर पडिल्लो । 
पूण कसो ? 
म्हणल्यार विरोधक रोखडोच गोमटी कापूंक उबो रावतलो । 
ती कूस परतून दुसरे वटेन तोंड करून न्हिदली । 
तुजे शिवाय आनीक कोणाचेरच मोग केलो ना । 
देवा सोपूत घेवन सांगता । 
मोन्या भशेन बसून रावलो । 
तीन म्हयन्यां पयलीं होच प्रस्न ताणें स्वताक विचारिल्लो । 
ह्याच कारणा खातीर हांवें ताचेर मोग केलो काय ? 
मोग वाडलो । 
मोग वाडप वा वाडप ना कोणाच्या हातांत आसा ? 
केन्नाच चड उलोवपी न्हय । 
आनी घोव , मांय - मांवा कडेन आदरान वागपी चलयेक अकस्मात कितें जालें म्हणपाचें ? 
थंयच रावतां । 
वट्ट तीन कुडी । 
फाटले वटेन स वेगळ्यो कुडी । 
अन्याय जाता तो खरो । 
हातांत पयशे आसात । 
ना । 
एक - दोन खून जाल्यार लेगीत जाता । 
हांव जें सांगता तें तांकां सारकेंच कळपाक जाय । 
पयलीं मान्य करचो ना । 
हांव म्हणटां , तूं एकलेंच थंय कित्याक रावता ? 
सुशेगाद हांगाच राव । 
म्हाका थंयच रावपाक जाय । 
त्या दिसा वेंकटेशाक मेळपाक वट्ट आठ जाण आयले । 
ताणें वचून दार काडलें । 
तो आयिल्लो वेळ आनी उलोवपाचो सूर पळयल्यार गुपीत विशय म्हूण स्पश्ट जाणवतालें । 
धा- पंदरा दिसां भितर बरोवन दिवपाक जाय । 
ताचे फाटोफाट मोहनदासा विशीं मात आदर दिसूंक लागलो । 
हातूंत भेद नाका । 
तोच तूं , तूंच तो । 
ताका लिंग ना । 
वर्ण ना । 
जात ना । 
पूण तुवें म्हणलें म्हूण हांव एक फावटी लग्न जालों काय ना ? 
परतें म्हाका सांग नाका । 
व्हडलो कारस्थानी भुरगो तो । 
पूण हाचे खातीर बळी दिवपाक जाय ? 
ताणें चड वाद घालो ना । 
तरी लेगीत मन शांत जालें ना । 
परतून एक फावटी सारकें बरोवपाक तें मीरा कडेन दिवन बरी प्रत तयार करून घेवपाक जाय आशिल्ली । 
तें सारकें तपासून पळोवंक जाय । 
तरीकूय ताका चुकोवपा खातीर तें सडसडीत चलून गेल्लें । 
ते जाग्यार आयले । 
सत्या सामकें भियेलें । 
हे कसले काम तुमगेलें ? 
अशें म्हूण तें हार काडपाक लागलें । 
आनी तागेलो हात धरलो । 
अशें म्हूण हात धरून विनवणी करूंक लागली । 
तो मेलो हें आयकून बरें दिसलें ना । 
गुन्यांव भोगसप हेंच व्हडपण म्हूण हांवें पुलीस इन्स्पेक्टराक फोन केलो । 
ताका ख्यास्त जावची न्हय अशें तुवें लेगीत बरोवन दिल्लें खंय । 
ते खातीर आतां निरोप घेवन वचपाचें अशें थारावन - ताणें म्हणलें , म्हाकाय अर्जंट काम आसा । 
आतां तोंड उक्तें करून उलोवपाची गरजूच ना । 
आतां चैत्र सोंपत आयला । 
तातूंत म्हजें कितें चुकलें ? 
तागेलें नांव मीरा । 
ताणें ते पेपर काडून पळयले । 
सत्या कांयच उलयलें ना । 
तें गंभीर जालें । 
वयर तूप ओतलें आनी ताचेर सार रकयलो । 
खरें तेंच हांवें सांगलां । 
मागीर सांगतां । 
हाचो अर्थ तुजे कडेन म्हजी इश्टागत ना असो न्हय । 
सत्यानूच मुखार म्हणलें , पूण तुगेलो सभाव म्हाका खबर आसा । 
तुका घर-दार जाय , बायल - भुरगीं जाय । 
तागेलें मुखामळ आनी आंगलोट पळयल्यार हांव ताचे मुखार कोणूच न्हय । 
सभ्यताय , नमळायेन वागप , बारीकसाण सगळे गूण आसात । 
तें चतूर आनी हुशार आसा । 
तो ओग्गी बशिल्लो । 
तोंड सुकलें । 
« तुका जाय ? » 
ताणें नाका म्हूण मान हालयली । 
तरी ताणें सिगार पेटयली ना । 
तें म्हगेलें कोण म्हूण हांवें तागेलें आयकुपाचें ? 
तुगेलो स्वभाव म्हाका खबर आसा । 
तो सिनेमा पळोवपाक गेलो ना । 
बियर पिलो ना । 
एक फावट थंय वचून पळोवन येवंक जाय । 
तशें न्हय । 
मागीर हांव कित्याक हांगा आयलो ? 
« तूं ताळमेळ नासतना तोंडाक येता तें उलयता । » 
ताणें म्हणलें । 
चुकलें म्हजें । 
हांव अजून हाचे विशीं मीरा कडेन एक शब्द उलोवंक ना । 
ती तुजी जापसालदारकी । 
तुका योग्य बायल मेळची अशी म्हजी इत्सा । 
ताचेर आपलो विस्वास ना अशें तुवें उतर दिल्लें । 
एकाद्रे तुगेले आवय - बापूय हाका मान्यताय दिवचे नात । 
तुगेलो आजो लेगीत मान्यताय दिवचो ना । 
ते खातीर विचार , चळवळ , सुरवात करपी चडशे करून वयल्या जातींतलेच । 
ताका दिसलें न्ही अशें न्ही । 
तशे तुमी म्हणटात । 
आमी हिंदू म्हणटकीच एक समान प्रतीक आमकां नाका ? 
रावात , आनीक इल्लो शीत - रोस वाडटां । 
मोहनदासान ताका जाप दिली , « हें कितें होन्नेश , म्हाका सोदूंक आयला ? » 
हय । 
हो असो कित्याक उलयता ? 
हें काय पाना वयलें काडून दवरिल्लें उश्टें न्हय । 
सत्या काचाबूल जालें । 
निमाणें म्हाका विचारपा खातीर म्हूण तो आयिल्लो । 
आतां तुमी आमचेर विस्वास दवरला । 
सत्या कांयच उलयलें ना । 
ताचे मुखार मोग , माया ह्यो भावना सामक्यो ल्हान आसात खंय । 
ती इतले बेगीन सोडून गेली हेंच म्हजें दुर्दैव । 
म्हाका लग्न , बायल , भुरगीं , मोग सगळें जाय । 
म्हाका कितें जाय हें म्हजे परस सत्याकूच चड खबर आसा अशें जालें ना ! 
मीरा कडेन लग्न जा अशें सत्यानूच सांगिल्लें हाची जाप फाटोफाट मेळ्ळी । 
कुमुदिनी भशेन ! 
ताका बरी बायल मेळची असो एकूच उद्देश आशिल्लो हें खरें । 
तो मान सकयल घालून ओग्गी बशिल्लो । 
अशेंच रावन जिवीत सारपाची म्हाका उमेद आसा । 
पूण तें तुजे बरोबर उमेदीन मुखार सरलें ना । 
पूण अप्पाजींची नदर वेगळी आनी विचार वेगळे । 
कितले तरी फावटी ते आपले खातीर मेले अशें म्हणून ती आमचे आवयक सांगून रडटा । 
तो काडून उडोवपाक जाय । 
ताचे कडेन उलयनासतना ओग्गी रावल्यार कांयच जावपाचें ना । 
हें लग्न जाल्यार तागेलो स्वभाव बदलूंक शकता । 
पूण मागीर ताणें जाप दिली । 
दिवप घेवप म्हणल्यार कितें ? 
जेमेरेन चली दिवपाचो प्रस्न येता तेमेरेन तुमी म्हणटात तें खरें आसा । 
मागीर स्नो पावडर लायलो । 
म्हाका रजिस्टर लग्नाची आवड ना । 
तुवें असलें लग्न पळयलां ? 
मानलें ना जाल्यार नाका । 
जात- धर्म हाचेर विश्वास दवरूंक जायना हें खरें । 
तितले म्हणसर मोटार वीस मैल पयस आशिल्ली । 
तुवें पळोवंक ना न्ही ? 
मंत्री स्वताच्या भविश्या विशीं चडशे आशावादी रावले नात । 
मंत्री आशिल्ल्यान आतां वेंचून येवपाक व्हडले त्रास जावचे नात । 
तांचे कडेन म्हजे संबंद बरेच आसात । 
सांजवेळ मेरेन उलयले तरी ताका कांयच सुचलें ना । 
असो दुबाव आयलो । 
तो मेरेन तुमीय विचार करात । 
हांव ताका विरोध करपी मनीस न्हय । 
तूं बस । 
अशें म्हूण ताका बसयलो । 
हांव सायबा गांधीवादी मनीस । 
ताचेर एक पुस्तक बरोवपाचो विचार आसा । 
रांदचे कुडींत वचून उजो सारको केलो , शीत करून सकयल दवरलें । 
एक मिनीट ताकाच भंय दिसूंक लागलो । 
« तुगेले जातींतल्या गुणी चलये कडेन लग्न जा » अशें हांवें ताका कित्याक सांगलें ना । 
ती मेळोवपाक कितले त्रास काडचे पडटात तुका कितें खबर ? 
म्हाका कित्याक जाय बस लायन ? 
बस लायन नाका जाल्यार अशें कर । 
सरकारी जमीन जाय ? 
तू चाणक्या रुशी म्हूणच सांगता न्हय तुका ! 
पूण बुद्द तुमचीच । 
हें पळय , तुमी कॉलेज पास जाल्ले । 
तुगेली बायल मेली । 
आतांय मान्य ना । 
कित्याक ? 
तुगेलो आजोय हेंच सांगता । 
मदीं वंय लेगीत घाली ना । 
ती एक घालून उडयतां । 
म्हाका वेळ जाता । 
तुगेलो कारकून आयला जाल्यार पळयतां । 
तूंच येता म्हज्या वांगडा ? 
श्रीनिवास कांयच उलयलो ना । 
मान सकयल घालून बसलो । 
कांय अंतराचेर पावतकूच घरा कडेन आनीक चार - पांच म्हयने पावपा सारकें सामान आसा आनी आतांच कित्याक आनीक घेवन वचून सांठोवन दवरपाक जाय ? 
हेवटेन म्हजें ऑफीस । 
वयल्यान तातूंत कसली चूक ? 
म्हणलें । 
ते खातीर तांचे भितर मोग बरे भाशेन वाडला । 
आनी तें उठून जनेला कडेन उबें रावलें । 
परतें आनी एक फावटी ताणें उदक माथ्यार थापलें । 
दुर्बीण हेवटेन आनी तेवटेन घुंवडावन खूब - खूब पळेत रावलें - पयस आसलेलें लागीं हाडीत । 
ती भुरगीं तर आनिकूय पयस । । पयस । 
खोंट कितें आसता ती तुका खबर आसा ? 
आतां हांव तुका खोंट मारून दाखोवं ? 
हांव दिसता तसो हांव न्हय । 
तुजे असले चार मनीस म्हजेशीं नोकरी करतात । 
टॅक्सी थांबली । 
केन्नाय देव आमचे कडल्यान जायती अपेक्षा करता । 
तरनाटो तापलो । 
तो तरनाटो रागान भरून ताचेर तुटून पडलो । 
तुका रीत - रवीस शिकयल्या की ना ? 
कोण तूं ? 
तरूय दिसच ना जालें सूत । 
मान ताणीत आनिकूय फाटल्यान वळून पळयलें ताणें । 
चल वच , म्हाका आनीक बेजार करीनाकाय ; म्हाका वेळ ना । 
खालतेपण , गुणेस्त जावपाची बुन्याद म्हळ्यार जाता । 
तो येशस्वी जावपाचें कारण ताचें खालतेपण खरता । 
तिसर्‍या दिसा ताणें आनिकूय प्रयत्न केलो ; तरूय तो फक्त धा झाडां कातरूंक शकलो । 
घरा आयलो , तोच पयलो आपले पत्नीशीं गेलो । 
तिका आपले बगलेक बसयली । 
ती आयज पळोवपाक खूब सुंदर दिसता म्हुणोन सांगलेंय तिका । 
कितें चिंतचे तेंच ताका समजलें ना । 
संवसार म्हळ्यार दु:खच ! 
मनच प्रसन्न ना थंय जावं बरे सूर , बरे रंग कितें करतले ? 
मन सारकें नासत जाल्यार दीस लेगीत काळखी दिसता । 
सगळो सैम लेगीत मंद दिसता । 
« तुजो अंश खरो , पुणून तो तुजे पसून पयसावतलोच » हीच सुचोवणी दिता न्हय सैम आमकां ? 
मागीर घुस्पून कित्याक पडटा काय ती इतली तातूंत ? 
पूण मनीस आवय मात तशें कित्याक येवजिना काय ? 
तुमचो देश व्हडलो । 
तिचे पसून सुटावो केलो आनी म्हाका भांगरा सारको घोव दिलो । 
तुवें आतांच पळयलो न्हय ताचो फोटो ? 
मना भशेन पत्र बरोवप जालें । 
म्हजेरच हांव खोशी जालें । 
पांच - स म्हयने वाट पळयली । 
व्यक्ती तितल्यो प्रकृती हें म्हाका खबर आसा न्हय ? 
मागीर हें तत्वज्ञान हांवें कित्याक समजून घेतलें ना ? 
घडये मनीस कितेंय करूं येत । 
म्हजेर ताचो विस्वास कित्याक बसलो ना काय ? 
मागीर तो तरी कसो दवरतलो विस्वास मनीस जातीचेर ? 
वाचन गाढ । 
कित्याक काय ही मनशां म्हजे कडेन मन मेकळें उलोवंक पावलीं नात ? 
आतांच कितें जालें काय ? 
म्हजेंच कितें चुकले काय ? 
कित्याक आमी असल्या लोकांक भायले म्हणून हिणसावप ? 
कितेंय तरी बरें घडोवपाची उमळशीक दवरून हे हांगा रावल्यात । 
प्रवाह खंय फुडें , फुडेंच वता । 
काय घरांतल्यांक तांचे कडेन पळोवपाक वेळ ना ! 
घडये त्या वस्तू संबंदीं ताका आस्थाय नासूं येत । 
दुसर्‍यांक खोस दिवपाची चड तळमळ आसप आनी तशे तरेन धडपड करप , हेरांक त्रास दिवपी जावं येता न्हय ? 
म्हणून तो काडून उडोवपाचो हांवें निश्चेव केलो । 
हे घडणुकेंतल्यान हीच खर देख मेळ्ळी न्हय म्हाका ? 
हेंच खरें सत । 
पूण ताची ही खोस हांव फुलोवंक पावलों ना । 
ताचे दोळे म्हज्या दोळ्यांतले भाव नियाळटाले अशें म्हाका खीणभर दिसलें । 
खीणभर काय जायना , हांव ताचें गुलामच जालें न्हय ? 
ताका जाय तशेंच करूंक लायलें न्हय ताणें म्हाका ? 
म्हजी म्हाकाच लज दिसली । 
तांणी नव्यान जियेवपाची आस्त आनी उमेद म्हाका दिल्या । 
आठ दिसांचें सामान हाडून उडयलें काय हुसको मेकळो । 
पूण त्यो भायर उडोवंक येता ? 
एका वर्सा देवीची सांथ आयली तातूंत तो भायर पडलो । 
ताका लागून काम उणें आनी कश्ट चड । 
लकूदादाल्या घरा कडसून व्हडली पायण सुरू जाता , ती बांय मेरेन पावता । 
मागीर लागता बांय । 
ताका लागून आबा म्हाका सामको जपत आशिल्लो । 
देखून तुमकां आमी पन्नास रुपया दंड करतात । 
ते लेखक , कवी , गायक , नाट्यलेेखक आनी दिग्दर्शक बी । 
पूण आमचें थारलें , कितेंय करून त्यो काजू काडपाच्योच । 
आमी काडून तरी कितले काडटले ? 
कुशीक एक दोन शिंवपी । 
ते खातीर रातचें जेवण सोंपोवन केन्ना एकदांची येसाय सुरू जाता हाची हांवें वाट पळयत रावचें । 
उपकार करून फुडें म्हणूं नाका । 
अभ्यास बुडटलो हें कारण सांगलें । 
पूण हांवें ताचें कांयच आयकलें ना । 
हांवें म्हणलें । 
ताका लागून आमी सरळ गेले ते जनावरां पळोवपाक । 
आदलोच हांव गुटगुटीत । 
तातूंत मुंबयचें उदक मानवल्ल्या कारणान आनीक थोडोसो सुटिल्लों । 
पूण आतां फुडें कितें ? 
पूण ते खातीर तो घाट सुरू जायत सावन आपूण बांका वयल्यान सकयल देंवन बसलोच आनी म्हाकाय बी « सकयल बस सकयल बस » अशें सारकें म्हणटालो । 
ते उपरांत लंगडी , खोखो , कबड्डी असले खेळ जाले । 
इंग्लीश हो पयलींच कठीण विशय । 
प्रत्यक्षांत तो जितलो कठीण ताचे परस चड कठीण भासुये इतलो । 
समाजीक भावना हो उदरगतीत मानवी आत्मो आसा । 
काव्य हें हे भावनेचें पयलें सुंदर स्वरूप । 
आमी मुणगेकाराक शिकयलें ना , ताचें वायट दिसता । 
मुणगेकराचें भाशण जाले बगर निरोप सुवाळो पुराय जावचो ना । 
हांगा « भान राखप » म्हळ्यार कथा बरयतना सतत हे विशीं जागरूक रावप अशें न्हय । 
हो नियाळ ताका स्वपरिक्षण करून निखळ कलात्मक आनंद आनी लेखना फाटलीं आथवीं कारणां वा बांदिलक्यो हांचे मदलो फरक समजूंक मजत करता । 
तींच पावनात । 
कांयच ना । 
ते न्हिदिल्ले । 
जेवले उपरांत ते खीण दोन खीण चुकनासतना न्हिदताले । 
हे फावट तांचे दोळे उठले आनी तांची नदर थंयच थीर जावन उरली । । । 
फाटल्यान फाटल्यान ती । 
चली भितर आयली । 
ती उंबरासरीं उबी रावली आनी ताका पळोवंक लागली । 
दादलो खुर्चे फाटीक तकली तेंकोवन दोळे धांपून बशिल्लो । 
चली कांय वेळ वोग्गी ताचो चेहरो पळयत रावली । 
पूण आज तिका तें अवचिन्न कशें दिसलें । 
आमी वयर चडत गेले । 
एक फावट फाटीं वळून ताणें म्हाका कितें तरी सांगलें , जें हांव आयकूंक तांकलों ना । 
हांव दोळे धांपून न्हिदेचें सवंग करून पडून रावतालों । 
शेवटा तें देवूळ दिसलें - धवें आनी शितळ । 
ती एक हुडी आनी रुखाचें सरसरप हांचे बगर आनीक कांय नासलें । 
म्हाका आश्चर्य दिसलें , अजून मेरेन तांणी म्हाका घरा विशीं कांयच विचारूंक नासलें । 
तूं बरयतां , पूण केन्ना ना तें खडेगांठ सत मुखार येतकीर कूस मारून तूं धांवन आयलो ! 
कितें भितर तांचे वांगडा कोण तरी आसा ? 
ताचे विशीं म्हाका कांयच खबर नासली । 
कांयच हालचाल ना । 
तो कोनशांत गेलो , जंय सुटकेस दवरिल्ली । 
मागीर ती आड्ड्ली , « मामा , तुगेलो फोन । » 
वयलें दार उकतें जालें आनी निसण हालूंक लागली । 
तिणें कितें तरी विचारलें , जें ताचे खातीर नाशिल्लें । 
नकळ ती लायन मदींच खंय सुकून गेली । 
आनी दादलो ? 
खूब वर्सां फाटीं अशेंच हांव जोरान बरें ना जाल्लें । 
मंगल । । । 
देखून हांव तयार जालें । 
हाचें कितें जालें तें म्हाका कळ्ळेंच ना । 
पूर्ण णव म्हयन्यां उपरांत सुंदर , गुटगुटीत असो चलो जल्मलोय बी । 
तो घाला थंय आसा आनी ताका समज उणो अशें ताका दिसलें । 
पूण तो कांयच प्रतिक्रिया दाखयना अशें म्हाका दिसता । 
हांवें शितला कडेन पळयलें । 
म्हाकाय बरें दिसलें । 
ताणें मेकळेपणान सांगलें । 
एक दीस अजितान विचारलें , ताई , तुमचे कडेन सायकल आसा ? 
जनेलांतल्यान पळयल्यार अजित सायकल घेवन उबो आसा । 
जात्रा ! । । । 
ही आवय न्हय , दुस्मान ही दुस्मान । 
आनी कसले कसले धिंडवडे करपाचे आसात काय ताचे ? 
नाका ते उत्सव , नाका त्यो जात्रा । 
ताच्या « हां » वा « नाक » कोण विचारता ? 
तूं सांगता तें खरें बाबा । 
हें असलें गावल्यार कोण हांगासर भीक मागतलो ? 
नवी वेगळी जीण ताका जियेवंक मेळटली ? 
ताणें आशेन आवय कडेन आनी आपल्या उपकारकर्त्यां कडेन आदरान पळयलें । 
हें अशें घडत हें ताणें केन्नाच चिंतूंक नासलें । 
म्हाका तिडक मारली । 
आनी एक दीस बनाआत्यान ती खबर आयकली । 
त्या सोबीत आनी ओडलायण्या पिला आंगा वयल्यान हांवें हात फिरयलों । 
तुका जशें हांव खूब आवडलें तसो तूंय म्हाका खूब आवडलो । 
पूण । । । 
पूण तुवें म्हजो विश्वासघात केलो । 
ए , प्रकाश खंय ? 
अशूभ मानतात । 
आशा , चल भायर यो । 
आयज त्या « जर » आनी « तर » उतरांक कांयच मोल उरूंक ना । 
आतां त्यो गजाली उलोवन कितें उपेग ? 
आनी हांव ! । । । 
चुकोवचें हाका । । । वळख लेगीत दाखोवची न्हय । 
ती चिंतताली । 
मागीर शिकतलो कसो ? 
उश्टें काडलें , जमीन पुसली । 
आज आठ - धा दीस जाले , तीं दोगांय म्हाका दिसूंक नात । 
« थंय फ्लावर बरें मेळटा । » 
« आमगेर न्हय , पालेभाजी खपचना । » 
तातूंत सतत घरांत येवपी - वचपी लोक चड । 
आमचें काळें - धवें माजरा पील शेणलां । 
थंय एक खीण लेगीत रावंक नाका दिसता । 
« चुकलेंच तें , चुकलें म्हजें , » रमाकांत पुटपुटलो । 
थंय वचून तो शारदे कडेन चूक मागतलो । 
ताकाय तशेंच सांगलें दिसता । 
तो राती कडेन येवन दार वाजोवंक लागलो । 
म्हजी तकली दुखूंक लागली । 
तो मनीस आनी असो आसत हें हांवें चिंतूंक लेगीत नासलें । 
म्हजे कडेन दुडू आसा । 
ती खंय तरी तंद्री लावन पळयत रावली । 
ना । । । 
हीं जीं म्हजी कोण न्हय , तांणी अशें केल्यार व्हडलेशें कांय न्हय । । । 
दुसरे दिसा तो म्हाका घेवन म्हज्या कुळारा गेलो । 
तांणी तकली सकयल घाली । 
पूण ती तिडक म्हजे तकलेंत सदांकाळ उरली । 
जल्म दिवपी आवय - बापूय अशे वागत जाल्यार सवती - आवयन अशें वागल्यार कितें जाता ? 
ना । 
कितें तरी दोळ्या मुखार पळयिल्ले वरी भासलें । 
तें पळयतना ताका स्थळ - काळा विशीं गोंदळ जातालो । 
खंय गेलो तो ? 
तसो कायदो कांय ना । 
भितरले ओडींचो सोद घेवन , न्याय - अन्यायाचो पक्ष घेत वाद करून पुरो जाता । 
देवार्‍या मुखार पावतना तो दोन तीन फावट अनमनलो । 
फुडें म्हजे दीस सोंपिल्ल्या उपरांत लोक म्हाकाय पुजतले । 
वात पेटोवन दवरतले । 
निमाणें केंस सोडून , सन्मार्गाचो पुरावो घेवन तो दीस उदेलो । 
उपरांत कितें जालें ताका कांयच याद नासली । 
खंय चुकलें ? 
अजाप । 
आनी आड्डून धांवत वचपी आवय । 
सोंपलीं नात । 
मुर्तीचे हात पाय मोडले आनी मोडिल्ल्या कडल्यान हून रगत व्हांवलें । 
ताचीं दुकां पुसलीं । 
चिंतेन मन सूड घेवपाक तयार जाता । 
तकली धाडावन पडपी ल्हारां आनी दर्या वेल्यान येवन फुतकारपी वारें । 
आतां कांयच खीण । 
तो भिवन गेल्लो । 
आपणाक आनी मारूं नाका म्हण विनयतालो । 
गुणा आनी राया आतां वेगान धांवन बैला सरीं येयले । 
व्हरना जाल्यार खेपतली आनी दीसभर जेवण घालची ना । 
हाका उखलून घेवन भोंवप कठीणच । 
हो गोंय जुंवो , हो गांव आमी जिखून घेतला । 
हो ऊंच , गंवाळ आंगलोट , ताठ चलप । 
म्हणूनच घडये तो मदींच काडून गेल्लो । 
आज तांणी दिल्ली मुजत सोंपता । 
पूण बरेंच कुशीक । 
दारांत फकत बायलो आनी भुरगीं चिंतेस्त बशिल्लीं । 
तें हेर आनी आपणाक कांयच नाका , आमी लग्न जातात , म्हणूंक लागलें । 
कांय वेळान उदक पिवंक म्हण मागीलदारांत गेल्यार ताका गोरें जळोवा राशी पयल्यान बशिल्लें दिसलें । 
गोरें एकदम सान भुरग्या वरी रडूंक लागलें । 
आवाज अंदून घेत दुकां गळयत रडूंक लागलें । 
गोरें तर जीब भायर काडून धांपेवंक लागिल्लें । 
मदीं चार दीस गेले । 
ती पुराय दनपार तशीच थंड निर्शणेंत गेली । 
कितें जालें ? 
तकलेंत एक गोंदळ । 
आनी आत्तां आक्तार मरण येवचें कांय साधन ना । 
ताची सुलूस लागली ना । 
पूण जाप ना । 
खरो तो बाटला काय ना तें कोणाक खबर ? 
धा वीस लोक येवन आंगणांत उबो रावलो । 
नायजाल्यार सांजवेळा तिका खूब आवडटा । 
काम विसरून थंयच बसली । 
ताचे खातीर त्याग केलो आनी त्या त्यागा बदलाक आतां तुमकां एक राज्य जाय । । । जो मनीस दुसर्‍या खातीर त्याग करता ताका ताचे बदलाक कितेंय तरी जाय आसता , पयश्याच्याच रुपान न्हय , वर्चस्वाच्या रुपान , अधिकाराच्या रुपान । 
बायल लग्न कित्याक करता ? 
शिकून वाट पळयतात , लग्न जाता । 
सुंदर खीण लेगीत सोंपतात । 
उपरांत शिकप बंद जाल्ले । 
भुरग्या विशीं आवय बापायक अशेंच जाता काय ? 
ती घरा आयली । 
पूण दुबळेपण तिका घेरून उरिल्ले । 
नाजाल्यार पुजा , जप करून उरता तितलोच वेळ ते दितले न्हय ? 
त्या खातीर वसुधाक विचारपाची गरज आसा अशें ताका दिसलें ना । 
तांचे जिणेंत नटप आसा , पूण उमेद ना । 
घडये ताका चड पगार नासतलो ! 
पूण विस्वासांत घेवन हो प्रस्न सोडोवंक येना । 
जंय बसल्यार दर्या पुराय दिसत असो जागो तिणें वेंचून काडलो । 
दोन गरम इडली आनी काफी । 
ती खर्‍यांनीच भियेल्ली । 
जसो काय उलयलो जाल्यार सौंदर्याचो पड्डो पिंजतलो । 
कलाकार कोण ? 
बायल बरी गावंक शकली ना जाल्यार उपकारता । 
घर लागीं पावलें । 
ती तुजीय भुरगीं न्हय ! 
म्हाका कोण केन्ना च्या करून दिना । 
तुवें एक दीस च्या करून घेतली जाल्यार तातूंत वायट काय ना । । । पुरो जालें ? 
पूण ज्यो बायलो भायर काम करतात तांकांय पुरो जाता । 
तूं जाका थकवो म्हणटा तो खर्‍यांनीच थकवो आसता काय फकत संवय ? 
लक्षांत येवचें ना अशे तरेन सोंसलां । 
पूण सामाजीक मान , प्रतिश्ठा , रीत रिवाज हातूंत ती घोवा फाटल्यान उरता । 
तशें पळयिल्ले जाल्यार हांव ते विशीं बरयतली आसलीं । 
मारपेट करप होय एक मार्ग । 
पूण करतात । 
ती लजेस्त वा भिडेस्त नासली । 
पूण कुकूम लायतना मात ती खिणभर थांबली । 
जे जालें आनी जें जाता तातूंत म्हजी कसली चूक ? 
आमचो एक सुंदर जागो आसलो - आमची रांदची कूड । 
नाजाल्यार बायल आसली आनी ती गिरेस्त नासली जाल्यार ती हेर किदेंय करूं वा करूं नाका । 
घर नीट कशें दवरचें आनी कशें रांदचें तें शिकयताली । 
पूण सत्य हें कल्पने परसय विचित्र आसता । 
परत केन्नाच येवची ना अशें थारावन । 
ताकतिकेन न्हांवचे पडटा । 
न्हावपाचो आनंद भोगलो । 
न्हावन आंग पुसता आसतना गळ्याक कितें तरी तोंपले । 
घालूंक लायिल्लें । 
आज हातांत घेवन पळयतना दिसलें : हाजें म्हत्व कोणे केन्ना आनी कित्याक निर्माण केले आसतले । 
म्हाका मारली ? 
लग्नाच्या पयल्या दिसा सावन आज मेरेनचो एक एक दीस करून उगडास काडून पळयलो । 
तणाव ना । 
ताणी बारीकसाणीन वासपूस केली । 
लोक जमले । 
त्या उपरांत कितें उपाय घेवचो ताचेर चर्चा जाली । 
तुका खरें दिसचें ना । 
घरा वचून करपा सारकें कांयच ना । 
आतांच ताका « एक्स्ट्रा » काळजीची गरज ना अशें सांगिल्लें । 
वाचूंक जाय । 
दोतोर तपासून गेलो । 
तेंच तेंच प्रस्न । 
चुरचुरप । । । दादा , वयनी , भाभी । 
भाभी तर सांगूनच गेली । 
हांव – हांव आवय जावची ना । 
म्हजें रूप , गूण , शिक्षण , बुध्दी हाका कांयच मोल ना । 
हांव । । । म्हजें शरीर फकत उत्पादन करपाचो कारखानो । 
कशें बरोवप । । । म्हजेच स्वास म्हाका परके जाल्यात । । । कितलींशींच पानां पिंजता पिंजता । । । कित्याक ? 
त्यो ओळी वाचतलो कोण ? 
कोण वाचूं वा नाका वाचूं , बरोवपाची म्हाका संवय जाल्या । 
मनाचेर ताण पडून आंग हून जालें । । चार पांच दीस गेले । । दोतोराक हाडलो । । दोतोर म्हणटा कांयच दुयेंस ना । 
हांव जाणटें जालें । 
केंस पिकलें । 
वृंदा बस हांगा , पळय सकयलें दृश्य कितलें सुंदर दिसता । 
दृश्टी तशी सृश्टी म्हणटात तें फट न्हय । 
सैम लेगीत जे नदरेन पळयता तसो भासता । 
हांव जाणा तुका धक्को बसलो । 
म्हजेंय मन , शरीर बेलगाम धांवलां खुबदां । 
निसर्ग नियम हेंच सत्य । 
कित्याक खबर ना पूण उलोवचेशें दिसूंक लागलें । । पूण ती अनवळखी । 
तो गेलो पूण केन्ना तरी येतलो अशें तिका दिसत रावलें । 
कोणें तरी तिका सांगलें , « तूं भारतांत वच , थंय तुका शांती मेळटली । » 
अशेंच साळीक कशें ती । 
कांय खीण तो रावलो । 
फाटल्यान कोण तरी बशिल्लो । 
कोण काय ? 
कसो आसा काय तो मनीस ? 
मागीर कोणें तरी ती खबर हाडली - रुजार आनी आनी कोण तरी । । । 
रोजी कडेन । 
फुडल्या जिवना विशीं । 
वारें वेगान व्हांवतालें । 
बापायचें मन ताणें सदांच राखप । 
मोटें तपलें , व्हड तोप दवरूंक । 
तातूंत कोणाक सांगतलें दुख्ख ? 
ताका कितेंय विचारूंक ललिता भियेताली । 
बोट चेंचलें । 
हात धरून उठोवंक कोणाक उलो मारतली ? 
ताका फकत निमित्त पुरो । 
ताचे उपरांतचे दीस तशेंच । 
भुरगे वाडूंक लागले । 
दीस फुडें धांवताले । 
ललितेक समाधान इतलेंच , भुरगे बरे शिकले । 
चड विचार करूं नाका । 
बोट पयस पावली । 
वयर निळें मळब । 
ताची जीण । 
हांगा खंय मेळटली नोकरी ? 
कांय खीण गेले पूण मारियोचो पत्तो ना । 
ती हांसली । 
तोय हांसलो । 
तकली भेरेल्ली । 
« तुका लागून म्हाका दुयेंस जालें । » अशें म्हणटली । 
ताका दिसलें नाका ही जीण । 
तांचे खातीर तो केन्ना मेला । 
हें जग सोडून गेला । 
हांव टोनीचो विचार करतां , पूण म्हजें कितें ? 
तिणें म्हाका खूब समजायलें । 
पूण तेन्ना म्हजें व्यसन हाता भायर गेल्लें । 
म्हाका खूब तापोवणी पडली । 
हांव सामको वायट भुरगो । 
« सांज जावंचे पयलींच घरा वच बाये । » 
कित्याक ? 
आनी म्हाका कांयच खबर ना ? 
म्हज्या अस्तित्वांत कोणाक त्रास नाका अशें येवजून हांवें घर सोडलें । 
सजयता ? 
जिवना कडेन वेगळे नदरेन हांव पळोवंक लागलें । 
ल्हव ल्हव मन शांत जालें । 
कांय नासता ताचे कडेन , खूब कितें आसता । 
आनंद येवन गेला हें सत्य । 
आज अकस्मात आनंद येवन गेल्लो । 
निर्विकार ! 
तुका एक दीस तरी याद जाल्या म्हजी ? 
« आसा , पूण आज हांव वचचो ना । » 
« तूं इतले दीस खंय आशिल्लें ? » 
« तूं म्हजीच वाट पळयत स्टॉपार बशिल्लो काय कितें ? » 
हय । 
तुका फट दिसलें । । ? 
तुका पळोवन बरें दिसलें । 
म्हळ्यार ? 
सामकें खरें । 
कितें ? 
हें व्यसन केन्ना लागलें तुका ? 
ती एक काणी । । आयकूंक जाय तुका म्हजी काणी ? 
तुका खरें दिसचें ना । । पूण आठ दीस हांव तुजी वाट पळयत हांगाच बसतां । 
अशें कित्याक ? 
काय बरो मनीस ताचो बापूय - पूण आवय ताका सोडून गेली । 
गेली ती गेली । 
परत आयली । 
तेन्ना लग्ना पयलीं विचार कर । 
हिरो लेगीत पारखून घेवचो पडटा । । तातूंत ही बायल । 
मन अस्वस्थ आसा । 
हांव करतां तें योग्य न्हय असो विचार मनांत आयलो । 
कांय खीण अशेंच गेले । 
परत म्हजी परिक्षा घेवंची अशें तुका कित्याक दिसचें ना ? 
ती भितर आयली । 
काय ताचेर म्हजें प्रेम आसा ? 
पडला जो जल्म गोड मानून कर्तव्य करप । 
विनय असोच आड्डून विचारतालो । 
एक उतर लेगीत उलोवंक ना । 
तिडक ना , परत जाप ना । । । आड्डप ना , कांयच ना । 
कसलीच प्रतिक्रिया ना । 
मोग आसता थंय राग आसता । 
ताचें हांव कोणच न्हय ? 
होच विनय जो म्हजेर प्रेम करतालो तो ? 
मागीर आज हो असो कित्याक वागता ? 
काय उबगण ? 
काय राग ? 
पूण ताचें म्हजें नातें फुललें सामकें सहज । 
पूण फुडें कितें ? 
ताचेर म्हजो अधिकार ना , म्हजेर ताचो ना । 
म्हाका बंधन नाका । 
लग्न करप ना होच ताचेर उपाय । 
तुका पूर्ण स्वातंत्र्य मागीर आतां तुजी तक्रार कित्याक ? 
गाडी , घर । 
परत हें कितें जालें म्हाका ? 
आनी कांयच सुचना म्हाका । 
पूण जीं जीं कोण वाचतात तीं तोखणायच करतात । 
खुबळावंक ना । 
म्हाका वायट दिसूंक ना । 
तातूंत तूं म्हजी इश्टीण । 
आज तूं म्हजें हें रूप पळयतां । 
चलयेक देख दिवप , लाड करप ना । 
चली वाडटा तशी जबाबदारी वाडटा । 
एक घर मोडटना हजारदां विचार करचो पडटा । 
रूपा सदांच हांसरें । 
कोणाचें वायट उलोवप ना । 
पयसो तर कुसता तुमचे कडेन । 
पोसकें तें पोसकें । 
मकरंद आपलो शांत बशिल्लो । 
तो ऑफिसर उठलो । 
पिंकीचें आनी म्हजें कितें तरी नातें आसा । 
ताचो फोन आयिल्लो । 
केन्नाच हो नेम चुकूंक ना । 
ल्हान भुरग्यांक हातांत धरून नाचूंक खेळूंक व्हरतात तशेंच मनाक हातांत धरून सुखा लागीं व्हरप । 
आनी तूं सांग दुखी आसपाक कारण जाय पडटा । 
म्हजे कडेन तें कारण ना । 
बरो घोव । । दोन भुरगीं । । चलो आनी चली गरजे परस चड पयशे आनी स्वातंत्र्य । 
तूं आसा तसोच आसा ? 
गीता च्या घेवन आयलें आनी गरम गरम शिरो । 
हाचेर हांवें केन्नाच विचार केलो ना । 
हो संवाद दोन मुखेल प्रस्न उप्रासायता कविता कितें सांगता ? 
आनी म्हूण , कविता बरोवप आनी कविता संबंदीं पटपा सारकें मत प्रगटावप हातूंत फरक आसा । 
पूण हेर बाबतींत मात ताणें मोनेळ धारण केला । 
पूण प्रस्न असो उबो जाता । 
हांगा स्पश्टताय हाचो अर्थ समजूंक सोपी भास असो घेवचो पडटा । 
तेच परी ओडलायण्या आंगलोटाक सगलेच सोबीत कमरपटे सोबतले अशेंय ना । 
हाका कारण आसा । 
केन्ना जावन गेलो हाचो कांयच पुरावो ना । 
वयल्या विश्लेशणा वेल्यान एक स्पश्ट जाता । 
वेगळ्या उतरांनी सांगचें जाल्यार कसलेय वस्तूची जी कल्पना आमी करतात , ती कल्पना होच ताचो एकचार । 
पूण तें फकत इतिहासीक नदरेन सोंपे पडचें म्हूण । 
हाका जाप दिवप सोंपें आसा । 
हाका आमी चिन्न वा कुरू अशें म्हणूंक शकतात । 
देखीक अट । 
आयज जागतीक नदरेन « राष्ट्र » हो बुन्यादी राजकी घटक जाता । 
एक सामान्य संस्कृती , परंपरा आनी इतिहास हांची वळख आशिल्लो भूंय - भाग म्हळ्यार राष्ट्र अशें म्हणूं येता । 
राष्ट्र म्हळ्यार एक कुटुंब , एक परिवार । 
म्हज्या निबंदाचे हांवें चार भाग केल्ले आसात । 
प्रत्येक भागाक जाय तशे उपविभाग केल्ले आसात । 
म्हजो बापूय हालींच भायर पडलो । 
पूण तुमची आवय ? 
« म्हजी आवय म्हाका म्हजे इत्से आड लग्न करूंक सोदता । » 
आतां कसलीय तरी सरकारी नोकरी धरची आनी फुडें प्रमोशन घेवन - घेवन अधिकारी जावचो ही ताची मोख । 
हें घर शंबर - दिडशें वर्सां पयलीं बांदिल्लें । 
खर्च हात राखून करपी । 
तरी तो कोणाक फालतू खर्च असो दिसलो ना । 
आपलो हुस्को करूं नाका । 
दिसता आनी अणभवतां तेंच उलोवपाची संवय आसा म्हाका । 
सांगात तुमी । 
« योग्य मनशा कडेच सोंपयलां तें । » 
« म्हाका तें तडीक व्हरूंक तुमची मजत जाय । » 
बरें आसा । 
तुमची येवजण कितें आसा , ती , म्हाका सांगशात ? 
हय । 
कसली अडचण ? 
शिर्धना गेल्लो रस्तो जे सुवातेर सोंपता , थंय भाट आसा । 
अशी बस - तशी बस । 
अशी न्हिदूं नाका - तशी न्हीद । 
हेंच खावं नाका - तेंच खा । 
तेंय उपाशी । 
म्हाका पडटा । 
हांवच सांगता ताका येता त्या आयताराक व्हरूंक यो म्हूण । 
ते भायर बायचे सेवे खातीर खास अशी एक नर्स लेगीत दवरूंक तयार जातलो गजेंद्र । 
मात तांकां चित्रां पळोवंक आवडटात । 
ताका लागून शिलाक कांती खंयच दिसलें ना । 
पळय जाल्यार कांती एकदम फाटल्या बांकाचेर बसून आसा । 
ताकाय कारण आसा । 
देखून तो कितें उलयता आनी करता तें जालें त्या मतदारसंघांत । 
स्वता गाडी घेवन आयिल्लो । 
ताची चाल - चलणूक हालीं बिगडत वताली । 
पूण तें कशें शक्य आसा ? 
कित्याक शक्य ना ? 
आनी म्हजो आई - बाबा ? 
ताची काळजी तूं करूं नाका । 
« हांव आसां न्हय ? » 
भास्कर शिकपाक हुशार ना जालो म्हूण कितें जालें ? 
भाची ती तुजी आनी म्हजीय बी ! 
म्हजो अणभव तरी ताचे विशींचो हेंच सांगता । 
पावसा पयलीं सुरक्षीत जावचीं म्हूण भुरग्यांनी धांवपळ केली । 
धीरू जेन्ना ताचे कडेन उलोवंक आयलो , तेन्ना तें ताच्या पसून कित्याक रावलें ना ? 
ना । 
तो जर तुजे कडेन आयलो , बरे भशेन उलोवंक लागलो । 
आनी दुसरी गजाल । 
ताका जर तुजो वांगोड आवडटा , तुजे कडेन ताका इश्टागत करीनशी दिसता , तर तातूंत कितें वायट आसा , अशें म्हाका दिसना बाये । 
कॉलेज सुटिल्लें । 
हाय ! 
हाय सुमन ! 
ताणें सायकल तशीच वळयली । 
तेन्ना ताका जाता तितलो धीर दिवपाची चड गरज आसा । 
ते पासत ताका इल्लें वायट दिसलें खरें , पूण शाणीं मनशां तेंच घेवन बसनात । 
« हय । म्हाका ताका कशेय भशेन मेळूंक जाय गो सुमन ! » शिलान आपलो निश्चेव उक्तायलो । 
पूण तो मेळटलो खंय फाल्यां ? 
तसो क्लास चुकोवपी भुरगो न्हय तो । 
कितें जालें काय ? 
या तर ! 
खरें म्हळ्यार हें हांवें खूब पयलीं करपाचें । 
आनीक एक इश्टीण ? 
कित्याक ? 
« एका परस चड इश्टिणी आसप वायट तर ? » 
तें आपले इश्टिणीच्या इश्टागती विशीं दुबाव घेता , अशें दिसलें ताका । 
कित्याक रडटा तूं अशें ? 
ताचें मुसमुसप वाडलें । 
मागीर तो फुलत गेलो । 
पळोवन पळोवना भशेन करीत रावलें तें आयज मेरेन । 
हांव तें थंडसाणेन आयकत रावलें । 
निर्मल तर आपले केंस कापूंक तयार नासलें । 
पूण एक वेळ आजी परवडली , पूण हो बदफैली मामा न्हय अशें दिसूंक लागलें आतां शिलाक । 
असल्या मामा संगतीन दीस काडचे परस , घरा परत गेल्यार चड बरें अशें शिलाचें मन ताका सांगूंक लागलें । 
खात्री कसली ? 
म्हजीय मात्रा ताका सट्ट करून लागू पडची ना । 
शिलाक तातूंत खोडून काडी सारकें कांयच दिसलें ना । 
इतले मेरेन तें बरें आसा । 
बस थंय ! 
शिवाय , तुमी दिल्ली कसलीय ख्यास्त भोगूंक तयार आसा हांव । 
एक मात सत , की मेळ्ळे उपरांत ते चोखून पळ काडटाले । 
तांकां नियाळटालो , तोखेतालो , हुंगतालो । 
आमचें बाय तसलें न्हय आं , सांगून दवरतां । 
तुवें केलो काय ना मोग ! 
मोग करप पाप न्हय । 
« म्हजे असलो म्हणजे श्रीमंत ! » 
हांवें तशें म्हणूंक ना । 
आनी हांव तुजे कडें लग्न जालां तें तुजी गिरेस्तकाय पळोवन न्हय । 
तर तुजे गूण पळोवन । 
« आमचे बायक बरो न्हवरो जाय म्हूण ! » 
तें कितेंय जावं । 
आमकां कित्याक लागता , आमचें आमी पळोवया । 
पळयात बाय जमता जाल्यार । 
लागली घुंवडावपाक । 
आपलो आवय बापूय शाणो आसा । 
सभाव तामसी । 
मागीर हो तरणाटो कोण ? 
पूण शिलाक मात तो व्हड केन्नाच दिसलो ना । 
भायर कोणतरी तांकां मेळूंक आयला म्हूण शिलान तांकां भायर आपोवन हाडलीं । 
ताणें मूठ सोडोवन तातूंत भितर कितें अलौकीक वस्त आसा तिचेर नदर घाली । 
सुस्कार सोडटना ताचे बरोबर जीव उडून वचपा खातीर वावुरता । 
ओलें वस्त्र कास मारून न्हेसून , राम नाम जपून तो मडें काडपाक तयार जालो । 
तीन दीस जाले तरीय आयलो ना । 
गुदामांत नोकर जाय म्हण कित्याक पत्र बरोवन धाडचें न्हय अशें चिंतलें । 
ताका त्या किशोराचो मोग वा ताचे खातीर दुबळेपण भोगलें ना ; खरें म्हळ्यार ताका अमीर आयलो ना म्हणपाची तिडकच मारिल्ली । 
तिणें परत परत ताका त्यो गजाली सांगल्यो । 
जाप मेळूंक नाशिल्लो तो प्रस्न तिणें परत परत विचारलो । 
सपन आनी निसर्ग जंय आसा , थंयच दंतकथा उपजता । 
व्हडलो विष्णू । 
फाटलो भाव अनंत । 
ताका कितें करूं कितें नाका अशें जातालें । 
तरी बारीक मोटे धंदे करून आनी इश्ट मित्रां कडल्यान उश्णे घेवन बायल भुरग्यांचें पोट भरतालो । 
नवो संवसार , जोड कांय ना । 
« कितें ? » 
विनोद घरा आयलो । 
जेवणांत तांकां नुस्तें जाय आनी जेवतना ताचीं वर्णनां केले बगर तांकां जेवण वचना । 
कोण सोडटलो ? 
फुडें फुडें अनापा ताचे कडल्यान रांदून घेवपाक लागलो । 
जाती भायल्या भुरग्या कडल्यान रांदून घेवपाक ताका कांय दिसनाशिल्लें । 
आपलो समाज लागीं करचो ना । 
जाती भयर लग्न लावपाक भट तयार जावचो ना । 
फुडें जावचें कशें ? 
कोणाक सांगचें । 
मन मेकळें करून उलयतलो जाल्यार कोणा कडेन उलयतलो ? 
आशिर्वाद आसा । 
तसो तो कोणाचेर अवलंबून रावपी मनीस न्हय । 
निमाणें विनोद जेवलो । 
फट उलयतलो ? 
फट उलयतलो ? 
गोरवां राखतलो ? 
आज तूं फट उलयला । 
आसा । संबंद आसा । 
जालें ! 
हांगां आनी बोवाळ नाका म्हूण । 
तरी आसतना हांव सांगतां । 
तुमी विचारलें । 
तुमचो आवाज मातसो वाडलो । 
हो राजा नायक । 
विनोदा वांगडा शिकपी । 
विनोदा परस हुशार । 
पळय , तूं शिकपाक म्हजे परस हुशार आसा । 
असोच फुडें शिकत रावलो जाल्यार खूब फुडें पावतलो । 
तूं कितें शिकपाक कमी आसा विनोद ? 
तुका याद आसा विनोद । 
दोन तीन म्हयने हांवें पयलो नंबर सोडूंक नासलो । 
पूण काजू बियो खास करून चोरून खावपांत मजा आसता ती घरा भाजून खावपांत नासता । 
« कितें करूं म्हणल्यार ? » 
अशें कित्या खातीर ? 
तशें पळोवंक गेल्यार पोपायेक मालक कोण नासलो । 
दर एकलो मनीस , ताका देवान जसो घडयला तसो तो वागता । 
वेळ पडल्यार सत्त्याक लागून उपास लेगीत करपी । 
वावर करून घरा केन्ना पावतली आनी केन्ना रांदतली हेंच ती चिंतूक लागली । 
« हांवें बाबाक कसो निरुत्तर केलो ? » 
पळय विनोद , हें दूद काडपाचें काम , गोरवां राखपाचें काम हातूंत चड लक्ष दिवं नाका तूं । 
पूण तुका शिकोवपाची , खूब व्हड करपाची म्हजी इत्सा आसा । 
ताची मुस्तायकी लेगीत तशीच शी । 
म्हाका जाग आयली । 
मुतूंक वता दिसता म्हणलें आनी हांव न्हिदलों । 
इतल्यांत खळ्ळ खळ्ळ करून दांडो वाजयत देंवचार आयलो । 
इतले म्हणसर अनंत लागीं पावलो । 
अर्द वरा भितर वीस पंचवीस लोक थंय जमले । 
आनी एक पत्रावळ , एक दोणो दवरून पंगत घालपाक लागलो । 
पुलीस आयल्यार कितें जालें ? 
पळयलें मरे विनोद , ही आमची तरणी पिळगी ! 
फकत ओडून ओडून विष्णू फुडें व्हरतालो । 
वता तो दीस खरो , येता त्या दिसाची चिंता । 
ताचे खातीर धांवपळ । 
चार भाव , दोन भयणी । 
प्रकरण बरेंच गंभीर आसा हें ताणें जाणलें । 
पूण कांय उलयलो ना । 
मातसो वेळ उबो रावलो आनी चलपाक लागलो । 
मांव तर कांयच उलयलो ना आनी आपलोय दादलो घरा ना हें चिंतून ती आनिकूय घुस्मटली । 
« आं । । । » 
« बाबा ना घरा । » 
माती चड वयर आयली । 
तिणें गांवठी उपाय करून पळयले । 
मागीर तिका जोर येवपाक लागलो । 
मदीं मदीं चडटालो , मदीं मदीं देंवतालो । 
तकली उबी रावना म्हूण जी आड पडिल्ली ती बरेच दीस जाले तिणें हांतरूण कशेंच सोडलें ना । 
तुमी जाले गरीब ? 
हांवें सांगला , तुजी भयण चड बरी ना येवन पळय म्हूण । 
फुकट उपचार मेळटा थंय धांवपाची तयारी तुमची । 
दोन दिसांनी विष्णू घरा आयलो । 
तिणें मात आपल्या संवसारा खातीर खूब केलें । 
संवसार जाग्यार पडचो म्हूण तिणें नोकरी कर म्हूण सांगलें । 
धीर करून तिणें विचारलेंच , « कितें शेणलां तुमचें ? » 
सरपळी ! 
« त्या दिसा यशवंतान दवरिल्ली म्हजे कडेन । » 
पूण एका प्रश्नाची जाप मात तिका केन्नाच मेळूंक नासली । 
आमचे कडेन असो वागता कित्याक ? 
अशें कित्याक ? 
अशा वेळार लोकांक दिसता ते झगडटात म्हूण । 
रिणकार लेगीत दारांत पयशे मागूंक आयले जाल्यार उलो मारतना मानान , आदरान उलो मारताले । 
पूण तिडकीक दोळे नासतात म्हणटात तेंच खरें । 
तिडकीन तो पाटल्या लागीं आयलो आनी पाटलो उबारपाक लागलो । 
ताचो दावो हात कमरा पोंदा पडलो आनी मनगटांतले हाड मोडलें । 
हे ना ते अडचणीक लागून एक एक वस्त वचत रावली । 
एक अनामिका संबंद त्या दोगांय मदीं जुळ्ळो । 
नांव हॉटेल पूण ना वणटी ना पाखें । 
तातूंत सामान । 
ती धांवपाक लागली । 
ती खंय धांवता हें तिकाच खबर नासलें । 
रडत रडत ताणें सगळी खबर घरा सांगली । 
ताका कच्च जालें । 
ताका कितें जाप दिवची तेंच ताका कळ्ळें ना । 
ताकाच ताणें सांगलें , « चल रे विनोद , बाबा आसल्यार भायर आपयला म्हूण सांग । » 
विष्णू भायर आयला मात , रंगनाथान ल्हवूच कूस मारली । 
हे लोक अशेच । 
कोणाक दिसपाक ना । 
ताणें चितलें आनी तो बद्द घरा आयलो । 
एक खेप वाजलें । 
परत शांतताय । 
पूण ते ल्हवू - ल्हवू दारार केन्नाच मारचे नात । 
तो ल्हवूच उठलो आनी दार काडलें । 
परिस्थिती कडेन संघर्श करतां करतां वर्सां केन्ना धांवलीं कळ्ळेंच ना । 
फाल्यां आपलें कितेंय बरें वायट जालें जाल्यार ? 
भुरगेपणांतूच गांव सोडून आपलो फुडार घडोवपाक मुंबय गेलो । 
मुंबय जागो घेवन बंगलो बांदून रावूंक लागलो । 
तें एकलेंच रावतालें । 
कशेंय रांदलें कितेंय खालें वा रांदलें जाल्यार रांदलें नाजाल्यार उपाशीं रावलें । 
चार दीस घरा जाल्यार चार दीस धुवेगेर वचून रावतालें । 
विनोद ही नवी जापसालदारकी । 
अशेच दीस गेले , म्हयने गेले । 
मेळ्ळी काय ताका नोकरी ? 
पांचवी आनी सवी सारखो शिकिल्लो खंय तो ? 
ताचे उपरांत ताणें फाट वळून पळयलेंच ना । 
तो एका फाटल्यान एक वर्स पास जायत गेलो । 
ताचे प्रयत्न फुकट गेले नात । 
हे खातीर भांगराळें गोंय अस्मिताय संस्थेन खोस उक्तायल्या । 
ताका लागून आपल्याक ती चूक सुदारपाक जाय अशें मुखार म्हणले । 
ताका लागून सरकार अल्पसंख्यंकांचो कसो वापर करता हें सिद्ध जाता अशेंय ह्या वेळार सांगले । 
ते उपरांत उमेदवारी अर्ज १७ एप्रील मेरेन स्विकारतले । 
२० एप्रील मेरेन उमेदवारी अर्ज फाटल्यान घेवपाक मेळटले । 
कर्नाटकांक ४ कोटी १८ लाख मतदार आसात । 
पांच अपक्ष आमदारांक ते नदरेन मोल आयला । 
देशांत काँग्रेस आनी भाजपा हे दोन मुखेल राष्ट्रीय पक्ष । 
ते उपरांत २००६ वर्सा ते बिनविरोध अध्यक्ष म्हूण वेंचून आयिल्ले । 
तें पाळप म्हत्वाचें आसता । 
अर्ज सादर करपाच्या निमाणें दिसा ८८ अर्ज दाखल जाले । 
जाल्यार दर वर्सा महापौर आनी उपमहापौराची निवड जाता । 
एकादी धिगी कुशीक जाल्यार तें केन्नाय कोसळूं येता । 
पूण तांणी अशे तरेन गोंयकारां विशीं विधान करप म्हाका तरी पटना । 
पूण हाचेर कितेंय उपाय काडूं येता । 
एक आनी दोन ट्रक आशिल्ल्यांचो आंकडो व्हड आसा । 
गोंय विकसीत आनी आदर्श राज्य करपा खातीर जें बरें आसा ताका आमी सदांच तेंको दिवपाक जाय अशें श्री राणे हांणी म्हणलें । 
देखून हो प्रस्न सुटावो करपा खातीर मुख्यमंत्र्या वांगडा चर्चा केल्या । 
ते संबंदीचे साबार पुरावे सरकारा कडेन आसा । 
गुन्यांवाचो निवाडो येता म्हणसर तांकां हांगा रावपाक मेळटा म्हूण ते अशे गुन्यांव करता । 
आनी ताकाच लागून वावरप । 
कशें तें पळेयात । 
आम आदमी पक्ष हे चुकींत आनीक भर घालूंक पळयता । 
दिल्ली विधानसभेंत आम आदमी पक्षाचे २८ आमदार आसात । 
फाटल्या धा वर्सांत राजिनामो दिवचो अशें केन्नाच दिसलें ना । 
लाचारी , गुलामगिरी , म्हारगाय , गरिबी आनी भ्रश्टाचारांत देश बुडला हाची खंत भोगता । 
हे बदलपाक जाय । 
एनडीएक २७२ जागे मेळप दिसता तितलें सोंपें ना । 
तातूंतले फकत तीन पक्ष आयज एकठांय उरल्यांत । 
भाजपा ( ११६ जागे ) , शिवसेना ( ११ ) आनी अकाली दल ( ४ ) , भाजपाक आतां उणेंच २०० जागे घेवचेच पडटले । 
आम आदमी पक्षाच्या रुपान तो मेळ्ळा । 
आम आदमी पक्षाक राजकी मळार संद मेळ्ळी जाल्यार आमकांय संद मेळटली असो विचार करपीय लोक आसात । 
आमचे कडेन ३० कोटी गोरवां आनी म्हसरां आसात , जांचे पसून वर्सुकी १३.५० कोटी टन दूद मेळपाची शक्यताय आसा । 
राष्ट्रीय नदरेन म्हत्वाच्या प्रस्नाचेर सत्ताधारी आनी विरोधी पक्षान एकठांय येवप हें लोकशायेचे नदरेन बरें लक्षण । 
तसो एकवट आनी एकचार आयज लेगीत अपेक्षीत आसा । 
इतले लोक आयिल्ल्यान ही सभा इतिहासीक आनी विक्रमी थारली । 
ताकतिकेन निर्णय घेवपी सरकार जाय आनी हें फकत भाजपा करपाक शकता । 
फुडारी आनी नागरीक हांचे मदलो संवाद आयज शेणला । 
भ्रश्टाचार आयजूय चालू आसा । 
ताणें स चवके आनी स सके मारले । 
वट्ट 12 वर्सां उपरांत दुसरी सर्त जातली । 
तांचे 10 गूण जाल्ले । 
इंग्लंड हांगां 1992 वर्सा इंग्लंड निमाणे कडेन माळ जिखिल्लो । 
तांचे 16 गूण जाल्यात आनी हो पंगड पयले सुवातेर आसा । 
तांचे दोगांचेय 8 - 8 गूण जाले । 
हेच चार पंगड सेमींफायनली खातीर पात्र जाले । 
हो पंगड चवथे सुवातेर आसा । 
आमी लेगीत अशेंच प्रदर्शन करून भारताक हारोवपाचें सपन ऑस्ट्रेलिया पळयता । 
सर्तीचे हेर निकाल अशें : ( दादले , 400 मिटर धांवप ) - 1 ) प्रवीण ( कुर्टी ) , 2 ) चेतन ( म्हाड्डोळ ) , 3 ) सोमनाथ ( विभागीय कार्यालय ) । 
ताका भारता आड खेळोवप कठीण । 
फाटलो सुमार एक म्हयनो तो दुखापतीक लागून खेळूंक ना । 
संतोषान 8 चवके आनी दोन सके हुबयले जाल्यार सचिनान 11 चवके मारले आनी तीन सके हुबयले । 
ताका विम्बल्डन वस्तादपण राखप शक्य जालें ना । 
फाटीच्या दुखण्यांतल्यान परतून खेळपाक लागप ही सोपी गजाल न्हय । 
हो पंगड गूण तकट्यार निमणे सुवातेर आसा । 
आपूण सदांच आशावादी आनी सकारात्मक विचार करता । 
४९व्या मिनटांक ताणें आनीक एक गोल करून आघाडी ३ - १ अशी केली । 
ह्या जैता उपरांत ताचे स गूण जाल्यांत आनी तो पांचवे सुवातेर पावलो । 
तो चार गुणां सयत सवे सुवातेर आसा । 
मात ताका २०वी सुवात मेळ्ळी । 
ऑस्ट्रेलिया आशियायी स्पिनरां आड धडपडटा हें परतून स्पश्ट जालें । 
ऑस्ट्रेलियेन काल सकाळीं ४ बाद १४३ धांवड्यां वयल्यान मुखार खेळपाक सुरवात केली । 
ताचें मार्गदर्शन मेळप हें आमचे खातीर व्हड गजाल अशें ताणें मुखार म्हणलें । 
दोनूय पंगडाचे ४ - ४ गूण जाल्यांत । 
हाचें आदीं ताणें ही सर्त १९९९ आनी २००३ वर्सा जिखिल्ली । 
ताचे फकत चारच बॅट्समन दोट्टी आंकडे हुपपाक शकले । 
अशे तरेन पाकिस्तानान २० वर्सां उपरांत ऑस्ट्रेलिये आड माळ जिखपाक येस मेळयल्लें । 
ही चर्चा आतां थांबपाक जाय । 
हो वेळ आपूण विसव घेवपा खातीर वापरतलो । 
गौतम गंभीर एक बरे पैकी मुखेली जावपाक शकता । 
हे वळेरेंत आसपाव जावपी तो 68वो क्रिकेटर । 
हो पंगड तिसरे सुवातेर आसा । 
ताचे 4 गूण जाले । 
आमी ही माळ 2 - 3 अशे हारले हातूंत वायट धरपा सारकें कांयच ना । 
आमी माळ वगडायली हाचें वायट दिसता । 
तांचे कडेन जुळून घेवचें पडटा । 
खूब खावप आनी व्यायाम करप ही आपली आवड । 
ताणें सुरवातीक एका फाटल्यान एक अशें दोन गोल केले । 
ताचो हो गूण आपणावपाक सोदता । 
आपूण लेगीत हो गूण आपणावपाक सोदता अशें ताणें म्हणलें । 
युवराज सिंगाक व्हडलो भाव मानपी कोहलीन मुखार म्हणलें की हिम्मत आनी मानसीक घटसाण ह्यो दोन गजाली युवराजा कडल्यान शिकपा सारक्यो आसा । 
वागातोराची ही आघाडी चड वगत तिगूंक ना । 
2011 आनी 2012 वर्सा जिखचे आदीं ताणें 2008 वर्सा पयले खेपे ही सर्त जिखिल्ली । 
ताका लेगीत निलंबीत केला । 
दर पांवड्यार कसली ना कसली मोख आशिल्ली । 
तो 122 मिनटां आनी 79 बॉल खेळ्ळो । 
हाका लागून तांकां हांगां हाडप शक्य जालें ना अशें मॅथ्यून सांगलें । 
इंग्लंड सध्या 1 - 2 असो फाटीं आसा । 
फाटल्या दोन मॅची कडेन तुळा केली , जाल्यार मोहालींतलो मोसम आमचे खातीर चड अनुकूल आसा । 
आमचे मदले फळयेंतलो बॅट्समन जबरदस्त आसात , तांकां बरी बुन्याद घालून दिवपाची गरज आसा अशें ताणें मुखार म्हणलें । 
हाका न्युझिलॅण्ड लेगीत आडवाद ना । 
6 । तीं खेळपाक दोन पंगड करतात । 
दोन पंगड मेळून मदीं एक शीम मारतात आनी दोनूय पंगड शिमेचे दोनय वटेन रावतात । 
तातूंतलें एक - एक कार्ड तीन - चारूय जाण काडटात । 
फकत 1 गुलाम दवरतात । 
तें पान तशेंच दवरप । 
हो खेळ खेळपाक दोन पंगड लागतात । 
तिका हूर म्हणटात । 
जो पयलीं सुट्टा तो पयलो खेळटा । 
तो खेळगडो आपले तीनय गड्डे घेवन चौकोनाच्या 5 पावलां फुडें रेशे कडेन वचून उबो रावता । 
4 । मागीर जें निमाणें भुरगें आसता तें « बेब्याचें नांव नांव नांव » अशें म्हणून गांठींतल्या एका भुरग्याचें नांव सांगता आनी तें मागीर बेबो जाता । 
पूण मदलो चौकोन ( शेत ) रिकामो दवरप । 
एक - एक वस्त भायर काडत रावप । 
सगल्या खेळगड्यांक एक - एक डाव खेळपाक मेळटा । 
खूब पुर्विल्ल्या काळा सावन हो खेळ कोंकणांत खेळटात । 
जाचेर शंबर आंकडो येता तो सुट्टा आनी जो कोण निमाणो उरता तो बेबो जाता । 
पयलीं सगळीं भुरगीं एकठांय उबी रावतात आनी एकलो धा , वीस , तीस , चाळीस , पन्नास अशे शंबर आंकडो येता तो सुट्टा आनी अशें करून सगळे जाण सुट्टात । 
जो कोण निमाणो उरता तो बेबो जाता । 
2 । उपरांत बेबो जाका कोणाक पयलीं हात लायता वा धरता तो मागीर बेबो जाता आनी तो परतून सगळ्यांक धरता । 
3 । आनी एक गजाल म्हळ्यार हो खेळ सर्त लावन खेळटात । 
जो कोण धांवत पयलीं येता ताका पयलो नंबर मेळटा । 
पयलीं सगलीं भुरगीं एकठांय रावतात आनी तातूंतलो एकटो धा , वीस , तीस , चाळीस , पन्नास अशे शंबर मेरेन आंकडे म्हणटा । 
जाचेर शंबर आंकडो येता , तो त्या डावांतल्यान सुट्टा । 
अशें करून शंबर आंकडो येता तो सुट्टा आनी जो कोण निमाणो उरता तो बेबो जाता । 
1 । बेबो जाल्ले व्यक्तीक हेर भुरगीं एका जाग्यार रावून विचारतात की तुका न्हंय जाय काय दोंगर जाय । 
न्हंय - सकयल , मेजा सकयल । 
लागीं बडी पडटा तो बेबो । 
जो बेबो आसता ताणें म्हर्‍यांत उबो रावप आनी जो कोण ताची बडी पयस उडोवपाक येता ताका धरप । 
अशे तरेन हो खेळ खेळटात । 
मागीर खेळ सुरू जाता । 
कोणूय दोन भुरगीं वा गडे आपखोशयेन फुडारी म्हण रावतात । 
फुडारी जें नांव मागता तें बरोबर जालें जाल्यार तो गडो ताका वता । 
उपरांत हो खेळ थंयच सोंपता । 
सुरवातीक बेबो सोदून काडप । 
1 । पयलीं एक पंगड धांवपाक रावता आनी दुसरो पंगड लंगडी घालता । 
2 । मागीर पयल्या पंगडातली एक चली आपलो एक पाय वयर काडून लंगडी घालून येता । 
जो खेळगडो पयलीं सुट्टा ताका पयलीं खेळपाक मेळटा । 
1 - 2 , 1 - 2 अशें पाय घालीत खेळत रावप । 
7 । उजवो दोळो धांपून दोळ्याचे कुशीक दवरून । 
हो खेळ खेळपाक गडी बी कांय लागना । 
हेर व्हीर काडटा आसतना दुसरे व्हीर हालपाक फावनात । 
जितले व्हीर काडटा तितले पयशे मेळटात । 
जो पयलीं सुट्टा ताका पयलीं खेळपाक मेळटा । 
ते आदीं श्रीलंकेन बरी सुरवात करून लेगीत ताचो फायदो करून घेवपाक जमलो ना । 
काल सकाळीं गोंयान २ बाद ५८ धांवड्या वयल्यान मुखार खेळपाक सुरवात केली । 
हांगा तुमचो जीव धादोस करपी मेणाची ग्रंथी पळोवंक मेळटली । 
निमाणें मेणा पसून तयार केल्ले जुंवळे भुरगेय पळोवंक मेळटले । 
एकूच शिळा कोरांतून तयार केल्ली ही मुर्ती जो कोण पळयता तो तिची सुंदरकाय आनी भव्यताय हांचेर मोहीत जाता । 
ह्या वर्सा 1008 कळशे पवित्र उदक , दूद , चंदन , फूलां , बी ओंपतले । 
केंद्र आनी राज्य सरकारांनी संरचनात्मक विकासा खातीर अनुक्रमान 75 कोटी आनी 
ताचे खातीर श्रावणबेळागोळांत माध्यम केंद्र बांदपाचो प्रस्ताव आसा । 
वांगडा वेगळीं वेगळीं वर्सां , वर्ग तशेंच बायलां -दादल्यां खातीर जायत्यो सर्ती आयोजीत जातात । 
भीलवाडा महोत्सवाची दर वर्सा लोक उमळशिकेन वाट पळयतात । 
हांगा सावन पुराय भीलवाडा शाराचो देखाव पळोवं येता । 
हांगा विसव घर आसा । 
मुंबय , दिल्ली , जयपूर , उदयपूर , अजमेर आनी हेर शारां सावन रेल्वे तशेंच म्हामार्गा वरवीं भीलवाडा सुसेगाद पावूं येतात । 
हो भीलवाडा सावन सुमार 130 किलोमिटर पयस । 
हांगा वचपाचो मोसम एप्रीला सावन मध्य जूना मेरेन आनी सप्टेंबरा सावन नोवेंबरा मेरेन बरो आसता । 
आतां हांगा तिबेट्यांचें एक पवित्र स्थळ आसा । 
1458 मिटर उंचायेर आशिल्लें हें एक उत्कृश्ट पर्यटन स्थळ । 
एक पक्को रस्तो मनभुलयणे पिकनीक सुवातेक जोडटा । 
सिंगला रंगीत न्हंये लागीं एक सोबीत सुवात आसा । 
रंगीत आनी टिस्टा न्हंयो ज्यो दार्जिलिंगा सावन क्रमान 22 किलोमिटर आनी 48 किलोमिटर पयस आसात , तातूंत नुस्तें धरपाची परवानगी आसा । 
रूमटेक मठ सोबीतकाय आनी म्हत्व खातीर फामाद आसा । 
नवो मठ बांदपाच्या हेतान तांकां जमीन भेट म्हणून दिल्ली । 
ही सुवात दोंगराचो सोबीत देखाव सादर करता । 
कालका सावन शिमला 90 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
कालका , चंडीगड , अंबाला , दिल्ली , देहरादून , लुधियाना , जालंधर , अमृतसर , जम्मू , पंजाब आनी हरयाणाच्या हेर शारां सावन शिमला वचपाक सरळ मार्ग आसात । 
शिमला सावन कालका मार्गाचें अंतर 90 किलोमिटर आसा । 
शिमला सावन दिल्ली मार्गाचें अंतर 370 किलोमिटर आसा । 
शिमला सावन लुधियाना मार्गाचें अंतर 220 किलोमिटर आसा । 
शिमला सावन देहरादून मार्गाचें अंतर 240 किलोमिटर आसा । 
शिमला सावन कल्पा मार्गाचें अंतर 260 किलोमिटर आसा । 
शिमला सावन मंडी मार्गाचें अंतर 156 किलोमिटर आसा । 
शिमला आनी दिल्ली मदीं डिलक्स बस सेवा मेळटात । 
हिमाचल प्रदेश पर्यटन विकास म्हामंडळ येवपी -वचपी यात्रिकां खातीर आपल्या कोचांचेर आपले गायड धाडटात । 
शिमला सावन ग्लेनाचें अंतर चार किलोमिटर आसा । 
शिमला सावन प्राणी उद्यानाचें अंतर चार किलोमिटर आसा । 
शिमला सावन तारादेवी मंदीर आठ किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
शिमला सावन तिबेटी मठ आठ किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
संग्रहालय आनी कला वस्तू । 
क्रेगनेनोचें शिमला सावन अंतर 16 किलोमिटर आसा । 
हांगा 2623 मिटर उंचायेर देवदार रान आसा । 
शिमला सावन बरोगचें अंतर 55 किलोमिटर आसा । 
शिमला सावन रामपूर 140 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
सराहनाचें शिमला सावन अंतर 174 किलोमिटर आसा । 
ही सुवात सांगला आनी हेर सुवाती खातीर ट्रकिगेंची मुखेल सुवात आसा । 
विकत घेवपा खातीर द मॉल , सकयलो बाजार , लांकडी बाजार ( लांकडाचें सामान आनी खेळणी ) फामाद आसात । 
शिमला सावन कुल्लू वटेंतल्यान जालोरी खिंडी लागीं ( 3300 मिटर ) आनी शिमला सावन कुल्लू वटेंतल्यान बसलियो लागीं ( 3250 मिटर ) । 
कुल्लू 1219 मिटर उंचायेर वशिल्लें आसा 
दिल्ली सावन कुल्लू मेरेनच्या रस्त्याचें अंतर 520 किलोमिटर आसा । 
शिमला सावन कुल्लू मेरेनच्या रस्त्याचें अंतर 240 किलोमिटर आसा । 
देव शीव , राम आनी कृष्ण हांचीं देवळांय हांगा आसात । 
हांगा सावन कुल्लू शाराचो देखाव दिश्टी पडटा । 
ही सुवात नुस्तें गरोवन धरपा खातीर वळखतात । 
हजारांनी लोक हांगा गरम उदकांत बुडकी मारतात । 
हें उदक इतलें गरम आसता की दाळ , तांदूळ , बी हातूंत उकडटात । 
हांगा चडशे नुस्तेकार रावतात । 
कुल्लू सावन कतरेनचें अंतर 20 किलोमिटर आसा । 
नागराचें कुल्लू सावन अंतर 78 किलोमिटर आसा । 
नागर ही लांब सुटी घालोवपा खातीर बरी सुवात । 
मालना खातीर बसिंतल्यान नागरा मेरेन 28 किलोमिटर आनी मुखार 20 किलोमिटर पांयांनी अंतर हुंपून वचूं येता । 
लागींचें विमानतळ गोगला 13 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
धर्मशाळे सावन दिल्ली 526 किलोमिटर आसा । 
धर्मशाळे सावन शिमला 280 किलोमिटर आसा । 
धर्मशाळे सावन मनाली 260 किलोमिटर आसा । 
ज्वालामुखी सावन कांय किलोमिटर अंतराचेर नाडौन आसा जें शांत सप्तक मनोवपा खातीर सोबीत सुवात आसा । 
लागींच ब्यास न्हंय व्हांवता तशेंच नुस्तें धरपाची बरी संद दिता । 
नुरपुरी शाल विकत घेवपा खातीर बरी सुवात । 
धर्मशाळा - भागसुनाथ - धर्मशाळा ( 22 किलोमिटर ) । 
धर्मशाला - डल तळें - धर्मशाळा ( 22 किलोमिटर ) । 
धर्मशाळा - करेरी - धर्मशाळा ( 35 किलोमिटर ) 
राष्ट्रीय म्हामार्ग 212 वरवीं बंगळुरू सावन म्हैसूर , गुदालूर वटेन वयानड मेरेन पावूं येता । 
ते खातीर आमीं कलपेट्टा वटेन गेले , जें हांगा सावन 25 किलोमिटर आनीक पयस आशिल्लें । 
काफी , मिरयां , आलें , हळद , कोकोआ , चा , वानिला हांगा पिकयतात । 
वयानडाचीं मिरयां जाल्यार संवसार भर फामाद आसात । 
तेन्ना सावन 13 वर्सां मेरेन म्हणल्यार 43 वर्सांचे पिराये मेरेन खर तप केले । 
दर वर्सा शिरवाण म्हयन्यांत हांगा वर्सुकी पुजा जाता जातूंत हजारांनी अनुयायी येतात आनी प्रार्थना करतात । 
रस्तोमार्ग-आरा सावन 8 किलोमिटर , करिसाथ सावन 2.30 किलोमिटर , पटना सावन 55 किलोमिटर । 
रस्तो मार्ग- गया 66 किलोमिटर , पटना 102 किलोमिटर , वैशाली 145 किलोमिटर । 
खंय रावप ? बिहार राज्य पर्यटन विकास म्हामंडळाचें होटॅल , खाजगी होटॅलां , धर्मशाळा , बी । 
हांगा मेरेन पावपा खातीर रस्तो खूब सोबीत आसा । 
दोंगुल्ले सकयल एक तळी आसा । 
दर वर्सा मकर संक्राणीच्या ( 14 जानेवारी ) वेळार हांगा खूब व्हड जात्रा जाता । 
हे खातीर ही सुवात जैनांची पवित्र सुवात आसा । 
रस्तो मार्ग- भागलपूर 50 किलोमिटर , नाथनगर 54 किलोमिटर । 
दिल्ली एक विस्तृत वाठारांत पातळिल्लें आधुनीक म्हानगर । 
हांगा बाजार करप खास खोसयेचो अणभव दिता । 
आज हांगा एका मदरशाची मोडगळ दिश्टी पडटा । 
रस्तो मार्ग हांगा सोंपता । 
हांगा चड भाडें ना । 
ही सुर्योदया सावन सुरू जाता आनी सुर्यास्त जातकच सोंपता 
राजपाटण भुवनेश्वर सावन हे दर्या वेळेचें अंतर 130 किलोमिटर आसा । 
ताचो खर्च सुमार 3000 रुपया येता । 
हांगा सुर्योदय आनी सुर्यास्त पळोवन आत्मो अनंत शांतिकायेन भरता । 
कोलकाता सावन सुमार 187 किलोमिटर पयस आसा 
शारी आवाज आनी वातावरणा सावन पयस हांगा सुसेग दिवपी थंडाय आसा । 
मंदी आसूं वा नासूं , सवाय आनी सरळ यात्रे खातीर दिघा बरो पर्याय आसा । 
हांगा आशिल्लें दर एक यादस्तीक आपले वांगडा एक वेगळी काणी घेवन येता । 
खजुराहो मेकळ्या मनान चलात दुबावा विरयत अशें चिंततात जें कितेंय जाणून घेवपा सारकें आसा तें तुमकां खबर आसा । 
एक देग जंय जाता सूर्य आनी दर्या मजगतीं आपालिपा । 
कर्नाटकांत फुलपी किरणां आसात , खोल दर्या आसा , दर्याची देग आसा आनी खूब हरयाळी आसा । 
हांगा पयस प्रवास करप स्वताक ताजेपणाचो अणभव दिता । 
तळ लावपाक ही सुवात बरी आनी सवाय लेगीत आसा । 
अशें दिसलें जशें काळखी भुंयारांत भोंवले उपरांत जसो चकचकपी उजवाड मदीं आयलो । 
निळ्या आनी व्हड वाठारांत पातळिल्लें तळें निळ्या मळबाच्या माटवा पोंदा वेगळीच अपरूप सैमीक सोबीतकाय जर तुमी हे सुवातेर गेल्यार तुमी खोशी जाले बगर रावचे नात । 
खरें म्हणल्यार तळें खारट आसा पूण हांगा अजापाची गजाल म्हणल्यार जुंव्यार गोड उदक आसा । 
सगल्यांत लागींचें 85 किलोमिटर अंतराचेर कोचीन आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आसा । 
ट्रॅवल पास घेवप होच बरो पर्याय आसा । 
एका दिसाच्या पासाचें मोल 35-40 डॉलर आसता । 
ताचे उपरांत दर दिसा हांवें फकत 80 डॉलर खर्च केल्यात । 
लंडना खातिरूय कांय अशेंच आसा ताची रचणूक , बुन्यादीक सांचो आनी पर्यावरण तुमची भोंवडी येसस्वी करता । 
हो बाजार दर शेनवार ते सोमार मेरेन आसता । 
म्हजी निमाणी गजाल मुजरत याद दवरात तुमचो खर्च जावं 80 डॉलर आसूं वा 8000 डॉलर दर दिसाक । 
थंय टेलिफोन ना । 
ताचे खातीर जेन्ना आमी थंय पावले तेन्ना आमचें कांय आरक्षण बी नाशिल्लें । 
ते सुवातेची कांय खास गजाली ज्यो विसरून विसरनात । 
थंय फकत एक जुंवो आसा । 
हांगा स्वताक खूब मनभुलयणें दिसता । 
हय , म्हाका परत परत वचपाक आवडटा अशी गोंय म्हजे खातीर सुवात । 
हांव थंय दर वर्सा वचप पसंत करतां । 
शेती पर्यटन तांचें एक मुखेल आकर्शण आसता । 
थंय रावपाक खूब सोबीत आनी सवाय सुवातो आसात । 
थंय सावन सगल्यांत लागींचें शार ग्रोसेगो आसा । 
ताचे भायर थंय दर सुवातेर इटालियी रेस्तोरां आसात । 
तातूंत ल्हारां भशेन हरयाळी आसा । 
थंडेच्या दिसांनी हांगा सोबीत फुलांचे देखाव पळोवंक मेळटात । 
कालिंदी कंज ( 24 किमि ) त एक रमणीय पार्क आसा । 
दिल्लींत राष्ट्रीय संग्रहालय एक फामाद संस्था आसा । 
तातूंत मुस्तायकी आनी कलाकृतींचो एक सोबीत संग्रह आसा । 
थंय सावन फुडें फतेहपूर सिक्रीय वचूं येता । 
आयज हें एक अपरूप सुकण्यां विहार आसा । 
हरियाणा पर्यटन हांगा होटॅलां आनी रेस्तोरां वेवस्था मेळोवन दिता । 
हांगा हरियाणा पर्यटनाचें एक होटॅल आनी रेस्तोरां आसा । 
दिल्लीचे पुराय आनी अर्द्या दिसाचे भोंवडे खातीर दिल्ली पर्यटन विकास म्हामंडळ आनी भारत पर्यटन विकास म्हामंडळ हांचे कडेन संपर्क करात । 
जयपूराचे भोंवडे खातिरूय दिल्ली पर्यटन विकास म्हामंडळा आनी भारत पर्यटन विकास म्हामंडळा कडेन संपर्क करात । 
खावपा पियेवपाक दिल्ली आपल्या मुगल जेवणा खातीर फामाद आसा । 
थळाव्या सणां मदीं सकयल दिल्ले प्रमाणें आसपाव आसा प्रजासत्ताक दीस ( 26 जानेवारी ) । 
हें राष्ट्रपती भवन , सचिवालय आनी अस्तपी सुर्या फुडें सशस्त्र दळांचें मार्च करपी पंगडांचें एक अपरूप प्रदर्शन आसता । 
हीं विमानतळां नगर केंद्रा सावन 20 किलोमिटर अंतराचेर आसात । 
शोफेर - संचालीत मोटारी भारतीय विकास म्हामंडळ आनी दिल्ली पर्यटन विकास म्हामंडळ हांच्या कक्षा वरवीं मेळटात । 
नवी दिल्ली स्टेशन राखीवताय कार्यालय , मध्य रेल्वे राखीवताय कार्यालय आनी आंतरराष्ट्रीय पर्यटक विभाग मुखेल राखीवताय कार्यालयां आसात । 
थळावे येरादारी खातीर टॅक्सी आनी ऑटो रिक्षा सोंपेपनान मेळटात । 
म्हत्वाचे नामे आसात - विदेशी विभागीय नोंदणी कार्यालय , आयकर कार्यालय आनी गृह मंत्रालय । 
हांगाची उंचाय दर्या पातळे सावन 239 मिटर वयर आसा । 
हांगा हिंदी , इंग्लेज , उर्दू , पंजाबी भासो उलयतात । 
मध्यप्रदेश 21°6 पसून 26°30 उत्तरी अंश आनी 74° पसून 81°48 उदेंतेक देशांतरा मदीं आसा । 
वर्स 2001 लोकसंख्या मेजणे प्रमाणे मध्यप्रदेशाची लोकसंख्या 60385118 आसा । 
भोपाळ शार पुर्विल्ल्या राज्यांच्यो काणयो आसपावन आसा । 
ल्हान तळें व्हड तळ्याचे इशान्य दिशेक आसा । 
रुपंकर वाठार , आदिवासी लोककला आनी सारी लोकांचें एक मुखेल व्हड संग्रहालय आसा । 
पुराय विधानसभा भवन वाटकुळें आसा । 
हें 35 मिटर लांब , 25 मिटर रूंद आनी 4 मिटर ऊंच माचयेर आसा । 
गर्भकुडींत प्रवेश करपा खातीर 10 मिटर ऊंच तशेंच 4.69 मिटर रूंद मुखेल दार आसा । 
ही दोंगुल्ली 9 मिटर उंचायेर आसा । 
दर वर्सा नोव्हेंबर म्हयन्याच्या निमाण्या आयताराक ह्यो अस्थी पळोवपा खातीर दवरतात । 
स्तुपाचो व्यास 36.60 मिटर आनी उंचाय 16.46 मिटर आसा । 
स्तूप क्रमाक 2 - स्तूप क्रमांक एकाच्या अस्तंते दारा मुखार सावन रस्तो स्तूप क्रमांक दोन वटेन वता । 
स्तूप क्रमांक 3 - हें स्तूप क्रमांक एकाच्या लागीं आसा । 
स्तुपाचो व्यास 15 मिटर आनी उंचाय 8.23 मिटर आसा । 
हे खेरीज सांचीक मुखेल रुपांत स्तुपां 4 , 5 , 6 , 7 , 12 , 13 , 14 , 16 , देवळां 9 , 31 , 45 खांबे 25 , 26 , 35 , विहार 36 , 37 , 38 , 45 , 46 , 47 भवन 32 , 44 , 49 , 50 लेगीत आसात । 
जंय सावन पर्यटक प्रवेश तिकेट काडटात थंय सावनूच संग्रहालयाचें प्रवेश दार आसा । 
सांची पावपा खातीर लागींचो विमानतळ भोपाळ आसा । 
भोपाळा सावन सांचीचें अंतर 46 किलोमिटर आसा । 
भोपाळ , रायसेन सयत हेर शारां सावन सांची रस्तो मार्गा वरवीं जोडलां । 
हांगा सावन सांची खातीर ऑटो रिक्षा मेळटात ज्यो 150 पसून 200 रुपया घेतात । 
हांगा सावन ऑटो रिक्षेचें भाडें 50 रुपया आसा । 
हाचें क्षेत्रफळ रानवाठारा सयत 60 चौखण किलोमिटर आसा 
ही दर्या पातळे सावन 4429 फूट उंचायेर आसा । 
दमो , स्वास , काळीज आनी रक्तदाब आशिल्ल्या दुयेंतीं खातीर ही चडटी चडपाक मनाय आसा । 
हांगा सावन मनभुलयण्या देखाव्यांची माळ दिश्टी पडटा । 
हे बागेंत वाग , बिबटो , गवो रेडो , चितळ , सांबार , रानरेडो , शिंगाडें , वांशेल , निलगाय , हरण आनी हेर जनावरां भोंवतना पळोवंक मेळटात । 
ते खेरीज तरेकवार जातींचीं सवणीं लेगीत पळोवंक मेळटात । 
इमारत अर्दवट उरिल्ल्या कारणान हाचें नांव फुटी कोठी दवरलें । 
आगरा - मुंबय मार्गार पुरातत्व संग्रहालय आसा । 
ही मूर्त 25 फूट लांब आसा । 
हांगा नवरात्री उत्सवा वेळार व्हड जात्रा भरता । 
हवाय मार्ग - दिल्ली , मुंबय , पुण्या सावन इंदोरा खातीर नेमान विमान सेवा आसात । 
पळोवपाचो वेळ सकाळीं 8 सावन 1 आनी 3 सावन सुर्यास्ता मेरेन आसता । 
जिवाश्म संग्रहालया सावन मुखार गेले उपरांत काकडा होंवरेची सुवात येता । 
ही सैमीक , मनभुलयणी सुवात आसा । 
ही सुमार 700 फूट खोल दरी आसा । 
हाका काकड होंवरी हे खातीर म्हणटात की हांगा मेरेन काकड गांव आसा । 
लागींच रैदास तळी आसा । 
वाय मार्गान पावपा खातीर जबलपूर विमानतळ आसा । 
जबलपूर , दिल्ली - मुंबय रेल्वेमार्गाक जोडलां । 
हे जिपींचें भाडें सुमार 500 रुपया आसता । 
बांधवगड बागेंत प्रवेश करपाचो वेळ जानेवारी , फेब्रुवारी , मार्च हातूंत सकाळीं 6 : 15 ते 10 : 15 आनी दनपारां 2 : 45 ते 5 : 45 मेरेन आसता । 
बांधवगढ राष्‍ट्रीय बागेत भारतीय पर्यटक प्रवेश फी 20 रुपया , विदेशी पर्यटक प्रवेश फी 200 रुपया आसा । 
उमरिया सावन बांधवगढ ( ताला ) येवपाक जीप मेळाटा । 
बांधवगढ येवपा खातीर हे जिपिचें भाडें सुमार 15 ते 20 रुपया आसा । 
पूण हो वेवस्था अस्थीर आसात । 
दाट रानां मदीं सती अनुसुयेचो आश्रम आसा । 
स्फटिकशीळा सुवात जानकी कुंड सावन लागींच आसा । 
खजुराहो सावन चित्रकूटाचों अंतर 175 किलोमिटर आसा । 
हांगा सावन चित्रकुटाचें अंतर 11 किलोमिटर आसा । 
अमरकंटक पावतकच देवळांची लांब माळ दिश्टी पडटा । 
लागींच नर्मदा कुंड आसा । 
हांगा माता नर्मदा नांवान बाग आसा । 
शिवपुरी एक आकर्शक पर्यटन सुवात । 
देवाची ही मूर्त 2.6 मिटर लांब तशेंच 1.7 मिटर ऊंच आसा 
राजस्थान भारतांत आकाराचे नदरेंत दुसरी सुवात दवरता । 
राजस्थान म्हाराजाचीं एक अशी भूंय आसा जाची विरताय , धाडस , त्याग आनी बलिदान हांच्यो गाथा सर न करपा सारक्यो आसात । 
राजस्थान प्रदेश आज शिक्षण , येरादारी , उद्देगीकरण आनी हरीत क्रांती वरवीं नेटान विकासाचे वटेन मुखार वता । 
राजस्थानची स्थिती 2303 « सावन 30012 » उत्तरी अक्षांश आनी 69030 सावन 78012 उदेंती देशांतर आसा 
राजस्थानच्यो मुखेल भासो हिंदी आनी राजस्थानी आसात । 
काल्यांचे नदरेन राजस्थान राज्य खूब गिरेस्त आसा । 
निमाणें भोंवपा घोळपाक आनी उलोवपाक आमचें इंग्लेझीचें ज्ञान फायद्याचें । 
न्युयॉर्का सावन 150 मैल पयस अटलाण्टीक सिटी वचात । 
आफ्रिकी शारा विशीं सामान्य धारणे भायर नायरोबी गरम ना । 
खरेपणान जेन्ना नायरोबी विमानतळार विमान देवतात आनी भोंवडेकार जनेलांतल्यान भायर पळयल्यार जावं येता की तांकां जिराफ तकली वयर काडून धांवतना दिसतले । 
बारीकसाणीन पळयतकच समजलें की तीं लांब झाडां न्हय मैदानार मान वयर काडिल्ले जिराफ । 
150 वर्सां परस चड पोरणें ( आसा ) कोलकाताचें हें प्राणी संग्रहालय । 
व्हड प्राणी संग्रहालयांत भुरग्यां खातीर एक वेगळें प्राणी संग्रहालय आसा । 
हें भवन आनी पुस्तकालय दोगांकय इतिहासीक म्हत्व आसा । 
ताकाच श्रीनगर म्हणटात । 
हीं ल्हारां दनपारा मेरेन शांत रावतात पूण दनपारा उपरांत खर रूप आपणायतात । 
अलपत्थर तळें त्रिकोणी ( आसा ) आनी गाड निळें आसा । 
हें जूनांत विरगळून तळ्याचे रूप धारण करता । 
ताचो देखाव मंसरच्या वर्सुक्या उत्सवा वेळार पळोवपा सारको आसता । 
हिंदू आनी शिख दोनूय ताका पवित्र मानतात । 
आतां गोविंद सागर तळें अशें थंय चार व्हड तळीं जाल्यांत आनी ताच्या विकासाचें काम चलता । 
समुद्र तळा सावन 16 हजार फूट उंचायेर ताबो गांव सावन 20 कि । मि । पयस मणी तळें आसा । 
हो क्लब तळ्याच्या प्रवेश दारा लागीं आसा । 
हांगा कपिल मुनीचो आश्रम आनी सोबीत ओडलायणें तळें आसा । 
हे सदांच पाचवेंचार आसता , पूण ताका फळां लागनात । 
चड करून हें संवसारांतले सगल्यांत चड उंचायेर आसा । 
एके तरेन हें पहाडी दर्या भशेन आसा । 
ताची खोलाय 120 ते 200 फुटां मेरेन आसा । 
ताका लागून ताचो तळ वयर येत आसा । 
वर्साचे तीन म्हयने हें तळें घट जाता आनी ताचेर जीप चलोवं येता । 
एक फावट मानसरोवर सावन एका नुस्त्यान तातूंन उडकी मारली तेन्ना सावन हाचें उदक पियेवपाक योग्य जालें । 
अशें म्हणटात की बारा शीवलिंगांतले एक शीवलिंग हांगा आसा । 
खावपा पियेवपाची वेवस्था आसता । 
हें तळें पर्यटकांक पयस सावन आकर्शीत करता । 
भुवनेश्वर वचपा खातीर दिल्ली , कोलकाता , मुंबय , चेन्नाय , बी मुखेल शांरा सावन नेमान विमान सेवा आसात । 
कारण महेंद्रगिरी वाठार 5000 फूट उंचायेर आसा । 
हीच चूक भोंवडे वेळार दुख्ख दिवपी थारता । 
आयज देशाक पर्यटना पसून खूब लाब मेळटात । 
आपले भोंवडे वेळार मनीस जीं थळां पळयता तो तीं केन्नाच विसरूंक पावना । 
कोणाय अनवळख्या कडल्यान कसलीच वस्तू घेवन खावची न्हय । 
उणें सामान सोंपी भोंवडी म्हणजेच सोंपेपणाची भोंवडी करपा खातीर आपले वांगडा उण्यांत उणें सामान दवरात । 
गरज पडल्यार तुमचें सामान थंयच एकठांय करून दवरात । 
प्रवासा वेळार सहयात्री कडेन गजाली जावप स्वाभावीक । 
भोंवडेंत भुरगीं मातश्या - मातश्या वेळान कितें ना कितें खावंक सोदतात । 
तुमचे फाटल्यान उदक , वीज , बी हातूंत कसलेंय आडमेळें आयल्यार तो वेळार सारकें करूंक पावतलो । 
फ्रीज , टेप , टिवी , बी हांच्यो पिनी स्वीच बोर्डा पसून काडून उडयात । 
1966त हरियाणा राज्य पंजाबा पसून कुशीक सरून वेगळें राज्य जालें । 
कुरुक्षेत्र राजपाटण दिल्ली सावन सुमार 170 किलोमिटर पयस आसा । 
ब्रह्म सरोवराची लांबाय चार हजार फूट आनी रूंदाय दोन हजार फूट आसा । 
अशें म्हणटात की ब्रह्म सरोवरांत फकत एक बूड मारप म्हणल्यार यज्ञ । घडोवन हाडपा समान । 
बाणगंगा सुवातेरूच तांणी अर्जूना कडल्यान पियेवपा खातीर उदक मागिल्लें । 
तिसरी « बाणगंगा » कुरुक्षेत्र रेल्वे स्टेशना सावन 9 किलोमिटर पयस « जमीन » गांवा लागसार आसा । 
तिसरे बाणगंगा सुवातेर एक खूब व्हड चरी आसा । 
फल्गू सुवात कुरुक्षेत्रा सावन 53 किलोमिटर पयस आसा । 
शेखाचिल्लीचें थडगें कुरुक्षेत्रा सावन अडेज किलोमिटर पयस थानेश्वरा लागीं आसा । 
रामेश्वर तिर्थांत दर वर्सा फाल्गून म्हयन्याचे उमाशे उपरांत जो पयलो मंगळार येता , त्या मंगळारा सावन शुक्रार मेरेन चार दीस जात्रा भरता । 
जरी सूर्य देवळाचो चडसो भाग ढांसळ्ळा , तरी लेगीत जें वाटावलां तें अपरूप आसा । 
कोणार्क , भुवनेश्वर सावन 65 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
तेन्ना सावन दीव एक संघप्रदेश म्हणून घोशीत केलो । 
ताड रूख दीवा भायर भारतांत आनीक खंयच मेळनात । 
जामनगर अहमदाबाद सावन 308 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
पोरबंदर राजकोट शारा सावन 145 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
राजकोट , अहमदाबाद सावन 216 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
लाक गेट वचपा खातीर खास परवानगी घेवची पडटा । 
जुनागड अहमदाबाद सावन 327 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
सोमनाथ देवूळ कांय फावटीं मोडलें आनी परत बांदलें , तरी लेगीत हाचें धर्मीक म्हत्व ताचेच सुवातेर आसा । 
बस्तर वचपा खातीर दिल्ली , मुंबय , नागपूर आनी भुवनेश्वर सावन विमानां आसात । 
गुवाहाटी सावन ईटानगरा खातीर सरळ बस सेवा आसा । 
एलांगांत आदी आसामी , हिंदी आनी इंग्लेज भासो मुखेलपणान उलयतात । 
परशुराम कुंड एक पवित्र हिंदू तीर्थ स्थळ । 
हातूंत सोंपेपणान रावूं येता । 
ताचे शिवाय वेगळ्या वेगळ्या सर्तीचें आयोजन करतात । 
अशें म्हणटात की दर वर्सा सुमार 25 लाख दर्शक ( लोक ) प्राणी संग्रहालय पळोवंक येतात । 
कोच्ची सावन जायत्यो बोटी विदेशी धक्क्यां मेरेन मिरयां , रबर , नाल्ल , जूट पावोवपा खातीर वतात । 
उटी तमिलनाडूचें उपाट सोबीत दोंगराळ पर्यटन सुवात । 
उटी शार वट्ट 3 - 4 किलोमिटर आवाठांत पातळ्ळां । 
वनस्पती उद्याना लागींच एक ल्हानशें तळें आसा । 
उटी तळें शारा सावन 3 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
लेक गार्डनांतली संगीतमय झगमगाट भुरग्यां खातीर खास आकर्शण । 
अशेंय म्हणटात हें कोट 15 मिटर खोल दरयेंत घेरलां । 
जर दक्षिण भारतीय मोसमा कडेन तुळा केली जाल्यार हें सामकें थंड प्रदेशा मदीं आसा । 
जशे हती , बिबटे , हरण , रान दुकर , रानटी म्हस , साही आनी खूब रंगीत सुकणीं , बी । 
जो मेरेन तुमीं तांकां त्रास करचे नात , तीं तुमचें कांयच लुकसाण करचीं नात । 
पूण मार्गा सावन हें अंतर 350 किमि आसा । 
भारत आनी इटालीक आता विश्लेशण करून पचोवप शक्य ना । 
उकत्या वातावरणा वांगडाच मनरीजवणे खातीर ल्हान ट्रेन , झोपाळे , व्हड्याभोंवडी , खाण - जेवण , बी हांची वेवस्था आसा । 
1908 सावन हांगा राजकीय संग्रहालय आसा । 
मेयो म्हाविद्यालयाचें संग्रहालय लेगीत दर नदरेन गिरेस्त आसा । 
हाचे सरल वयर मेरेन जीप , ऑटो , दोनचाकी वाहनां , बी हांणी वचूं येता । 
पॅलेस पळोवपाचो वेळ सकाळीं : 8 । 30 सावन 11 । 30 आनी दनपरां 1 । 00 सावन 3 । 30 मेरेन थारायिल्लो आसा । 
बुद्धाची ही मूर्त 3 मिटर ऊंच आसा । 
थायलॅण्ड पुराय संवसारांत मालिशा खातीर प्रसिद्ध आसा । 
आमी लोक भायर आयिल्ले । 
36 जुंव्यांचो पुंजुलो जोडून आतां 4 मुखेल जुंवीं जाल्यांत । 
सुर्याचीं किरणां आता मेरेन सगले सुवातेर पसरिल्लीं । 
म्हाका भायर उबी पळोवन एक बायल आयली आनी आपोवन मशिदी भितर घेवन गेली । 
आमचे फाटल्यान सावन खटखट असो आवाज आयलो । 
जाका लागून येवपी मोसमांत रूख आनिकूय पातळावन वाडचे । 
तरी लेगीत कोणूय अशी चूक करता आसत जाल्यार ताका व्हड ख्यास्तीक तोंड दिवचें पडटा । 
दोनूय भयानक आसात । 
जितलें चड आमी इटली बद्दल जाणात रोम , वॅटीकन , वेनीस , पिसाचें मिनार तितलेंच उणें सिसली बद्दल जाणात । 
सिसलीची स्वतंत्र संसद आपलो स्वतंत्र कायदो करता । 
आमी तातूंतलीं कांय पळयलीं लेगीत , पूण खरें सांगचें जाल्यार « युनानी नाटकघर » पळयले उपरांत आनी कांयच प्रभावीत करूंक पावूंक ना । 
एक नवी माहिती अशी मेळ्ळी की सुप्‍त ज्वालामुखी सक्रिय ज्वालामुखी परस चड भयानक आसता । 
हे दोंगुल्ले वयल्यान पुराय मारवाड राज्य दिश्टी पडटालें । 
हांगाच आसा संवसार प्रसिद्ध अजाप पिसाचें « वाकिल्लें मिनार » । 
हेंच न्हय , इटलीचीं हेर शारां लेगीत आपले भितर खास आनी पळोवपा सारकीं आसात । 
हातूंत 200 प्रदर्शनां आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार आयोजीत करतात । 
वायन सोर्‍यावरी नशा हाडपी वा लुकसाण करपी नासता । 
हाचे भितरलो पयलो व्हड हॉल , जो 16 मिटर रुंद आनी 18 मिटर लांब आसा , राजाचे 8 विशाळ मुर्तींनी घेरला । 
रावपा खातीर « द प्लेटेनबर्ग » बरी सुवात । 
काठगोदाम सावन रानीखेतचें अंतर 81 किलोमिटर आसा । 
खंय - खंय हो चर पयस मेरेन गेलो । 
शरयू आनी गंडक न्हंयां मदीं छपरा जिल्लो आसा । 
चंदन मलयगिरी दोंगराची वस्तू , हांगा ताचें आसप कशें शक्य ? 
जेन्ना हांवें वचून थंय स्वता रिगून पळयलें , तेन्ना न्हयकार दिवपाक कारण कितें जावं येतालें ? 
कंपनीन एक तारूं मागिल्लें , जातूंतल्यान लोक पलतडी देंवताले । 
शरयू उत्तर प्रदेश आनी बिहार हांची शीम । 
हिमाचल पर्यटना वेळार सादारणपणान भोंवडे कारांचे तकलेंत शिमला , कुल्लू - मनाली , बी हांचेंच नांव येता । 
फुडले फावट आनी खंय वतले पूण खंय , तांकां हाची खबर नासता । 
बोवाळा पसून पयस चिंडी सुवात शांत आसा । 
दिघाचे विस्तृत नितळ - निवळ दर्या देगेर पयस - पयस मेरेन चलून वचूं येता । 
सिपाही जल रानजीव अभयारण्यांत 150 तरेच्या शेवण्यां खेरीज खास तरेचे माकड लेगीत पळोवंक मेळटात । 
वाघा शिमेचे हे वटेन भारतीय तिरंगो आनी दुसरे वटेन पाचव्या रंगाचो पाकिस्तानी बावटो फडफडटा । 
फकत , अंतर इतलेंच आसता की पाकिस्ताना वटेन बायलां खातीर वेगळी तशेंच दादल्यां खातीर वेगळी बसपाची वेवस्था आसता । 
जाल्यार भारता वटेन सगले दर्शक एका बाराबरूच बसतात । 
कारगिलाचें लेहा साकून अंतर 234 किलोमिटर आसा । 
पौडीची दर्या पातळे सावन उंचाय 1,814 मिटर आसा । 
पौडी सावन « बिनसरचें » अंतर 118 किलोमिटर आसा । 
दर्या पातळे सावन हे सुवातेची उंचाय 2,480 मिटर आसा । 
संवसारीक पांवड्यार संवसारीक पर्यटन दीस मनोवपा खातीर एक देशाची निवड करतात । 
हाचे खेरीज संस्थानाचे सभासद देश आपल्या पांवड्यार लेगीत संवसारीक पर्यटन दीस मनयतात । 
आमकां सांगिल्लें की घात पळोवन बबून अशें करतात । 
न्हिदपा खातीर बबून आपले आवडीचीं झाडां वेंचतात । 
नडाला न्हंय वाठार , जंय हती सोद शिबीर आसा । 
जीप थांबोवची पडली पूण इंजीन चालूच दवरलें । 
एक हती नेटान आड्डलो । 
आतां स्थिती सुदरल्या । 
निमाणे फावट लेक मनयारा पार्का वटेन नदर मारून जड मनांत आमी पार्का भायर आयले । 
आमी म्हणटात की एडवॅञ्चर आसप खूब बरी गजाल । 
गांव पर्यटना वांगडाच आज होम स्टेचें आकर्शण लेगीत जोडलां । 
रामलिला पळोवंक हजारांनी दर्शक पावतात । 
सगल्यांत ऊंच तेंगशी त्रिशूळ पयली आसा । 
दर्या पातळे सावन त्रिशूळ पयल्याची उंचाय 7 , 120 मिटर आसा । 
दुसरी आनी तिसरी ह्यो तेंगश्यो अनुक्रमान 6 , 690 मिटर आनी 6 , 007 मिटर ऊंच आसात । 
पर्वतारोहणांत सगल्यांत व्हड सिद्धांत आपले आपणाक वाटावप । 
हे खातीर हें समजून घेवप गरजेचें की पर्वतारोहणा वेळार हार आनी जैत सारकिल्या भावनां खातीर मात्तूय सुवात नासता । 
हें उणेपण पर्वतारोहणा वेळार विकसीत गुणांनी भरून काडूं येता । 
पर्वतारोहणा वेळार वायुरोधक कोट सदांच आपले कडेन दवरूंक जाय । 
हाका लागून तकली , मान आनी कान धांपूंक मेळटा । 
हातूंत कांयच दुबाव ना की हेर खेळां भशेन पर्वतारोहणा वेळार लेगीत घात पत्करचो पडटा । 
सैमीक आडखळ , व्यक्‍तीगत आडखळ आनी मानसीक आडखळ । 
पर्वतारोहणा वेळार सगल्यांत मुखेल आनी सगल्यांत कठीण सैमीक आडखळ बर्फ कोसळपाची आसता । 
हाका लागून परिणाम खूब घातक जातात देखून हाचे बाबतींत तांकां खूब सादूर आनी सचेत रावूंक जाय । 
देंवणी जर दाट वनस्पत , तण , झाडां - पेडां , झोपां आनी व्हड - व्हड फातरांची आसता । 
बर्फ कोसळप ही दोंगरांचेर एक खूब सामान्य घडणूक । 
हे खातीर चडपी तांकां खूब सादूरतायेन हुंपूंक लागतात । 
वेगान व्हांवपी थंड उदकाक लागून हात - पांय गोठपाक लागतात । 
फातरा वयल्यान निसरल्यार घातकी जखम जावं येता । 
तीन - चार दिसांनी तापमान कित्याय कितें जाता । 
शिबिरांत पावतकच वली मुस्तायकी देंवोवन सुकी मुस्तायकी घालात । 
जोगूल पडले उपरांत स्वास आडावन धरपाचो येत्न करात । 
हाचे विशीं फकत वयले वयर गजाली करूं येतात । 
हाचे बाबतींत जाणा जावपा खातीर सगल्यांत बरो उपाय म्हणल्यार स्वताच्या अणभवा वरवीं शिकात । 
हो बदल उंचाय , तापमान , हवा , सूर्य आनी दोंगरांच्या प्रकारांक लागून जाता । 
जेन्ना नवो बर्फ पडटा तेन्ना तो ताजो , नितळ - निवळ आनी सुखी आसता । 
अशें केल्ल्यान बर्फाचो वयलो थर सकयल घसरता । 
मध्यम आशिल्लो बर्फ म्हणल्यार जेन्ना तर्जनी तातूंत सोंपेपणान रिगता । 
हाचेर बर्फ हवे बाराबर उब्या देगणा वटेन एकठांय जाता आनी चड जाल्ल्या कारणान एक पापडी जावन आदारा बगर हुमकळटा । 
आतां तातूंत लांब कापप अशे वटेन करात जे वटेन दोरी लावपाची सुवात जाता । 
स्थिती प्रमाणें स्नो स्टेक्साचो वापर करूं येता । 
कांय चडपी क्रॅम्पनाक घात मारपी उपकरण मानतात पूण खरेपण हें की हाचे बगर पर्वतारोहण जमपाचें ना । 
क्रॅम्पन बरे तरेन बांदप आपले भितर एक कला । 
क्रॅम्पना बाराबर चलप ताका आडखळिल्ले वरी दिसता । 
जर कोणूय पडत जाल्यार लेगीत ताका कसलेच तरेचो गंभीर घावो जावपाचो घात नासता । 
योग्य तरेन सादूरतायेन देंवपाक जाय । 
हातूंत चडपी सकयले वटेन पळोवन आपल्या कुल्यांचेर बसून , आपले पांय वयर करून सकयले वटेन घसरता । 
कारण जावं येता हाचे सकयल व्हड फातर , खंयचेंय खडप वा झेल चिड्डला आसत । 
वांगडी ही गजाल विसरतात की सकयल देंवप चडपा परस उण्या म्हत्वाचें कार्य न्हय । 
हिमखड्या वयर कांय हालचाली करप वा चलप आपले भितर खूब घुसपागोंदळान भरिल्लें , कठीण आनी भयानक काम । 
हाचें कारण ताची उंचाय , थंय पडपी खूब शीं , ताचो वयर - सकयल तळ । 
बर्फाचेर तयार जाल्ले पूल दीस वयर आयले उपरांत दुबळे पडिल्ल्या कारणान घातकी जावंक लागतात । 
हो सकाळीं आनी सांजेचो घट झेल जावं येता । 
जर चडपी पुराय सादूरतायेन चड नासत आनी ल्हानशी चूक वा बेपर्वाय करीत कर जाल्यार अपघात जाता । 
दर दिसाचो हिशोब लावन हांचे प्रमाणें मेनू करून दवरूंक जाय । 
हांगा कांय अश्या समस्यां विशीं सांगतात जांचो संबंद उपचारा कडेन आसा । 
हाचो सगल्यांत बरो उपचार म्हणल्यार खूब वेगान खूब वयर वच्चें न्हय । 
हातूंत रगत व्हरपी शिरो प्रभावीत जातात आनी चडपी दुयेंत जाता । 
पुल्मांवांनी उदक जावपाचें मुखेल कारण एक वेगळे तरेचें वातावरण आसता । 
दोंगरांचेर वाटावपाचें काम करप आपले भितर एक व्हड विशय । 
हाचे वरवीं हे लोक आपसांत संपर्क दवरतात । 
कश्मीराचो स्वताचो इतिहास आसा आनी हांगा ताचें मोलादीक संस्कृतीक दायज आसा । 
अमरनाथ मुखेल हिंदू धर्मीक सुवात आनी पर्यटन केंद्र । 
गुलमर्गा लागीं खिलनमर्ग एक फुलांचें मळ आसा । 
हिमाचल प्रदेश पर्यटकां खातीर सहज मेळपी सर्ग । 
चैल दोंगराळ सुवात पर्वतारोहण , शेवण्यां दर्शन आनी नुस्तें धरप हांचे खातीर लोकप्रीय आसा । 
तुमी कसलें वाहन निवडटले , हाचे प्रमाणें रु । 400 ते 800 मेरेन भाडें दिवचें पडूं येता । 
पांच न्हंयो - रावी , झेलम , सतलज , व्यास आनी चेनाब हांचे मदीं आशिल्लो प्रांत पंजाब सामकोच पाचवोचार आनी पिकाळ प्रदेश । 
अमृतसरा लागीं रामतीर्थ सुवात हिंदू धर्मीक सुवात आनी लव आनी कुश हांची जल्म सुवात । 
करनाला लागचें चक्रवर्ती तळें एक पिकनिकेची सुवात जी व्हड्या भोंवडी आनी नुस्तें धरपा खातीर लोकप्रीय आसा । 
हिंदूं खातीर उत्तराखंड प्रदेश सगल्यांत पवित्र भूंय तशेंच हिका देवभूंय लेगीत म्हणटात । 
उत्तराखंडाची चमोली सुवात एक लोकप्रीय दोंगराळ सुवात । 
ह्यो हवेली पळोवपा खातीर भोंवडेकारांची गर्दी पडटा । 
जाय जाल्यार एक हती राखून दवरूं येता । 
आपल्या भुरग्यांचे सुरक्षे खातीर मादी गेंडो हतयाचेर घुरी घालूंक शकता । 
कॅम्प फायरांतूच खावपा - पियेवपाची वेवस्था करतात । 
जीण सारपा खातीर चडशे लोक रान आसपतीचेरूच आदारून आसात । 
मानस पार्का मदीं रान खात्याच्या सोयर्‍यांघरांत एक रात काडून अपरूप अणभव लागीं करूं येता । 
दर वर्सा 14 जानेवारी ते 12 - 13 फेब्रुवारी मजगतीं देवळांत उत्सव आयोजीत करतात । 
200 रुपया दर वराक ते 600 रुपया वरा मेरेन कुडी हांगा आसात । 
हाचे मदीं 18 , 000 फुटांचे उंचायेर शिबीर दोन ( समीट कॅम्प ) बांदलां । 
उत्तर प्रदेश सगले संप्रदाय पाळपी , धर्मनिरपेक्षतायेची सुंदर देख सादर करता । 
हिंदूं खातीर उत्तर प्रदेश पवित्र भूंय । 
ही सुवात हिंदूं खातिरूच न्हय जाल्यार मुसलमान , शीख आनी क्रिस्तांव हांचे खातीर लेगीत पुज्य आसा । 
झारखंड 15 नोव्हेंबर 2000क भारताचें 28वें राज्य जालें । 
60 प्रतिशें मीठ लेगीत गुजरात प्रदेशा वरवींच मेळटा । 
जैसलमेराचे वाडे जें हाचें खाशेलपण आसा , चकचकीत हळडुव्या फातरांनी बांदिल्ले आसात । 
कुडीचे श्रेणी प्रमाणें भाडें 2 , 600 रुपया ते 4 , 500 रुपया आसा । 
हांगा रावपाची सोबीत सुवात म्हणल्यार होटॅल स्कार्ड रोका आनी भाडें आसा 2 , 500 रुपया ते 5 , 000 रुपया हांचे मदीं । 
हाचें निर्माण कार्य वर्स 1800त पुराय जाल्लें । 
ही इमारत हजरतगंजा सावन फकत तीन किलोमिटर आसा । 
हांगा खांबो नाशिल्लें एक खूब व्हड साल आसा , जाची लांबाय 49 । 4 मिटर , रुंदाय 16 । 2 मिटर आनी उंचाय 15 मिटर आसा । 
हांगा येवपी पर्यटक सदांच परतेची वाट विसरतात । 
विधानसभा भवन : - पर्यटकांचें एक खास आकर्शण । 
हांगा रेल्वे मार्गा वरवीं लेगीत सोंपेपणान पावूं येता । 
रस्सीखेंच चड करून पर्यटकांक एकठांय करपा खातीर आयोजीत करतात । 
लोक खूब हांसतात , ताळयो मारतात , फोटे काडटात । 
कोणूय थीर फोटो जाल्यार कोणूय विडियो फिल्म काडटा । 
दर्शक - माचये मुखार येवन आपापल्या माहुतां बाराबर उबे रावतात , सोंड वयर करून सलाम करतात । 
लोक ही धून आयकून नाचूंक लागतात आनी कांय विदेशी जाल्यार तांचे बाराबर वांटेकार जावन नाचूंक लागतात । 
मागीर तो आपल्या फुडल्या पांयांनी बोलाचेर नेटान खोंट मारता । 
हे रंगयाळे कार्यावळीचो जो निमणो वांटो सुरू जाता , तो म्हणल्यार , हतयां होळी । 
अशे तरेन आठ पंगड करतात । 
उंटाचेर बसून हांगा मुजरत भोंवात हाची एक वेगळीच मजा आसता । 
ही सुवात जैसलमेरा सावन सुमार 14 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
हांगा ज्ञान भांडाराच्या नांवान एक पुस्तकालय लेगीत आसा । 
हांगाचीं कोटां आनी वाडे पळोवपा सारके आसात । 
ही सुवात जैसलमेरा सावन 110 किलोमिटर अंतराचेर आसा । 
हीच गाडी परततना एक फावट परतून अरकूक येता । 
पळयल्यार पयस दिसता एक बोर्ड , त्याडा दर्या पातळे सावन उंचाय 760 मिटर । 
भुंयगर्भ विज्ञानीक विलीयम किंग हाणें 1807त हे होंवरेचो सोद लायलो आनी हिचेर अभ्यास केलो । 
आतां हें तुमचेर आसा की तुमी तातूंत खंयचो भाव पळयतात । 
दर्या पातळे सावन पुराय 996 मिटर उंचायेर आसा । 
विचारल्यार कळटा की हो अरकू बाजार थांबो । 
हांगा तुमी आदिवासी लोका वतीन वापरांत हाडपी तीर बाण चलोवपाचो अणभव लेगीत घेवंक शकतात । 
दोन ते तीन वरां तुमी हांगा घालोवं येता । 
हवाई सेवा केन्ना सुरू करतात जाल्यार केन्ना बंद । 
पर्यटनाचे नदरेन हांगा खूब कितें पळोवपा सारकें नासत पूण पर्यटक नेटान पावपी सरळ वेवस्था सोदतात , जी हांगा ना । 
जाल्यार पर्यटक म्हणटात की दिल्ली आगरा वा जयपूरा सावन बसून सरळ उण्या वेळान बिकानेर पावचें । 
तांचे कडेन पयसो खूब आसता , पूण वेळ उणो आसता । 
हांगा इंग्लेज उलोवपी खूब उणे आसात । 
थळाव्या मार्गदर्शकांक बरे तरेन इंग्लेज भास येयना आनी उलयतात जाल्यार लेगीत चुकून लेगीत उच्चारण केन्नाच सारकें नासता । 
संद मेळटकच वा आपसांत गजाली केल्यार विदेशी हांसतात । 
बनावट लेगीत तशीच आसा । 
तेच भशेन लांकडाचें काम । 
मुखेल शार खूब ल्हान आसा । 
मातेरा सावन आनीक मुखार गेले जाल्यार डोंड्रा हेड पावतले । 
हे खेरीज जाय जाल्यार बुंदालाक शेवण्यां पळोवणी लेगीत करूं येता । 
पूण आतां तें भोंवडेकारां खातीर लेगीत व्हड आकर्शण आसा । 
श्रीलंकेची उदेंती वेळ हाचे खातीर सगल्यांत फावोशी आसा । 
ह्या दिसांनी दर्या लेगीत अपेक्षे परस शांत आसता । 
हो 30 मिटरां मेरेन लांब आनी शंबर टन वजना मेरेन पावता । 
हांगा सदांच 1,76,000 शाळेच्या भुरग्यां खातीर पुश्टीक जेवण करून तांचे मेरेन पावयतात । 
विमान देंवता तेन्ना हांगा-थंय पातळिल्ले जुंवे , मादक हरयाळी , दर्यावेळो आनी पायणी भुलोवपाक सुरवात करतात । 
समजून घेतल्यार थकवो एक मनस्थिती , पूण भोंवपा खातीर पयसो आनी वेळ दोनूय बाराबरूच जाय । 
जंय वचात थंय खायात हे शैलींत आमी शिवराक अन्नपूर्णांत सुवादीक जेवण जेवले आनी भोंवपा खातीर तयार जाले । 
ही खाणावळ एक बायल चलयता आनी तिणें सुवाद आनी दर्जो तिगोवन दवरल्या । 
म्हणून आमी परतसर जेवणाची सुवात बदलूंक ना । 
हांचो मुखेल विशय इंग्लेझ अत्याचार , स्वतंत्रताय आनी चळवळ आसा । 
बंदखण वाठार पळयतकच हिचे निर्मणेक लागिल्ल्या इंग्लेझ सरकारी आनी खांपे तकलेचो ठसो स्पश्ट दिसता । 
हातूंत विसरिल्ल्या इतिहासीक घडणुकांचीं उलोवपी चित्रां आसात । 
पर्यटक प्रवेश करतात । 
पूण लोक रॅकॉर्डिंगाचे मनाये उपरांत लेगीत रॅकॉर्ड करतात , मोबायल वाजतात , फुतफुतप चालू आसता - जे मेरेन तांकां मनाय करिना । 
भूक शांत करप सोबीतकाय पळोवपा परस चड गरजेचें आसता । 
खाण पळोवन भूक वाडली । 
नितळ लिकलिकपी रेंवे लागीं खेळ करपी पारदर्शी निळें अमृत । 
परततकच फोटे पळोवन दिसता की कितें ल्हारां आशिल्लीं । 
भलायकी आनी मजाय बी , तान भागता ती वेगळीच । 
लोखंडाच्या वाटकुळ्या खुंटाचेर राजू उडोवन तारूं थारयलें । 
हांगा प्रवेश तिकेट आसा आनी कॅमरा फी लेगीत । 
आनी दिसपी , लिप्पी निरशेल्लीं हरणां , मोर आनी शिंगाडीं लेगीत । 
पावस आयलो , तेन्ना धांवून मबरार पावले । 
हांगा ऊंच दोंगर लेगीत आसात आनी खोल घाट लेगीत । 
तशें , विदेशी पर्यटक जाल्यार गोंयच्यो फामाद काजू , नाल , आंबे , भिंडां हांच्यो बागो पळोवपांत लेगीत खूब उमळशीक दवरतात । 
पर्यटकां खातीर हांगा शेवणीं पळोवप लेगीत एक व्हड आकर्शण । 
खाजगी बस सेवा आनी सरकारी कदंबा बस सेवा लेगीत दर शारा खातीर आसात । 
पणजे वा मडगांव टॅक्सी वा बसींनी हांगा पावूं येता । 
मडगांव सावन रेल्वेंतल्यान हांगा यो - वच करूं येता । 
म्हणटात की हांगा चिनी यात्री ह्वेनसांग आनी फाहियान आयिल्ले । 
एक प्रदक्षिणा वाट लेगीत मेळ्ळ्या , जिचो चडसो वांटो देवळाच्या मुखेल वणटीच्या निर्मणे कडेन मेळटा । 
जाचे लागीं द्रोण दर्या आसा । 
हाचें चौकोनी क्षेत्रफळ 600 चौखण फूट आसा । 
हांगा चैत्र म्हयन्यांत एक विशाळ जात्रा भरता । 
हांगा पळोवपा सारकें खूब कितें आसा । 
सांज वेळार हांगाचो लखलखाट पळोवपा सारको आसता । 
कोट्टायमा खातीर मुंबय , दिल्ली आनी चेन्नय सावन सरळ ट्रेनी आसात । 
राखणदार आपले खातीर जेवण करूं शकता । 
हेर सामाना बाराबर पियेवपाचें उदक आनी एक बेठरे दिवो तुमचे बाराबर मुजरत दवरात । 
1509 त हांगा स्पेनच्या लोकांचें येवप सुरू जालें । 
हातूंत सुमार 12 , 109 कामगार ठेक्याचो काळ सोंपले उपरांत परतले । 
हाका थळावे लोक खारट नुस्त्या वांगडा मिटक्यो मारून खातात । 
अशें म्हणात की ते ह्या फळा बगर हेर खंयच रावूंक सोदचे नात जाल्या घडये अती जावचें ना । 
हांगाची पुराय लोकसंख्या जंय 27 लाख आसा थंयच दर वर्सा हांगा येवपी पर्यटकांचो आंकडो ताचे परस खूब चड म्हणजेच 30 लाखा परसूय चड आसा । 
हातूंत ल्हान संग्रहालय आनी हस्तकलेचो बाजार आसा । 
खास आकर्शणा बाराबरूच पर्यटकांक आपले वटेन आकर्शीत करतात । 
हांगा देश - विदेशा सावन सोदा खातीर संशोधक येतात । 
पूण आतां चडशे वसाड आसात । 
स्वात न्हंय हांगा सावनूच व्हांवता । 
आज लेगीत जेन्ना बाराव्या वर्सा धवो फेंस ओंकपी ही स्वात न्हंय धुमशेणां घालता तेन्ना हाका ड्रॅगन राजाचो कोप मानतात । 
हांगा गंव आनी दाळी पिकतात । 
हवामान खूब थंड । 
देखून राजकीय अधिकारी सत्ते खातीर झगडत आसतात । 
पूण आज बौद्ध विहार वसाड आसा आनी बौद्ध भिक्षूक खूब उणे आसात । 
ताचे आशिकुशीक 10 तळीं आसात , जातूंत नाग आनी नुस्तें रावता । 
एक संघ लेगीत आसा जो आज वसाड पडला । 
हांगा 100 संघ मठ आसात , जातूंत 5000 भिक्षूक रावतात । 
भांगर , चांदी , तांबें आनी स्फटिकाची निर्यात जाता । 
हवामान खूब थंड । 
पळोवपाक कडक आनी भिरांकूळ दिसतात । 
हवामान आनी माती शेताक फावोशी आनी निवासी सत्यवादी आनी प्रामाणीक । 
सुमार 20 संघ आसात , जातूंत 800 बौद्ध भिक्षूक रावतात । 
मन्दौर सावन एक मैल सकल एक ल्हान संघ आसा , जातूंत 50 बौद्ध भिक्षूक रावतात । 
दादले झूज करतात । 
हें राज्य उदेंती आनी अस्तंती अश्या दोन भागांनी वांटलां । 
हवामान खूब थंड । 
निवासी शिटूक आनी स्फूर्त दिवपी । 
हवामान मोव आनी गंवांच्या शेता खातीर फावोशें । 
निवासी सत्यवादी आनी प्रामाणीक , पूण चलाख । 
10 संघ लेगीत आसात , जातूंत 1000 भिक्षूक रावतात । 
जून 1625 त तो परतून आगरा सावन छपरांग गेल्लो । 
एप्रील 1626 त ताणें थंय पयली इगर्ज बांदिल्ली । 
उपरांत हेर पाद्री थंय गेले । 
हांगा सरस्वती न्हंय एका बर्फाळ तळ्यांतल्यान जल्म घेता । 
आमी 6 दिसांनी माणा परत वचूं शकताले । 
म्हजे दोनूय वांगडी खरेपणान थकिल्ले आनी निरशेवणेन भरिल्ले । 
बर्फ वितळपाची वाट पळयली । 
हेर प्रतिमा उमा - महेश्‍वर , सिंह आनी वृषभ सयत पार्वती , गणेश , विष्णू बी हांच्यो आसात ज्यो खूब खंडित अवस्थेंत आसात । 
पार्वती प्रतिमेचो चडसो भाग उजवे वटेन खंडीत आसा । 
हड्डें , दोनूय दावे हात आनी पांय खंडीत आसात । 
आसा तो सामकोच वसाड पडला । 
कुळदेवीची पुजा लेगीत करतात आनी खेत्र लेगीत करतात । 
गाडी चलपाक लागली तेन्ना तिकेट मास्तर येवन तिकेटी दिवंक लागलो । 
मदीं जे सुवातेर गाडी थारिल्ली आनी कांय अशेच तरेचो एक प्रवासी चडलो । 
हांगा पावतकच म्हाका दिसलें की हांव कुमाऊं सावन भायर ना । 
उपरांत रांदपाक लागले । 
ऑस्ट्रेलिया हें सफेदाचें कुळार जंय ताच्यो 500 जाती मेळटात । 
हांवें पळयलें की एक गांवकार म्हाका व्हड दुबावीत नदरेन पळयतालो । 
म्हजी वळख दितना हांवें म्हणलें , हांव एक कलाकार । 
बरोवपाची लेगीत आवड आसा । 
थकिल्लेच , भूक वेगळे तरेन सतायताली । 
पुतलिखोह अशे दुर्मीळ सुवातेर आसा की जर खावपाचे भानगडींत पडिल्ले जाल्यार त्या दिसा ताका पळोवंक पावचे नासले । 
हांगा बाराय म्हयने थंड आनी निर्मळ उदक आसता । 
लागीं वचून पळयल्यार म्हजे खोसयेक सुमार उरलो ना । 
सकाळीं परतून गेले । 
चडशीं चित्रां चडकरून देड वा दोन मिटरांचे उंचायेर आसात हे खातीर सोंपेपणान पळोवंक मेळटात । 
आतां आमची एक ल्हान चली सुनंदा लेगीत आशिल्ली जाणें निकतोच आपलो दुसरो जल्मदीस मनयला । 
आज मकर संक्रांत - कुंभाचें पयलें शाही न्हाण 
लोक सेगीत चलत आसात - लांब लांब पावलां मारीत , कितें तरी बडबडत । 
गडबड आनी हुसको तांकां घेरता । 
न्हावन येवपी । 
केंस तासपी । 
तर्पण करपी । 
जेवण रांदपी । 
भजन करपी । 
रडपी । 
एक विशाळ देश घडयला । 
होच भारत । 
पूण हांव जें पळयतां तें खरें आसा । 
हें सत्य म्हजे मुखार आसा । 
इलाहाबाद भारत न्हय । 
पूण हो कुंभ म्हणचे भारत । 
भिणभिणटें पयस जाता । 
हे दीन दुबळे लोक । 
पूण थंय सावनूच धन्य आसात । 
तेन्ना वचून दर्शनार्थी परत खुंटां फाटल्यान बसले । 
अखाड्यांचें संगम न्हाण पळोवप लेगीत एक अणभव । 
रागा खातीर फामाद नागा संन्याशी आज कवतुकाच्या रंगार आसात । 
भंय दिसता । 
नाजाल्यार फकत खाड करपाचे पांच रुपया । 
हे खातीर ही तजवीज । 
हे खातीर हे फावट कुंभ खूब वेवस्थीत भरता , वयर पळयतकच उपाट गर्दी मुयां भशेन सरकट्‍टना दिश्टी पडटा । 
देखून खूब थकव्या उपरांत लेगीत सकाळीं संगमाचेर गेले । 
पूण गर्दी ना आयज संगम « शाही » ना आयज सामान्य लोकांचो आसा । 
हो मेळ स्पश्ट पळोवंक मेळटा । 
लखनवा वटेन परततना कुंभ खूब वेळ मेरेन फाटलाव करीत रावलो । 
मागीर ल्हव-ल्हव तो कार्य - वेपार , काळीज - मेंदू हांचेर हावी जावपाक लागलो । 
आयज लेगीत भूंय कोसळणेच्यो खुणो स्पश्ट दिसतात । 
हाची चौकोनी गर्भकूड आनी भायर ल्हानसो सभामंटप आसा । 
मैदानी वाठारांतल्यान आयिल्ले लोक जळू लागले उपरांत उखलून उखलून पांय आपट्‍टाले , पूण अपेशी थारले । 
तेन्ना सुसेग मेळ्ळो । 
रान वाठार बरो आसा । 
हांगा सत्यनारायण , विष्णू , पांडव , पार्वती , गणेश , रामचंद्र , देवी , हनुमान आनी नंदी हांच्यो पाशाणी मुर्ती आसात । 
चमोली सुवात लागीं आशिल्ल्या कारणान थंय यात्री उणे तिगतात । 
आतां कित्याचीच खूण ना । 
थंय अलकनंदा आनी एका झर्‍‍याचें उदक आसा । 
चमोली सावन 2 मैल मुखार मेरेन 3 झरे , ताचे पलतडी दोंगरा वयल्यान पडपी झरो आनी 21 मैल मुखार एके ल्हान न्हंये लागीं , जाचेर सांकव आसा , मठचट्‍टी । 
सांकवा पलतडी एक वस्ती , 1 दुकान आनी 1 झरो आसा । 
चमोली सावन 2 मैल मुखार मेरेन अशीर रास्तो आसा । 
उदक तुंबिल्ल्यान एक व्हड तळें तयार जालें आनी दिसानदीस ताचें उदक वाडपाक लागलें । 
खबर दिवपी दर सुवातेर बसयले । 
गोहना तळें वाडत वाडत दोन - तीन मैल रुंद , स सात मैल लांब आनी उदकाचो थर माथ्या वयर पावलो । 
संगमा सावन बाजार तळा मेरेन अलकनंदेचें उदक खोल आनी गंभीर आसा । 
वृद्धबदरी : कुंभारचट्‍टी सावन 1 मैल फुडें 1 झरो आनी आनीक 1 खुबूच व्हड झरो आनी 11 मैल फुडें ल्हान झरो आसा । 
कैलास पर्वत आनी तळें त्या देशा लागसार आसा । 
लांकूड 4 मैल दक्षीणे सावन हाडून बदरीनाथांत म्हारग विकतात । 
उदक खूब थंड उरता । 
म्हजो मार्ग होच । 
ताडी , माड , सुपारी हांचीं भाटां । 
1845त भुतानी लोकांनी हो फण्ड वाडोवपाची मागणी केली । 
ब्रिटीश सैन्य पयलीं हारलें पूण 22 नोव्हेंबर 1864 दिसा जाल्ल्या दुसर्‍या झुजांत भुतान हारलें । 
ताचे 25 सैनीक मेले तशेंच 50 घायाळ जाले । 
हांगा सावन चडटी आसा । 
खालिंग ( खा - तोंड , लिंग - गांव ) हो उदेंतेचो दरवटो मानतात । 
उरिल्ले पुराय इमारतींत 75 लामा ( गिलोंग ) तशेंच तांचे जिल्ल्याचे मुखेली लामा नितीन आसात । 
हे तरेन गुवाहाटी सावन लुगट , वरवगोटो , साकर , आयदनां आनी तेल मौंगरा मेरेन पावतात । 
बाजारांतूच एक पोरणे गप वा मंडळ ( ब्लॉक पांवड्याचो अधिकारी ) हांची मोडगळ आसा । 
आज लेगीत हो कर्मा उरा असल्या साहित्यिकाचो गांव । 
1730त हांगाच तिबेट आनी भुताना मदीं चलपी धर्मीक झगडें काबार करून संधीचेर निशाणी केल्ली । 
हेच संधी भितर 1951 मेरेन भुतानी प्रतिनिधी ल्हासाक धाडटात । 
हांगा सावन आमी पारोक वचपी रस्तो वळखले । 
आमी सरळ पारो विमानतळा वटेन गेले । 
एक लांब पासेय मारून आमी ताजोंगाक पावले । 
भुतान व्हड वेगान अस्तंते वटेन धांवता । 
म्हजें वजन चड न्हय , पूण आतां तेंच जड लागूंक लागलें । 
हे तरेन तीन मैल सरळ फातराळ रस्तो मेळ्ळो । 
हें सांगून हांवें ताका खूब खावपाचे जिनस दिले । 
न्हंये पार व्हरून मुखा वयलो रस्तो ताणें म्हाका सांगलो आनी उपरांत न्हंय पार करून गेलो । 
हांवेंय म्हजी वाट धरली । 
देंवचे पयलीं आमी जेवलीं । 
हांगा तांदूळ नेपाळा सावन येता आनी खूब म्हारग मेळटा । 
आमी सुसेगाद देंवलीं । 
हांगा जाल्ल्या « इत्सा रुखा » विशीं लेगीत हेंच सांगतात । 
हातूंत आयुर्वेदीक तेल आनी पाळांमुळांचो वापर करूं येता । 
हाचे भायर , हांगा शंबर वर्सां आदले हवेलेंतूय रावूं येता । 
पुण्य तर आसाच , हरिद्वार भोंवडे वरवीं तुमच्यांनी मस्तीय पुराय तरेन करूं येता । 
टायवान ताचे आगळे सैमीक देखावे , विशाळ जिवीक साधनां , ऊंच आनी पिळदार दोंगुल्ल्यो आनी मनभुलयणें हवामान हांचे खातीर फामाद आसा । 
सैमीक संरक्षणाचे हाचे परस बरी देख दुसरी मेळची ना । 
जीव - जिवाणू आनी रंगीत सुकण्यां मदीं तुमी स्वताक ताजे आनी तांचे वरी अणभवतले । 
थळावे लोक हाका « जहन्नुमाचो दरवटो » म्हणटात । 
विज्ञानिकां खातीर ही एका कुवाड्या भशेन , कारण ते हाचे निर्मणे फाटल्या कारणाचेर एकमत नात । 
गुलमर्गाचें श्रीनगरा सावन अंतर 56 किलोमिटर आसा । 
श्रीनगरा सावन गुलमर्ग 56 किमि आसा आनी हें अंतर फकत दोन वरांनी मापूं येता । 
दिल्ली सावन श्रीनगरा मेरेन विमान सेवा लेगीत आसा । 
घोड्या सवारी करपाची लेगीत हांगा वेगळीच मजा । 
मनाली सावन सोलंगाक टॅक्सी , मोटार वा दुचाकी वाहना वरवीं लेगीत पावूं येता । 
एक अशी सुवात , जंय फातर गायतात झाडां आयकतात , जंय खडपांच्या संगिता मदीं सूर्य उदेता आनी न्हिदता । 
पुडुचेरी म्हणल्यार इतिहास सांबाळिल्लें एक सोबीत शार । 
हांगा ज्यो भासो उलयतात , तातूंत तामीळ , तेलगू , मळयाळम , फ्रॅञ्च आनी इंग्लेझ ह्यो मुखेल आसात । 
हे बाबतींत हाका शॉपिंगाचो सर्ग लेगीत म्हणटात । 
खरें म्हणल्यार , 18व्या शेंकड्या मेरेन पुडुचेरी एका सादारण दक्षीण भारतीय गांवा भशेन आशिल्लें । 
हांगाचें एक व्हड आकर्शण रोमां रोलां वाचनालय लेगीत आसा । 
जर तुमी बाजार करपाचे मोगी आसश्यात जाल्यार हांगा तुमचे खातीर खूब कितें आसा । 
हांगा खावपाक लेगीत तुमकां थळावे पदार्थ सोंपेपणान मेळटले । 
तशे , तुमी पुडुचेरीक मेळपी खास थाळी मुजरत जेवात । 
विस्वास दवरात , हो तुमचे खातीर लुकसाणीचो वेव्हार नासतलो । 
हे पाट खिज़्री वा उदक दरवट्या लागीं व्हांवतात । 
हो दरवटो 16 1 फूट ऊंच आनी 13 1 फूट रुंद आसा । 
हाचें वजन सुमार अर्दो टन आसा । 
ताणें लेगीत हाचो उपेग उजवाड्या दर्शना खातीर केलो । 
बरोबर उदेंतेचो बुरूज आनीक मातसो मुखार आयला आनी ताचेर शाही उजवाडें बांदलां । 
हे तरेचो हो एक व्हड घराबो आसा जो पुरायपणान धव्या पाशाणा पसून बांदला । 
भारत सरकारा वतीन 1975त हांगा लिपयिल्ल्या तथाकथीत तिजोर्‍यांच्या सोदा खातीर येत्न केले । 
कोटाची लांबाय उत्तर ते दक्षीण दिशेन तीन किलोमिटर आनी रुंदाय उदेंत ते अस्तंते वटेन एक किलोमिटर आसा । 
माची आनी वारांद मदीं 26 फूट लांब आनी 17 फूट रुंद चौक आसा । 
लक्ष्मी विलासा लागीं 116 फूट लांब भुंयार ललीत मंदिरा मेरेन वता । 
रांदचीकूड आनी ललीत मंदिरा कडल्यान वतना एक 107 फूट लांब भुंयार तुमकां आराम मंदीर आनी बाग हांचे मेरेन व्हरता । 
केंद्रीय तापन यंत्रांतल्यान येवपी वाय आनी वाफ येवपा खातीर धुंवराडीं आसात । 
उदक गरम करपा खातीर सकयल भट्‍टी बांदल्या । 
हें यंत्र आकारान वाटकुळें आसा जाचो व्यास 4 फूट आनी उंचाय 3.8 फूट आसा । 
सोबीत फुलांनी अळंकारीत नळयेची लांबाय 20 फूट 2 इंच आनी हिचें वजन 50 टन आसा । 
24 फूट लांब , 12 फूट रुंद आनी 10 फूट ऊंच खोर्नाचो आकार कुडी भशेन आसा जाच्यान उच्च तापमान सोंसूं येता । 
व्हड टांकयेची लांबाय 158 फूट , रुंदाय 138 फूट आनी खोलाय 40 फूट आसा । 
व्हड टांकयेच्या सामकी लागीं दुसरी टांकी आसा जिची लांबाय 69 फूट आनी रुंदाय आनी खोलाय 52 फूट आसा । 
ह्या चौकाची तिसरी टांकी जिची लांबाय 61 फूट , रुंदाय 52 फूट आनी खोलाय 27 फूट आसा ती उकती आसा । 
नागीण ही स तोंडांची नाळ जिचे वयर सोरोप केला । 
नागीण उतर मादी सोरपाचें चिन्न जें आपल्या नरा परसूय चड विखारी आसता । 
हाका गांव , शार आनी कोट हांचो राखणदार देव मानतात । 
दर वर्सा सगले उपास आनी सण कोटाचे पोरणे रिती प्रमाणें आनी परंपरे प्रमाणें मनयतात । 
धातू पसून तयार केल्लें हें कुलप गूढ यंत्र आसा । 
हें उगडपा खातीर पांच चावयांचो वापर हाका आनिकूय आगळो करता । 
हातूंत सगल्यांत चड उल्लेख करी सारको आसा « गंभीर पूल » जाची उंचाय 77 मिटर आसा । 
विमानतळा सावन आमी सरळ आमचे खातीर आदींच थारायिल्ल्या होटॅलांत पावले । 
1955त हाचे खातीर एक आराखडो सर्त आयोजीत केल्ली । 
हो एक मजेशीर आनी अपरूप अणभव आशिल्लो । 
बियर आनी वायन हांगा सामान्य वस्तू भशेन मानतात । 
सपाट सुवातेर धवो गालिचो पातळयला अशें दिसता । 
पयलेच फावट हो दिव्य देखावो पळोवपी मोनो जाले बगर रावना । 
कोणूय बावली वा बावलो जाता जाल्यार कोणूय विदुशक वा फुडारी । 
बर्फ आपयता । 
खरें म्हणल्यार हो बाजार पर्यटकां खातीर आसा । 
बोटींग करपा खातीर हांगा खास वेवस्था आसा । 
सरासरी हाची खोलाय 18 फुटां मेरेन सांगतात । 
पोखरा सावन कांय किलोमिटर पयस सारंग कोट आसा । 
सारंग कोट , अशी सुवात आसा जंय सावन सुर्योदय पळोवप स्वता भितर एक विसरनासपा सारको अणभव । 
पावस पडपा बाराबरूच होवरेंत उदक येवपाक सुरवात जाता । 
पूण आज हो बाजार सामको झगमगीत आसा । 
पांचतोंडी म्हादेव ( चार दिशा आनी वयले वटेन ) हाचे पुजा खातीर चार देट्‍टे आसात । 
हो बाजार आधुनिकीकरण आनी पुर्विल्लो काळ हांचें मिश्रण आसा । 
हांगा सावन सुर्योदय आनी सुर्यास्त हांचे देखावे पळोवपाक अमर्यादीत आनंद दिता । 
नागरकोटाचे जे सुवातेर तुमी उबे रावतले थंय सावन अशे तरेचो देखावो तुमकां पळोवपाक मेळटा । 
हिमालय दर्शना खातीर नेपाळ सरकार वतीन खास वेवस्था आसा । 
उकत्या विमानांतल्यान भोंवडी करप स्वता भितर एक अपरूप अणभव । 
कसलो फायदो ना पूण वांटो घेवपी फाटले परस कितें तरी वेगळें सादर करचें हो येत्न करतात । 
हें नगर लोकांचें केंद्र जाले उपरांत उत्तरकाशी नांवान प्रसिद्‍द जालें । 
वाराणसी विशाळ , खूब लोकसंख्या , भव्य भवनां , बोवाळ हांणी भरिल्लें आधुनीक नगर । 
निबर काळजाची व्यक्ती जेन्ना हांगा प्रवेश करता तेन्ना ताचें मन मोव जाता । 
प्रवेशदार 1.80 मिटर ऊंच आसा । 
हातूंत लिंग आनी गणेश , पार्वती हांच्यो पाशाणी मुर्ती आसात । 
हाचेर एक लेख लेगीत कोंत्रायिल्लो आसा । 
हो एक इतिहासीक , धार्मीक आनी राजनितीक लेख आसा । 
हो लेख ब्राह्मी आनी शंख लिपयांनी कोंत्रायिल्लो आसा । 
भावीक लोक हाचेर लेगीत अभिशेक घालतात । 
जातूंत गणेशाच्यो पाशाणी आनी संगमरवरी मुर्ती आसात । 
जाचें दर्शन घेतल्यार लोक स्वताक धन्य मानतात । 
एक नवी आनी दुसरी पुर्विल्ली मूर्त आसा । 
सुरवातीक काशी सावन स्वामी गिरिशानंद गिरी हांगा आयले आनी तांणी एक खोंप बांदली आनी तातूंत रावपाक लागले । 
भविश्यांत परतून म्हामारी पातळपा पसून आडावपा खातीर हांगा एक देवूळ बांदलें । 
हाचे बाराबरूच लक्ष्मी नारायण , गणेश आनी शंकर हांच्यो मुर्ती आसात । 
देवळा भायर एक व्हड मेकळी सुवात आसा । 
फाटले वटेन गणेश पार्वती हांच्यो मुर्ती आसात । 
शेनवारा लोक हांगा तेल , काळी दाळ , बी भेटयतात । 
हें लिंग पाशाणी आसा । 
ताचे उपरांत उदक पडटा । 
भितर जंय मूर्त स्थापीत आसा , थंय फकत पुजारीच वता । 
जाचे भायर हवनकुंड आसा । 
भायर एक हवन कुंड आसा । 
हाका लागून हाचें उपाट धार्मीक म्हत्व आसा । 
हे सुवातेर एक विशाळ पिपळाचो रूख आसा । 
जंय विजे वयलें प्रेतलासणी घर लेगीत आसा । 
जाची रुंदाय एक मिटर आनी उंचाय चार मिटर सुमार आसा । 
हो देंवणो स्वच्छ आनी सुंदर आसा । 
जें हुंवारा उपरांत उदक भरिल्ल्यान अदृश्य जालें । 
तेच सुवातेर एक विष्‍णू कुंड लेगीत आसा । 
गंगा आमचें सांस्कृतीक उतर आनी दायज आसा । 
जातूंत शीव , भैरव हांच्यो मुर्ती आसात । 
देवळा फाटल्यान थोडे उंचायेर यात्री विसवघर आसा । 
भावीक आदीं यमुनोत्री यात्रा करतात । 
भागीरथी शिळा अशी विशाळ शिळा आसा जी देवळाचीं सोंपणां देंवून भागीरथीचे उजवे वटेन दिश्टी पडटा । 
चड करून हाचें कारण अशें आसा की हिंदू लोक गोमुखी उदका धार पवित्र मानताले । 
जंय सावन गंगा व्हांवता तिची आकृताय लेगीत गोमुखी आसा । 
ही सुवात गंगोत्री सावन 18 किमिचेर उत्तर उदेंत दिशे वटेन आसा । 
दुसरे वटेन अलकापुरी लागीं सावन अलकनंदा व्हांवता । 
अशे तरेन लागीं-लागीं सावन व्हांवून दोनूय न्हंयो देवप्रयागांत मेळटात । 
ही एक यात्री चडटी । 
हांगा सावन वयर मातशें कुशीक कितल्योश्योच पोरण्यो मुर्ती आसात । 
गंगेचे चलमुर्तीची पुजा 6 म्हयन्यां मेरेन हांगाच करतात । 
हातूंत उजो आनी लांकडां बगर जेवण करतात । 
हे सुवातेर एक गरम उदका स्रोत आसा जो श्रद्धा आनी विस्वासाचें एक केंद्र । 
हांगा , खरेपणान हाचे खातीर अनंत शक्यतायो आसात । 
यमुनोत्री सावन गंगोत्री ट्रॅकिंगा खातीर खूब बरें आसा । 
हाची उंचाय 2999.70 मिटर । 
हांगा एक सोबीत तळी आसा । 
ही उत्तरकाशी - टिहरी जिल्ल्याची मुखेल आध्यात्मीक आनी पर्यटन सुवात । 
आयज ही सुवात आपोल उत्पादनाचें प्रसिद्ध केंद्र । 
उदक भुंयारा वरवीं तिलोथ विजघरा मेरेन पावयलां । 
टिहरी येवजणेक 1972त येवजण आयोगा वतीन मान्यताय दिली , आनी 1978 सावन हे येवजणेचेर कार्य सुरू जालें । 
हो बांद « कापर » बांद जो रेंव , माती आनी कंकरे पसून बांदला । 
बॅंकॉका सावन रस्तो मार्गा वरवीं तीन वरांनी हे सुवातेर पावूं येता । 
ही आसा ल्हानशीच सुवात पूण तुमकां लांब काळा मेरेन व्यस्त दवरपा खातीर फावोशी आसा । 
हांगा आदेशा प्रमाणें थायी भेस लेगीत करून घेवं येता । 
तशें हांगा सगल्यां खातीर कितें ना कितें आसा । 
हें उत्तरी थायलॅण्डाचें एक व्हड शार जंय बॅंकॉका सावन हवायी मार्गा वरवीं एका वरान पावूं येता । 
धार्मीक नदरेंत हाचें खूब म्हत्व आसा । 
पर्वतारोहण एक धाडशी खेळ । 
हे खातीर हिमालयाक सगल्यांत धूर्त दोंगर मानतात । 
हीं 100 ते 200 फूट लांब खडपां न्हंये पलतडी आसात । 
हिमाचल प्रदेश पर्यटन विकास म्हामंडळ दर वर्सा 7 ते 15 दिसांचो स्कियींग अभ्यासक्रम चलयता । 
दोंगुल्ल्यां वयल्यान देंवपा खातीर ते एक सरळ मार्ग आपणायताले । 
शारिरिक क्रिये बाराबरूच हो एक खेळ लेगीत आसा । 
हातूंत आंतरराष्‍ट्रीय पांवड्या वयलें वस्तादपण आयोजीत करतात । 
तुबकां बी बाराबर व्हरपाक मनाय आसा आनी तुमचे बाराबर एक रान रक्षक , एक राखणदार आनी एक मार्गदर्शक आसप गरजेचें । 
हांची राखण उद्याना लागीं रावपी विशनोई समाज व्हड उमेदीन करता । 
हें कोट आपल्या म्हान खडपा बाराबर 2625 फूट ऊंच आसा । 
हो फकत रान जिवांचो खजानोच न्हय पूण तेच बाराबर धडकावपी क्रांती मंडळ रानां खातीर लेगीत फामाद आसा । 
ह्या उद्याना बाराबरूच म्हान ब्रह्मपुत्रा न्हंय व्हांवता । 
हांगाचे भांगराळे माकड जाल्यार खूब आकर्शक आसात । 
हे खातीर तांणी आपल्या नांवा बाराबर « शाही » उतर जोडलें आनी ह्या चित्यांक « रॉयल बंगाल टायगर » ह्या नांवान उलो मारतात । 
हो काळ रानटी प्राण्याक पळोवपा खातीर सगल्यांत बरी संद । 
हांगा तरातरांचे रानटी प्राणी व्हड प्रमाणांत मेळटात । 
हें एक इतिहासीक वेपारी पोस्ट आसा जें आयज लेगीत स्वताक वेपारी केंद्र करून आसा । 
प्रवासा खातीर तुमी थारावीक रस्तो आपणावंक जायना । 
हांगा ऊंच तेंगश्यो आनी खोल अशीर मार्ग आसात । 
दर एकल्याचें स्वताचें खाशेलपण आनी वेगळेपण आसा । 
ही आपल्या खूब आकर्शक सुवातां खातीर आनी अपरूप दर्या देगां खातीर वळखता तेच बाराबर संवसार भर आपल्या रुचीक जेवणा खातीर लेगीत फामाद आसा । 
हे खेरीज 1990 त बांदिल्लें « केक लोक सी मंदिर » मलेशियाचें सगल्यांत व्हड बौद्ध देवूळ । 
हो आपली सोबीतकाय आनी इतिहासीक म्हत्व हांचे खातीर वळखता । 
थंय वचपा खातीर भारता सावन हेलंसिकी वटेंतल्यान लंडन आनी ग्लासगोची खूब लांब यात्रा करची पडली । 
म्हाका थंयचे लोक खूब बरे आनी मजती दिसले । 
थंय सोबीत आनी व्हड शॉपिंग आनी चित्र प्रदर्शनालयां आसात । 
जर तुमी व्हडल्या कंपन्यांचे नग विकत घेवपाक सोदतात जाल्यार लेगीत ही सुवात तुमचे खातीर बरो पर्याय आसूं येता । 
तशें हाका ब्लॅक पुडींग लेगीत म्हणटात । 
तसो , हांगाचो नुस्त्या बाजार लेगीत लोकप्रीय आसा । , 
म्हणल्यार पुराय रात मस्ती करूं येता । 
खरें म्हणल्यार आंतरराष्ट्रीय विमानतळा सावन दर तरेची येरादारीची वेवस्था आसा - रेल्वे , कार , टॅक्सी , फेरी सेवा , बी आसा । 
तशें तुमच्यान टूर करून लेगीत वचूं येता । 
जर तुमकां बर्फ मेळना जाल्यार , तुमी मनाली सावन 10 - 15 किलोमिटर आनीक मुखार , कोठी वा गुलाबा बर्फ पळोवंक वचूं शकतात । 
हे खातीर आनीक कांय विमाना आसात जीं दिल्ली आनी मुंबई सावन थंय वचपा खातीर विमान सेवा दितात । 
गर्मी थंय नोव्हेंबरा सावन फेब्रुवारी मेरेन आसता जाल्यार मे सावन जुलय मेरेनचो मोसम थंड आसता । 
जेन्ना हांव सुटयेर आसता तेन्ना हांव म्हजो मोबायल बंद दवरतां । 
हांव थंय वचून हें सगलें पळोवंक सोदतां । 
खरें म्हळ्यार हाचे पयलीं हांव केन्नाच थंय वचूंक ना । 
हांवें परत विचारलें तेन्ना ही पालासीची फाटली बाजू म्हूण ताणें सांगलें । 
ताचे उपरांत जेन्ना थंयच्यान हांव परत म्हज्या इश्टा वांगडा आयलें , तेन्ना ताकाय हांवें होच प्रस्न विचारलो । 
ताणें सांगलें हें तर हांगाचें एक स्थानक । 
खूब पयलीं सावन हो सर्ग पळोवंक वचपाचो बेत करतालों आनी तो फाटल्या वर्साच्या शेवटाक हांवें पुराय केलो । 
त्या वेळार दिसतालें की घडये वेळ हांगाच थांबूंक जाय आनी हांव हो वेळ सदांच जगूं । 
ताका लागून एक प्रस्न ताचे नदरेंत हांवें सदांच अणभवलो । 
ताचें वांकडें पाखें उपरांत बदलून सपाट केलें । 
हांगा सावन 30 किलो मिटर फुडें चलून मुन्नार वचूं येता । 
हें फूल पयलीं 1994त फुलिल्लें । 
रान विभागान ताका खास सुरक्षीत वाठार म्हूण घोशीत केला । 
हाचे लागीं एक सुंदर बाग आसा , जी भोंवडेकारांच्या विसवा खातीर बांदल्या । 
हती , गवे रेडे , हरण , मोर , दोंगराळ चानी , बी प्रवासा वेळार पळोवं येतात । 
हांगा येवन पर्यटकांक वातानुकुलीत वातावरण अणभव येता । 
देखून हाचें नांव « वर्जीत नगर » पडलें । 
दर एकल्या खातीर 1 फावोशें प्रवेश दार आसा । 
काळा बाराबर हें स्वाभावीक आनी चड मुखार सरलें । 
हातूंत खास चिनी स्थापत्य कला पळोवपाक मेळटा । 
बायल कसले तरेची साडी न्हेसल्या , सकयल पडले बगर ती कशी चलता हें कळच ना । 
आतां तातूंत कसलीच मुर्ती शिल्लक उरूंक ना । 
हाचे खातीर सुमार 16 हजार शिल्पी मथुरेक सावन आपयिल्ले । 
ग्वाल्हेर , झांसी , आगरा , बनारस , इलाहाबाद हांगा सावन दर दिसाक बसी आसात । 
वर्साच्या निमण्या दिसा जाल्यार हांगा पांय दवरपा सारकी सुवात नासता । 
पूण हाचे खातीर धीर आनी वाट पळोवपाची गरज आसता । 
लागींचें विमानतळ भोपाळ । 
इंदौर , नागपूर , जबलपूर सावन रस्तो मार्गा वरवीं लेगीत वचूं येता । 
अर्दवट उरिल्ले कारणान हिची परतून दुसरे फावट भव्य निर्मणी मध्य प्रदेश अस्तित्वांत आयले उपरांत 1971त जाली । 
हातूंत सुमार सगले तरेचे शिवराक आनी म्हावराक रानटी प्राणी पळोवंक मेळटात । 
हाचे कोत्रायिल्ले आराखडे अखंड आसात । 
तळ्या बाराबरूच एक उद्यान आनी एक हॉल आसा । 
शारा सावन सुमार 18 किलोमिटर पयस आशिल्ल्या चार वणटीं भितर राजस्थानी गांव दाखोवपाचो येत्न केला । 
हांगा प्रवेशा खातीर व्हडल्यां आनी भुरग्यां खातीर तिकेटीची दर क्रमान 275 रुपया वा 150 रुपया आसात । 
ही सगली माहिती विस्तारान आनी आकर्शक तरेन सादर केल्ल्यान पर्यटकांची उमळशीक तशीच उरता आनी असल्या सुवातांचें पर्यटन करपा खातीर तांका एक आगळी खोस मेळटा । 
मुंबय सावन अंतर : 549 किमि आसा । 
मुंबय सावन रस्तो मार्गा सावन औरंगाबाद 388 किमि आसा । 
हे खूब हलकें आसता , जाका लागून हें व्हरपाक त्रास जायना । 
औली सावन जोशीमठाचें अंतर 12 किलोमिटर आसा । 
शांती स्तूप - ह्या उद्यानाचो सगल्यांत खास आनी सोबीत भाग म्हणल्यार शीव शांती स्तूप । 
जर दक्षीण अफ्रीकेचें सांस्कृतीक दायज पळोवपाक तुमची आवड आसा जाल्यार लेगीत हांगा कांयच उणाव ना । 
ताचे उपरांत « सोवेटोची » निर्मणी केली । 
हेच सुवातेर संसद भवनाची नवीच व्हड इमारत आसा । 
एक कृत्रीम दर्यावेळूय तयार केल्या , जातूंत माक्ना वरवीं कृत्रीम ल्हारां तयार करून हो पुराय देखावो चड सोबीत करपाचो येत्न केला । 
पूण आतां ही वेवस्था ना । 
ताचो अर्दो भाग अजुनूय बांदतात । 
हें नगर लोकांचें केंद्र जाले उपरांत उत्तरकाशी नांवान प्रसिद्‍द जालें । 
वाराणसी विशाळ , खूब लोकसंख्या , भव्य भवनां , बोवाळ हांणी भरिल्लें आधुनीक नगर । 
निबर काळजाची व्यक्ती जेन्ना हांगा प्रवेश करता तेन्ना ताचें मन मोव जाता । 
प्रवेशदार 1.80 मिटर ऊंच आसा । 
हातूंत लिंग आनी गणेश , पार्वती हांच्यो पाशाणी मुर्ती आसात । 
हाचेर एक लेख लेगीत कोंत्रायिल्लो आसा । 
हो एक इतिहासीक , धार्मीक आनी राजनितीक लेख आसा । 
हो लेख ब्राह्मी आनी शंख लिपयांनी कोंत्रायिल्लो आसा । 
भावीक लोक हाचेर लेगीत अभिशेक घालतात । 
जातूंत गणेशाच्यो पाशाणी आनी संगमरवरी मुर्ती आसात । 
जाचें दर्शन घेतल्यार लोक स्वताक धन्य मानतात । 
एक नवी आनी दुसरी पुर्विल्ली मूर्त आसा । 
सुरवातीक काशी सावन स्वामी गिरिशानंद गिरी हांगा आयले आनी तांणी एक खोंप बांदली आनी तातूंत रावपाक लागले । 
भविश्यांत परतून म्हामारी पातळपा पसून आडावपा खातीर हांगा एक देवूळ बांदलें । 
हाचे बाराबरूच लक्ष्मी नारायण , गणेश आनी शंकर हांच्यो मुर्ती आसात । 
देवळा भायर एक व्हड मेकळी सुवात आसा । 
फाटले वटेन गणेश पार्वती हांच्यो मुर्ती आसात । 
शेनवारा लोक हांगा तेल , काळी दाळ , बी भेटयतात । 
हें लिंग पाशाणी आसा । 
ताचे उपरांत उदक पडटा । 
भितर जंय मूर्त स्थापीत आसा , थंय फकत पुजारीच वता । 
जाचे भायर हवनकुंड आसा । 
भायर एक हवन कुंड आसा । 
हाका लागून हाचें उपाट धार्मीक म्हत्व आसा । 
हे सुवातेर एक विशाळ पिपळाचो रूख आसा । 
जंय विजे वयलें प्रेतलासणी घर लेगीत आसा । 
जाची रुंदाय एक मिटर आनी उंचाय चार मिटर सुमार आसा । 
हो देंवणो स्वच्छ आनी सुंदर आसा । 
जें हुंवारा उपरांत उदक भरिल्ल्यान अदृश्य जालें । 
तेच सुवातेर एक विष्‍णू कुंड लेगीत आसा । 
गंगा आमचें सांस्कृतीक उतर आनी दायज आसा । 
जातूंत शीव , भैरव हांच्यो मुर्ती आसात । 
देवळा फाटल्यान थोडे उंचायेर यात्री विसवघर आसा । 
भावीक आदीं यमुनोत्री यात्रा करतात । 
भागीरथी शिळा अशी विशाळ शिळा आसा जी देवळाचीं सोंपणां देंवून भागीरथीचे उजवे वटेन दिश्टी पडटा । 
चड करून हाचें कारण अशें आसा की हिंदू लोक गोमुखी उदका धार पवित्र मानताले । 
जंय सावन गंगा व्हांवता तिची आकृताय लेगीत गोमुखी आसा । 
ही सुवात गंगोत्री सावन 18 किमिचेर उत्तर उदेंत दिशे वटेन आसा । 
दुसरे वटेन अलकापुरी लागीं सावन अलकनंदा व्हांवता । 
अशे तरेन लागीं-लागीं सावन व्हांवून दोनूय न्हंयो देवप्रयागांत मेळटात । 
ही एक यात्री चडटी । 
हांगा सावन वयर मातशें कुशीक कितल्योश्योच पोरण्यो मुर्ती आसात । 
गंगेचे चलमुर्तीची पुजा 6 म्हयन्यां मेरेन हांगाच करतात । 
हातूंत उजो आनी लांकडां बगर जेवण करतात । 
हे सुवातेर एक गरम उदका स्रोत आसा जो श्रद्धा आनी विस्वासाचें एक केंद्र । 
हांगा , खरेपणान हाचे खातीर अनंत शक्यतायो आसात । 
यमुनोत्री सावन गंगोत्री ट्रॅकिंगा खातीर खूब बरें आसा । 
हाची उंचाय 2999.70 मिटर । 
हांगा एक सोबीत तळी आसा । 
ही उत्तरकाशी - टिहरी जिल्ल्याची मुखेल आध्यात्मीक आनी पर्यटन सुवात । 
आयज ही सुवात आपोल उत्पादनाचें प्रसिद्ध केंद्र । 
उदक भुंयारा वरवीं तिलोथ विजघरा मेरेन पावयलां । 
टिहरी येवजणेक 1972त येवजण आयोगा वतीन मान्यताय दिली , आनी 1978 सावन हे येवजणेचेर कार्य सुरू जालें । 
हो बांद « कापर » बांद जो रेंव , माती आनी कंकरे पसून बांदला । 
बॅंकॉका सावन रस्तो मार्गा वरवीं तीन वरांनी हे सुवातेर पावूं येता । 
ही आसा ल्हानशीच सुवात पूण तुमकां लांब काळा मेरेन व्यस्त दवरपा खातीर फावोशी आसा । 
हांगा आदेशा प्रमाणें थायी भेस लेगीत करून घेवं येता । 
तशें हांगा सगल्यां खातीर कितें ना कितें आसा । 
हें उत्तरी थायलॅण्डाचें एक व्हड शार जंय बॅंकॉका सावन हवायी मार्गा वरवीं एका वरान पावूं येता । 
धार्मीक नदरेंत हाचें खूब म्हत्व आसा । 
पर्वतारोहण एक धाडशी खेळ । 
हे खातीर हिमालयाक सगल्यांत धूर्त दोंगर मानतात । 
हीं 100 ते 200 फूट लांब खडपां न्हंये पलतडी आसात । 
हिमाचल प्रदेश पर्यटन विकास म्हामंडळ दर वर्सा 7 ते 15 दिसांचो स्कियींग अभ्यासक्रम चलयता । 
दोंगुल्ल्यां वयल्यान देंवपा खातीर ते एक सरळ मार्ग आपणायताले । 
शारिरिक क्रिये बाराबरूच हो एक खेळ लेगीत आसा । 
हातूंत आंतरराष्‍ट्रीय पांवड्या वयलें वस्तादपण आयोजीत करतात । 
तुबकां बी बाराबर व्हरपाक मनाय आसा आनी तुमचे बाराबर एक रान रक्षक , एक राखणदार आनी एक मार्गदर्शक आसप गरजेचें । 
हांची राखण उद्याना लागीं रावपी विशनोई समाज व्हड उमेदीन करता । 
हें कोट आपल्या म्हान खडपा बाराबर 2625 फूट ऊंच आसा । 
हो फकत रान जिवांचो खजानोच न्हय पूण तेच बाराबर धडकावपी क्रांती मंडळ रानां खातीर लेगीत फामाद आसा । 
ह्या उद्याना बाराबरूच म्हान ब्रह्मपुत्रा न्हंय व्हांवता । 
हांगाचे भांगराळे माकड जाल्यार खूब आकर्शक आसात । 
हे खातीर तांणी आपल्या नांवा बाराबर « शाही » उतर जोडलें आनी ह्या चित्यांक « रॉयल बंगाल टायगर » ह्या नांवान उलो मारतात । 
हो काळ रानटी प्राण्याक पळोवपा खातीर सगल्यांत बरी संद । 
हांगा तरातरांचे रानटी प्राणी व्हड प्रमाणांत मेळटात । 
हें एक इतिहासीक वेपारी पोस्ट आसा जें आयज लेगीत स्वताक वेपारी केंद्र करून आसा । 
प्रवासा खातीर तुमी थारावीक रस्तो आपणावंक जायना । 
हांगा ऊंच तेंगश्यो आनी खोल अशीर मार्ग आसात । 
दर एकल्याचें स्वताचें खाशेलपण आनी वेगळेपण आसा । 
ताचे भायर , ऊंच हरणां , सांबर , चितळ , निलगाय , चिंकारा , शिंगाडे , वांशेल आनी लांब शेंपडेचे माकडूय हांगा खूब पळोवं येता । 
हांगा भोंवपाचो वेळ सकाळीं स सावन ते इकरा मेरेन आनी सांजे तीन ते स मेरेन । 
ताचे भितर रोलर कोस्टराचे रायड पळोवन काळीज भुरग्यां भशेन नाचूंक लागलें । 
हो पर्यटकां खातीर सर्गा सारको देखावो सादर करता । 
तशें हांगा सगल्यां खातीर कितें ना कितें आसा । 
जयपूरा लागीं जेन्ना आमेर किल्लो पळोवंक वतात , तेन्ना थंय हतया सवारी करूं येता । 
ताचे भायर केन्नाय रानवटी जिवांचें अभयारण्य पळोवंक गेल्यार , थंय हतया सवारी करूं येता । 
पूण लक्षांत दवरात जेन्ना उंट हालत धोलत चलता तेन्ना मातशें पुराय जाता । 
मुंबय , सोमनाथ आनी पुरी वेळो तातूंत मुखेल । 
याक एक सादें सरळ जनावर जें व्हड दोंगरांचेर मेळटा । 
ते खातीर तातूंत बसप खूब रोमाचंक दिसता । 
पूण लक्षांत दवरात कांय रायड अशी आसता की तातूंत सादूर रावपाचें आसता । 
पूण दिल्ली आनी ताचे आशिकुशीक आयज सुमार 10 मनरिजवण मुक्काम आसात । 
भुरग्यां खातीर , तरणाट्यां खातीर , आनी एक घरच्यां खातीर । 
किष्किंधा - हें एक भव्य थीम उद्यान । 
हांगा वाये बोमाड्यां रायडांचेंय खास आकर्शण आसा । 
हाचेर शिवाजीन म्हणलें - « गड हातांत आयलो पूण शींव गेलो » । 
रायगडाचें विशाळ कोट निमाणें ताचें राजपाटण जालें । 
किल्ल्याच्या प्रवेशदारा वांगडाच प्राणीसंग्रहालय आसा , जें खूब व्हड आसा । 
ताचे लागींच बाल भवन आसा , जें भुरग्यांचे सर्जनशीलतायेचें मुखेल केंद्र । 
हे खातीर बरें हें , तुमी पयलीं निश्चीत करात की तुमकां आवड कित्यांत आसा । 
उपरांत येवजण करून तीं स्थळां निवडात , जीं लागीं लागीं आसात आनी जीं एका दिसाक पळोवं येतात । 
दिल्लींत भोंवचे खातीर ऑटो , टॅक्सी , बस आनी मेट्रो , बी सारकीं कांय साधनां आसात । 
प्रस्ताव मंजूर जालो आनी लायन तयार जाले उपरांत 4 जुलय 1881त ती सामान्य लोकां खातीर उकती केली । 
ही लायन 86 किलोमिटर लांब आसा । 
समुद्र पातळे सावन हाची उंचाय 2225 । 7 मिटर आसा । 
ही गजाल 1845तली । 
ही लायन 46 किलोमिटर लांब आसा । 
नोव्हेंबर 1903त ती लोकां खातीर उकती केली । 
ती 1929त सामान्य लोकां खातीर उकती केली । 
हे ट्रेनीची भोंवडी तुमी विसरूंक शकचे नात । 
हें आसा यमुना बायोडायवर्सिटी उद्यान ( यमुना जैवीक विवीधताय पार्क ) आनी अरावली बायोडायवर्सिटी उद्यान ( अरावली जैवीक विवीधताय पार्क ) । 
ताचे परस चड पिशें करता हांगाचें रमणीय वातावरण । 
ताका आनिकूय सोबीत करचे खातीर वेगळें विशाळ तळें आनी एक कृत्रीम न्हंय बांदल्या । 
तशे डझनांनी सोबीत घोंटेर हांगा आसात , कांय पुराय जाल्यार कांय अर्दकुटे । 
ताचे शिवाय जायतीं सवणीं हांगा पळोवं येता । 
जातूंत मोर , मैना , बया , चिमणी , दर्जीन सवणीं आनी पोपटूय आसात । 
एक दीस हांवें पांयांक धरून ताका उदकांत उडयलें आनी अजाप , तें पेंवपाक लागलें मागीर कांय वर्सां उपरांत हांवें पळयलें तें ना । 
आमचो दोंगरांचो सुमार 17 प्रतिशें भाग तांचे पसून घेरिल्लो आसा । 
हिमखड्या लागीं रावचे खातीर वांगडा तंबू व्हरपाचो आसता । 
आनी हय , थंय थंडी खूब आसता । 
ताचे वांगडा फुडें पांच हिमखडे जोडिल्ले आसात । 
ताची लांबाय 18 किलोमिटर आसा । 
पूण अशे हिमखंड उणे आसात जंय वचप शक्य आसा । 
जी हुपप सामकें कठीण , कारण ताची चडटी बरीच वांकडी आसा । 
पूण हाचो रस्तो मातसो कठीण आसा । 
हाचे खातीर पुराय तयारी करून वच्चें पडटा । 
हें पर्वतारोहणा परस वेगळें । 
दोरयेचेर हुमकळत न्हंय हुपप खूब रोमांचक दिसता । 
नागपूर स्टेशना सावन भायर सरतकच अशी कल्पना करप कठीण आसा की हांगा सावन कांय वरां पयस मेरेन पुर्विल्लें आनी दाट रान आसा जंय भिरांकूळ समजल्लीं जनावरां आयज लेगीत मेकळीं भोंवतात । 
सुर्याच्या पयल्या किरणां सयत कान्हाचो प्रवास सुरू जाता । 
अस्तुपी सूर्य हांगा एका पाचव्या म्हासागरांत अस्तता । 
हांगा मळबाक तेंकपी इमारती आनी लखलखाटा बाराबर हरयाळी आनी सैमीक सोबीतकाय लेगीत तिगून आसा । 
दोनूय हांगा सरकारी भासो । 
हांगा सुमार 7 , 700 मळबाक तेंकपी इमारती आसात । 
हे इमारतीची उंचाय सुमार 416 मिटर आसा । 
हातूंतली एक खास गजाल , हाँगकाँग आंतरराष्ट्रीय विमानतळार देंवले उपरांत तुमी कांय वेळ थंय भोंवपाक जाय । 
हो संवसारांतलो सगल्यांत व्यस्त विमानतळ लेगीत आसा । 
हांचे बाबतींत समजले आनी आयकले उपरांत तीं पळोवपाची इत्सा जाता । 
हाची सैमीक सोबीतकाय आपले भितर आगळी आसा । 
हो पूल बांदपांत दर तरेचे सादूरतायेचें ध्यान दवरलां । 
देखून पूल कोसळपाची कसलीच भिरांत ना । 
पूण हातूंत प्रवास करचे पयलीं ही याद दवरात की चालक परवानो काडिल्लो आसूंक जाय । 
शार्का बाराबर पेंवपा खातीर लोखंडाच्या पांजर्‍यांत बंदिस्त करून तांचे लागीं सोडटात । 
आमचे बाराबर म्हजो व्हडलो काका , व्हडली काकी आनी तांची ल्हान चली लेगीत आशिल्ली । 
कोटा भितर एक व्हड भुंयार लेगीत आसा । 
आतां म्हाका समजलें कित्याक तें ? 
हांवें पयलेच फावट खरी नाळ पळयली । 
करौली एक इतिहासीक शार । 
हातूंत एक सुवात अशी आसा , जंय खूब उणे भोंवडेकार वतात । 
सिंह पोल हाचो प्रवेश दरवटो । 
हिचो मंटप त्या वेळार जेवणा कूड म्हणून आनी बुद्‍दीबळ खेळपा खातीर वापरताले । 
फाटल्यान बांदिल्लीं धुंवराडीं कुटुंबांतल्या बायलां खातीर बांदिल्लीं । 
हांवें हाचे विशीं कोणाक खबर कितले फावट पुस्तकांनी वाचिल्लें , पूण केन्नाच पळोवपाची संद मेळूंक ना । 
हे फावट म्हाका म्हज्या इश्टां सयत थंय वचपाची संद मेळ्ळी तेन्ना एक नवो अणभव मेळ्ळो । 
विचारतकच ताणें जमीन दाखयत सांगलें की हांगा वाग आयिल्लो । 
सरकार आनी खाजगी संस्था वाग बचाव मोहीम लेगीत चलयतात । 
हांगा शांतताय आसाच , मस्ती लेगीत उणी ना । 
हांगा वचपा खातीर सरळ बशी आसात । 
हो प्रदेश चिकू आनी हेर फळां खातीर फामाद आसा । 
म्हामार्गा सावन मुंबय सावन कार्ल्याचें अंतर 144 किमि आनी पुण्या सावन 56 किलोमिटर आसा । 
हें ल्हान पूण आकर्शक पर्यटन स्थळ सुटयो मनोवंक बरें । 
रायगड : - हें शिवाजी महाराजाचें राजपाटण । 
म्हामार्गान मुंबय , अहमदनगर , पैठण सावन वचूं येता । 
तोरणामाल : - हें नांव केन्नाच आयकूंक ना न्हय ? 
हांगा चडशीं पिरामिडां आसात हें फामाद आसा । 
पुरातत्व विद्वानांनी आनिकूय एक पिरामीड सोदून काडलां । 
हालीं मेळिल्लें पिरामीड 4300 वर्सां पोरणें आसा आनी हें गिझाच्या म्हान पिरामिडांच्या सादारण शंबर वर्सां उपरांत बांदिल्लें अशें म्हणटात । 
हाकाच लागून तांकां हें मेजूंक आदार मेळ्ळो की पिरामीड 14 मिटर ऊंच आसता । 
ते खातीर जे मेरेन तांकां आपल्या वाठारांत थंडसाणीचो अणभव येवचो ना ते मेरेन तीं थंय सावन हालचीं नात । 
दुख्खाची गजाल ही की मंदीपान ही आवड त्या वेळार आपणायली तेन्ना हिचे खातीर तितलें योग्य वातावरण नाशिल्लें । 
हांगा कोणूय पर्यटक सोंपेपणान पावूं येता । 
साहसी खेळ स्कियिंगाचें हें एक व्हड केंद्र । 
तांची पुराय सोबीतकाय फकत थंय वचून अणभवपाक येता । 
बनारस पळोवपाचो हो सगल्यांत बरो वेळ । 
आतां हांगा कर्नाटक सरकार दर वर्सा 3 ते 5 नोवेंबरा मेरेन उत्सवाचें आयोजन करता । 
ताचे भायर नाटक , चित्ररथ , खामसुत्री बावल्यांचो खेळ , फोग , बी जाता । 
हाची सैमीक सोबीतकाय जायत्यो वस्तू मेळून जाल्या । 
भुरग्यां खातीर आनी वरिश्ठ नागरिकां खातीर खास आयोजन आसता । 
श्रीलंकेची सोबीतकाय पळोवन ते इतले प्रभावीत जाले की पयल्या संवसारीक म्हाझुजा उपरांत आपले खातीर एक सपनाळो संवसार सोदूंक परत थंय आयले हातूंत ताका धा वर्सां लागलीं । 
पूण हळू हळू लोक ताका विसरूंक लागले । 
इमारतीचो मदलो कक्ष तीस फूट ऊंच आसा जातूंत सैमीक उजवाड आनी वारें येवपाची सगली वेवस्था आसा । 
तुमी हें कळून निराश जातले की हो जुंवो आनी दक्षिणी ध्रुवा मदीं अथांग दर्या बगर कांयच ना । 
थंयच 1 सप्टेंबर ते 14 डिसेंबर आनी परत 1 मे ते 31 जुलय मेरेन भाडें उणें जावन 1000 डॉलर दर रातीक आसता । 
वर्साचे अखेरेक ही सुवात सगल्यांत म्हारग आसता आनी 15 डिसेंबर ते 20 जानेवारी हांचे मदीं हांगाचें भाडें 2200 डॉलर दरेके रातीक आसता । 
हांगा रावल्यार विसरचे नात । 
ल्हान व्हड झाडां पर्यावरण फुलयतात खास करून खाजराचीं झाडां । 
नवे सुवातेर वचून नवो अणभव , नवी खोस आनी नवे वळखुपी आमचे जिणेंत येतात ते खातीर भायर येवन पळयात हे फावट । 
हाका कांय लोक भारतांतलें सगल्यांत ऊंच शीवलिंग मानतात । 
गर्भकुडींत प्रवेश करचे खातीर 10 मिटर ऊंच आनी 4 मिटर रुंद दार आसा । 
ताची समाधी हांगा बांदल्या । 
बांद मोडल्या उपरांत तळ्याचें उदक सुकूंक तीन वर्सा लागलीं आनी ताचेय फुडल्या तीस वर्सां उपरांत मेरेन ती जमीन रावपाक योग्य नाशिल्ली । 
दर वर्सा शिवरात्रेक हांगा खूब व्हड जात्रा जाता । 
भोंवचे खातीर स्वताचें वाहन आसल्यार चड बरें । 
ताचेंय भाडें दरेके व्यक्तीक 8-10 रुपया लागतात । 
पूण आमी हांगा उल्लेख करतात ते सुवातेचो जिका सिक्कीमाचो सगल्यांत सोबीत गांव म्हणून नांव आसा । 
तें रस्त्याचें निमाणें तोंक । 
होटॅलांची नोंदणी गंगटोका सावनूच केल्यार चड बरें । 
पचमढींत ते खातीर एक म्हत्वपूर्ण दोंगराळ सुवात आसा कारण आयजूय हांगा वेवसायीक हालचाली उण्यो आसात । 
ना हांगा शारी आवाज आनी ना कसलोच तणाव । 
मागणी पुराय जातकूच हांगा भावीक त्रिशूळ ओंपतात । 
एक सोबीत तळेंय आसा जातूंत बोटी भोंवडी करूं येता । 
ताणें हांगा रानां आनी रान जीण आनी वनस्पत बरे तरेन वळखलो । 
चडशे आदिवासी गांव विकसीत हालचाली आनी सभ्यताये पसून पयस रानवटी प्राणी अभयारण्य वाठारांत आसात । 
ही बैलगाडी संवसारांत आपले तरेन वेगळी आसा जाचो वापर होटॅल म्हणून करतात । 
ल्हान बारांतूय थळावे खाद्य जिनस भरिल्ले आसात । 
नोंदणी जाय त्या दिसा खातीर ऑनलायन करूं येता । 
संता कडल्यान आशिर्वाद घेवन राणयेची तपस्या वाडत गेली । 
दोनूय तळीं खूब सोबीत आसात । 
तळ्याची लांबाय णव मैल आनी रुंदाय देड मैल । 
पर्यटनाचे नदरेन आयज हें एक म्हत्वपूर्ण केंद्र । 
हांगा नितळ न्हंयो आसात आनी सुमार 50 किलोमिटर पयस आल्प्स दोंगरांमाळ आसा । 
ताचें आयोजन शारा पसून पयस मेकळे आनी काळखे सुवातेर जाता जंय लोक व्हड उमेदीन चलचित्र पळयतात । 
फामाद इंग्लीश ज्यार्दीन 900 एकर वाठारांत पसरलां । 
नोव्हेंबरा उपरांत सावन नेटाचो शिंयाचो काळ सुरू जाता । 
आनी खास गजाल म्हणल्यार शिंयाक लागून भोंवडेकार उणे वतात , ते खातीर खास सूट दिवपाची वेवस्था आसा । 
व्यक्तीगत रितीन गेल्यार टॅक्सीन सुमार 100 युरो दर वराक खर्च येता जें म्हारग पडटा । 
ते खातीर भाडें पांच डॉलर दरेके व्यक्तीक आसा । 
न्हंयेचे उजवे वटेन गरम उदकाचे खतखतपी स्रोत न्हंये कडल्यान घुसपल्ले दिसतात । 
दादल्यां आनी बायलां खातीर वेगळी वेगळी वेवस्था आसा । 
मणिकर्णांत बरें संपर्क सुत्र 01902-273720 [ गुरुद्वारा ] आसा । 
एक स्थळ पांडव पूल 45 किमि पयस आसा । 
हांगा राबित्या खातीर हिमाचल टुरिज्माच्यो कुटीय आसात । 
तेन्ना शीं कडक आसता । 
मार्चा उपरांत मोसम मातसो अनुकूल जावंक लागता । 
ताचें मेकळेपण , सभाव , वातावरण असल्या लोकांक आपले वटेन आकर्शीत करता । 
फकत मजा , मस्ती आनी सोबीत जीण जगात आनी जगत रावात । 
बर्लीन आनिकूय जायतें कितें दाखोवंक तयार आसा । 
पूण आतां ताची गरज ना । 
बार , क्लब , रॅस्टोरण्टां आनी खबर ना कितें कितें थंय तुमची वाट पळयता । 
ही सुवात म्हणटा , उलयात तुमी कितें घेतले ? हांगा जाल्यार सगल्यो वस्तू विकतात । 
. . . . आनी मेळयात , जाय तें । 
एक किलोमिटर फुडें गेल्यार हरणांचो कळप दिश्टी पडलो । 
गरमेंत सगल्यांत बरी संद एप्रील ते जून मेरेन आसता । 
शिंयांत सगल्यांत बरी संद ऑक्टोबंर ते मार्च मेरेन आसता । 
हांगा वट्ट 100 ल्हान व्हड रिसोर्टां आसात । 
वागा भायर हती , रानमाजर , सोंसो , चितळ , सांबर , हरण , माकड , नीलगाय , लांडगो , बिबटो , ऊद , काळो भूला । 
दिल्ली लागीं 70 किलोमिटर पयस तिलयार ( रोहतक ) , हरियाणाची एक सोबीत सुवात आसा । 
हांगा हरियाणा पर्यटन विभागाचें एक होटॅल आसा , जातूंत 13 रूम आनी एक डिलक्स स्वीट आसा । 
ताणें पयलो मोसम रडून रडून पुराय केलो । 
पुराय ट्रेन नोंद केल्यार धा लाखांची सूट । 
हय मिनाचो वाठार जाल्ल्या कारणान ल्हान व्हड ट्रक चड करून मेळटात । 
हांगा सादें जेवण मेळटा तेंय बी तुमी वेळार पावले जाल्यारूच । 
आमी नाश्तो करूंक गेल्ले आनी सुसेगाद आयले । 
आलें , लसूण , जिती मिरसांग कोथमीर घातिल्ले पराठे ताज्या दंयां वांगडा खावन मजा आयली । 
हो एक ल्हान दोंगराळ गांव । 
सुमार 140 सोंपणां चडून आमी देवळाच्या प्रांगणांत पावले तेन्ना दिसलें हांगा खूब शीं आसा । 
आठ वरां पर्वतारोहण करून थंय पावूं येता । 
हांगाचें उदक मिनरल उदका परस चड निवळ जें पियेतकूच तान भागता आनी भूक लागता । 
पर्वतारोहण करप्यां खातीर ही सुवात एकदम बरी आसा । 
वाचपघर बांदतात । 
दार्जिलिंगा सावन आमी सिक्कीमा वटेन गेले । 
लागींच उंचेले सुवातेर एक प्राचीन बौद्ध मठ आसा । 
फुडलें शिबीर जोंगरी खातीर आमी गेले तेन्ना कांय वेळा उपरांत पावस आयलो । 
पूण धीर करून सगले वांगडा गेले । 
निमाणें सगल्यांत सवकास चलपी दोन वांगडी दोतोर यादव आनी प्रोफेसर शेखर म्हजे लागीं आयले । 
म्हजी परिस्थिती गंभीरतायेन घेवन ते दोगूय थंयच रावले । 
मागीर म्हाका न्हिदयलो । 
निमाणें तांणी थारायलें की म्हाका थानजिंगांत परत व्हरप । 
डॉक्टर यादव आनी हमालान त्रास घेवन आदार दिवन कॅम्पा मेरेन पावयलो । 
प्रोफेसर शेखर हळू हळू फुडें वचत रावले जाका लागून दोतोर यादव तांकां परत मेळचे । 
दोंगरा वयले लोक अशेच आदार करपी सभावाचे म्हणून वळखतात । 
आमी गंगटोका सावन दिल्ली गेले । 
पूण तरी आसतना थंय वचूंक कसलीच आडखळ ना । 
गंगटोका सावन ताचें अंतर सादारण 114 आनी 125 किलोमिटर आसा । 
हो काळ वाडोवं येता । 
दरेका येणावळ वर्गा प्रमाण रावचे खातीर बरी सुवात मेळटा । 
मोसम निवळ आसल्यार 1500-2000 मिटरांचे उंचायेर सावन काठमांडू आनी हिमालय पळोवपाची ही सगल्यांत कांटो फुलोवपी तरा । 
थायलॅण्ड आनीक एके वस्तू खातीर वळखतात आनी ती म्हणल्यार मुठींझूज । 
पातोंग वेळ शारा सावन सुमार पंदरा किलोमिटर पयस आसा । 
थायलॅण्ड कांय वस्तूं खातीर फामाद आसा , जातूंत मसाले , काजू आनी मोलादीक फातर आनी नग हांचो आसपाव आसा । 
हें खारीज व्यास न्हंयेचो मुखेल स्रोत मानतात । 
रावूंक सोदतात जाल्यार हांगा कांय रिझॉर्टांय आसात । 
पूण त्या वेळार ताचेर फुडें कांयच जावंक ना । 
मोसम आनी वातावरण तयार आसा फकत तुमी येवपाची वाट पळेतात । 
तिबेटी उत्सव चड करून उत्साहान आनी व्हड उमेदीन मनयतात । 
हवायी मार्गान : लेहा खातीर दिल्ली , जम्मू आनी श्रीनगरा सावन सरळ विमानां आसात । 
एक श्रीनगरा सावन ( 434 किलोमिटर ) आनी दुसरो मनाली सावन ( 473 किलोमिटर ) । 
एका परस एक रोमांचक रायड । 
आयज हो किल्लो मोलादीक कलाकृतीचें सोबीत संग्रहालय । 
एका वेळार हांगा असले 48 मिनार आशिल्ले पूण आतां फकत 4 मिनारूच सुरक्षीत आसात । 
54 मिटर लांब 18 मिटर रुंद आनी 12 मिटर ऊंच ही इगर्ज तयार जावपाक 70 वर्सां लागलीं । 
हाचे वरवीं सिक्कीमा सारक्या दोंगराळ राज्यांनी सैमीक उपचार आदर्श वेवसाय जावं येता । 
तांणी सांगलें की आयज लोक भलायके बाबतींत खूब जागरूक आसात । 
फाटल्या वर्सा बॅंकॉक हे वळेरेंत सगल्यांत वयर आशिल्लें । 
गणेश बागे सावन धार्मीक नगर चित्रकूट धा किलोमिटर आसा । 
झुजा वेळार मळाचो देखावो पळोवपा सारको आसता । 
हाचे उपरांत चारूय जमातींचे झुजारी आपसांत मेळटात । 
दर वर्सा रक्षाबंधना दिसा फातरांचो हो रोमांचक खेळ पळोवपा खातीर हजारांचे संख्येंत पर्यटक पावतात । 
अशें म्हणटात की 256-7त जैता उपरांत रोखडेंच हें नगर वसयिल्लें । 
हाचे खातीर मध्य प्रदेश राज्य पर्यटन विकास म्हामंडळ तीन पर्यटक सर्कीट विकसीत करता । 
मोसम नोव्हेंबरा सावन सुरू जाता जो मार्चा मेरेन चलतलो । 
आतां थंय दांतांवैजकी पर्यटन लेगीत नेट धरता । 
पुराण संदर्भ आसा की तांकां एका तपाचे सुवातेचो सोद आशिल्लो जी तांकां हांगा मेळ्ळी । 
गुरू हांगा सुमार एक म्हयनो रावले । 
हांगा सतत थंड वारें व्हांवता । 
तांचे खातीर वेगळेपणान येळचेचे दाणे आनी चणे मेळटात । 
कांय मणी खूब कलात्मक दिसतात आनी पोरणे लेगीत । 
खावपा पियेवपा खातीर कांय हेर आवटलॅट लेगीत आसात । 
नाजाल्यार हेर कॅनडा खातीर खंयच रस्तो ना । 
एक होटॅल जें चलत आसता । 
हो एक यादस्तीक अणभव । 
हातूंतल्या दरेकांत 18 ते 20 सोयरे रावतात । 
कूड तांचे वयर सुरू जाता । 
तांकां खास मान्यताय घेवची पडटा । 
विस्वास दवरात चलून भोंवतना तुमी शाराचे रंग , गंध आनी सुवाद बरे तरेन अणभवूंक पावतले । 
ही सुवात जम्मू सावन सुमार 65 किमि आसा । 
ही यात्रा रस्तो मार्गांतल्यान पूर्ण करची पडटा । 
हाचे उपरांत पुराय यात्रा मुखेलपणान चलून करतात । 
नवीं लग्न जाल्लीं जोडपीं आनी पयलेच फावट यात्रा करपी व्यक्तीं खातीर हो एक आदर्श पर्याय । 
भैरोंच्या दर्शना बगर यात्रा अर्दवट आसा अशें म्हणटात । 
थंयच माता वैष्णोची पयली दर्शन सुवात आसा । 
खरें म्हणल्यार हें एक सुंदर तळें । 
यात्री आपले आंगवणी सयत हांगा धागो बांदतात आनी ती पूर्ण जातकच स्वता येवन तो सोडयतात । 
हाची मान्यताय 51 शक्तिपिठांनी सगल्यांत वयर आसा । 
हांगा भगवान शीव उन्मत्त - भैरव रुपांत आसा । 
ह्यो जोती शेंकड्यांनी वर्सां साकून सतत पेटिल्ल्यो आसात । 
हाका रुद्र कुंड अशेंय म्हणटात । 
हे दरवटे 1642त परतून हांगा धाडले । 
हांगा सावन देवळाचें अंतर सुमार चार किलोमिटर आसा । 
चैत्र पक्षाच्या नवरात्रांनी हांगा व्हड जात्रा भरता । 
त्या दिसा सावन वंदना सुरू जावन दुर्गा पुजा सुरू जाता । 
चडशे लोक चलून पांयभोंवडी करून मजा करतात । 
हवेंत लेगीत एक वेगळे तरेचो परमळ आसा । 
हें ज्यार्दीन खास करून सवण्यां खातीर सांबाळ्ळां । 
हांगा स्वता गाडी घेवन वा टॅक्सीन बी सुशेगाद वचूं येता । 
ताचें भाडें 1200 ते 2400 रुपया मेरेन आसा । 
थार रेंवटा मदीं आशिल्ल्या जैसलमेरा सावन सुमार 45 किलोमिटर पयस , जंय नदर घुंवडायत , फकत रेंवूच रेंव । 
जैसलमेर दिल्ली सावन 793 किमि पयस आसा । 
राष्ट्रीय म्हामार्ग - 15 जैसलमेरा सावन वता । 
तातूंत हांगा जावपी जात्रा आनी उत्सव आनिकूय भर घालतात । 
निमाण्या दिसा शंकराचे मुर्ती वांगडा सजयिल्ले हती , घोडे हांचो उत्सव आकर्शणाचें केंद्र आसता । 
जयपूरांत राबित्या खातीर आनी पळोवपा खातीर जायत्यो वस्तू आसात । 
आतां हांगा तिबेटी लोक चड रावतात ताका लागून ताका लिटल ल्हासा म्हणटात । 
खंयूय चलात , पूण थंय कोयर असोच उडोवचो न्हय । 
झेताचे बूट घालचे परस बरे सुशेगाद अशे बूट घालात । 
दुबावा विरयत सुटयो मनोवपाची ही एक बरी सुवात । 
कारण खूब तेंप जालो आमी वांगडा सुटयो मनोवंक नाशिल्ल्यो , अशा वेळार ऑस्ट्रलिये सारके सुवातेर वांगडा वेळ घालोवप आमचे खातीर खूब बरें जालें आनी आमी खूब मजा केली । 
हरशीं हांवें थंय कांय खास पळोवंक ना आनी थंयच गेलें , जंय म्हजी भयण म्हाका घेवन गेली । 
जुलय ते नोव्हेंबरा मेरेन हांगा हरिकेन वादळ जाता । 
तें सोडल्यार पूर्ण वर्स कडकडीत आसता । 
आमी कशे तरेन भोंवूंक जाय आनी कशे तरेन आमी आमचें अदमासपत्रक लक्षांत दवरून सुसेगाद भोंवूं येता । 
नितीन तुमी सामक्या योग्य वेळार थंय वचपाची येवजण आंखतात । 
हालीं पर्यटनाचें जें स्वरूप चड लोकप्रीय आसा आनी जातूंत आमकां ताचो फायदो जाता तो म्हणल्यार पर्यावरण पर्यटन । 
जातूंत जम्मू काश्मीर , लद्‌दाख , हिमाचल , उत्तरांचल , सिक्कीम , आसाम , अरुणाचल , मेघालय , नागालॅण्ड , मिझोराम , त्रिपुरा , मणिपूर आनी हेर दोंगराळ वाठारांनी पर्यावरणी पर्यटना खातीर हिसबा भायर तांक आसा । 
हे चड काळा मेरेन तिगपी पर्यटक जे आपले साहसीक भोंवडे वतीन कितें ना कितें नवो सोद करपी आसतात । 
हो पर्यटन उत्सव व्हडां - जाणट्यां मदीं खूब फामाद आनी हांगाच्या लोकां मदीं ताचे खातीर आपलेपण , मान आनी तुस्त आसा । 
ताच्यो कांय उरिल्ले भाग आयजूय मेळटात । 
पूण आयज हें फुलांचें आनी फळांचें सोबीत रान जालां । 
पर्यावरण पर्यटन म्हणल्यार कितें ? 
देखून ताचो वापर पर्यटना खातीर करूं येता । 
कारण ताका लागून आमचें पर्यावरण संतुळीत आसता । 
कांय अशे विद्वान पर्यटकूय आसात जे कवी , लेखक , पत्रकार , राजदूत आनी विश्वविद्यालयांचे प्रोफेसर आसात । 
त्या वेळार हांवें तांकां विचारलें तुमकां हांगा सगल्यांत चड कितें आवडटा । 
पर्यावरण पर्यटन सदांच शांतीप्रीय आनी प्रदुशणा बगर आसता । 
हांगा एक असो अणभव येता जंय आमी मेळून घातांत रावतात । 
हांगा येवन आमी दरेके समस्येचेर उपाय सोदतात । 
ताचेर बंदी घालूंक जाय तशेंच दोशी तत्वांक ख्यास्त दिवंक जाय । 
हांगा भोंवडी आनी सोद करपाची मजा वेगळीच आसता । 
हे रानवटी वाठार थंड जलवायेचे शांत आनी मनभुलयणे जंगली वाठार । 
हें मनरिजवणी आसपा वांगडाच ज्ञान वाडोवपीय बी । 
आयज हो गांव नेटान विकसीत जाता । 
आयजूय हें आपल्या खास मेळोवण्यां वांगडा चड आनी चड विकास करता । 
त्या राजमहालाच्यो मोडगळी आयजूय हांगा आसात , अशें म्हणटात की तो राजमहाल शेंकड्यांनी वर्सां पयलींचो । 
कारण जुब्बल एक थंड सुवात देखून हांगा भलायके खातीर सामकें सोबीत स्थळ । 
हो एकूच गांव जो खूब पुर्विल्लो । 
करछम आनी सांगला गांवा मदीं नियमीत बस सेवा आसा । 
पर्यटना खातीर हो एक अती सोबीत आनी साधनसंपन्न गांव । 
जेवणाच्यो आनी राबित्याच्यो हेर वेवस्था हांगा आसात । 
हो « प्यो » परस वयर आनी « कल्पा » परस सकयल 2700 मिटरांचे उंचायेर आसा । 
हांगा तळें आसा आनी तळ घालूं येता । 
हो 1500 वर्सां परसूय चड पोरणो गांव मानतात । 
ताबो एक पळोवपा सारकें स्थळ । 
ही विशाळ न्हंय वेगान आनी थंडसाणीन व्हांवता । 
कारण भारत - नेपाळ शिमेर मनभुलयणे दाट , विशाळ रान वाठार आसात । 
जांचो वापर साहसीक भोंवड्यां खातीर करूं येता । 
शेंकड्यांनी वर्सां पोरणे देवदार आनी कैलाचे रूख हांगा 20 - 25 वर्सां पयलीं रान माफिया वरवीं कातरिल्ले । 
हांगा 110 रानटी फुलांचीं झाडां , ऑर्कीड आनी सुवासीक पाळांमुळां मेळटात जीं घरगुती वखदांनी वापरतात । 
हांगा खूब चड थंडी पडटा । 
खर्‍यांनीच हें एक अजापीत करपी विशाळ रानवटी वाठार जंय हिंसक आनी क्रूर सुकणीं - सावदां मेळटात । 
सौंग न्हंय ही एक पवित्र न्हंय जिचें उदक सामकें निर्मळ । 
हांगा हिंसक जनावर वाग आनी वांस्वेल आसात । 
देखून सुकण्यां दर्शन सकाळीं आनी दनपारां करूं येता । 
जीं सुकण्यां दर्शना खातीर एक सोबीत पर्यावरण निर्माण करतात । 
कोकलास सुकणें 9000 ते 13000चे उंचायेर मेळटा । 
सुकण्यां खातीर कृत्रीम राबितो आनी घोंटेर निर्माण करूंक जाय । 
पोरणीं झाडां , झोंपां , विशाळ रूख कातरचे न्हय । 
जीं रानां काळांतरान काबार जाल्यात तीं परत वाडोवंक जाय । 
सैम पळोवणे खातीर ही मन भुलोवपी सोबीत सुवात । 
दर्यापातळे सावन हाची उंचाय 6861 मिटर म्हणल्यार 22510 फूट । 
हे सगळे दोंगर दर्या पातळे सावन सुमार 2000 मिटर ( 6 , 562 फूटाची ) उंचायेर आसा । 
हाची उंचाय 400 फूट ( 120 मिटर ) । 
नारायणा आनी मागीर इंद्रपुरींतल्यान वचप संक्रमण काळा सारकें आसा । 
ते सांगतात की ही ट्रेन पयलीं अशी उपेक्षीत नाशिल्ली । 
कोणाक चडयलो , कोणाची पोती धरली , कोणाक मजत केली । 
पानीपता लागीं काला अम्ब एक ल्हान चलपा सुवात आसा । 
ही सुवात पानीपताच्या झुजा कडेन संबंदीत आसा । 
बहरोडाचे उजवे वटेन एक रस्तो अलवरा खातीर घुंवता । 
ताचेर पुराय मेळून ल्हान व्हड 40 बंदरां आसात । 
आदिवासी मुखेली सणाक धरून रंगीत कपडे घालून खूब उजो घालतात । 
उपरांत लेगीत चीन , श्रीलंका , मध्य उदेंतेचे कांय देश आनी उदेंतेक जावा , सुमात्रा हांचे बाराबर वेपार जायत रावलो । 
लाखेचीं कांकणां तर गुजरात आनी राजस्थान हांगा खूब घालतात । 
ताच्या सुमार एक हजार फूट सकयले वटेन « माची हवेली » नांवाची सपाट सुवात आसा । 
भवाई पळोवपाची संद मेळटा , ती वगडावची न्हय । 
सुमार पंचवीस हजार लोक हातूंत वांटेकार जातात । 
हें देवूळ सादेपण , सेवा आनी समर्पण हांचें चिन्न । 
हाचें नांव साबरमती आश्रम । 
हांगा पुश्टीक रुचीक शिवराक जेवण मेळटा । 
आयज ही सुवात लोथलाच्या नांवान फामाद आसा । 
खूब व्हड आसा - 140 « गुणुले 135 » । 
1723त हें शार वशिल्लें । 
बरें शिवराक जेवण लेगीत मेळटा । 
हो दोंगर तर खूब व्हडलो दिसता । 
हाची उंचाय 600 मिटरां परस लेगीत चड आसा । 
सुरवातीक जी बांय दिसता ती दामोदर कुंड । 
हेंच तें अभयारण्य जंय शींव , चितळ , बी कसल्याच भंया बगर भोंवतात । 
लागींच भीम आनी कुंती हांचें देवूळ आसा । 
एक आडसर पियेवन पळोवचें । 
वा , खूब गोड उदक । 
हांगा शाबू , शिमीट आनी रसायन हांचे कारखाने आसात । 
भितर वचपा खातीर जें दार आसा ताका सर्ग दार म्हणटात । 
भायर गोमती न्हंय व्हांवता । 
गोपी तळी लेगीत पवित्र सुवात । 
हे तरेन द्वारका इतिहासीक आनी धर्मीक नदरेन खूब म्हत्वाची । 
पूण ना , जामनगराची मसंड खूबच शांत आनी सोबीत सुवात । 
मरणा पसून भियेवपाची कसलीच गरज ना । 
हांगा जाल्यार संवसारा पसून मुक्ती मेळटा । 
हे महाल पळोवपा खातीर खास परवानगी घेवची पडटा । 
खरें म्हणल्यार हें उदक आसना , मृगजळ आसता । 
ह्यो दोंगुल्ल्यो उदका वयर आसात । 
थोडेंशें तण लेगीत आसा । 
दिल्ली वा मुंबय ज्यो वस्तू व्हडल्या वातानुकुलीत स्टोरांत मेळटात , त्यो हांगा रस्त्यार मेळटात । 
लोक लेगीत कितले सरळ आनी हांसयाळे । 
हांची भास गुजराती परस वेगळी दिसता । 
हय , वेगळीच आसा । 
हिका « कच्छी » म्हणटात । 
तशी ही « बोली » , तिची स्वताची लिपी ना । 
कच्छी बरोवपाची आसल्यार गुजराती लिपींत बरोवची पडटा । 
राजस्थान सरकारा वतीन हालींच लागीं केल्ले ताजे आंकडे सांगतात की फाटल्या वर्सा 2009त राजस्थानाक येवपी पर्यटकांची संख्या 2008चे तुळेंत धा प्रतिशें चड उणाव आयला । 
2008त राजस्थानाक वट्ट दोन कोटी 98 लाख 36 हजार 564 पर्यटक आयले जातूंत दोन कोटी 83 लाख 58 हजार 918 देशी आनी 14 लाख 77 हजार 646 विदेशी पर्यटक आसपाविल्ले जाल्यार 2009 मजगतीं वट्ट दोन कोटी 66 लाख 32 हजार 105 पर्यटकूच राजस्थानाक आयले । 
हातूंत दोन कोटी 55 लाख 58 हजार 691 देशी आनी धा लाख 73 हजार 414 विदेशी पर्यटक आसपावल्ले । 
रेंवट , वाडे , कोटां , बांयो , तेंच पोरणें आसा भोंवडेकारांक फटोवपा खातीर । 
हें म्हामंडळ पर्यटकांचो राबितो , जेवण , येरादारी , व्हड्याभोंवडी , बी हांचीं सोंपेपणां दिता । 
ही तीच मनभुलयणी सुवात जंय आपातानी रावतात । 
धा मैल लांब हें पठार तांच्या कश्टान आनी शेत करपाची कुशळटाय हांची जिती जिवी देख । 
काळे न्हंये सावन हाचे शिंपणावळीची गरज पूर्ण जाता । 
हाचे पयलीं चडसो वेळ जेनेवा वा ताचे आशिकुशिकूच गेलो । 
थंय सावन तळी परतून न्हंय जावन मुखार अस्तंते वटेन वता । 
हांगा एके सुवातेर रावून आमी पुराय दीस भोंवपाची कार्यावळ तयार केली । 
वयर आसली चडटी आनी डियर पार्का मेरेन पावपा खातीर गाडी खूब सकयल दवरची पडली । 
तशें , शार खूब बरें आनी नितळ आसा । 
हो स्वता भितर एक रोमांचक अणभव आशिल्लोच , पूण हाचे परस व्हड चिंता आशिल्ली की असोच पावस पडत रावल्यार आमी भोंवतले कशे । 
पूण जशे आमी मॉनॅस्ट्री वटेन गेले , कुपां कोणाक खबर खंय सावन आयलीं आनी पाझरपाक लागलीं । 
वेवस्थापकान सकाळीं खातीर आमची कार्यावळ निश्चीत केली । 
सुकी तळी पळयली जातूंत शेतकार शेत करतालो । 
हांवें आयकलां , जमातींचें जिवीत दाखोवपा खातीर लेगीत पर्यटन पोटली दवरतात । 
दुबावा विरयत आनी अशें एका न्हय कितल्याश्याच राज्यांनी जाता आनी पर्यटक हातूंत खास रुची लेगीत दाखयतात । 
हातूंत थंय रावप , खावप लेगीत आसपावल्लें आसता । 
हेंच कारण आसा की हांची मजा घेवपा खातीर कांय गजालींचेर ध्यान दवरप गरजेचें आसता , खास करून तेन्ना , जेन्ना तुमी कसलीय विदेशी सुवात बस प्रवासा वरवीं पळयतात । 
तिकेट घेवचे पयलीं बरो वेव्हार करात । 
तो सवाय पडटा । 
तेच बाराबर यात्रा कंपनी कडल्यान विमो वा लुकसाण भरपाय हांचे नेम लेगीत जाणा जायात । 
जर बशींत वॉशरुमाची वेवस्था आसा , जाल्यार सीट वेंचतना हे गजालींचेंय ध्यान दवरात , कारण कांय वेळा उपरांत थंय बसप कठीण जाता । 
बस चालक आनी कण्डक्टरा कडेन वळख करात । 
म्हणटात की येवरोपांत जर रोम पळोवंक ना , जाल्यार कांयच पळोवंक ना । 
हेंच कारण आसा की हाची छाप अस्तंती सुसंस्कृतायेचेर दिश्टी पडटा । 
हांगा एक संग्रहालय लेगीत आसा । 
जर तुमी कलाकृतींनी आवड दवरतात , जाल्यार तें मुजरत पळयात । 
मतींत धरी सारकें की हो रस्तो रोमाचो मुखेल मार्ग आसा । 
मानतात की अशें केल्यार इत्सा मुजरत पूर्ण जाता । 
आयज अहमदाबाद म्हत्वाचें उद्येगीक आनी शिक्षण केंद्र आसा । 
वडोदराक वेपार आनी कला हांचो आगळो मेळ दिश्टी पडटा । 
आयज आमी पळयलें जाल्यार मालदीवा खातीर दिल्ली सावन सगल्यांत सवाय दर व्यक्तीचें परतीचें भाडें 28 हजार रुपया आसा । 
सी क्रूज हांगाच फायद्याचें थारता । 
आनीक कितें जाय । 
आनी ती एक असली भोंवडी आसता जी काबार जावपाचें मन केन्ना जावचें ना । 
इतले फोटे जे पळयिल्ले , तांचे । 
उदकाची ही सोबीतकाय आनीक खंयच मेळची ना । 
ती कूड खरें म्हणल्यार एक जेवपा कूड आशिल्ली । 
वयल्यान धुकें आनी मुखार वायट रस्तो । 
कशेय भशेन सकाळीं 8 वरांचेर गजरौला पावले । 
कशेंय जावं आमी 12 वरांचेर रामनगराक पावले । 
थंय सावन आमी सकयल रामनगर भोंवपाक गेले । 
हांवें ताका असोच फोन लायलो । 
ताणें विचारलें वाग पळयलो काय ना । 
हांवें हळूच सांगलें , ना ।