!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Multichar_Symbols % ! Sustantivo; Noun % ! Adjetivo; Adjective % ! Plural % ! Pronombre; Pronoun % ! Adverb % ! Preposition % ! Numerals % ! Pronouns % ! Marker % ! Barbarism % ! Question marker % ! Demonstrative % ! Determiners % ! Coordinating conjunction % ! Nombre Propio % ! Toponimo % ! Particle % ! First person singular possessive % ! Second person singular possessive % ! First person singular possessive % ! First person singular possessive % ! First person singular possessive % ! First person singular possessive % % % % % % % % %{n%} ! n / 0 %{w%} ! w / 0 %{r%} ! r / 0 %{a%} ! a / 0 %{i%} ! i / 0 %{m%} ! n / m %{o%} ! o / u %> ! Morpheme boundary !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! LEXICON Root Miscellaneous ; Nouns ; Determiners ; Adjectives ; Adverbs ; Prepositions ; Numerals ; Pronouns ; Punctuation ; Barbarisms ; Conjunctions ; Propios ; Poss ; Asp ; !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! LEXICON K %+ik%:%>%{i%}k # ; # ; LEXICON Poss Nouns ; %:%{n%}u%> Sust ; ! nu w %:a%{w%}%> Sust ; ! a aw %:%{r%}%> Sust ; ! u r %:q%{a%}%> Sust ; ! qa q %:i%{w%}%> Sust ; ! i iw %:k%{i%}%> Sust ; ! ki k LEXICON Sust Nouns ; Relationals ; LEXICON N-ixoq ! -ibʼ %%:%>ibʼ # ; %: # ; LEXICON N-iyom ! -abʼ %%:%>abʼ # ; %: # ; LEXICON N-alit ! -omʼ %%:%>omʼ # ; %: # ; LEXICON N-chak %: # ; LEXICON N-imul %: # ; LEXICON N-tinamit %: # ; LEXICON N-chuch %%:%>uʼibʼ # ; %: # ; LEXICON A-saq %: # ; LEXICON Ad-aninaq %: # ; LEXICON Ad-jampaʼ %%: # ; LEXICON Pr %: # ; LEXICON Rel %%: # ; LEXICON Pers in%%%%:in # ; at%%%%:at # ; lal%%%%%:lal # ; areʼ%%%%:areʼ # ; ! FIXME: Comprueba las reglas para -oj/-uj oj%%%%:oj # ; uj%%%%:uj # ; ix%%%%:ix # ; alaq%%%%%:alaq # ; arʼeʼ%%%%:arʼeʼ # ; LEXICON Num %: # ; LEXICON Asp %:k%{a%} B ; %:x B ; LEXICON B B-IV ; B-TV ; LEXICON B-IV %:%>i%{m%} IV; %:%>at IV; ! %:%> IV; %:%> IV; %:%>%{o%}j IV; %:%>ix IV; ! %:%> IV; %:%>e IV; LEXICON A-TV %:%>i%{m%} TV; %:%>a TV; ! %:%> TV; %:%>u TV; %:%>qa TV; %:%>i TV; ! %:%> TV; %:%>ki TV; LEXICON B-TV %:%>i%{m%} A-TV; %:%>at A-TV; ! %:%> A-TV; %:%> A-TV; %:%>%{o%}j A-TV; %:%>ix A-TV; ! %:%> A-TV; %:%>e A-TV; LEXICON V-IV %%:%> K ; LEXICON V-TV %%:%> K ; LEXICON Pron-jasuch %%: # ; LEXICON Pron-waʼ %%: # ; LEXICON CC %: # ; LEXICON NP-Top %%: # ; !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! LEXICON Miscellaneous taq%:taq # ; la%:la # ; wi%:wi # ; LEXICON Prepositions chi:chi Pr ; ! "ahora, otra vez, otro; now, again, other, another" pa:pa Pr ; ! "en, dentro, hacia, a, de, durante; in, into, toward, at, on, to, from, during" jachaʼ:jachaʼ Pr ; ! "like, as" chuwach:chuwach Pr ; ! "facing, before, ahead of" ikim:ikim Pr ; ! "down below" aj:aj Pr ; ! "of" ! Contracciones: chi%%+%ech%%:chiwech # ; ! "" chi%%+%ech%%:chiwach # ; ! "" chi%%+%ech%%:chech # ; ! "" chi%%+%ech%%:chqech # ; ! "" ! chi%%+%ech%%:chkech # ; ! "" LEXICON Relationals ukʼ:ukʼ Rel ; ! "con" ech:ech Rel ; ! "de" umal:umal Rel ; ! "por" ibʼ:ibʼ Rel ; ! "" ach:ach Rel ; ! "" onojel:onojel Rel ; ! "todos" tukel:tukel Rel ; ! "solo" LEXICON Determiners we%:we # ; ! "este; this" le%:le # ; ! "el; the" ri%:ri # ; ! "el; the" wa’%:wa’ # ; ! "this" LEXICON Pronouns Pers ; ! Pronombres personales jachinaq:jachinaq Pron-jasuch ; ! "quién es; who is" jachin:jachin Pron-jasuch ; ! "quién; who" jasuch:jasuch Pron-jasuch ; ! "qué es; what" jachike:jachike Pron-jasuch ; ! "cuál es; which" jachke:jachke Pron-jasuch ; ! "cuál es; which" janikʼipa:janikʼipa Pron-jasuch ; ! "cuántos; how many" jas:jas Pron-jasuch ; ! "cual; " ! FIXME waʼ:waʼ Pron-waʼ ; ! "este" riʼ:riʼ Pron-waʼ ; ! "ese" laʼ:laʼ Pron-waʼ ; ! "este" ki%:ki # ; LEXICON Numerals jun:jun Num ; ! "uno; one" kebʼ:kebʼ Num ; ! "dos; two" oxibʼ:oxibʼ Num ; ! "tres; three" kajibʼ:kajib Num ; ! "cuatro; four" jobʼ:jobʼ Num ; ! "cinco; five" waqibʼ:waqibʼ Num ; ! "seis; six" wuqubʼ:wuqubʼ Num ; ! "siete; seven" wajxaqibʼ:wajxaqib Num ; ! "ocho; eight" bʼelejebʼ:bʼelejebʼ Num ; ! "nueve; nine" lajuj:lajuj Num ; ! "diez; ten" julajuj:julajuj Num ; ! "once; eleven" lajuj:lajuj Num ; ! "diez; ten" lajuj:lajuj Num ; ! "diez; ten" lajuj:lajuj Num ; ! "diez; ten" lajuj:lajuj Num ; ! "diez; ten" lajuj:lajuj Num ; ! "diez; ten" lajuj:lajuj Num ; ! "diez; ten" lajuj:lajuj Num ; ! "diez; ten" lajuj:lajuj Num ; ! "diez; ten" LEXICON Nouns ixoq:ixoq N-ixoq ; ! "mujer; woman" ajchak:ajchak N-ixoq ; ! "trabajador; worker (traditional peasant)" iyom:iyom N-iyom ; ! "partera; midwife" teem:teem N-ixoq ; ! "silla; chair" wuuj:wuuj N-ixoq ; ! "papel; paper" siiʼ:siiʼ N-ixoq ; ! "leña; firewood" alit:alit N-alit ; ! "señorita; young woman" alab:alab N-alit ; ! "muchacho; man" tzij:tzij N-alit ; ! "palabra, cuento; word, story" winaq:winaq N-ixoq ; ! "persona; person, people" chak:chak N-chak ; ! "trabajo; work" imul:imul N-imul ; ! "conejo; rabbit" akʼal:akʼal N-iyom ; ! "nino; boy" chʼajomanel:chʼajomanel N-iyom ; ! "lavandero; laundryman" nuchʼ:nuchʼ N-iyom ; ! "bebe; baby" ajtij:ajtij N-iyom ; ! "profesor; professor" tijoxel:tijoxel N-iyom ; ! "alumno; alumnus" kʼayinel:kʼayinel N-iyom ; ! "vendedor; vender" riʼj:riʼj N-iyom ; ! "anciano; elderly person" chajinel:chajinel N-iyom ; ! "guardian; guardian" loqʼomanel:loqʼomanel N-iyom ; ! "comprador; buyer" chakunel:chakunel N-iyom ; ! "trabajador; worker" elaqʼom:elaqʼom N-iyom ; ! "ladrón; thief" kamisanel:kamisanel N-iyom ; ! "homicida; homicide" etanel:etanel N-iyom ; ! "medidor; measurer" etzʼanel:etzʼanel N-iyom ; ! "jugador; player" pixabʼanel:pixabʼanel N-iyom ; ! "consejero; adviser" ajchʼoʼj:ajchʼoʼj N-iyom ; ! "peleador; fighter" kunanel:kunanel N-iyom ; ! "curandero; medicine man" muqunel:muqunel N-iyom ; ! "quienes entierran; who bury" tinamit:tinamit N-tinamit ; ! "pueblo; village" tinamit:tinimit N-tinamit ; ! "pueblo; village" ! Src/bible tijobʼal:tijobʼal N-tinamit ; ! "escuela; school" wuj:wuj N-tinamit ; ! "libro; book" tijonik:tijonik N-tinamit ; ! "unidad; unit" qʼat:qʼat N-tinamit ; ! "herd, cattle" Dyos:Dyos N-tinamit ; ! "Dios; God" uwachulew:uwachulew N-tinamit ; ! "mundo; world" taqanik:taqanik N-tinamit ; ! "commandment, authority, command" junab:junab N-tinamit ; ! "year" junabʼ:junabʼ N-tinamit ; ! "year" tzaqatil:tzaqatil N-tinamit ; ! "piece" tajin:tajin N-tinamit ; ! "cultivation of land" achi:achi N-iyom ; ! "man" alanxax:alanxax N-tinamit ; ! "orange, orange tree" ulew:ulew N-tinamit ; ! "land, soil, earth" awaj:awaj N-ixoq ; ! "beast, animal" ixim:ixim N-tinamit ; ! "corn, dry corn kernels" alaxik:alaxik N-tinamit ; ! "clan, patrilieage, relative, family member, birth" ajtij:ajtij N-iyom ; ! "teacher" wach:wach N-ixoq ; ! "condition, appearance, face, countenance, eye" winaqil:winaqil N-tinamit ; ! "church community, people of a country, group, humanity" ichaj:ichaj N-tinamit ; ! "edible green leaf, salad, herb, vegetables" patan:patan N-ixoq ; ! "service, use, usefulness" jastaq:jastaq N-tinamit ; ! "things, goods (already in plural form?)" chomanik:chomanik N-tinamit ; ! "thought, worries" tzʼib:tzʼib N-tinamit ; ! "letter, hand writing" par:par N-tinamit ; ! "skunk" ulewal:ulewal N-tinamit ; ! "sepulcher" xaq:xaq N-tinamit ; ! "hoja; leaf, page (of book)" ajawal:ajawal N-tinamit ; ! "rey; king" cho:cho N-tinamit ; ! "lago; lake" itzel:itzel N-tinamit ; ! "badness, evil" kʼolibal:kʼolibal N-tinamit ; ! "lugar; place" q’ij:q’ij N-tinamit ; ! "día; day" amaq’:amaq’ N-tinamit ; ! "país; country" amaq’:amaq N-tinamit ; ! "país; country" mul:mul N-tinamit ; ! "time, furrow, anthill, mound" jumul:jumul N-tinamit ; ! "one time, once, noise" Tikal:Tikal N-tinamit ; ! "Tikal" nan:nan N-tinamit ; ! "lady, ma'am, mother" ali:ali N-tinamit ; ! "young girl" juperaj:juperaj N-tinamit ; ! "one side" sikʼin:sikʼin N-tinamit ; ! "guest, invited visitor" ukʼab:ukʼab N-tinamit ; ! "edible green" nimal:nimal N-tinamit ; ! "leader, size, greatness" nojimal:nojimal N-tinamit ; ! "slowness" wiʼ:wiʼ N-tinamit ; ! "extra" kumatz:kumatz N-tinamit ; ! "snake, snake illness, stitch" tzʼiʼ:tzʼiʼ N-tinamit ; ! "dog" kuk:kuk N-tinamit ; ! "squirrel" ja:ja N-tinamit ; ! "house" cheʼ:cheʼ N-tinamit ; ! "wood, tree, jail, pole" tzijobʼelil:tzijobʼelil N-tinamit ; ! "story" kʼaslemal:kʼaslemal N-tinamit ; ! "life" kʼicheʼ:kʼicheʼ N-tinamit ; ! "Kʼicheʼ" tzijobʼal:tzijobʼal N-tinamit ; ! "information" wa:wa N-tinamit ; ! "food" nikʼaj:nikʼaj N-tinamit ; ! "half" qʼatbʼaltzij:qʼatbʼaltzij N-tinamit ; ! "law, courthouse, judge, government, verdict" neʼ:neʼ N-iyom ; ! "newborn baby" qʼij:qʼij N-tinamit ; ! "day, sun" jaʼ:jaʼ N-tinamit ; ! "water" juyub:juyub N-tinamit ; ! "hill, mountain" tikoʼn:tikoʼn N-tinamit ; ! "cultivated plot, creation" kunabʼal:kunabʼal N-tinamit ; ! "medicine, insecticide" chuch:chuch N-chuch ; ! "mother" noʼj:noʼj N-tinamit ; ! "idea" ikʼ:ikʼ N-tinamit ; ! "moon, month of 20 days" wachibʼal:wachibʼal N-tinamit ; ! "appearence, sculpture" etamabʼal:etamabʼal N-tinamit ; ! "tool used in learning" siwan:siwan N-tinamit ; ! "canyon, gully" kape:kape N-tinamit ; ! "coffee" toqʼobʼ:toqʼobʼ N-tinamit ; ! "favor, mercy" makaj:makaj N-tinamit ; ! "sin, fault, mistake" abʼaj:abʼaj N-tinamit ; ! "stone, rock, testicle" LEXICON Propios Totonicap:Totonicap NP-Top ; LEXICON Adjectives saq:saq A-saq ; ! "blanco; white" qʼeq:qʼeq A-saq ; ! "negro; black" tzij:tzij A-saq ; ! "verdadero; true" xuqujeʼ:xuqujeʼ A-saq ; ! "también; also" ! FIXME: Comprueba categoría rajawaxik:rajawaxik A-saq ; ! "importante; important, necessary" rajawaxik:rajawixik A-saq ; ! "important" ! Src/xelaorganica sib:sib A-saq ; ! "humado; smokey-colored" alaj:alaj A-saq ; ! "pequeño; small, little" taqal:taqal A-saq ; ! "worthy" tzukum:tzukum A-saq ; ! "buscado; hunted, elected, looked for, sought after" tzʼibʼatal:tzʼibʼatal A-saq ; ! "escrito; written" jalajoj:jalajoj A-saq ; ! "diferente; different, distinct" kaxlan:kaxlan A-saq ; ! "extranjero; foreign" yab:yab A-saq ; ! "enfermo; sick" nim:nim A-saq ; ! "grande; large, abundant" kʼin:kʼin A-saq ; ! "diminutivo; diminutive (used with animals)" e:e A-saq ; ! "plural marker" cho:cho A-saq ; ! "profundo; deep" itzel:itzel A-saq ; ! "malo; bad, evil" sibʼalaj:sibʼalaj A-saq ; ! "very" jik:jik A-saq ; ! "faithful, just" junam:junam A-saq ; ! "equal, identical, together" kaq:kaq A-saq ; ! "rojo; red" nimaʼq:nimaʼq A-saq ; ! "large (plural)" nimaq:nimaq A-saq ; ! "large (plural)" naj:naj A-saq ; ! "far, far away, long" jujun:jujun A-saq ; ! "some, a few" komon:komon A-saq ; ! "all" tzʼiʼ:tzʼiʼ A-saq ; ! "foolish, disobedient" Kʼicheʼ:Kʼicheʼ A-saq ; ! "Kʼicheʼ" ukabʼ:ukabʼ A-saq ; ! "Second" yaʼtalik:yaʼtalik A-saq ; ! "given, permitted" wiʼ:wiʼ A-saq ; ! "extra" juyubʼ:juyubʼ A-saq ; ! "steep" rax:rax A-saq ; ! "green" nabʼe:nabʼe A-saq ; ! "first" laj:laj A-saq ; ! "small" riqom:riqom A-saq ; ! "found" petniaq:petinaq A-saq ; ! "arrived, come" LEXICON Adverbs aninaq:aninaq Ad-aninaq ; ! "rápidamente; quickly" utz:utz Ad-aninaq ; ! "bien; well" ojeer:ojeer Ad-aninaq ; ! "hace tiempo; long time" iwiir:iwiir Ad-aninaq ; ! "ayer; yesterday" chweʼq:chweʼq Ad-aninaq ; ! "mañana; tomorrow" kamiik:kamiik Ad-aninaq ; ! "hoy; today" weneʼ:weneʼ Ad-aninaq ; ! "tal vez; perhaps" je:je Ad-aninaq ; ! "sí; yes" jampaʼ:jampaʼ Ad-jampaʼ ; ! "cuándo; when" tzij:tzij Ad-aninaq ; ! "verdaderamente; truly" aretaq:aretaq Ad-aninaq ; ! "when, while" maj:maj Ad-aninaq ; ! "none, nothing" xuqujʼe:xuqujʼe Ad-aninaq ; ! "also" chanim:chanim Ad-aninaq ; ! "right now, rapidly" uloq:uloq Ad-aninaq ; ! "toward speaker, here, toward here" waral:waral Ad-aninaq ; ! "here" jeriʼ:jeriʼ Ad-aninaq ; ! "thus, like that" taj:taj Ad-aninaq ; ! "indicator of negativity or doubtfulness" na:na Ad-aninaq ; ! "marker of future or certainty" kanoq:kanoq Ad-aninaq ; ! "left behind, behind, before" naj:naj Ad-aninaq ; ! "from afar, for a long time" are:are Ad-aninaq ; ! "when, while" ne:ne Ad-aninaq ; ! "marker of doubt" apawijeʼ:apawijeʼ Ad-aninaq ; ! "wherever" LEXICON IV bʼe:%>bʼe V-IV ; ! "ir; to go" war:%>war V-IV ; ! "dormir; to sleep" waʼ:%>waʼ V-IV ; ! "comer; to eat" el:%>el V-IV ; ! "salir; to leave" chʼaw:%>chʼaw V-IV ; ! "hablar; to speak" opan:%>opan V-IV ; ! "llegar (allá); to arrive (there)" ul:%>ul V-IV ; ! "llegar (aquí); to arrive (here)" poroj:%>poroj V-IV ; ! "quemar; to burn" qʼay:%>qʼay V-IV ; ! "to rot, decompose" LEXICON TV sikʼij:sikʼij V-TV ; ! "llamar; to call" chʼabʼej:chʼabʼej V-TV ; ! "hablar; to speak" oqʼej:oqʼej V-TV ; ! "llorar; to cry" eqaj:eqaj V-TV ; ! "cargar (en la espalda); carry (on ones back)" elaq’aj:elaq’aj V-TV ; ! "robar; to steal" esaj:esaj V-TV ; ! "sacar, quitar; to throw away" b’isoj:b’isoj V-TV ; ! "extrañar; to miss (someone)" k’ayij:k’ayij V-TV ; ! "vender; to sell" tzukuj:tzukuj V-TV ; ! "buscar; to look (for someone, something)" chajij:chajij V-TV ; ! "cuidar; to look after" loq’oj:loq’oj V-TV ; ! "amar; to love" iye’j:iye’j V-TV ; ! "esperar; to hope" LEXICON Barbarisms de%%:de # ; LEXICON Conjunctions xane’:xane’ CC ; ! "but" LEXICON Punctuation .%:. # ; ..%:.. # ; ...%:... # ; %;%:%; # ; %:%:%: # ; %!%:%! # ; %¡%:%¡ # ; %-%:%- # ; %—%:%— # ; %–%:%– # ; ,%:, # ; %?%:%? # ; %¿%:%¿ # ; %"%:%" # ; %«%:%« # ; %»%:%» # ; %”%:%” # ; %“%:%“ # ; %(%:%( # ; (%:( # ; %]%:%] # ; %[%:%[ # ; %)%:%) # ; )%:) # ; \%:\ # ; /%:/ # ; …%:… # ;