{
    "name": "dhatu",
    "data": [
        {
            "i": "1010001",
            "baseindex": "01.0001",
            "dhatu": "भू",
            "aupadeshik": "भू",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सत्तायाम्",
            "artha_english": "to exist, to become, to be, to happen",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,mspsetu,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1",
            "sk": "1",
            "lsk_sutra": "372",
            "sk_sutra": "2165",
            "artha_hindi": "होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अधि",
                    "artha_hindi": "सत्ता चलाना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "समझना, अनुभव करना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "जीतना, पीडा देना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उत्पन्न होना"
                },
                {
                    "name": "परा",
                    "artha_hindi": "पराभव करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रकट होना, निकलना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "बदले में देना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "अपमान करना, तिरस्कार करना, घेरना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "आश्रय देना, पालन करना"
                },
                {
                    "name": "व्यति",
                    "artha_hindi": "परस्पर मित्र होना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "उत्पन्न होना, हो सकना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "\"सत्तायां भवति, प्राप्तौ णिचि भावयते तङि । भवते शपि तत्रैव, भावयत्यवकल्कने ॥ \" (श्लो. 3) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010002",
            "baseindex": "01.0002",
            "dhatu": "एध्",
            "aupadeshik": "एधँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow, to increase, to prosper, to extend, to swell, to rise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,mspsetu,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "2",
            "sk": "2",
            "lsk_sutra": "506",
            "sk_sutra": "2232",
            "artha_hindi": "बढना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010003",
            "baseindex": "01.0003",
            "dhatu": "स्पर्ध्",
            "aupadeshik": "स्पर्धँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घर्षे",
            "artha_english": "to challenge, to compete, to conflict, to rival, to struggle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "3",
            "sk": "3",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2258",
            "artha_hindi": "संघर्ष करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सङ्घर्षः पराभिभवेच्छा । पराभिभवस्य धात्वर्थेन उपसङ्ग्रहात् अत्र अकर्मकत्वम् । उक्तं च - ' धातोरर्थान्तरे वृत्तेः धात्वर्थेनोपसङ्ग्रहात् । प्रसिद्धेरविवक्षातः कर्मणोकर्मिका क्रिया ।' - वाक्यपदीयम् 3.88"
        },
        {
            "i": "1010004",
            "baseindex": "01.0004",
            "dhatu": "गाध्",
            "aupadeshik": "गाधृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "'प्रतिष्ठा' इत्यर्थे तु अकर्मकः ।",
            "artha": "प्रतिष्ठालिप्सयोर्ग्रन्थे च",
            "artha_english": "to praise oneself, to desire, to tie together, to string together, to seek, to stay together, to stand firmly, to compile",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "4",
            "sk": "4",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2259",
            "artha_hindi": "यश प्राप्त करना, लेने की अभिलाषा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आत्मख्यापनं तत्साधनं च प्रतिष्ठा । लब्धुमिच्छा लिप्सा । एकत्र स्थापनं, सन्दर्भो वा ग्रन्थः । तत्र - ' आद्ये अकर्मकः, इतरयोः सकर्मकः' इति माधवीय-धातुवृत्तौ । ' ग्रन्थे च इति पृथक् पाठः विरलप्रयोगार्थः' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010005",
            "baseindex": "01.0005",
            "dhatu": "बाध्",
            "aupadeshik": "बाधृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "लोडने, रोटने",
            "artha_english": "to oppress, to torment, to harass, to destroy, to infect, to torture",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "5",
            "sk": "5",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2259",
            "artha_hindi": "रोकना , बाधा देना, दुःख देना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "रद्द करना, बाजू मे रखना, दूर भगाना, छोड देना, रोक देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "लोडनं हिंसनमिति यावत् । 'रोटने । रोटनं प्रतिघातः' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010006",
            "baseindex": "01.0006",
            "dhatu": "नाध्",
            "aupadeshik": "नाधृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "याच्ञोपतापैश्वर्याशीष्षु",
            "artha_english": "to seek help, to beg, to irritate, to bless, to master",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "7",
            "sk": "7",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2259",
            "artha_hindi": "याचना करना, रोगी होना, श्रीमान् होना, आशीर्वाद देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010007",
            "baseindex": "01.0007",
            "dhatu": "नाथ्",
            "aupadeshik": "नाथृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "pada_note": "केवलम् 'आशीः' इत्यस्मिन् अर्थे एव आत्मनेपदम् । अन्येषु अर्थेषु परस्मैपदमेव । अधिकसन्दर्भार्थं <<क्रीडोऽनुसम्परिभ्यश्च>> [[1.3.21]] इत्यत्र <!आशिषि नाथः!> इति वार्त्तिकम् द्रष्टव्यम् ।",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "याच्ञोपतापैश्वर्याशीष्षु",
            "artha_english": "to seek help, to beg, to irritate, to bless, to master",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "6",
            "sk": "6",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2259",
            "artha_hindi": "याचना करना, रोगी होना, श्रीमान् होना, आशीर्वाद देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उपतापः- ज्वरप्रयुक्ता पीडा । ऐश्वर्यम् - सम्पत्तिः । आशीः - आशासनम् । 'आशिषि नाथः ' इति वार्तिकेन आशीरर्थे आत्मनेपदम् । याञ्चोपतापैश्वर्यार्थेषु परस्मैपदम् । द्विकर्मकोयं याञ्चार्थे ।"
        },
        {
            "i": "1010008",
            "baseindex": "01.0008",
            "dhatu": "दध्",
            "aupadeshik": "दधँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणे",
            "artha_note": "क्षीरतरङ्गिण्याम् अत्र उच्यते -'कौशिकस्तु दद धारणे दध दाने इति पाठं व्यत्यास्यत्' । इत्युक्ते, कौशिकस्य मतेन अत्र दधँ-धातोः अर्थः 'दाने' इति भवति, तथा च अग्रे <{1.17}> अत्र पाठितस्य 'ददँ' धातोः अर्थः 'धारणे' इति अस्ति ।",
            "artha_english": "to hold, to possess",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "8",
            "sk": "8",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2259",
            "artha_hindi": "धारण करना, पालन करना, देना, अर्पण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "क्षीरअहतरङ्गिणी प्रयोगं प्रदर्श्य वदति - \"दद धारणे, दध दाने इति पाठः एव युक्तः इति केचित् । ' कौशिकस्तु ' दद धारणे, ' दध दाने ' इति पाठं व्यत्यास्थत् - ददते मणिम्, दधते धनमर्थिभ्यः इति । युक्तायुक्तत्वे त्वत्र सूरयः एव प्रमाणम् । वयं हि मतभेदप्रदर्शनमात्रेण एव कृतार्थाः । मूनिमुख्यानां वाक्यं कथङ्कारं विकल्पयामः ? वयमपि हि स्खलन्तोन्यैः कियन्न उपलप्स्यामहे ? \" इति । ( दानार्थकः ' दद ' धातुः 17 इत्यत्र । )"
        },
        {
            "i": "1010009",
            "baseindex": "01.0009",
            "dhatu": "स्कुन्द्",
            "aupadeshik": "स्कुदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आप्रवणे",
            "artha_english": "to jump, to raise, to lift up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "9",
            "sk": "9",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2261",
            "artha_hindi": "चलना, कूदना, ऊपर उठाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आप्रवणम् उत्प्लवनम् उत्प्लुत्य गमनं वा ' इति क्षीरतरङ्गिणी । ' उद्धरणम् इति भोजः ' इति धातुवृतौ ।"
        },
        {
            "i": "1010010",
            "baseindex": "01.0010",
            "dhatu": "श्विन्द्",
            "aupadeshik": "श्विदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "श्वैत्ये",
            "artha_english": "to be white",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "10",
            "sk": "10",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2262",
            "artha_hindi": "सफेद होना, शुभ्र होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' श्वेतस्य गुणस्यापि धातुना साध्यतया क्रमिकतया च अभिधानात् क्रियात्वम् । यदाह- ' श्वेततेः श्वेत इत्येकं श्वेतत्वेन प्रकाश्यते । आश्रितक्रमरूपत्वादभिधानं प्रवर्तते ' - ( वाक्यपदीयम् 3.3 ) इति ' इति माधवः ।"
        },
        {
            "i": "1010011",
            "baseindex": "01.0011",
            "dhatu": "वन्द्",
            "aupadeshik": "वदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अभिवादनस्तुत्योः",
            "artha_english": "to worship, to show honor, to do homage, to show respect, to venerate, to bow, to salute, to praise, to adore, to greet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "11",
            "sk": "11",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2262",
            "artha_hindi": "सत्कारपूर्वक कुशल प्रश्न पूछना, नमस्कार करना, स्तुति करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "आदरपूर्वक प्रणाम करना, विनम्रता से प्रणाम करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रणतिपूर्वम् आशिषो वाचनम्- अभिवादनम् ' इति माधवीयधातुवृत्तिः । ' नतिमात्रं वा अभिवादनम् ' इति धातुकाव्य व्याख्यायाम् (1.3) । ' नुत्यभिवादयोः ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1010012",
            "baseindex": "01.0012",
            "dhatu": "भन्द्",
            "aupadeshik": "भदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कल्याणे सुखे च",
            "artha_english": "to be prosperous, to be glad, to be happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "12",
            "sk": "12",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2262",
            "artha_hindi": "शुभ कर्म करना, सुखी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कल्याणम्- मङ्गलम् भद्राकरोति = मुण्डयति, माङ्गल्यगुणेन संस्करोति इत्यर्थः । सुखम् = आत्मगुणः, आत्मगुणोदयो वा ।"
        },
        {
            "i": "1010013",
            "baseindex": "01.0013",
            "dhatu": "मन्द्",
            "aupadeshik": "मदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "मोदः, मदः, स्वप्नम् कान्तिः - एतेषु अर्थेषु तु अकर्मकः",
            "artha": "स्तुतिमोदमदस्वप्नकान्तिगतिषु",
            "artha_note": "कुत्रचित् 'आलस्यम्' इत्यपि अर्थः स्वीक्रियते ।",
            "artha_english": "to praise, to be glad, to be proud, to sleep, to shine, to move slowly, to intoxicate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "13",
            "sk": "13",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2262",
            "artha_hindi": "स्तुति करना, तुष्ट करना, आनन्द करना, उन्मत्त होना, सोना, चाहना, चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्तुत्यादौ मन्दते, हर्षे माद्येत्, मादयते णिचि' (श्लॊ. 112) इति देवः । ' मोदो = हर्षः, मदो = गर्वः, स्वप्नः = आलस्यम् । चन्द्रस्तु ' मदि जाड्ये ' इत्येव पपाठ । ' स्तुतिगतिभ्याम् अन्यत्र अकर्मकः' इति माधवीयधातुवृत्तिः । ' स्वप्नेनालस्यमपि लक्ष्यते ' इति क्षीरस्वामी । धातोरस्य कान्त्यर्थकत्वं केषाञ्चिदसम्मतम् ।"
        },
        {
            "i": "1010014",
            "baseindex": "01.0014",
            "dhatu": "स्पन्द्",
            "aupadeshik": "स्पदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "किञ्चिच्चलने",
            "artha_english": "to vibrate, to shake, to move a little, to palpitate, to quake, to tremble, to kick",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "14",
            "sk": "14",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2262",
            "artha_hindi": "धीरे धीरे चलना, काँपना, थरथराना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010015",
            "baseindex": "01.0015",
            "dhatu": "क्लिन्द्",
            "aupadeshik": "क्लिदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "pada_note": "अस्यैव धातोः अग्रे <{1.76}> इत्यत्र परस्मैपदत्वेन पुनः पाठः कर्त्रभिप्राये क्रियाफले अपि परस्मैपदत्वविधानार्थम् ।",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिदेवने",
            "artha_english": "to lament",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "15",
            "sk": "15",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2262",
            "artha_hindi": "रोना, शोक करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " क्लिन्दते क्लिन्दन्तीत्येवम् इदितः परिवेदने । ' क्लिद्यतीत्यार्द्रभावेर्थे क्लिदेः श्यन्यूदितो भवेत्' ( श्लो. 102 ) इति देवः । परिदेवनम् = शोचनम् । क्लिन्दते चैत्रम् ।"
        },
        {
            "i": "1010016",
            "baseindex": "01.0016",
            "dhatu": "मुद्",
            "aupadeshik": "मुदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हर्षे",
            "artha_english": "to be glad,to be happy, to rejoice, to delight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "16",
            "sk": "16",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2262",
            "artha_hindi": "आनन्दित होना, प्रसन्न होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनुमोदन करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "बहुत आनन्दित होना, बहुत प्रसन्न होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " संसर्गे णिचि मोदयेदिति भवेद्धर्षे पुनर्मोदते' ( श्लो. 113 ) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010017",
            "baseindex": "01.0017",
            "dhatu": "दद्",
            "aupadeshik": "ददँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दाने",
            "artha_english": "to give,to offer,to present",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "17",
            "sk": "17",
            "lsk_sutra": "538",
            "sk_sutra": "2262",
            "artha_hindi": "दान करना, देना, त्याग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' धारणे च कल्पद्रुमे ' इति धातुकाव्यव्याख्याने (1.4) । किञ्चिदुद्दिश्य अपुनर्ग्रहणाय स्वीयत्यागो दानम् । (विशेषविचारः दध- धारणे (8) इत्यत्र द्रष्टव्यः ।)"
        },
        {
            "i": "1010018",
            "baseindex": "01.0018",
            "dhatu": "स्वद्",
            "aupadeshik": "ष्वदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "pada_note": "वेदेषु परस्मैपदस्य रूपाणि अपि दृश्यन्ते । यथा - ऋग्वेदे 7.2.2 इत्यत्र 'स्वदन्ति देवा उभयानि हव्या' ।",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to taste, to eat,to please the tongue, to have delight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "18",
            "sk": "18",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2263",
            "artha_hindi": "स्वाद लेना, चखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अस्य छान्दसं परस्मैपदित्वम् अस्ति । 'स्वदन्ति देवा उभयानि हव्या ( ऋ. 7.2.2) इति दर्शनात्' इति मा.धा.वृत्तिः । ' आस्वादनेर्थे स्वदते स्वादयेदिति शब्णिचो:' (श्लो. 193) इति देवः । अनुभवार्थे सकर्मकः । स्वदस्व हव्यानि । रुचौ अकर्मकः । वारिधारा न स्वदते । विशेषविषयाः मा.धा.वृत्तौ द्रष्टव्याः ।"
        },
        {
            "i": "1010019",
            "baseindex": "01.0019",
            "dhatu": "स्वर्द्",
            "aupadeshik": "स्वर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": " to taste,to eat,to please the tongue, to have delight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "19",
            "sk": "19",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2263",
            "artha_hindi": "स्वाद लेना, चखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अनुभवे सकर्मकः । रुचौ अकर्मकः । ' आस्वादनं जिह्वया लेहः ' इति स्वामी । 'ष्वर्द' इति पुरुषकारः ।"
        },
        {
            "i": "1010020",
            "baseindex": "01.0020",
            "dhatu": "ऊर्द्",
            "aupadeshik": "उर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "माने क्रीडायां आस्वादने च",
            "artha_english": "to measure,to leap, to jump, to taste,to grant,to be cheerful",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "20",
            "sk": "20",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2264",
            "artha_hindi": "नापना, गिनना, क्रीडा करना, खेलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' चकारात् आस्वादने च ' इति माधवीयधातुवृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010021",
            "baseindex": "01.0021",
            "dhatu": "कूर्द्",
            "aupadeshik": "कुर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रीडायाम् एव",
            "artha_note": "अर्थे 'एव' शब्दस्य ग्रहणेन धातूनाम् धातुपाठे निर्दिष्टान् अर्थान् विहाय अन्येऽपि अर्थाः भवितुम् अर्हन्ति इति ज्ञायते । अनेनैव 'अनेकार्थाः धातवः' इति सिद्धान्तः स्पष्टी भवति ।",
            "artha_english": "to leap, to jump",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "21",
            "sk": "21",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "खेलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "एवकारेण धातूनामनेकार्थत्वं प्रतीयते भाष्ये । ' कुर्दखुर्दगुर्दगुद क्रीडायामेव ' इति पठित्वा मा.धा.वृत्तौ - \"गुदक्रीडा - गुदविहारः इति चरके । मैत्रेयकाश्यपौ ' गुद ' इत्यपि पृथग् धातुरिति । अत्र एवकारः धातूनामनेकार्थत्वे लिङ्गम्\" इति प्रोक्तम् । 'उपाध्यायस्तु गुदक्रीडायाम् - पायुविहारे इति व्याख्यान् । तन्न इति सभ्याः ' इति क्षीरतरङ्गिण्याम् । स्फूर्जते: दीर्घोपदेशात् 'उपधायां च' इति दीर्घः एषां न इति चन्द्रः । मैत्रेय-सम्मत-मोघविस्तरकारादयस्तु दीर्घमिच्छन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010022",
            "baseindex": "01.0022",
            "dhatu": "खूर्द्",
            "aupadeshik": "खुर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रीडायाम् एव",
            "artha_note": "अर्थे 'एव' शब्दस्य ग्रहणेन धातूनाम् धातुपाठे निर्दिष्टान् अर्थान् विहाय अन्येऽपि अर्थाः भवितुम् अर्हन्ति इति ज्ञायते । अनेनैव 'अनेकार्थाः धातवः' इति सिद्धान्तः स्पष्टी भवति ।",
            "artha_english": "to leap, to jump",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "22",
            "sk": "22",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "खेलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010023",
            "baseindex": "01.0023",
            "dhatu": "गूर्द्",
            "aupadeshik": "गुर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रीडायाम् एव",
            "artha_note": "अर्थे 'एव' शब्दस्य ग्रहणेन धातूनाम् धातुपाठे निर्दिष्टान् अर्थान् विहाय अन्येऽपि अर्थाः भवितुम् अर्हन्ति इति ज्ञायते । अनेनैव 'अनेकार्थाः धातवः' इति सिद्धान्तः स्पष्टी भवति ।",
            "artha_english": "to leap, to jump",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "23",
            "sk": "23",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "खेलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010024",
            "baseindex": "01.0024",
            "dhatu": "गुद्",
            "aupadeshik": "गुदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रीडायाम् एव",
            "artha_note": "अर्थे 'एव' शब्दस्य ग्रहणेन धातूनाम् धातुपाठे निर्दिष्टान् अर्थान् विहाय अन्येऽपि अर्थाः भवितुम् अर्हन्ति इति ज्ञायते । अनेनैव 'अनेकार्थाः धातवः' इति सिद्धान्तः स्पष्टी भवति ।",
            "artha_english": "to leap, to jump",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "24",
            "sk": "24",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "खेलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010025",
            "baseindex": "01.0025",
            "dhatu": "सूद्",
            "aupadeshik": "षूदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षरणे",
            "artha_english": "to trickle, to leak, to ooze out, to distill, to emerge drop by drop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "25",
            "sk": "25",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "टपकना, झरना, मार डालना, मारने की कोशिश करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "क्षरणम्=निरसनम् । अत्रायमर्कमकः । 'निस्सारणम्' इति केचित् । मधुसूदनः इत्यादिषु हिंसार्थकतमपि दृश्यते । तत्र सकर्मकः । बहवः अर्थाः मा.धा.वृत्तौ उपवर्णिताः ।"
        },
        {
            "i": "1010026",
            "baseindex": "01.0026",
            "dhatu": "ह्राद्",
            "aupadeshik": "ह्रादँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_note": "वाद्यानां ध्वनिः इति आशयः ।",
            "artha_english": "to make a sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "26",
            "sk": "26",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अव्यक्तशब्दः वाद्यनिर्घोषः ।"
        },
        {
            "i": "1010027",
            "baseindex": "01.0027",
            "dhatu": "ह्लाद्",
            "aupadeshik": "ह्लादीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे सुखे च",
            "artha_note": "'अव्यक्ते शब्दे' इत्यस्य आशयः 'वाद्यानां ध्वनिः' इति ज्ञेयः ।",
            "artha_english": "to be  glad, to be pleasant, to make a sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "27",
            "sk": "27",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "सुखी होना, प्रयत्न करना, अस्पष्ट शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् पूर्वधात्वर्थः 'अव्यक्तेशब्दे' इति अनुषज्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010028",
            "baseindex": "01.0028",
            "dhatu": "स्वाद्",
            "aupadeshik": "स्वादँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to taste,to please the tongue, to have delight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "28",
            "sk": "28",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "स्वाद लेना, चखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' आस्वादनेर्थे स्वदते स्वादयेदिति शब्णिचो:' (श्लो. 103) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010029",
            "baseindex": "01.0029",
            "dhatu": "पर्द्",
            "aupadeshik": "पर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कुत्सिते शब्दे",
            "artha_english": "to fart",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "29",
            "sk": "29",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "वायु त्याग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कुत्सितशब्दः गुदरवः । तदाह केशवस्वामी - ' कौक्षे कर्दति पर्दते गुदरवे इति ' इति मा.धा.वृत्तिः । क्षीरस्वामी तु - ' पायुध्वनौ वर्तते अयम् । अन्ये निश्शब्दमधोवातं मन्वानाः अशब्दे इत्याहुः ' इत्याह ।"
        },
        {
            "i": "1010030",
            "baseindex": "01.0030",
            "dhatu": "यत्",
            "aupadeshik": "यतीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रयत्ने",
            "artha_english": "to try, to strive, to make effort, to attempt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "30",
            "sk": "30",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "प्रयत्न करना, उद्योग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " 'यतते तु प्रयत्नार्थे, निराकारे तु यातयेत्' (श्लो. 96) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010031",
            "baseindex": "01.0031",
            "dhatu": "युत्",
            "aupadeshik": "युतृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भासने",
            "artha_english": "to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "31",
            "sk": "31",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010032",
            "baseindex": "01.0032",
            "dhatu": "जुत्",
            "aupadeshik": "जुतृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भासने",
            "artha_english": "to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "32",
            "sk": "32",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "ज्योतिरिति रूपसिद्ध्यर्थं 'ज्युतृ' इति केचित् पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010033",
            "baseindex": "01.0033",
            "dhatu": "विथ्",
            "aupadeshik": "विथृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "याचने",
            "artha_english": "to beg,to ask",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "33",
            "sk": "33",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "मांगना, याचना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "विधृ इति कौशिकः । क्षीरस्वामिना त्वयं पक्षो दूषितः' इति धातुवृत्तौ उक्तम् । सायणोक्तः पाठस्तु अधुना तरङ्गिण्यां न उपलभ्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010034",
            "baseindex": "01.0034",
            "dhatu": "वेथ्",
            "aupadeshik": "वेथृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "याचने",
            "artha_english": "to beg,to ask",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "34",
            "sk": "34",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "मांगना, याचना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वेदृ इति कौशिकः ' इति मा.धा.वृत्तिः । धातुरयं द्विकर्मकः इति च तत्रोक्तम् ।"
        },
        {
            "i": "1010035",
            "baseindex": "01.0035",
            "dhatu": "श्रन्थ्",
            "aupadeshik": "श्रथिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शैथिल्ये",
            "artha_english": "to be tired, to be fatigued",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "35",
            "sk": "35",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "शिथिल करना, ढीला करना, शिथिल होना, ढीला होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "(शैथिल्यं विष्लिष्टता अगाढता वा इति माधवः ।) 'दौर्बल्ये श्रथयेत् प्रयत्नविषये स्याच्छ्राथयेत् मोक्षणे । यौ तु श्राथयति श्रथत्यपि च वा णौ श्रन्थयेत् श्रन्थति । सन्दर्भे श्नि विमोचनार्थविषये श्रश्नात्यथ श्रन्थते, शैथिल्ये.. ' (श्लो. 101) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010036",
            "baseindex": "01.0036",
            "dhatu": "ग्रन्थ्",
            "aupadeshik": "ग्रथिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कौटिल्ये",
            "artha_english": "to be crooked, to be wicked",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "36",
            "sk": "36",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "वक्र होना, टेढा होना, दुष्ट होना, गांठ बांधना, गूथना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कौटिल्यं शाठ्यं वक्रता वा इति मा.धा.वृत्तिः । कौटिल्यं कुसृतिर्बन्धः च इति क्षीरस्वामी । 'ग्रथ्नातीति तु सन्दर्भे ग्रन्थयेत् ग्रन्थतीति यौ । कौटिल्ये ग्रन्थते ग्रन्थेः ग्राथयेत् ग्रथति ग्रथेः' इति (श्लो. 179) देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010037",
            "baseindex": "01.0037",
            "dhatu": "कत्थ्",
            "aupadeshik": "कत्थँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "श्लाघायाम्",
            "artha_english": "to praise,to boast,to flatter",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "37",
            "sk": "37",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, स्तुति करना, झूटी बढाई करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010038",
            "baseindex": "01.0038",
            "dhatu": "अत्",
            "aupadeshik": "अतँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सातत्यगमने",
            "artha_english": "to run, to walk with speed, to move continuously",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "38",
            "sk": "38",
            "lsk_sutra": "440",
            "sk_sutra": "2265",
            "artha_hindi": "जाना, सदैव जाते रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010039",
            "baseindex": "01.0039",
            "dhatu": "चित्",
            "aupadeshik": "चितीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "संज्ञाने",
            "artha_english": "to perceive,to think,to recover consciousness,to observe, to see,to regain consciousness",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "39",
            "sk": "39",
            "lsk_sutra": "450",
            "sk_sutra": "2268",
            "artha_hindi": "अच्छी तरह विचार करना, चिंतन करना, होश में आना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "( संज्ञानम्= चैतन्यम्)'... चिन्तयेत् । स्मृत्यां, चेतति संज्ञाने तत्र चेतयते णिचि' (श्लॊ. 94) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010040",
            "baseindex": "01.0040",
            "dhatu": "च्युत्",
            "aupadeshik": "च्युतिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आसेचने",
            "artha_english": "to sprinkle, to flow,to trickle, to fall, to deviate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "40",
            "sk": "40",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2268",
            "artha_hindi": "सींचना, भीगोना, बहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आसेचनम् ईषत्सेकः । आसमन्तात् सेको वा । 'सेचनम् आर्द्रीकरणम्' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010041",
            "baseindex": "01.0041",
            "dhatu": "श्चुत्",
            "aupadeshik": "श्चुतिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति, अपि तु <{1.42}> <<श्च्युतिर्>> इत्यस्य व्याख्याने 'यकाररहितोऽप्ययम्' इति निर्देशेन ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "artha": "आसेचने",
            "artha_english": "to flow,to trickle, to fall, to deviate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "41P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2269",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010042",
            "baseindex": "01.0042",
            "dhatu": "श्च्युत्",
            "aupadeshik": "श्च्युतिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्षरणे",
            "artha_english": "to flow,to trickle, to fall, to deviate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "41",
            "sk": "41",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2269",
            "artha_hindi": "टपकना, झरना, सींचना, प्रोक्षण करना, छिडकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सकारादिरयम्, श्चुत्वेन निर्देशः । क्षरणम् - स्रवणम् । 'द्रमिडाः चुतिरित्यपि आहुः । चोतति । कौशिकस्तु श्चुतिमयोपधं मन्यते । श्चोतति ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010043",
            "baseindex": "01.0043",
            "dhatu": "ज्युत्",
            "aupadeshik": "ज्युतृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "pathabhed_note": "<{1.32}> इत्यत्र विद्यमानस्य <<जुतृ>> इति धातोः अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते । शब्दकल्पद्रुमे 'ज्योति' शब्दस्य व्युत्पत्तिः अस्मात् धातोः 'इसि' इति उणादिप्रत्ययं प्रयुज्य निर्दिष्टा अस्ति, अतः अयम् अत्रापि निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "artha": "भासने",
            "artha_english": "to illumine, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010044",
            "baseindex": "01.0044",
            "dhatu": "मन्थ्",
            "aupadeshik": "मथिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसासङ्क्लेशनयोः",
            "artha_english": "to strike,to destroy, to kill, to crush, to tear off, to injure, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "46",
            "sk": "46",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2269",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, दुःख भोगना, पीडित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मन्थ' इति क्षीरस्वामी । 'हिंसासंक्लेशयोर्मन्थेत् मथेन्मथ्नाति लोडने' (श्लो. 98) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010045",
            "baseindex": "01.0045",
            "dhatu": "कुन्थ्",
            "aupadeshik": "कुथिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसासङ्क्लेशनयोः",
            "artha_english": "to strike,to destroy, to kill, to crush, to tear off, to injure, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "43",
            "sk": "43",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2269",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, दुःख भोगना, पीडित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कुथ्नाति कुन्थेत् संक्लेशे पूतीभावे तु कुथ्यति' (श्लो. 98) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010046",
            "baseindex": "01.0046",
            "dhatu": "पुन्थ्",
            "aupadeshik": "पुथिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसासङ्क्लेशनयोः",
            "artha_english": "to strike,to destroy, to kill, to crush, to tear off, to injure, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "44",
            "sk": "44",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2269",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, दुःख भोगना, पीडित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "पुथ्येत्पुन्थति हिंसार्थे भाषार्थे पोथयेदिति' (श्लो. 100) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010047",
            "baseindex": "01.0047",
            "dhatu": "लुन्थ्",
            "aupadeshik": "लुथिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसासङ्क्लेशनयोः",
            "artha_english": "to strike,to destroy, to kill, to crush, to tear off, to injure, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "45",
            "sk": "45",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2269",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, दुःख भोगना, पीडित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010048",
            "baseindex": "01.0048",
            "dhatu": "मन्थ्",
            "aupadeshik": "मन्थँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "विलोडने",
            "artha_english": "to churn, to shake, to stir, to strike,to agitate, to splash",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "42",
            "sk": "42",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2269",
            "artha_hindi": "बिलोना, मथना, पीड़ा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "विलोडनं प्रतिघातः' इति कौमुदी । विलोडनं क्षोभणम् इति मा.धा.वृत्तिः । अयं द्विकर्मकः । 'हिंसासंक्लेशयोर्मन्थेत् मथेन्मथ्नाति लोडने' (श्लो. 98) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010049",
            "baseindex": "01.0049",
            "dhatu": "सिध्",
            "aupadeshik": "षिधँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गत्याम्",
            "artha_english": "to regulate, to punish, to hinder, to instruct, to scare away, to drive off, to restrain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "47",
            "sk": "47",
            "lsk_sutra": "445",
            "sk_sutra": "2269",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "रोकना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "काश्यपक्षीरस्वामिनौ धातुममुम् उदितं पठतः, 'ततः परं सिध्यतिरेव नेतरे' (व्याघ्रभूतिकारिका 7.2.10) इति वृत्तिविरोधात् तावुपेक्षौ' इति माधवः । विस्तरश्च तत्रैव धातुवृत्तौ द्रष्टव्यः । देवोपि 'सिधेः सिध्यति संराद्धौ सेधतीत्युदितो गतौ । शास्त्रमाङ्गल्ययो रूपमुदितस्तदिटा भिदा' (श्लो. 116) इति उदित्पक्षमेव अङ्गीकृतवान् ।"
        },
        {
            "i": "1010050",
            "baseindex": "01.0050",
            "dhatu": "सिध्",
            "aupadeshik": "षिधूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "शास्त्रे (शासने) माङ्गल्ये च",
            "artha_english": "to rule, to be auspicious",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "48",
            "sk": "48",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2278",
            "artha_hindi": "आज्ञा करना, शासन करना, मङ्गल कर्म करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "निषेध करना, मना करना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "निषेध करना, मना करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रसिद्ध होना, कीर्तिमान होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "माङ्गल्ये सकर्मकः । देवश्लोकः सेधतौ द्रष्टव्यः । ऊदित्त्वादिड्विकल्पः । शास्त्रम् = शासनम् , माङ्गल्यम्= मङ्गलार्थक्रिया ।"
        },
        {
            "i": "1010051",
            "baseindex": "01.0051",
            "dhatu": "खाद्",
            "aupadeshik": "खादृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भक्षणे",
            "artha_english": "to eat,to consume",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "49",
            "sk": "49",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2281",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "संपूर्ण रूप से खाना, मिलकर खाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010052",
            "baseindex": "01.0052",
            "dhatu": "खद्",
            "aupadeshik": "खदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "स्थैर्यार्थे अकर्मकः । अन्यत्र सकर्मकः ।",
            "artha": "स्थैर्ये हिंसायां भक्षणे च",
            "artha_english": "to be firm,to be steady, to hurt, to kill, to eat, to consume, to bite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "50",
            "sk": "50",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2281",
            "artha_hindi": "स्थिर रहना,मार डालना, सताना, खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् भक्षणेपि । स्थैर्येकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1010053",
            "baseindex": "01.0053",
            "dhatu": "बद्",
            "aupadeshik": "बदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्थैर्ये",
            "artha_english": "to be firm, to be steady",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "51",
            "sk": "51",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2284",
            "artha_hindi": "स्थिर रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010054",
            "baseindex": "01.0054",
            "dhatu": "गद्",
            "aupadeshik": "गदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to speak, to tell, to explain, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "52",
            "sk": "52",
            "lsk_sutra": "450",
            "sk_sutra": "2284",
            "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "निर्देश करना, भाषण करना, घोषणा करना, बुलाना, बताना, सूचना करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "णौ देवशब्दे गदयेत् व्यक्तवाचि गदेच्छपि' (श्लो. 110) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010055",
            "baseindex": "01.0055",
            "dhatu": "रद्",
            "aupadeshik": "रदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विलेखने",
            "artha_english": "to cut, to split, to scratch, to divide",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "53",
            "sk": "53",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2285",
            "artha_hindi": "विदारण करना, चीरना, खोदना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विलेखनम्= उत्पाटनम्' इति क्षीरस्वामी । 'विलेखनं, तच्च विदारणं, क्षोभणं वा' इति धातुकाव्यम् । (1.8) भेदनम् इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010056",
            "baseindex": "01.0056",
            "dhatu": "नद्",
            "aupadeshik": "णदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to thunder, to roar, to make a loud sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "54",
            "sk": "54",
            "lsk_sutra": "455",
            "sk_sutra": "2285",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना, आवाज करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "घण्टा या पशु के समान शब्द करना"
                },
                {
                    "name": "समुद्",
                    "artha_hindi": "घण्टा या पशु के समान शब्द करना"
                },
                {
                    "name": "व्यनु",
                    "artha_hindi": "निनादित करना,शब्दों से भर देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "नदत्यव्यक्तशब्दार्थे, भाषार्थे नादयेदिति' (श्लो.110) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010057",
            "baseindex": "01.0057",
            "dhatu": "अर्द्",
            "aupadeshik": "अर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "'याचना' अस्मिन् अर्थे द्विकर्मकत्वम् ।",
            "artha": "गतौ याचने च",
            "artha_english": "to go,to beg, to request",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "55",
            "sk": "55",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2287",
            "artha_hindi": "जाना,मांगना, याचना करना,मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अर्दयेदर्दतेर्देर्द्यौ हिंसनेर्दति याचने' (103) इति देवः । शाकटायनस्तु अनुदात्तेतमिमं धातुं मन्यते । 'यातने च इत्येके' इति क्षीरस्वामी । याचने द्विकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1010058",
            "baseindex": "01.0058",
            "dhatu": "नर्द्",
            "aupadeshik": "नर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to make a sound, to shout",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "56",
            "sk": "56",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010059",
            "baseindex": "01.0059",
            "dhatu": "गर्द्",
            "aupadeshik": "गर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to make a sound, to shout",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "57",
            "sk": "57",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010060",
            "baseindex": "01.0060",
            "dhatu": "तर्द्",
            "aupadeshik": "तर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to injure,to hurt,to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "58",
            "sk": "58",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010061",
            "baseindex": "01.0061",
            "dhatu": "कर्द्",
            "aupadeshik": "कर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कुत्सिते शब्दे",
            "artha_english": "to rumble,to caw",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "59",
            "sk": "59",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "कौवे के समान शब्द करना, पेट गुड़गुड़ाना, अन्त्रकुजन होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कुत्सितशब्दः = कौक्षरवः ।"
        },
        {
            "i": "1010062",
            "baseindex": "01.0062",
            "dhatu": "खर्द्",
            "aupadeshik": "खर्दँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दन्दशूके (सर्पदंशे)",
            "artha_english": "to bite,to sting",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "60",
            "sk": "60",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "चबाना, दांतों से काटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्दशूके= दंशनहिंसनरूपायां दन्दशूककर्तृकक्रियायाम् इत्यर्थः ।"
        },
        {
            "i": "1010063",
            "baseindex": "01.0063",
            "dhatu": "अन्त्",
            "aupadeshik": "अतिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to bind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "61",
            "sk": "61",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "बांधना, पाना, हासिल करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अत्र धनपालः - 'तान्तं द्रमिडाः पठन्ति, आर्यास्तु दान्तम्' इति । उभयमिति मैत्रेयस्वामिकाश्यपसम्मताकारादयः । ' बन्धतेन्तति, सातत्यगमनेतति, चिन्तयेत्' ( श्लो.94) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010064",
            "baseindex": "01.0064",
            "dhatu": "अन्द्",
            "aupadeshik": "अदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to bind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "62",
            "sk": "62",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "बांधना, पाना, हासिल करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010065",
            "baseindex": "01.0065",
            "dhatu": "इन्द्",
            "aupadeshik": "इदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परमैश्वर्ये",
            "artha_english": "to be powerful, to be gifted, to have divine power",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "63",
            "sk": "63",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "अमानवीय पराक्रम होना,ईश्वरी शक्ति होना, ऐश्वर्य युक्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "परमैश्वर्ये = परमेश्वरक्रिया इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010066",
            "baseindex": "01.0066",
            "dhatu": "बिन्द्",
            "aupadeshik": "बिदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवयवे",
            "artha_english": "to split,to cleave,to divide",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "64",
            "sk": "64",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "टुकड़े होना, विभक्त होना, अलग hona",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अवयवे- एकदेश- गतिक्रियायाम्' इति क्षीरस्वामी । ' भिदि' इति सम्मताकारः ।"
        },
        {
            "i": "1010067",
            "baseindex": "01.0067",
            "dhatu": "भिन्द्",
            "aupadeshik": "भिदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवयवे",
            "artha_english": "to split,to cleave,to divide",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति, परन्तु तत्र <{1.66}> <<बिदिँ>> इत्यस्य व्याख्याने 'भिदीति पाठान्तरम्' इति निर्देशं कृत्वा ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "64P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010068",
            "baseindex": "01.0068",
            "dhatu": "गण्ड्",
            "aupadeshik": "गडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वदनैकदेशे",
            "artha_english": "to have cheek disease",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "65",
            "sk": "65",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "गालोंमें रोग होना, गण्डमाला होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "वदनैकदेशे = वदनैकदेशक्रियायाम् इत्यर्थः ।"
        },
        {
            "i": "1010069",
            "baseindex": "01.0069",
            "dhatu": "निन्द्",
            "aupadeshik": "णिदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कुत्सायाम्",
            "artha_english": "to blame,to censure,to condemn, to insult, to ridicule, to revile, to criticise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "66",
            "sk": "66",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "निन्दा करना, दोष लगाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "सम्पूर्ण रूप से दोष दिखाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कुत्सायां सन्निकर्षे वा कुत्सामात्रे तु निन्दति' (श्लो. 114) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010070",
            "baseindex": "01.0070",
            "dhatu": "नन्द्",
            "aupadeshik": "टुनदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "समृद्धौ",
            "artha_english": "to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "67",
            "sk": "67",
            "lsk_sutra": "459",
            "sk_sutra": "2288",
            "artha_hindi": "वृद्धि होना, बढ़ती होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "सुखी होना, आनन्दित होना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "इच्छा करना, स्वीकार करना, प्रशंसा करना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "उपकार करना, धन्यवाद देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010071",
            "baseindex": "01.0071",
            "dhatu": "चन्द्",
            "aupadeshik": "चदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "आह्लादे सकर्मकः, दीप्तौ तु अकर्मकः",
            "artha": "आह्लादे दीप्तौ च",
            "artha_english": "to be glad, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "68",
            "sk": "68",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "आनन्द पाना, खुश होना, चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आह्लादने सकर्मकः । दीप्तौ अकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1010072",
            "baseindex": "01.0072",
            "dhatu": "त्रन्द्",
            "aupadeshik": "त्रदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चेष्टायाम्",
            "artha_english": "to try, to be busy, to be active",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "69",
            "sk": "69",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "प्रयत्न करना, उद्यम करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010073",
            "baseindex": "01.0073",
            "dhatu": "कन्द्",
            "aupadeshik": "कदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "आह्वाने सकर्मकः, रोदने तु अकर्मकः",
            "artha": "आह्वाने रोदने च",
            "artha_english": "to call out,to cry,to cry out continually,to lament,to grieve, to shed tears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "70",
            "sk": "70",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "पुकारना, रोना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आह्वाने सकर्मकः, अन्यत्र अकर्मकः । 'आह्वाने रोदने क्रन्देः कन्देः क्रन्दति कन्दति । वैक्लव्ये तु तयोर्धात्वोः क्रन्दते कन्दते मितोः' (श्लो. 105) इति देवः । ( घटादिपाठः धा. सं. - 772 इत्यत्र ।)"
        },
        {
            "i": "1010074",
            "baseindex": "01.0074",
            "dhatu": "क्रन्द्",
            "aupadeshik": "क्रदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "आह्वाने सकर्मकः, रोदने तु अकर्मकः",
            "artha": "आह्वाने रोदने च",
            "artha_english": "to call out,to cry,to cry out continually,to lament,to grieve, to shed tears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "71",
            "sk": "71",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "पुकारना, रोना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "मदत मांगना, मदत के लिए बुलाना, रोना, पुकारना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अर्थविशेषे घटादिः । षित् । (धातुसङ्ख्या 773 अवलोक्यताम्) 'आह्वाने सकर्मकः, रोदने अकर्मकः । 'रक्षणे च' इत्येके । ' आह्वाने रोदने क्रन्देः कन्देः क्रन्दति कन्दति । वैक्लव्ये तु तयोर्धात्वोः क्रन्दते कन्दते मितोः' । मित्त्वार्थपाठसामर्थ्यात् तयोर्दीर्घविकल्पनम् । भवेत् चिण्णमुलोस्तस्मात् अक्रान्द्यक्रन्दि सिद्ध्यतः' (श्लो. 105-106) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010075",
            "baseindex": "01.0075",
            "dhatu": "क्लन्द्",
            "aupadeshik": "क्लदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "आह्वाने सकर्मकः, रोदने तु अकर्मकः",
            "artha": "आह्वाने रोदने च",
            "artha_english": "to call out,to cry,to cry out continually,to lament,to grieve, to shed tears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "72",
            "sk": "72",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "पुकारना, रोना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आह्वाने सकर्मकः, अन्यत्र अकर्मकः । अस्यैव वैक्लव्येर्थे घटादिपाठः षित्त्वं च । आत्मनेपदं च घटादिपठितस्य । ( धा. सं. 774 दृश्यताम्)"
        },
        {
            "i": "1010076",
            "baseindex": "01.0076",
            "dhatu": "क्लिन्द्",
            "aupadeshik": "क्लिदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "pada_note": "अस्यैव धातोः पूर्वम् <{1.15}> इत्यत्र आत्मनेपदत्वेन पुनः पाठः कर्तृभिन्ने क्रियाफले अपि आत्मनेपदविधानार्थम् ।",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिदेवने",
            "artha_english": "to lament to grieve, to shed tears, to have sorrow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "73",
            "sk": "73",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "रोना, शोक करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अस्मिन् एव गणे परिदेवनार्थे पुनः पाठः आत्मगामिन्यपि क्रियाफले परस्मैपदार्थः इति ज्ञायते । अन्यथा स्वरितेत्त्वेन एकत्रैव पाठं कुर्यात् आचार्यः । (आ.प.पाठः धा.सं. 15 इत्यत्र ।) 'क्लिन्दते क्लिन्दतीत्येवम् इदितः परिदेवने । क्लिद्यतीत्यार्द्रभावेर्थे क्लिदेः श्यन्यूदितो भवेत्' (श्लो. 102)इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010077",
            "baseindex": "01.0077",
            "dhatu": "शुन्ध्",
            "aupadeshik": "शुन्धँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शुद्धौ",
            "artha_english": "to purify, to cleanse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "74",
            "sk": "74",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "शुद्ध होना, पवित्र होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "शुन्धयेत् शुन्धते शुन्धेद्यौ वा णौ शौचकर्मणि । शुद्धौ शुन्धति भूवादेः .... ।' (श्लो.117) इति देवः । 'शुन्धन्ते..' (काण्वब्रा. 1.2.3.7) इति आत्मनेपदे अपि दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010078",
            "baseindex": "01.0078",
            "dhatu": "शीक्",
            "aupadeshik": "शीकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to sprinkle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "75",
            "sk": "75",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "सींचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "गत्यार्थकोपि कश्चित् शीकृधातुः क्षीरस्वामिना भ्वादिषु पठितः । ' सीकृ ' इति धनपालकाश्यपौ । पुरुषकारस्तु तन्न मृष्यति । अयम् अनृदित् इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1010079",
            "baseindex": "01.0079",
            "dhatu": "सीक्",
            "aupadeshik": "सीकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति, परन्तु तत्र <{1.78}> <<शीकृँ>> इत्यस्य व्याख्याने 'दन्त्यादिरित्येके' इति निर्देशं कृत्वा ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to sprinkle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "75P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010080",
            "baseindex": "01.0080",
            "dhatu": "लोक्",
            "aupadeshik": "लोकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शने",
            "artha_english": "to see,to perceive,to look",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "76",
            "sk": "76",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "देखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दर्शने लोकते लोकेर्भाषार्थे णौ तु लोकयेत् ' (श्लो.40) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010081",
            "baseindex": "01.0081",
            "dhatu": "श्लोक्",
            "aupadeshik": "श्लोकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "ग्रन्थितृव्यापारे सकर्मकत्वम्, ग्रन्थव्यापारे अकर्मकत्वम् ।",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_note": "सङ्घातः इत्युक्ते ग्रन्थितृव्यापारः (to write or to compose), तथा च ग्रन्थव्यापारः (the one that is written or composed) ।",
            "artha_english": "to compose, to write poem",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "77",
            "sk": "77",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "श्लोक बनाना, कविता करना, रचना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सङ्घातः= ग्रन्थः ' इति सायणः । ' सङ्घाते वर्जने सर्जने ' इति वोपदेवः । ' सङ्घाते - संहनने, संहन्यमाने च' इति क्षीरस्वामी । ' सङ्घातो ग्रन्थः । स चेह ग्रथ्यमानव्यापारः ' इति स्वाम्यादयः । काश्यपादयस्तु ग्रन्थितृव्यापारः इति ग्रथ्नातिवत् सकर्मकः इति ' धातुवृत्तौ उक्तम् । ' स चेह ग्रथ्यमानस्य व्यापारो ग्रन्थितुर्वा । आद्येकर्मको द्वितीये सकर्मकः ' इति सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010082",
            "baseindex": "01.0082",
            "dhatu": "श्रेक्",
            "aupadeshik": "श्रेकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to compose, to write poem",
            "pathabhed_note": "<{1.86}> <<सेकृ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010083",
            "baseindex": "01.0083",
            "dhatu": "द्रेक्",
            "aupadeshik": "द्रेकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दोत्साहयोः",
            "artha_english": "to sound,to show joy, to be exhilarated",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "78",
            "sk": "78",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "शब्द करना, उत्साह करना, आनन्द प्रकट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उत्साहः = वृद्धिरौद्धत्यञ्च । ' शब्दोत्साहे ' इति केचित् । यदाह काश्यपः - ' द्रेकते = शब्देनोत्साहं करोति ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010084",
            "baseindex": "01.0084",
            "dhatu": "ध्रेक्",
            "aupadeshik": "ध्रेकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दोत्साहयोः",
            "artha_english": "to sound,to show joy, to be exhilarated",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "79",
            "sk": "79",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "शब्द करना, उत्साह करना, आनन्द प्रकट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उत्साहः = वृद्धिरौद्धत्यं वा । ' शब्दोत्साहे ' इति केचित् । शब्दोत्साहः = शब्देन स्वोत्साहस्य आविष्करणम् ।"
        },
        {
            "i": "1010085",
            "baseindex": "01.0085",
            "dhatu": "रेक्",
            "aupadeshik": "रेकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शङ्कायाम्",
            "artha_english": "to doubt, to suspect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "80",
            "sk": "80",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "शंका करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आङ्पूर्वः संशये, ' आरेकं संशयं प्राहुः' इति वचनात् ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010086",
            "baseindex": "01.0086",
            "dhatu": "सेक्",
            "aupadeshik": "सेकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go,to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "81",
            "sk": "81",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्यादिरयम् इति प्रायेण सर्वे पठन्ति । ' अन्ये ' षेकृ ' इति विकल्पेन षोपदेशकार्यार्थं पेठुः ' इति तरङ्गिण्याम् ।"
        },
        {
            "i": "1010087",
            "baseindex": "01.0087",
            "dhatu": "स्रेक्",
            "aupadeshik": "स्रेकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go,to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "82",
            "sk": "82",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अन्ये ' ष्रेकृ ' इति विकल्पेन षोपदेशकार्यार्थं पेठुः ' इति क्षीरतरङ्गिण्याम् । मैत्रेयः ' श्रेकृ ' इति तालव्यादिमेकारोपधं पठति ।"
        },
        {
            "i": "1010088",
            "baseindex": "01.0088",
            "dhatu": "स्रङ्क्",
            "aupadeshik": "स्रकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go,to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "83",
            "sk": "83",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010089",
            "baseindex": "01.0089",
            "dhatu": "श्रङ्क्",
            "aupadeshik": "श्रकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go,to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "84",
            "sk": "84",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सर्पे ' इति वोपदेवः । यदुक्तं - ' क्षीरस्वामी ... शकि... ' इति पुरुषकारे ( श्लो. 42), तत् तु क्षीरतरङ्गिण्यां न दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010090",
            "baseindex": "01.0090",
            "dhatu": "श्लङ्क्",
            "aupadeshik": "श्लकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go,to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "85",
            "sk": "85",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010091",
            "baseindex": "01.0091",
            "dhatu": "शङ्क्",
            "aupadeshik": "शकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शङ्कायाम्",
            "artha_english": "to doubt,to suspect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "86",
            "sk": "86",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "शंका करना, संशय करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शङ्कते शकि शङ्कायां शक्तौ शक्नोति मर्षणे ' (श्लो. 43) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010092",
            "baseindex": "01.0092",
            "dhatu": "अङ्क्",
            "aupadeshik": "अकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "लक्षणे",
            "artha_english": "to go, to blame,to censure,to condemn, to insult, to ridicule, to revile, to criticise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "87",
            "sk": "87",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "चिह्न करना, टेढा जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "लक्षणम् = चिह्नम् । ' इदित स्त्वङ्कते तत्र कुटिलायां गतावकेत् ' (श्लो.41) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010093",
            "baseindex": "01.0093",
            "dhatu": "वङ्क्",
            "aupadeshik": "वकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कौटिल्ये",
            "artha_english": "to be crooked, to bend, to move in curve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "88",
            "sk": "88",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "वक्र होना, टेढा होना, दुष्टता करना, नमना, टेढ़ा जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010094",
            "baseindex": "01.0094",
            "dhatu": "मङ्क्",
            "aupadeshik": "मकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मण्डने",
            "artha_english": "to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "89",
            "sk": "89",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "संवारना, अलंकृत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010095",
            "baseindex": "01.0095",
            "dhatu": "कक्",
            "aupadeshik": "ककँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "लौल्ये",
            "artha_note": "लौल्यम् इत्युक्ते गर्वः उत चापल्यम् ।",
            "artha_english": "to be proud,to be unsteady,to be thirsty",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "90",
            "sk": "90",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "गर्व करना, चञ्चल होना, प्यासा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "लौल्यम् = गर्वः चापल्यं वा ।"
        },
        {
            "i": "1010096",
            "baseindex": "01.0096",
            "dhatu": "कुक्",
            "aupadeshik": "कुकँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आदाने",
            "artha_english": "to take,to accept,to seize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "91",
            "sk": "91",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010097",
            "baseindex": "01.0097",
            "dhatu": "वृक्",
            "aupadeshik": "वृकँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आदाने",
            "artha_english": "to accept,to seize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "92",
            "sk": "92",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदने' इति पाठान्तरमिति क्षीरतरङ्गिणीटीका ।"
        },
        {
            "i": "1010098",
            "baseindex": "01.0098",
            "dhatu": "चक्",
            "aupadeshik": "चकँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "तृप्तौ अकर्मकः, प्रतीघाते सकर्मकः ।",
            "artha": "तृप्तौ प्रतीघाते च",
            "artha_english": "to be satisfied, to be contended, to repel, to cheat, to betray",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "93",
            "sk": "93",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "तृप्त होना, संतुष्ट होना, चकमा देना, धोखा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तृप्त्यावित्येव स्वामिकाश्यपौ । \" प्रतीघाते च तृप्तौ च चकते, चकतीति तु । तृप्तिमात्रे चकेरस्य मित्त्वात् चकयतीति णौ \" (श्लो. 40) इति देवः । ' तृप्तौ अकर्मकः, प्रतिघाते सकर्मक:' इति बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1010099",
            "baseindex": "01.0099",
            "dhatu": "कङ्क्",
            "aupadeshik": "ककिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "94",
            "sk": "94",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010100",
            "baseindex": "01.0100",
            "dhatu": "वङ्क्",
            "aupadeshik": "वकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "95",
            "sk": "95",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " क्षीरस्वामी अमुं धातुं न पठति । अर्थभेदः पुनःपाठे प्रयोजनम् इति ज्ञायते । ' वकिः ' (88) इत्यत्रापि अस्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010101",
            "baseindex": "01.0101",
            "dhatu": "श्वङ्क्",
            "aupadeshik": "श्वकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "96",
            "sk": "96",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "श्वगि' इति मैत्रेयः । ' श्वङ्कति: सम्मतायां दन्त्यादिः पठ्यते ' इति मा. धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010102",
            "baseindex": "01.0102",
            "dhatu": "त्रङ्क्",
            "aupadeshik": "त्रकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "97",
            "sk": "97",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "त्रखि इति चन्द्र- सम्मताकारादीनां मतेन पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1010103",
            "baseindex": "01.0103",
            "dhatu": "ढौक्",
            "aupadeshik": "ढौकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "98",
            "sk": "98",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010104",
            "baseindex": "01.0104",
            "dhatu": "त्रौक्",
            "aupadeshik": "त्रौकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "99",
            "sk": "99",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010105",
            "baseindex": "01.0105",
            "dhatu": "ष्वष्क्",
            "aupadeshik": "ष्वष्कँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "dhatu_note": "धातोः आदिस्थषकारस्य <<धात्वादेः षः सः>> [[6.1.64]] इत्यनेन सकारादेशे प्राप्ते <!सुब्धातु-ष्ठिवु-ष्वष्कतीनां सत्वप्रतिषेधो वक्तव्यः!> इत्यनेन सः निषिध्यते ।",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "100",
            "sk": "100",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " विष्वक् परित्रौकितलोचनैः स्थितं विष्वष्कमाणाम्बुदनादशङ्कया ' (धा.का.1.14) इति प्रयोगः ।"
        },
        {
            "i": "1010106",
            "baseindex": "01.0106",
            "dhatu": "वस्क्",
            "aupadeshik": "वस्कँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "101",
            "sk": "101",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010107",
            "baseindex": "01.0107",
            "dhatu": "मस्क्",
            "aupadeshik": "मस्कँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "102",
            "sk": "102",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010108",
            "baseindex": "01.0108",
            "dhatu": "टिक्",
            "aupadeshik": "टिकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "103",
            "sk": "103",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010109",
            "baseindex": "01.0109",
            "dhatu": "टीक्",
            "aupadeshik": "टीकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "104",
            "sk": "104",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010110",
            "baseindex": "01.0110",
            "dhatu": "तिक्",
            "aupadeshik": "तिकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "105",
            "sk": "105",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010111",
            "baseindex": "01.0111",
            "dhatu": "तीक्",
            "aupadeshik": "तीकृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "106",
            "sk": "106",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010112",
            "baseindex": "01.0112",
            "dhatu": "रङ्घ्",
            "aupadeshik": "रघिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "107",
            "sk": "107",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010113",
            "baseindex": "01.0113",
            "dhatu": "लङ्घ्",
            "aupadeshik": "लघिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "गत्यर्थे सकर्मकः, भोजननिवृत्तौ अकर्मकः",
            "artha": "गतौ भोजननिवृत्तौ च",
            "artha_english": "to go, to fast, to abstain from food",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "108",
            "sk": "108",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना, उपवास करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "लांघना, मर्यादा का अतिक्रमण करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " लघि भोजननिवृत्तौ च ' इति क्षीरस्वामी । ' लघि शोषणे इत्यग्रे ' इति माधवीयधातुवृत्तिवचनात् अयं भ्वादावेव उत्तरत्र शोषणार्थकोपि इति ज्ञायते । ' भाषणे लङ्घयेत्, शोषे लङ्घेत्, गत्यां तु लङ्घते ' (श्लो.45) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010114",
            "baseindex": "01.0114",
            "dhatu": "ष्वक्क्",
            "aupadeshik": "ष्वक्कँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.105}> <<ष्वष्कँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिणां पाठितः लभ्यते । तत्सदृशम् अत्रापि आदिस्थषकारस्य <<धात्वादेः षः सः>> [[6.1.64]] इत्यनेन प्राप्तः सकारादेश: <!सुब्धातु-ष्ठिवु-ष्वष्कतीनां सत्वप्रतिषेधो वक्तव्यः!> इत्यनेन निषिध्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010115",
            "baseindex": "01.0115",
            "dhatu": "अङ्घ्",
            "aupadeshik": "अघिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गत्याक्षेपे",
            "artha_english": "to set out, to go, to commence, to blame",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "109",
            "sk": "109",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "गति करना, आरम्भ करना, निन्दा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "गत्याक्षेपः = निन्दा । गतौ गत्यारम्भे च इति स्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010116",
            "baseindex": "01.0116",
            "dhatu": "वङ्घ्",
            "aupadeshik": "वघिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गत्याक्षेपे",
            "artha_english": "to set out, to go, to commence, to blame",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "110",
            "sk": "110",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना, निन्दा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आक्षेपो निन्दा, गतौ गमनारम्भे चेति स्वामी ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' गत्याक्षेपो वेगगतिः गमनारम्भो वा ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010117",
            "baseindex": "01.0117",
            "dhatu": "मङ्घ्",
            "aupadeshik": "मघिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गत्याक्षेपे गत्यारम्भे कैतवे च",
            "artha_english": "to set out, to go, to commence, to blame, to cheat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "111",
            "sk": "111",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना, निन्दा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गत्याक्षेपः = वेगगतिः, गमनारम्भो वा, कैतवम् - व्याजः ' इति क्षीरस्वामी । ' आक्षेपो निन्दा, गतौ गमनारम्भे चेति स्वामी ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010118",
            "baseindex": "01.0118",
            "dhatu": "राघ्",
            "aupadeshik": "राघृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सामर्थ्ये",
            "artha_english": "to be competent, to be able, to be powerful",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "112",
            "sk": "112",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "समर्थ होना, योग्य होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010119",
            "baseindex": "01.0119",
            "dhatu": "लाघ्",
            "aupadeshik": "लाघृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सामर्थ्ये",
            "artha_english": "to be competent, to be able, to be powerful",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "113",
            "sk": "113",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "समर्थ होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010120",
            "baseindex": "01.0120",
            "dhatu": "द्राघ्",
            "aupadeshik": "द्राघृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सामर्थ्ये आयामे च",
            "artha_english": "to be competent, to be able, to be powerful, to stretch, to spread",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "114",
            "sk": "114",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "शक्तिमान होना, लम्बा करना, तानना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आयामः = दैर्घ्यक्रिया इति कौशिकः । कदर्थनम् इति स्वामी ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' ध्राघृ इत्यपि केचित् पठन्ति ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010121",
            "baseindex": "01.0121",
            "dhatu": "ध्राघ्",
            "aupadeshik": "ध्राघृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सामर्थ्ये",
            "artha_english": "to be competent, to be able, to be powerful",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति, अपितु तत्र <{1.120}> 'द्राघृँ' इत्यस्य व्याख्याने 'ध्राघृ इत्यपि केचित्' इति निर्देशं कृत्वा ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "114P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010122",
            "baseindex": "01.0122",
            "dhatu": "श्लाघ्",
            "aupadeshik": "श्लाघृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कत्थने",
            "artha_english": "to praise,to flatter,to boast",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "115",
            "sk": "115",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, आत्म स्तुति करना, फुसलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कत्थनम् = उत्कर्षाख्यानम् ' इति स्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010123",
            "baseindex": "01.0123",
            "dhatu": "फक्क्",
            "aupadeshik": "फक्कँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "नीचैर्गतौ",
            "artha_english": "to go slowly, to misbehave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "116",
            "sk": "116",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "धीरे धीरे जाना, रेंगना, खराब आचरण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " नीचैर्गतिः = मन्दगमनम्,'  असद्व्यवहारो वा इति क्षीरस्वामी । ' अधोगमनम् इति केशवस्वामी ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010124",
            "baseindex": "01.0124",
            "dhatu": "तक्",
            "aupadeshik": "तकँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हसने",
            "artha_english": "to make fun, to laugh at",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "117",
            "sk": "117",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "हसना, उपहास करना, मज़ाक उडाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तकेत् तङ्केद् यथासंख्यं हसने कृच्छ्रजीवने ' (श्लो.43) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010125",
            "baseindex": "01.0125",
            "dhatu": "तङ्क्",
            "aupadeshik": "तकिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कृच्छ्रजीवने",
            "artha_english": "to live in distress",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "118",
            "sk": "118",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "दुःख से, तंगी से जीवन बिताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तकेत् तङ्केद् यथासंख्यं हसने कृच्छ्रजीवने ' (श्लो.43) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010126",
            "baseindex": "01.0126",
            "dhatu": "बुक्क्",
            "aupadeshik": "बुक्कँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भषणे",
            "artha_english": "to bark",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "119",
            "sk": "119",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "भौंकना, कुत्ते के समान शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "भषणम् = श्वरवः । क्षीरस्वामी तु ' भाषणे ' इति पठित्वा, ' भषणे इत्येके ' इत्याह । ' आभाषणे ' इति शाकटायनः । ' णिचि बुक्कयतीति स्यात्, भषणे शपि बुक्कति ' (श्लो. 42) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010127",
            "baseindex": "01.0127",
            "dhatu": "शुक्",
            "aupadeshik": "शुकँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to move, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति । धातुप्रदीपे तु 'शुकः\/शुक्रः एतयोः शब्दयोः मूलः अयं धातुः' इति निर्देशेन अस्य पाठः दृश्यते । अपि च, अस्य पाठस्य माधवीयधातुवृत्तौ खण्डनपि कृतं दृश्यते — <i>अस्मिन् हि सति <<शुकवल्कोल्का>> (उणादिः 3.42) इति शुभे कनि भलोपे शुकशब्दनिपातनम् अनर्थकं स्यात्, इगुपधलक्षणेन कप्रत्ययेनैव सिद्ध्यत्वात्; तथा च शुके रग्विधानेनापि शुक्रशब्दे सिद्धे <<ऋज्रेन्द्राग्रवज्रविप्रकुव्रचुव्रक्षुरखुरभद्रोग्रभेरभेलशुक्रशुक्लगौरवम्रेरामालाः>> (उणादिः 2.29) इत्यादौ शुचेर्निपातनमनर्थकं स्याद्, इत्यस्य पाठः अनार्षः एव प्रतीयते<\/i> - इति । अयं धातुः पाणिनीयधातुपाठे अनुपस्थितः एव, इति अस्य मतस्य आशयः ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010128",
            "baseindex": "01.0128",
            "dhatu": "कख्",
            "aupadeshik": "कखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हसने",
            "artha_english": "to laugh",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "120",
            "sk": "120",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "हसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " खर्ख हसने ' इति क्षीरस्वामी । ' खक्ख हसने ' इति अन्ये । ' खक्ख ' इति पाठान्तरं कौमुद्यां न दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010129",
            "baseindex": "01.0129",
            "dhatu": "ओख्",
            "aupadeshik": "ओखृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शोषणालमर्थयोः",
            "artha_english": "to dry out, to decorate, to be sufficient, to refuse, to prevent, to stop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "121",
            "sk": "121",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "शुष्क होना, सूखना, कान्तिमान होना, अलंकृत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अलमर्थो भूषणक्रिया पर्याप्तिः वारणं वा ' - बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1010130",
            "baseindex": "01.0130",
            "dhatu": "राख्",
            "aupadeshik": "राखृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शोषणालमर्थयोः",
            "artha_english": "to dry out, to decorate, to be sufficient, to refuse, to prevent, to stop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "122",
            "sk": "122",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "सूखना, शुष्क होना, भूषित करना, कार्यक्षम होना, रोकना, निषेध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010131",
            "baseindex": "01.0131",
            "dhatu": "लाख्",
            "aupadeshik": "लाखृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शोषणालमर्थयोः",
            "artha_english": "to dry out, to decorate, to be sufficient, to refuse, to prevent, to stop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "123",
            "sk": "123",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "सूखना, शुष्क होना, भूषित करना, कार्यक्षम होना, रोकना, निषेध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010132",
            "baseindex": "01.0132",
            "dhatu": "द्राख्",
            "aupadeshik": "द्राखृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शोषणालमर्थयोः",
            "artha_english": "to dry out, to decorate, to be sufficient, to refuse, to prevent, to stop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "124",
            "sk": "124",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "सूखना, शुष्क होना, भूषित करना, कार्यक्षम होना, रोकना, निषेध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010133",
            "baseindex": "01.0133",
            "dhatu": "ध्राख्",
            "aupadeshik": "ध्राखृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शोषणालमर्थयोः",
            "artha_english": "to dry out, to decorate, to be sufficient, to refuse, to prevent, to stop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "125",
            "sk": "125",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "सूखना, शुष्क होना, भूषित करना, कार्यक्षम होना, रोकना, निषेध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010134",
            "baseindex": "01.0134",
            "dhatu": "शाख्",
            "aupadeshik": "शाखृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्याप्तौ",
            "artha_english": "to pervade, to spread, to penetrate, to occupy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "126",
            "sk": "126",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "शाखा फैलना, डालें पैदा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010135",
            "baseindex": "01.0135",
            "dhatu": "श्लाख्",
            "aupadeshik": "श्लाखृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्याप्तौ",
            "artha_english": "to pervade,to spread, to penetrate, to occupy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "127",
            "sk": "127",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "व्याप्त होना, फैलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010136",
            "baseindex": "01.0136",
            "dhatu": "उख्",
            "aupadeshik": "उखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "128",
            "sk": "128",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010137",
            "baseindex": "01.0137",
            "dhatu": "उङ्ख्",
            "aupadeshik": "उखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "129",
            "sk": "129",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010138",
            "baseindex": "01.0138",
            "dhatu": "वख्",
            "aupadeshik": "वखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "130",
            "sk": "130",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010139",
            "baseindex": "01.0139",
            "dhatu": "वङ्ख्",
            "aupadeshik": "वखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "131",
            "sk": "131",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010140",
            "baseindex": "01.0140",
            "dhatu": "मख्",
            "aupadeshik": "मखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "132",
            "sk": "132",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010141",
            "baseindex": "01.0141",
            "dhatu": "मङ्ख्",
            "aupadeshik": "मखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "133",
            "sk": "133",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010142",
            "baseindex": "01.0142",
            "dhatu": "नख्",
            "aupadeshik": "णखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "134",
            "sk": "134",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010143",
            "baseindex": "01.0143",
            "dhatu": "नङ्ख्",
            "aupadeshik": "णखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "135",
            "sk": "135",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010144",
            "baseindex": "01.0144",
            "dhatu": "रख्",
            "aupadeshik": "रखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "136",
            "sk": "136",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सर्पणे इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1010145",
            "baseindex": "01.0145",
            "dhatu": "रङ्ख्",
            "aupadeshik": "रखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "137",
            "sk": "137",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " द्रमिडानाम् रिखिरपि - रिङ्खति ' इति क्षीरस्वामी । मा.धा.वृत्तौ अपि एवमेव ।"
        },
        {
            "i": "1010146",
            "baseindex": "01.0146",
            "dhatu": "लख्",
            "aupadeshik": "लखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "138",
            "sk": "138",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010147",
            "baseindex": "01.0147",
            "dhatu": "लङ्ख्",
            "aupadeshik": "लखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "139",
            "sk": "139",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010148",
            "baseindex": "01.0148",
            "dhatu": "इख्",
            "aupadeshik": "इखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "140",
            "sk": "140",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010149",
            "baseindex": "01.0149",
            "dhatu": "इङ्ख्",
            "aupadeshik": "इखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "141",
            "sk": "141",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010150",
            "baseindex": "01.0150",
            "dhatu": "जभ्",
            "aupadeshik": "जभँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गात्रविनामे",
            "artha_english": "to yawn,to gape",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<<जभीँ>> <{1.453}> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिणां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जम्हाई लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010151",
            "baseindex": "01.0151",
            "dhatu": "ईङ्ख्",
            "aupadeshik": "ईखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "142",
            "sk": "142",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010152",
            "baseindex": "01.0152",
            "dhatu": "वल्ग्",
            "aupadeshik": "वल्गँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "143",
            "sk": "143",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वल्गि ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' प्लुतगतौ ' इति भट्टमल्लः ।"
        },
        {
            "i": "1010153",
            "baseindex": "01.0153",
            "dhatu": "रङ्ग्",
            "aupadeshik": "रगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "144",
            "sk": "144",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010154",
            "baseindex": "01.0154",
            "dhatu": "लङ्ग्",
            "aupadeshik": "लगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "145",
            "sk": "145",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010155",
            "baseindex": "01.0155",
            "dhatu": "अङ्ग्",
            "aupadeshik": "अगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "146",
            "sk": "146",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010156",
            "baseindex": "01.0156",
            "dhatu": "वङ्ग्",
            "aupadeshik": "वगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "147",
            "sk": "147",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वङ्गि गतिवैकल्ये रूढः ' इति क्षीरतरङ्गिण्याम् ।"
        },
        {
            "i": "1010157",
            "baseindex": "01.0157",
            "dhatu": "मङ्ग्",
            "aupadeshik": "मगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "148",
            "sk": "148",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010158",
            "baseindex": "01.0158",
            "dhatu": "तङ्ग्",
            "aupadeshik": "तगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "149",
            "sk": "149",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' तगिः स्खलने रूढः ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010159",
            "baseindex": "01.0159",
            "dhatu": "त्वङ्ग्",
            "aupadeshik": "त्वगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "150",
            "sk": "150",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' त्वगि कम्पने च ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010160",
            "baseindex": "01.0160",
            "dhatu": "श्वेल्",
            "aupadeshik": "श्वेलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<<क्ष्वेलृँ>> <{1.618}> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ पाठितः लभ्यते । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "चलना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010161",
            "baseindex": "01.0161",
            "dhatu": "श्रङ्ग्",
            "aupadeshik": "श्रगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "151",
            "sk": "151",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010162",
            "baseindex": "01.0162",
            "dhatu": "श्लङ्ग्",
            "aupadeshik": "श्लगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "152",
            "sk": "152",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010163",
            "baseindex": "01.0163",
            "dhatu": "इङ्ग्",
            "aupadeshik": "इगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "153",
            "sk": "153",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010164",
            "baseindex": "01.0164",
            "dhatu": "रिङ्ग्",
            "aupadeshik": "रिगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "154",
            "sk": "154",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010165",
            "baseindex": "01.0165",
            "dhatu": "लिङ्ग्",
            "aupadeshik": "लिगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "155",
            "sk": "155",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लिङ्गेर्गतौ लिङ्गति, लिङ्गयेद् इत्यस्यैव चित्रीकरणार्थवृत्तेः ' (श्लो. 45) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010166",
            "baseindex": "01.0166",
            "dhatu": "खर्ख्",
            "aupadeshik": "खर्खँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हसने",
            "artha_english": "to laugh",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां निर्दिष्टः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010167",
            "baseindex": "01.0167",
            "dhatu": "कक्ख्",
            "aupadeshik": "कक्ख",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हसने",
            "artha_english": "to laugh",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां निर्दिष्टः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010168",
            "baseindex": "01.0168",
            "dhatu": "रिख्",
            "aupadeshik": "रिखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति, अपि तु तत्र <{1.165}> 'लिगिँ' इत्यस्य व्याख्याने '<i>इह खान्तेषु रिख त्रख त्रिखि शिखि इत्यपि चतुरः केचित्पठन्ति<\/i>' इति निर्देशं कृत्वा ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "155P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010169",
            "baseindex": "01.0169",
            "dhatu": "घर्ब्",
            "aupadeshik": "घर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<<गर्ब>> <{1.488}> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिणां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010170",
            "baseindex": "01.0170",
            "dhatu": "नर्ब्",
            "aupadeshik": "नर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<<गर्ब>> <{1.488}> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिणां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010171",
            "baseindex": "01.0171",
            "dhatu": "भर्ब्",
            "aupadeshik": "भर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<<गर्ब>> <{1.488}> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिणां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010172",
            "baseindex": "01.0172",
            "dhatu": "त्रख्",
            "aupadeshik": "त्रखँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति, परन्तु तत्र <{1.165}> 'लिगिँ' इत्यस्य व्याख्याने '<i>इह खान्तेषु रिख त्रख त्रिखि शिखि इत्यपि चतुरः केचित्पठन्ति<\/i>' इति निर्देशं कृत्वा ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "155P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010173",
            "baseindex": "01.0173",
            "dhatu": "त्रिङ्ख्",
            "aupadeshik": "त्रिखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति, परन्तु तत्र <{1.165}> 'लिगिँ' इत्यस्य व्याख्याने '<i>इह खान्तेषु रिख त्रख त्रिखि शिखि इत्यपि चतुरः केचित्पठन्ति<\/i>' इति निर्देशं कृत्वा ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "155P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010174",
            "baseindex": "01.0174",
            "dhatu": "शिङ्ख्",
            "aupadeshik": "शिखिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति, परन्तु तत्र <{1.165}> 'लिगिँ' इत्यस्य व्याख्याने '<i>इह खान्तेषु रिख त्रख त्रिखि शिखि इत्यपि चतुरः केचित्पठन्ति<\/i>' इति निर्देशं कृत्वा ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "155P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2289",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010175",
            "baseindex": "01.0175",
            "dhatu": "युङ्ग्",
            "aupadeshik": "युगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्जने",
            "artha_english": "to abandon,to desert, to leave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "156",
            "sk": "156",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "त्याग देना, छोड़ देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010176",
            "baseindex": "01.0176",
            "dhatu": "जुङ्ग्",
            "aupadeshik": "जुगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्जने",
            "artha_english": "to abandon,to desert, to leave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "157",
            "sk": "157",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "त्याग देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010177",
            "baseindex": "01.0177",
            "dhatu": "बुङ्ग्",
            "aupadeshik": "बुगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्जने",
            "artha_english": "to abandon,to desert, to leave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "158",
            "sk": "158",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "त्याग देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वुगि ' इति क्षीरस्वामी । मा.धा.वृत्तौ अपि तथैव । ' भुगि भर्जने इत्येके ' इत्यपि स एव । \" अत्र स्वामिमैत्रेयौ ' दधि पालने ' इति अधिकं पठन्ति । मैत्रेयस्तु ' लघि शोषणे ' इत्यपि पठति \" इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010178",
            "baseindex": "01.0178",
            "dhatu": "वुङ्ग्",
            "aupadeshik": "वुगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्जने",
            "artha_english": "to abandon,to desert, to leave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.177}> <<बुगिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति, परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ क्षीरतरङ्गिण्यां च दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010179",
            "baseindex": "01.0179",
            "dhatu": "घघ्",
            "aupadeshik": "घघँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हसने",
            "artha_english": "to laugh, to tease",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "159",
            "sk": "159",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "हसना, अहसास करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' घग्घ ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010180",
            "baseindex": "01.0180",
            "dhatu": "घग्घ्",
            "aupadeshik": "घग्घँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हसने",
            "artha_english": "to laugh, to tease",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.179}> <<घघ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010181",
            "baseindex": "01.0181",
            "dhatu": "वर्ब्",
            "aupadeshik": "वर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<<गर्बँ>> <{1.488}> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010182",
            "baseindex": "01.0182",
            "dhatu": "बभ्र्",
            "aupadeshik": "बभ्रँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.638}> <<वभ्रँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010183",
            "baseindex": "01.0183",
            "dhatu": "मङ्घ्",
            "aupadeshik": "मघिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मण्डने",
            "artha_english": "to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "160",
            "sk": "160",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "संवारना, भूषित करना, अलंकृत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010184",
            "baseindex": "01.0184",
            "dhatu": "शिङ्घ्",
            "aupadeshik": "शिघिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आघ्राणे",
            "artha_english": "to smell",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "161",
            "sk": "161",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "सूंघना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010185",
            "baseindex": "01.0185",
            "dhatu": "मज्",
            "aupadeshik": "मजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.283}> <<मुजँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010186",
            "baseindex": "01.0186",
            "dhatu": "वर्च्",
            "aupadeshik": "वर्चँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "162",
            "sk": "162",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "प्रकाशित होना, चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010187",
            "baseindex": "01.0187",
            "dhatu": "सच्",
            "aupadeshik": "षचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने सेवने च",
            "artha_english": "to sprinkle,to serve, to satisfy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "163",
            "sk": "163",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "सींचना, गीला करना, सेवा करना, सेवा करके संतुष्ट रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सेवनेपि ' इति केचित् । ' सेचते सचन, तच्च समवाये सचत्यपि ' (श्लो.46) इति देवः । ' केचित्तु परस्मैपदिभिः सह धातुमेनं पठन्ति । .. तदेतत् ' ब्रुविशासिगुणेन च यत् सचते ' (भाष्यम् 1.4.51) इति भाष्यविरोधात् अयुक्तम् ' इति हरदत्तः (1.4.51) ' षप ' इति मैत्रेय- शाकटायनादयः ।"
        },
        {
            "i": "1010188",
            "baseindex": "01.0188",
            "dhatu": "लोच्",
            "aupadeshik": "लोचृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शने",
            "artha_english": "to see,to perceive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "164",
            "sk": "164",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "देखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' णौ लोचयति भाषार्थे दर्शने शपि लोचने ' (श्लो.46) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010189",
            "baseindex": "01.0189",
            "dhatu": "शच्",
            "aupadeshik": "शचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to articulate, to speak clearly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "165",
            "sk": "165",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010190",
            "baseindex": "01.0190",
            "dhatu": "श्वच्",
            "aupadeshik": "श्वचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go, to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "166",
            "sk": "166",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010191",
            "baseindex": "01.0191",
            "dhatu": "श्वञ्च्",
            "aupadeshik": "श्वचिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "167",
            "sk": "167",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010192",
            "baseindex": "01.0192",
            "dhatu": "कच्",
            "aupadeshik": "कचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to bind, to tie",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "168",
            "sk": "168",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "बांधना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010193",
            "baseindex": "01.0193",
            "dhatu": "कञ्च्",
            "aupadeshik": "कचिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "दीप्तौ अकर्मकः, बन्धने सकर्मकः ।",
            "artha": "दीप्तिबन्धनयोः",
            "artha_english": "to shine, to glow, to bind, to tie",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "169",
            "sk": "169",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "बांधना, चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दीप्तौ अकर्मकः । बन्धने सकर्मकः । क्षीरस्वामी मैत्रेयश्च नेमं पठतः ।"
        },
        {
            "i": "1010194",
            "baseindex": "01.0194",
            "dhatu": "काञ्च्",
            "aupadeshik": "काचिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "दीप्तौ अकर्मकः, बन्धने सकर्मकः ।",
            "artha": "दीप्तिबन्धनयोः",
            "artha_english": "to shine, to glow, to bind, to tie",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "170",
            "sk": "170",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "चमकना, बांधना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दीप्तौ अकर्मकः । बन्धने सकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1010195",
            "baseindex": "01.0195",
            "dhatu": "मच्",
            "aupadeshik": "मचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कल्कने कथने च",
            "artha_note": "कल्कनम् = दम्भः, शाठ्यम्",
            "artha_english": "to boast, to be egoistic, to cheat, to tear off, to powder, to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "171",
            "sk": "171",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "गर्व करना, दुराचारी होना, पीसना, कूटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कल्कनम् = दम्भः शाठ्यं चेति मैत्रेयः ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' दम्भः कत्थनं च ' इति स्वामी । ' क्वथनम् च ' इति पुरुषकारः (श्लो.47) ।  ' कथनम् इत्यन्ये ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' लोकरञ्जनार्थ साध्वाचारो दम्भः ' इति धातुकाव्यम् (1.23) ।"
        },
        {
            "i": "1010196",
            "baseindex": "01.0196",
            "dhatu": "मुञ्च्",
            "aupadeshik": "मुचिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कल्कने कथने च",
            "artha_note": "कल्कनम् = दम्भः, शाठ्यम्",
            "artha_english": "to boast, to be egoistic, to cheat, to tear off, to powder, to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "172",
            "sk": "172",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "कहना, बोलना, पीसना, कूटना, ढगना, गर्व करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कल्कने मुञ्चते मुञ्चेः मोक्षे मुञ्चति मुञ्चते ' (श्लो.47) इति देवः । ' मुच ' इति चन्द्रसम्मतः पाठः । ' कल्कनम् = दम्भः, कथनं च ' इति क्षीरतरङ्गिणी । ' शाठ्यम् ' इति मैत्रेयः । ' कत्थनं चेति स्वामी ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' कथनम् इत्यन्ये ' इति सिद्धान्तकौमुदी । एवञ्च बह्वर्थकत्वं कल्कनशब्दस्येति ज्ञेयम्  ।"
        },
        {
            "i": "1010197",
            "baseindex": "01.0197",
            "dhatu": "मञ्च्",
            "aupadeshik": "मचिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणोच्छ्रायपूजनेषु",
            "artha_english": "to wear, to hold, to raise, to get respect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "173",
            "sk": "173",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "धारण करना, ऊंचा उठाना, मचान बनाना, पूजित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010198",
            "baseindex": "01.0198",
            "dhatu": "पञ्च्",
            "aupadeshik": "पचिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तीकरणे",
            "artha_english": "to articulate, to speak clearly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "174",
            "sk": "174",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "स्पष्ट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "\" पचेति दुर्गः । तथा वर्धमानोपि । सम्मतायां तु वर्धमानवदुक्त्वा ' अन्यैस्त्वयमिदित् पठ्यते ' इत्युक्तम् । न्यासकारः परस्मैपदिनं च मन्यते \" इति मा.धा.वृत्तिः । ' णौ पञ्चयति विस्तारे व्यक्तौ तु शपि पञ्चते ' (श्लो.18) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010199",
            "baseindex": "01.0199",
            "dhatu": "स्तुच्",
            "aupadeshik": "ष्टुचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रसादे",
            "artha_english": "to be pleased, to be happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "175",
            "sk": "175",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "संतुष्ट होना, प्रसन्न होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010200",
            "baseindex": "01.0200",
            "dhatu": "ऋज्",
            "aupadeshik": "ऋजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिस्थानार्जनोपार्जनेषु",
            "artha_english": "to go, to stand, to stand still, to gain, to live, to be healthy, to earn, to obtain, to acquire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "176",
            "sk": "176",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना, खड़ा रहना, स्थिर होना, वलिष्ट होना, जीना, संपादन करना, प्राप्त करना, मिलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं पाठः मैत्रेयस्य । ' ऊर्जनेषु ' इति क्षीरस्वाम्यादिनां पाठः । ऊर्जनम् = शक्तिप्राप्तिः प्राणनं वेति धातुकाव्ये । ' ऋञ्जते भर्जने, गत्याद्यर्थे स्यादर्जने त्वृजेः ' (श्लो.62) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010201",
            "baseindex": "01.0201",
            "dhatu": "ऋञ्ज्",
            "aupadeshik": "ऋजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भर्जने",
            "artha_english": "to fry, to parch",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "177",
            "sk": "177",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "भूजना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "भर्जनम् = पाकविषेशः । ' ऋञ्जते भर्जने, गत्याद्यर्थे स्यादर्जने त्वृजेः ' (श्लो.62) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010202",
            "baseindex": "01.0202",
            "dhatu": "भृज्",
            "aupadeshik": "भृजीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भर्जने",
            "artha_english": "to fry, to parch",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "178",
            "sk": "178",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "भूंजना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "भर्जनं पाकविशेषः । ' भर्जने भर्जते भृजेः ' (श्लो.68) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010203",
            "baseindex": "01.0203",
            "dhatu": "एज्",
            "aupadeshik": "एजृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to glow, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "179",
            "sk": "179",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "प्रकाशित होना, कान्तिमान होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दीप्तौ शप्येजते तत्र भवेदेजति कम्पने ' (श्लो.58) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010204",
            "baseindex": "01.0204",
            "dhatu": "भ्रेज्",
            "aupadeshik": "भ्रेजृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to glow, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "180",
            "sk": "180",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010205",
            "baseindex": "01.0205",
            "dhatu": "भ्राज्",
            "aupadeshik": "भ्राजृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to glow, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "181",
            "sk": "181",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भ्राजेः ऋदित्करणम् अनुदात्तेत्वमात्रफलम् ' इत्युक्त्वा तत्वबोधिन्यां, मा.धा. वृत्त्यादिषु च केचन विशेषविचाराः चर्चिताः । ते ते तत्र तत्र एव द्रष्टव्याः ।"
        },
        {
            "i": "1010206",
            "baseindex": "01.0206",
            "dhatu": "काड्",
            "aupadeshik": "काडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to disregard,to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.319}> <<होडृँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "अपमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010207",
            "baseindex": "01.0207",
            "dhatu": "ईज्",
            "aupadeshik": "ईजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिकुत्सनयोः",
            "artha_english": "to go, to blame,to censure,to condemn, to insult, to ridicule, to revile, to criticise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "182",
            "sk": "182",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना, दोष लगाना, निन्दा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010208",
            "baseindex": "01.0208",
            "dhatu": "पेब्",
            "aupadeshik": "पेबृ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.577}> <<पेवृ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "सेवा करना, चाकरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010209",
            "baseindex": "01.0209",
            "dhatu": "प्लेबृ",
            "aupadeshik": "प्लेबृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.579}> <<म्लेव्>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010210",
            "baseindex": "01.0210",
            "dhatu": "शुच्",
            "aupadeshik": "शुचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शोके",
            "artha_english": "to worry, to sorrow, to grieve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "183",
            "sk": "183",
            "lsk_sutra": "450",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "चिन्ता करना, शोक करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शुच्यते शुच्यतीत्येवं पूतीभावे शुचेः श्यनि । शोके शोचति ' (श्लो.53) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010211",
            "baseindex": "01.0211",
            "dhatu": "कुच्",
            "aupadeshik": "कुचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे तारे",
            "artha_english": "to utter a shrill cry, to make a birdlike sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "184",
            "sk": "184",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "पक्षी के सामान जोर से शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010212",
            "baseindex": "01.0212",
            "dhatu": "कुञ्च्",
            "aupadeshik": "कुन्चँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतिकौटिल्याल्पीभावयोः",
            "artha_english": "to go, to bend, to reduce, to contract, to diminish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "185",
            "sk": "185",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना, टेढा होना, टेढा करना, अल्प होना, अल्प करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आकुंचित होना, अकड़ जाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गतेः कौटिल्ये द्रव्यस्याल्पभावे च ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010213",
            "baseindex": "01.0213",
            "dhatu": "क्रुञ्च्",
            "aupadeshik": "क्रुन्चँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतिकौटिल्याल्पीभावयोः",
            "artha_english": "to go, to bend, to reduce, to contract, to diminish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "186",
            "sk": "186",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना, टेढा होना, टेढा करना, अल्प होना, अल्प करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आकुंचित होना, अकड़ जाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010214",
            "baseindex": "01.0214",
            "dhatu": "लुञ्च्",
            "aupadeshik": "लुन्चँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अपनयने",
            "artha_english": "to cut, to break, to peel off, to pluck, to pull out, to tear off",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "187",
            "sk": "187",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "कतरना, चीरना, तोडना, छीलना, छाल निकलना, बाल उखाडना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' केचिदमुम् उदितं पठन्ति । तदनार्षम् ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010215",
            "baseindex": "01.0215",
            "dhatu": "अञ्च्",
            "aupadeshik": "अन्चुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिपूजनयोः",
            "dhatu_note": "गत्यर्थे <<अनिदितां हलः उपधायाः क्ङिति>> [[6.4.24]] इत्यनेन उपधानकारलोपः भवति । पूजनार्थे <<नाञ्चेः पूजायाम्>> [[6.4.30]] इत्यनेन नकारलोपः निषिध्यते ।",
            "artha_english": "to go, to pray, to honor, to worship, to respect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "188",
            "sk": "188",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना, पूजा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गतियाचनयोरञ्चत्यञ्चते णौ विशेषणे । अञ्चयत्यञ्चतीत्येकं गतिपूजनयोरपि ' इति (श्लो. 50 ) देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010216",
            "baseindex": "01.0216",
            "dhatu": "वञ्च्",
            "aupadeshik": "वन्चुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "189",
            "sk": "189",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "वञ्चतीति गतावर्थे वञ्चयेत प्रलम्भने ' (श्लो.48) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010217",
            "baseindex": "01.0217",
            "dhatu": "चञ्च्",
            "aupadeshik": "चन्चुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "190",
            "sk": "190",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010218",
            "baseindex": "01.0218",
            "dhatu": "तञ्च्",
            "aupadeshik": "तन्चुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "191",
            "sk": "191",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आङुपसृष्टस्य अस्या अर्थो भिद्यते । यथा - आतञ्चनम् = पयसि रसविशेषोत्पादनाय घनीभावाय च तक्रस्य किञ्चिन्मिश्रणम् ।"
        },
        {
            "i": "1010219",
            "baseindex": "01.0219",
            "dhatu": "त्वञ्च्",
            "aupadeshik": "त्वन्चुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "192",
            "sk": "192",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010220",
            "baseindex": "01.0220",
            "dhatu": "म्रुञ्च्",
            "aupadeshik": "म्रुन्चुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "193",
            "sk": "193",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं नोपधः, सन्धिवशात् ञकारः इति ज्ञेयम् । नकारजौ अनुस्वारपञ्चमौ  झलि धातुषु । सकारजः शकारश्च षाट्टवर्गस्तवर्गजः ।"
        },
        {
            "i": "1010221",
            "baseindex": "01.0221",
            "dhatu": "म्लुञ्च्",
            "aupadeshik": "म्लुन्चुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "194",
            "sk": "194",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010222",
            "baseindex": "01.0222",
            "dhatu": "म्रुच्",
            "aupadeshik": "म्रुचुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "195",
            "sk": "195",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010223",
            "baseindex": "01.0223",
            "dhatu": "म्लुच्",
            "aupadeshik": "म्लुचुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "196",
            "sk": "196",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2290",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010224",
            "baseindex": "01.0224",
            "dhatu": "ग्रुच्",
            "aupadeshik": "ग्रुचुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेयकरणे",
            "artha_english": "to rob,to steal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "197",
            "sk": "197",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "चोरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010225",
            "baseindex": "01.0225",
            "dhatu": "ग्लुच्",
            "aupadeshik": "ग्लुचुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेयकरणे",
            "artha_english": "to rob,to steal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "198",
            "sk": "198",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "चोरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010226",
            "baseindex": "01.0226",
            "dhatu": "कुज्",
            "aupadeshik": "कुजुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेयकरणे",
            "artha_english": "to rob,to steal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "199",
            "sk": "199",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "चोरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010227",
            "baseindex": "01.0227",
            "dhatu": "खुज्",
            "aupadeshik": "खुजुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेयकरणे",
            "artha_english": "to rob,to steal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "200",
            "sk": "200",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "चोरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010228",
            "baseindex": "01.0228",
            "dhatu": "ग्लुञ्च्",
            "aupadeshik": "ग्लुन्चुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "201",
            "sk": "201",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010229",
            "baseindex": "01.0229",
            "dhatu": "सज्ज्",
            "aupadeshik": "षस्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "pada_note": "कौमुद्याम् 'अयमात्मनेपद्यपि' इति निर्देशात् अस्य आत्मनेपदस्यापि रूपाणि भवन्ति ।",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "202",
            "sk": "202",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अयमात्मनेपद्यपि ' इति कौमुदी । ' यदभिप्रायेषु सज्जते ' (भाष्यम् 3.1.26) ' सज्जन्ते गुणकर्मसु ' (गीता 3.29) ' सज्जमानमकार्येषु ' (का.नी.सारः 4.41) इत्यादिषु आत्मनेपदप्रयोगात् उभयपदित्वं न्याय्यम् । वर्धमानादयः आत्मनेपदं दूषयन्तीति माधवाचार्यैः प्रतिपादितम् । वर्धमानाद्युक्तिः भाष्यादिविरोधात् उपेक्ष्या । ' अत्र सश्चिमपि केचित् पठन्ति ' - मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010230",
            "baseindex": "01.0230",
            "dhatu": "गुज्",
            "aupadeshik": "गुजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to hum, to buzz,to sound inarticulately, to utter unclearly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते । धातुरूपनन्दिन्याम् <{1.231}> <<गुजिँ>> इत्यत्र 'गुज इति केचित् पठन्ति' इत्यनेन अस्य निर्देशः कृतः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010231",
            "baseindex": "01.0231",
            "dhatu": "गुञ्ज्",
            "aupadeshik": "गुजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to hum, to buzz,to sound inarticulately, to utter unclearly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "203",
            "sk": "203",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट बोलना, गुंजारव करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गुञ्जेदव्यक्तशब्दे स्यात्, शब्दमात्रे गुजेदिति ' (श्लो.67) इति देवः । ' गुज ' इति केचित् पठन्ति । ' कुजि ' इति क्षीरस्वामी । ' कुञ्जिरावरणार्थे लोकात् इति क्षीरस्वामी कुञ्जधातुसत्तामाह ' - कौमुदीटिप्पणी ।"
        },
        {
            "i": "1010232",
            "baseindex": "01.0232",
            "dhatu": "अर्च्",
            "aupadeshik": "अर्चँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to pray, to honor, to worship, to respect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "204",
            "sk": "204",
            "lsk_sutra": "461",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "पूजा करना, मान करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "पूजना, स्थिर करना, प्रशंसा करना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "जयजयकार करना, मान करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' पूजायां णौ विभाषार्चे: अर्चयत्यर्चतेर्चति । भूवादौ पाठसामर्थ्यात् कर्तुगामिफलेर्चति ' (श्लो.49) इति देवः । अयमात्मनेपदीति शाकटायनः । ' अच इत्येके ' इति आभरणोक्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010233",
            "baseindex": "01.0233",
            "dhatu": "म्लेच्छ्",
            "searchterms": "म्लेछ्",
            "aupadeshik": "म्लेछँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to speak indistinctly, to murmur, to blabber",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "205",
            "sk": "205",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना, असम्बद्ध भाषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' छकारे परतः दीर्घस्य तुगिति तुक् ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' अव्यक्तायां वाचि ' इति क्षीरस्वामी । ' इह अव्यक्तशब्दः अस्फुटशब्दः अपशब्दश्च ' - मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010234",
            "baseindex": "01.0234",
            "dhatu": "लच्छ्",
            "searchterms": "लछ्",
            "aupadeshik": "लछँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "लक्षणे",
            "artha_english": "to mark",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "206",
            "sk": "206",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "चिह्न करना, निशान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' छे च ' इति तुक् अत्र ।"
        },
        {
            "i": "1010235",
            "baseindex": "01.0235",
            "dhatu": "लाञ्छ्",
            "aupadeshik": "लाछिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "लक्षणे",
            "artha_english": "to mark",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "207",
            "sk": "207",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "चिह्न करना, निशान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दीर्घात् ' इति तुक् अत्र ।"
        },
        {
            "i": "1010236",
            "baseindex": "01.0236",
            "dhatu": "वाञ्छ्",
            "aupadeshik": "वाछिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "इच्छायाम्",
            "artha_english": "to want, to wish, to desire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "208",
            "sk": "208",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "इच्छा करना, चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कामे ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1010237",
            "baseindex": "01.0237",
            "dhatu": "आञ्छ्",
            "aupadeshik": "आछिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आयामे",
            "artha_english": "to elongate, to expand, to spread, to dialate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "209",
            "sk": "209",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "बढ़ाना, लम्बा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010238",
            "baseindex": "01.0238",
            "dhatu": "ह्रीच्छ्",
            "searchterms": "ह्रीछ्",
            "aupadeshik": "ह्रीछँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "लज्जायाम्",
            "artha_english": "to be shy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "210",
            "sk": "210",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "लज्जा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010239",
            "baseindex": "01.0239",
            "dhatu": "हूर्छ्",
            "searchterms": "हुर्छ्,हुर्च्छ्,हूर्च्छ्",
            "aupadeshik": "हुर्छाँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कौटिल्ये",
            "dhatu_note": "अस्य धातोः रूपेषु <<अचो रहाभ्यां द्वे>> [[8.4.46]] इति वैकल्पिके द्वित्वे कृते 'हूर्छ्छ्' इति प्राप्ते ततः <<खरि च>> [[8.4.55]] इति चर्त्वे 'हूर्च्छ्' इति चकारसहितः छकारः अपि भवितुम् अर्हति ।",
            "artha_english": "to fall off, to move away, to retract",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "211",
            "sk": "211",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "गिरना, दूर हटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कौटिल्यम् = अपसारणम् ' इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1010240",
            "baseindex": "01.0240",
            "dhatu": "मूर्छ्",
            "searchterms": "मुर्छ्,मुर्च्छ्,मूर्च्छ्",
            "aupadeshik": "मुर्छाँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मोहसमुच्छ्राययोः",
            "dhatu_note": "अस्य धातोः रूपेषु <<अचो रहाभ्यां द्वे>> [[8.4.46]] इति वैकल्पिके द्वित्वे कृते 'मूर्छ्छ्' इति प्राप्ते ततः <<खरि च>> [[8.4.55]] इति चर्त्वे 'मूर्च्छ्' इति चकारसहितः छकारः अपि भवितुम् अर्हति ।",
            "artha_english": "to faint,to be unconscious, to be shy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "212",
            "sk": "212",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "मूर्च्छित होना, मुरझाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010241",
            "baseindex": "01.0241",
            "dhatu": "स्फूर्छ्",
            "searchterms": "स्फुर्छ्,स्फुर्च्छ्,स्फूर्च्छ्",
            "aupadeshik": "स्फुर्छाँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "dhatu_note": "अस्य धातोः रूपेषु <<अचो रहाभ्यां द्वे>> [[8.4.46]] इति वैकल्पिके द्वित्वे कृते 'स्फूर्छ्छ्' इति प्राप्ते ततः <<खरि च>> [[8.4.55]] इति चर्त्वे 'स्फूर्च्छ्' इति चकारसहितः छकारः अपि भवितुम् अर्हति ।",
            "artha": "विस्तृतौ",
            "artha_english": "to expand, to spread",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "213",
            "sk": "213",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "विस्तार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विस्मृतौ ' इति धातुकाव्यव्याख्या (1.29) ' स्मुर्च्छा ' इति स्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010242",
            "baseindex": "01.0242",
            "dhatu": "युच्छ्",
            "searchterms": "युछ्",
            "aupadeshik": "युछँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "dhatu_note": "धातौ विद्यमानः चकारः औपदेशिकः नास्ति अपितु <<छे च>> [[6.1.73]] इति तुगागमे, <<स्तोः श्चुना श्चुः>> [[8.4.40]] इति श्चुत्वे कृते सिद्ध्यति ।",
            "artha": "प्रमादे",
            "artha_english": "to err,to neglect, to ignore, to make a mistake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "214",
            "sk": "214",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "दुर्लक्ष्य करना, असावधान रहना, प्रमाद करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010243",
            "baseindex": "01.0243",
            "dhatu": "उञ्छ्",
            "aupadeshik": "उछिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उञ्छे",
            "artha_english": "to collect piece by piece, to gather, to accumulate, to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "215",
            "sk": "215",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "थोड़ा थोड़ा एकत्र करना, थोड़ा थोड़ा बटोरना, बीनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' उञ्छः कणश आदानं कणिशाद्यर्जनं शिलम् ' इति यादवः । ' शशपोरुञ्छतीत्युञ्छे स्वरभेदाद् द्विरुच्यते ' (श्लो.55) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010244",
            "baseindex": "01.0244",
            "dhatu": "उच्छ्",
            "searchterms": "उछ्",
            "aupadeshik": "उछीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विवासे",
            "dhatu_note": "अयं धातुः प्रायेण 'वि'पूर्वकः प्रयुज्यते ।",
            "artha_english": "to complete, to terminate, to conclude, to leave, to go away",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "216",
            "sk": "216",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "पूरा करना, समाप्त करना, छोड़ना, त्यागना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "पोंछना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " \" उछि इति क्षीरतरङ्गिण्याम् । मन्ये सम्पादकस्तत्र भ्रान्तः \" इति मा.धा.वृत्ति वृत्तिटिप्पणी । विवासः = समाप्तिः । प्रायेण अयं विपूर्वकः प्रयुज्यते इति पुरुषकारः । ' शशपोः उञ्छतीत्युञ्छे स्वरभेदाद् द्विरुच्यते । उच्छतीति विवासे स्यात् इदितोनिदितस्तयोः ' (श्लो. 56) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010245",
            "baseindex": "01.0245",
            "dhatu": "ध्रज्",
            "aupadeshik": "ध्रजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "217",
            "sk": "217",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' धर्जेद्धृञ्जेद्ध्रजेद्ध्रञ्जेद् ध्वजेद्ध्वञ्जेद्गतौ शपि ' (श्लो.60) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010246",
            "baseindex": "01.0246",
            "dhatu": "ध्रञ्ज्",
            "aupadeshik": "ध्रजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "218",
            "sk": "218",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' धर्जेद्धृञ्जेद्ध्रजेद्ध्रञ्जेद् ध्वजेद्ध्वञ्जेद्गतौ शपि ' (श्लो.60) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010247",
            "baseindex": "01.0247",
            "dhatu": "अण्ट्",
            "aupadeshik": "अटिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "pathabhed_note": "<{1.294}> <<अठि>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे क्षीरतरङ्गिण्यां च दृश्यते ।",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010248",
            "baseindex": "01.0248",
            "dhatu": "रेब्",
            "aupadeshik": "रेबृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्लवगतौ",
            "artha_english": "to leap, to jump, to cross by flying, to cross by swimming",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.584}> <<रेवृँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "उड़कर जाना, तैरकर पार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010249",
            "baseindex": "01.0249",
            "dhatu": "धृज्",
            "aupadeshik": "धृजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "219",
            "sk": "219",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धर्जेद्धृञ्जेद्ध्रजेद्ध्रञ्जेद् ध्वजेद्ध्वञ्जेद्गतौ शपि ' (श्लो.60) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010250",
            "baseindex": "01.0250",
            "dhatu": "धृञ्ज्",
            "aupadeshik": "धृजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "220",
            "sk": "220",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धर्जेद्धृञ्जेद्ध्रजेद्ध्रञ्जेद् ध्वजेद्ध्वञ्जेद्गतौ शपि ' (श्लो.60) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010251",
            "baseindex": "01.0251",
            "dhatu": "ध्वज्",
            "aupadeshik": "ध्वजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "221",
            "sk": "221",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धर्जेद्धृञ्जेद्ध्रजेद्ध्रञ्जेद् ध्वजेद्ध्वञ्जेद्गतौ शपि ' (श्लो.60) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010252",
            "baseindex": "01.0252",
            "dhatu": "ध्वञ्ज्",
            "aupadeshik": "ध्वजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "222",
            "sk": "222",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धर्जेद्धृञ्जेद्ध्रजेद्ध्रञ्जेद् ध्वजेद्ध्वञ्जेद्गतौ शपि ' (श्लो.60) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010253",
            "baseindex": "01.0253",
            "dhatu": "सल्",
            "aupadeshik": "षलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.624}> <<सेलँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010254",
            "baseindex": "01.0254",
            "dhatu": "कूज्",
            "aupadeshik": "कूजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to sing, to make an indistinct sound, to speak inarticulately",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "223",
            "sk": "223",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना, कूजना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "मधूर गायन करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010255",
            "baseindex": "01.0255",
            "dhatu": "भृष्",
            "aupadeshik": "भृषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्घर्षे",
            "artha_english": "to grind,to strike,to rub,to brush,to polish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.805}> <<घृषँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "लड़ाई करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010256",
            "baseindex": "01.0256",
            "dhatu": "अर्ज्",
            "aupadeshik": "अर्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अर्जने",
            "artha_english": "to procure,to earn, to obtain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "224",
            "sk": "224",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "सम्पादन करना, पाना, पैदा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010257",
            "baseindex": "01.0257",
            "dhatu": "सर्ज्",
            "aupadeshik": "षर्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अर्जने",
            "artha_english": "to procure,to earn, to obtain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "225",
            "sk": "225",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "उपार्जन करना, प्राप्त करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "  ' सर्ज ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010258",
            "baseindex": "01.0258",
            "dhatu": "गर्ज्",
            "aupadeshik": "गर्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to roar,to growl,to thunder",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "226",
            "sk": "226",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "शब्द करना, गरजना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "मिलकर चिल्लाना, जोर से शब्द करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मेघशब्दे ' इति कविकल्पद्रुमे । ' गर्जेद् गृञ्जेद् गजेद् गञ्जेच्छब्दने गाजयेण्णिचि ' (श्लो.59) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010259",
            "baseindex": "01.0259",
            "dhatu": "तर्ज्",
            "aupadeshik": "तर्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भर्त्सने",
            "artha_english": "to menace,to censure,to threaten,to terrify,to scold,to mock",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "227",
            "sk": "227",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "डराना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सन्तर्जने तर्जयते भर्त्सनार्थे तु तर्जति ' (श्लो. 66) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010260",
            "baseindex": "01.0260",
            "dhatu": "कर्ज्",
            "aupadeshik": "कर्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यथने",
            "artha_english": "to cause pain, to irritate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "228",
            "sk": "228",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "व्यथनम्= भयदुःखं, चलनं च ।"
        },
        {
            "i": "1010261",
            "baseindex": "01.0261",
            "dhatu": "खर्ज्",
            "aupadeshik": "खर्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यथने पूजने मार्जने च",
            "artha_english": "to cause pain, to irritate, to worship, to respect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "229",
            "sk": "229",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "दुःख देना, सताना, आतिश पूजन करना, सम्मान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् व्यथने । ' खर्ज मार्जने ' इति क्षीरस्वामी मैत्रेयः च ।"
        },
        {
            "i": "1010262",
            "baseindex": "01.0262",
            "dhatu": "अज्",
            "aupadeshik": "अजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिक्षेपणयोः",
            "artha_english": "to go,to drive,to throw,to ride",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "230",
            "sk": "230",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2291",
            "artha_hindi": "जाना, हांकना, दौड़ाना, फेंकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "क्षेपणम् = प्रेरणम् ।"
        },
        {
            "i": "1010263",
            "baseindex": "01.0263",
            "dhatu": "तेज्",
            "aupadeshik": "तेजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पालने",
            "artha_english": "to protect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "231",
            "sk": "231",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2297",
            "artha_hindi": "पालन करना, रक्षा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अस्य स्थाने क्षीरस्वामी ' कज मदे ' इति पठति ।"
        },
        {
            "i": "1010264",
            "baseindex": "01.0264",
            "dhatu": "खज्",
            "aupadeshik": "खजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मन्थे",
            "artha_english": "to churn,to agitate,to limp",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "232",
            "sk": "232",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2297",
            "artha_hindi": "मथना, हिलाना, मंथन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "मन्थः = विलोडनम् ।"
        },
        {
            "i": "1010265",
            "baseindex": "01.0265",
            "dhatu": "कव्",
            "aupadeshik": "कवँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to be intoxicated, to be drunk, to be confused",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010266",
            "baseindex": "01.0266",
            "dhatu": "खञ्ज्",
            "aupadeshik": "खजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतिवैकल्ये",
            "artha_english": "to be unable to walk, to have disability, to limp",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "233",
            "sk": "233",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2297",
            "artha_hindi": "लंगड़ा होना, लंगड़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गतीवैकल्ये ' इति क्षीरस्वामिमाधवादिसम्मतः पाठः । केचन ' वैकल्ये ' इत्येतावत् एव पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010267",
            "baseindex": "01.0267",
            "dhatu": "एज्",
            "aupadeshik": "एजृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कम्पने",
            "artha_english": "to shiver,to tremble, to shake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "234",
            "sk": "234",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2297",
            "artha_hindi": "कांपना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दीप्तौ शप्येजते तत्र, भवेदेजति कम्पने ' (श्लो.58) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010268",
            "baseindex": "01.0268",
            "dhatu": "स्फूर्ज्",
            "aupadeshik": "टुओँस्फूर्जाँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "dhatu_note": "'स्फुर्ज' इति ह्रस्व-उकारेण-निर्देशे कृते अपि <<उपधायां च>> [[8.2.78]] इत्यनेन दीर्घः अवश्यं सिद्ध्येत् । अतः मूलतः एव प्रयुक्तः दीर्घः ऊकारः व्यर्थः, व्यर्थँ सन् <<उपधायां च>> [[8.2.78]] इत्यस्य अनित्यत्वं ज्ञापयति ।",
            "artha": "वज्रनिर्घोषे",
            "artha_english": "to thunder,to explode,to burst",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "235",
            "sk": "235",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2297",
            "artha_hindi": "मेघ की गर्जना होना, गड़गड़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वज्रनिष्पेषे । वज्रनिष्पेषोशनिनिर्घोषः ' इति स्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010269",
            "baseindex": "01.0269",
            "dhatu": "क्षि",
            "aupadeshik": "क्षि",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "karma_note": "अस्य धातोः अन्तर्भावितण्यर्थे (= णिच्-प्रत्ययस्य अर्थे परन्तु णिच्-प्रत्ययं विना, यथा 'क्षयं करोति\/नाशयति' इत्यस्मिन् अर्थे) सकर्मकत्वं दृश्यते ।",
            "artha": "क्षये",
            "artha_english": "to decay, to get killed, to get destroyed, to wane, to go away, to reduce, to shrink",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "236",
            "sk": "236",
            "lsk_sutra": "476",
            "sk_sutra": "2297",
            "artha_hindi": "नष्ट होना, सूक्ष्म होना, ह्रास होना, कम होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ( अन्तर्भावितण्यर्थस्तु सकर्मकः ) ' क्षये क्षयति, हिंसायां क्षिणातीति षितो भवेत् । निवासगत्योः क्षियति, क्षिणोत्यावगुणे क्षिणोः' (श्लो.12.13) इति देवः ।  \" औ - उविकरणे अगुणे गुणाभावे च सति ' क्षणु हिंसायां क्षणु च ' इति मैत्रेयरक्षिताद्युक्तस्य धातोः क्षिणोतीति भवति \" इति पुरुषकारे लीलाशुकमुनिः । अन्तर्भावितण्यर्थोपि अयम् - ' न क्षीयते इति अक्षरम् ' इति भाष्ये दर्शनात् । तथा सति सकर्मकत्वमपि ।"
        },
        {
            "i": "1010270",
            "baseindex": "01.0270",
            "dhatu": "क्षीज्",
            "aupadeshik": "क्षीजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to speak inarticulately, to speak in sorrow, to whine, to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "237",
            "sk": "237",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना, कराहना, खीजना, दुःखी होकर बड़बड़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010271",
            "baseindex": "01.0271",
            "dhatu": "लज्",
            "aupadeshik": "लजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भर्जने",
            "artha_english": "to fry, to roast",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "238",
            "sk": "238",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "भूंजना,तलना, भूनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भर्जने ' इति मा.धा.वृत्तिः । पुरूषकारः अप्यत्र अनुकूलः । ' भर्जने चेति लीलाशुकः ' इति धा.का.(1.32) । ' लञ्जेत् लाञ्जेत् लजेत् लाजेत् इत्येते भर्त्सने शपि ' (श्लो.69) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010272",
            "baseindex": "01.0272",
            "dhatu": "लञ्ज्",
            "aupadeshik": "लजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भर्जने",
            "artha_english": "to fry, to roast",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "239",
            "sk": "239",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "भूजना,तलना, भूनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भर्जने ' इति मा.धा.वृत्तिः । कौमुद्यामपि एवमेव । ' लञ्जेत् लाञ्जेत् लजेत् लाजेत् इत्येते भर्त्सने शपि ' (श्लो.69) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010273",
            "baseindex": "01.0273",
            "dhatu": "लाज्",
            "aupadeshik": "लाजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भर्जने भर्त्सने च",
            "artha_english": "to fry, to roast, to blame,to traduce,to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "240",
            "sk": "240",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "भूनना, दोष लगाना, निन्दा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चात् भर्त्सनेपि । ' चकारो भिन्नक्रमः । तेन पूर्वधात्वर्थं भर्जनमपि संगृह्णाति ' इति मैत्रेयरक्षितः । ' भर्त्सनग्रहणं भर्जनायामपि कामम् उपलक्षणम् ' इति पुरुषकारः । ' भर्जने च ' इति क्षीरस्वामी । शाकटायनः अपि अत्रैव अनुकूलः ।  ' लञ्जेत् लाञ्जेत् लजेत् लाजेत् इत्येते भर्त्सने शपि ' (श्लो.69) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010274",
            "baseindex": "01.0274",
            "dhatu": "लाञ्ज्",
            "aupadeshik": "लाजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भर्जने भर्त्सने च",
            "artha_english": "to fry, to roast, to blame,to traduce,to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "241",
            "sk": "241",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "भूनना, दोष लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " चात् भर्त्सनेपि । ' लञ्जेत् लाञ्जेत् लजेत् लाजेत् इत्येते भर्त्सने शपि ' (श्लो.69) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010275",
            "baseindex": "01.0275",
            "dhatu": "जज्",
            "aupadeshik": "जजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "युद्धे",
            "artha_english": "to fight, to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "242",
            "sk": "242",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "युद्ध करना, लड़ाई करना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010276",
            "baseindex": "01.0276",
            "dhatu": "जञ्ज्",
            "aupadeshik": "जजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "युद्धे",
            "artha_english": "to fight, to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "243",
            "sk": "243",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "युद्ध करना, लड़ाई करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010277",
            "baseindex": "01.0277",
            "dhatu": "तुज्",
            "aupadeshik": "तुजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to hurt,to injure,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "244",
            "sk": "244",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "दुःख देना, मार डालना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिंसायां शपि तुञ्जतीत्यनिदितः तस्यां तुजेः तोजति ' (श्लो.66) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010278",
            "baseindex": "01.0278",
            "dhatu": "तुञ्ज्",
            "aupadeshik": "तुजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पालने",
            "artha_english": "to follow, to obey",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "245",
            "sk": "245",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' चाभिहिते त्वर्थे पदं तुञ्जयेत् ' (श्लो.66) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010279",
            "baseindex": "01.0279",
            "dhatu": "गज्",
            "aupadeshik": "गजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे मदने च",
            "artha_english": "to sound, to be intoxicated, to be drunk, to be confused",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "246",
            "sk": "246",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "शब्द करना, मदोन्मत्त होना, वेसुध होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गज मदने च ' इति श्रीकृष्णलीलाशुकः । ' गर्जेत् गृञ्जेत् गजेत् गञ्जेत् शब्दने गाजयेण्णिचि ' (श्लो.59) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010280",
            "baseindex": "01.0280",
            "dhatu": "गञ्ज्",
            "aupadeshik": "गजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "247",
            "sk": "247",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गर्जेत् गृञ्जेत् गजेत् गञ्जेत् शब्दने गाजयेण्णिचि ' (श्लो.59) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010281",
            "baseindex": "01.0281",
            "dhatu": "गृज्",
            "aupadeshik": "गृजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "248",
            "sk": "248",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गर्जेत् गृञ्जेत् गजेत् गञ्जेत् शब्दने गाजयेण्णिचि ' (श्लो.59) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010282",
            "baseindex": "01.0282",
            "dhatu": "गृञ्ज्",
            "aupadeshik": "गृजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गर्जने",
            "artha_english": "to sound,to roar,to grumble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "249",
            "sk": "249",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "शब्द करना, गर्जना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गर्जेत् गृञ्जेत् गजेत् गञ्जेत् शब्दने गाजयेण्णिचि ' (श्लो.59) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010283",
            "baseindex": "01.0283",
            "dhatu": "मुज्",
            "aupadeshik": "मुजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "250",
            "sk": "250",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मृज ' इति स्वामिचन्द्रौ ।"
        },
        {
            "i": "1010284",
            "baseindex": "01.0284",
            "dhatu": "मुञ्ज्",
            "aupadeshik": "मुजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound, to hum, to buzz",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "251",
            "sk": "251",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "शब्द करना,गूंजना, भवरे के समान गूंजना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मृजीति स्वामिचन्द्रौ ।"
        },
        {
            "i": "1010285",
            "baseindex": "01.0285",
            "dhatu": "वज्",
            "aupadeshik": "वजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "252",
            "sk": "252",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गतौ वजति वाजयेत् ' (श्लो.58) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010286",
            "baseindex": "01.0286",
            "dhatu": "व्रज्",
            "aupadeshik": "व्रजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "253",
            "sk": "253",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010287",
            "baseindex": "01.0287",
            "dhatu": "अट्ट्",
            "aupadeshik": "अट्टँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अतिक्रमहिंसयोः",
            "artha_english": "to transgress,to kill, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "254",
            "sk": "254",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "अधिक होना, मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दोपधोयम् । तोपध इत्येके । '  हिंसातिक्रमयोरट्टेरट्टतेनादरेट्टयेत् ' (श्लो.72) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010288",
            "baseindex": "01.0288",
            "dhatu": "वेष्ट्",
            "aupadeshik": "वेष्टँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वेष्टने",
            "artha_english": "to surround, to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "255",
            "sk": "255",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "लपेटना, घेरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वेष्ट विलुण्ठने ' इति धातुकाव्यव्याख्या ' (1.34) अकर्मकः इति च । वेष्टनम् - ग्रन्थनम्, लोटनम् - परिहाणिश्च ( परिणाहश्च ( हाणम् ))' इति क्षीरस्वामी । काशकृत्स्नः धातुममुं न पपाठ ।"
        },
        {
            "i": "1010289",
            "baseindex": "01.0289",
            "dhatu": "चेष्ट्",
            "aupadeshik": "चेष्टँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चेष्टायाम्",
            "artha_english": "to act, to try, to put effort",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "256",
            "sk": "256",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "चेष्टा करना, कोशिश करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चेष्टा - ईहा ।"
        },
        {
            "i": "1010290",
            "baseindex": "01.0290",
            "dhatu": "गोष्ट्",
            "aupadeshik": "गोष्टँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to assemble,to collect,to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "257",
            "sk": "257",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "बटोरना, एकत्र करना, ढेर लगाना, ढेर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010291",
            "baseindex": "01.0291",
            "dhatu": "लोष्ट्",
            "aupadeshik": "लोष्टँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to assemble,to collect,to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "258",
            "sk": "258",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "बटोरना, एकत्र करना, ढेर लगाना, ढेर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010292",
            "baseindex": "01.0292",
            "dhatu": "घट्ट्",
            "aupadeshik": "घट्टँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "259",
            "sk": "259",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' घट्टयेद्घट्टते द्वे स्तां चलने णौ शपि च क्रमात् ' (श्लो.73) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010293",
            "baseindex": "01.0293",
            "dhatu": "स्फुट्",
            "aupadeshik": "स्फुटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विकसने",
            "artha_english": "to blow,to blossom,to burst,to break open,to split open",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "260",
            "sk": "260",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "खिलना, विकसित होना, प्रफुल्लित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विशरणे ' इति वोपदेवः । ' क्रमाद् विकासे शशपो:, स्फुटति स्फोटते पदे ' (श्लो.70) इति देवः । क्षीरतरङ्गिण्यां धातुरयं न दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010294",
            "baseindex": "01.0294",
            "dhatu": "अण्ठ्",
            "aupadeshik": "अठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "261",
            "sk": "261",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010295",
            "baseindex": "01.0295",
            "dhatu": "वण्ठ्",
            "aupadeshik": "वठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "एकचर्यायाम्",
            "artha_english": "to go alone",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "262",
            "sk": "262",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "अकेला जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वण्ठते त्वेकचर्यायां स्थौल्ये शपि वठेदिति ' (श्लो.83) देवः । ' एकस्य चर्या = एकचर्या = सहायत्वेन आगमनम् ' इति क्षीरस्वामी । ' असहायगमनम् ' इति धातुकाव्यव्याख्यायाम् (1.35) । बालमनोरमायाम् अपि एवमेव ।"
        },
        {
            "i": "1010296",
            "baseindex": "01.0296",
            "dhatu": "मण्ठ्",
            "aupadeshik": "मठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शोके",
            "artha_english": "to sorrow, to grieve, to be anxious",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "263",
            "sk": "263",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "दुःख करना, चिन्ता करना, रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मण्ठते शपि शोकार्थे मठेन्मदनिवासयोः ' (श्लो.82) इति देवः । शोकः = आध्यायनम् उत्कण्ठापूर्वकस्मरणम् । उत्कण्ठामात्रे तु अकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1010297",
            "baseindex": "01.0297",
            "dhatu": "कण्ठ्",
            "aupadeshik": "कठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शोके",
            "artha_english": "to sorrow, to grieve, to be anxious",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "264",
            "sk": "264",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "दुःख करना, चिन्ता करना, रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अथ कण्ठते । शोके यो कण्ठयेत् कण्ठेत्, कठेत् स्यात् कृच्छजीवने ' (श्लो.79) इति देवः । प्रायेण अयम् उत्पूर्वकः एव प्रयुज्यते । शोकः = सोत्कण्ठस्मरणम् । उत्कण्ठामात्रे तु अकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1010298",
            "baseindex": "01.0298",
            "dhatu": "मुण्ठ्",
            "aupadeshik": "मुठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पालने",
            "artha_english": "to protect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "265",
            "sk": "265",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' पलायने ' इति क्षीरस्वामी । ' काशकृत्स्नचन्द्रौ च ' इति क्षी. टीका ।"
        },
        {
            "i": "1010299",
            "baseindex": "01.0299",
            "dhatu": "हेठ्",
            "aupadeshik": "हेठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विबाधायाम्",
            "artha_english": "to hinder, to be wicked, to be cruel",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "266",
            "sk": "266",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "रोकना, निष्ठुर होना, क्रूर होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "विबाधनम् = शाठ्यम् । ' अमुं परस्मैपदिष्वपि केचित् पठन्ति ' इति माधवः ।"
        },
        {
            "i": "1010300",
            "baseindex": "01.0300",
            "dhatu": "एठ्",
            "aupadeshik": "एठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विबाधायाम्",
            "artha_english": "to hinder, to be wicked, to be cruel",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "267",
            "sk": "267",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "रोकना, निष्ठुर होना, क्रूर होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विपूर्वोयमिति स्वामिकाश्यपौ । मैत्रेयादयस्तु केवलमेव उदाजाह्नुः ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' अत्र स्वामिपदेन क्षीरस्वामी न ग्राह्यः, अपि तु अन्यः केशवस्वामी शिवस्वामी वा इति प्रतिभाति ' इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1010301",
            "baseindex": "01.0301",
            "dhatu": "हिण्ड्",
            "aupadeshik": "हिडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गत्यनादरयोः",
            "artha_english": "to roam, to disrespect, to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "268",
            "sk": "268",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "घूमना, अनादर होना, अनादर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010302",
            "baseindex": "01.0302",
            "dhatu": "हुण्ड्",
            "aupadeshik": "हुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to accept, to agree, to take away",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "269",
            "sk": "269",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "बटोरना, एकत्र करना, मान्य करना, वरण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भ्वादावेव द्रमिडाः ' हुडि सङ्घाते ' इति पठन्ति, आर्यास्तु न पठन्ति' इति काश्यपमतप्रदर्शनपूर्वकं माधवीये प्रतिपादितम् ।"
        },
        {
            "i": "1010303",
            "baseindex": "01.0303",
            "dhatu": "कुण्ड्",
            "aupadeshik": "कुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to burn, to maim, to mutilate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "270",
            "sk": "270",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "जलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वैकल्यदाहरक्षासु कुण्डेत् कुण्डेत कुण्डयेत् ' (श्लो.88) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010304",
            "baseindex": "01.0304",
            "dhatu": "वण्ड्",
            "aupadeshik": "वडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभाजने",
            "artha_english": "to separate, to divide",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "271",
            "sk": "271",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "अलग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विभाजनम्=भागीकरणम्, चर्माभावश्च । ' चुरादौ वण्डयति ' इति क्षीरस्वामी । चर्माभावो नाम शिपिविष्टता (द्विनग्नता) इति वागीशः । ' वेष्टने ' इति मैत्रेयः । ' नन्दी तु ' वटि विभाजने, वडि वेष्टने इति भङ्ग्या पठति ' इति क्षीरस्वामिवचनम् इह अनुसन्धयम् । ' काशकृत्स्न- धातुपाठकन्नडतीकायां ' वडि वेष्टने ' इति पाठः । वाहीक (पञ्जाब्)- देशीयभाषायां विभाजनार्थिका ' वण्डना ' - क्रिया प्रयुज्यते । तेन ' विभाजने ' इत्यपि अर्थः प्रामाणिकः एव ' इति तत्र टिप्पण्याम् उक्तं युधिष्ठिरमीमांसकेन ।"
        },
        {
            "i": "1010305",
            "baseindex": "01.0305",
            "dhatu": "मण्ड्",
            "aupadeshik": "मडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभाजने",
            "artha_english": "to separate, to divide",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "272",
            "sk": "272",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "अलग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भूषार्थे मण्डतीति स्यात् तत्र मण्डयतीति णौ । मण्डते वेष्टने.... ' (श्लो.84) इति देवः । ' वटि विभाजने । मडि च । चकारात् विभाजने । पृथक्सूत्रादर्थान्तरेपि । मण्डते । मण्डो रसाग्रम् ' इति क्षीरस्वामी । विषयेस्मिन् विविधानि मतानि उल्लिख्य कृदन्तरूपमाला वदति - ईदृशस्थले शुद्धपाठः कीदृशः इति ग्रन्थैः निर्धारयितुं न शक्यते । सर्वथा मडिधातुरनेकार्थकः इति सारः \" इति ।"
        },
        {
            "i": "1010306",
            "baseindex": "01.0306",
            "dhatu": "भण्ड्",
            "aupadeshik": "भडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to speak, to tease, to mock",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "273",
            "sk": "273",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "उपहास करना, बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' परितो भाषणम् = परिभाषणम् ' इति स्वाम्यादयः । ' यः सनिन्दोपालम्भस्तत्र स्यात् परिभाषणम् ( अमर.) इति निघण्टुः ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' परिहासः सनिन्दोपालम्भनं च परिभाषणम् ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010307",
            "baseindex": "01.0307",
            "dhatu": "पिण्ड्",
            "aupadeshik": "पिडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to heap, to pile up, to gather",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "274",
            "sk": "274",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "ढेर करना, राशि करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सङ्घाते पिण्डयेत् पिण्डेत्तत्रैव शपि पिण्डते ' (श्लो.90) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010308",
            "baseindex": "01.0308",
            "dhatu": "मुण्ड्",
            "aupadeshik": "मुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मार्जने",
            "artha_english": "to cleanse, to purify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "275",
            "sk": "275",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "स्वछ करना, स्वछ होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मार्जनम् = शुद्धिर्न्यग्भावश्च ' इति कौमुदी । ' मज्जने ' इति क्षीरस्वामी । ' मज्जने ' इति काशकृत्स्नधातुपाठीयकन्नडटीकायाम्  ।मज्जनम् = स्नानम् इत्यपि तत्रैव ' इति क्षी.टीका । ' मुण्डते मार्जने खण्डे:, खण्डने शपि मुण्डति ' (श्लो.83) इति देवः । ( खण्डनार्थे 326 सङ्ख्याकः धातुः द्रष्टव्यः ।"
        },
        {
            "i": "1010309",
            "baseindex": "01.0309",
            "dhatu": "तुण्ड्",
            "aupadeshik": "तुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तोडने",
            "artha_english": "to disregard,to condemn, to kill, to injure, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "276",
            "sk": "276",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "तोडना, दुःख देना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' तोडनार्थे तुडेस्तुण्डेः तुडेत् तोडति तुण्डते ' (श्लो.88) इति देवः । ' तोडनं- दारणं हिंसनं च ' इति मा.धा.वृत्तौ ।"
        },
        {
            "i": "1010310",
            "baseindex": "01.0310",
            "dhatu": "हुण्ड्",
            "aupadeshik": "हुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे हरणे च",
            "artha_english": "to accept, to agree, to take away",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "277",
            "sk": "277",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "स्वीकार करना, मान्य करना, हरण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "वरणम् = स्वीकारः । ' हरणे ' इति मैत्रेयः । हुण्डी = धनप्रक्षेप-स्थानम् । हुण्डिका = मुद्रा । ' स्फुडि विकसने ' इत्येके पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010311",
            "baseindex": "01.0311",
            "dhatu": "स्फुण्ड्",
            "aupadeshik": "स्फुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विकसने",
            "artha_english": "to grow, to blossom",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते । धातुरूपनन्दिन्याम् <{1.310}> <<हुडिँ>> इत्यत्र 'स्फुडि विकसने इति केचित् पठन्ति' इति अस्य निर्देशः कृतः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010312",
            "baseindex": "01.0312",
            "dhatu": "चण्ड्",
            "aupadeshik": "चडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कोपे",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "278",
            "sk": "278",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "क्रोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010313",
            "baseindex": "01.0313",
            "dhatu": "शण्ड्",
            "aupadeshik": "शडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "रुजायां सङ्घाते च",
            "artha_english": "to have disease, to be ill, to heap, to pile up, to gather",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "279",
            "sk": "279",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "रोगी होना, बीमार होना, एकत्र करना, ढेर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिंसागत्योः ' इति काशकृत्स्न: । किञ्च भ्वादौ इत उत्तरत्र ' रुजायाम् ' इति पृथक् धातुत्वेन पठितः ।"
        },
        {
            "i": "1010314",
            "baseindex": "01.0314",
            "dhatu": "तण्ड्",
            "aupadeshik": "तडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ताडने",
            "artha_english": "to strike, to hit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "280",
            "sk": "280",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "मारना, ताडना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "ताडनम् = निरसनम् ।"
        },
        {
            "i": "1010315",
            "baseindex": "01.0315",
            "dhatu": "पण्ड्",
            "aupadeshik": "पडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "281",
            "sk": "281",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010316",
            "baseindex": "01.0316",
            "dhatu": "कण्ड्",
            "aupadeshik": "कडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मदे",
            "artha_english": "to be intoxicated,  to be drunk, to be confused",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "282",
            "sk": "282",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "दुःख या आनन्द में लीन होना, नशा में बेसुध होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कण्डयेदिति भेदे णौ मदे तु शपि कण्डते ' (श्लो.86) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010317",
            "baseindex": "01.0317",
            "dhatu": "खण्ड्",
            "aupadeshik": "खडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मन्थे",
            "artha_english": "to break, to fragment, to shatter, to cut, to tear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "283",
            "sk": "283",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "मथना, टुकड़ा टुकड़ा करना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भेदने इति पाठान्तरं, ' खुडि ' इत्येके । ' मन्थार्थे खण्डने खण्डेर्भेदार्थे खण्डयेण्णिचि ' (श्लो.85) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010318",
            "baseindex": "01.0318",
            "dhatu": "हेड्",
            "aupadeshik": "हेडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to disregard,to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "284",
            "sk": "284",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "अपमान करना, अनादर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हेडतेनादरे हेडेर्वेष्टने हिडयेन्मिथः ' (श्लो.85) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010319",
            "baseindex": "01.0319",
            "dhatu": "होड्",
            "aupadeshik": "होडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to disregard,to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "285",
            "sk": "285",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "अपमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' होडतीति गतौ होडेर्होडतेनादरे पुनः (श्लो.86) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010320",
            "baseindex": "01.0320",
            "dhatu": "बाड्",
            "aupadeshik": "बाडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आप्लाव्ये",
            "artha_english": "to bathe",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "286",
            "sk": "286",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "स्नान करना, नहाना, अंग धोना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' आप्लाव्यम् = आप्लवनम् । सिद्धान्तकौमुदीबालमनोरमादिषु ' बाडृ ' इत्येव पठ्यते, बशादिः इति च । धातुवृत्तितरङ्गिण्यादिषु  ' वडृ ' ' वाडृ ' इति दृश्यते । ' वलेरित्येके ' इत्यपि क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010321",
            "baseindex": "01.0321",
            "dhatu": "वाड्",
            "aupadeshik": "वाडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आप्लाव्ये",
            "pathabhed_note": "<{1.320}> <<बाडृ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "artha_english": "to bathe",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010322",
            "baseindex": "01.0322",
            "dhatu": "द्राड्",
            "aupadeshik": "द्राडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विशरणे",
            "artha_english": "to cut,to split, to fragment, to tear, to shatter",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "287",
            "sk": "287",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "चीरना, टुकड़े टुकड़े करना, फाड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विशरणम् अवयवविभागः ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010323",
            "baseindex": "01.0323",
            "dhatu": "ध्राड्",
            "aupadeshik": "ध्राडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विशरणे",
            "artha_english": "to cut,to split, to fragment, to tear, to shatter",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "288",
            "sk": "288",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "चीरना, टुकड़े टुकड़े करना, फाड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010324",
            "baseindex": "01.0324",
            "dhatu": "शाड्",
            "aupadeshik": "शाडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "श्लाघायाम्",
            "artha_english": "to praise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "289",
            "sk": "289",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, स्तुति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लडयोरभेदात् शालते इत्यपि ' इति काश्यपः ।"
        },
        {
            "i": "1010325",
            "baseindex": "01.0325",
            "dhatu": "शौट्",
            "aupadeshik": "शौटृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गर्वे",
            "artha_english": "to be proud",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "290",
            "sk": "290",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "गर्व करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "गर्वः = अभिमानः । काशकृत्स्नहेमचन्द्रादयः धातुममुं न पठन्ति । ' शौडृ ' इति काशकृत्स्नीये दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010326",
            "baseindex": "01.0326",
            "dhatu": "यौट्",
            "aupadeshik": "यौटृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धे",
            "artha_english": "to bind, to keep under control",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "291",
            "sk": "291",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "बांधना, वश में रखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सम्बन्धे । सम्बन्धः श्लेषः ' इति क्षीरस्वामिमैत्रेयादयः । ' यौटृ ' इति शाकटायनहेमचन्द्रप्रभृतयः पठन्ति । एतत्सर्वं ' पाणिनिधातुपाठसमीक्षा ' नामकग्रन्थदर्शनेन ज्ञेयम् ।"
        },
        {
            "i": "1010327",
            "baseindex": "01.0327",
            "dhatu": "मेड्",
            "aupadeshik": "मेडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्मादे",
            "artha_english": "to be mad, to be mentally ill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते । धातुरूपनन्दिन्याम् <{1.328}> <<म्रेडृ>> इत्यत्र 'मेडृ' इति काशकृत्स्नसम्मतपाठः - इति निर्देशः कृतः अस्ति अतः अयं धातुः अत्रापि स्वीक्रियते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010328",
            "baseindex": "01.0328",
            "dhatu": "म्रेड्",
            "aupadeshik": "म्रेडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्मादे",
            "artha_english": "to be mad, to be mentally ill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "293",
            "sk": "293",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "पागल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मेडृ ' इति काशकृत्स्नसम्मतः पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1010329",
            "baseindex": "01.0329",
            "dhatu": "म्लेट्",
            "aupadeshik": "म्लेटृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्मादे",
            "artha_english": "to be mad, to be mentally ill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "292",
            "sk": "292",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "पागल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' म्लेडृ ' इति कुत्रचिद् दृष्टः पाठः । धातुवृतौ ' म्रेटृ म्लेडृ म्लेटृ उन्मादे ' इति उपादाय, ' म्लेडति ' इति उदाहृतम् । धातुवृतौ एव प्राचीनमुद्रणे ' म्रेटृ ' इति न उपात्तम् ।"
        },
        {
            "i": "1010330",
            "baseindex": "01.0330",
            "dhatu": "चट्",
            "aupadeshik": "चटेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्षावरणयोः",
            "artha_english": "to rain, to approach, to cover, to surround",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति, परन्तु तत्र <{1.331}> <<कटेँ>> इत्यस्य व्याख्याने 'चटे इत्येके' इति निर्देशं कृत्वा ज्ञापितः दृश्यते । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "294P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' चटे ' इत्येके । चटति इत्यस्य लिटि चचाट, चेटतुः इत्यादीनि रूपाणि । ' वैरूप्यापादकादेशात् इत्वाभावात् एत्वाभ्यासलोपौ ' इति बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1010331",
            "baseindex": "01.0331",
            "dhatu": "कट्",
            "aupadeshik": "कटेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्षावरणयोः",
            "artha_english": "to rain, to approach, to cover, to surround",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "294",
            "sk": "294",
            "lsk_sutra": "463",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "बरसना, घेरना, समीप जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010332",
            "baseindex": "01.0332",
            "dhatu": "अट्",
            "aupadeshik": "अटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to wander",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "295",
            "sk": "295",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010333",
            "baseindex": "01.0333",
            "dhatu": "पट्",
            "aupadeshik": "पटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "296",
            "sk": "296",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भाषार्थे पाटयेद् ग्रन्थे पटयेद् गमने पटेत् ' (श्लो.76) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010334",
            "baseindex": "01.0334",
            "dhatu": "रट्",
            "aupadeshik": "रटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to memorize, to recall, to chat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "297",
            "sk": "297",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "रटना, याद करना, बोलना, सम्भाषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010335",
            "baseindex": "01.0335",
            "dhatu": "लट्",
            "aupadeshik": "लटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "बाल्ये",
            "artha_english": "to kid, to be childish, to speak less",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "298",
            "sk": "298",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "बालक के समान चेष्टा करना या बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "बाल्यम्= बाल्यक्रिया ।"
        },
        {
            "i": "1010336",
            "baseindex": "01.0336",
            "dhatu": "शट्",
            "aupadeshik": "शटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रुजाविशरणगत्यवसादनेषु",
            "artha_english": "to be sick,to divide,to pierce,to go,to be weary, to be tired, to be sad",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "299",
            "sk": "299",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "रोगी होना, बीमार होना, छेद करना, जाना, थकना,श्रान्त होना, उदास होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010337",
            "baseindex": "01.0337",
            "dhatu": "वट्",
            "aupadeshik": "वटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वेष्टने",
            "artha_english": "to cover,to surround,to string, to collect, to bring together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "300",
            "sk": "300",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "घेरना, गूंथना, एकत्र करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " \" णावदन्ताद्वटेर्ग्रन्थे वटयेत् वेष्टने वटेत् ' (श्लो.77) इति देवः । ' बटेत्यपि बहुषु कोशेषु दृश्यते ' इति पुरुषकारः ।"
        },
        {
            "i": "1010338",
            "baseindex": "01.0338",
            "dhatu": "किट्",
            "aupadeshik": "किटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "त्रासे",
            "artha_english": "to frighten,to irritate, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "301",
            "sk": "301",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "डरना, दुःख देना, सताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "त्रासः = भयोत्पादनम् ।"
        },
        {
            "i": "1010339",
            "baseindex": "01.0339",
            "dhatu": "खिट्",
            "aupadeshik": "खिटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "त्रासे",
            "artha_english": "to frighten,to irritate, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "302",
            "sk": "302",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "डरना, दुःख देना, सताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "त्रासः = भयोत्पादनम् ।"
        },
        {
            "i": "1010340",
            "baseindex": "01.0340",
            "dhatu": "शिट्",
            "aupadeshik": "शिटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to insult, to disregard",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "303",
            "sk": "303",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "अपमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010341",
            "baseindex": "01.0341",
            "dhatu": "सिट्",
            "aupadeshik": "षिटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to insult, to disregard",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "304",
            "sk": "304",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "अपमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010342",
            "baseindex": "01.0342",
            "dhatu": "जट्",
            "aupadeshik": "जटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_note": "सङ्घातः = संहननम्, मिश्रीकरणम्",
            "artha_english": "to become matted, to become entangled",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "305",
            "sk": "305",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जमा होना, एकत्र होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सङ्घातः = संहननं, मिश्रीकरणं च ।"
        },
        {
            "i": "1010343",
            "baseindex": "01.0343",
            "dhatu": "झट्",
            "aupadeshik": "झटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_note": "सङ्घातः = संहननम्, मिश्रीकरणम्",
            "artha_english": "to become matted, to become entangled",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "306",
            "sk": "306",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जमा होना, एकत्र होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सङ्घातः = संहननं, मिश्रीकरणं च ।"
        },
        {
            "i": "1010344",
            "baseindex": "01.0344",
            "dhatu": "भट्",
            "aupadeshik": "भटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भृतौ",
            "artha_english": "to rent, to hire, to employ",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "307",
            "sk": "307",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "धारण करना, पास रखना, भाड़े पर लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "भृतिः = वेतनम् । ' भृतिः = वेतनप्राप्तिः ' इति धा.का.व्या.(1.41)"
        },
        {
            "i": "1010345",
            "baseindex": "01.0345",
            "dhatu": "तट्",
            "aupadeshik": "तटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उच्छ्राये",
            "artha_english": "to go up, to go high, to raise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "308",
            "sk": "308",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "ऊँचा होना, वृद्धिगत होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' नागाद्यारोह उच्छ्रायः ' इत्यमरः ।"
        },
        {
            "i": "1010346",
            "baseindex": "01.0346",
            "dhatu": "खट्",
            "aupadeshik": "खटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "काङ्क्षायाम्",
            "artha_english": "to wish, to desire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "309",
            "sk": "309",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "इच्छा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "खटः = तृणविशेषः ।"
        },
        {
            "i": "1010347",
            "baseindex": "01.0347",
            "dhatu": "नट्",
            "aupadeshik": "णटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "नृत्तौ",
            "artha_english": "to dance, to act",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "310",
            "sk": "310",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "नृत्य करना, नाचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' नृत्तौ नटत्यवस्पन्दे चुरादेर्णिचि नाटयेत् ' (श्लो.76) इति देवः । अस्य णोपदेशविषये मा.धा.वृत्तौ विस्तरेण उक्तमस्ति । अयं धातुः घटादावपि (781) अस्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010348",
            "baseindex": "01.0348",
            "dhatu": "पिट्",
            "aupadeshik": "पिटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दसङ्घातयोः",
            "artha_english": "to sound, to heap, to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "311",
            "sk": "311",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "शब्द करना, ढेर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010349",
            "baseindex": "01.0349",
            "dhatu": "हट्",
            "aupadeshik": "हटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to glow, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "312",
            "sk": "312",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010350",
            "baseindex": "01.0350",
            "dhatu": "सट्",
            "aupadeshik": "षटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवयवे",
            "artha_english": "to be a part",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "313",
            "sk": "313",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "भाग होना, हिस्सा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तत्त्वबोधिनीयुक्तायां कौमुद्यां ' शट ' इति दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010351",
            "baseindex": "01.0351",
            "dhatu": "लुट्",
            "aupadeshik": "लुटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विलोडने",
            "artha_english": "to agitate, to churn, to stir, to roll",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "314",
            "sk": "314",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "विलोडना, कांपना, हिलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लुल इति लान्तोपि ' इति सुधाकरः । ' णौ लोटयति भाषार्थे लुट्येल्लोटति लोटने ' लोटते प्रतिघातेर्थे स्तेये लुण्टति लुण्टयेत् ' (श्लो.73- 74) इति देवः । \" एतादादयः पाठत्यन्ताः टवर्गतृतीयान्ताः इति कौशिककाश्यपनन्दिद्रमिडाः । ते चास्मादन्तरे पिटहटी च पेठुः \" इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010352",
            "baseindex": "01.0352",
            "dhatu": "लुड्",
            "aupadeshik": "लुडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विलोडने",
            "artha_english": "to agitate, to churn, to stir, to roll",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अयं धातुः पृथक् रूपेण पाठितः नास्ति । परन्तु <{1.351}> <<लुटँ>> इत्यत्र 'डान्तोऽयमित्येके' इत्यनेन अयं पाठभेदः निर्दिष्टः वर्तते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "314P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010353",
            "baseindex": "01.0353",
            "dhatu": "चिट्",
            "aupadeshik": "चिटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परप्रैष्ये",
            "artha_english": "to obey, to be slave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "315",
            "sk": "315",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "सेवक होना, सेवक के समान आज्ञा का पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "परप्रैष्यम् = दासभावः ।"
        },
        {
            "i": "1010354",
            "baseindex": "01.0354",
            "dhatu": "विट्",
            "aupadeshik": "विटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "316",
            "sk": "316",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आक्रोशे स्वप्ने ' इति वोपदेवः । अत्र ' पिट ' इति क्षीरस्वामी । ' अर्थभेधाद् द्विः पाठः ' इति चाह ।"
        },
        {
            "i": "1010355",
            "baseindex": "01.0355",
            "dhatu": "बिट्",
            "aupadeshik": "बिटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आक्रोशे",
            "artha_english": "to swear,to curse,to shout, to abuse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "317",
            "sk": "317",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "शाप देना, गाली देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिटेत्येके ' इति कौमुदी । क्षीरतरङ्गिण्याम्, ' विट ' इति पठित्वा ' डान्तोयमिति (विड) नन्दी ' इति दृश्यते । धातुवृत्तौ ' बिट - बशादिः ' इति पठितम् । तत्र टिप्पण्यां ' विट विड इति मैत्रेयः ' इति च दृश्यते । अमरे (विटः इत्यत्र) वकारादिः (दन्त्योष्ठादिः) एव पठ्यते । तत्त्वबोधिन्यामपि एवमेव दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010356",
            "baseindex": "01.0356",
            "dhatu": "हिट्",
            "aupadeshik": "हिटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आक्रोशे",
            "artha_english": "to swear,to curse,to shout, to abuse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथग् रूपेण स्थापितः नास्ति, परन्तु <{1.355}> <<बिट्>> इत्यत्र 'हिट इत्येके' इति पाठभेदरूपेण निर्दिष्टः वर्तते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "317P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010357",
            "baseindex": "01.0357",
            "dhatu": "इट्",
            "aupadeshik": "इटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "318",
            "sk": "318",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010358",
            "baseindex": "01.0358",
            "dhatu": "किट्",
            "aupadeshik": "किटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to frighten,to irritate, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "319",
            "sk": "319",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010359",
            "baseindex": "01.0359",
            "dhatu": "कट्",
            "aupadeshik": "कटीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "320",
            "sk": "320",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयम् इदित् । इकारप्रश्लेषात्मकम् इत्यादीनि विभिन्नानि मतानि मा.धा.वृत्तौ विस्तरेण दर्शितानि ।"
        },
        {
            "i": "1010360",
            "baseindex": "01.0360",
            "dhatu": "चुण्ट्",
            "aupadeshik": "चुटिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अल्पीभावे",
            "pathabhed_note": "<{1.368}> <<चुडिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "artha_english": "to reduce, to shrink, to contract",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "कम होना, चुटकी भर परिमाण",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010361",
            "baseindex": "01.0361",
            "dhatu": "मण्ड्",
            "aupadeshik": "मडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भूषायाम्",
            "artha_english": "to adorn, to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "321",
            "sk": "321",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "अलंकृत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भूषार्थे मण्डतीति स्यात्तत्र मण्डयतीति णौ ' (श्लो.84) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010362",
            "baseindex": "01.0362",
            "dhatu": "कुण्ड्",
            "aupadeshik": "कुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैकल्ये",
            "artha_english": "to be lame,to be dull",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "322",
            "sk": "322",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "कुण्ठित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "वैकल्यम् अविवेकः । ' वैकल्ये दाहरक्षासु कुण्डेत् कुण्डेत कुण्डयेत् ' (श्लो.88) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010363",
            "baseindex": "01.0363",
            "dhatu": "कुण्ठ्",
            "aupadeshik": "कुठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैकल्ये",
            "artha_english": "to be lame,to be dull",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.362}> <<कुडिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे निर्दिष्टः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010364",
            "baseindex": "01.0364",
            "dhatu": "मुड्",
            "aupadeshik": "मुडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मर्दने",
            "artha_english": "to press, to massage, to rub",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "323",
            "sk": "323",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "मर्दन करना, घिसना, दवाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मुट प्रमर्दने ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010365",
            "baseindex": "01.0365",
            "dhatu": "प्रुड्",
            "aupadeshik": "प्रुडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मर्दने विमर्दने",
            "artha_english": "to press, to massage, to rub",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "324",
            "sk": "324",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "मर्दन करना, घिसना, दवाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010366",
            "baseindex": "01.0366",
            "dhatu": "मुट्",
            "aupadeshik": "मुटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मर्दने",
            "pathabhed_note": "<{1.364}> <<मुडँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "artha_english": "to press, to massage, to rub",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010367",
            "baseindex": "01.0367",
            "dhatu": "पुड्",
            "aupadeshik": "पुडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मर्दने",
            "artha_english": "to press, to massage, to rub",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.364}> <<मुडँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः  सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति परन्तु शाकटायनधातुपाठे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010368",
            "baseindex": "01.0368",
            "dhatu": "चुण्ड्",
            "aupadeshik": "चुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अल्पीभावे",
            "artha_english": "to reduce, to shrink, to contract",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "325",
            "sk": "325",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "कम होना, चुटकी भर परिमाण",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010369",
            "baseindex": "01.0369",
            "dhatu": "मुण्ड्",
            "aupadeshik": "मुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "खण्डने",
            "artha_english": "to powder, to grind, to shave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "326",
            "sk": "326",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "चूर्ण करना, क्षौर करना, मुण्डन करना, हजामत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' पुडि ' चेत्येके इति कौमुदी । ' मुण्डते मार्जने मुण्डेः खण्डने शपि मुण्डति ' (श्लो.83) इति देवः । अर्थभेदात् पुनः पाठः । मार्जनार्थे 275 सङ्ख्याकः धातुः द्रष्टव्यः ।"
        },
        {
            "i": "1010370",
            "baseindex": "01.0370",
            "dhatu": "पुण्ड्",
            "aupadeshik": "पुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "खण्डने",
            "artha_english": "to powder, to grind, to shave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.369}> <<मुडिँ>> इत्यत्र 'पुडि चेत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "326P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010371",
            "baseindex": "01.0371",
            "dhatu": "रुण्ट्",
            "aupadeshik": "रुटिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal, to rob",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "327",
            "sk": "327",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "चोरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' रुठि ' इति ' रुडि ' इति च केचिदमुं पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010372",
            "baseindex": "01.0372",
            "dhatu": "लुण्ट्",
            "aupadeshik": "लुटिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal, to rob",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "328",
            "sk": "328",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "चोरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लोटते प्रतिघातेर्थे स्तेये लुण्टति लुण्टयेत् ' (श्लो.74) इति देवः । ' लुठि ' इत्येके इति तरङ्गिण्याम् । किन्तु पुरुषकारे, ' लुण्ठेति क्षीरस्वामी ' इति उद्धृतम् । ' शाकटयानस्तु तृतीयान्तं (लुडि) पपाठ ' इति मा.धा.वृत्तिः । धातुकाव्येपि (2.66) एवमेव ।"
        },
        {
            "i": "1010373",
            "baseindex": "01.0373",
            "dhatu": "रुण्ठ्",
            "aupadeshik": "रुठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal,to rob",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.372}> <<लुटिँ>> इत्यत्र 'रुठि लुठि इत्येके; रुडि लुडि इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "328P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010374",
            "baseindex": "01.0374",
            "dhatu": "लुण्ठ्",
            "aupadeshik": "लुठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal,to rob",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.372}> <<लुटिँ>> इत्यत्र 'रुठि लुठि इत्येके; रुडि लुडि इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "328P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010375",
            "baseindex": "01.0375",
            "dhatu": "रुण्ड्",
            "aupadeshik": "रुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal, to rob",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.372}> <<लुटिँ>> इत्यत्र 'रुठि लुठि इत्येके; रुडि लुडि इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "328P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010376",
            "baseindex": "01.0376",
            "dhatu": "लुण्ड्",
            "aupadeshik": "लुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal, to rob",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.372}> <<लुटिँ>> इत्यत्र 'रुठि लुठि इत्येके; रुडि लुडि इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "328P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010377",
            "baseindex": "01.0377",
            "dhatu": "वण्ट्",
            "aupadeshik": "वटिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभाजने",
            "artha_english": "to partition, to share to divide",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.304}> <<वडिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010378",
            "baseindex": "01.0378",
            "dhatu": "स्फण्ट्",
            "aupadeshik": "स्फटिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विशरणे",
            "artha_english": "to burst,to break open,to split open, to destroy, to shatter, explode",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.379}> <<स्फुटिँर्>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, नष्ट होना,विखेरना, विस्फोट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010379",
            "baseindex": "01.0379",
            "dhatu": "स्फुट्",
            "aupadeshik": "स्फुटिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विशरणे",
            "artha_english": "to burst,to break open,to split open, to destroy, to shatter, explode",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "329",
            "sk": "329",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, नष्ट होना,विखेरना, विस्फोट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्फोटयेत् स्फोटतीति द्वे भेदे विशरणे क्रमात् ' (श्लो.71) इति देवः । ' अयं पाठो मैत्रेयादीनाम् ' इति माधवः ।  ' स्फुट ' इति चन्द्रः । ' विशरणे विकास च ' इति काशकृत्स्नः । ' स्फुटि इत्यपि केचित् - स्फुण्टति ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010380",
            "baseindex": "01.0380",
            "dhatu": "स्फुण्ट्",
            "aupadeshik": "स्फुटिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विशरणे",
            "artha_english": "to burst,to break open,to split open, to destroy, to shatter, explode",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.379}> <<स्फुटिर्>> इत्यत्र 'स्फुटि इत्यपि केचित्' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "329P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010381",
            "baseindex": "01.0381",
            "dhatu": "पठ्",
            "aupadeshik": "पठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to learn, to read, to study, to recite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "330",
            "sk": "330",
            "lsk_sutra": "701",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "पढ़ना, सीखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010382",
            "baseindex": "01.0382",
            "dhatu": "वठ्",
            "aupadeshik": "वठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्थौल्ये",
            "artha_english": "to become fat, to gain weight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "331",
            "sk": "331",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "मोटा होना, शक्तिवान होना, स्थूल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वण्ठते त्वेकचर्यायां स्थौल्ये शपि वठेदिति ' (श्लो.83) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010383",
            "baseindex": "01.0383",
            "dhatu": "हौड्",
            "aupadeshik": "हौडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.410}> <<होडृ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010384",
            "baseindex": "01.0384",
            "dhatu": "मठ्",
            "aupadeshik": "मठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मदनिवासयोः",
            "artha_english": "to be egoistic, to stay",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "332",
            "sk": "332",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "गर्वीला होना, रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मठ निवासे ' इति काशकृत्स्नधातुपाठः इति क्षी. टीका । ' मण्ठते  शपि शोकार्थे मठेन्मदनिवासयोः ' (श्लो.82) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010385",
            "baseindex": "01.0385",
            "dhatu": "कठ्",
            "aupadeshik": "कठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कृच्छ्रजीवने",
            "artha_english": "to drag on the days of life, to live in distress",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "333",
            "sk": "333",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "कष्ट से जीवन बिताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अथ कण्ठते । शोके यो कण्ठयेत् कण्ठेत् कठेत् स्यात् कृच्छ्रजीवने ' (श्लो.79) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010386",
            "baseindex": "01.0386",
            "dhatu": "रठ्",
            "aupadeshik": "रठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to speak, to memorise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.387}> <<रटँ>> इत्यत्र 'रठेत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "334P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010387",
            "baseindex": "01.0387",
            "dhatu": "रट्",
            "aupadeshik": "रटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to memorize, to recall, to chat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "334",
            "sk": "334",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "बोलना, भाषण करना, रटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कौमुद्यां तु ' रठ इत्येके ' इति दृश्यते । ' रठ ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010388",
            "baseindex": "01.0388",
            "dhatu": "हठ्",
            "aupadeshik": "हठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्लुतिशठत्वयोः बलात्कारे च",
            "artha_english": "to leap,to jump, to be wicked,to treat with violence, to rape, to do crime",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "335",
            "sk": "335",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "फुदकना, दुष्ट होना, घातकी होना, बलात्कार करना, जुल्म करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' बलात्कारे इत्येके ' इति धातुकाव्यव्याख्या (1.44) ।"
        },
        {
            "i": "1010389",
            "baseindex": "01.0389",
            "dhatu": "रुठ्",
            "aupadeshik": "रुठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपघाते",
            "artha_english": "to hit, to push down, to throw down, to knock down",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "336",
            "sk": "336",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "मारना, नीचे गिराना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रुण्ठतीति गतौ , ' रोठेदुपघाते ' (श्लो. 79) इति देवः । ' अश्मा लुलुठिषते ' इति भाष्यं व्याचक्षाणः कैयटस्तु (3.1.7) ' रुठ लुठ प्रतिघाते ' इति पाठम् आदृतवान् ।"
        },
        {
            "i": "1010390",
            "baseindex": "01.0390",
            "dhatu": "लुठ्",
            "aupadeshik": "लुठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपघाते",
            "artha_english": "to hit, to push down, to throw down, to knock down",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "337",
            "sk": "337",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "मारना, नीचे गिराना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " श्लेषालस्योपघातेषु प्रतिघाते क्रमाल्लुठेत् । लुण्ठेत्, लोठति लोठेत किन्तु गत्यां च लुण्ठति ' (श्लो. 78)इति देवः । ' अत्र मैत्रेयः ' उठेत्यप्येके ' इति ( लुण्ड इत्येके इति च ) धनपालशाकटायनौ रुठ - लुठेत्येव पेठतुः । क्षीरस्वामी तु उठि पठित्वा ' रुठ लुठ इत्यपि दौर्गाः इत्याह ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010391",
            "baseindex": "01.0391",
            "dhatu": "ऊठ्",
            "aupadeshik": "ऊठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपघाते",
            "artha_english": "to hit, to push down, to throw down, to knock down",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.392}> <<उठँ>> इत्यत्र 'ऊठेत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "338P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010392",
            "baseindex": "01.0392",
            "dhatu": "उठ्",
            "aupadeshik": "उठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपघाते",
            "artha_english": "to hit, to push down, to throw down, to knock down",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "338",
            "sk": "338",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "मारना, ठोकना, नीचे गिराना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ऊठ इत्येके, ऊठति ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010393",
            "baseindex": "01.0393",
            "dhatu": "पिठ्",
            "aupadeshik": "पिठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसासङ्क्लेशनयोः",
            "artha_english": "to kill, to give pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "339",
            "sk": "339",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, दुःख पाना, कष्ट का अनुभव करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010394",
            "baseindex": "01.0394",
            "dhatu": "शठ्",
            "aupadeshik": "शठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कैतवे हिंसासङ्क्लेशनयोः द्यूते स्पर्धायां च",
            "artha_english": "to cheat,to defraud, to kill, to give pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "340",
            "sk": "340",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "ठगना, मार देना, कष्ट देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् ' हिंसासङ्क्लेशनयोः ' इत्युक्तावर्थौ गृह्येते । पुरुषकारे धातुवृत्तौ चापि एवमेव । क्षीरस्वामिशाकटायनादयः पुनश्चकारं नैव पठन्ति । काशकृत्स्नधातुपाठे तु ' कैतवे च द्यूते स्पर्धायां च ' इति दृश्यते । ' हिंसायां कैतवे च ' इति चन्द्रः । ' वधक्लेशकैतवे ' इति वोपदेवः । ' कैतवे शठतीति स्यात् श्लाघायां शाठयेत णौ ' (श्लो. 82 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010395",
            "baseindex": "01.0395",
            "dhatu": "शुठ्",
            "aupadeshik": "शुठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिघाते गतिप्रतिघाते च",
            "artha_english": "to stop, to hinder, to restrain, to oppose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "341",
            "sk": "341",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "रोकना, जाने में विघ्न होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गतिप्रतिहतौ शोठति, आलस्ये शोठयेदिति ' (श्लो. 80 ) इति देवः । ' प्रतिघाते ' इत्येव धनापालः । ' शूठ ' इति क्षीरस्वामी इति पुरुषकारे उक्तम् । क्षीरतरङ्गिण्याम् तु ' शुठि ' इत्येव दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010396",
            "baseindex": "01.0396",
            "dhatu": "शूठ्",
            "aupadeshik": "शूठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिप्रतिघाते",
            "artha_english": "to stop, to hinder, to restrain, to oppose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याः धातुपाठे न विद्यते । <{1.395}> <<शुठ्>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति अपितु श्रीकृष्णलीलाशुकमुनिविरचिते 'पुरुषकार' इत्याख्ये ग्रन्थे निर्दिष्टः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010397",
            "baseindex": "01.0397",
            "dhatu": "कुण्ठ्",
            "aupadeshik": "कुठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिघाते",
            "artha_english": "to stop, to hinder, to restrain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "342",
            "sk": "342",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "रोकना, रूकावट पैदा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010398",
            "baseindex": "01.0398",
            "dhatu": "लुण्ठ्",
            "aupadeshik": "लुठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आलस्ये प्रतिघाते च",
            "artha_english": "to be lazy, to combat, to resist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "343",
            "sk": "343",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "आलस्य करना, रूकावट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " श्लेषालस्योपघातेषु प्रतिघाते क्रमाल्लुठेत् । लुण्ठेत्, लोठति लोठेत किन्तु गत्यां च लुण्ठति ' (श्लो. 78)इति देवः । अत्र क्षीरतरङ्गिण्याम् तु ' रुठि आलस्ये गतिप्रतिघाते च ' इत्येव दृश्यते । अन्यत्र सर्वेषु कोशेषु ' लुठि ' इत्येव दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010399",
            "baseindex": "01.0399",
            "dhatu": "शुण्ठ्",
            "aupadeshik": "शुठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शोषणे",
            "artha_english": "to dry,to become dry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "344",
            "sk": "344",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "सूखना, सुखाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शुण्ठयेत् शुण्ठतीत्येवं शोषणे णौ शपि क्रमात् ' (श्लो. 80 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010400",
            "baseindex": "01.0400",
            "dhatu": "रुण्ठ्",
            "aupadeshik": "रुठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "345",
            "sk": "345",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रुण्ठतीति गतौ ,  रोठेदुपघाते ' (श्लो. 79) इति देवः । ' आलस्ये गतीप्रतिघाते च ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010401",
            "baseindex": "01.0401",
            "dhatu": "लुण्ठ्",
            "aupadeshik": "लुठिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "346",
            "sk": "346",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "...गत्याम् च लुण्ठति ' (श्लो. 78) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010402",
            "baseindex": "01.0402",
            "dhatu": "चुड्ड्",
            "aupadeshik": "चुड्डँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भावकरणे",
            "artha_english": "to indicate, to give opinion, to hint, to give clue",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "347",
            "sk": "347",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "अभिप्राय बताना, इशारा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दोपधोयं धातुः । भावकरणम् = अभिप्रायाविष्करणम् ।"
        },
        {
            "i": "1010403",
            "baseindex": "01.0403",
            "dhatu": "अड्ड्",
            "aupadeshik": "अड्डँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अभियोगे",
            "artha_english": "to join from all sides, to pray, to do a crime",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "348",
            "sk": "348",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "सब और से जोड़ना, अपराध लगाना, प्रार्थना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अभियोगः = समाधानम् । दोपधः अयं धातुः ।"
        },
        {
            "i": "1010404",
            "baseindex": "01.0404",
            "dhatu": "कड्ड्",
            "aupadeshik": "कड्डँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कार्कश्ये",
            "artha_english": "to be harsh, to be rough, to be ruthless",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "349",
            "sk": "349",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "निष्ठुर होना, कठोर होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " चुड्डादयस्त्रयः दोपधाः ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010405",
            "baseindex": "01.0405",
            "dhatu": "क्रीड्",
            "aupadeshik": "क्रीडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विहारे",
            "artha_english": "to amuse oneself, to enjoy, to play, to gamble, to make a noise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "350",
            "sk": "350",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "विहार करना, खेलना, मन बहलाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "मिलकर खेलना, एकसाथ खेलना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010406",
            "baseindex": "01.0406",
            "dhatu": "तुड्",
            "aupadeshik": "तुडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तोडने",
            "artha_english": "to split, to tear, to cut, to break, to hurt, to injure, to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "351",
            "sk": "351",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "तोडना, कतरना, हिंसा करना,दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तूडृ इत्येके ' इति कौमुदी । ' तूडृ ' इति स्वामिशाकटायनादयः । तोडनम् = दारणम् हिंसनं च । ' तोडनार्थे  तुडेस्तुण्डेः तुडेत् तोडति तुण्डते ' (श्लो. 88 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010407",
            "baseindex": "01.0407",
            "dhatu": "तूड्",
            "aupadeshik": "तूडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तोडने",
            "artha_english": "to split, to tear, to cut, to break, to hurt, to injure, to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.406}> <<तुडँ>> इत्यत्र 'तूड इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "351P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010408",
            "baseindex": "01.0408",
            "dhatu": "हुड्",
            "aupadeshik": "हुडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "352",
            "sk": "352",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' होडतीति गतौ होडेर्होडतेनादरे पुनः '(श्लो.86) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010409",
            "baseindex": "01.0409",
            "dhatu": "हूड्",
            "aupadeshik": "हूडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "353",
            "sk": "353",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010410",
            "baseindex": "01.0410",
            "dhatu": "होड्",
            "aupadeshik": "होडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "354",
            "sk": "354",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " होटृ ' इति क्षीरतरङ्गिणी ।"
        },
        {
            "i": "1010411",
            "baseindex": "01.0411",
            "dhatu": "रौड्",
            "aupadeshik": "रौडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to disrespect, to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "355",
            "sk": "355",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "अपमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रौटृ ' इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1010412",
            "baseindex": "01.0412",
            "dhatu": "रोड्",
            "aupadeshik": "रोडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्मादे",
            "artha_english": "to be mad, to lose mental stability",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "356",
            "sk": "356",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "उन्मत्त होना, पागल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "केचिदमुं धातुं न पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010413",
            "baseindex": "01.0413",
            "dhatu": "लोड्",
            "aupadeshik": "लोडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्मादे",
            "artha_english": "to be mad, to lose mental stability",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "357",
            "sk": "357",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "उन्मत्त होना, पागल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लौडृ ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010414",
            "baseindex": "01.0414",
            "dhatu": "अड्",
            "aupadeshik": "अडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उद्यमे",
            "artha_english": "to exert,to try, to put effort",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "358",
            "sk": "358",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "उद्यम करना, प्रयत्न करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010415",
            "baseindex": "01.0415",
            "dhatu": "लड्",
            "aupadeshik": "लडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विलासे",
            "artha_english": "to enjoy, to play",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "359",
            "sk": "359",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "क्रीडा करना, मौज करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " लाडयत्युपसेवायां विलासे तु लडेच्छपि ' (श्लो. 87) इति देवः । ' विकास इति मैत्रेयः ' इति मा.धा.वृत्तौ टिप्पण्याम् । ' लल ईप्सायाम् ' इति केचित् भ्वादावेव पठन्ति । तत्तु क्षीरस्वामिपुरुषकारादयः न अनुमन्यन्ते । ' डलयोर्लरयोश्च एकत्वस्मरणात् ललतीति स्वाम्यादयः ' इति सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010416",
            "baseindex": "01.0416",
            "dhatu": "लल्",
            "aupadeshik": "ललँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विलासे",
            "artha_english": "to enjoy, to play",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.415}> <<लडँ>> इत्यत्र 'लडयोर्लळयोश्चैकत्वस्मरणाल्ललतीति स्वाम्यादयः' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "359P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010417",
            "baseindex": "01.0417",
            "dhatu": "कड्",
            "aupadeshik": "कडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मदे",
            "artha_english": "to be drunk, to be intoxicated, to be confused",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "360",
            "sk": "360",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "दुःख या आनन्द में लीन होना, नशा में लीन होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कडि मदे ' इति पाठान्तरम् ।"
        },
        {
            "i": "1010418",
            "baseindex": "01.0418",
            "dhatu": "कण्ड्",
            "aupadeshik": "कडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मदे",
            "artha_english": "to be drunk, to be intoxicated, to be confused",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.417}> <<कडँ>> इत्यत्र 'कडि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "360P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2298",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010419",
            "baseindex": "01.0419",
            "dhatu": "गण्ड्",
            "aupadeshik": "गडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वदनैकदेशे",
            "artha_english": "to have cheek disease",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "361",
            "sk": "361",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "गालोंमें रोग होना, गण्डमाला होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "वदनैकदेशे = वदनैकदेशक्रियायाम् इत्यर्थः ।"
        },
        {
            "i": "1010420",
            "baseindex": "01.0420",
            "dhatu": "तिप्",
            "aupadeshik": "तिपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "क्षरणे",
            "artha_english": "to drop, to ooze, to sprinkle",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "362",
            "sk": "362",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "सींचना, प्रोक्षण करना, झरना, चूना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " क्षीरस्वामी तु अयं (धातुः) सेट् इति बभ्राम ' इति  सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010421",
            "baseindex": "01.0421",
            "dhatu": "तेप्",
            "aupadeshik": "तेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्षरणे कम्पने च",
            "artha_english": "to drop, to ooze, to sprinkle, to shiver, to shake,  to tremble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "363",
            "sk": "363",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "सींचना, प्रोक्षण करना, झरना, चूना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कम्पने च ' इति क्षीरस्वाम्यादयः ।"
        },
        {
            "i": "1010422",
            "baseindex": "01.0422",
            "dhatu": "स्तिप्",
            "aupadeshik": "ष्टिपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्षरणे",
            "artha_english": "to drop, to ooze, to sprinkle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "364",
            "sk": "364",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "सींचना, प्रोक्षण करना, झरना, चूना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ष्टिप ' इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1010423",
            "baseindex": "01.0423",
            "dhatu": "स्तेप्",
            "aupadeshik": "ष्टेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्षरणे",
            "artha_english": "to drop, to ooze, to sprinkle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "365",
            "sk": "365",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2299",
            "artha_hindi": "सींचना, प्रोक्षण करना, झरना, चूना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010424",
            "baseindex": "01.0424",
            "dhatu": "ग्लेप्",
            "aupadeshik": "ग्लेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दैन्ये",
            "artha_english": "to be poor, to be miserable",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "366",
            "sk": "366",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2300",
            "artha_hindi": "पराधीन होना, दरिद्र होना, कांपना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010425",
            "baseindex": "01.0425",
            "dhatu": "वेप्",
            "aupadeshik": "टुवेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कम्पने",
            "artha_english": "to tremble,to shake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "367",
            "sk": "367",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2300",
            "artha_hindi": "कांपना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " चलने ' इति जैन - कातन्त्र - शाकटायन - हेमादयः ।"
        },
        {
            "i": "1010426",
            "baseindex": "01.0426",
            "dhatu": "केप्",
            "aupadeshik": "केपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कम्पने गतौ च",
            "artha_english": "to tremble,to shake, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "368",
            "sk": "368",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2300",
            "artha_hindi": "कांपना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "\" चकारात् कम्मने गतौ च सूत्रविभागात् इति स्वामी । मैत्रेयस्तु चकारमन्तरेण पठित्वा कम्पने इत्यपेक्ष्यते इत्याह \" - सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010427",
            "baseindex": "01.0427",
            "dhatu": "गेप्",
            "aupadeshik": "गेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कम्पने गतौ च",
            "artha_english": "to tremble,to shake, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "369",
            "sk": "369",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2300",
            "artha_hindi": "कांपना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010428",
            "baseindex": "01.0428",
            "dhatu": "ग्लेप्",
            "aupadeshik": "ग्लेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कम्पने गतौ च",
            "artha_english": "to shiver, to tremble, to shake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "370",
            "sk": "370",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2300",
            "artha_hindi": "कांपना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ग्लेपरर्थभेदात् पुनः पाठः ' इति सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010429",
            "baseindex": "01.0429",
            "dhatu": "मेप्",
            "aupadeshik": "मेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "371",
            "sk": "371",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2300",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010430",
            "baseindex": "01.0430",
            "dhatu": "रेप्",
            "aupadeshik": "रेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "372",
            "sk": "372",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2300",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शब्दे च ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010431",
            "baseindex": "01.0431",
            "dhatu": "लेप्",
            "aupadeshik": "लेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "373",
            "sk": "373",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2300",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010432",
            "baseindex": "01.0432",
            "dhatu": "हेप्",
            "aupadeshik": "हेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति । धातुरूपनन्दिन्याम् <{1.431}> <<लेपृ>> इत्यत्र 'क्वचित् पठ्येते हेपृ धेपृ च' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010433",
            "baseindex": "01.0433",
            "dhatu": "धेप्",
            "aupadeshik": "धेपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति । धातुरूपनन्दिन्याम् <{1.431}> <<लेपृ>> इत्यत्र 'क्वचित् पठ्येते हेपृ धेपृ च' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010434",
            "baseindex": "01.0434",
            "dhatu": "त्रप्",
            "aupadeshik": "त्रपूँष्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "V",
            "karma": "A",
            "artha": "लज्जायाम्",
            "artha_english": "to be ashamed, to be abashed,to be embarrassed, to shy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "dhaturoopnandini": "374",
            "sk": "374",
            "lsk_sutra": "539",
            "sk_sutra": "2300",
            "artha_hindi": "लज्जा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.944}> <<दलिवलिस्खलिरणिध्वनित्रपिक्षपयश्चेति भोजः>> इति गणसूत्रेण भोजमतेन मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010435",
            "baseindex": "01.0435",
            "dhatu": "कम्प्",
            "aupadeshik": "कपिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to shake, to tremble, to quake, to shiver",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "375",
            "sk": "375",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "चलना, कांपना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "घबराना, हिचकिचाना, जोर से कांपना, थरथरना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010436",
            "baseindex": "01.0436",
            "dhatu": "रम्ब्",
            "aupadeshik": "रबिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound, to make noise, to shout",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "376",
            "sk": "376",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "शब्द करना, शोर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010437",
            "baseindex": "01.0437",
            "dhatu": "लम्ब्",
            "aupadeshik": "लबिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound, to make noise, to shout",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "377",
            "sk": "377",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "शब्द करना, शोर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010438",
            "baseindex": "01.0438",
            "dhatu": "अम्ब्",
            "aupadeshik": "अबिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "378",
            "sk": "378",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010439",
            "baseindex": "01.0439",
            "dhatu": "लम्ब्",
            "aupadeshik": "लबिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवस्रंसने शब्दे च",
            "artha_english": "to hang down",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "379",
            "sk": "379",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "शब्द करना, लटकना, आधा नीचे गिरना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आधार देना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "किसी पर निर्भर रहना, सहारा लेना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010440",
            "baseindex": "01.0440",
            "dhatu": "कब्",
            "aupadeshik": "कबृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वर्णे",
            "artha_english": "to praise, to color, to paint",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "380",
            "sk": "380",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, स्तुति करना, रंग देना, रंगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वर्णनं वर्णः शुक्लादिः ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010441",
            "baseindex": "01.0441",
            "dhatu": "क्लीब्",
            "aupadeshik": "क्लीबृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अधार्ष्ट्ये",
            "artha_english": "to behave like a eunuch,to be timorous, to be modest, to be unassuming, to be nervous, to be shy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "381",
            "sk": "381",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "दुर्बल होना, वीर्य रहित होना, लज्जालु होना, डरपोक होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010442",
            "baseindex": "01.0442",
            "dhatu": "क्षीब्",
            "aupadeshik": "क्षीबृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मदे",
            "artha_english": "to be drunk, to be intoxicated, to be confused",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "382",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010443",
            "baseindex": "01.0443",
            "dhatu": "क्षीव्",
            "aupadeshik": "क्षीवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मदे",
            "artha_english": "to be drunk, to be intoxicated, to be confused",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.442}> <<क्षीबृँ>> इत्यस्य स्थाने धातुरूपनन्दिन्यां अयं धातुः पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "382",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "मदोन्मत्त होना, मस्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010444",
            "baseindex": "01.0444",
            "dhatu": "शीभ्",
            "aupadeshik": "शीभृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कत्थने",
            "artha_english": "to boast, to praise oneself",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "383",
            "sk": "383",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, शेखी मरना, आत्मस्तुति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010445",
            "baseindex": "01.0445",
            "dhatu": "लौड्",
            "aupadeshik": "लौडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्मादे",
            "artha_english": "to be mad, to lose mental stability",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.413}> <<लोडृ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिणाम् दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "उन्मत्त होना, पागल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010446",
            "baseindex": "01.0446",
            "dhatu": "चीभ्",
            "aupadeshik": "चीभृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कत्थने",
            "artha_english": "to boast, to praise oneself",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "384",
            "sk": "384",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, शेखी मरना, आत्मस्तुति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010447",
            "baseindex": "01.0447",
            "dhatu": "रेभ्",
            "aupadeshik": "रेभृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "385",
            "sk": "385",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अभीरथी क्वचित् पठ्येते । अम्भते, रम्भते ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010448",
            "baseindex": "01.0448",
            "dhatu": "अम्भ्",
            "aupadeshik": "अभिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.447}> <<रेभृ>> इत्यत्र 'अभिरभी क्वचित्पठ्यते' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "385P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010449",
            "baseindex": "01.0449",
            "dhatu": "रम्भ्",
            "aupadeshik": "रभिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.447}> <<रेभृ>> इत्यत्र 'अभिरभी क्वचित्पठ्यते' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "385P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010450",
            "baseindex": "01.0450",
            "dhatu": "सिध्",
            "aupadeshik": "षिधुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गत्याम्",
            "artha_english": "to regulate, to punish, to hinder, to instruct, to scare away, to drive off, to restrain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.49}> <<षिधँ>> इत्यस्य अयम् पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिणाम् पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010451",
            "baseindex": "01.0451",
            "dhatu": "स्तम्भ्",
            "aupadeshik": "ष्टभिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिबन्धे",
            "artha_english": "to stop,to hinder,to become stiff,  to paralyze,to fix firmly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "386",
            "sk": "386",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "रूकावट डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " '... स्थास्तम्भ्वोः.. ' (8.4.61) इति निर्देशात् पवर्गोपधपाठः इति ज्ञायते । ' स्तम्भे: ' (8.3.67) इति तवर्गोपधपाठः चेति माधवः । \" केचिदस्य टकारः औपदेशिकः इत्याह । तन्मते विष्टम्भते, ष्टम्भते । टष्टम्भे \" इति सिद्धान्तकौमुदी । ' स्तम्भते प्रतिबन्धार्थे स्तम्भेर्थे स्तोभते शपि' (श्लो. 142) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010452",
            "baseindex": "01.0452",
            "dhatu": "स्कम्भ्",
            "aupadeshik": "स्कभिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिबन्धे",
            "artha_english": "to stop,to hinder,to become stiff,  to paralyze,to fix firmly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "387",
            "sk": "387",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "रूकावट डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010453",
            "baseindex": "01.0453",
            "dhatu": "जभ्",
            "searchterms": "जम्भ्",
            "aupadeshik": "जभीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गात्रविनामे",
            "artha_english": "to yawn,to gape",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयम् धातुः इदित् नास्ति । तथापि, अजादिप्रत्यये परे <<रधिजभोरचि>> [[7.1.61]] इत्यनेन अङ्गस्य नुमागमं कृत्वा ततः परसवर्णं कृत्वा 'जम्भ्' इति (इदित्-धातुसदृशमेव) रूपं विधीयते । यत्र प्रत्ययः अजादिः नास्ति (यथा, कर्मणिप्रयोगेषु) तत्र तु नुमागमः न विधीयते ।",
            "dhaturoopnandini": "388",
            "sk": "388",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "जम्हाई लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " जृम्भणे जम्भते यामे जम्भेन्नाशे तु जम्भयेत् (श्लो. 145) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010454",
            "baseindex": "01.0454",
            "dhatu": "जृम्भ्",
            "aupadeshik": "जृभिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गात्रविनामे",
            "artha_english": "to yawn,to gape",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "389",
            "sk": "389",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2301",
            "artha_hindi": "जम्हाई लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तत्त्वबोधिनीयुक्तायां कौमुद्याम् तु ' जभि जृभी ' इति पाठः दृश्यते । सः अयुक्तः स्यात् । यतः ' जभि ' इति पाठे इदित्वात् एव नुमि सिद्धे, पुनः नुमः विधानं व्यर्थं स्यात् । तथैव ' जृभी ' इति पाठे नुमः प्राप्तिः न स्यात् ।"
        },
        {
            "i": "1010455",
            "baseindex": "01.0455",
            "dhatu": "शल्भ्",
            "aupadeshik": "शल्भँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कत्थने",
            "artha_english": "to boast, to praise oneself",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "390",
            "sk": "390",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2302",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, शेखी मरना, आत्मस्तुति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010456",
            "baseindex": "01.0456",
            "dhatu": "वल्भ्",
            "aupadeshik": "वल्भँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भोजने",
            "artha_english": "to eat,to devour",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "391",
            "sk": "391",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2302",
            "artha_hindi": "भोजन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010457",
            "baseindex": "01.0457",
            "dhatu": "गल्भ्",
            "aupadeshik": "गल्भँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "धार्ष्ट्ये",
            "artha_english": "to be bold, to be confident, to show courage",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "392",
            "sk": "392",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2302",
            "artha_hindi": "धैर्य रखना, साहस करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010458",
            "baseindex": "01.0458",
            "dhatu": "श्रम्भ्",
            "aupadeshik": "श्रन्भुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रमादे",
            "artha_english": "to err, to make mistake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "393",
            "sk": "393",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2302",
            "artha_hindi": "चूकना, गलती करना,",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "विश्वास करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' तालव्यादिर्दन्त्यादिश्च ' इति सिद्धान्तकौमुदी । \" धातुरयं तालव्योष्मादिः इति काश्यपादयः । दन्त्यादिरिति चन्द्रादयः । काशिकादिषु प्रकृतधातूपादानप्रकरणेषु शोधकानाम् इच्छानुसारेण यथेष्टं मुद्रितम्, अतो भाष्यादिषु ' स्रम्भु ' इति, ' श्रम्भु ' इति वा अभिष्टमीति नेदानीं निश्चेतुं सामग्री लभ्यते । व्याख्यातरस्तु निर्विचारं परस्परदूषकाः \" इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1010459",
            "baseindex": "01.0459",
            "dhatu": "स्रम्भ्",
            "aupadeshik": "स्रन्भुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रमादे",
            "artha_english": "to err, to make mistake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.458}> <<श्रम्भुँ>> इत्यत्र 'तालव्यादिर्दन्त्यादिश्च' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "393P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2302",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010460",
            "baseindex": "01.0460",
            "dhatu": "स्तुभ्",
            "aupadeshik": "ष्टुभुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्तम्भे",
            "artha_english": "to stop,to hinder,to become stiff,  to paralyze,to fix firmly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "394",
            "sk": "394",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2302",
            "artha_hindi": "अवरोध करना, मुर्ख होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्तुप ' इति दुर्गः । ' ष्टूप ' इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1010461",
            "baseindex": "01.0461",
            "dhatu": "गुप्",
            "aupadeshik": "गुपूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे",
            "artha_english": "to protect, to hide, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhatu_note": "<<गुपूधूपविच्छिपणिपनिभ्य आयः>> [[3.1.28]] इत्यनेन अस्मात् धातोः स्वार्थे 'आय' इति प्रत्ययः विधीयते  । अयम् प्रत्ययः <<आयादय आर्धद्धातुके वा>> [[3.1.31]] इत्यनेन आर्धधातुकविवक्षायाम् विकल्प्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "395",
            "sk": "395",
            "lsk_sutra": "464",
            "sk_sutra": "2302",
            "artha_hindi": "रक्षा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " णौ गोपयति भाषार्थे निन्दायां से जुगुप्सते । गोपायेद् रक्षणे त्वाये, व्याकुलत्वे तु गुप्यति ' (श्लो. 129) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010462",
            "baseindex": "01.0462",
            "dhatu": "धूप्",
            "aupadeshik": "धूपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्तापे",
            "dhatu_note": "<<गुपूधूपविच्छिपणिपनिभ्य आयः>> [[3.1.28]] इत्यनेन अस्मात् धातोः स्वार्थे 'आय' इति प्रत्ययः विधीयते  । अयम् प्रत्ययः <<आयादय आर्धद्धातुके वा>> [[3.1.31]] इत्यनेन आर्धधातुकविवक्षायाम् विकल्प्यते ।",
            "artha_english": "to heat, to fumigate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "396",
            "sk": "396",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "गरम होना, तपाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' धूपायतीति सन्तापे भाषार्थे धूपयेदिति ' (श्लो. 130) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010463",
            "baseindex": "01.0463",
            "dhatu": "जप्",
            "aupadeshik": "जपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि मानसे च",
            "artha_english": "to speak, to meditate, to mutter, to speak nonsense",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "397",
            "sk": "397",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "बोलना, बकना, जप करना, मन में बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " जप मानसे च ' । मनोनिर्वर्त्ये वचने इत्यर्थः ।"
        },
        {
            "i": "1010464",
            "baseindex": "01.0464",
            "dhatu": "जल्प्",
            "aupadeshik": "जल्पँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to speak, to meditate, to mutter, to speak nonsense",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "398",
            "sk": "398",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "बोलना, बकना, जप करना, मन में बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010465",
            "baseindex": "01.0465",
            "dhatu": "चप्",
            "aupadeshik": "चपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सान्त्वने",
            "artha_english": "to console,to sooth,to pacify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "399",
            "sk": "399",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "शान्त करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010466",
            "baseindex": "01.0466",
            "dhatu": "सप्",
            "aupadeshik": "षपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "समवाये",
            "artha_english": "to connect, to join, to understand completely",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "400",
            "sk": "400",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "पूर्ण ज्ञान होना, संलग्न होना, मिलाप होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "समवायः सम्बन्धः, सम्यगवबोधो वा ।"
        },
        {
            "i": "1010467",
            "baseindex": "01.0467",
            "dhatu": "रप्",
            "aupadeshik": "रपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to talk,to speak, to articulate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "401",
            "sk": "401",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010468",
            "baseindex": "01.0468",
            "dhatu": "लप्",
            "aupadeshik": "लपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to talk,to speak, to articulate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "402",
            "sk": "402",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "स्वीकार करना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "दूसरे के सामने बोलना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आलाप करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "रोना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010469",
            "baseindex": "01.0469",
            "dhatu": "चुप्",
            "aupadeshik": "चुपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मन्दायां गतौ",
            "artha_english": "to move slowly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "403",
            "sk": "403",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "धीरे धीरे चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्पर्शे चुपति मन्दायां गतौ तु शपि चोपति ' (श्लो. 138) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010470",
            "baseindex": "01.0470",
            "dhatu": "तुप्",
            "aupadeshik": "तुपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to injure,to hurt,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "404",
            "sk": "404",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शपि तोपति हिंसायां तत्रैव तुपतीति शे ' (श्लो. 138) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010471",
            "baseindex": "01.0471",
            "dhatu": "तुम्प्",
            "aupadeshik": "तुन्पँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to injure,to hurt,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "405",
            "sk": "405",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शपि तोपति हिंसायां तत्रैव तुपतीति शे ' (श्लो. 138) ' तत्रैव शशपोस्तुम्पेद् अर्दने तुम्पयेण्णिचि ' (श्लो. 139) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010472",
            "baseindex": "01.0472",
            "dhatu": "त्रुप्",
            "aupadeshik": "त्रुपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to injure,to hurt,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "406",
            "sk": "406",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010473",
            "baseindex": "01.0473",
            "dhatu": "त्रुम्प्",
            "aupadeshik": "त्रुन्पँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to injure,to hurt,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "407",
            "sk": "407",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010474",
            "baseindex": "01.0474",
            "dhatu": "तुफ्",
            "aupadeshik": "तुफँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to injure,to hurt,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "408",
            "sk": "408",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010475",
            "baseindex": "01.0475",
            "dhatu": "तुम्फ्",
            "aupadeshik": "तुन्फँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to injure,to hurt,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "409",
            "sk": "409",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010476",
            "baseindex": "01.0476",
            "dhatu": "त्रुफ्",
            "aupadeshik": "त्रुफँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to injure,to hurt,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "410",
            "sk": "410",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010477",
            "baseindex": "01.0477",
            "dhatu": "त्रुम्फ्",
            "aupadeshik": "त्रुन्फँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to injure,to hurt,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "411",
            "sk": "411",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010478",
            "baseindex": "01.0478",
            "dhatu": "पर्प्",
            "aupadeshik": "पर्पँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "412",
            "sk": "412",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010479",
            "baseindex": "01.0479",
            "dhatu": "रफ्",
            "aupadeshik": "रफँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "413",
            "sk": "413",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "धातुममुं हिंसार्थं पठति कण्ठः इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010480",
            "baseindex": "01.0480",
            "dhatu": "रम्फ्",
            "aupadeshik": "रफिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "414",
            "sk": "414",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "केचित् हिंसार्थकत्वम् अस्य अङ्गीकुर्वन्ति इति क्षीरतरङ्गिणीतो ज्ञायते ।"
        },
        {
            "i": "1010481",
            "baseindex": "01.0481",
            "dhatu": "अर्ब्",
            "aupadeshik": "अर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "415",
            "sk": "415",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " इतः एकादश तृतीयान्ताः ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' अर्बादयो नोपधाः ' इति कौशिकः ।"
        },
        {
            "i": "1010482",
            "baseindex": "01.0482",
            "dhatu": "पर्ब्",
            "aupadeshik": "पर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "416",
            "sk": "416",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वर्फ ' इति स्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010483",
            "baseindex": "01.0483",
            "dhatu": "लर्ब्",
            "aupadeshik": "लर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "417",
            "sk": "417",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "क्षीरस्वामिमैत्रेयौ धातुममुं न पठतः ।"
        },
        {
            "i": "1010484",
            "baseindex": "01.0484",
            "dhatu": "बर्ब्",
            "aupadeshik": "बर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "418",
            "sk": "418",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010485",
            "baseindex": "01.0485",
            "dhatu": "मर्ब्",
            "aupadeshik": "मर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "419",
            "sk": "419",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010486",
            "baseindex": "01.0486",
            "dhatu": "कर्ब्",
            "aupadeshik": "कर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "420",
            "sk": "420",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010487",
            "baseindex": "01.0487",
            "dhatu": "खर्ब्",
            "aupadeshik": "खर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "421",
            "sk": "421",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010488",
            "baseindex": "01.0488",
            "dhatu": "गर्ब्",
            "aupadeshik": "गर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "422",
            "sk": "422",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गर्ब घर्ब ' इति स्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010489",
            "baseindex": "01.0489",
            "dhatu": "शर्ब्",
            "aupadeshik": "शर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "423",
            "sk": "423",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " एकः शर्बस्तालव्यादिः, अपरः षोपदेशः, अन्यो दन्त्यादिः ' इति क्षीरतरङ्गिण्याम् । ' गतौ हिंसायां च ' इति कातन्त्रः । ' नोपधः इति कौशिकः ' इति माधवः । 'शवः'  इति काशकृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1010490",
            "baseindex": "01.0490",
            "dhatu": "सर्ब्",
            "aupadeshik": "षर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "424",
            "sk": "424",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010491",
            "baseindex": "01.0491",
            "dhatu": "चर्ब्",
            "aupadeshik": "चर्बँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ अर्दने च",
            "artha_english": "to go, to trouble, to distress",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "425",
            "sk": "425",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " चर्ब भर्ब नर्ब ' इति क्षीरतरङ्गिणी ।"
        },
        {
            "i": "1010492",
            "baseindex": "01.0492",
            "dhatu": "कुम्ब्",
            "aupadeshik": "कुबिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छादने आच्छादने च",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "426",
            "sk": "426",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " णिचि कुम्बयतीति स्याच्छादने शपि कुम्बति ' (श्लो. 140) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010493",
            "baseindex": "01.0493",
            "dhatu": "लुम्ब्",
            "aupadeshik": "लुबिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अर्दने",
            "artha_english": "to kill, to cause pain, to torment, to irritate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "427",
            "sk": "427",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, नोचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लुम्बयेद् तुम्बयेदर्दे शपि लुम्बति तुम्बति ' (श्लो. 139) इति देवः । क्षीरतरङ्गिण्याम् ' अर्दने ' इत्युक्तम् । देवमैत्रेयौ ' अर्दने ' इत्येव पठतः । ' चुरादिपाठादेव इदित्करणात् लुम्बयति - लुम्बति इति सिद्धेः अर्दनेर्थे भ्वादौ पाठोस्य व्यर्थः स्यात् । इह (चुरादौ) अदर्शनर्थे तु अर्थभेदात् सोपि (भ्वादौ पाठ:) सार्थकः स्यात् । अत एव ' अदर्शने ' इत्येव समञ्जसमिति भाति ' इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1010494",
            "baseindex": "01.0494",
            "dhatu": "तुम्ब्",
            "aupadeshik": "तुबिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अर्दने",
            "artha_english": "to be invisible,to trouble,to distress,to hurt, to tear, to claw, to pluck",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "428",
            "sk": "428",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, नोचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " लुम्बयेद् तुम्बयेदर्दे शपि लुम्बति तुम्बति ' (श्लो. 139) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010495",
            "baseindex": "01.0495",
            "dhatu": "चुम्ब्",
            "aupadeshik": "चुबिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वक्त्रसंयोगे",
            "artha_english": "to kiss",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "429",
            "sk": "429",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "चूमना, चुम्बन लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिंसायां, वक्त्रसंयोगे चुम्बयेच्चुम्बति क्रमात् ' ( श्लो. 140) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010496",
            "baseindex": "01.0496",
            "dhatu": "सृभ्",
            "aupadeshik": "षृभुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "430",
            "sk": "430",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " षिभु ' इति, ' सिभु ' इति च पाठभेदौ ।"
        },
        {
            "i": "1010497",
            "baseindex": "01.0497",
            "dhatu": "सृम्भ्",
            "aupadeshik": "षृन्भुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "431",
            "sk": "431",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भर्त्सनहिंसयोः ' इति काशकृत्स्नः । उपदेशे नोपधोयं धातुः । ' षिम्भु ' इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1010498",
            "baseindex": "01.0498",
            "dhatu": "सिभ्",
            "aupadeshik": "षिभुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.497}> <<शृम्भुँ>> इत्यत्र 'षिभु, षिम्भु इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "431P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010499",
            "baseindex": "01.0499",
            "dhatu": "सिम्भ्",
            "aupadeshik": "षिन्भुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.497}> <<शृम्भुँ>> इत्यत्र 'षिभु, षिम्भु इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "431P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010500",
            "baseindex": "01.0500",
            "dhatu": "शुभ्",
            "aupadeshik": "शुभँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषणे भासने हिंसायां च",
            "artha_english": "to speak, to shine,to glow, to speak,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "432",
            "sk": "432",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "भाषण करना, बोलना, मारना, शोभा पाना, चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भासने इत्येके ' इति कौमुदी । क्षीरस्वामि - चन्द्र - जैन - कातन्त्र - हेमचन्द्रादयः न पठन्ति । ' हिंसाभाषणयोः शोभेत्, शोभार्थे शुभतीति शे ' (श्लो.143) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010501",
            "baseindex": "01.0501",
            "dhatu": "शुम्भ्",
            "aupadeshik": "शुन्भँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषणे भासने हिंसायां दीप्तौ च",
            "artha_english": "to speak, to shine,to glow, to speak,to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "433",
            "sk": "433",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "भाषण करना, बोलना, मारना, शोभा पाना, चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भासने इत्येके ' इति कौमुदी । ' दीप्तौ हिंसने च ' इति वोपदेवः । ' भासने ' इति दुर्गः । ' भाषणे हिंसायां च ' इति क्षीरस्वामी । एवं देवमैत्रेयादयः अपि । ' शोभते शपि दीप्त्यर्थे शुम्भेरन्यत् तङः समम् ' (श्लो. 114) इति देवः । ' स्वामी तु निरनुषङ्गं न पपाठ । इदमेव आत्रेयस्यापि मतम्; तुदादौ ' शोभत इति शपि ' इति वचनात्; दुर्गस्तु भासने इत्यस्यार्थमाह । एवं धनपालशाकटायनौ । गुप्तस्तु ' सावष्टम्भनिषुम्भसम्भ्रमनमद् - भूकोलम् ' (मालती. 5.22) इत्यादिदर्शनान्मूर्धन्या न्यादित्वमाह ' इति माधवः ।"
        },
        {
            "i": "1010502",
            "baseindex": "01.0502",
            "dhatu": "घिण्ण्",
            "aupadeshik": "घिणिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रहणे",
            "artha_english": "to take",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "434",
            "sk": "434",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010503",
            "baseindex": "01.0503",
            "dhatu": "घुण्ण्",
            "aupadeshik": "घुणिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रहणे",
            "artha_english": "to take",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "435",
            "sk": "435",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010504",
            "baseindex": "01.0504",
            "dhatu": "घृण्ण्",
            "aupadeshik": "घृणिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रहणे",
            "artha_english": "to take",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "436",
            "sk": "436",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010505",
            "baseindex": "01.0505",
            "dhatu": "घुण्",
            "aupadeshik": "घुणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भ्रमणे",
            "artha_english": "to roam round",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "437",
            "sk": "437",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "घूमना, भ्रमण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भूवाद्योर्घुणिघुण्योः स्तां घोणते घूर्णते शपि । भ्रमणेत्र तुदाद्योः शे स्यातां घुणति घूर्णति ' (श्लो. 91) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010506",
            "baseindex": "01.0506",
            "dhatu": "घूर्ण्",
            "aupadeshik": "घुर्णँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भ्रमणे",
            "artha_english": "to roam round",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "438",
            "sk": "438",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "घूमना, भ्रमण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भूवाद्योर्घुणिघुण्योः स्तां घोणते घूर्णते शपि । भ्रमणेत्र तुदाद्योः शे स्यातां घुणति घूर्णति ' (श्लो. 91) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010507",
            "baseindex": "01.0507",
            "dhatu": "पण्",
            "aupadeshik": "पणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यवहारे स्तुतौ च",
            "artha_english": "to deal, to transact, to do business, to barter, to praise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं धातुः 'स्तुतिः' अस्मिन् अर्थे यदा प्रयुज्यते, तदा <<गुपूधूपविच्छिपणिपनिभ्य आयः>> [[3.1.28]] इत्यनेन अस्मात् स्वार्थे 'आय' इति सनाद्यन्तप्रत्ययः विधीयते । आय-प्रत्यये कृते अग्रे <<शेषात्कर्तरि परस्मैपदम्>> [[1.3.78]] इत्यनेन केवलं परस्मैपदस्यैव प्रत्ययाः विधीयन्ते । अपि च, अयम् आय-प्रत्ययः आर्धधातुकप्रत्ययस्य विवक्षायाम् <<आयादय आर्धधातुके वा>> [[3.1.31]] इत्यनेन विकल्प्यते, अतः पक्षे आय-प्रत्ययं विना, धातोः अनुदात्तस्वरम् अनुसृत्य आत्मनेपदस्यैव रूपाणि भवन्ति । 'व्यवहारे' अस्मिन् अर्थे तु आय-प्रत्ययः नैव विधीयते, अतः केवलम् आत्मनेपदस्य रूपाणि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "439",
            "sk": "439",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "उद्योग करना, व्यवहार करना, प्रशंसा करना, स्तुति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "व्यावहारेर्थे आत्मनेपदम् । क्रेतव्यस्य द्रव्यस्य मूल्यनिर्धारणाय प्रश्नप्रतिवचनात्मकः व्यवहारः । स्तुतौ परस्मैपदम् ।"
        },
        {
            "i": "1010508",
            "baseindex": "01.0508",
            "dhatu": "पन्",
            "aupadeshik": "पनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यवहारे स्तुतौ च",
            "artha_english": "to deal, to transact, to do business, to barter, to praise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं धातुः 'स्तुतिः' अस्मिन् अर्थे यदा प्रयुज्यते, तदा <<गुपूधूपविच्छिपणिपनिभ्य आयः>> [[3.1.28]] इत्यनेन अस्मात् स्वार्थे 'आय' इति सनाद्यन्तप्रत्ययः विधीयते । आय-प्रत्यये कृते अग्रे <<शेषात्कर्तरि परस्मैपदम्>> [[1.3.78]] इत्यनेन केवलं परस्मैपदस्यैव प्रत्ययाः विधीयन्ते । अपि च, अयम् आय-प्रत्ययः आर्धधातुकप्रत्ययस्य विवक्षायाम् <<आयादय आर्धधातुके वा>> [[3.1.31]] इत्यनेन विकल्प्यते, अतः पक्षे आय-प्रत्ययं विना, धातोः अनुदात्तस्वरम् अनुसृत्य आत्मनेपदस्यैव रूपाणि भवन्ति । 'व्यवहारे' अस्मिन् अर्थे तु आय-प्रत्ययः नैव विधीयते, अतः केवलम् आत्मनेपदस्य रूपाणि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "440",
            "sk": "440",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "उद्योग करना, व्यवहार करना, प्रशंसा करना, स्तुति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010509",
            "baseindex": "01.0509",
            "dhatu": "भाम्",
            "aupadeshik": "भामँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रोधे",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "441",
            "sk": "441",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "क्रोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भामेर्भामयति क्रोधे तत्रैव शपि भामते ' (श्लो. 149) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010510",
            "baseindex": "01.0510",
            "dhatu": "क्षम्",
            "aupadeshik": "क्षमूँष्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "सहने",
            "artha_english": "to endure, to suffer, to forgive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "dhaturoopnandini": "442",
            "sk": "442",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2308",
            "artha_hindi": "सहन करना, क्षमा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> इति गणसूत्रेण अमन्तात् मित्त्वम् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " अषितः क्षाम्यति क्षान्तिः क्षमूषः क्षमते क्षमा ' (श्लो. 146) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010511",
            "baseindex": "01.0511",
            "dhatu": "कम्",
            "aupadeshik": "कमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कान्तौ",
            "artha_english": "to love,to desire, to long for, to have intercourse with",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhatu_note": "अस्मात् धातोः  <<कमेर्णिङ्>> [[3.1.30]] इत्यनेन स्वार्थे 'णिङ्' प्रत्ययः भवति । आर्धधातुकप्रत्ययविवक्षायां <<आयादयः आर्धधातुके वा>> [[3.1.31]] इत्यनेन अयम् णिङ् प्रत्ययः विकल्प्यते ।",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण अस्य धातोः अमन्तत्त्वात् मित्त्वे प्राप्ते, <{1.937}> <<न कम्यमिचमाम्>> इत्यनेन तत् निषिध्यते । अतः अयं धातुः मित् नास्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "443",
            "sk": "443",
            "lsk_sutra": "522",
            "sk_sutra": "2309",
            "artha_hindi": "चाहना, इच्छा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कान्तिः = इच्छा ।"
        },
        {
            "i": "1010512",
            "baseindex": "01.0512",
            "dhatu": "अण्",
            "aupadeshik": "अणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to breathe,to utter a voice,to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "444",
            "sk": "444",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अणेरणति शब्दार्थे प्राणते त्वण्यते श्यनि ' (92) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010513",
            "baseindex": "01.0513",
            "dhatu": "रण्",
            "aupadeshik": "रणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "445",
            "sk": "445",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "काण्यादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.944}> <<दलिवलिस्खलिरणिध्वनित्रपिक्षपयश्चेति भोजः>> इति गणसूत्रेण भोजमतेन मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010514",
            "baseindex": "01.0514",
            "dhatu": "वण्",
            "aupadeshik": "वणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "446",
            "sk": "446",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वव ' इति धातुका काव्यव्याख्यायाम् (1.58)"
        },
        {
            "i": "1010515",
            "baseindex": "01.0515",
            "dhatu": "भण्",
            "aupadeshik": "भणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "447",
            "sk": "447",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "अमुं क्षीरस्वामी न पठति ।"
        },
        {
            "i": "1010516",
            "baseindex": "01.0516",
            "dhatu": "मण्",
            "aupadeshik": "मणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "448",
            "sk": "448",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010517",
            "baseindex": "01.0517",
            "dhatu": "कण्",
            "aupadeshik": "कणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "449",
            "sk": "449",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " कणेः कणति शब्दार्थे, काणयेण्णौ निमीलने ' (श्लो. 90) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010518",
            "baseindex": "01.0518",
            "dhatu": "क्वण्",
            "aupadeshik": "क्वणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "450",
            "sk": "450",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010519",
            "baseindex": "01.0519",
            "dhatu": "व्रण्",
            "aupadeshik": "व्रणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "451",
            "sk": "451",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' व्रणेच्छब्दार्थविषये व्रणयेद् गात्रचूर्णने ' (श्लो. 93) इति देवः । ' अयं बशादित्वेन क्वचित् पाठ्यते । सर्वत्र दन्तोष्ठ्यादिरेव ' इति धातुवृत्तिः । ' व्रण क्रिमिभक्षणे ' इति काशकृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1010520",
            "baseindex": "01.0520",
            "dhatu": "भ्रण्",
            "aupadeshik": "भ्रणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "452",
            "sk": "452",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010521",
            "baseindex": "01.0521",
            "dhatu": "ध्वण्",
            "aupadeshik": "ध्वणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "453",
            "sk": "453",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अमुं मैत्रेयो न पठति । ' मूर्धन्यान्तो ध्वणिर्लोके नास्ति ' इति क्षीरस्वामी । ' धण ' इति सम्मताकारपक्षे पाठः । ' धणिरपि कैश्चित् पठ्यते । धणति ' इति सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010522",
            "baseindex": "01.0522",
            "dhatu": "धण्",
            "aupadeshik": "धणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.521}> <<ध्वण>> इत्यत्र 'धणिरपि कैश्चित्पठ्यते' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "453P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010523",
            "baseindex": "01.0523",
            "dhatu": "ओण्",
            "aupadeshik": "ओणृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अपनयने",
            "artha_english": "to remove,to discard, to push away",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "454",
            "sk": "454",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "दूर करना, दूर ले जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010524",
            "baseindex": "01.0524",
            "dhatu": "शोण्",
            "aupadeshik": "शोणृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वर्णगत्योः",
            "artha_english": "to be red,to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "455",
            "sk": "455",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "लाल होना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वर्णे ' इति चन्द्रः । ' गते वर्णे ' इति वोपदेवः । ' वर्णगत्योः रागे गतौ च ' इति काशकृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1010525",
            "baseindex": "01.0525",
            "dhatu": "श्रोण्",
            "aupadeshik": "श्रोणृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to heap together,to collect, to pile together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "456",
            "sk": "456",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "एकत्र करना, बटोरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010526",
            "baseindex": "01.0526",
            "dhatu": "श्लोण्",
            "aupadeshik": "श्लोणृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to heap together,to collect, to pile together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "457",
            "sk": "457",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "एकत्र होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010527",
            "baseindex": "01.0527",
            "dhatu": "पैण्",
            "aupadeshik": "पैणृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिप्रेरणश्लेषणेषु",
            "artha_english": "to go,to inspire, to send,to touch,to hug, to embrace",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "458",
            "sk": "458",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "जाना, आज्ञा करना, स्पर्श करना, आलिंगन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पेणृ ' इति क्वचित् पाठः । ' प्रैणृ ' इति मा.धा.वृत्तिसम्मतः पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1010528",
            "baseindex": "01.0528",
            "dhatu": "प्रैण्",
            "aupadeshik": "प्रैणृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिप्रेरणश्लेषणेषु",
            "artha_english": "to go,to inspire, to send,to touch,to hug, to embrace",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.527}> <<पैणृ>> इत्यत्र 'प्रैणृ इति क्वचित्पठ्यते' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "458P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010529",
            "baseindex": "01.0529",
            "dhatu": "ध्रण्",
            "aupadeshik": "ध्रणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "459",
            "sk": "459",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " उपदेशे नान्तोयम् । रषाभ्याम्... इति णत्वम् ।  नोपदेशफलं यङ्लुकि । बणेत्यपि केचित् । बणति ' इति कौमुदी । क्षीरस्वामी अमुं न पठति ।"
        },
        {
            "i": "1010530",
            "baseindex": "01.0530",
            "dhatu": "बण्",
            "aupadeshik": "बणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.529}> <<ध्रण>> इत्यत्र 'बणेत्यपि केचित्' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "459P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010531",
            "baseindex": "01.0531",
            "dhatu": "कन्",
            "aupadeshik": "कनीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तिकान्तिगतिषु",
            "artha_english": "to glow, to shine, to approach",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "460",
            "sk": "460",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना, समीप जाना, समीप आना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दीप्तिः = प्रकाशः , कान्तिः = शोभा ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010532",
            "baseindex": "01.0532",
            "dhatu": "स्तन्",
            "aupadeshik": "ष्टनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "461",
            "sk": "461",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शब्दे च देवशब्दे च स्तनति स्तनयेत् क्रमात् ' ( श्लो. 127) इति देवः । ' स्तन ' इति न्यासकारः (8.3.86) । तत् भाष्यविरोधात् उपेक्ष्यम् इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1010533",
            "baseindex": "01.0533",
            "dhatu": "वन्",
            "aupadeshik": "वनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "462",
            "sk": "462",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सम्भक्तिशब्दयोः ' इति वोपदेवः । ' याचने वनुते शब्दे च सम्भक्तौ च वनेदिति ' (श्लो. 124) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010534",
            "baseindex": "01.0534",
            "dhatu": "वन्",
            "aupadeshik": "वनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्भक्तौ",
            "artha_english": "to serve, to be slave, to have problem",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "463",
            "sk": "463",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "सेवा करना, चाकरी करना, आपद्ग्रस्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सम्भक्तौ च वनेदिति ' (श्लो. 124) इति देवः । ' भक्तौ । भक्तिः भजनम् ' इति क्षीरस्वामी । ' वनेरर्थभेदात् पुनः पाठः ' इति मैत्रेयरक्षितौ ।"
        },
        {
            "i": "1010535",
            "baseindex": "01.0535",
            "dhatu": "सन्",
            "aupadeshik": "षणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्भक्तौ",
            "artha_english": "to serve, to help, to be slave, to have problem",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "464",
            "sk": "464",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2318",
            "artha_hindi": "सेवा करना, चाकरी करना, आपद्ग्रस्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दाने सनोति सनुते, सम्भक्तौ तु सनेदिति ' (श्लो. 128) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010536",
            "baseindex": "01.0536",
            "dhatu": "अम्",
            "aupadeshik": "अमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ शब्दे सम्भक्तौ च",
            "artha_english": "to go, to sound, to serve, to help, to be slave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "465",
            "sk": "465",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2319",
            "artha_hindi": "जाना, शब्द करना, सेवा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण अस्य धातोः अमन्तत्त्वात् मित्त्वे प्राप्ते, <{1.937}> <<न कम्यमिचमाम्>> इत्यनेन तत् निषिध्यते । अतः अयं धातुः मित् नास्ति ।",
            "dhaturoopnandini_note": " गत्यदावमतीति स्याद् रोगे स्यादामयत्यमेः ' (श्लो. 147) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010537",
            "baseindex": "01.0537",
            "dhatu": "द्रम्",
            "aupadeshik": "द्रमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "466",
            "sk": "466",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2319",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण अमन्तत्त्वात् मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010538",
            "baseindex": "01.0538",
            "dhatu": "हम्म्",
            "aupadeshik": "हम्मँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "dhatu_note": "अस्मिन् धातौ औपदेशिकस्वरूपे एव द्वौ मकारौ स्तः । शब्दकल्पद्रुमे 'मद्वयान्तः' इति अस्य निर्देशः कृतः अस्ति ।",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "467",
            "sk": "467",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2319",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010539",
            "baseindex": "01.0539",
            "dhatu": "मीम्",
            "aupadeshik": "मीमृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "शब्दे अकर्मकः, गतौ सकर्मकः",
            "artha": "गतौ शब्दे च",
            "artha_english": "to go, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "468",
            "sk": "468",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2319",
            "artha_hindi": "जाना, शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शब्दे च ' इति क्षीरस्वामी । शब्दार्थे त्वकर्मकः । ' मीम ' इत्यपि धातुकाव्ये (1.60) पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1010540",
            "baseindex": "01.0540",
            "dhatu": "चम्",
            "aupadeshik": "चमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "469",
            "sk": "469",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2319",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण अस्य धातोः अमन्तत्त्वात् मित्त्वे प्राप्ते, <{1.937}> <<न कम्यमिचमाम्>> इत्यनेन तत् निषिध्यते । अतः अयं धातुः मित् नास्ति ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010541",
            "baseindex": "01.0541",
            "dhatu": "छम्",
            "aupadeshik": "छमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "470",
            "sk": "470",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2319",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010542",
            "baseindex": "01.0542",
            "dhatu": "जम्",
            "aupadeshik": "जमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "471",
            "sk": "471",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2319",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010543",
            "baseindex": "01.0543",
            "dhatu": "झम्",
            "aupadeshik": "झमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "472",
            "sk": "472",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2319",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " जिमिं केचित् पठन्ति । ' जेमति ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010544",
            "baseindex": "01.0544",
            "dhatu": "जिम्",
            "aupadeshik": "जिमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु <{1.543}> <<झमुँ>> इत्यत्र 'जिमिं केचित्पठन्ति' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "472P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2319",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010545",
            "baseindex": "01.0545",
            "dhatu": "क्रम्",
            "aupadeshik": "क्रमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "pada_note": "उपसर्गभिन्नः क्रमुँ धातुः <<अनुपसर्गाद्वा>> [[1.3.43]] इत्यनेन विकल्पेन आत्मनेपदस्य प्रत्ययान् अपि प्राप्नोति ।",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पादविक्षेपे",
            "artha_english": "to walk,to step,to go ahead,to cross,to leap,to ascend, to protect, to approach",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "473",
            "sk": "473",
            "lsk_sutra": "482",
            "sk_sutra": "2320",
            "artha_hindi": "निर्भयता से जाना, रक्षण करना, बढ़ना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "घूमना, चक्कर लगाना, सङ्क्रमण करना, राशी में प्रवेश करना, "
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पदविक्षेपे ' इति कुत्रचित् पाठः । पादविक्षेपः = पादन्यासः ।"
        },
        {
            "i": "1010546",
            "baseindex": "01.0546",
            "dhatu": "अय्",
            "aupadeshik": "अयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "474",
            "sk": "474",
            "lsk_sutra": "532",
            "sk_sutra": "2323",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010547",
            "baseindex": "01.0547",
            "dhatu": "वय्",
            "aupadeshik": "वयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "475",
            "sk": "475",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2323",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010548",
            "baseindex": "01.0548",
            "dhatu": "पय्",
            "aupadeshik": "पयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "476",
            "sk": "476",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2323",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " यय ' इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1010549",
            "baseindex": "01.0549",
            "dhatu": "मय्",
            "aupadeshik": "मयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "477",
            "sk": "477",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2323",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010550",
            "baseindex": "01.0550",
            "dhatu": "चय्",
            "aupadeshik": "चयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "478",
            "sk": "478",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2323",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010551",
            "baseindex": "01.0551",
            "dhatu": "तय्",
            "aupadeshik": "तयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "479",
            "sk": "479",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2323",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010552",
            "baseindex": "01.0552",
            "dhatu": "नय्",
            "aupadeshik": "णयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ रक्षणे च",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "480",
            "sk": "480",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2323",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रक्षणे च ' इति मैत्रेयः । क्षीरस्वामी तु ' नय ' इति पपाठ । सः पाठः चिन्त्यः । सर्वत्र णोपदेशेनैव उपलम्भात् ।"
        },
        {
            "i": "1010553",
            "baseindex": "01.0553",
            "dhatu": "दय्",
            "aupadeshik": "दयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दानगतिरक्षणहिंसाऽदानेषु",
            "artha_english": "to accept, to recieve, to obtain, to go, to protect, to kill, to hurt, to injure, to accept, to take",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "481",
            "sk": "481",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2326",
            "artha_hindi": "दान देना, जाना, पालन करना, रक्षा करना, मार डालना, दुख देना, ग्रहण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आदानम् = ग्रहणम् ।"
        },
        {
            "i": "1010554",
            "baseindex": "01.0554",
            "dhatu": "रय्",
            "aupadeshik": "रयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "482",
            "sk": "482",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2326",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010555",
            "baseindex": "01.0555",
            "dhatu": "यय्",
            "aupadeshik": "ययँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.549}> <<मयँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010556",
            "baseindex": "01.0556",
            "dhatu": "ऊय्",
            "aupadeshik": "ऊयीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तन्तुसन्ताने",
            "artha_english": "to weave,to sew",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "483",
            "sk": "483",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2326",
            "artha_hindi": "सीना, बुनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010557",
            "baseindex": "01.0557",
            "dhatu": "पूय्",
            "aupadeshik": "पूयीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विशरणे दुर्गन्धे च",
            "artha_english": "to split,to stink, to cut",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "484",
            "sk": "484",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2326",
            "artha_hindi": "तोडना, चीरना, दुर्गन्ध आना, बदबू आना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010558",
            "baseindex": "01.0558",
            "dhatu": "क्नूय्",
            "aupadeshik": "क्नूयीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे उन्दने च",
            "artha_english": "to sound,to be wet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "485",
            "sk": "485",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2326",
            "artha_hindi": "शब्द करना, गीला होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उन्दनम् = क्लेदनम् ।"
        },
        {
            "i": "1010559",
            "baseindex": "01.0559",
            "dhatu": "क्ष्माय्",
            "aupadeshik": "क्ष्मायीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विधूनने",
            "artha_english": "to tremble,to shake, to quake, to shake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "486",
            "sk": "486",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2326",
            "artha_hindi": "हिलना, कांपना, हिलाना, कपाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010560",
            "baseindex": "01.0560",
            "dhatu": "स्फाय्",
            "aupadeshik": "स्फायीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow,to increase,to expand",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "487",
            "sk": "487",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2326",
            "artha_hindi": "मोटा होना, बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010561",
            "baseindex": "01.0561",
            "dhatu": "प्याय्",
            "aupadeshik": "ओँप्यायीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow,to increase,to expand",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "488",
            "sk": "488",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2326",
            "artha_hindi": "बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रायेणायमाङ्पूर्वः ।"
        },
        {
            "i": "1010562",
            "baseindex": "01.0562",
            "dhatu": "ताय्",
            "aupadeshik": "तायृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्तानपालनयोः",
            "karma_note": "सन्तानार्थे अकर्मकः, पालनार्थे सकर्मकः",
            "artha_english": "to spread,to protect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "489",
            "sk": "489",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "संरक्षण करना, पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सन्तानः = प्रबन्धः । आद्ये अकर्मकः । द्वितीये सकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1010563",
            "baseindex": "01.0563",
            "dhatu": "शल्",
            "aupadeshik": "शलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलनसंवरणयोः",
            "artha_english": "to go, to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "490",
            "sk": "490",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "चलना, ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गतौ शलति संवृत्यां चलने शलते शलेः ' (श्लो. 154) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010564",
            "baseindex": "01.0564",
            "dhatu": "वल्",
            "aupadeshik": "वलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे सञ्चरणे च",
            "artha_english": "to cover, to hide, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "491",
            "sk": "491",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ढकना, घेरना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.944}> <<दलिवलिस्खलिरणिध्वनित्रपिक्षपयश्चेति भोजः>> इति गणसूत्रेण भोजमतेन मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " संवरणे ' इत्येव क्षीरतरङ्गिणी । ' संवृतौ ' इति जैनेन्द्रे । ' चलने संवरणे च ' इति कातन्त्रः । ' स्मृतौ ' इति वोपदेवः । ' संवरणे प्रसारे ' इति काशकृत्स्नः । इतः पूर्वं भ्वादौ ' वल निष्पत्तौ फलितभावे ' इति पठितम् । अन्यत्र कोशेषु अस्य पाठो न दृश्यते । ' वलतेरात्मनेपदम् अनित्यम् ' इति वामनालङ्कारे (5.2.3) ।"
        },
        {
            "i": "1010565",
            "baseindex": "01.0565",
            "dhatu": "वल्ल्",
            "aupadeshik": "वल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे सञ्चरणे च",
            "artha_english": "to cover, to hide, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "492",
            "sk": "492",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ढकना, घेरना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अमुं धातुं क्षीरस्वामी न पठति । '  चलने च ' इति कातन्त्रः । ' सौत्रोयं धातुः ' इति द. उ. वृत्त्याम् ।  (1.52) काषकृत्स्नीये ' संवरणे ' इति पठित्वा इतः पूर्वं ( भ्वादौ ) ' वल्ल निष्पत्तौ ' इत्यपि पृथक् पठितः ।"
        },
        {
            "i": "1010566",
            "baseindex": "01.0566",
            "dhatu": "मल्",
            "aupadeshik": "मलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणे",
            "artha_english": "to wear, to hold, to possess",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "493",
            "sk": "493",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "धारण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010567",
            "baseindex": "01.0567",
            "dhatu": "मल्ल्",
            "aupadeshik": "मल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणे",
            "artha_english": "to wear, to hold, to possess",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "494",
            "sk": "494",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "धारण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010568",
            "baseindex": "01.0568",
            "dhatu": "भल्",
            "aupadeshik": "भलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणहिंसादानेषु",
            "artha_english": "to speak, to kill, to destroy, to injure, to give, to donate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "495",
            "sk": "495",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "बोलना, मारना, देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010569",
            "baseindex": "01.0569",
            "dhatu": "भल्ल्",
            "aupadeshik": "भल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणहिंसादानेषु",
            "artha_english": "to speak, to kill, to destroy, to injure, to give, to donate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "496",
            "sk": "496",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "बोलना, मारना, देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010570",
            "baseindex": "01.0570",
            "dhatu": "कल्",
            "aupadeshik": "कलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दसङ्ख्यानयोः",
            "artha_english": "to sound, to count",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "497",
            "sk": "497",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "शब्द करना, गिनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कलेः कालयति क्षेपे गतिसङ्ख्या नयोर्द्वयोः । कलयेत्, शब्दसङ्ख्यान - विषये कलते शपि ' (श्लो. 155) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010571",
            "baseindex": "01.0571",
            "dhatu": "कल्ल्",
            "aupadeshik": "कल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे अशब्दे च",
            "artha_english": "to sound indistinctly, to be quiet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "498",
            "sk": "498",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट बोलना, गूंगा होना, चुप होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कल्ल अशब्दे ' इति क्षीरस्वाम्यादयः । ' अशब्दः = तूष्णीम्भावः ' इति ते विवृण्वन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010572",
            "baseindex": "01.0572",
            "dhatu": "तेव्",
            "aupadeshik": "तेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "देवने",
            "artha_english": "to play, to sport",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "499",
            "sk": "499",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "खेलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010573",
            "baseindex": "01.0573",
            "dhatu": "देव्",
            "aupadeshik": "देवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "देवने",
            "artha_english": "to play, to sport",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "500",
            "sk": "500",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "खेलना, क्रीड़ा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अर्दने देवयेद्दीव्येत् क्रीडादौ परिकूजने । देवयेतेदितो दिन्वेद्देवेर्देवेत देवने (श्लो. 160-61) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010574",
            "baseindex": "01.0574",
            "dhatu": "सेव्",
            "aupadeshik": "षेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "501",
            "sk": "501",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "सेवा करना, चाकरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शेवृ ' इत्यप्येके । ' सेचने ' इति केचित् । ' सेवृ ' इति परे । दन्त्यादित्वं भाष्यविरोधात् उपेक्ष्यम् । भाष्ये ' अजादन्त्यपराः सादयः षोपदेशाः ... ' इति दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010575",
            "baseindex": "01.0575",
            "dhatu": "गेव्",
            "aupadeshik": "गेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "502",
            "sk": "502",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "सेवा करना, चाकरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' खेवृ ' इत्यप्येके ।"
        },
        {
            "i": "1010576",
            "baseindex": "01.0576",
            "dhatu": "ग्लेव्",
            "aupadeshik": "ग्लेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "503",
            "sk": "503",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "सेवा करना, चाकरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' क्लेवृ ' इत्यप्येके ।"
        },
        {
            "i": "1010577",
            "baseindex": "01.0577",
            "dhatu": "पेव्",
            "aupadeshik": "पेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "504",
            "sk": "504",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "सेवा करना, चाकरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सेचने ' इति मैत्रेयः । क्षीरस्वामिमैत्रेयादीनां मतेनास्य पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1010578",
            "baseindex": "01.0578",
            "dhatu": "मेव्",
            "aupadeshik": "मेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "505",
            "sk": "505",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "सेवा करना, चाकरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "मा.धा.वृत्तौ तु मैत्रेयसम्मतपाठत्वेन अयम् उत्पातः ।"
        },
        {
            "i": "1010579",
            "baseindex": "01.0579",
            "dhatu": "म्लेव्",
            "aupadeshik": "म्लेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "506",
            "sk": "506",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "सेवा करना, चाकरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शेवृ खेवृ केवृ ' इत्यप्येके ।"
        },
        {
            "i": "1010580",
            "baseindex": "01.0580",
            "dhatu": "शेव्",
            "aupadeshik": "शेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु <{1.579}> <<म्लेवृँ>> इत्यत्र 'शेवृ खेवृ केवृ इत्यप्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "506P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010581",
            "baseindex": "01.0581",
            "dhatu": "खेव्",
            "aupadeshik": "खेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु <{1.579}> <<म्लेवृँ>> इत्यत्र 'शेवृ खेवृ केवृ इत्यप्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "506P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010582",
            "baseindex": "01.0582",
            "dhatu": "प्लेव्",
            "aupadeshik": "प्लेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.579}> <<म्लेव्>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्याम् पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिणाम् दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010583",
            "baseindex": "01.0583",
            "dhatu": "केव्",
            "aupadeshik": "केवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने",
            "artha_english": "to serve, to devote oneself, practise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.579}> <<म्लेवृँ>> इत्यत्र 'शेवृ खेवृ केवृ इत्यप्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "506P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010584",
            "baseindex": "01.0584",
            "dhatu": "रेव्",
            "aupadeshik": "रेवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्लवगतौ",
            "artha_english": "to leap, to jump, to cross by flying, to cross by swimming",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "507",
            "sk": "507",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "उड़कर जाना, तैरकर पार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' प्लवगतिः = प्लुतिगतिः ' इति मा.धा.वृत्तौ । ' प्लुतिगतौ ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010585",
            "baseindex": "01.0585",
            "dhatu": "मव्य्",
            "aupadeshik": "मव्यँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to hinder, to tie, to bind, to stop, to resist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "508",
            "sk": "508",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "बांधना, रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010586",
            "baseindex": "01.0586",
            "dhatu": "सूर्क्ष्य्",
            "aupadeshik": "सूर्क्ष्यँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "ईर्ष्यायाम्",
            "artha_english": "to envy, to grudge",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "509",
            "sk": "509",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "ईर्ष्या करना, द्वेष करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ईर्ष्या = कामजम् असहनम् ' इति क्षीरस्वामी । ' ईर्ष्यायामादरे चार्थे क्रमात् सूर्क्ष्यति सूर्क्षति ' (श्लो. 170) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010587",
            "baseindex": "01.0587",
            "dhatu": "ईर्क्ष्य्",
            "aupadeshik": "ईर्क्ष्यँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "ईर्ष्यायाम्",
            "artha_english": "to envy, to grudge",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "510",
            "sk": "510",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "ईर्ष्या करना, द्वेष करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "ईर्ष्या = असहनम्"
        },
        {
            "i": "1010588",
            "baseindex": "01.0588",
            "dhatu": "ईर्ष्य्",
            "aupadeshik": "ईर्ष्यँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "ईर्ष्यायाम्",
            "artha_english": "to envy, to grudge",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "511",
            "sk": "511",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "ईर्ष्या करना, द्वेष करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ईर्ष्या = कामजम् असहनम् ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010589",
            "baseindex": "01.0589",
            "dhatu": "हय्",
            "aupadeshik": "हयँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "512",
            "sk": "512",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भक्तिशब्दयोः इत्येके ' इति धातुकाव्यव्याख्या । (1.66)"
        },
        {
            "i": "1010590",
            "baseindex": "01.0590",
            "dhatu": "शुच्य्",
            "aupadeshik": "शुच्यँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अभिषवे",
            "artha_english": "to bathe, to give bath, to extract, to churn, to print",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "513",
            "sk": "513",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "स्नान करना, सार निकलना, मथना, छापना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " चुच्य इत्येके ' इति कौमुदी । अभिषवः नाम अवयवानां शिथिलीकरणं सुरायाः सन्धानं च । अभिषवः स्नानम् इति चन्द्रः ।"
        },
        {
            "i": "1010591",
            "baseindex": "01.0591",
            "dhatu": "चुच्य्",
            "aupadeshik": "चुच्यँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अभिषवे",
            "artha_english": "to bathe, to give bath, to extract, to churn, to print",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.590}> <<शुच्यँ>> इत्यत्र 'चुच्य इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "513P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010592",
            "baseindex": "01.0592",
            "dhatu": "हर्य्",
            "aupadeshik": "हर्यँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिकान्त्योः",
            "artha_english": "to go,to glow, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "514",
            "sk": "514",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "जाना, चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010593",
            "baseindex": "01.0593",
            "dhatu": "अल्",
            "aupadeshik": "अलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "pada_note": "केषाञ्चन मतेन अयम् उभयपदी अस्ति ।",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भूषणपर्याप्तिवारणेषु",
            "artha_english": "to decorate, to satisfy, to fulfill, to get rid of, to complete",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "515",
            "sk": "515",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2329",
            "artha_hindi": "भूषित करना, निवारण करना, पूरा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010594",
            "baseindex": "01.0594",
            "dhatu": "फल्",
            "aupadeshik": "ञिफलाँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विशरणे",
            "artha_english": "to blossom, to bear fruits",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "516",
            "sk": "516",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "विकसना, फल लग जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "विशरणम् अवयवानां विभागः ।"
        },
        {
            "i": "1010595",
            "baseindex": "01.0595",
            "dhatu": "मील्",
            "aupadeshik": "मीलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निमेषणे",
            "artha_english": "to blink, to wink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "517",
            "sk": "517",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "आँखे मूदना, पलक मारना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "जागना, खिलना, फैलना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "बंद करना, होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "निमेषणम् = सङ्कोचः ।"
        },
        {
            "i": "1010596",
            "baseindex": "01.0596",
            "dhatu": "श्मील्",
            "aupadeshik": "श्मीलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निमेषणे",
            "artha_english": "to blink, to wink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "518",
            "sk": "518",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "आँखे मूदना, पलक मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' निमेषणम् = सङ्कोचनम् । क्ष्मील इति चान्द्राः ' इति तरङ्गिण्याम् । ' निमेषणे = अक्षिनिमेषे ' इति काशकृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1010597",
            "baseindex": "01.0597",
            "dhatu": "स्मील्",
            "aupadeshik": "स्मीलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निमेषणे",
            "artha_english": "to blink, to wink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "519",
            "sk": "519",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "आँखे मूदना, पलक मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " निमेषणम् = सङ्कोचः । ' श्मील निमेषणे । क्ष्मील इति चान्द्राः ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010598",
            "baseindex": "01.0598",
            "dhatu": "क्ष्मील्",
            "aupadeshik": "क्ष्मीलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निमेषणे",
            "artha_english": "to blink, to wink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "520",
            "sk": "520",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "आँखे मूदना, पलक मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " निमेषणम् = सङ्कोचनम्  इति धातूकाव्ये । ' चान्द्रसम्मतः क्ष्मील इति पाठः ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010599",
            "baseindex": "01.0599",
            "dhatu": "पील्",
            "aupadeshik": "पीलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिष्टम्भे",
            "artha_english": "to be mad, to be insane, to stop, to resist, to obstruct",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "521",
            "sk": "521",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "मुर्ख होना, थमाना, रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रतिष्टम्भः = रोधनम् ।"
        },
        {
            "i": "1010600",
            "baseindex": "01.0600",
            "dhatu": "नील्",
            "aupadeshik": "णीलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वर्णे",
            "artha_english": "to color, to dye, to paint, to darken",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "522",
            "sk": "522",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "रंगना, रंगाना, नील रंग लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " णील ' इति मा.धा. वृत्तिः । ' वर्णेवर्णोपलक्षितायां क्रियायाम् । यथा - श्वेतं नीलति मरकतकान्त्या ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010601",
            "baseindex": "01.0601",
            "dhatu": "शील्",
            "aupadeshik": "शीलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "समाधौ",
            "artha_english": "to meditate,to practise, to concentrate, to think, to pray, to worship",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "523",
            "sk": "523",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "मनन करना, मन को एकाग्र करना, पूजा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " समाधौ श (शी ?) लतीति स्यात् शीलयत्युपधारणे ' (श्लो. 154) इति देवः । ' समाधिः ऐकाग्र्यम् ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010602",
            "baseindex": "01.0602",
            "dhatu": "कील्",
            "aupadeshik": "कीलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to nail",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "524",
            "sk": "524",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "बांधना, कीलोंसे मजबूत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010603",
            "baseindex": "01.0603",
            "dhatu": "कूल्",
            "aupadeshik": "कूलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "525",
            "sk": "525",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ढांकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010604",
            "baseindex": "01.0604",
            "dhatu": "शूल्",
            "aupadeshik": "शूलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रुजायां सङ्घाते सङ्कोषे च",
            "artha_english": "to be ill,to have stomach ache, to have pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "526",
            "sk": "526",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "पेट दुखना, पीड़ा होना, आंव पड़ना, बीमार होना, शूल पर चढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' रुजायाम् ' इति क्षीरस्वामि - चन्द्र - जैन - काशकृत्स्न - कातन्त्र - हेमचन्द्रादयः ।"
        },
        {
            "i": "1010605",
            "baseindex": "01.0605",
            "dhatu": "तूल्",
            "aupadeshik": "तूलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निष्कर्षे",
            "artha_english": "to extract",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "527",
            "sk": "527",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "सार निकालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " निष्कर्षः = निष्कोषणम् । तच्च अन्तर्गतस्य बहिर्निस्सारणम् ।"
        },
        {
            "i": "1010606",
            "baseindex": "01.0606",
            "dhatu": "पूल्",
            "aupadeshik": "पूलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect,to gather,to heap up,to assemble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "528",
            "sk": "528",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "ढेर करना, बटोरना, सञ्चित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सङ्घाते पूलयेत्पूलेत्पूलेः स्तां णिशपोः क्रमात् ' (श्लो. 156) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010607",
            "baseindex": "01.0607",
            "dhatu": "मूल्",
            "aupadeshik": "मूलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रतिष्ठायाम्",
            "artha_english": "to root, to be firm, to establish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "529",
            "sk": "529",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जड़ जमाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मूलेः प्रतिष्ठितौ मूलेद् रोहणे मूलयेदिति ' (श्लो. 157) इति देवः । ' मुल इति नन्दी ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010608",
            "baseindex": "01.0608",
            "dhatu": "फल्",
            "aupadeshik": "फलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निष्पत्तौ",
            "artha_english": "to succeed, to complete, to conclude, to get good results",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "530",
            "sk": "530",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "सफल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " फलेर्विशरणे फुल्लं फलितम् फलति त्रयम् । आदितोनादिस्त्वन्त्ये रूपे निष्पत्तिवाचिनः ' (श्लो. 158-159) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010609",
            "baseindex": "01.0609",
            "dhatu": "चुल्ल्",
            "aupadeshik": "चुल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भावकरणे",
            "artha_english": "to give opinion",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "531",
            "sk": "531",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "अपना अभिप्राय बताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "भावकरणम् = अभिप्रायाविष्कारः ।"
        },
        {
            "i": "1010610",
            "baseindex": "01.0610",
            "dhatu": "फुल्ल्",
            "aupadeshik": "फुल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विकसने",
            "artha_english": "to develop, to glow, to blossom, to flourish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "532",
            "sk": "532",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "विक्सित होना, खिलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010611",
            "baseindex": "01.0611",
            "dhatu": "चिल्ल्",
            "aupadeshik": "चिल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शैथिल्ये भावकरणे च",
            "artha_english": "to loosen, to express, to speak out",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "533",
            "sk": "533",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "ढिलाई करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "भावकरणम् = अभिप्रायाविष्कारः ।"
        },
        {
            "i": "1010612",
            "baseindex": "01.0612",
            "dhatu": "तिल्",
            "aupadeshik": "तिलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "534",
            "sk": "534",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तिल्ल ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1010613",
            "baseindex": "01.0613",
            "dhatu": "तिल्ल्",
            "aupadeshik": "तिल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.612}> <<तिलँ>> इत्यत्र 'तिल्ल इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "534P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010614",
            "baseindex": "01.0614",
            "dhatu": "वेल्",
            "aupadeshik": "वेलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "535",
            "sk": "535",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "चलना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वेलेत्तु चलने वेलेर्वरणे विलतीति शे ' (श्लो. 157) इति देवः । ' गतौ ' इति काशकृत्स्नकातन्त्रौ  पठतः । ' वेल्लृ ' इति पठित्वा ' वेल्लेर्द्विर्बद्धो लकारः वेल्लति ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010615",
            "baseindex": "01.0615",
            "dhatu": "चेल्",
            "aupadeshik": "चेलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "536",
            "sk": "536",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "चलना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010616",
            "baseindex": "01.0616",
            "dhatu": "केल्",
            "aupadeshik": "केलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "537",
            "sk": "537",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "चलना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010617",
            "baseindex": "01.0617",
            "dhatu": "खेल्",
            "aupadeshik": "खेलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "538",
            "sk": "538",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "चलना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010618",
            "baseindex": "01.0618",
            "dhatu": "क्ष्वेल्",
            "aupadeshik": "क्ष्वेलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "539",
            "sk": "539",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "चलना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010619",
            "baseindex": "01.0619",
            "dhatu": "वेल्ल्",
            "aupadeshik": "वेल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "540",
            "sk": "540",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "चलना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तरङ्गिण्यां पाठोयं न दृश्यते । मैत्रेयसम्मतः पाठः इति धातुवृत्तिदर्शनात् ज्ञायते ।"
        },
        {
            "i": "1010620",
            "baseindex": "01.0620",
            "dhatu": "चेल्ल्",
            "aupadeshik": "चेल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.619}> <<वेल्ल>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010621",
            "baseindex": "01.0621",
            "dhatu": "पेल्",
            "aupadeshik": "पेलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "541",
            "sk": "541",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010622",
            "baseindex": "01.0622",
            "dhatu": "फेल्",
            "aupadeshik": "फेलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "542",
            "sk": "542",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010623",
            "baseindex": "01.0623",
            "dhatu": "शेल्",
            "aupadeshik": "शेलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "543",
            "sk": "543",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " चलने ' इति चन्द्रः । ' चलगत्योः ' इति वोपदेवः । अयं धातुः काशकृत्स्नीयपाठे नोपलभ्यते । केचित् ' सेलृ ' इति पठन्ति । ' षेलृ इत्येके ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010624",
            "baseindex": "01.0624",
            "dhatu": "सेल्",
            "aupadeshik": "षेलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.623}> <<शेलृँ>> इत्यत्र 'षेलृ इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "543P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010625",
            "baseindex": "01.0625",
            "dhatu": "स्खल्",
            "aupadeshik": "स्खलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to stumble,to totter,to deviate,to blunder,to err,to stammer,to drop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "544",
            "sk": "544",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना, गिरना, च्युत होना, ठोकर लगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.944}> <<दलिवलिस्खलिरणिध्वनित्रपिक्षपयश्चेति भोजः>> इति गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " ' प्रतिघातेप्यस्ति ' इति धातुकाव्यव्याख्या । (1.70) घटादिषु पठितोयं भोजेन ।"
        },
        {
            "i": "1010626",
            "baseindex": "01.0626",
            "dhatu": "खल्",
            "aupadeshik": "खलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सञ्चये चलने च",
            "artha_english": "to gather, to collect,to move, to shake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "545",
            "sk": "545",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "सङ्ग्रह करना, एकट्ठा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' चकारात् चलने च ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010627",
            "baseindex": "01.0627",
            "dhatu": "गल्",
            "aupadeshik": "गलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने स्रवणे च",
            "artha_english": "to eat,to swallow, to drip,to flow,to dissolve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "546",
            "sk": "546",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "निगलना, खाना, भक्षण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धातूनामनेकार्थत्वात् स्रवणेप्ययं धातुः इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010628",
            "baseindex": "01.0628",
            "dhatu": "सल्",
            "aupadeshik": "षलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "547",
            "sk": "547",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सल ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010629",
            "baseindex": "01.0629",
            "dhatu": "दल्",
            "aupadeshik": "दलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विशरणे विदारणे च",
            "artha_english": "to break,to split,to expand,to open,to cut,to decline, to wither, to tear, to fade",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "548",
            "sk": "548",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "कुम्भलाना, म्लान होना, चीरना, फाड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.944}> <<दलिवलिस्खलिरणिध्वनित्रपिक्षपयश्चेति भोजः>> इति गणसूत्रेण भोजमतेन मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": "विशरणम् अवयवानां विभागः ।  ' विदारणे ' इति मैत्रेयः । ' विदारणे शपि दलेद्दालयेदिति णौ दलेः ' (श्लो. 159) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010630",
            "baseindex": "01.0630",
            "dhatu": "श्वल्",
            "aupadeshik": "श्वलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आशुगमने",
            "artha_english": "to go fast",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "549",
            "sk": "549",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "तेजी से जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शल ' इति क्षीरस्वामी । ' आशुगतौ ' इति काशकृत्स्न - कातन्त्र - शाकटायनादयः । ' वेगे ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1010631",
            "baseindex": "01.0631",
            "dhatu": "श्वल्ल्",
            "aupadeshik": "श्वल्लँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आशुगमने",
            "artha_english": "to go fast",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "550",
            "sk": "550",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "तेजी से जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010632",
            "baseindex": "01.0632",
            "dhatu": "खोल्",
            "aupadeshik": "खोलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतिप्रतिघाते",
            "artha_english": "to limp",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "551",
            "sk": "551",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "लंगड़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010633",
            "baseindex": "01.0633",
            "dhatu": "खोर्",
            "aupadeshik": "खोरृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतिप्रतिघाते",
            "artha_english": "to limp",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "552",
            "sk": "552",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "लंगड़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010634",
            "baseindex": "01.0634",
            "dhatu": "धोर्",
            "aupadeshik": "धोरृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतिचातुर्ये",
            "artha_english": "to go quickly,to run,to trot,to be skillful",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "553",
            "sk": "553",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "अच्छी रीति से गमन करना, चतुराई से चलना, जल्दी से चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' धोरितकम् अश्वानां गतिविशेषः ' इति बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1010635",
            "baseindex": "01.0635",
            "dhatu": "त्सर्",
            "aupadeshik": "त्सरँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "छद्मगतौ",
            "artha_english": "to creep,to crawl,to proceed crookedly, to proceed fraudulently",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "554",
            "sk": "554",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "टेढ़ा जाना, कपट पूर्वक जाना, छिपकर जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010636",
            "baseindex": "01.0636",
            "dhatu": "क्मर्",
            "aupadeshik": "क्मरँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हूर्छने",
            "artha_english": "to be crooked",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "555",
            "sk": "555",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "शरीर या मन से टेढ़ा होना, वंचक होना, ठग बनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " हूर्च्छनम् = कौटिल्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1010637",
            "baseindex": "01.0637",
            "dhatu": "अभ्र्",
            "aupadeshik": "अभ्रँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "556",
            "sk": "556",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010638",
            "baseindex": "01.0638",
            "dhatu": "वभ्र्",
            "aupadeshik": "वभ्रँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "557",
            "sk": "557",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गतौ - चलने ' इति काशकृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1010639",
            "baseindex": "01.0639",
            "dhatu": "मभ्र्",
            "aupadeshik": "मभ्रँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "558",
            "sk": "558",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010640",
            "baseindex": "01.0640",
            "dhatu": "चर्",
            "aupadeshik": "चरँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ भक्षणे च",
            "artha_english": "to go, to walk, to eat, to graze",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "559",
            "sk": "559",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं धातुः भक्षणार्थेपि प्रयुज्यते । मा.धा.वृत्तौ लिख्यते - ' चरतिर्भक्षणार्थोपि ' । किन्तु पुरुषकारः भक्षणार्थकत्वं न अङ्गीकरोति । सः लिखति - ' यथा तु भक्षणेपि प्रयुज्यते चरिः इति मैत्रेयरक्षितः, तथा नायं पाठोस्ति । अपि तु अर्थवशेन केनचित् प्रक्षिप्तः इति गम्यते ' इति । संशये चारयेत् गत्याम् चरति ' (श्लो. 153) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010641",
            "baseindex": "01.0641",
            "dhatu": "ष्ठिव्",
            "aupadeshik": "ष्ठिवुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "dhatu_note": "धातोः आदिस्थषकारस्य <<धात्वादेः षः सः>> [[6.1.64]] इत्यनेन सकारादेशे प्राप्ते <!सुब्धातु-ष्ठिवु-ष्वष्कतीनां सत्वप्रतिषेधो वक्तव्यः!> इत्यनेन सः निषिध्यते ।",
            "artha": "निरसने",
            "artha_english": "to spit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "560",
            "sk": "560",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "थूकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ष्ठीवति ष्ठीव्यतीत्येते स्यातां निरसने ष्ठिवेः ' (श्लो. 162) इति देवः । \" अत्र द्वितीयः थकारः ठकारो वा इति वृत्तिः । आचार्येण शिष्येभ्यः उभयथा प्रतिपादनात् उभयमपि प्रमाणमिति व्याख्यातारः \" - मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010642",
            "baseindex": "01.0642",
            "dhatu": "जि",
            "aupadeshik": "जि",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "जये",
            "artha_note": "कौमुद्याम् अत्र उच्यते - 'जय उत्कर्षप्राप्तिः । अकर्मकोऽयम्' ।  इत्युक्ते, अयं धातुः 'उत्कर्षः' (prosperity) इत्यस्मिन् अर्थे प्रयुज्यते, न हि 'winning\/victory' इत्यस्मिन् अर्थे । यथा, 'जयतु संस्कृतम्' इत्यस्मिन् वाक्ये अयं 'जि'-धातुः प्रयुक्तः अस्ति, यतः अत्र 'संस्कृतस्य उत्कर्षः भवेत्' इति अर्थः विवक्ष्यते । 'Winning' अस्मिन् अर्थे तु (यथा, रामः युद्धं जयति इत्यत्र) <<जि (अभिभवे)>> <{1.1096}> इति कश्चन अन्यः धातुः प्रयोक्तव्यः । सः धातुः सकर्मकः अस्ति । अत्र निर्दिष्टः जि-धातुः तु अकर्मकः ज्ञेयः । ",
            "artha_english": "to prosper, to flourish",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "561",
            "sk": "561",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2330",
            "artha_hindi": "उत्कर्ष होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " जयः उत्कर्षप्राप्तिः । अकर्मकोयम् ' इति सिद्धान्तकौमुदी । मा.धा.वृत्तौ अपि अस्य धातोः अकर्मकत्वम् एव उक्तम् । ' जयेज्जयाभिभवयोराद्येर्थेसावकर्मकः । उत्कर्षप्राप्तिः आद्येर्थे द्वितीयेर्थे सकर्मकः ' (श्लो. 13-14) इति दैवश्लोकः अपि अत्र उपोद्बलकः । किन्तु कृदन्तरूपमालायां तु - ' जयः - उत्कर्ष - प्राप्तिः , अभिभवश्च । आद्ये अकर्मकः द्वितीये सकर्मकः इति पङ्क्तिः दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010643",
            "baseindex": "01.0643",
            "dhatu": "जीव्",
            "aupadeshik": "जीवँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्राणधारणे",
            "artha_english": "to live,to revive,to live upon, to survive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "562",
            "sk": "562",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "जीना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "धात्वर्थसङ्गृहीतकर्मत्वेन अस्य धातोः अकर्मकत्वम् ।"
        },
        {
            "i": "1010644",
            "baseindex": "01.0644",
            "dhatu": "पीव्",
            "aupadeshik": "पीवँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्थौल्ये",
            "artha_english": "to be fat, to be thick",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "563",
            "sk": "563",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मोटा होना, स्थूल होना, पुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010645",
            "baseindex": "01.0645",
            "dhatu": "मीव्",
            "aupadeshik": "मीवँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्थौल्ये",
            "artha_english": "to be fat, to be thick",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "564",
            "sk": "564",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मोटा होना, स्थूल होना, पुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010646",
            "baseindex": "01.0646",
            "dhatu": "तीव्",
            "aupadeshik": "तीवँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्थौल्ये",
            "artha_english": "to be fat, to be thick",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "565",
            "sk": "565",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मोटा होना, स्थूल होना, पुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010647",
            "baseindex": "01.0647",
            "dhatu": "नीव्",
            "aupadeshik": "णीवँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्थौल्ये",
            "artha_english": "to be fat, to be thick",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "566",
            "sk": "566",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मोटा होना, स्थूल होना, पुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010648",
            "baseindex": "01.0648",
            "dhatu": "क्षीव्",
            "aupadeshik": "क्षीवुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निरसने",
            "artha_english": "to spit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "567",
            "sk": "567",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मुँह से थूक बाहर निकलना, थूकना, कै करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मैत्रेयसम्मतः पाठोयम् ' इति मा.धा. वृत्तितः ज्ञायते । ' क्षिवु ' इति तत्वबोधिनी । ' क्षेवु ' इति चन्द्रः ।"
        },
        {
            "i": "1010649",
            "baseindex": "01.0649",
            "dhatu": "क्षेव्",
            "aupadeshik": "क्षेवुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निरसने",
            "artha_english": "to spit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "568",
            "sk": "568",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "थूकना, कै करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010650",
            "baseindex": "01.0650",
            "dhatu": "ऊर्व्",
            "aupadeshik": "उर्वीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "569",
            "sk": "569",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010651",
            "baseindex": "01.0651",
            "dhatu": "तूर्व्",
            "aupadeshik": "तुर्वीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "570",
            "sk": "570",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010652",
            "baseindex": "01.0652",
            "dhatu": "थूर्व्",
            "aupadeshik": "थुर्वीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "571",
            "sk": "571",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010653",
            "baseindex": "01.0653",
            "dhatu": "दूर्व्",
            "aupadeshik": "दुर्वीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "572",
            "sk": "572",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010654",
            "baseindex": "01.0654",
            "dhatu": "धूर्व्",
            "aupadeshik": "धुर्वीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "573",
            "sk": "573",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010655",
            "baseindex": "01.0655",
            "dhatu": "गूर्व्",
            "aupadeshik": "गुर्वीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उद्यमने",
            "artha_english": "to endeavour",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "574",
            "sk": "574",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "उद्यम करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010656",
            "baseindex": "01.0656",
            "dhatu": "मूर्व्",
            "aupadeshik": "मुर्वीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to bind, to hinder",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "575",
            "sk": "575",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "बांधना, रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010657",
            "baseindex": "01.0657",
            "dhatu": "पूर्व्",
            "aupadeshik": "पुर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूरणे",
            "artha_english": "to fill, to complete",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "576",
            "sk": "576",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "पूर्ण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गुर्द पूर्वनिकेतने ' इति चुरादिषु पठितस्य धातोः केषाञ्चित् मतेन ' गुर्द पूर्व ' इति व्यत्यस्तपाठपक्षे धातुरयम् उपात्तः । ' पूर्व पूर्वनिकेतने ' इति धातुकाव्यपाठः (3-31) । ' पूरणे पूर्वतीति स्यात् पूर्वयेत् णौ निकेतने ' (श्लो. 162) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010658",
            "baseindex": "01.0658",
            "dhatu": "पर्व्",
            "aupadeshik": "पर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "पूरणे",
            "artha_english": "to fill, to complete",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "577",
            "sk": "577",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "पूर्ण करना, भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010659",
            "baseindex": "01.0659",
            "dhatu": "मर्व्",
            "aupadeshik": "मर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूरणे",
            "artha_english": "to fill, to complete",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "578",
            "sk": "578",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "पूर्ण करना, भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गतौ च द्रुमे ' इति धातुकाव्यव्याख्यायाम् । (1.73)"
        },
        {
            "i": "1010660",
            "baseindex": "01.0660",
            "dhatu": "चर्व्",
            "aupadeshik": "चर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to chew,to eat,to bite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "579",
            "sk": "579",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "खाना, चबाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010661",
            "baseindex": "01.0661",
            "dhatu": "भर्व्",
            "aupadeshik": "भर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "580",
            "sk": "580",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अयमीदिदपि क्वचित् पठ्यते ' इति मा.धा.वृत्तिः।"
        },
        {
            "i": "1010662",
            "baseindex": "01.0662",
            "dhatu": "पर्ष्",
            "aupadeshik": "पर्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहने",
            "artha_english": "to be wet, to be slippery",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.697}> <<वर्षँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "गीला होना, भीगना, चिकना होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010663",
            "baseindex": "01.0663",
            "dhatu": "बंह्",
            "aupadeshik": "बहिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.720}> <<वहिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010664",
            "baseindex": "01.0664",
            "dhatu": "कर्व्",
            "aupadeshik": "कर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दर्पे",
            "artha_english": "to boast, to be egoistic, to be proud",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "581",
            "sk": "581",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "अहंकार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010665",
            "baseindex": "01.0665",
            "dhatu": "खर्व्",
            "aupadeshik": "खर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दर्पे",
            "artha_english": "to boast, to be egoistic, to be proud",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "582",
            "sk": "582",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "अहंकार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010666",
            "baseindex": "01.0666",
            "dhatu": "गर्व्",
            "aupadeshik": "गर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दर्पे",
            "artha_english": "to boast, to be egoistic, to be proud",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "583",
            "sk": "583",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "अहंकार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " माने गर्वयते , दर्पे गर्वतीति भवेच्छपि ' (श्लो.161) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010667",
            "baseindex": "01.0667",
            "dhatu": "अर्व्",
            "aupadeshik": "अर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "584",
            "sk": "584",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010668",
            "baseindex": "01.0668",
            "dhatu": "शर्व्",
            "aupadeshik": "शर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "585",
            "sk": "585",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010669",
            "baseindex": "01.0669",
            "dhatu": "सर्व्",
            "aupadeshik": "षर्वँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "586",
            "sk": "586",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' षर्वधातुष्षोपदेशः ' - बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1010670",
            "baseindex": "01.0670",
            "dhatu": "इन्व्",
            "aupadeshik": "इविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्याप्तौ",
            "artha_english": "to pervade,to occupy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "587",
            "sk": "587",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "व्याप्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010671",
            "baseindex": "01.0671",
            "dhatu": "पिन्व्",
            "aupadeshik": "पिविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने सेचने च",
            "artha_english": "to sprinkle,to make wet, to serve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "588",
            "sk": "588",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "सींचना, गीला करना, सेवा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सेचने ' इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1010672",
            "baseindex": "01.0672",
            "dhatu": "मिन्व्",
            "aupadeshik": "मिविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने सेचने संस्रने च",
            "artha_english": "to sprinkle,to make wet, to serve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "589",
            "sk": "589",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "सींचना, गीला करना, सेवा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मूर्धन्योष्मादिरित्येके ' इति कौमुदी ।  ' सेचने ' इति क्षीरतरङ्गिणी । ' स्रंसने इति मैत्रेयः ' इति धातुवृत्तिटीका । धातुवृत्तौ तु - ' सेचने इति क्षीरतरङ्गिण्याम् । सेचने इति पाठो मैत्रेयस्य च ' इत्युक्तम् ।"
        },
        {
            "i": "1010673",
            "baseindex": "01.0673",
            "dhatu": "निन्व्",
            "aupadeshik": "णिविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने सेचने संस्रने च",
            "artha_english": "to sprinkle,to make wet, to serve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "590",
            "sk": "590",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "सींचना, गीला करना, सेवा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सेचने ' इति क्षीरतरङ्गिण्याम् ।   स्रंसने इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1010674",
            "baseindex": "01.0674",
            "dhatu": "सिन्व्",
            "aupadeshik": "षिविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवने सेचने च",
            "artha_english": "to sprinkle,to make wet, to serve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.673}> <<णिविँ>> इत्यत्र 'तृतीयो मूर्धन्योष्मादिरित्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "590P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010675",
            "baseindex": "01.0675",
            "dhatu": "हिन्व्",
            "aupadeshik": "हिविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीणने",
            "artha_english": "to please,to satisfy, to calm down",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "591",
            "sk": "591",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "तृप्त होना, तृप्त करना, शान्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010676",
            "baseindex": "01.0676",
            "dhatu": "दिन्व्",
            "aupadeshik": "दिविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीणने",
            "artha_english": "to please,to satisfy, to calm down",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "592",
            "sk": "592",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "तृप्त होना, तृप्त करना, शान्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अर्दने देवयेद्, दीव्येत् क्रीडादौ , परिकूजने । देवयेत , इदितो दिव्येत्, देवर्देवेत देवने ' ( श्लो. 160 - 161) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010677",
            "baseindex": "01.0677",
            "dhatu": "धिन्व्",
            "aupadeshik": "धिविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीणने",
            "artha_english": "to please,to satisfy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "593",
            "sk": "593",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "तृप्त करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010678",
            "baseindex": "01.0678",
            "dhatu": "जिन्व्",
            "aupadeshik": "जिविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीणने",
            "artha_english": "to be satisfied",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "594",
            "sk": "594",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2331",
            "artha_hindi": "सन्तुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010679",
            "baseindex": "01.0679",
            "dhatu": "रिन्व्",
            "aupadeshik": "रिविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "595",
            "sk": "595",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010680",
            "baseindex": "01.0680",
            "dhatu": "रन्व्",
            "aupadeshik": "रविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "596",
            "sk": "596",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010681",
            "baseindex": "01.0681",
            "dhatu": "धन्व्",
            "aupadeshik": "धविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "597",
            "sk": "597",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010682",
            "baseindex": "01.0682",
            "dhatu": "कृन्व्",
            "aupadeshik": "कृविँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ हिंसाकरणयोश्च",
            "artha_english": "to go, to kill, to hurt, to destroy, to irritate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "598",
            "sk": "598",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "मारना, सताना, दुख देना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् गतौ अपि ।"
        },
        {
            "i": "1010683",
            "baseindex": "01.0683",
            "dhatu": "मव्",
            "aupadeshik": "मवँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to tie, to restrict, to hinder",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "599",
            "sk": "599",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "बांधना, रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010684",
            "baseindex": "01.0684",
            "dhatu": "अव्",
            "aupadeshik": "अवँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणगतिकान्तिप्रीतितृप्त्यवगमप्रवेशश्रवणस्वाम्यर्थयाचनक्रियेच्छादीप्त्यवाप्त्यालिङ्गनहिंसादानभागवृद्धिषु",
            "artha_english": "to protect,to go, to desire, to wish, to love, to please, to satisfy, to enter, to hear, to own, to order, to command, to request, to beg, to act, to glow, to shine, to obtain, to hug, to embrace, to kill, to hurt, to grow, to gain power",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "600",
            "sk": "600",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "संरक्षण करना, जाना, कामना करना, प्रेम करना, संतुष्ट करना, आनन्दित करना, प्रवेश करना, सुनना, मालिक होना, आज्ञा करना, मांगना, कर्म करना, कान्तियुक्त होना,प्राप्त होना, आलिंगन करना, मार डालना, दुख होना, ग्रहण करना, ग्रहण होना, बढ़ाना, शक्तिमान होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अव - रक्षणे गतौ कान्तौ प्रीतौ तृप्तौ द्युतौ श्रुतौ । प्राप्तौ श्लेषेर्थने वेशे भागे वृद्धौ ग्रहे वधे । स्वाम्यर्थेवगमे कामे कृतौ ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1010685",
            "baseindex": "01.0685",
            "dhatu": "धाव्",
            "aupadeshik": "धावुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "अयं धातुः गत्यर्थे अकर्मकः अस्ति । शुद्ध्यर्थे तु सकर्मकः ज्ञेयः ।",
            "artha": "गतिशुद्ध्योः",
            "artha_english": "to run,to flow,to cleanse,to wash",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "601",
            "sk": "601",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना, दौड़ना, स्वच्छ करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "पीछे पीछे भागना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "समीप आना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "नीचे उतरना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "जल्द भागना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "जल्दी दौडना, जोेर से दौडना, घिसना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शुद्धौ ' इति क्षीरस्वामी । ' जवे च ' इति द्रुमे । उपपूर्वकात् स्तुत्यर्थता ।"
        },
        {
            "i": "1010686",
            "baseindex": "01.0686",
            "dhatu": "धुक्ष्",
            "aupadeshik": "धुक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दीपनक्लेशनजीवनेषु",
            "artha_english": "to kindle,to get tired, to be weary,to live",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "602",
            "sk": "602",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जलाना, श्रान्त होना, थकना, जीना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010687",
            "baseindex": "01.0687",
            "dhatu": "धिक्ष्",
            "aupadeshik": "धिक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दीपनक्लेशनजीवनेषु",
            "artha_english": "to kindle,to get tired, to be weary,to live",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "603",
            "sk": "603",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जलाना, श्रान्त होना, थकना, जीना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010688",
            "baseindex": "01.0688",
            "dhatu": "वृक्ष्",
            "aupadeshik": "वृक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to cover, to like, to prefer, to choose, to select",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "604",
            "sk": "604",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "योजित करना, पसन्द करना, ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010689",
            "baseindex": "01.0689",
            "dhatu": "शिक्ष्",
            "aupadeshik": "शिक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विद्योपादाने",
            "artha_english": "to learn,to practise, to study, to gain knowledge",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "605",
            "sk": "605",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "विद्या प्राप्त करना, अभ्यास करना, अध्ययन करना, सीखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शिक्षतेर्जिज्ञासायाम् ' इति वार्तिकं नियमार्थम् इत्यभिप्रयत्नः , अयं धातुः शिक्षाभिन्नार्थे परस्मैपदी इति क्षीरस्वामिप्रभृतयः आहुः । किन्तु नैतत् वार्तिकं नियमार्थम् इति कैयटन्यासपदमञ्जरीधातुवृत्त्यादिषु स्पष्टम् । अतः सर्वत्र आत्मनेपदम् एव इति सिद्धान्तः ।"
        },
        {
            "i": "1010690",
            "baseindex": "01.0690",
            "dhatu": "भिक्ष्",
            "aupadeshik": "भिक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भिक्षायामलाभे लाभे च",
            "artha_english": "to ask,to beg, to request",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "606",
            "sk": "606",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "याचना करना, मांगना, प्राप्त करना, प्राप्त न होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " याञ्चायाम् ' इति सर्वेषु दृष्टः पाठः । \" स्वामी तु ' अव्यक्तायां वाचि ' चेति पठित्वा इमावपि भिक्षधातोः अर्थौ इति मन्यते \" इति तत्त्वबोधिनी ।"
        },
        {
            "i": "1010691",
            "baseindex": "01.0691",
            "dhatu": "क्लेश्",
            "aupadeshik": "क्लेशँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अव्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to speak inarticulately,to irritate, to give pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "607",
            "sk": "607",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना, दुख देना, सताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " बाधने ' इति दुर्गः । ' उपतापे ' इति कविकल्पद्रुमः । अत्र स्वामी ' क्लेश व्याक्तायां वाचि च ' इति पठन् इमौ अपि पूर्वधातोः अर्थावेवाह । चन्द्र - मैत्रेय - सम्मताकार - देवादयः तु धात्वन्तरमेव आहुः । ' व्यक्तोक्तौ क्लेशते क्लेशेः क्लिश्नातीति तु बाधते । दिवादेरुपतापेर्थे तङि स्यात् क्लिश्यते पदम् ' (श्लो. 163.164) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010692",
            "baseindex": "01.0692",
            "dhatu": "दक्ष्",
            "aupadeshik": "दक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ शीघ्रार्थे च",
            "artha_english": "to prosper, to grow, to act fastm to be quick, to be alert",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "608",
            "sk": "608",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "समृद्ध होना, शीघ्र कार्य करना,चतुर होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010693",
            "baseindex": "01.0693",
            "dhatu": "दीक्ष्",
            "aupadeshik": "दीक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मौण्ड्येज्योपनयननियमव्रतादेशेषु",
            "artha_english": "to shave, to perform a sacrifice, to initiate a mantra, to perform sacred thread ceremony, to practise self-restraint, to teach religious activities",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "609",
            "sk": "609",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "मुण्डन करना, यज्ञ करना, दीक्षा देना, उपनयन करना, आत्मनिग्रह करना, धर्म सिखाना, आदेश देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मौण्ड्यं = वपनम् , इज्या = यजनम् , उपनयनम् = मौञ्जीबन्धः, नियमः = संयमः , व्रतादेशः = संस्कारादेशकथनम् ' इति क्षीरस्वामी । \" अस्यार्थौ व्रतसम्प्राप्ति: तद्भेदाः कथिता इमे । सा च मौण्ड्यात् क्वचित्, क्वापि दीक्षणीयादिकेज्यया ॥ उपनीत्या क्वचित् , क्वापि नियमग्रहमात्रतः । क्वचित् गुर्वादिनन्दे ते (?) व्रतमस्त्विति शासनात् ॥ ... दीक्षते वाग्गमी यजमानस्तु माणवः । तपसे च महानाम्न्यै (?) तत्र ह्यादेशना व्रतम् ॥\" इति धातुकाव्यव्याख्याने प्रोक्तम् ।"
        },
        {
            "i": "1010694",
            "baseindex": "01.0694",
            "dhatu": "ईक्ष्",
            "aupadeshik": "ईक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शने",
            "artha_english": "to see, to perceive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "610",
            "sk": "610",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "देखना, अवलोकन करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "प्रतीक्षा करना, अपेक्षा करना, चाहना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "टक लगाना, टकटकी बांधना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "देखना, निहारना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "ऊपर देखना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "उपेक्षा करना, छोड़ना, त्यागना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "देखना, देखभाल करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "परीक्षा करना, जांचना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "देखना, निहारना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "देखना, ताकना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "मार्ग देखना, प्रतीक्षा करना,बाट जोहना"
                },
                {
                    "name": "प्रत्युत्",
                    "artha_hindi": "दुसरे के देखने पर आप भी उसकी ओर टकटकी लगा के निहारना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "तुलना करना, बराबरी करना, समीक्षा करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010695",
            "baseindex": "01.0695",
            "dhatu": "ईष्",
            "aupadeshik": "ईषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिहिंसादर्शनेषु",
            "artha_english": "to go, to kill, to see",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "611",
            "sk": "611",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना, मारना, देखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ईषतीतीष उञ्छेर्थे, गत्यादावीषते भवेत् ' (श्लो. 169) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010696",
            "baseindex": "01.0696",
            "dhatu": "भाष्",
            "aupadeshik": "भाषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to articulate, to explain, to elocute",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "612",
            "sk": "612",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010697",
            "baseindex": "01.0697",
            "dhatu": "वर्ष्",
            "aupadeshik": "वर्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहने",
            "artha_english": "to be wet, to be slippery",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "613",
            "sk": "613",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "गीला होना, भीगना, चिकना होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्नेहे तु वर्षते ' (श्लो. 176) इति देवः । ' पर्ष ' इति क्षीरस्वामी । चन्द्रकाशकृत्स्नकातन्त्रहेरम्बवोपदेवादयः न पठन्ति । शाकटायनदेवमैत्रे मैत्रेयसायणभट्टोजिदीक्षितादयः  ' वर्ष स्नेहने ' इति अभ्युपगच्छन्ति । स्नेहनं - स्निग्धीभावः । ' पर्ष - वर्ष ' इति पृथक्त्वेन मैत्रेयः पठति ।"
        },
        {
            "i": "1010698",
            "baseindex": "01.0698",
            "dhatu": "गेष्",
            "aupadeshik": "गेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अन्विच्छायाम्",
            "artha_english": "to search,to investigate, to find out, to seek",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "614",
            "sk": "614",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "ढूँढना, पता लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ग्लेषृ ' इत्येके । अन्विच्छा - अन्वेषणा ।"
        },
        {
            "i": "1010699",
            "baseindex": "01.0699",
            "dhatu": "ग्लेष्",
            "aupadeshik": "ग्लेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अन्विच्छायाम्",
            "artha_english": "to search,to investigate, to find out, to seek",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.698}> <<गेषृ>> इत्यत्र 'ग्लेषृ इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "614P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010700",
            "baseindex": "01.0700",
            "dhatu": "पेष्",
            "aupadeshik": "पेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रयत्ने",
            "artha_english": "to try, to attempt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "615",
            "sk": "615",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "कोशिश करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " एषृ ' इति धातोः पाठान्तरम् इदम् ।"
        },
        {
            "i": "1010701",
            "baseindex": "01.0701",
            "dhatu": "एष्",
            "aupadeshik": "एषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रयत्ने",
            "artha_english": "to try, to attempt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.700}> <<पेषँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्याम् दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010702",
            "baseindex": "01.0702",
            "dhatu": "येष्",
            "aupadeshik": "येषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रयत्ने",
            "artha_english": "to try, to attempt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.700}> <<पेषँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्याम् दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010703",
            "baseindex": "01.0703",
            "dhatu": "जेष्",
            "aupadeshik": "जेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "616",
            "sk": "616",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010704",
            "baseindex": "01.0704",
            "dhatu": "नेष्",
            "aupadeshik": "णेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "617",
            "sk": "617",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010705",
            "baseindex": "01.0705",
            "dhatu": "एष्",
            "aupadeshik": "एषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "618",
            "sk": "618",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010706",
            "baseindex": "01.0706",
            "dhatu": "प्रेष्",
            "aupadeshik": "प्रेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "619",
            "sk": "619",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "मिलकर भेजना, दूर भेजना, साथ भेजना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010707",
            "baseindex": "01.0707",
            "dhatu": "रेष्",
            "aupadeshik": "रेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to snicker, to sound inarticulately",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "620",
            "sk": "620",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना, हिनहिनाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "धातुममुं क्षीरस्वामी चन्द्रसम्मतत्वेन पठति । अयं स्वभावाद् वृकध्वनौ वर्तते ।"
        },
        {
            "i": "1010708",
            "baseindex": "01.0708",
            "dhatu": "हेष्",
            "aupadeshik": "हेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to snicker, to sound inarticulately",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "621",
            "sk": "621",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना, हिनहिनाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "स्वभावादयम् अश्वशब्दे वर्तते । ' अव्यक्ते शब्दे ' इति धातुपाठे बहुत्र पठितम् । लोकप्रयोगानुसारेण तेषां प्रतिनियतविषयत्वं बोध्यम् । तथाहि - \" कौक्षे कर्दति, पर्दते गुदरवे, रेषेति वार्के भवेत् । बुक्कोपि श्वरवे भषेति हयजे ह्रेषेति हेषेति च ' इति केशवस्वामी \" इति माधवीये प्रतिपादितम् ।"
        },
        {
            "i": "1010709",
            "baseindex": "01.0709",
            "dhatu": "ह्रेष्",
            "aupadeshik": "ह्रेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to snicker, to sound inarticulately",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "622",
            "sk": "622",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना, हिनहिनाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010710",
            "baseindex": "01.0710",
            "dhatu": "कास्",
            "aupadeshik": "कासृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दकुत्सायाम्",
            "artha_english": "to cough",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "623",
            "sk": "623",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "खांसना, खंखारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शब्दस्य कुत्सा रोगित्वात् ' इति क्षीरतरङ्गिणी ।"
        },
        {
            "i": "1010711",
            "baseindex": "01.0711",
            "dhatu": "भास्",
            "aupadeshik": "भासृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine,to appear,to become evident, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "624",
            "sk": "624",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010712",
            "baseindex": "01.0712",
            "dhatu": "नास्",
            "aupadeshik": "णासृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "625",
            "sk": "625",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शब्दार्थे नासते नासेः कौटिल्ये नसते नसेः ' (श्लो. 184) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010713",
            "baseindex": "01.0713",
            "dhatu": "रास्",
            "aupadeshik": "रासृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "626",
            "sk": "626",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010714",
            "baseindex": "01.0714",
            "dhatu": "नस्",
            "aupadeshik": "णसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कौटिल्ये",
            "artha_english": "to be crooked",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "627",
            "sk": "627",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "टेढ़ा होना, वक्र होना, नम होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शब्दार्थे नासते नासेः कौटिल्ये नसते नसेः ' (श्लो. 184) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010715",
            "baseindex": "01.0715",
            "dhatu": "भ्यस्",
            "aupadeshik": "भ्यसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भये",
            "artha_english": "to fear, to be afraid",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "628",
            "sk": "628",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "भय करना, डरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भेषृ इति चन्द्रः ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010716",
            "baseindex": "01.0716",
            "dhatu": "शंस्",
            "aupadeshik": "शसिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "dhatu_note": "अयं धातुः प्रायेण 'आ'पूर्वकः प्रयुज्यते ।",
            "artha": "इच्छायाम्",
            "artha_english": "to wish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "629",
            "sk": "629",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "इच्छा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आशंसे स्यादिच्छायां शंसतीति स्तुतौ भवेत् । हिंसायां शसति ' (श्लो. 183) इति देवः । क्त्वा - ल्यपोः विषये अत्र विविधानि मतानि कृदन्तरूपमालायां दर्शितानि । अन्ते च लिख्यते - ' ईदृशेषु स्थलेषु प्रयोगाः पाठाः च अनियताः दृश्यन्ते ' इति ।"
        },
        {
            "i": "1010717",
            "baseindex": "01.0717",
            "dhatu": "ग्रस्",
            "aupadeshik": "ग्रसुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat,to devour,to swallow,to consume,to seize,to eclipse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "630",
            "sk": "630",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "खाना, निगलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010718",
            "baseindex": "01.0718",
            "dhatu": "ग्लस्",
            "aupadeshik": "ग्लसुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat,to devour,to swallow,to consume,to seize,to eclipse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "631",
            "sk": "631",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010719",
            "baseindex": "01.0719",
            "dhatu": "ईह्",
            "aupadeshik": "ईहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चेष्टायाम्",
            "artha_english": "to try",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "632",
            "sk": "632",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "प्रयत्न करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "ईच्छा करना, चाहना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010720",
            "baseindex": "01.0720",
            "dhatu": "वंह्",
            "aupadeshik": "वहिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "633",
            "sk": "633",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " बहि ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010721",
            "baseindex": "01.0721",
            "dhatu": "मंह्",
            "aupadeshik": "महिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "634",
            "sk": "634",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010722",
            "baseindex": "01.0722",
            "dhatu": "अंह्",
            "aupadeshik": "अहिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to grow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "635",
            "sk": "635",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अहि प्लिह वक्रगतौ ' इति काशकृत्स्नधातुपाठे पठ्यते ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010723",
            "baseindex": "01.0723",
            "dhatu": "गर्ह्",
            "aupadeshik": "गर्हँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कुत्सायाम्",
            "artha_english": "to blame,to censure",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "636",
            "sk": "636",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "निन्दा करना, दोष लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ण्यन्तस्य ग्रहणे ग्रहेर्गृहयते तत्रातदन्ताद् गृहेः भू्वादेः शपि गर्हते, श्नि तु पदे गृह्णात्यगृह्णीत च । गर्हेर्वा णिचि निन्दनार्थविषये गर्हेत्तथा गर्हयेद् । भूवादेः शपि कुत्सनार्थविषये गर्हेर्भवेद्गर्हते ' (श्लो. 194) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010724",
            "baseindex": "01.0724",
            "dhatu": "गल्ह्",
            "aupadeshik": "गल्हँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कुत्सायाम्",
            "artha_english": "to blame,to censure",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "637",
            "sk": "637",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "निन्दा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010725",
            "baseindex": "01.0725",
            "dhatu": "बर्ह्",
            "aupadeshik": "बर्हँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्राधान्ये",
            "artha_english": "to be eminent, to be superior",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "638",
            "sk": "638",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "श्रेष्ठ होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "केचन दन्त्योष्ठ्यादिम् आहुः । अमुं मैत्रेयो न पठति ।"
        },
        {
            "i": "1010726",
            "baseindex": "01.0726",
            "dhatu": "बल्ह्",
            "aupadeshik": "बल्हँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्राधान्ये",
            "artha_english": "to be eminent, to be superior",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "639",
            "sk": "639",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "श्रेष्ठ होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "केचन दन्त्योष्ठ्यादिम् आहुः ।"
        },
        {
            "i": "1010727",
            "baseindex": "01.0727",
            "dhatu": "वर्ह्",
            "aupadeshik": "वर्हँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणहिंसाच्छादनेषु",
            "artha_english": "to speak,to kill,to hurt, to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "640",
            "sk": "640",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "बोलना, मारना, दुख देना, आच्छादित करना, ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010728",
            "baseindex": "01.0728",
            "dhatu": "वल्ह्",
            "aupadeshik": "वल्हँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणहिंसाच्छादनेषु",
            "artha_english": "to speak,to kill,to hurt, to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "641",
            "sk": "641",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "बोलना, मारना, दुख देना, आच्छादित करना, ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010729",
            "baseindex": "01.0729",
            "dhatu": "प्लिह्",
            "aupadeshik": "प्लिहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "642",
            "sk": "642",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010730",
            "baseindex": "01.0730",
            "dhatu": "वेह्",
            "aupadeshik": "वेहृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रयत्ने",
            "artha_english": "to endeavour, to try",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "643",
            "sk": "643",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "कोशिश करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वेहृ ' इत्येके इति धा.का.व्याख्या । (1.81) ' दन्त्यौष्ठ्यादिः । केवलौष्ठ्यादिः इत्येके ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010731",
            "baseindex": "01.0731",
            "dhatu": "जेह्",
            "aupadeshik": "जेहृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रयत्ने गतौ च",
            "artha_english": "to endeavour, to try",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "644",
            "sk": "644",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "कोशिश करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' जेहतिर्गत्यर्थोपि ' इति मा.धा.वृत्तौ, कौमुद्याम् च ।"
        },
        {
            "i": "1010732",
            "baseindex": "01.0732",
            "dhatu": "बाह्",
            "aupadeshik": "बाहृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रयत्ने",
            "artha_english": "to endeavour, to try",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "645",
            "sk": "645",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "कोशिश करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ( बेहृ बाहृ इत्यत्र ) आद्यः दन्त्योष्ठ्यादिः । अन्त्यः केवलोष्ठ्यादिः । उभावप्योष्ठ्यादी इत्येके । दन्त्योष्ठ्यादीत्यपरे ' इति सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010733",
            "baseindex": "01.0733",
            "dhatu": "द्राह्",
            "aupadeshik": "द्राहृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निद्राक्षये निक्षेपे च",
            "artha_english": "to wake up, to stay awake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "646",
            "sk": "646",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "जगना, जागृत रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ( ' निक्षेपे ' इति क्षीरस्वामिप्रभृतयः । )"
        },
        {
            "i": "1010734",
            "baseindex": "01.0734",
            "dhatu": "काश्",
            "aupadeshik": "काशृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "647",
            "sk": "647",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "चमकना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "दिखाई देना, दृष्टीगोचर होना, दिख जाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' काशेर्दीप्तौ काश्येत काशते ' (श्लो. 165) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010735",
            "baseindex": "01.0735",
            "dhatu": "ऊह्",
            "aupadeshik": "ऊहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वितर्के",
            "artha_english": "to conjecture,to infer,to guess, to reason, to imagine, to hypothesize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "648",
            "sk": "648",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "तर्क करना, कल्पना करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "इकठ्ठा होना, संघटित होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "( वितर्कः - सम्भावना )"
        },
        {
            "i": "1010736",
            "baseindex": "01.0736",
            "dhatu": "गाह्",
            "aupadeshik": "गाहूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "विलोडने",
            "artha_english": "to destroy, to counterattack",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "649",
            "sk": "649",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2334",
            "artha_hindi": "नष्ट करना, मर्म भेद करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "स्नान करना, अवगाहन करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "स्नान करना, कांपना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " विलोडनं क्षोभणम् । ' विलोडनं परिमलनम् ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010737",
            "baseindex": "01.0737",
            "dhatu": "गृह्",
            "aupadeshik": "गृहूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रहणे",
            "artha_english": "to take,to seize, to accept",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "650",
            "sk": "650",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2335",
            "artha_hindi": "लेना, स्वीकार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ग्लहू ' इति क्षीरस्वामी । ' ण्यन्तस्य ग्रहणे गृहेर्गृहयते, तत्रानदन्ताद् गृहेः, भूवादेः शपि गर्हते श्नि तु परे गृह्णत्यगृह्णीत च । गर्हेर्वा णिचि निन्दनार्थविषये गर्हेत् , तथा गर्हयेद् , भूवादेः शपि कृत्स्ननार्थविषये गर्हेर्भवेद् गर्हते ' ( श्लो. 194) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010738",
            "baseindex": "01.0738",
            "dhatu": "ग्लह्",
            "aupadeshik": "ग्लहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रहणे अपादाने च",
            "artha_english": "to take,to seize, to accept",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "651",
            "sk": "651",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2337",
            "artha_hindi": "लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ग्लहू ' इति स्वामिकाश्यप-सम्मताकारादयः पठन्ति । तदार्षं ग्राह्यम् ' इति मा.धा.वृत्तिः । [ ऊदित्वे तु लुटि इड्विकल्पनात् ' ग्लाढा ' इत्यपि रूपम् इति विशेषः ।]"
        },
        {
            "i": "1010739",
            "baseindex": "01.0739",
            "dhatu": "घष्",
            "aupadeshik": "घषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कान्तिकरणे",
            "artha_english": "to cleanse, to purify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.740}> <<घुषिँ>> इत्यत्र 'केचिद्धषेत्यदुपधं पठन्ति' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "652P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2337",
            "artha_hindi": "स्वच्छ करना, चमकाना, साफ करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010740",
            "baseindex": "01.0740",
            "dhatu": "घुंष्",
            "aupadeshik": "घुषिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कान्तिकरणे",
            "artha_english": "to cleanse, to purify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "652",
            "sk": "652",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2337",
            "artha_hindi": "स्वच्छ करना, चमकाना, साफ करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010741",
            "baseindex": "01.0741",
            "dhatu": "घुष्",
            "aupadeshik": "घुषिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अविशब्दने",
            "artha_english": "to make indistinct sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "653",
            "sk": "653",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2337",
            "artha_hindi": "मन में विचार कर कहना, प्रशंसा करना, तरह तरह के शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "विशब्दनम् - प्रतिज्ञानम् । तच्च शब्देन स्वाभिप्रायाविष्करणम् । ततोन्यस्मिन्नर्थे अस्य धातोः प्रयोगः । ' घुषिर् शब्दे ' इत्यन्ये पेठुः । ' घुषेर्विशब्दनादौ णौ घोषयत्यविशब्दने । घोषतीतिदितो घुंषेद् घूंषते कान्तिकर्मणि ' (श्लो. 169-170) इति देवः ।  इतोधिकं विवरणं मा.धा.वृत्तौ द्रष्टव्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1010742",
            "baseindex": "01.0742",
            "dhatu": "अक्ष्",
            "aupadeshik": "अक्षूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "व्याप्तौ",
            "artha_english": "to pervade,to reach",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "654",
            "sk": "654",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2337",
            "artha_hindi": "व्याप्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सङ्घाते च ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010743",
            "baseindex": "01.0743",
            "dhatu": "तक्ष्",
            "aupadeshik": "तक्षूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "तनूकरणे",
            "artha_english": "to sharpen, to peel off",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "655",
            "sk": "655",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2338",
            "artha_hindi": "तेज करना, छीलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "धार लगाना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "टुकड़े करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' तनूकरणम् - स्थूलस्य काष्ठादेः कतिपयावयवापनयनेन सूक्ष्मकरणम् ' इति बालमनोरमा । ' स्यात् तक्षतीति त्वचनेथ वा श्नौ तक्ष्णोति तक्षेच्च तनूक्रियायाम् ' ( श्लो. 183) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010744",
            "baseindex": "01.0744",
            "dhatu": "त्वक्ष्",
            "aupadeshik": "त्वक्षूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "तनूकरणे",
            "artha_english": "to reduce in size",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "656",
            "sk": "656",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2338",
            "artha_hindi": "छोटा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010745",
            "baseindex": "01.0745",
            "dhatu": "उक्ष्",
            "aupadeshik": "उक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to sprinkle,to wet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "657",
            "sk": "657",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "सींचना, गीला करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010746",
            "baseindex": "01.0746",
            "dhatu": "रक्ष्",
            "aupadeshik": "रक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पालने",
            "artha_english": "to protect,to watch,to take care of",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "658",
            "sk": "658",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010747",
            "baseindex": "01.0747",
            "dhatu": "निक्ष्",
            "aupadeshik": "णिक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "चुम्बने",
            "artha_english": "to kiss",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "659",
            "sk": "659",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "चुम्बन लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " चुम्बनम् = वक्त्रसंयोगः इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010748",
            "baseindex": "01.0748",
            "dhatu": "त्रक्ष्",
            "aupadeshik": "त्रक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to kiss",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.750}> <<तृक्षँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्या पाठितः नास्ति अपितु बालमनोरमायां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010749",
            "baseindex": "01.0749",
            "dhatu": "स्त्रक्ष्",
            "aupadeshik": "ष्ट्रक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to kiss",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "661",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010750",
            "baseindex": "01.0750",
            "dhatu": "तृक्ष्",
            "aupadeshik": "तृक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "660",
            "sk": "660",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " बालमनोरमायां ' त्रक्ष ष्ठ्रक्ष णक्ष गतौ ' इति पठित्वा ' त्रयः अपि अकारमध्याः ' इति पठितम् । तत्वबोधिन्यां माधवीयधातुवृत्त्यादिषु च ' तृक्ष ' इत्येव पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1010751",
            "baseindex": "01.0751",
            "dhatu": "स्तृक्ष्",
            "aupadeshik": "ष्टृक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to kiss",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अयं धातुः न दृश्यते । <{1.749}> <<ष्ट्रक्षँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः धातुरूपनन्दिन्यां पाठितः अस्ति । ",
            "dhaturoopnandini": "661",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अयं षोपधः । षस्य सत्वे ष्टुत्वनिवृत्तिरिति भावः ' इति बालमनोरमा । तत्वबोधिन्यां तु ' स्तृक्ष ' इत्येव पाठः । ' प्टृक्ष ' इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1010752",
            "baseindex": "01.0752",
            "dhatu": "नक्ष्",
            "aupadeshik": "णक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "662",
            "sk": "662",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010753",
            "baseindex": "01.0753",
            "dhatu": "वक्ष्",
            "aupadeshik": "वक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "रोषे सङ्घाते च",
            "artha_english": "to be angry,to collect, to gather",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "663",
            "sk": "663",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "क्रोध करना, बटोरना, ढेर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सङ्घाते ' इति क्षीरस्वामी । ' रोषसंहत्योः ' इति वोपदेवः । ' पालने ' इति पठित्वा ' वक्षते ' इति आत्मनेपदिनः इति काशकृत्स्नः । इतः पूर्वं भ्वादौ ' रोषे ' ( परस्मैपदिनः ) इति च तत्र पठ्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010754",
            "baseindex": "01.0754",
            "dhatu": "मृक्ष्",
            "aupadeshik": "मृक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect, to heap, to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "664",
            "sk": "664",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "एकत्र करना, बटोरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मक्ष ' इत्यप्येके इति मैत्रेयः ' इति धातुवृत्तिः । ' म्रक्ष इत्येके ' इति धा. का. । ( 1.8.4 ) ' ... म्रक्षेत् सङ्घाते.. ' (श्लो. ...171) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010755",
            "baseindex": "01.0755",
            "dhatu": "म्रक्ष्",
            "aupadeshik": "म्रक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect, to heap, to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.754}> <<मृक्षँ>> इत्यत्र 'म्रक्ष इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "664P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010756",
            "baseindex": "01.0756",
            "dhatu": "तक्ष्",
            "aupadeshik": "तक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "त्वचने",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "665",
            "sk": "665",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ग्रहण करना, एक ओर होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "  ' पक्ष परिग्रहे इत्येके ' इति कौमुदी । ' त्वचनम्=संवरणम्, त्वचो ग्रहणं च ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' ग्रहणमात्रे च इति द्रुमे ' इति धातुकाव्यव्याख्याने । (1- 84) ' स्यात् तक्षतीति त्वचनेथ वा श्नौ तक्ष्णोति तक्षेच्च तनूक्रियायाम् ' ( श्लो. 183) इति देवः । ' त्वक्ष त्वचने ' इति क्षीरस्वामिसम्मतः पाठः । ' अस्यैव युक्तता , न तु ' तक्ष ' इत्यस्य ' इति आशयः विस्तरेण विवृतः अस्ति कृदन्तरूपमालायाम् । किन्तु कौमुद्याम् तु ' तक्ष ' इत्येव पाठः दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010757",
            "baseindex": "01.0757",
            "dhatu": "पक्ष्",
            "aupadeshik": "पक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिग्रहे",
            "artha_english": "to take side",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.756}> <<तक्षँ>> इत्यत्र 'पक्ष परिग्रह इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "665P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010758",
            "baseindex": "01.0758",
            "dhatu": "सूर्क्ष्",
            "aupadeshik": "सूर्क्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आदरे",
            "artha_english": "to respect, to honor",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "666",
            "sk": "666",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "आदर करना, सम्मान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धातुकाव्य-सिद्धान्तकौमुदी-काशकृत्स्नीयेषु पठितः । ' ईर्ष्यायामादरे चार्थे क्रमात् सूर्क्ष्यति सूर्क्षति ' (श्लो. 170) इति देवः । ' अनादरः इति तु क्वाचित्कः अपपाठः । अवज्ञावहेलनमसूर्क्षणम् इति अमरः ' इति कौमुदी । ' षूर्क्ष ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010759",
            "baseindex": "01.0759",
            "dhatu": "सल्",
            "aupadeshik": "षलृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go, walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.624}> <<शेलृँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां अयं निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010760",
            "baseindex": "01.0760",
            "dhatu": "काङ्क्ष्",
            "aupadeshik": "काक्षिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "काङ्क्षायाम्",
            "artha_english": "to desire, to long for, to wish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "667",
            "sk": "667",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "चाहना, इच्छा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010761",
            "baseindex": "01.0761",
            "dhatu": "वाङ्क्ष्",
            "aupadeshik": "वाक्षिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "काङ्क्षायाम्",
            "artha_english": "to desire, to long for, to wish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "668",
            "sk": "668",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "चाहना, इच्छा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010762",
            "baseindex": "01.0762",
            "dhatu": "माङ्क्ष्",
            "aupadeshik": "माक्षिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "काङ्क्षायाम्",
            "artha_english": "to desire, to long for, to wish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "669",
            "sk": "669",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "चाहना, इच्छा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010763",
            "baseindex": "01.0763",
            "dhatu": "द्राङ्क्ष्",
            "aupadeshik": "द्राक्षिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "काङ्क्षायाम् घोरवाशिते च",
            "artha_english": "to desire, to long for, to wish, to caw",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "670",
            "sk": "670",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "कांव कांव करना, इच्छा करना, चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " घोरनिवाशिते ' इति क्षीरस्वामी । ' चकारात् काङ्क्षायाम् ' इति धातुकाव्यव्याख्याने । (1- 85)"
        },
        {
            "i": "1010764",
            "baseindex": "01.0764",
            "dhatu": "ध्राङ्क्ष्",
            "aupadeshik": "ध्राक्षिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "काङ्क्षायाम् घोरवाशिते च",
            "artha_english": "to desire, to long for, to wish, to caw",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "671",
            "sk": "671",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "कांव कांव करना, इच्छा करना, चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् ' काङ्क्षायाम् ' इति पूर्वधातुगतोर्थनिर्देशोत्रापि सम्बध्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010765",
            "baseindex": "01.0765",
            "dhatu": "ध्वाङ्क्ष्",
            "aupadeshik": "ध्वाक्षिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "काङ्क्षायाम् घोरवाशिते च",
            "artha_english": "to desire, to long for, to wish, to caw",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "672",
            "sk": "672",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "कांव कांव करना, इच्छा करना, चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् काङ्क्षार्थः अत्रापि सम्बध्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010766",
            "baseindex": "01.0766",
            "dhatu": "शुच्य्",
            "aupadeshik": "शुच्यीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अभिषवे",
            "artha_english": "to bathe, to give bath, to extract, to churn, to print",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.590}> <<शुच्यँ>> इत्यस्य अयम् इदित्-पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "स्नान करना, सार निकलना, मथना, छापना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010767",
            "baseindex": "01.0767",
            "dhatu": "चूष्",
            "aupadeshik": "चूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पाने",
            "artha_english": "to suck",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "673",
            "sk": "673",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "चूसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010768",
            "baseindex": "01.0768",
            "dhatu": "तूष्",
            "aupadeshik": "तूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "तुष्टौ",
            "artha_english": "to be satisfied, to be happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "674",
            "sk": "674",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "तृप्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010769",
            "baseindex": "01.0769",
            "dhatu": "पूष्",
            "aupadeshik": "पूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "675",
            "sk": "675",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "बढ़ना, पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010770",
            "baseindex": "01.0770",
            "dhatu": "मूष्",
            "aupadeshik": "मूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal to rob",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "676",
            "sk": "676",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "चोरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010771",
            "baseindex": "01.0771",
            "dhatu": "लूष्",
            "aupadeshik": "लूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भूषायाम्",
            "artha_english": "to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "677",
            "sk": "677",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "शृङ्गार करना, सुशोभित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां स्वातन्त्र्येण पठितः । माधावीयधातुवृत्तौ ' मूष स्तेये ' इत्यत्र ' लूष इति सुधाकर ' इत्युक्तम् । क्षीरतरङ्गिण्यां तु ' लूषोपीति दुर्गः ' इति दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010772",
            "baseindex": "01.0772",
            "dhatu": "रूष्",
            "aupadeshik": "रूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भूषायाम्",
            "artha_english": "to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "678",
            "sk": "678",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "शृङ्गार करना, सुशोभित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रूष भूषायाम् इति सुधाकरः ' इति सुधाकरपाठत्वेन मा.धा.वृत्तिः । ' आलेपने इत्येके ' इति धातुकाव्ये । (1-86) सिद्धान्तकौमुद्यां तु स्वातन्त्र्येण पठ्यते । क्षीरतरङ्गिण्याम् अयं धातुः न दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010773",
            "baseindex": "01.0773",
            "dhatu": "शूष्",
            "aupadeshik": "शूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रसवे",
            "artha_english": "to deliver, to give birth",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "679",
            "sk": "679",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "उत्पन्न करना, प्रसूत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " षूष प्रसवे ' इति क्षीरस्वामिमैत्रेयौ । तालव्यादिरिति चरकः । ' शूषा शाकम् ' इति तरङ्गिण्यामुक्तम् । ' शूषम् बलम् ' इति ऋग्वेदे (1.9.10) ' प्रसवः स चानुज्ञा (अभ्यानुज्ञा) ' इति धा.का.व्याख्या (1.86)। उत्पादनमपि प्रसवः इति च तत्रोक्तम् । ' तालव्योष्मादिरिति पारायणिकाः इति स्वामी ' इति धातुवृत्तौ उद्धृतम् । अयं पाठः तरङ्गिण्याम् अक्षरशः नोपलभ्यते । ' तैत्तिरीयके ' सक्षशूष ' इति केचिद्दन्त्यादिं पठन्ति । तदनार्षं, षोपदेशलक्षणविरोधात् ' इति माधवः ।"
        },
        {
            "i": "1010774",
            "baseindex": "01.0774",
            "dhatu": "सूष्",
            "aupadeshik": "षूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रसवे",
            "artha_english": "to deliver, to give birth",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.773}> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010775",
            "baseindex": "01.0775",
            "dhatu": "यूष्",
            "aupadeshik": "यूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "680",
            "sk": "680",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010776",
            "baseindex": "01.0776",
            "dhatu": "जूष्",
            "aupadeshik": "जूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "681",
            "sk": "681",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010777",
            "baseindex": "01.0777",
            "dhatu": "भूष्",
            "aupadeshik": "भूषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अलङ्कारे",
            "artha_english": "to adorn,to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "682",
            "sk": "682",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "अंलकृत करना, सजाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " .. भूषति भूषयेत् । अलङ्कृतौ ..' (श्लो. 172-3) इति देवः । माधावीयधा धातुवृत्तिपर्या पर्यालोचनया ज्ञायते यत् केचन अमुं धातुं न पठन्ति इति । कौमुद्यादिषु अयं दृश्यते एव ।"
        },
        {
            "i": "1010778",
            "baseindex": "01.0778",
            "dhatu": "ग्लुह्",
            "aupadeshik": "ग्लुहूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रहणे",
            "artha_english": "to take,to seize, to accept",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.737}> <<गृहूँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "लेना, स्वीकार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010779",
            "baseindex": "01.0779",
            "dhatu": "ऊष्",
            "aupadeshik": "ऊषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रुजायाम्",
            "artha_english": "to be ill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "683",
            "sk": "683",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "रोगी होना, बीमार होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010780",
            "baseindex": "01.0780",
            "dhatu": "ईष्",
            "aupadeshik": "ईषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उञ्छे",
            "artha_english": "to glean, to gather particle by particle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "684",
            "sk": "684",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "एक एक दाना उठाना, बीनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ईषतीतीष उञ्च्छेर्थे, गत्यादावीषते भवेत् ' (169) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010781",
            "baseindex": "01.0781",
            "dhatu": "कष्",
            "aupadeshik": "कषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "685",
            "sk": "685",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010782",
            "baseindex": "01.0782",
            "dhatu": "खष्",
            "aupadeshik": "खषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "686",
            "sk": "686",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010783",
            "baseindex": "01.0783",
            "dhatu": "शिष्",
            "aupadeshik": "शिषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "687",
            "sk": "687",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्योष्मादिः । ' शिषः असर्वोपयोगे यौ शेषयेत् शेषतीत्युभे । लुड्यभावादङ़ोशेषीत् शिनष्टीति विशेषणे ' ( श्लो. 178 - 9 ) इति देवः । ' शिषिं पिषिं श्लिष्यतिपुष्यती त्विषिम् ' इति व्याघ्रभूतिवचनात् (काशिका. 7.2.10 ) अनिट्त्वं धातोरस्य बोध्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1010784",
            "baseindex": "01.0784",
            "dhatu": "जष्",
            "aupadeshik": "जषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "688",
            "sk": "688",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010785",
            "baseindex": "01.0785",
            "dhatu": "झष्",
            "aupadeshik": "झषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "689",
            "sk": "689",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " झषेज्झषेत संवृत्यामादाने, हिंसने झषेत् ' ( श्लो. 168 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010786",
            "baseindex": "01.0786",
            "dhatu": "शष्",
            "aupadeshik": "शषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "690",
            "sk": "690",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्योष्मादिः ।"
        },
        {
            "i": "1010787",
            "baseindex": "01.0787",
            "dhatu": "वष्",
            "aupadeshik": "वषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "691",
            "sk": "691",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वधे ' इति वोपदेवः । दन्त्योष्ठ्यादिः ।"
        },
        {
            "i": "1010788",
            "baseindex": "01.0788",
            "dhatu": "मष्",
            "aupadeshik": "मषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "692",
            "sk": "692",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010789",
            "baseindex": "01.0789",
            "dhatu": "रुष्",
            "aupadeshik": "रुषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "693",
            "sk": "693",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शपि रोषति हिंसायां , रोषे रुष्यति रोषयेत् ' ( श्लो. 179 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010790",
            "baseindex": "01.0790",
            "dhatu": "रिष्",
            "aupadeshik": "रिषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "694",
            "sk": "694",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2339",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010791",
            "baseindex": "01.0791",
            "dhatu": "भष्",
            "aupadeshik": "भषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भर्त्सने",
            "artha_english": "to bark,to revile, to abuse, to criticise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "695",
            "sk": "695",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2340",
            "artha_hindi": "भोंकना, कुत्ते के समान शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भर्त्सनम् = श्वरवः, यतस्तत्रैवायं (धातुः) प्रसिद्धः ' इति मा.धा.वृत्तिः । क्षीरस्वामी तु कुत्सितशब्दकरणा करणार्थकत्वम् अस्य आह । ' भष बुक्के पिशुनोक्तौ... ' इति क.क.द्रुमे (श्लो. 320)"
        },
        {
            "i": "1010792",
            "baseindex": "01.0792",
            "dhatu": "उष्",
            "aupadeshik": "उषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to burn",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "696",
            "sk": "696",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2340",
            "artha_hindi": "जलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010793",
            "baseindex": "01.0793",
            "dhatu": "जिष्",
            "aupadeshik": "जिषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to sprinkle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "697",
            "sk": "697",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "प्रोक्षण करना, सींचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010794",
            "baseindex": "01.0794",
            "dhatu": "विष्",
            "aupadeshik": "विषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to sprinkle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "698",
            "sk": "698",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "प्रोक्षण करना, सींचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सेवने ' इति धातुकाव्यव्याख्यापाठः । (1.38) ' विषेः वेषति सेचने ' ( श्लो. 174) इति देवः । ' आर्याणामुदित् , द्रमिडानां लृदित् ' इति धानपालः । ' पुष्पादि…. ' (3.1.55) इत्यत्र सुधाकरः - ' द्रमिडानाम् अविषत् , आर्याणां तु ' शल इगुपधात् ' (3.1.45) इति अविक्षत् इति नन्दी इति पुरुषकारे ' इति । (श्लो. 175)"
        },
        {
            "i": "1010795",
            "baseindex": "01.0795",
            "dhatu": "मिष्",
            "aupadeshik": "मिषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to sprinkle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "699",
            "sk": "699",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "प्रोक्षण करना, सींचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सेवने ' इति धा. काव्यम् । (1 - 87 ) ' सेचने मेषतीति स्यात् , स्पर्धायां मिषतीति शे ' (श्लो. 174) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010796",
            "baseindex": "01.0796",
            "dhatu": "मुष्",
            "aupadeshik": "मुषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.788}> <<मषँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010797",
            "baseindex": "01.0797",
            "dhatu": "पुष्",
            "aupadeshik": "पुषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पुष्टौ",
            "artha_english": "to nourish,to bring up,to support, to protect, to take care, to feed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "700",
            "sk": "700",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "पालन करना, पोषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' धारणे पोषयेत्पुष्टौ पुष्येत् पुष्णाति पोषति ' ( श्लो. 171) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010798",
            "baseindex": "01.0798",
            "dhatu": "श्रिष्",
            "aupadeshik": "श्रिषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to set on fire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "701",
            "sk": "701",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "जलाना, दग्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010799",
            "baseindex": "01.0799",
            "dhatu": "श्लिष्",
            "aupadeshik": "श्लिषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to set on fire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "702",
            "sk": "702",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "जलाना, दग्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " श्लिष्यत्यालिङ्गने दाहे श्लेषति श्लेषणे णिचि ' ( श्लो. 175) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010800",
            "baseindex": "01.0800",
            "dhatu": "प्रुष्",
            "aupadeshik": "प्रुषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to set on fire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "703",
            "sk": "703",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "जलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्नेहनादिषु । प्रुष्णाति च प्रोषति च दाहे ' ( श्लो. 172) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010801",
            "baseindex": "01.0801",
            "dhatu": "प्लुष्",
            "aupadeshik": "प्लुषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to set on fire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "704",
            "sk": "704",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "जलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ... दाहकर्मणि । प्लोषति , प्लुष्यतीति स्तां , प्लुष्णाति स्नेहनादिषु ' (श्लो. 171 - 172 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010802",
            "baseindex": "01.0802",
            "dhatu": "पृष्",
            "aupadeshik": "पृषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचनहिंसासङ्क्लेशनेषु",
            "artha_english": "to sprinkle,to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "705",
            "sk": "705",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, सींचना, कष्ट देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिंसासंक्लेशनयोश्च ' इति माधवः ।"
        },
        {
            "i": "1010803",
            "baseindex": "01.0803",
            "dhatu": "वृष्",
            "aupadeshik": "वृषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचनहिंसासङ्क्लेशनेषु",
            "artha_english": "to sprinkle,to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "706",
            "sk": "706",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "सींचना, मारना, कष्ट देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' .. सेके वर्षेत् , स्नेहे तु वर्षते ' ( श्लो. 176) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010804",
            "baseindex": "01.0804",
            "dhatu": "मृष्",
            "aupadeshik": "मृषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने सहने च",
            "artha_english": "to sprinkle, to suffer, to endure, to bear, to tolerate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "707",
            "sk": "707",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "सींचना, सहन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " हिंसाक्लेशदैन्येषु इत्येते ' इति धातुकाव्यम् । (1.88) “ अत्र काश्यपः - ' मृषु हिंसासंक्लेशनदानेषु ' इत्यादि पपाठ “ इति मा.धा.वृत्तिः । ' स्नेहने ' इति देवसम्मतः पाठः (श्लो. 173) इति ज्ञायते । ' मृष्यते मृष्यतीति स्यात् , स्नेहने शपि मर्षति ' (श्लो. 173) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010805",
            "baseindex": "01.0805",
            "dhatu": "घृष्",
            "aupadeshik": "घृषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्घर्षे",
            "artha_english": "to grind,to strike,to rub,to brush,to polish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "708",
            "sk": "708",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "लड़ाई करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010806",
            "baseindex": "01.0806",
            "dhatu": "हृष्",
            "aupadeshik": "हृषुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अलीके",
            "artha_english": "to be delighted , to rejoice , to be happy, to fill with pleasure, to speak lie",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "709",
            "sk": "709",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "झूट बोलना, मिथ्या बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " .. क्रमतोलीकं तुष्टौ हर्षति हृष्यति ' (श्लो. 176) इति देवः । ' अलीकम् = आनन्दः ' इति काशकृत्स्नधातुपाठकन्नडव्याख्या ।"
        },
        {
            "i": "1010807",
            "baseindex": "01.0807",
            "dhatu": "तुस्",
            "aupadeshik": "तुसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "710",
            "sk": "710",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010808",
            "baseindex": "01.0808",
            "dhatu": "ह्रस्",
            "aupadeshik": "ह्रसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "711",
            "sk": "711",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "धातूनामनेकार्थत्वात् ' ह्रासः ' इत्यत्र अपक्षयोर्थः । ' ह्रस्वः ' इत्यत्र अल्पत्वं धात्वर्थः ।"
        },
        {
            "i": "1010809",
            "baseindex": "01.0809",
            "dhatu": "ह्लस्",
            "aupadeshik": "ह्लसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "712",
            "sk": "712",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010810",
            "baseindex": "01.0810",
            "dhatu": "रस्",
            "aupadeshik": "रसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "713",
            "sk": "713",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शब्दे शपि रसेत् स्नेहास्वादयोः रसायेद्रसेः ' (श्लो. 193) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010811",
            "baseindex": "01.0811",
            "dhatu": "लस्",
            "aupadeshik": "लसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "श्लेषणक्रीडनयोः",
            "artha_english": "to embrace,to hug, to linger, to enjoy, to come to light, to play",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "714",
            "sk": "714",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "आलिंगन करना, गले लगाना, खेलना, रमण करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "चमकना, आनन्दित होना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "विलास करना, रमण करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अयं शोभायां प्रसिद्धः ' इति धातुकाव्यव्याख्यायाम् । (1.89) ' लासयेत् शिल्पयोगेर्थे , श्लेषणे क्रीडने लसेत् ' (श्लो. 190) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010812",
            "baseindex": "01.0812",
            "dhatu": "घस्",
            "aupadeshik": "घसॢँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat,to devour, to binge, to overeat",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अस्य धातोः विषये सिद्धान्तकौमुद्याम् उच्यते -'<i>अयं न सार्वत्रिकः, लिट्यन्यतरस्याम् इत्यादेः घस्लादेशविधानात् । ... लिङादि-अभावाद् आशिषि अस्य अप्रयोगः<\/i>' । घस्-धातोः आशीर्लिङ्लकारे, एवमेव कुत्रचित् अन्यत्रापि (यथा, लिट्-लकारे, कर्मणि प्रयोगे च) रूपाणि न भवन्ति इति अस्य आशयः ।",
            "dhaturoopnandini": "715",
            "sk": "715",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2341",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "  ' अयं न सार्वत्रिकः । ' लिट्यन्यतरस्याम् ' (2-4-40) इत्यदेः घस्लादेशविधानात् । ततश्च , यत्र लिङ्गं वचनं वा अस्ति , तत्रैव अस्य प्रयोगः । अत्रैव पाठः शपि परस्मैपदे लिङ्गम् । लृदित्करणमङि । अनिट्कारिकासु पाठो वलाद्यार्धधातुके । क्मरचि तु विशिष्योपादानम् ' इति सिद्धान्तकौमुदी । कृदन्तरूपमालायां विषयेस्मिन् अन्यानि अपि मतानि दर्शितानि ।"
        },
        {
            "i": "1010813",
            "baseindex": "01.0813",
            "dhatu": "जर्ज्",
            "aupadeshik": "जर्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणहिंसातर्जनेषु",
            "artha_english": "to speak, to to blame,to kill,to reprove, to hit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "716",
            "sk": "716",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "बोलना, हिंसा करना, तोड़फोड़ करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010814",
            "baseindex": "01.0814",
            "dhatu": "चर्च्",
            "aupadeshik": "चर्चँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणहिंसातर्जनेषु",
            "artha_english": "to speak, to to blame,to kill,to reprove, to hit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "717",
            "sk": "717",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "बोलना, हिंसा करना, तोड़फोड़ करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " परिभाषणम् = सनिन्दोपालम्भः । ' हिंसायां , तर्जने परिभाषणे । चर्चत्यध्ययने त्वर्थे भवेच्चर्चयतीति णौ (श्लो. 54) इति देवः । “ र्जत्स ( जर्त्स ?) इति चन्द्रदुगौ । चर्चे इत्येके । जर्ज इत्यने । झर्च इत्यपरे । किमत्र सत्यम् ? देवा ज्ञास्यन्ति “ इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010815",
            "baseindex": "01.0815",
            "dhatu": "झर्झ्",
            "aupadeshik": "झर्झँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणहिंसातर्जनेषु",
            "artha_english": "to speak, to to blame,to kill,to reprove, to hit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "718",
            "sk": "718",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "बोलना, हिंसा करना, तोड़फोड़ करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010816",
            "baseindex": "01.0816",
            "dhatu": "पिस्",
            "aupadeshik": "पिसृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "719",
            "sk": "719",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' इह क्वचित् कोशे विसृ वेसृ पिशृ पेशृ इति पठ्यते ' इति मा.धा.वृत्तौ । ' णौ पिंसयति भाषार्थे गत्याम् तु शपि पेसति ' ( श्लो. 192) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010817",
            "baseindex": "01.0817",
            "dhatu": "पेस्",
            "aupadeshik": "पेसृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "720",
            "sk": "720",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " णौ पिंसयति भाषार्थे गत्याम् तु शपि पेसति ' ( श्लो. 192) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010818",
            "baseindex": "01.0818",
            "dhatu": "विस्",
            "aupadeshik": "विसृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति, परन्तु माधवीयधातुवृत्त्याम् <{1.817}> <<पेसृ>> इत्यत्र 'इह क्वचित् विसृ वेसृ पिशृ पेशृ इत्यपि पठ्यन्ते' इति पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010819",
            "baseindex": "01.0819",
            "dhatu": "वेस्",
            "aupadeshik": "वेसृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति, परन्तु माधवीयधातुवृत्त्याम् <{1.817}> <<पेसृ>> इत्यत्र 'इह क्वचित् विसृ वेसृ पिशृ पेशृ इत्यपि पठ्यन्ते' इति पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010820",
            "baseindex": "01.0820",
            "dhatu": "पिश्",
            "aupadeshik": "पिशृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति, परन्तु माधवीयधातुवृत्त्याम् <{1.817}> <<पेसृ>> इत्यत्र 'इह क्वचित् विसृ वेसृ पिशृ पेशृ इत्यपि पठ्यन्ते' इति पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010821",
            "baseindex": "01.0821",
            "dhatu": "पेश्",
            "aupadeshik": "पेशृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति, परन्तु माधवीयधातुवृत्त्याम् <{1.817}> <<पेसृ>> इत्यत्र 'इह क्वचित् विसृ वेसृ पिशृ पेशृ इत्यपि पठ्यन्ते' इति पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010822",
            "baseindex": "01.0822",
            "dhatu": "हस्",
            "aupadeshik": "हसेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हसने",
            "artha_english": "to laugh,to smile,to joke, to ridicule",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "721",
            "sk": "721",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "हसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010823",
            "baseindex": "01.0823",
            "dhatu": "निश्",
            "aupadeshik": "णिशँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "समाधौ",
            "artha_english": "to meditate upon, to think calmly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "722",
            "sk": "722",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "समाधौ",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्योष्मान्तः ।"
        },
        {
            "i": "1010824",
            "baseindex": "01.0824",
            "dhatu": "मिश्",
            "aupadeshik": "मिशँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे रोषकृते गतौ च",
            "artha_english": "to make noise,to be angry, to tie, to bind, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "723",
            "sk": "723",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "शब्द करना, क्रोध करना, बंधना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्योष्मान्तः । ' शब्दने रोषक्रियायाञ्चार्थे ' इति क्षीरस्वामी । ' शब्दकोपयोः इति द्रुमोक्त्या रोषकृतम् = रोष एव ' इति धातुकाव्यव्याख्या । (1.90)"
        },
        {
            "i": "1010825",
            "baseindex": "01.0825",
            "dhatu": "मश्",
            "aupadeshik": "मशँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे रोषकृते गतौ च",
            "artha_english": "to make noise,to be angry, to tie, to bind, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "724",
            "sk": "724",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "शब्द करना, क्रोध करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्योष्मान्तः । ' शब्दने रोषक्रियायाञ्चार्थे ' इति क्षीरस्वामी । ' शब्दकोपयोः इति द्रुमोक्त्या रोषकृतम् = रोष एव ' इति धातुकाव्यव्याख्या । (1.90)"
        },
        {
            "i": "1010826",
            "baseindex": "01.0826",
            "dhatu": "शव्",
            "aupadeshik": "शवँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "725",
            "sk": "725",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्योष्ठ्यान्तः तालव्योष्मादिः । ' शवतिर्गतिकर्मा कम्बोजेषु भाष्यते विकार एवैनमार्या आहुः ' इति निरुक्तम् (2.2) महाभाष्यम् च । (1.1.1) ' विकारे ' इत्येव वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1010827",
            "baseindex": "01.0827",
            "dhatu": "शश्",
            "aupadeshik": "शशँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्लुतगतौ",
            "artha_english": "to jump,to dance, to leap",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "726",
            "sk": "726",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "कूदते हुए जाना, फुदकते हुए जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्योष्माद्यन्तः । ' प्लुतिगतौ । प्लुतिभिर्गमने ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010828",
            "baseindex": "01.0828",
            "dhatu": "शस्",
            "aupadeshik": "शसुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "727",
            "sk": "727",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्योष्मान्तः । ' हिंसायां शसति ' ( श्लो. 184) इति देवः । ' वधे ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1010829",
            "baseindex": "01.0829",
            "dhatu": "शंस्",
            "aupadeshik": "शन्सुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तुतौ",
            "artha_english": "to praise, to complement",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "728",
            "sk": "728",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "स्तुति करना, प्रशंसा करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "मिथ्यापवाद लगाना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "चाहना, बोलना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रशंसा करना, स्तुति करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "नोपधोयम् धातुः ।  - ' नकारजावनुस्वा नुस्वारपञ्चमौ झलि धातुषु ' इति अभियुक्तवचनात् । ' आशंसे स्यादिच्छायां शंसतीति स्तुतौ भवेत् । हिंसायां शसति ' ( श्लो. 183, 4 ) इति देवः । ' अयं हिंसायामपि ' इति दुर्गः ।"
        },
        {
            "i": "1010830",
            "baseindex": "01.0830",
            "dhatu": "चह्",
            "aupadeshik": "चहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परिकल्कने",
            "artha_english": "to be wicked,to be proud,to cheat, to boast",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "729",
            "sk": "729",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "गर्वीला होना, ठगना, दुष्कर्मी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "परिकल्कनम् शाठ्यं , दम्भो वा । ' चहयेच्चहतीत्येके चहेः स्ताम् परिकल्कने ' ( श्लो. 196) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010831",
            "baseindex": "01.0831",
            "dhatu": "मह्",
            "aupadeshik": "महँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to worship,to revere",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "730",
            "sk": "730",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "पूजा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " महयन्महतीत्येते पूजायां णौ शपि क्रमात् ' ( श्लो. 196 ) इति देवः । क्षीरस्वामी नामुं धातुं पठति ।"
        },
        {
            "i": "1010832",
            "baseindex": "01.0832",
            "dhatu": "रह्",
            "aupadeshik": "रहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "त्यागे",
            "artha_english": "to abandon,to quit, to leave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "731",
            "sk": "731",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "त्यागना, छोडना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अलग होना, भिन्न होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रहयेत् रहति त्यागे गतौ रंहेस्तु रंहति ' ( श्लो. 195 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010833",
            "baseindex": "01.0833",
            "dhatu": "रंह्",
            "aupadeshik": "रहिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "732",
            "sk": "732",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' रहयेत् रहति त्यागे गतौ रंहेस्तु रंहति ' ( श्लो. 195 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010834",
            "baseindex": "01.0834",
            "dhatu": "दृह्",
            "aupadeshik": "दृहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow, to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "733",
            "sk": "733",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "बढ़ना, बुद्धि होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010835",
            "baseindex": "01.0835",
            "dhatu": "दृंह्",
            "aupadeshik": "दृहिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow, to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "734",
            "sk": "734",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010836",
            "baseindex": "01.0836",
            "dhatu": "बृह्",
            "aupadeshik": "बृहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow, to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "735",
            "sk": "735",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "बढ़ना, बुद्धि होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010837",
            "baseindex": "01.0837",
            "dhatu": "बृंह्",
            "aupadeshik": "बृहिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ शब्दे च",
            "artha_english": "to grow, to prosper, to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "736",
            "sk": "736",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "बढ़ना, शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अत्र शब्दः गजशब्दः एव, लोके तथैव प्रयोगात् । ' बृहिर् ' इति चन्द्रदुर्गौ । ' ...बृंहति बर्हति । वृद्धौ , भाषार्थविषये बृंहयेत् बर्हयेदिति ' ( श्लो. 198 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010838",
            "baseindex": "01.0838",
            "dhatu": "तुह्",
            "aupadeshik": "तुहिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अर्दने",
            "artha_english": "to hurt,to kill,to pain, to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "737",
            "sk": "737",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "पीड़ा करना, दुख देना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010839",
            "baseindex": "01.0839",
            "dhatu": "दुह्",
            "aupadeshik": "दुहिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अर्दने",
            "artha_english": "to hurt,to kill,to pain, to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "738",
            "sk": "738",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "पीड़ा करना, दुख देना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अमुं क्षीरस्वामी न पठति । ' प्रपूरणे दोग्धि दुग्धे दोहतीत्यर्दने दुहेः ' ( श्लो. 193) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010840",
            "baseindex": "01.0840",
            "dhatu": "उह्",
            "aupadeshik": "उहिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अर्दने",
            "artha_english": "to hurt,to kill,to pain, to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "739",
            "sk": "739",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "पीड़ा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010841",
            "baseindex": "01.0841",
            "dhatu": "अर्ह्",
            "aupadeshik": "अर्हँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to be worthty, to be eligible, to have merit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "740",
            "sk": "740",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "पूजा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " हकारान्तप्रसङ्गात् अनिडपि इह पठितः ' इति वाक्यं मा.धा.वृत्तौ दृश्यते । अस्य आशयः न स्फुटः । यतः पूजार्थकः ' अर्ह ' धातुः तु सेट् । ' पूजनेर्हति चार्हयेत् ' (197) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010842",
            "baseindex": "01.0842",
            "dhatu": "द्युत्",
            "aupadeshik": "द्युतँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to glow, to illumine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "741",
            "sk": "741",
            "lsk_sutra": "534",
            "sk_sutra": "2343",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अत्यंत प्रकाशित होना"
                }
            ],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रायेण अयं विपूर्वकः ।"
        },
        {
            "i": "1010843",
            "baseindex": "01.0843",
            "dhatu": "श्वित्",
            "aupadeshik": "श्विताँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वर्णे",
            "artha_english": "to become white, to become clear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "742",
            "sk": "742",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2345",
            "artha_hindi": "सफेद होना, शुभ्र होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "श्वेतवर्णकरणे श्वेतीभवने वा इत्यर्थः । ' शौक्ल्ये ' इत्येव वोपदेवः।"
        },
        {
            "i": "1010844",
            "baseindex": "01.0844",
            "dhatu": "मिद्",
            "aupadeshik": "ञिमिदाँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहने",
            "artha_english": "to be greasy,to be soft,to melt,to love",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "743",
            "sk": "743",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2345",
            "artha_hindi": "स्नेह करना, स्निग्ध होना, पिघलना, पोतना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "  ' मेदते मेद्यतीत्येते स्नेहने, मिन्दयेत् णिचि । ऋदितो मेदते मेदेत् मेधाहिंसनयोर्द्वयोः ' (श्लो.104) इति देवः । हरदत्तस्तु धातोरस्य भ्वादिषु पाठं नानुमेने इति ' निष्ठा शीङ् ' (1.2.19) इति सूत्रे पदमञ्जर्यां व्यक्तम् ।"
        },
        {
            "i": "1010845",
            "baseindex": "01.0845",
            "dhatu": "स्विद्",
            "aupadeshik": "ञिष्विदाँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहनमोचनयोः गात्रप्रस्रवणे च",
            "artha_english": "to be greasy, to be soft, to smoothen,to quit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "744",
            "sk": "744",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "चिकना करना, त्यागना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " गात्रप्रक्षरणे स्विद्येत् स्वेदते स्नेहमोकयोः ' ( श्लो. 107) इति देवः । ' ञिक्ष्विदा च इत्येके ' इति कौमुदी । ' ञि क्ष्विडा इति आर्हतः ' इति कृ.रू.माला ।"
        },
        {
            "i": "1010846",
            "baseindex": "01.0846",
            "dhatu": "क्ष्विद्",
            "aupadeshik": "ञिक्ष्विदाँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहनमोचनयोः",
            "artha_english": "to be greasy, to be soft, to smoothen,to quit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.845}> <<ञिष्विदाँ>> इत्यत्र 'ञिक्ष्विदा चेत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "744P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010847",
            "baseindex": "01.0847",
            "dhatu": "रुच्",
            "aupadeshik": "रुचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तावभिप्रीतौ च",
            "artha_english": "to shine, to glow, to please, to like, to enjoy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "745",
            "sk": "745",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना, आनन्द करना, प्रसन्न होना, उत्साह करना, रुचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "न्यासपदमञ्जर्यादिषु ' अभिप्रीतौ ' इति न पठ्यते । ' अभिप्रीतिः = प्रीतिविषयीभवनम् ' इति बालमनोरमा । दीप्तिः प्रकाशनम् । रोचते सूर्यः ।"
        },
        {
            "i": "1010848",
            "baseindex": "01.0848",
            "dhatu": "घुट्",
            "aupadeshik": "घुटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिवर्तने",
            "artha_english": "to return, to retract, to come back, to revert",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "746",
            "sk": "746",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "लोटना, पीछे आना, बदलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010849",
            "baseindex": "01.0849",
            "dhatu": "रुट्",
            "aupadeshik": "रुटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिघाते",
            "artha_english": "to resist, to strike, to oppose, to push, to oppose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "747",
            "sk": "747",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "प्रतिबन्ध करना, रोकना, धकेलना, धक्का मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010850",
            "baseindex": "01.0850",
            "dhatu": "लुट्",
            "aupadeshik": "लुटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिघाते",
            "artha_english": "to resist, to strike, to oppose, to push, to oppose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "748",
            "sk": "748",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "प्रतिबन्ध करना, रोकना, धकेलना, धक्का मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " लोटते प्रतिघातेर्थे स्तेये लुण्टति लुण्टयेत् ' ( श्लो. 74 ) इति देवः । अयं पाठः देवमैत्रेयादीनाम् । क्षीरस्वामी तु द्वितीयान्तं पठित्वा ' लुट इत्येके ' इति वदति ।"
        },
        {
            "i": "1010851",
            "baseindex": "01.0851",
            "dhatu": "लुठ्",
            "aupadeshik": "लुठँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिघाते",
            "artha_english": "to resist, to strike, to oppose, to push, to oppose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "749",
            "sk": "749",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "प्रतिबन्ध करना, रोकना, धकेलना, धक्का मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "क्षीरस्वामी त्वेवं पठित्वा ' लुट इत्येके ' इत्याह । ' श्लेषालस्योपघातेषु प्रतिघाते क्रमाल्लुठेत् ' इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010852",
            "baseindex": "01.0852",
            "dhatu": "वृह्",
            "aupadeshik": "वृहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow, to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.836}> <<बृहँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "बढ़ना, बुद्धि होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010853",
            "baseindex": "01.0853",
            "dhatu": "शुभ्",
            "aupadeshik": "शुभँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to glow, to shine, to appear beautiful, to suite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "750",
            "sk": "750",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "प्रकाशित होना, शोभा पाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " शोभते शपि दीप्त्यर्थे शुम्भेरन्यत् तङा समम् ' ( श्लो. 144) इति देवः । ' हिंसने च ' इति वोपदेवः । अर्थभेदात् पुनः पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1010854",
            "baseindex": "01.0854",
            "dhatu": "क्षुभ्",
            "aupadeshik": "क्षुभँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to be agitated,to shake,to disturb,to tremble,to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "751",
            "sk": "751",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "मथना, घबड़ाना, क्रोध करना, क्षुब्ध होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "सञ्चलनम् = प्रकृतिविपर्यासः, गमनं च इति मा.धा.वृत्तौ । ' क्षुभ्नाति क्षोभते क्षुभ्येत् इति सञ्चलने क्षुभेः ' इति ( श्लो. 144) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010855",
            "baseindex": "01.0855",
            "dhatu": "नभ्",
            "aupadeshik": "णभँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम् अभावे च",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "752",
            "sk": "752",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "नभ्येत् नभ्नाति नभते हिंसायां तन्नुभेः समम् ' ( श्लो. 145) इति देवः । ' णभिरयमभावेपि वर्तते । नभन्तामन्यके समे ' इत्यत्र , ' मा भूवन् अन्यके सर्वे ' इति निरुक्तम् (5.23) ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010856",
            "baseindex": "01.0856",
            "dhatu": "तुभ्",
            "aupadeshik": "तुभँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "753",
            "sk": "753",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010857",
            "baseindex": "01.0857",
            "dhatu": "स्रंस्",
            "aupadeshik": "स्रन्सुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवस्रंसने",
            "artha_english": "to fall down,to drop,to slip off,to hang down, to slide, to deteriorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "754",
            "sk": "754",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "गिरना, खिसना, अधःपतन होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " अंस्रसिष्ट संस्रते चाद्युतादेः ते च द्वे स्ताम् अस्रसच्च द्युतादेः ' ( श्लो. 185 ) इति देवः । ' अधःपतने ' इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1010858",
            "baseindex": "01.0858",
            "dhatu": "ध्वंस्",
            "aupadeshik": "ध्वन्सुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवस्रंसने गतौ च",
            "artha_english": "to fall down,to drop,to slip off,to hang down, to slide, to deteriorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "755",
            "sk": "755",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "गिरना, खिसना, अधःपतन होना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "ध्वंसु गतौ च ।"
        },
        {
            "i": "1010859",
            "baseindex": "01.0859",
            "dhatu": "भ्रंस्",
            "aupadeshik": "भ्रन्सुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवस्रंसने",
            "artha_english": "to fall down,to drop,to slip off,to hang down, to slide, to deteriorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "756",
            "sk": "756",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "गिरना, खिसना, अधःपतन होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " भ्रंशु इत्यपि केचित् पेठुः । अत्र ( स्रंसु ध्वंसु भ्रंसु इत्यत्र ) तृतीयः एव तालव्यान्तः इत्यन्ये ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010860",
            "baseindex": "01.0860",
            "dhatu": "भ्रंश्",
            "aupadeshik": "भ्रन्शुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवस्रंसने",
            "artha_english": "to fall down,to drop,to slip off,to hang down, to slide, to deteriorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.859}> <<भ्रंसुँ>> इत्यत्र 'भ्रंशु इत्यपि केचित्पेठुः' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "756P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010861",
            "baseindex": "01.0861",
            "dhatu": "स्रम्भ्",
            "aupadeshik": "स्रन्भुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विश्वासे",
            "artha_english": "to trust, to believe",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhatu_note": "अयं धातुः प्रायेण 'वि'पूर्वकः प्रयुज्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "757",
            "sk": "757",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "विश्वास करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्यादिः अयम् इति सिद्धान्तकौमुद्द्याम् । ' स्रंभु प्रमादे ( भ्वादिः 393) प्रमादोवलेपः ' इति तरङ्गिण्यां दृश्यते । पुरुषकारेणापि ( श्लो. 185 ) उद्धृतोयं पाठः । ' स्रन्हु इति कौशिकः ' इति स्वामी । विपूर्वः एव अयम् ।"
        },
        {
            "i": "1010862",
            "baseindex": "01.0862",
            "dhatu": "वृत्",
            "aupadeshik": "वृतुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वर्तने",
            "artha_english": "to be, to happen, to be present",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे, तथा च वृतादित्वात् <<वृद्भ्यः स्यसनोः>> [[1.3.92]] इत्यनेन स्य' विकरणप्रत्यये परे 'सन्' प्रत्यये च परे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "758",
            "sk": "758",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2346",
            "artha_hindi": "रहना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अति",
                    "artha_hindi": "जीतना, अतिक्रमण करना, लांघना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनुसरण करना, आ"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "लौटना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "लौटना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "पूरा करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "बदलना, परिवर्तन करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "काम में लगना, प्रवृत्त होना, प्रति"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "लौटना, चक्राकार घूमना"
                },
                {
                    "name": "विनि",
                    "artha_hindi": "पीछे लौटना"
                },
                {
                    "name": "विपरि",
                    "artha_hindi": "मन में भ्रम होना"
                },
                {
                    "name": "समभि",
                    "artha_hindi": "कूद कर जाना, उड़ जाना"
                }
            ],
            "antarganas": "द्युतादिः,वृतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "  ‘ वर्तयेद्भाषणार्थे णौ वर्तने शपि वर्तते ' ( श्लो. 96) इति देवः । वर्तनं स्थितिः इति स्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010863",
            "baseindex": "01.0863",
            "dhatu": "वृध्",
            "aupadeshik": "वृधुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to increase, to grow, to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे, तथा च वृतादित्वात् <<वृद्भ्यः स्यसनोः>> [[1.3.92]] इत्यनेन स्य' विकरणप्रत्यये परे 'सन्' प्रत्यये च परे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "759",
            "sk": "759",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2348",
            "artha_hindi": "बढ़ना, अधिक होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः,वृतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " तदेव रूपं भाषार्थे वृधेर्वृद्धौ तु वर्धते ' ( श्लो. 124) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010864",
            "baseindex": "01.0864",
            "dhatu": "शृध्",
            "aupadeshik": "शृधुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्दने शब्दकुत्सायाम् च",
            "artha_english": "to moisten, to wet, to fart",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे, तथा च वृतादित्वात् <<वृद्भ्यः स्यसनोः>> [[1.3.92]] इत्यनेन स्य' विकरणप्रत्यये परे 'सन्' प्रत्यये च परे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "760",
            "sk": "760",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2348",
            "artha_hindi": "अधोवायु छोड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "द्युतादिः,वृतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " शब्दकुत्सा पायुशब्दः ' इति स्वामी । ' शर्धते शब्दकुत्सायाम् उन्दे शर्धति शर्धते ' ( श्लो. 118) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010865",
            "baseindex": "01.0865",
            "dhatu": "स्यन्द्",
            "aupadeshik": "स्यन्दूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे, तथा च वृतादित्वात् <<वृद्भ्यः स्यसनोः>> [[1.3.92]] इत्यनेन स्य' विकरणप्रत्यये परे 'सन्' प्रत्यये च परे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "settva": "V",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रस्रवणे",
            "artha_english": "to ooze, to drip, to trickle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "761",
            "sk": "761",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2348",
            "artha_hindi": "टपकना, झरना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "टपकना, चूना"
                },
                {
                    "name": "निस्",
                    "artha_hindi": "निकलना, झरना"
                }
            ],
            "antarganas": "द्युतादिः,वृतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010866",
            "baseindex": "01.0866",
            "dhatu": "कृप्",
            "aupadeshik": "कृपूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "V",
            "karma": "A",
            "artha": "सामर्थ्ये",
            "artha_english": "to be able, to be capable, to be powerful",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "pada_note": "द्युतादित्वात् <<द्युद्भ्यो लुङिः>> [[1.3.91]] इत्यनेन लुङ्लकारे, तथा च वृतादित्वात् <<वृद्भ्यः स्यसनोः>> [[1.3.92]] इत्यनेन स्य' विकरणप्रत्यये परे 'सन्' प्रत्यये च परे विकल्पेन परस्मैपदरूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "762",
            "sk": "762",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2349",
            "artha_hindi": "शक्तिमान होना, समर्थ होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "वृतादिः,द्युतादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "सामर्थ्यं शक्तिः योग्यता वा । ' कल्पते शपि सामर्थ्ये कप्लयत्यवकल्कने । अदान्तस्य कृपेर्णौ तु दौर्बल्ये कृपयेदिति ' ( श्लो. 135) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010867",
            "baseindex": "01.0867",
            "dhatu": "घट्",
            "aupadeshik": "घटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चेष्टायाम्",
            "artha_english": "to act, to become, to arrange, to try, to make an effort",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "763",
            "sk": "763",
            "lsk_sutra": "699",
            "sk_sutra": "2352",
            "artha_hindi": "होना, रचना करना, चेष्टा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010868",
            "baseindex": "01.0868",
            "dhatu": "व्यथ्",
            "aupadeshik": "व्यथँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भयसञ्चलनयोः",
            "artha_english": "to be vexed,to fear,to be angry, to be irritated",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्,common",
            "dhaturoopnandini": "764",
            "sk": "764",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2352",
            "artha_hindi": "डरना, क्षुब्ध होना, दुख भोगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "षिच्च । षित्त्वप्रयोजनं तु स्त्रियामित्यधिकारे ' षिद्भिदादिभ्यः अङ् ' । घटाव्यथादीनि रूपाणि । ' दुःखभयचलनयोः ' इति काशकृत्स्नः । ' दुःखचलनयोः ' इति दुर्गः । ' दुःखे चाले भये ' इति वोपदेवः इति पा.धा. समीक्षा ।"
        },
        {
            "i": "1010869",
            "baseindex": "01.0869",
            "dhatu": "प्रथ्",
            "aupadeshik": "प्रथँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रख्याने",
            "artha_english": "to become famous,to arise, to declare, to manifest,to publish, to expand the scope",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "765",
            "sk": "765",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "प्रसिद्ध होना, जाहीर होना, विस्तार होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "षिच्च । ' प्रख्यानम् = प्रसिद्धिः ' इति क्षीरस्वामी । ' विस्तारेपि ' इति धा.का.(2.4) । ' प्रतथे प्रथयत्येतत् प्रख्याने द्वितयं प्रथेः ' (श्लो. 99) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010870",
            "baseindex": "01.0870",
            "dhatu": "प्रस्",
            "aupadeshik": "प्रसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विस्तारे",
            "artha_english": "to extend,to expand",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "766",
            "sk": "766",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "विस्तार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " षिच्च । ' प्रसवे ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010871",
            "baseindex": "01.0871",
            "dhatu": "म्रद्",
            "aupadeshik": "म्रदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मर्दने",
            "artha_english": "to crush,to grind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "767",
            "sk": "767",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "मर्दन करना, कूटना, पीसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " मृद ' इति बालमनोरमा । स च ' अत्स्मृदुत्वरप्रथम्रद..' (7.4.95) इति सूत्रे म्रद इत्यनेन अस्यैव ग्रहणस्य सर्वैरप्युक्तत्वात् चिन्त्यः ।"
        },
        {
            "i": "1010872",
            "baseindex": "01.0872",
            "dhatu": "स्खद्",
            "aupadeshik": "स्खदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्खदने",
            "artha_english": "to win, to cut, to tear, to stabilize, to cause pain, to irritate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "768",
            "sk": "768",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "जीतना, कतरना, स्थिर करना, दुख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्खदिर् ' इति धातुकाव्यव्या व्याख्यायाम् (2.19) पाठः । ' स्खदनम् = विद्रावणम् ' इति स्वामी । ' विदारणम् ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010873",
            "baseindex": "01.0873",
            "dhatu": "क्षञ्ज्",
            "aupadeshik": "क्षजिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिदानयोः",
            "artha_english": "to go, to give",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "769",
            "sk": "769",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "जाना, दान देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "षिच्च ।"
        },
        {
            "i": "1010874",
            "baseindex": "01.0874",
            "dhatu": "दक्ष्",
            "aupadeshik": "दक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिहिंसनशासनवृद्धिशीघ्रार्थेषु",
            "artha_english": "to go, to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "770",
            "sk": "770",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "जाना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "षिच्च । ' गतिशासनयोः ' इति मा.धा.वृत्त्यादिषु पाठो दृश्यते । भ्वादिष्वेव पूर्वे पठितस्य दक्षधातोः (810) अर्थभेदेन मित्त्वार्थं घटादिषु पुनः पाठः । मित्त्वसामर्थ्यात् अनदुपधत्वेपि ण्यन्ते , णमुलि च दीर्घविकल्पः ।"
        },
        {
            "i": "1010875",
            "baseindex": "01.0875",
            "dhatu": "कृप्",
            "aupadeshik": "कृपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कृपायां गतौ च",
            "artha_english": "to pitty, to do favor, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "pathabhed_note": "<{1.876}> <<क्रप्>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न वर्तते, परन्तु धातुप्रदीपे 'कृप इत्येके पठन्ति' इति निर्देशेन ज्ञापितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः,भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010876",
            "baseindex": "01.0876",
            "dhatu": "क्रप्",
            "aupadeshik": "क्रपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कृपायां गतौ च",
            "artha_english": "to pitty, to do favor, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "771",
            "sk": "771",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "दया करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः,भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " अस्येह पाठः मित्त्वार्थः , न तु षित्त्वार्थः । यतः ' क्रपेः सम्प्रसारणं च ' इति भिदादिपाठात् तत्फलम् अङ् सिद्धयति कृपा इति ' इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010877",
            "baseindex": "01.0877",
            "dhatu": "वृंह्",
            "aupadeshik": "वृहिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ शब्दे च",
            "artha_english": "to grow, to prosper, to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.837}> <<वृहिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "बढ़ना, शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010878",
            "baseindex": "01.0878",
            "dhatu": "कन्द्",
            "aupadeshik": "कदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैक्लव्ये",
            "artha_english": "to be afraid, to to grieve,to cry,to shed tears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "772",
            "sk": "772",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "घबड़ाना, दुखी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "षिच्च । ' अनिदित् इति नन्दी ' इति स्वामी । ' आह्वाने रोदने क्रन्देः कन्देः क्रन्दति कन्दति । वैकल्ये तु तयोर्धात्वोः क्रन्दते कन्दते मितोः । मित्त्वर्थपाठसामर्थ्यात् तयोर्दीर्घविकल्पनम् । भवेच्चिण्णमुलोस्तस्मादक्रान्द्यक्रन्दि सिद्ध्यतः ' (श्लो. 105 - 106 ) इति देवः । ' कदि आह्वाने रोदने च ' (70) इति धातोरेव, अर्थविशेषे आत्मनेपदार्थे मित्त्वार्थम् चानुवादः घटादौ ।"
        },
        {
            "i": "1010879",
            "baseindex": "01.0879",
            "dhatu": "क्रन्द्",
            "aupadeshik": "क्रदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैक्लव्ये",
            "artha_english": "to be afraid, to to grieve,to cry,to shed tears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "773",
            "sk": "773",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "घबड़ाना, दुखी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " अनिदिदित् इति नन्दी ' इति स्वामी । ' वैकल्ये - वैक्लव्ये ' इत्येके । ' क्रद ' इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1010880",
            "baseindex": "01.0880",
            "dhatu": "क्लन्द्",
            "aupadeshik": "क्लदिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैक्लव्ये",
            "artha_english": "to be afraid, to to grieve,to cry,to shed tears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "774",
            "sk": "774",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "घबड़ाना, दुखी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "(वैकल्ये इत्येके ) ' अनिदित् इति नन्दी ' इति स्वामी । ( कदि - वैकल्ये इत्यत्र (772) इत्यत्र विवरणं द्रष्टव्यम् ।)"
        },
        {
            "i": "1010881",
            "baseindex": "01.0881",
            "dhatu": "कद्",
            "aupadeshik": "कदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैक्लव्ये",
            "artha_english": "to be afraid, to to grieve,to cry,to shed tears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.880}> <<क्लदिँ>> इत्यत्र ' त्रयोऽप्यनिदित इति नन्दी' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "774P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010882",
            "baseindex": "01.0882",
            "dhatu": "क्रद्",
            "aupadeshik": "क्रदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैक्लव्ये",
            "artha_english": "to be afraid, to to grieve,to cry,to shed tears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.880}> <<क्लदिँ>> इत्यत्र ' त्रयोऽप्यनिदित इति नन्दी' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "774P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010883",
            "baseindex": "01.0883",
            "dhatu": "क्लद्",
            "aupadeshik": "क्लदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैक्लव्ये",
            "artha_english": "to be afraid, to to grieve,to cry,to shed tears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.880}> <<क्लदिँ>> इत्यत्र ' त्रयोऽप्यनिदित इति नन्दी' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "774P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010884",
            "baseindex": "01.0884",
            "dhatu": "त्वर्",
            "aupadeshik": "ञित्वराँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सम्भ्रमे",
            "artha_english": "to hurry up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,षित्",
            "dhaturoopnandini": "775",
            "sk": "775",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "जल्दी करना, जल्दी जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " सम्भ्रमः = आशुकारिता ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010885",
            "baseindex": "01.0885",
            "dhatu": "ज्वर्",
            "aupadeshik": "ज्वरँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "रोगे",
            "artha_english": "to have fever, to be ill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "776",
            "sk": "776",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "बुखार होना, ज्वर होना, बीमार होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010886",
            "baseindex": "01.0886",
            "dhatu": "गड्",
            "aupadeshik": "गडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to irrigate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "777",
            "sk": "777",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "सींचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010887",
            "baseindex": "01.0887",
            "dhatu": "हेड्",
            "aupadeshik": "हेडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वेष्टने",
            "artha_english": "to wrap, to cover, to surround,to clothe",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "778",
            "sk": "778",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "लपेटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हेडृ अनादरे इति आत्मनेपदिषु गतः । सः एव उत्सृष्टानुबन्धः अनूद्यते अर्थविशेषे मित्त्वार्थम् । परस्मैपदिभ्यो ज्वरादिभ्यः प्रागेव अनुवादे कर्तव्ये तन्मध्ये अनुवादसामर्थ्यात् परस्मैपदम् ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' हेडतेनादरे हेडर्वेष्टने हिडयेन्मितः ' ( श्लो. 85 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010888",
            "baseindex": "01.0888",
            "dhatu": "वट्",
            "aupadeshik": "वटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to talk rubbish, to blabbr",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "779",
            "sk": "779",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "बकना, बकबक करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " अवयवे ' इति का.कृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1010889",
            "baseindex": "01.0889",
            "dhatu": "भट्",
            "aupadeshik": "भटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to talk rubbish, to blabbr",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "780",
            "sk": "780",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "बकना, बकबक करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010890",
            "baseindex": "01.0890",
            "dhatu": "नट्",
            "aupadeshik": "णटँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "नृत्तौ गतौ च",
            "artha_english": "to dance,to act, to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "dhaturoopnandini": "781",
            "sk": "781",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "नाचना, नृत्य करना, अभिनय करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "  ' इत्थमेव पूर्वमपि पठितम् । तत्रायं विवेकः - पूर्वम् पठितस्य नाट्यम् अर्थः, यत्कारिषु नाट्यव्यपदेशः । वाक्यार्थाभिनयो नाट्यम् । घटादौ तु नृत्तं नृत्यं च अर्थः, यत्कारिषु नर्तकव्यपदेशः । पदार्थाभिनयो नृत्यम् । गात्रविक्षेपमात्रं नृत्तम् । केचित् तु घटादौ ' नट गतौ ' इति पठन्ति । णोपदेशपर्युदासवाक्ये भाष्यकृता ' नाटि ' इति दीर्घपाठात् घटादिः णोपदेशः एव । …' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' गतावित्येके नतावित्यन्ये ' इति मैत्रेयः । स्वामी च नट नतौ इति पठित्वा ' नटयति शाखाम् ' इत्युदाहृत्य ' नृत्तौ नाटयति ' इति । ' नृतौ नटत्यवस्पन्दे चुरादेर्णि च नाटयेत् ' ( श्लो. 76) इति देवः । अयं धातुः घटादिभिन्नः अपि अस्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010891",
            "baseindex": "01.0891",
            "dhatu": "स्तक्",
            "aupadeshik": "ष्टकँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिघाते",
            "artha_english": "to stop, to hinder, to resist, to block",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "782",
            "sk": "782",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "रोकना, हरकत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्यादिः क्वचित् पठ्यते । तत् षोपदेशलक्षणविरुद्धम् ।"
        },
        {
            "i": "1010892",
            "baseindex": "01.0892",
            "dhatu": "चक्",
            "aupadeshik": "चकँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "तृप्तौ",
            "artha_english": "to be satisfied,to be content",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "783",
            "sk": "783",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "संतुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रतीघाते च तृप्तौ च चकते चकतीति तु । तृप्तिमात्रे चकेरस्य मित्त्वात् चकयतीति णौ '( श्लो.40) इति देवः । पूर्वम् अनुदात्तेत्सु पठितस्यास्य धातोः तृप्तिरूपेर्थे मित्त्वार्थम् परस्मैपदिनां मध्ये पुनः पाठः कृतः ।"
        },
        {
            "i": "1010893",
            "baseindex": "01.0893",
            "dhatu": "कख्",
            "aupadeshik": "कखेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हसने",
            "artha_english": "to laugh",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "784",
            "sk": "784",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "हसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010894",
            "baseindex": "01.0894",
            "dhatu": "रग्",
            "aupadeshik": "रगेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शङ्कायाम्",
            "artha_english": "to doubt, to suspect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "785",
            "sk": "785",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "सन्देह करना, शंका करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010895",
            "baseindex": "01.0895",
            "dhatu": "लग्",
            "aupadeshik": "लगेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्गे",
            "artha_english": "to adhere to, to become united, to come in contact, to approach,to touch",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "786",
            "sk": "786",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "संयोग होना, मिलाप होना, स्पर्श होना, छूना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " संवरणे ' इति पदमञ्जरी ।"
        },
        {
            "i": "1010896",
            "baseindex": "01.0896",
            "dhatu": "ह्रग्",
            "aupadeshik": "ह्रगेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to wrap, to cover, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "787",
            "sk": "787",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "संवरणम् = तिरोधानम् इति धा.का. व्याख्या (2.8) ।"
        },
        {
            "i": "1010897",
            "baseindex": "01.0897",
            "dhatu": "ह्लग्",
            "aupadeshik": "ह्लगेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to wrap, to cover, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "788",
            "sk": "788",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010898",
            "baseindex": "01.0898",
            "dhatu": "सग्",
            "aupadeshik": "षगेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to wrap, to cover, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "789",
            "sk": "789",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ष्ठगे ' इति क्वचित् पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1010899",
            "baseindex": "01.0899",
            "dhatu": "स्तग्",
            "aupadeshik": "ष्टगेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to wrap, to cover, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "790",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010900",
            "baseindex": "01.0900",
            "dhatu": "कग्",
            "aupadeshik": "कगेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनेकार्थाः",
            "artha_english": "to do some action",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "791",
            "sk": "791",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "क्रिया करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " अस्यायमर्थ इति नोच्यते इत्यर्थः, क्रियासामान्यवाचित्वात् । अनेकार्थत्वादित्यन्ये । ' कलिः कामधेनुः इति न्यायेन कलधातुवत् अपरिमितार्थकत्वम् इति भावः ' इति बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1010901",
            "baseindex": "01.0901",
            "dhatu": "अक्",
            "aupadeshik": "अकँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कुटिलायां गतौ",
            "artha_english": "to move tortuously, to limp",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "792",
            "sk": "792",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "टेढ़ा चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " मित् । ' इदितस्त्वङ्कते तत्र कुटिलायां गतावकेत् ' (श्लो. 41) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010902",
            "baseindex": "01.0902",
            "dhatu": "अग्",
            "aupadeshik": "अगँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कुटिलायां गतौ",
            "artha_english": "to move tortuously, to limp",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "793",
            "sk": "793",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "टेढ़ा चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010903",
            "baseindex": "01.0903",
            "dhatu": "कण्",
            "aupadeshik": "कणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतौ शब्दे च",
            "artha_english": "to go, to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "794",
            "sk": "794",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "जाना, शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः,काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010904",
            "baseindex": "01.0904",
            "dhatu": "रण्",
            "aupadeshik": "रणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ शब्दे च",
            "artha_english": "to go, to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "795",
            "sk": "795",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "जाना, शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः,काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010905",
            "baseindex": "01.0905",
            "dhatu": "चण्",
            "aupadeshik": "चणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने गतौ च",
            "artha_english": "to go, to give",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "796",
            "sk": "796",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "दान देना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् गतावपि ।"
        },
        {
            "i": "1010906",
            "baseindex": "01.0906",
            "dhatu": "शण्",
            "aupadeshik": "शणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने गतौ च",
            "artha_english": "to go, to give",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "797",
            "sk": "797",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "दान देना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " दाने च ' इति पठित्वा चकारात् गतौ इति मा.धा.वृत्तिः । क्षीरतरङ्गिण्याम् अयं धातुः न दृश्यते । ' गतौ इत्येके इति मैत्रेयः ' इति धा.का. व्याख्यायाम् (2-97) । ' दाने इत्यपि दुर्गः ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1010907",
            "baseindex": "01.0907",
            "dhatu": "श्रण्",
            "aupadeshik": "श्रणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने गतौ च",
            "artha_english": "to go, to give",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "798",
            "sk": "798",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "दान देना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः,काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् पूर्वधात्वर्थे गतौ च इति ऊह्यम् । ' मितः श्रणति दानार्थे ' (श्लो. 92) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010908",
            "baseindex": "01.0908",
            "dhatu": "श्रथ्",
            "aupadeshik": "श्रथँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "799",
            "sk": "799",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " श्रथ ' इति क्वचित् पाठः । ' दौर्बल्ये श्रथयेत् प्रयत्नविषये स्याच्छ्राथयेत् मोक्षणे । यौ तु श्राथयति श्रथत्यपि च वा णौ श्रन्थयेत् श्रन्थति । सन्दर्भे श्नि विमोचनार्थविषये श्रथ्नत्यथ श्रन्थते, शैथिल्ये..' ( श्लो. 101) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010909",
            "baseindex": "01.0909",
            "dhatu": "स्थग्",
            "aupadeshik": "ष्ठगेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to wrap, to cover, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "pathabhed_note": "<{1.899}> <<ष्टगेँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुरूपनन्दिन्यां निर्दिष्टः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "790",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ष्ठगे ' इति क्षीरस्वामी । संवरणम् = तिरोधानम् इति धा.का. व्याख्या (2.8) ।"
        },
        {
            "i": "1010910",
            "baseindex": "01.0910",
            "dhatu": "श्लथ्",
            "aupadeshik": "श्लथँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "800",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010911",
            "baseindex": "01.0911",
            "dhatu": "क्नथ्",
            "aupadeshik": "क्नथँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "pathabhed_note": "<{1.913}> <<क्लथँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु बालमनोरमायां पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "800",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' क्नथ ' इत्ययं पाठः बालमनोरमानुसारेण । तत्र लिख्यते - \" (श्रथ क्नथ क्रथ क्लथ इत्यत्र) द्वितीयो नकारमध्यः ' इति । तत्त्वबोधिन्यां तु ' क्लथ ' इति पाठः । मैत्रेयसम्मतः पाठः अयम् ।"
        },
        {
            "i": "1010912",
            "baseindex": "01.0912",
            "dhatu": "क्रथ्",
            "aupadeshik": "क्रथँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "801",
            "sk": "801",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " क्रथत्ययौ यौ हिंसायां क्राथयेत्क्रथते क्रथेत् ' (श्लो. 100) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010913",
            "baseindex": "01.0913",
            "dhatu": "क्लथ्",
            "aupadeshik": "क्लथँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "802",
            "sk": "802",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010914",
            "baseindex": "01.0914",
            "dhatu": "चन्",
            "aupadeshik": "चनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "pathabhed_note": "<{1.915}> <<वन्>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां निर्दिष्टः अस्ति । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010915",
            "baseindex": "01.0915",
            "dhatu": "वन्",
            "aupadeshik": "वनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "803",
            "sk": "803",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वन च ' इति धातुपाठः । कृदन्तरूपमालाकारः एतं पाठं न अनुमनुते । (494 चन च इत्यत्र ) ' चन च इति पाठः स्यात् ' इति तस्य मतम् । तथा हि तदीया पङ्क्तिः - “ अत्र सिद्धान्तकौमुद्यां ' वन च ' इति घटादिषु पठ्यते । स च न प्रामाणिकः पाठः । ' चन च ' इत्येव भाव्यम् । अतः एव क्षीरस्वामिमाधवनारायणभट्टादिभिः हिंसार्थकत्वेन ' चन ' धातुः घटादौ पठितः, व्याख्यातश्च । ' चनु च ' इति क्षीरस्वामिपाठः “ इति । चकारात् 'हिंसायाम्' इति अर्थः सिद्धः । ' वनु न नोच्यते ' । ' वनु ' इति अपूर्वः एवायं धातुः, न तु तानादिकस्य अनुवादः, उदित्करणसामर्थ्यात् । तेन क्रियासामान्ये वनतीत्याति ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' वनु स्मरणे ' इति काशकृत्स्नः । ' व्यापृतौ ' इति वोपदेवः । ' यदि तानादिकस्यैव अत्र अनुवादः स्यात्, तर्हि तनादिगणे ' वनु ' इति कृतेन उदित्करणेनैव ' उदितो वा ' (7.2.56) इत्याद्युदित्कार्यस्य सिद्धेरिह गणे पुनः उदित्करणम् अनर्थकं स्यात् । अतः तानादिकस्य न अत्र अनुवादः । किन्तु अपूर्वः एवायं वनुधातुः ' इति बालमनोरमायाम् उक्तम् । ' धनपालस्तु वनोतिमेव प्रस्तुत्याह - ' वनुं घटादिषु पठन्ति द्रमिडाः । तेषां ( नित्यं ) मित्संज्ञा । वनयति । आर्यास्तु विभाषया मित्त्वमिच्छन्ति । तेषां वानयति ' इति पुरुषकारः । ( श्लो. 125 ) ' याचने वनुते शब्दे सम्भक्तौ च वनेदिति ' इति ( श्लो. 124) देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010916",
            "baseindex": "01.0916",
            "dhatu": "ज्वल्",
            "aupadeshik": "ज्वलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine, to glow, to blaze, to flame",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "dhaturoopnandini": "804",
            "sk": "804",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "प्रकाशित होना, प्रकाशित करना, जलाना, जलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " (ज्वलादिश्च) ' णप्रत्ययार्थं पठिष्यमाण एवायं मित्त्वार्थम् अनूद्यते ' - सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010917",
            "baseindex": "01.0917",
            "dhatu": "ह्वल्",
            "aupadeshik": "ह्वलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "805",
            "sk": "805",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010918",
            "baseindex": "01.0918",
            "dhatu": "ह्मल्",
            "aupadeshik": "ह्मलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "806",
            "sk": "806",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010919",
            "baseindex": "01.0919",
            "dhatu": "स्मृ",
            "aupadeshik": "स्मृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आध्याने",
            "artha_english": "to remember,to recollect,to think upon,to recite mentally,to memorize",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "dhaturoopnandini": "807",
            "sk": "807",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "स्मरण करना, याद करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "भूलना, विस्मृत होना"
                }
            ],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " चिन्तायां पठिष्यमाणस्य आध्याने (उत्कण्ठापूर्वकस्मरणे) मित्त्वार्थोनुवादः ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010920",
            "baseindex": "01.0920",
            "dhatu": "दॄ",
            "aupadeshik": "दॄ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भये",
            "artha_english": "to be afraid",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "808",
            "sk": "808",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "डरना, भय करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " दृ विदारणे इति क्र्यादेरयं मित्त्वार्थेनुवादः । धात्वन्तरमेवेदमिति मते तु ' दरति ' इत्यादि । केचित् घटादौ ' अत्स्मृदृत्वर... ' इति सूत्रे च ' दृ ' इति दीर्घस्थाने ह्रस्वं पठन्ति । तन्नेति माधवः ' इति सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1010921",
            "baseindex": "01.0921",
            "dhatu": "नॄ",
            "aupadeshik": "नॄ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "नये",
            "artha_english": "to carry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "809",
            "sk": "809",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "ले जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010922",
            "baseindex": "01.0922",
            "dhatu": "श्रा",
            "aupadeshik": "श्रा",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाके",
            "artha_english": "to cook,to boil",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्",
            "no_forms_note": "अस्य धातोः विषये सिद्धान्तकौमुद्याम् उच्यते - <i>श्रै इति कृत-आत्वस्य, श्रा इत्येतस्य च सामान्येन अनुकरणम्<\/i> । अस्य आशयः अयम् - धातुपाठे भ्वादिगणे <{1.1067}> इत्यत्र पाठितः श्रै-धातुः, तथा च अदादिगणे <{2.0048}> इत्यत्र पाठितः श्रा-धातुः - उभयोः 'पाके' अस्मिन् अर्थे यदा प्रयोगः क्रियते तदा तेषाम् घटादित्वज्ञापनार्थम् अनयोः द्वयोः अपि धात्वोः अत्र घटादिगणे पुनः निर्देशः कृतः अस्ति - इति । अतश्च, अत्र निर्दिष्टः श्रा-धातुः पृथक्-धातुरूपेण नैव स्वीकरणीयः, अपितु अन्यत्र पाठितयोः श्राधात्वोः पाकार्थे घटादिगणविधानार्थम् अनुकरणरूपेणैव स्वीकर्तव्यः । अत: अस्य धातोः पृथक् रूपाणि अत्र न दीयन्ते । This dhatu is simply a common reference (placeholder) to the already-existing two dhatus <{1.1067}> and <{2.0048}>, purely for the purpose of showing that those two dhatus are to be considered a part of घटादिगण, when used with the specified meanings. Therefore, no separate forms have been given for this dhatu.",
            "dhaturoopnandini": "810",
            "sk": "810",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "पकाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " श्रै इति कृतात्वस्य श्रा इत्यादिकस्य च सामान्येन अनुकरणम् ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' श्रै ' धातोः अनेकार्थकतया पाके वृत्तस्य मित्त्वार्थोत्र अनुवादः । शपि श्रायतीत्यादि रूपम् ' - तत्वबोधिनीटीका ( सि.कौ. )। ' पाकः - विक्लित्तिः ' इति कैयटः । ' स्वेदः ' इति वोपदेवः । ' क्लेशने ' इति जैनेन्द्रे । ' ... श्राति श्रायति लुक्शपोः ' ( श्लो. 9) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010923",
            "baseindex": "01.0923",
            "dhatu": "ज्ञा",
            "aupadeshik": "ज्ञा",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मारणतोषणनिशामनेषु",
            "artha_english": "to kill, to hurt, to please, to satisfy, to perceive, to understand",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "no_forms_note": "अस्य धातोः विषये सिद्धान्तकौमुद्याम् उच्यते - <i>निशामनं चाक्षुषज्ञानमिति माधवः । ज्ञापनमात्रमित्यन्ये । निशानेष्विति पाठान्तरम् । निशानं तीक्ष्णीकरणम् । एष्वेवार्थेषु जानातिर्मित् ।<\/i> - इति । अस्य आशयः अयम् - धातुपाठे क्र्यादिगणे <{9.43}> इत्यत्र निर्दिष्टस्य ज्ञा-धातोः 'निशामनम्' (= चाक्षुषज्ञानम्  = getting knowledge with eyes) तथा च 'तीक्ष्णीकरणम्' (to sharpen)- एतयोः अर्थयोः यदा प्रयोगः भवति तदा सः धातुः घटादिगणे स्वीकर्तव्यः - इति । अग्रे कौमुद्याम् उच्यते - <i>ज्ञप मिच्चेति चुरादौ । ज्ञापनं मारणादिकं च तस्यार्थः ।<\/i> इति । इत्युक्ते, चुरादिगणे <{10.118}> इत्यत्र निर्दिष्टस्य ज्ञप्- धातोः 'ज्ञापनम्, मारणम्, तोषणम्' इत्यादिषु अर्थेषु यदा प्रयोगः भवति, तदा सः अपि घटादिगणे स्वीकर्तव्यः - इति । अनेन प्रकारेण अन्यत्र उक्तयोः द्वयोः धात्वोः घटादिगणनिर्देशार्थम् एव अत्र तयोः समानरूपेण निर्देशः कृतः अस्ति । अतश्च, अत्र निर्दिष्टः ज्ञा-धातुः पृथक्-धातुरूपेण नैव स्वीकरणीयः, अपितु अन्यत्र पाठितयोः ज्ञाधात्वोः विशिष्टेषु अर्थेषु घटादिगणविधानार्थम् अनुकरणरूपेणैव स्वीकर्तव्यः । अत: अस्य धातोः पृथक् रूपाणि अत्र न दीयन्ते । This dhatu is simply a common reference (placeholder) to the already-existing two dhatus <{9.43}> and <{10.118}>, purely for the purpose of showing that those two dhatus are to be considered a part of घटादिगण when used with the specificed meanings. Therefore, no separate forms have been given for this dhatu.",
            "dhaturoopnandini": "811",
            "sk": "811",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "मारना,चोट पोहोचाना, तृप्त होना, अनुभव करना, समझना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्वभावादयम् आङ्पूर्वः । निशामनं ज्ञापनम् । ' जानातीति श्नि सिद्ध्येत्, ज्ञपयति तु पुनर्मारणादौ घटादेः, णौ ( चौ) मित्त्वेपीदमेव ' ज्ञप मिद् ' (ज्ञपनम्) इति पदं ज्ञापने मारणादौ । तेनार्थाज्ज्ञापनेर्थे ज्ञपयतिपदवत् ज्ञापयेदित्यपि स्याद्, उक्तस्योक्तिः ' णिचश्चे ' (1.3.74) त्युदितविहतये ज्ञापयेज् ' ज्ञा नियोगे ' ( श्लो. 8) इति देवः । अस्य मित्त्वविषये अनेके अंशाः मा.धा.वृत्तौ उक्ताः ।"
        },
        {
            "i": "1010924",
            "baseindex": "01.0924",
            "dhatu": "चल्",
            "aupadeshik": "चलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कम्पने",
            "artha_english": "to move, to shake, to walk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "dhatu_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अस्य धातोः निर्देशः 'चलिः' इति कृतः दृश्यते । अत्र 'इकारः मित्त्वज्ञापनार्थम् अस्ति' इत्यपि कौमुदीकारः स्पष्टी करोति ।",
            "dhaturoopnandini": "812",
            "sk": "812",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "कांपना, हिलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' चल - कम्पने ' इति ज्वलादौ स्थितस्य (दृश्यताम् 832) मित्त्वार्थे अनुवादः । ' ...भृत्यां चालयेत् कम्पने चलेत् ' (श्लो. 158) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010925",
            "baseindex": "01.0925",
            "dhatu": "छद्",
            "aupadeshik": "छदिः",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "ऊर्जने",
            "artha_english": "to be powerful, to be energized",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अत्र  मूलधातुः 'छद्' इति अस्ति, 'छदिः' इति तु 'इक्श्तिपौ धातुनिर्देेशे' इति सिद्धान्तमनुसृत्य 'इक्'-प्रत्ययेन सह निर्देशः क्रियते । अत्र निर्दिष्टः इकारः अस्य धातोः मित्त्वज्ञापनार्थः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "813",
            "sk": "813",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "बलवान होना, बलवान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अत्र ' छदिः इति इका निर्देशः ' इति माधवीयधातुवृत्तिः । ऊर्जनं बलं जीवनं च । “ छद अपवारणे ' इति चौरादिकस्य स्वार्थे णिजभावे मित्त्वार्थम् अयमनुवादः । अनेकार्थत्वात् ऊर्जेरर्थे वृत्तिः । छदन्तं प्रयुङ्क्ते छदयति । अपवारयन्तं प्रयुङ्क्ते इत्यर्थः । स्वार्थे णिचि तु छादयति । बलीभवति प्राणीभवति अपवारयति वा इत्यर्थः “ - सिद्धान्तकौमुदी । ' यौ वा णावपवारणे छदत इत्येकम्, द्वितीयं छदेत्, (छदन्) अन्यत् छादयति, छदेदिति पुनः स्यादूर्जनेर्थे मितः । यत्तु च्छन्दयतीति णौ नुमि पदं तत् संवृताविष्यते ' (श्लो. 113) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010926",
            "baseindex": "01.0926",
            "dhatu": "लड्",
            "aupadeshik": "लडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विलासे जिह्वोन्मथने च",
            "artha_english": "to enjoy, to play",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhatu_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अस्य धातोः निर्देशः 'लडिः' इति कृतः दृश्यते । अत्र 'इकारः मित्त्वज्ञापनार्थम् अस्ति' इत्यपि कौमुदीकारः स्पष्टी करोति ।",
            "dhaturoopnandini": "814",
            "sk": "814",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "क्रीड़ा करना, मौज करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लड विलासे ' इति पठितस्य मित्त्वार्थोनुवादः । उन्मथनं = ज्ञापनम् इति कौमुदी ।  उन्मथनम् = क्षोभणम् इति मैत्रेयः । ' लाडयत्युपसेवायां विलासे तु लडेच्छपि ' (श्लो. 87) इति देवः । ' विकासे इति मैत्रेयः ' इति मा.धा.वृत्तौ टिप्पण्याम् । ' लल ईप्सायाम् ' इति केचित् भ्वादावेव पठन्ति । तत्तु क्षीरस्वामिपुरुषकारादयः न अनुमन्यन्ते ।"
        },
        {
            "i": "1010927",
            "baseindex": "01.0927",
            "dhatu": "मद्",
            "aupadeshik": "मदीँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हर्षग्लेपनयोः",
            "artha_english": "to enjoy, to be happy, to be tired, to be distressed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "815",
            "sk": "815",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "हर्षित होना, थकना, श्रान्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "दैवादिकस्य मित्त्वार्थोनुवादः । ' ग्लेपनम् = दैन्यम् ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' ग्लेपने ' इति क्षीरतरङ्गिण्यां पाठः । ' स्तुत्यादौ मन्दते , हर्षे माद्येत्, मादयते णिचि ' (श्लो. 112) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010928",
            "baseindex": "01.0928",
            "dhatu": "ध्वन्",
            "aupadeshik": "ध्वनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "dhaturoopnandini": "816",
            "sk": "816",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "शब्द करना, आवाज करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ध्वनयेदित्यदन्तस्य ध्वनेः शब्दे ध्वनेत् शपि ' (श्लो. 126) इति देवः । अमित्त्वार्थकः अयं धातुः (828) इत्यत्र द्रष्टव्यः ।"
        },
        {
            "i": "1010929",
            "baseindex": "01.0929",
            "dhatu": "शम्",
            "aupadeshik": "शमोँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शने",
            "artha_english": "to look at, to inspect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "818",
            "sk": "818",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "देखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.933}> <<घटादयो मितः>> इति गणसूत्रेण अस्य धातोः मित्त्वे प्राप्ते <{1.938}> <<शमो दर्शने>> इति तत् निषिध्यते । उपसर्गस्य उपस्थितौ यदा अर्थः भिद्यते, तदा तु मित्त्वं वर्त्तते एव । यथा, 'नि + शम्' इत्यस्य 'श्रवणम्' इत्यर्थे मित्वम् अवश्यम् स्वीकर्तव्यम् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010930",
            "baseindex": "01.0930",
            "dhatu": "यम्",
            "aupadeshik": "यमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अपरिवेषणे",
            "artha_english": "to fast, to avoid eating",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "819",
            "sk": "819",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "उपवास रखना, न खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.933}> <<घटादयो मितः>>  इति गणसूत्रेण अस्य धातोः मित्त्वे प्राप्ते <{1.939}> <<यमोऽपरिवेषणे>> इति तत् निषिध्यते । अन्येषु अर्थेषु तु मित्त्वं विद्यते एव ।",
            "dhaturoopnandini_note": " यमेरुपरमे यच्छेद् यमयेद् परिवेषणे ' (श्लो. 148) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010931",
            "baseindex": "01.0931",
            "dhatu": "स्खद्",
            "aupadeshik": "स्खदिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विद्रावणे विदारणे च",
            "artha_english": "to destroy,to cut, to break apart",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "820",
            "sk": "820",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "नष्ट करना, काटना, तोडना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "anubandha_note_मित्": "अव-उपसर्गस्य तथा परि-उपसर्गस्य उपस्थितौ <{1.940}> <<स्खदिरवपरिभ्यां च>> इत्यनेन अस्य धातोः मित्त्वं निषिध्यते ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010932",
            "baseindex": "01.0932",
            "dhatu": "स्वन्",
            "aupadeshik": "स्वनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवतंसने",
            "artha_english": "to decorate, to beautify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "817",
            "sk": "817",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "सजाना, सुशोभित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "पठिष्यमाणस्य अयम् अनुवादः । अमित्त्वार्थकः अयं धातुः (827) इत्यत्र द्रष्टव्यः ।"
        },
        {
            "i": "1010933",
            "baseindex": "01.0933",
            "dhatu": "घटादयो मितः",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । घटादिगणे विद्यमानाः सर्वे धातवः मितः (मकारः येषु इत्संज्ञकः विद्यते तादृशाः) ज्ञेयाः । मित्त्वस्य फलं तु <<मितां ह्रस्वः>> [[6.4.92]] इति णिच्-प्रत्यये परे अङ्गस्य उपधावर्णस्य ह्रस्वादेशः - इति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010934",
            "baseindex": "01.0934",
            "dhatu": "जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । दिवादिगणस्य 'जन्, जॄष्, क्नस्, रञ्ज्' एते धातवः तथा च 'अम्' येषाम् अन्ते विद्यते ते धातवः (क्रम्, गम्, नम् आदयः) अनेन गणसूत्रेण मितः (मकारः येषु इत्संज्ञकः विद्यते तादृशाः) विधीयन्ते । एते धातवः घटादिगणे न सन्ति अतः एतेषां मित्त्वार्थम् इदं गणसूत्रम् पृथग् रूपेण योजितम् अस्ति । मित्त्वस्य फलं तु <<मितां ह्रस्वः>> [[6.4.92]] इति णिच्-प्रत्यये परे अङ्गस्य उपधावर्णस्य ह्रस्वादेशः - इति । यथा - जनयति, जरयति, क्नसयति, रञ्जयति, गमयति, क्रमयति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010935",
            "baseindex": "01.0935",
            "dhatu": "ज्वलह्वलह्मलनमामनुपसर्गाद्वा",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । 'ज्वल्, ह्वल्, ह्मल्, नम्' एते धातवः उपसर्गस्य अनुपस्थितौ अनेन गणसूत्रेण विकल्पेन 'मितः' (मकारः येषु इत्संज्ञकः विद्यते तादृशाः) विधीयन्ते । मित्त्वस्य फलं तु <<मितां ह्रस्वः>> [[6.4.92]] इति णिच्-प्रत्यये परे अङ्गस्य उपधावर्णस्य ह्रस्वादेशः - इति । यथा, ज्वलयति\/ज्वालयति - इत्यादिकम्  । अत्र प्राप्तविभाषा अस्ति इति ज्ञेयम्, यतः ज्वल्-ह्वल्-ह्मल्-धातूनां विषये तेषां घटादिगणत्वात् <{1.933}> <<घटादयो मितः>> इत्यनेन, तथा च नम्-धातोः विषये तस्य अमन्तत्वात् <{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> इत्यनेन पूर्वं नित्यं मित्त्वे प्राप्ते अनेन गणसूत्रेण तत् विकल्प्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010936",
            "baseindex": "01.0936",
            "dhatu": "ग्लास्नावनुवमां च",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । 'ग्लै, स्ना, वन्, वम्' एते धातवः उपसर्गस्य अनुपस्थितौ अनेन गणसूत्रेण विकल्पेन 'मितः' (येषु मकारः इत्संज्ञकः अस्ति तादृशः) विधीयन्ते । अत्र 'ग्लै' तथा 'स्ना' एतयोः विषये पूर्वं मित्त्वं नैव प्राप्तम्, तद् इदानीं विधीयते । अन्ययोः द्वयोः विषये तु पूर्वं नित्यं प्राप्तं मित्त्वं विकल्प्यते । अतः इयम् उभयविभाषा । मित्त्वस्य फलं तु <<मितां ह्रस्वः>> [[6.4.92]] इति णिच्-प्रत्यये परे अङ्गस्य उपधावर्णस्य ह्रस्वादेशः - इति । यथा, ज्वलयति\/ज्वालयति - आदयः ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010937",
            "baseindex": "01.0937",
            "dhatu": "न कम्यमिचमाम्",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । 'कम्, अम्, चम्' एतेषां धातूनां <<जनीजॄष्न्कसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> (1.934) इत्यनेन पूर्वगणसूत्रेण प्राप्तं मित्त्वं अनेन गणसूत्रेण निषिध्यते । अतः णिच्-प्रत्यये परे एतेषाम् उपधादीर्घः अवश्यं भवति । यथा - कामयते, आमयति, चामयति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010938",
            "baseindex": "01.0938",
            "dhatu": "शमो दर्शने",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । 'शम् (दर्शने)' इति धातोः <<जनीजॄष्न्कसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> (1.934) इत्यनेन पूर्वगणसूत्रेण प्राप्तं मित्त्वं अनेन गणसूत्रेण निषिध्यते । शम्-धातुः 'दर्शनम्' अस्मिन् अर्थे प्रयुज्यते चेत् सः मित् न ग्राह्यः इति अस्य गणसूत्रस्य अर्थः । (अत्र पूर्वस्मात् गणसूत्रात् 'न' इत्यनुवर्तते इति स्मर्तव्यम्) । अतएव दर्शनार्थे यदा अस्य धातोः प्रयोगः भवति तदा <<मितां ह्रस्वः>> [[6.4.92]] इति उपधाह्रस्वः नैव भवति, अतश्च 'शामयति' इति रूपं सिद्ध्यति । अन्येषु अर्थेषु (यथा, नि+ शम् इत्यस्य 'श्रवणम्' अस्मिन् अर्थे) तु मित्त्वे, णिचि उपधाह्रस्वे 'शमयति' इत्येव रूपम् ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010939",
            "baseindex": "01.0939",
            "dhatu": "यमोऽपरिवेषणे",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । 'यम् (अपरिवेषणे)' इति भ्वादिगणस्य धातोः <<जनीजॄष्न्कसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> (1.934) इत्यनेन पूर्वगणसूत्रेण प्राप्तं मित्त्वं अनेन गणसूत्रेण निषिध्यते । यम्-धातुः 'अपरिवेषणम्' अस्मिन् अर्थे प्रयुज्यते चेत् सः मित् न ग्राह्यः इति अस्य गणसूत्रस्य अर्थः । अतएव 'आयामयति' इत्यत्र उपधादीर्घे कृते रूपं सिद्ध्यति । अन्येषु अर्थेषु (यथा, यम् परिवेषणे इति चौरादिकस्य) तु 'यमयति' इत्येव रूपम् ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010940",
            "baseindex": "01.0940",
            "dhatu": "स्खदिरवपरिभ्यां च",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । 'स्खदिर् (विद्रावणे)' इति भ्वादिगणस्य धातुः घटादौ विद्यते, अतः <<घटादयो मितः>> (1.933) इत्यनेन अस्य प्राप्तं मित्त्वं 'अव + स्खद्' तथा 'परि + स्खद्' इत्यत्र निषिध्यते इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । अतएव उपधादीर्घे कृते 'अवस्खादयति', 'परिस्खादयति' इति रूपाणि भवन्ति । केषाञ्चन मतेन 'अप + स्खद्' इत्यत्रापि मित्त्वं निषिध्यते, अतश्च 'अपस्खादयति' इत्येव रूपाणि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010941",
            "baseindex": "01.0941",
            "dhatu": "घटादयः षितः",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । घटादिगणे विद्यमानाः सर्वे <b>आत्मनेपदिनः धातवः<\/b> 'षितः' ज्ञेयाः - इति अस्य गणसूत्रस्य अर्थः । घटादिगणे आदौ विद्यमानाः <<घटँ>> <{1.867}> इत्यतः आरभ्य आहत्य <<ञित्वराँ>> <{1.884}> इत्येताः धातवः (कौमुदीमतेन आहत्य त्रयोदश, पाठभेदैः सह प्रायः उपविंशाः) एते अनेन गणसूत्रेण षित्त्वं प्राप्नुवन्ति । षित्त्वस्य फलं तु <<षिद्भिदादिभ्योऽङ्>> [[3.3.104]] इति अङ्-प्रत्ययस्य प्राप्तिः - इति ज्ञेयम् ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010942",
            "baseindex": "01.0942",
            "dhatu": "तृह्",
            "aupadeshik": "तृहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow, to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.834}> <<दृहँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "बढ़ना, बुद्धि होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010943",
            "baseindex": "01.0943",
            "dhatu": "तृंह्",
            "aupadeshik": "तृहिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow, to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.835}> <<दृन्हँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010944",
            "baseindex": "01.0944",
            "dhatu": "दलिवलिस्खलिरणिध्वनित्रपिक्षपयश्चेति भोजः",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "1",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । भोजराजस्य मतेन <{1.629}> <<दलँ>>, <{1.564}> <<वलँ>>, <{1.625}> <<स्खलँ>>, <{1.513}> <<रणँ>>, <{1.928}> <<ध्वनँ>>, <{1.434}> <<त्रपूँष>>, <<क्षै>> <{1.1061}>,  इत्येताः धातवः एते अनेन मितः भवन्ति । मित्त्वस्य फलं तु <<मितां ह्रस्वः>> [[6.4.92]] इति णिच्-प्रत्यये परे अङ्गस्य उपधावर्णस्य ह्रस्वादेशः - इति । यथा, दालयति, वालयति, क्षपयति - आदयः ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010945",
            "baseindex": "01.0945",
            "dhatu": "रुङ्ग्",
            "aupadeshik": "रुगिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्जने",
            "artha_english": "to abandon,to desert, to leave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.175}> <<युगिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "त्याग देना, छोड़ देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010946",
            "baseindex": "01.0946",
            "dhatu": "खुण्ड्",
            "aupadeshik": "खुडिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिवैकल्ये",
            "artha_english": "to halt, to stop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010947",
            "baseindex": "01.0947",
            "dhatu": "म्लेड्",
            "aupadeshik": "म्लेडृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्मादे",
            "artha_english": "to be mad, to be mentally ill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.329}> <<म्लेटृँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "पागल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010948",
            "baseindex": "01.0948",
            "dhatu": "मेट्",
            "aupadeshik": "मेटृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्मादे",
            "artha_english": "to be mad, to be mentally ill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.327}> <<म्रेटृ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010949",
            "baseindex": "01.0949",
            "dhatu": "बिड्",
            "aupadeshik": "बिडँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आक्रोशे",
            "artha_english": "to swear,to curse,to shout, to abuse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.355}> <<बिटँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "शाप देना, गाली देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010950",
            "baseindex": "01.0950",
            "dhatu": "मक्ष्",
            "aupadeshik": "मक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "रोषे सङ्घाते च",
            "artha_english": "to be angry,to collect, to gather",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.753}> <<वक्षँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "क्रोध करना, बटोरना, ढेर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010951",
            "baseindex": "01.0951",
            "dhatu": "वन्",
            "aupadeshik": "वनुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनेकार्थत्वे",
            "artha_english": "various meanings",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां नैव पाठितः वर्तते, परन्तु धातुरूपनन्दिन्याम्, क्षीरतरङ्गिण्याम्, धातुप्रदीपे च अस्य निर्देशः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "अनेक अर्थों में प्रयुक्त",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010952",
            "baseindex": "01.0952",
            "dhatu": "वाह्",
            "aupadeshik": "वाहृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रयत्ने",
            "artha_english": "to endeavour, to try",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.732}> <<बाहृँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "कोशिश करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010953",
            "baseindex": "01.0953",
            "dhatu": "रम्",
            "aupadeshik": "रमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रीडायाम्",
            "artha_english": "to enjoy, to rejoice, to play",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3",
            "pathabhed_note": "<{1.989}> <<रमुँ>> इत्यस्य अयं अनुदित्-पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु बहुषु धातुपाठेषु दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "रमण करना, क्रीड़ा करना, खेलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010954",
            "baseindex": "01.0954",
            "dhatu": "याच्",
            "aupadeshik": "डुयाचृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "याच्ञायाम्",
            "artha_english": "to beg,to beg,to ask,to solicit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.1001}> <<टुयाचृँ>> इत्यस्य अयं ड्वित्-पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "याचना करना, मांगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010955",
            "baseindex": "01.0955",
            "dhatu": "फण्",
            "aupadeshik": "फणँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिदीप्त्योः",
            "artha_english": "to go,to take away charm",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "821",
            "sk": "821",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2353",
            "artha_hindi": "जाना, तेजोहीन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "घटादिः,फणादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010956",
            "baseindex": "01.0956",
            "dhatu": "राज्",
            "aupadeshik": "राजृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine, to glitter, to glow, to reign, to be lustrous",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "822",
            "sk": "822",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "चमकना, सुशोभित होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "निर्(नी)",
                    "artha_hindi": "आरती करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "शोभित होना, प्रकाशित होना"
                }
            ],
            "antarganas": "फणादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010957",
            "baseindex": "01.0957",
            "dhatu": "भ्राज्",
            "aupadeshik": "टुभ्राजृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine, to glitter, to glow, to reign, to be lustrous",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "823",
            "sk": "823",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "चमकना, सुशोभित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "फणादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "ऋदित् दीप्त्यर्थकः भ्राजृधातुः पूर्वमपि (181) पठितः । टिप्पणी तत्रैव द्रष्टव्या । ततोपि विस्तरः कृदन्तरूपमालायां द्रष्टुं शक्यः ।"
        },
        {
            "i": "1010958",
            "baseindex": "01.0958",
            "dhatu": "भ्राश्",
            "aupadeshik": "टुभ्राशृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine, to glitter, to glow, to reign, to be lustrous",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "824",
            "sk": "824",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "फणादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्यान्तः ।"
        },
        {
            "i": "1010959",
            "baseindex": "01.0959",
            "dhatu": "भ्लाश्",
            "aupadeshik": "टुभ्लाशृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine, to glitter, to glow, to reign, to be lustrous",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "825",
            "sk": "825",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "फणादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्यान्तः ।"
        },
        {
            "i": "1010960",
            "baseindex": "01.0960",
            "dhatu": "स्यम्",
            "aupadeshik": "स्यमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "826",
            "sk": "826",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "फणादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्यमेः स्यमति शब्दार्थे वितर्के स्यामयेत णौ ' (श्लो. 148) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010961",
            "baseindex": "01.0961",
            "dhatu": "स्वन्",
            "aupadeshik": "स्वनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "827",
            "sk": "827",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "फणादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "घटादिकार्यार्थम् अयं पूर्वम् (817) इत्यत्र अनूदितः अस्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010962",
            "baseindex": "01.0962",
            "dhatu": "ध्वन्",
            "aupadeshik": "ध्वनँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "828",
            "sk": "828",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "घटादिकार्यार्थम् अयं पूर्वम् (816) इत्यत्र अनूदितः अस्ति । ध्वनयेदित्यदन्तस्य ध्वनेः शब्दे ध्वनेच्छपि ' (श्लो. 126) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010963",
            "baseindex": "01.0963",
            "dhatu": "सम्",
            "aupadeshik": "षमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवैकल्ये",
            "artha_english": "to be calm, to be coolheaded",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "829",
            "sk": "829",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "नहीं घबड़ाना, एक समान रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "\" वैक्लव्ये \" इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010964",
            "baseindex": "01.0964",
            "dhatu": "स्तम्",
            "aupadeshik": "ष्टमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवैकल्ये",
            "artha_english": "to be calm, to be coolheaded",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "830",
            "sk": "830",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "नहीं घबड़ाना, एक समान रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सिद्धान्तकौमुद्यादिषु केषुचिदेवायं पठितः । ' वैक्लव्ये ' इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010965",
            "baseindex": "01.0965",
            "dhatu": "ज्वल्",
            "aupadeshik": "ज्वलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to blaze,to glow,to shine, to burn",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "831",
            "sk": "831",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "चमकना, सुशोभित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "ज्वलादिप्रयोजनं तु कृत्सु एव तथापि गणज्ञानाय अत्र ज्वलादित्वं निर्दिष्टम् । ' कस गतौ ' इत्यन्ताः ज्वलादयः । अयं धातुः घटादौ अपि अस्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010966",
            "baseindex": "01.0966",
            "dhatu": "चल्",
            "aupadeshik": "चलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कम्पने",
            "artha_english": "to move, to walk, to shake",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "832",
            "sk": "832",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "हिलना, चलना, कांपना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " अयं धातुः घटादौ अपि अस्ति ।  ' ... भृत्याम् चालयेत् कम्पने चलेत् ' (श्लो. 158) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010967",
            "baseindex": "01.0967",
            "dhatu": "जल्",
            "aupadeshik": "जलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "घातने",
            "artha_english": "to be sharp,to be pointed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "833",
            "sk": "833",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "तीक्ष्ण होना, तेजस्वी होना, पैना होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "घातनं = तैक्ष्ण्यम् इति सिद्धान्तकौमुदी । ' जल घान्ये ' इति क्षीरतरङ्गिण्यां धातुकाव्ये च पाठः । घान्यम् - अतैक्ष्ण्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1010968",
            "baseindex": "01.0968",
            "dhatu": "टल्",
            "aupadeshik": "टलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैक्लव्ये",
            "artha_english": "to be confused, to be distressed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "834",
            "sk": "834",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "विह्वल होना, दुखित होना, हृदरोगी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " वैक्लव्यं भयादिजनिता उद्विग्नता । ' वैप्लव्ये ', विप्लव एव वैप्लव्यम् ' इति क्षीरस्वामी । वैकल्ये इति धातुकाव्ये (2.21)"
        },
        {
            "i": "1010969",
            "baseindex": "01.0969",
            "dhatu": "ट्वल्",
            "aupadeshik": "ट्वलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वैकल्ये",
            "artha_english": "to be confused, to be distressed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "835",
            "sk": "835",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "व्याकुल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010970",
            "baseindex": "01.0970",
            "dhatu": "स्थल्",
            "aupadeshik": "ष्ठलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्थाने",
            "artha_english": "to stand firm, to stand, to be stunned",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "836",
            "sk": "836",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "स्थिर होना, थमना, स्तब्ध होना, खड़ा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्थल ' इति क्षीरतरङ्गिणी ।"
        },
        {
            "i": "1010971",
            "baseindex": "01.0971",
            "dhatu": "हल्",
            "aupadeshik": "हलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विलेखने",
            "artha_english": "to plow, to cultivate, to till, to furrow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "837",
            "sk": "837",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "जोतना, हल चलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " विलेखनम् = कर्षणम् ।"
        },
        {
            "i": "1010972",
            "baseindex": "01.0972",
            "dhatu": "नल्",
            "aupadeshik": "णलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गन्धे बन्धने च",
            "artha_english": "to smell,to bind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "838",
            "sk": "838",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "सूंघना, बास आना, बांधना, हिंसा करना'",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "बन्धने इति काश्यपः ।"
        },
        {
            "i": "1010973",
            "baseindex": "01.0973",
            "dhatu": "पल्",
            "aupadeshik": "पलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "839",
            "sk": "839",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "पूर्वं मैत्रेयः ' गल गरणे ' इति अधिकं पठति ।"
        },
        {
            "i": "1010974",
            "baseindex": "01.0974",
            "dhatu": "बल्",
            "aupadeshik": "बलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्राणने धान्यावरोधने च",
            "artha_english": "to breathe, to be powerful, to collect grains",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "840",
            "sk": "840",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "बल युक्त होना, जीना, धान्य संचय करना, द्रव्य को रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "प्राणनम् = जीवनम् । धान्यावरोधनम् = कुसूलादि - व्यापारः । प्राणनेकर्मकः, धान्यावरोधने सकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1010975",
            "baseindex": "01.0975",
            "dhatu": "पुल्",
            "aupadeshik": "पुलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "महत्त्वे",
            "artha_english": "to be great, to pile up, to grow, to be large",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "841",
            "sk": "841",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "राशि होना, ढेर होना, बढ़ना, ऊँचा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " महत्त्वे पोलति पुलेर्णौ तु तत्रैव पोलयेत् ' (श्लो. 156) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010976",
            "baseindex": "01.0976",
            "dhatu": "कुल्",
            "aupadeshik": "कुलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "संस्त्याने बन्धुषु च",
            "artha_english": "to collect, to gather, to treat equally, to treat like family",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "842",
            "sk": "842",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "बटोरना, अपने के समान वर्तना, सजातीयता से रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " सन्ताने ' इत्येके सन्तानो विजातीयैरविच्छिन्नः प्रवाहः । संस्त्यानम् = सङ्घातः । बन्धुशब्देन तद्व्यापारो विवाहादिः लक्ष्यते ।"
        },
        {
            "i": "1010977",
            "baseindex": "01.0977",
            "dhatu": "शल्",
            "aupadeshik": "शलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "843",
            "sk": "843",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " गतौ शलति संवृत्यां चलने शलते शलेः ' (श्लो. 154) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010978",
            "baseindex": "01.0978",
            "dhatu": "हुल्",
            "aupadeshik": "हुलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ हिंसायां संवरणे च",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "artha_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अस्य धातोः अर्थः 'गतौ' इत्येव दत्तः अस्ति । माधवीयधातुवृत्तौ 'हिंसायाम्, संवरणे' एतौ अन्यौ अर्थौ अपि पाठ्येते ।",
            "dhaturoopnandini": "844",
            "sk": "844",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " हिंसासंवरणयोश्च ' इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1010979",
            "baseindex": "01.0979",
            "dhatu": "पत्",
            "aupadeshik": "पतॢँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "karma_note": "<<द्वितीया श्रितातीतपतित...>> [[2.1.24]] इति निर्देशसामर्थ्यात् अयं धातुः सकर्मकत्वेन अपि प्रयुज्यते ।",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "845",
            "sk": "845",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2354",
            "artha_hindi": "नीचे जाना, गिरना, उतरना, अमानवी पराक्रम करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अति",
                    "artha_hindi": "जीतना, श्रेष्ठ होना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "उतरना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "उतरना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "जाना, प्राप्त होना, उस्थित होना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "ऊपर चढ़ना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "नीचे गिरना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "भाग जाना, छिपना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "जल्दी जाना"
                },
                {
                    "name": "प्रनि",
                    "artha_hindi": "साष्टांग नमस्कार करना"
                },
                {
                    "name": "विनि",
                    "artha_hindi": "पीछे लौटना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "साथ जाना, मिलना, प्राप्त होना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "शुद्ध करना, स्वच्छ करना"
                },
                {
                    "name": "समुत्",
                    "artha_hindi": "भाग जाना, उड़ जाना"
                },
                {
                    "name": "सन्नि",
                    "artha_hindi": "आगे या बाहर जाना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " गत्यर्थे पतयेत् पतेत् ' (श्लो. 95) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010980",
            "baseindex": "01.0980",
            "dhatu": "क्षल्",
            "aupadeshik": "क्षलँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to flow,to ooze,to drip",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.986}> <<क्षरँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "टपकना, झरना, चूना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010981",
            "baseindex": "01.0981",
            "dhatu": "क्वथ्",
            "aupadeshik": "क्वथेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निष्पाके",
            "artha_english": "to boil,to cook, to decoct",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "846",
            "sk": "846",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2355",
            "artha_hindi": "उबालना, पकाना, काढ़ा बनाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010982",
            "baseindex": "01.0982",
            "dhatu": "पथ्",
            "aupadeshik": "पथेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "847",
            "sk": "847",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2355",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " अथ पथेर्गतौ पथति णौ पन्थेर्गतौ पन्थयेत् ' (श्लो. 101) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010983",
            "baseindex": "01.0983",
            "dhatu": "मथ्",
            "aupadeshik": "मथेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "विलोडने",
            "artha_english": "to churn, to think, to meditate, to ponder",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "848",
            "sk": "848",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2355",
            "artha_hindi": "मथना, विचार करना, मनन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " हिंसासङ्क्लेशयोर्मन्थेत् मथेन्मथ्नाति लोडने ' (श्लो. 98) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010984",
            "baseindex": "01.0984",
            "dhatu": "वम्",
            "aupadeshik": "टुवमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उद्गिरणे",
            "artha_english": "to vomit,to drop,to emit,to give out,to be sick",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> इति गणसूत्रेण अस्य धातोः अमन्तत्वात् तस्य नित्यं मित्त्वे प्राप्ते,  <{1.936}> <<ग्लास्नावनुवमां च>> इति गणसूत्रेण उपसर्गस्य अनुपस्थितौ तद् विकल्प्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "849",
            "sk": "849",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2355",
            "artha_hindi": "कै होना, वमन होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "मिच्च । ' उद्गिरणे = वमने ' इति काशकृत्स्नः । ' उद्गिरणम् = अन्तर्गतस्य मुखेन निःसारणम् ' इति माधवः । ' भुक्तस्य ऊर्ध्वगतिः ' इति क्षीरस्वामी । ' उदित् इति काशकृत्स्नपाठः ' इति तरङ्गिण्याम् । ' प्रकृत काशकृत्स्नधातुपाठे तु ' डु वम ' इत्येव दृश्यते । ' काश्यपादीनामप्युदित्पाठः ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010985",
            "baseindex": "01.0985",
            "dhatu": "भ्रम्",
            "aupadeshik": "भ्रमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to walk, to wander, to roam",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "850",
            "sk": "850",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2355",
            "artha_hindi": "चलना, घूमना, भ्रमण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " चलने भ्रमति भ्रम्येच्छमादेर्भ्राम्यति भ्रमेत् ' (श्लो. 147) - देवः । ' मण्डलाकारेण चलनमेव धात्वर्थः , न तु चलनमात्रम् ' इति तत्त्वबोधिनी ।"
        },
        {
            "i": "1010986",
            "baseindex": "01.0986",
            "dhatu": "क्षर्",
            "aupadeshik": "क्षरँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to flow,to ooze,to drip",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "851",
            "sk": "851",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2356",
            "artha_hindi": "टपकना, झरना, चूना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "बहना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' क्षल ' धातुः अस्यैव पाठान्तरम् इति बहवः । क्षीरस्वामी तु ' क्षल सञ्चलने सञ्चये च ' इति पृथाग्धातुं पठति भ्वादौ ।"
        },
        {
            "i": "1010987",
            "baseindex": "01.0987",
            "dhatu": "द्वृ",
            "aupadeshik": "द्वृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "स्थगने",
            "artha_english": "to cover,to surround, to conceal",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याः धातुपाठे न विद्यते परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "ढकना, घिरना, छिपाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010988",
            "baseindex": "01.0988",
            "dhatu": "सह्",
            "aupadeshik": "षहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मर्षणे",
            "artha_english": "to tolerate, to bear, to forgive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "852",
            "sk": "852",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2356",
            "artha_hindi": "क्षमा करना, सहन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मर्षणे सहते , यौ तु साहयेत् सहति द्वयम् ' इति देवः । अपराधे सत्यपि कोपस्य अनाविष्करणं मर्षणम् ।"
        },
        {
            "i": "1010989",
            "baseindex": "01.0989",
            "dhatu": "रम्",
            "aupadeshik": "रमुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रीडायाम्",
            "artha_english": "to enjoy, to rejoice, to play",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "853",
            "sk": "853",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2359",
            "artha_hindi": "रमण करना, क्रीड़ा करना, खेलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ, उप, वि",
                    "artha_hindi": "विराम करना, स्थिर रहना, आराम करना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "नायम् उदित् इति माधवः । ' रमु ' इत्युदितं केचित् पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010990",
            "baseindex": "01.0990",
            "dhatu": "सद्",
            "aupadeshik": "षदॢँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "विशरणगत्यवसादनेषु",
            "artha_english": "to go, to lose power, to be tired, to dry up, to destroy, to wither, to despond, to lose interest",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "854",
            "sk": "854",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2359",
            "artha_hindi": "जाना, चलना, शक्तिहीन होना, म्लान होना, सूखना, मुरझाना, नष्ट करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "थकना, बलहीन होना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "प्राप्त होना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "ऊपर चढ़ना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "पास जाना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "सुखी होना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अशान्त चित्त होना, दुःखी होना, श्रान्त होना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "इच्छितार्थ की प्राप्ति होना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ज्वलादेश्च तुदादेश्च सीदेद् विशरणादिके । पद्यतेरर्थ आसीदेद्, आसादयति चाडि. यौ ' (श्लो. 108) देवः । ' विशमृशणुदप्रवेशामर्शक्षेपेषु षद्लृ विशरणार्थः ' इति च श्लोकधातुपाठः ' इति पुरुषकारः । विशरणम् अवयवानाम् विश्लेषः । अवसादनं नाशः ।"
        },
        {
            "i": "1010991",
            "baseindex": "01.0991",
            "dhatu": "शद्",
            "aupadeshik": "शदॢँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "pada_note": " <<शदेः शितः>> [[1.3.60]] इत्यनेन सार्वधातुकलकाराणां विषये अस्य आत्मनेपदस्य एव रूपाणि भवन्ति ।",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शातने",
            "artha_english": "to perish,to fall,to wither,to decay, to wear off, to fall, to wane,to throw down",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "855",
            "sk": "855",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2361",
            "artha_hindi": "जीर्ण होना, धीरे धीरे कम होना, मुरझाना, गिरना, नीचे फेकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " अवशातने ' इति जैनः । शातनम् = तनूकरणमिति क्षीरस्वामी । ' शातनम् - तीक्ष्णीभावः । विशीर्णतायामित्येके ।  ' गतावप्यस्ति ' इति धा.का.व्या व्याख्यायाम् (2.24) । ' विशाने विशीर्णतायां वर्तते, शातनं , विषयभावेन निर्दिश्यते प्रसिद्धत्वात् ' इति मैत्रेयः ' इति मा.धा.वृत्तिः । अयं तुदादौ अपि अस्ति ।"
        },
        {
            "i": "1010992",
            "baseindex": "01.0992",
            "dhatu": "क्रुश्",
            "aupadeshik": "क्रुशँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आह्वाने रोदने च",
            "artha_english": "to call out, to shout, to cry",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "856",
            "sk": "856",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "पुकारना, रोना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "दया करना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "निन्दा करना, गाली देना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "दाग लगाना, दोष देना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "जोर से पुकारना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010993",
            "baseindex": "01.0993",
            "dhatu": "कुच्",
            "aupadeshik": "कुचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्पर्चनकौटिल्यप्रतिष्टम्भविलेखनेषु",
            "artha_english": "to contract,to cleanse, to touch, to shrink,to be crooked,to bend, to write, to delineate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "857",
            "sk": "857",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "संपर्क करना, स्वच्छ करना, स्पर्श करना, टेढ़ा होना, टेढ़ा लिखना, रेखा खींचना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "संकुचित होना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " सङ्कोचे कुचतीति स्यात् कोचेत् सम्पर्चनादिषु ' (श्लो. 54) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010994",
            "baseindex": "01.0994",
            "dhatu": "बुध्",
            "aupadeshik": "बुधँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "अस्य अकर्मकत्वेनापि प्रयोगः दृश्यते ।",
            "artha": "अवगमने",
            "artha_english": "to know,to understand,to be awakened with knowledge, to be restored to senses,to think, to learn",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "858",
            "sk": "858",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "जानना, समझना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "किसी को जगाना, जागना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "अच्छी प्रकार से जानना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "अवगमनम् उद्बोधः ज्ञानं च । ' बुध्यते बोधतीत्येवं बुधेरवगमे द्वयम् । बुधिरो बोधनार्थस्य बोधते बोधतीत्यपि ' (श्लो. 119) इति देवः । ' अयमर्थभेदेन सकर्मकोकर्मकश्च ' इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1010995",
            "baseindex": "01.0995",
            "dhatu": "रुह्",
            "aupadeshik": "रुहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "बीजजन्मनि प्रादुर्भावे च",
            "artha_english": "to grow from seed,to manifest, to rise,to ascend, to take birth, to be born",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "859",
            "sk": "859",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "बीज से उत्पन्न होना, बीज का उगाना, जन्म होना, जन्मा लेना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अति",
                    "artha_hindi": "ऊपर चढ़ना, चढ़ना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "उतरना, नीचे आना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आरूढ़ होना, ऊपर बैठना, ऊपर चढ़ना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "ऊगना, अंकुर उत्पन्न होना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रादुर्भावे च ' इति केचित् न पठन्ति । ' रुह जन्मनि ' इति न्यासपाठः ।"
        },
        {
            "i": "1010996",
            "baseindex": "01.0996",
            "dhatu": "कस्",
            "aupadeshik": "कसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "860",
            "sk": "860",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्वलादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " गतिशासनयोः कस्ते कसतीति गतौ शपि ' ( श्लो. 192) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010997",
            "baseindex": "01.0997",
            "dhatu": "हिक्क्",
            "aupadeshik": "हिक्कँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to hiccup, to mutter",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "861",
            "sk": "861",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट बोलना, हिचकी आना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1010998",
            "baseindex": "01.0998",
            "dhatu": "अञ्च्",
            "aupadeshik": "अन्चुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ याचने च",
            "artha_english": "to go, to beg,to ask,to solicit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "862",
            "sk": "862",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "जाना, मांगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अचु ' इत्येके । ' अचि ' इत्यपरे । ' अञ्चू ' इति शाकटायनः । ' गतियाचनयोरञ्चत्यञ्चते, णौ विशेषणे । अञ्चयत्यञ्चतीत्येकं गतिपूजनयोरपि ' इति (श्लो. 50) देवः ।"
        },
        {
            "i": "1010999",
            "baseindex": "01.0999",
            "dhatu": "अच्",
            "aupadeshik": "अचुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ याचने च",
            "artha_english": "to go, to beg,to ask,to solicit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.998}> <<अञ्चुँ>> इत्यत्र 'अचु इत्येके, अचि इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "862P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011000",
            "baseindex": "01.1000",
            "dhatu": "अञ्च्",
            "aupadeshik": "अचिँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ याचने च",
            "artha_english": "to go, to beg,to ask,to solicit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.998}> <<अञ्चुँ>> इत्यत्र 'अचु इत्येके, अचि इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "862P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011001",
            "baseindex": "01.1001",
            "dhatu": "याच्",
            "aupadeshik": "टुयाचृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "याच्ञायाम्",
            "artha_english": "to beg,to beg,to ask,to solicit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "863",
            "sk": "863",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "याचना करना, मांगना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "मांगना, पूछना, भिक्षा मांगना, भीख मांगना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " केचित् ड्वितं पठन्ति । तदपि प्रमाणम् ' इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1011002",
            "baseindex": "01.1002",
            "dhatu": "रेट्",
            "aupadeshik": "रेटृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to speak,to ask,to request",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "864",
            "sk": "864",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "पक्षियोंका बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " याचने च इति द्रुमे ' इति धा.का. व्याख्यायाम् (2 - 25) ।"
        },
        {
            "i": "1011003",
            "baseindex": "01.1003",
            "dhatu": "चत्",
            "aupadeshik": "चतेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "याचने",
            "artha_english": "to beg,to beg,to ask,to solicit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "865",
            "sk": "865",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "मांगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " चते चदे च यातने ' इति क्षीरस्वामिसम्मतः पाठः । चकारः परिभाषणे इति पूर्वधात्वर्थस्यापि अनुवृत्तिसूचकः ।"
        },
        {
            "i": "1011004",
            "baseindex": "01.1004",
            "dhatu": "चद्",
            "aupadeshik": "चदेँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "याचने",
            "artha_english": "to beg,to beg,to ask,to solicit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "866",
            "sk": "866",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "मांगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011005",
            "baseindex": "01.1005",
            "dhatu": "प्रोथ्",
            "aupadeshik": "प्रोथृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "पर्याप्तौ",
            "artha_english": "to be powerful, to be capable, to be competent",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "867",
            "sk": "867",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "शक्तिमान होना, योग्य होना, पूर्ण होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रोथति = सूदति ' इति मन्त्रव्याख्यायां व्याख्यानात्, ' अपप्रोथ = मारय ' इति व्याख्यानाच्च भट्टभास्करमते हिंसार्थकोयं धातुः इति मा.धा.वृत्तिदर्शनात् ज्ञायते । ' पर्याप्तिगतौ ' इत्यपि क्वचिदर्थनिर्देशः कृतः । ' अपप्रोथनम् = हुङ्करणम् ' इति क्षुरे ' मा.धा.वृत्तिः । ' शब्दार्थोपि । अपपूर्वस्तु मारणे हुङ्करणे वा ' इति धा.का. व्याख्याने (2 - 25) ।"
        },
        {
            "i": "1011006",
            "baseindex": "01.1006",
            "dhatu": "मिद्",
            "aupadeshik": "मिदृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मेधाहिंसनयोः",
            "artha_english": "to understand, to know, to hurt, to injure, to cause trouble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "868",
            "sk": "868",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "समझना, जानना, पीड़ा देना, दुःख देना, हानि करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " थान्तः इति स्वामी । धान्तः इति न्यासः ' इति कौमुदी । ' ऋदितो मेदते मेदेन्मेधाहिंसनयोर्द्वयो: ' (श्लो. 104) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011007",
            "baseindex": "01.1007",
            "dhatu": "मेद्",
            "aupadeshik": "मेदृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मेधाहिंसनयोः सङ्गमे च",
            "artha_english": "to understand, to know, to hurt, to injure, to cause trouble, to collect, to merge together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "869",
            "sk": "869",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "समझना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' थान्तः इति स्वामी । धान्तः इति न्यासः ' इति कौमुदी । ' ऋदितो मेदते मेदेन्मेधाहिंसनयोर्द्वयो: ' (श्लो. 104) इति देवः । भोजराजस्तु मेधिं नानुमन्यते । ' कौमाराश्चातत्रैव अनुकूलाः ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1011008",
            "baseindex": "01.1008",
            "dhatu": "मिथ्",
            "aupadeshik": "मिथृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मेधाहिंसनयोः",
            "artha_english": "to understand, to know, to hurt, to injure, to cause trouble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.1007}> <<मेदृँ>> इत्यत्र ' थान्ताविमाविति स्वामी, धान्ताविति न्यासः ' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "869P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011009",
            "baseindex": "01.1009",
            "dhatu": "मेथ्",
            "aupadeshik": "मेथृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मेधाहिंसनयोः",
            "artha_english": "to understand, to know, to hurt, to injure, to cause trouble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.1007}> <<मेदृँ>> इत्यत्र ' थान्ताविमाविति स्वामी, धान्ताविति न्यासः ' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "869P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011010",
            "baseindex": "01.1010",
            "dhatu": "मिध्",
            "aupadeshik": "मिधृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मेधाहिंसनयोः",
            "artha_english": "to understand, to know, to hurt, to injure, to cause trouble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.1007}> <<मेदृँ>> इत्यत्र 'थान्ताविमाविति स्वामी, धान्ताविति न्यासः ' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "869P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011011",
            "baseindex": "01.1011",
            "dhatu": "मेध्",
            "aupadeshik": "मेधृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मेधाहिंसनयोः सङ्गमे च",
            "artha_english": "to understand, to know, to hurt, to injure, to cause trouble, to join, to unite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "870",
            "sk": "870",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "इकठ्ठा करना, संगती करना, मेल करना, समझना, मारना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " चकारात् धातुपाठे पूर्वधातुगतं मेधाहिंसारूपम् अर्थद्वयम् विवक्षितम् ।"
        },
        {
            "i": "1011012",
            "baseindex": "01.1012",
            "dhatu": "निद्",
            "aupadeshik": "णिदृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कुत्सासन्निकर्षयोः",
            "artha_english": "to ridicule, to insult, to reach, to go closer",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "871",
            "sk": "871",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "दोष लगाना, निंदा करना, समीप जाना या आना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' प्रत्येकं निदिनेद्योः स्तां नेदते नेदतीत्युभे । कुत्सायां सन्निकर्षे वा , कूत्सामात्रे तु निन्दति ' (श्लो. 114) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011013",
            "baseindex": "01.1013",
            "dhatu": "नेद्",
            "aupadeshik": "णेदृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कुत्सासन्निकर्षयोः",
            "artha_english": "to ridicule, to insult, to reach, to go closer",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "872",
            "sk": "872",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "दोष लगाना, निंदा करना, समीप जाना या आना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "  ' प्रत्येकं निदिनेद्योः स्तां नेदते नेदतीत्युभे । कुत्सायां सन्निकर्षे वा , कूत्सामात्रे तु निन्दति ' (श्लो. 114) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011014",
            "baseindex": "01.1014",
            "dhatu": "शृध्",
            "aupadeshik": "शृधुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्दने",
            "artha_english": "to kill, to hurt, to wet, to moist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "873",
            "sk": "873",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, आर्द्र करना, गीला करना या होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उन्दनं क्लेदनम् ।"
        },
        {
            "i": "1011015",
            "baseindex": "01.1015",
            "dhatu": "मृध्",
            "aupadeshik": "मृधुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उन्दने",
            "artha_english": "to kill, to hurt, to wet, to moist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "874",
            "sk": "874",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, आर्द्र करना, गीला करना या होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उन्दनम् = क्लेदनम् ।"
        },
        {
            "i": "1011016",
            "baseindex": "01.1016",
            "dhatu": "बुध्",
            "aupadeshik": "बुधिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बोधने",
            "artha_english": "to know,to understand,to be awakened with knowledge, to be restored to senses,to think, to learn",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "875",
            "sk": "875",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "जानना, समझना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "किसी को जानना, जागना, बाट जोहना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "अच्छी तरह से जानना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "जानना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " बुधिरो बोधनार्थस्य बोधते बोधतीत्यपि ' (श्लो. 119) इति देवः । चान्द्राः, क्षीरस्वामी च ' बुध ' इत्यनिरितं पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1011017",
            "baseindex": "01.1017",
            "dhatu": "बुन्द्",
            "aupadeshik": "उँबुन्दिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निशामने",
            "artha_english": "to perceive,to apprehend, to comprehend, to understand with keen senses",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "876",
            "sk": "876",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "जानना, समझना, सूक्ष्मदृष्टि से जानना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "निशामनं ज्ञानम् । ' उ बुन्धिर् ' इति नन्दी । ' उ बेदिर् ' इत्यन्ये इति क्षीरस्वामी । ' उ चुन्दिर् ' इति काशकृत्स्नचन्द्रौ पेठतुरिति क्षीरतरङ्गिणीटीका ।"
        },
        {
            "i": "1011018",
            "baseindex": "01.1018",
            "dhatu": "वेण्",
            "aupadeshik": "वेणृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिज्ञानचिन्तानिशामनवादित्रग्रहणेषु",
            "artha_english": "to go,to know,to understand, to remember, to memorize, to think, to play a musical instrument, to pick a musical instrument",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "877",
            "sk": "877",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "जाना, समझना, जानना, स्मरण करना, याद करना, विचार करना, तारतम्य देखना, वाद्ययंत्र बजाना, वाद्ययंत्र हाथ में लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " नान्तोप्ययम् ' इति कौमुदी । ' वादित्रं वाद्यभाण्डम्, तस्य वादनार्थग्रहणम् इति क्षीरस्वामी । ' वीणृ ज्ञानचिन्तानिशामनेषु ' इति काशकृत्स्नः । तत्र भ्वादौ इतः पूर्वं णकारदण्डके ' वेणृ गतिप्रेषणाश्लेषणेषु ' इति दृश्यते । ' उत माता महिषम् अन्ववेनत् ' ( तै. सं. 3.2.113) इत्यत्र भाष्यकाराः तवर्गपञ्चमान्तम् अमुं पेठुः । ' वेनृ इत्येके ' इति पक्षम् अवलम्ब्य धा.का. व्याख्यायां (2 - 77) शानचि प्रयोगः दर्श्यते - ' वेनमाना ' इति ।"
        },
        {
            "i": "1011019",
            "baseindex": "01.1019",
            "dhatu": "वेन्",
            "aupadeshik": "वेनृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिज्ञानचिन्तानिशामनवादित्रग्रहणेषु",
            "artha_english": "to go,to know,to understand, to remember, to memorize, to think, to play a musical instrument, to pick a musical instrument",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.1018}> <<वेणृ>> इत्यत्र 'नान्तोप्ययम्' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "877P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011020",
            "baseindex": "01.1020",
            "dhatu": "खन्",
            "aupadeshik": "खनुँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अवदारणे",
            "artha_english": "to dig",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "878",
            "sk": "878",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2362",
            "artha_hindi": "खोदना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "उत्खनन करना, खोदना, जमीन में गढ्ढा बनाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011021",
            "baseindex": "01.1021",
            "dhatu": "चीव्",
            "aupadeshik": "चीवृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आदानसंवरणयोः",
            "artha_english": "to accept, to takem to wear, to hold",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "879",
            "sk": "879",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "लेना, पहना, पकड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अनृदिदित्येके ।"
        },
        {
            "i": "1011022",
            "baseindex": "01.1022",
            "dhatu": "चीप्",
            "aupadeshik": "चीपृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आदानसंवरणयोः",
            "artha_english": "to accept, to takem to wear, to hold",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अयं धातुः न पाठ्यते । धातुप्रदीपे <{1.1021}> <<चीवृँ>> इत्यस्य व्याख्याने 'चीपृ इत्यन्ये' इति निर्देशेन अयं निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011023",
            "baseindex": "01.1023",
            "dhatu": "चाय्",
            "aupadeshik": "चायृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजानिशामनयोः",
            "artha_english": "to worship, to know, to understand",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "880",
            "sk": "880",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "पूजा करना, जानना, समझना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011024",
            "baseindex": "01.1024",
            "dhatu": "व्यय्",
            "aupadeshik": "व्ययँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वित्तत्यागे गतौ च",
            "artha_english": "to spend, to do an expense, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "'वित्तत्यागः' अस्मिन् अर्थे तु आत्मनेपदी एव ।",
            "dhaturoopnandini": "881",
            "sk": "881",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "जाना, खर्च करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं वित्तत्यागे नित्यमात्मनेपदी । ' वित्तत्यागे व्यययति व्ययति गतौ ' (श्लो. 150) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011025",
            "baseindex": "01.1025",
            "dhatu": "दाश्",
            "aupadeshik": "दाशृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने",
            "artha_english": "to give,to offer an oblation",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "882",
            "sk": "882",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "देना, आहुति देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011026",
            "baseindex": "01.1026",
            "dhatu": "भेष्",
            "aupadeshik": "भेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भये",
            "artha_english": "to fear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "883",
            "sk": "883",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "डरना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गतौ ' इति मैत्रेयः । ' अगतौ इत्येके ' इति धा.का. (2 - 27) ।"
        },
        {
            "i": "1011027",
            "baseindex": "01.1027",
            "dhatu": "भ्रेष्",
            "aupadeshik": "भ्रेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "884",
            "sk": "884",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भ्रेषृ इत्यपि ' इति मैत्रेयः । ' भये, चलने च ' इति क्षीरस्वामी । ' भ्लेषु ' इत्यन्ये इति धा.का. (2 - 27) ।"
        },
        {
            "i": "1011028",
            "baseindex": "01.1028",
            "dhatu": "भ्लेष्",
            "aupadeshik": "भ्लेषृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "885",
            "sk": "885",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं केवलं सिद्धान्तकौमुद्यामेव उपात्तः । अन्येषु सर्वेषु ग्रन्थेषु ' भ्रेषृ ' इत्यत्र ' भ्लेषृ इति अन्ये ' इत्युक्तम् ।"
        },
        {
            "i": "1011029",
            "baseindex": "01.1029",
            "dhatu": "अस्",
            "aupadeshik": "असँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिदीप्त्यादानेषु",
            "artha_english": "to go, to shine, to glow, to take",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "886",
            "sk": "886",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "जाना, चमकना, लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " असतेसति गत्यादौ भुव्यस्ति क्षेपणेस्यति ' ( श्लो. 184 ) इति देवः । दीप्तौ अकर्मकः । ' अष ' इत्यपि पाठः दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1011030",
            "baseindex": "01.1030",
            "dhatu": "अष्",
            "aupadeshik": "अषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिदीप्त्यादानेषु",
            "artha_english": "to go, to shine, to glow, to take",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.1029}> <<असँ>> इत्यत्र 'अयं षान्तोऽपि' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "886P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011031",
            "baseindex": "01.1031",
            "dhatu": "यम्",
            "aupadeshik": "यमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "उपरमे",
            "artha_english": "to stop, to resist, to hinder",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्",
            "pathabhed_note": "<{1.1139}> <<यमँ>> इत्यस्य अयम् उदित्-पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते, परन्तु धातुप्रदीपे निर्दिष्टः वर्तते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "प्रतिबन्ध करना, रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "अस्य धातोः अमन्तत्वात् <{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> इति गणसूत्रेण मित्त्वम् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011032",
            "baseindex": "01.1032",
            "dhatu": "स्पश्",
            "aupadeshik": "स्पशँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बाधनस्पर्शनयोः",
            "artha_english": "to obstruct,to stop, to hinder, to touch, to collect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "887",
            "sk": "887",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "अवरोध करना, रोकना, एकत्र करना, स्पर्श करना, छूना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " बाधने स्पर्शने चार्थे हिक्कादौ स्पशते स्पशेत् ' (श्लो. 166) इति देवः । ' बाधनस्पाशनयोः ' । स्पाशनं - ग्रन्थनम् ' इति स्वामी । ' ग्रन्थ - बाधनयोः ' इति वोपदेवः । ' बाधनस्पर्शनयोः ' पषेत्येके । पषेत्यन्ये । हिंसार्थम् दोषसूचनं स्पश (र्श) नम् ' इति धा.का. व्याख्या ( 2 - 27) ।"
        },
        {
            "i": "1011033",
            "baseindex": "01.1033",
            "dhatu": "लष्",
            "aupadeshik": "लषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कान्तौ",
            "artha_english": "to wish, to desire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "888",
            "sk": "888",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "इच्छा करना, चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कान्तौ लष्यति लष्येत श्यनि वा लषते लषेत् ' (श्लो. 177) इति देवः । कान्तिः = इच्छा ।"
        },
        {
            "i": "1011034",
            "baseindex": "01.1034",
            "dhatu": "चष्",
            "aupadeshik": "चषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भक्षणे",
            "artha_english": "to eat, to taste",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "889",
            "sk": "889",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "खाना, स्वाद लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011035",
            "baseindex": "01.1035",
            "dhatu": "छष्",
            "aupadeshik": "छषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to injure",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "890",
            "sk": "890",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011036",
            "baseindex": "01.1036",
            "dhatu": "झष्",
            "aupadeshik": "झषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आदानसंवरणयोः",
            "artha_english": "to hurt,to injure,to kill,to take,to put on, to wear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "891",
            "sk": "891",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "ग्रहण करना, लेना, वस्त्रादि धारण करना, वस्त्र पहनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " झषेज्झषेत संवृत्यामादाने हिंसने झषेत् ' (श्लो. 168) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011037",
            "baseindex": "01.1037",
            "dhatu": "भ्रक्ष्",
            "aupadeshik": "भ्रक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "892",
            "sk": "892",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011038",
            "baseindex": "01.1038",
            "dhatu": "भ्लक्ष्",
            "aupadeshik": "भ्लक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आदानसंवरणयोः",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "893",
            "sk": "893",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भक्ष इति मैत्रेयः ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' प्लक्ष ' इति दुर्गः । तस्य अनार्षत्वम् उक्तं मा.धा.वृत्तौ । विस्तरस्तु तत्र, कृदन्तरूपमालायां वा द्रष्टव्यः ।"
        },
        {
            "i": "1011039",
            "baseindex": "01.1039",
            "dhatu": "भक्ष्",
            "aupadeshik": "भक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.1038}> <<भ्लक्षँ>> इत्यत्र 'भक्ष इति मैत्रेयः' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "893P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011040",
            "baseindex": "01.1040",
            "dhatu": "प्लक्ष्",
            "aupadeshik": "प्लक्षँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.1038}> <<भ्लक्षँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते, परन्तु दुर्गविरचिते धातुपाठे अयं धातुः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011041",
            "baseindex": "01.1041",
            "dhatu": "दास्",
            "aupadeshik": "दासृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने",
            "artha_english": "to give, to handover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "894",
            "sk": "894",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "देना, सौंपना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दंसयेन्मोक्षणे, दस्येत् क्षये दंसयते णिचि । दंशदर्शनयोः, दासेर्दाने दासति दासते ' (श्लो. 186 - 187) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011042",
            "baseindex": "01.1042",
            "dhatu": "माह्",
            "aupadeshik": "माहृँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "माने",
            "artha_english": "to measure, to weigh",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "895",
            "sk": "895",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "नापना, गिनना, तौलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "मानम् = वर्तनम् इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1011043",
            "baseindex": "01.1043",
            "dhatu": "गुह्",
            "aupadeshik": "गुहूँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover, to hide, to clothe",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "896",
            "sk": "896",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2363",
            "artha_hindi": "छिपाना, वस्त्रादि से ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011044",
            "baseindex": "01.1044",
            "dhatu": "श्रि",
            "aupadeshik": "श्रिञ्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवायाम्",
            "artha_english": "to serve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "897",
            "sk": "897",
            "lsk_sutra": "541",
            "sk_sutra": "2365",
            "artha_hindi": "सेवा करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अपा",
                    "artha_hindi": "छोड़ना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आश्रय करना, समीप जाना या रहना"
                },
                {
                    "name": "व्यपा",
                    "artha_hindi": "विश्वास करना, भरोसा रखना, साष्टांग नमस्कार करना, जमीन पर गिरना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " श्रीणाति पाके श्रीणीते सेवायां श्रयते श्रयेत् ' (श्लो. 16) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011045",
            "baseindex": "01.1045",
            "dhatu": "भृ",
            "aupadeshik": "भृञ्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "भरणे",
            "artha_english": "to nourish, to protect, to fill, to maintain, to protect, to upbring",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "898",
            "sk": "898",
            "lsk_sutra": "541",
            "sk_sutra": "2365",
            "artha_hindi": "पूर्ण करना, भरण-पोषण करना, भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पूरणेपि इति भट्टिः ' इति धा.का.व्याख्याने । (2 - 29) ' भृञो बिभर्ति बिभृते भरते भरतीत्यपि । ऋदन्तस्य भृणातीति भर्त्सने श्नि तथा भरः ' (श्लो. 28) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011046",
            "baseindex": "01.1046",
            "dhatu": "हृ",
            "aupadeshik": "हृञ्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "हरणे",
            "artha_english": "to take way, to carry, to steal, to acquire",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "899",
            "sk": "899",
            "lsk_sutra": "543",
            "sk_sutra": "2369",
            "artha_hindi": "ले जाना, हरण करना, चोरी करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनुसरण करना, अनुगमन करना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "बलात् ले जाना, अपहरण करना, चोरी करना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "हल्ला करना,मारपीट करना"
                },
                {
                    "name": "अभ्या",
                    "artha_hindi": "तर्क वितर्क करना, वाद विवाद करना,शुद्धाशुद्ध का विचार करना"
                },
                {
                    "name": "अभ्युत्",
                    "artha_hindi": "देना, अर्पण करना"
                },
                {
                    "name": "अभिव्या",
                    "artha_hindi": "उच्चारण करना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "पुनः संपादन करना, फिर प्राप्त करना, शासन करना, दण्ड देना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "ऊपर लेना, उद्धार करना"
                },
                {
                    "name": "उदा",
                    "artha_hindi": "कहना, उदाहरण देना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "भेट देना, समीप लाना"
                },
                {
                    "name": "उपसम्",
                    "artha_hindi": "सिकोड़ना, समेटना, समाप्त करना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "ठिठुरना, जमना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "अपमान करना"
                },
                {
                    "name": "निरा",
                    "artha_hindi": "उपवास करना, भूखा रहना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "गाली देना, त्यागना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रहार करना, मारना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "नजर लगाना"
                },
                {
                    "name": "प्रत्या",
                    "artha_hindi": "इन्द्रियदमन पूर्वक ध्यान करना"
                },
                {
                    "name": "प्रतिसम्",
                    "artha_hindi": "छोडना, त्यागना, अप्रतिष्ठा करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "क्रीड़ा करना, विलास करना, विहार करना, खेलना"
                },
                {
                    "name": "व्या",
                    "artha_hindi": "बोलना, कहना"
                },
                {
                    "name": "व्यव",
                    "artha_hindi": "उद्योग करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "मार डालना, संहार करना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "एकत्र करना"
                },
                {
                    "name": "सभिव्या",
                    "artha_hindi": "योजना करना या रचना, युक्ति निकालना, संयोजन करना"
                },
                {
                    "name": "समुदा",
                    "artha_hindi": "कथन करना, कहना"
                },
                {
                    "name": "समुप",
                    "artha_hindi": "एकत्र करना, देना"
                },
                {
                    "name": "सम्प्र",
                    "artha_hindi": "शुद्ध करना, लड़ाई करना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "परम्परागत व्यवहार का सेवन करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रसह्यसृत्यां हरणे जिहर्ति हरते हरेत् ' ( श्लो. 27) इति देवः । हरणम् = प्रापणम्, स्वीकारः, स्तैन्यम्, नाशनं च । भारं हरति (प्रापयति) ग्रामम् । अंशं हरति (भागं स्वीकरोति) पुत्रः । मणिं हरति चोरः । रामनाम पापं हरति ।"
        },
        {
            "i": "1011047",
            "baseindex": "01.1047",
            "dhatu": "धृ",
            "aupadeshik": "धृञ्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणे",
            "artha_english": "to wear, to support,to possess, to hold",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "900",
            "sk": "900",
            "lsk_sutra": "543",
            "sk_sutra": "2369",
            "artha_hindi": "धारण करना, उद्धार करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उद्धार करना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "सत्य करके दिखाना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "सत्य करके दिखाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धरते धारणेर्थे तु धरते धरतीत्यभे ' (श्लो.29) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011048",
            "baseindex": "01.1048",
            "dhatu": "सूर्क्ष्य्",
            "aupadeshik": "षूर्क्ष्यँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "ईर्ष्यायाम्",
            "artha_english": "to envy, to grudge",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.586}> <<सूर्क्ष्यँ>> इत्यस्य अयं षोपदेशः पाठभेदः सिद्धामकौमुद्यां नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "ईर्ष्या करना, द्वेष करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011049",
            "baseindex": "01.1049",
            "dhatu": "नी",
            "aupadeshik": "णीञ्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "प्रापणे",
            "artha_english": "to obtain, to carry, to take",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "901",
            "sk": "901",
            "lsk_sutra": "543",
            "sk_sutra": "2369",
            "artha_hindi": "प्राप्त होना, ले जाना, पाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "याचना करना, मांगना, कृपा करना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "ले जाना, हरण करना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "अभिनय करना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "लाना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "समीप में लाना, उपनयन संस्कार करना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "ऊपर करना, ऊपर उठाना"
                },
                {
                    "name": "दुर्",
                    "artha_hindi": "बुरा व्यवहार करना, बुरी रीती से वर्तना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "निश्चय करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "विवाह करना, ढूढना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "शिक्षा करना, प्रीती करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "नम्र होना, प्रार्थना करना"
                },
                {
                    "name": "व्यप",
                    "artha_hindi": "विरल होना, फैलाना"
                },
                {
                    "name": "विनिर्",
                    "artha_hindi": "न्याय से विचार करना, न्याय करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "एकत्र करना, बटोरना"
                },
                {
                    "name": "समनु",
                    "artha_hindi": "प्रार्थना करना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "एकत्र करना, बटोरना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रापणम् = आसादनम् ।"
        },
        {
            "i": "1011050",
            "baseindex": "01.1050",
            "dhatu": "धे",
            "aupadeshik": "धेट्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाने",
            "artha_english": "to drink",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "902",
            "sk": "902",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2369",
            "artha_hindi": "प्राशन करना, पीना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011051",
            "baseindex": "01.1051",
            "dhatu": "ग्लै",
            "aupadeshik": "ग्लै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "हर्षक्षये",
            "artha_english": "to be tired, to wane, to be fatigued, to be exhausted",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.936}> <<ग्लास्नावनुवमां च>> इति गणसूत्रेण उपसर्गस्य अनुपस्थितौ विकल्पेन मित्त्वम् ।",
            "dhaturoopnandini": "903",
            "sk": "903",
            "lsk_sutra": "490",
            "sk_sutra": "2377",
            "artha_hindi": "म्लान होना, ग्लानियुक्त होना, जम्हाई लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "हर्षक्षयः = धातुक्षयः ।"
        },
        {
            "i": "1011052",
            "baseindex": "01.1052",
            "dhatu": "म्लै",
            "aupadeshik": "म्लै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "हर्षक्षये",
            "artha_english": "to be tired, to wane, to be fatigued, to be exhausted",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "904",
            "sk": "904",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2377",
            "artha_hindi": "ग्लान होना, ग्लानियुक्त होना, जम्हाई लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गात्रविनामे । विनामः कान्तिक्षयः ' इति क्षीरस्वामी । ' हर्षक्षयः = धातुक्षयः ' इति माधवः ।"
        },
        {
            "i": "1011053",
            "baseindex": "01.1053",
            "dhatu": "द्यै",
            "aupadeshik": "द्यै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "न्यक्करणे",
            "artha_english": "to hate, to despise,to disfigure, to condemn",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "905",
            "sk": "905",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "धिक्कार करना, तिरस्कार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "न्यक्करणं = तिरस्कारः । ' न्यङ्गविधाने ' इति क्षीरस्वामी । न्यङ्गम् = कुत्सिताङ्गम् ।"
        },
        {
            "i": "1011054",
            "baseindex": "01.1054",
            "dhatu": "द्रै",
            "aupadeshik": "द्रै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "स्वप्ने",
            "artha_english": "to sleep",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "906",
            "sk": "906",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "सोना, नींद लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " द्रै स्वप्ने द्रायति, द्राति कुत्सिते गमने लुकि ' (श्लो.6) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011055",
            "baseindex": "01.1055",
            "dhatu": "ध्रै",
            "aupadeshik": "ध्रै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "तृप्तौ",
            "artha_english": "to be pleased, to be satisfied",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "907",
            "sk": "907",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "तृप्त होना, संतुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011056",
            "baseindex": "01.1056",
            "dhatu": "ध्यै",
            "aupadeshik": "ध्यै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "चिन्तायाम्",
            "artha_english": "to think,to meditate,to recollect, to concentrate  upon",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "908",
            "sk": "908",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "ध्यान करना, चिन्तन करना, मनन करना, विचार करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "शोधना, ढूंढना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011057",
            "baseindex": "01.1057",
            "dhatu": "रै",
            "aupadeshik": "रै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "909",
            "sk": "909",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011058",
            "baseindex": "01.1058",
            "dhatu": "स्त्यै",
            "aupadeshik": "स्त्यै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दसङ्घातयोः",
            "artha_english": "to sound, to gather, to be crowded, to surround",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "910",
            "sk": "910",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "शब्द करना, आवाज करना, भीड़ होना, घेरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्यादि: । ' शब्दसङ्घातयोर्धात्वो: स्त्यायत्येकस्य सो न षः ' (श्लो. 7) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011059",
            "baseindex": "01.1059",
            "dhatu": "स्त्यै",
            "aupadeshik": "ष्ट्यै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दसङ्घातयोः",
            "artha_english": "to sound, to gather, to be crowded, to surround",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "911",
            "sk": "911",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "शब्द करना, भीड़ होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "मूर्धन्यादिः ।  ' शब्दसङ्घातयोर्धात्वो: स्त्यायत्येकस्य सो न षः ' (श्लो. 7) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011060",
            "baseindex": "01.1060",
            "dhatu": "खै",
            "aupadeshik": "खै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "खदने",
            "artha_english": "to dig, to irritate, to cause pain, to be steady",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "912",
            "sk": "912",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "खोदना, सताना, दुख देना, स्थिर रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "खदनं स्थैर्यं हिंसा च । ' खे खादने ' इति काशकृत्स्ने धातुपाठे पठ्यते । ' भक्षणार्थत्वं च इति तट्टीकायाम् ' इति क्षीरतरङ्गिणीटीका । ' खनने ' इति शङ्कराचार्याः इति धा. का. व्याख्या ।"
        },
        {
            "i": "1011061",
            "baseindex": "01.1061",
            "dhatu": "क्षै",
            "aupadeshik": "क्षै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "क्षये",
            "artha_english": "to wane,to decline,to decay,to reduce,to contract, to shrink",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "913",
            "sk": "913",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "नष्ट होना, ह्रास होना, कम होना, म्लान होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.944}>,<<दलिवलिस्खलिरणिध्वनित्रपिक्षपयश्चेति भोजः>> इति गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": "भोजमते घटादिः अयम् ।"
        },
        {
            "i": "1011062",
            "baseindex": "01.1062",
            "dhatu": "जै",
            "aupadeshik": "जै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "क्षये",
            "artha_english": "to wane,to decline,to decay,to reduce,to contract, to shrink",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "914",
            "sk": "914",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "नष्ट होना, ह्रास होना, कम होना, म्लान होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011063",
            "baseindex": "01.1063",
            "dhatu": "सै",
            "aupadeshik": "षै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "क्षये",
            "artha_english": "to wane,to decline,to decay,to reduce,to contract, to shrink",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "915",
            "sk": "915",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "नष्ट होना, ह्रास होना, कम होना, म्लान होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' षै क्षये सावतीतीष्टं अन्तकर्मणि तु स्यति ' (श्लो. 7) इति देवः । ' सै ' इति केचित् । स तु पाठो भाष्यादि (6.1.64) विरोधादुपेक्ष्यः । अष्टाध्यायीसूत्रेषु ' षा ' धातुग्रहणानि सर्वाण्यपि दैवादिकस्येति निष्कर्षः ।"
        },
        {
            "i": "1011064",
            "baseindex": "01.1064",
            "dhatu": "कै",
            "aupadeshik": "कै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "916",
            "sk": "916",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शब्दे ' इति सामान्यतः उक्तावपि शब्दविशेषे प्रयुज्यते ।"
        },
        {
            "i": "1011065",
            "baseindex": "01.1065",
            "dhatu": "गै",
            "aupadeshik": "गै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sing",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "917",
            "sk": "917",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "शब्द करना, गाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "जोर से गाना, जोर से कहना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "जोर से गाना, जोर से कहना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "निश्चय पूर्वक कहना, निन्दा करना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "निन्दा करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रशंसा करना, स्तुती करना, जोर से गाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शब्दविशेषे ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1011066",
            "baseindex": "01.1066",
            "dhatu": "शै",
            "aupadeshik": "शै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाके",
            "artha_english": "to cook",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "918",
            "sk": "918",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "पकाना, पकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "पाकः - विक्लित्तिः । धातुममुं क्षीरस्वामि- मैत्रेय - लीलाशुक - शाकटायन - काशकृत्स्न - कातन्त्र - हेमचन्द्रादयः न पठन्ति । अत्र ' स्रै ' इति क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते  ।"
        },
        {
            "i": "1011067",
            "baseindex": "01.1067",
            "dhatu": "श्रै",
            "aupadeshik": "श्रै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाके",
            "artha_english": "to cook",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "919",
            "sk": "919",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "पकना, पकाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ... श्राति श्रायति लुक्शपोः ' (श्लो.9) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011068",
            "baseindex": "01.1068",
            "dhatu": "स्रै",
            "aupadeshik": "स्रै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाके",
            "artha_english": "to cook",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.1067}> <<श्रै>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न पाठ्यते परन्तु क्षीरतरङ्गिणाम् निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011069",
            "baseindex": "01.1069",
            "dhatu": "पै",
            "aupadeshik": "पै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शोषणे",
            "artha_english": "to dry,to wither",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "920",
            "sk": "920",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "सूखना, कुम्हलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' पाने पिबति, रक्षायां पाति, पायति शोषणे ' (श्लो. 5) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011070",
            "baseindex": "01.1070",
            "dhatu": "वै",
            "aupadeshik": "ओँवै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शोषणे",
            "artha_english": "to dry,to wither",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "921",
            "sk": "921",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "सुखना, सुखाना, शुष्क होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गतिगन्धनयोर्वाति वायतीति तु शोषणे ' (श्लो. 10) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011071",
            "baseindex": "01.1071",
            "dhatu": "स्तै",
            "aupadeshik": "ष्टै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "वेष्टने शोभायां च",
            "artha_english": "to cover, to wrap, to decorate",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "922",
            "sk": "922",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "घेरना, लपेटना, वेष्टित करना, सुशोभित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011072",
            "baseindex": "01.1072",
            "dhatu": "स्नै",
            "aupadeshik": "ष्णै",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "वेष्टने शोभायां च",
            "artha_english": "to cover, to wrap, to decorate",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "923",
            "sk": "923",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "घेरना, इकठ्ठा करना, शोभित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शोभायां च ' इत्येके । ' शौच इत्यन्ये ' इति कौमुदी । ' स्नातीति शौचे स्नः स्नायेदिति चेच्छन्ति केचन ' (श्लो. 12) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011073",
            "baseindex": "01.1073",
            "dhatu": "दै",
            "aupadeshik": "दैप्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "शोधने",
            "artha_english": "to purify,to cleanse",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "924",
            "sk": "924",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "शुद्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दाति दायति दाप् दैपोः दयते रक्षणे डितः ' (श्लो. 4) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011074",
            "baseindex": "01.1074",
            "dhatu": "पा",
            "aupadeshik": "पा",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाने",
            "artha_english": "to drink",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "925",
            "sk": "925",
            "lsk_sutra": "484",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "पीना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "मिलकर पीना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "संपूर्ण रूप से पीना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' पाने पिबति, रक्षायां पाति, पायति शोषणे ' (श्लो. 5) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011075",
            "baseindex": "01.1075",
            "dhatu": "घ्रा",
            "aupadeshik": "घ्रा",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गन्धोपादाने घ्राणे च",
            "artha_english": "to smell",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "926",
            "sk": "926",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "सूंघना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011076",
            "baseindex": "01.1076",
            "dhatu": "ध्मा",
            "aupadeshik": "ध्मा",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दाग्निसंयोगयोः",
            "artha_english": "to blow,to breathe out,to produce sound by blowing,to blow a fire,to manufacture by blowing, to play a conch",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "927",
            "sk": "927",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "फूंकना, आग सुलगाना, प्रदीप्त करना, जलाना, मुँह से बन्सी आदि वाद्य बजाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अग्निसंयोगश्च मुखवायुना । लक्षणया विधूनने, सन्तापेन पूरणे च ' इति धा.का. व्याख्यायाम् (2.33)"
        },
        {
            "i": "1011077",
            "baseindex": "01.1077",
            "dhatu": "स्था",
            "aupadeshik": "ष्ठा",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "गतिनिवृत्तौ",
            "pada_note": "<<प्रकाशनस्थेयाख्ययोश्च>> [[1.3.23]] इत्यनेन सूत्रेण स्था-धातुः विशिष्टेषु अर्थेषु आत्मनेपदस्य प्रत्ययान् स्वीकरोति ।",
            "artha_english": "to stay, to stand",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "928",
            "sk": "928",
            "lsk_sutra": "697",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "स्थिर होना, ठहरना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अधि",
                    "artha_hindi": "पदारूढ़ होना, अधिकाररूढ़ होना, ऊपर रहना, ऊपर बैठना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "यथा शास्त्र वर्तना, उपयोग में लाना, सटे रहना, लटकना, चिपक रहना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "सेवा करना, थमना, स्थिर रहना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "अधिरूढ़ होना, ऊपर बैठना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "खड़ा होना, आसन से उठाना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "प्राप्ति की इच्छा करना, पास से जाना, समीप में रहना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "रखना, स्थपित करना"
                },
                {
                    "name": "पर्यव",
                    "artha_hindi": "अचल होना, स्थिर होना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "जाना, आगे जाना, स्थापित करना"
                },
                {
                    "name": "प्रोत्",
                    "artha_hindi": "आसन पर से उठना, खड़ा रहना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "देव के समान हाथ जोड़कर खड़ा रहना, परमेश्वरार्पित होना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अलग खड़ा होना, दूर खड़ा रहना, बात जोहना"
                },
                {
                    "name": "व्यव",
                    "artha_hindi": "आज्ञा मानना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "करना, आचरण करना, वर्तना"
                },
                {
                    "name": "सम्प्र",
                    "artha_hindi": "प्रवास करना, परदेस जाना, आगे जाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011078",
            "baseindex": "01.1078",
            "dhatu": "म्ना",
            "aupadeshik": "म्ना",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अभ्यासे",
            "artha_english": "to study,to repeat,to remember,to think",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "929",
            "sk": "929",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "विचार करना, मनन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रायेणायमाङपूर्वक एव प्रयुज्यते । ' अभ्यासः = पारम्पर्येण वृत्तिः ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1011079",
            "baseindex": "01.1079",
            "dhatu": "दा",
            "aupadeshik": "दाण्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने",
            "artha_english": "to give",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "930",
            "sk": "930",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "देना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "लेना, अंगीकार करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "देना, सौंपना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "देना"
                },
                {
                    "name": "व्या",
                    "artha_hindi": "उधारना, खोलना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "पसन्द करके लेना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011080",
            "baseindex": "01.1080",
            "dhatu": "ह्वृ",
            "aupadeshik": "ह्वृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "कौटिल्ये",
            "artha_english": "to be crooked",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "931",
            "sk": "931",
            "lsk_sutra": "493",
            "sk_sutra": "2378",
            "artha_hindi": "वक्र होना, टेढ़ा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011081",
            "baseindex": "01.1081",
            "dhatu": "स्वृ",
            "aupadeshik": "स्वृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दोपतापयोः",
            "artha_english": "to sound, to be ill, to irritate, to trouble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "932",
            "sk": "932",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2380",
            "artha_hindi": "शब्द करना, रोगी होना, दुःख देना, सताना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "अच्छा शब्द करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उपतापः = रोगः ।"
        },
        {
            "i": "1011082",
            "baseindex": "01.1082",
            "dhatu": "स्मृ",
            "aupadeshik": "स्मृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "चिन्तायाम्",
            "artha_english": "to remember,to recollect,to memorize",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "933",
            "sk": "933",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2381",
            "artha_hindi": "स्मरण करना, याद करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "भूलना, विस्मृत होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अयमनेकार्थत्त्वात् विस्मरणे चित्तापदक्रमणे च वर्तते ' इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1011083",
            "baseindex": "01.1083",
            "dhatu": "वृ",
            "aupadeshik": "वृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover,to surround, to conceal",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "सिद्धान्तकौमुद्याः कासुचित् आवृत्तिषु <{1.1084}> <<ह्वृ>> इत्यस्य स्थाने 'वृ' इति पाठः दृश्यते, स एव अत्र निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "934",
            "sk": "934P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2381",
            "artha_hindi": "ढकना, घिरना, छिपाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "क्वचित्तु ' ह् वृ ' इति पाठः । तत्त्वबोधि बोधिनीयुक्तयां कौमुद्याम् अयं पाठः । बालमनोरमायुक्तायां तु ' ह् वृ ' इत्येव दृश्यते । क्षीरतरङ्गिणीटिप्पण्यां ' वृ ' इत्यस्य पाठस्य युक्तता दर्श्यते । ' द् वृ ' इति क्वचित् पाठः । ' द् वृ वर ' इति क्वचित् पठ्यते ' इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1011084",
            "baseindex": "01.1084",
            "dhatu": "ह्वृ",
            "aupadeshik": "ह्वृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover, to hide, to enclose",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "934",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2381",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011085",
            "baseindex": "01.1085",
            "dhatu": "सृ",
            "dhatu_note": "शीघ्रगमने सार्वधातुकप्रत्यये परे 'धाव्' इति आदेशे कृते रूपाणि भवन्ति ।",
            "aupadeshik": "सृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go,to move,to approach,to slip",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "935",
            "sk": "935",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2381",
            "artha_hindi": "जाना, सरकना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "पश्चात गमन करना, पीछे पीछे जाना, दूसरे को देखकर वैसा करना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "लौटना, पीछे जाना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "चारों और फैलना, सहगमन करना, साथ जाना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "पास जाना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "आगे जाना, फैलना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "आना, अलग अलग जाना"
                },
                {
                    "name": "निस्",
                    "artha_hindi": "निकलना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "दूर होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं धातुः अर्थभेदेन अकर्मकः सकर्मकोपि दृश्यते । ' गतौ ससर्ति सरति श्लुशपोर्धावति क्वचित् ' (श्लो. 30) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011086",
            "baseindex": "01.1086",
            "dhatu": "ऋ",
            "aupadeshik": "ऋ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिप्रापणयोः",
            "artha_english": "to go, to obtain, to reach",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "936",
            "sk": "936",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2382",
            "artha_hindi": "जाना, संपादन करना, प्राप्त करना, मिलाना, पहुंचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तत्रेयर्त्यृच्छतीत्यर्तेः श्नि गतौ स्याद् ऋणाति तु ' (श्लो. 30) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011087",
            "baseindex": "01.1087",
            "dhatu": "गृ",
            "aupadeshik": "गृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to irrigate, to moisten, to wet",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "937",
            "sk": "937",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2384",
            "artha_hindi": "सींचना, गीला करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ज्ञाने गारयते, गिरेन्निगरणे, शब्दे गृणाति, त्रयं, युक्तं ग्रो गरतीति सेकविषये ह्रस्वान्तधातोः शपि ' (श्लो. 33) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011088",
            "baseindex": "01.1088",
            "dhatu": "घृ",
            "aupadeshik": "घृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to irrigate, to moisten, to wet",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "938",
            "sk": "938",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2384",
            "artha_hindi": "सींचना, गीला करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' घरेद् घारयेद्, यद्दीप्तौ क्षरणे जिघर्ति तदिदं केचिद् विदुः छान्दसम् ' (श्लो. 33) इति देवः । भौवादिकस्य घृधातोस्तु घृतं, घर्मः, घृणा इत्यत्रैव प्रयोगः, नान्यत्र इति ' तृज्वत्क्रोष्टुः ' इति सूत्रे भाष्ये स्पष्टम् ' इति बालमनोरमा । पुरुषकारः अपि अमुं समर्थयति ।"
        },
        {
            "i": "1011089",
            "baseindex": "01.1089",
            "dhatu": "ध्वृ",
            "aupadeshik": "ध्वृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "हूर्छने",
            "artha_english": "to bend,to twist",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "939",
            "sk": "939",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2384",
            "artha_hindi": "टेढ़ा करना, नवाना, वक्र करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " हूर्च्छनं कौटिल्यम् । ' भ्रातृव्यमेव तदपध्वरति ' इत्यादौ हिंसायामपि दृश्यते ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1011090",
            "baseindex": "01.1090",
            "dhatu": "स्रु",
            "aupadeshik": "स्रु",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go,to drip, to ooze, to flow",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "940",
            "sk": "940",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2384",
            "artha_hindi": "जाना, टपकना, झरना, चूना, बहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्रुतौ च द्रुमे । शु स्रु गतावित्येके ' इति धा.का. व्या. (2 - 34)"
        },
        {
            "i": "1011091",
            "baseindex": "01.1091",
            "dhatu": "सु",
            "aupadeshik": "षु",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रसवैश्वर्ययोः",
            "karma_note": "प्रसवे सकर्मकः, ऐश्वर्यार्थे अकर्मकः",
            "artha_english": "to give birth, to become pregnant, to conceive, to possess power, to possess supremacy",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "941",
            "sk": "941",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2384",
            "artha_hindi": "उत्पन्न करना, पैदा करना, गर्भ धारण करना, अद्भुत सामर्थ्य होना, अमानवी पराक्रम होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "उत्पन्न करना, प्रसूत होना, जनना, गर्भ धारण करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रसवोभ्यनुज्ञानम् । आद्ये सकर्मकः । द्वितीये तु अकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1011092",
            "baseindex": "01.1092",
            "dhatu": "श्रु",
            "aupadeshik": "श्रु",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "श्रवणे",
            "artha_english": "to hear, to listen",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "942",
            "sk": "942",
            "lsk_sutra": "496",
            "sk_sutra": "2385",
            "artha_hindi": "सुनना, श्रवण करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "कबूल करना, मान्य करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "कीर्तिमान होना, प्रख्यात होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011093",
            "baseindex": "01.1093",
            "dhatu": "ध्रु",
            "aupadeshik": "ध्रु",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "स्थैर्ये",
            "artha_english": "to be firm, to be fixed",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "943",
            "sk": "943",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "अचल होना, स्थिर होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्थैर्ये ध्रवति गत्यां तु स्थैर्ये च ध्रुवतीति शे ' (श्लो. 22) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011094",
            "baseindex": "01.1094",
            "dhatu": "दु",
            "aupadeshik": "दु",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "944",
            "sk": "944",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दुनोति दूयते तापे दवतीति गतौ पदम् ' (श्लो. 22) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011095",
            "baseindex": "01.1095",
            "dhatu": "द्रु",
            "aupadeshik": "द्रु",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "945",
            "sk": "945",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "विद्रव करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "उपद्रव करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011096",
            "baseindex": "01.1096",
            "dhatu": "जि",
            "aupadeshik": "जि",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "karma_note": "न्यूनीभवने तु अकर्मकः ।",
            "artha": "अभिभवे (न्यूनीभवने न्यूनीकरणे च)",
            "artha_note": "अभिभवः इत्यस्य द्वौ अर्थौ स्तः - तिरस्कारः (= न्यूनीभवनम्), तथा च पराभवः (न्यूनीकरणम्) इति । 'तिरस्कारः' अस्मिन् अर्थे अयं धातुः अकर्मकरूपेण प्रयुज्यते । यथा - देवदत्तः अध्ययनात् पराजयते (देवदत्तः अध्ययनस्य तिरस्कारं करोति इत्यर्थः) । 'पराभवः' अस्मिन् अर्थे तु अयं सकर्मकरूपेण प्रयुज्यते । यथा - देवदत्तः यज्ञदत्तं जयति (देवदत्तः यज्ञदत्तस्य पराभवं करोति इत्यर्थः)",
            "artha_english": "to win, to conquer, to dislike, to refrain",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "946",
            "sk": "946",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जीतना, पराभव करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "जीतना"
                },
                {
                    "name": "परा",
                    "artha_hindi": "पराजय करना, तंग आ जाना, मन उड जाना, सहन न होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अभिभवो न्यूनीकरणं न्यूनीभवनं च । आद्ये सकर्मकः, द्वितीये तु अकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1011097",
            "baseindex": "01.1097",
            "dhatu": "ज्रि",
            "aupadeshik": "ज्रि",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "karma_note": "न्यूनीभवने तु अकर्मकः",
            "artha": "अभिभवे (न्यूनीभवने न्यूनीकरणे च)",
            "artha_english": "to conquer,to win, to have victory",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "947",
            "sk": "947",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जीतना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आभिभवो न्यूनीभवनं च । आद्ये सकर्मकः, द्वितीये तु अकर्मकः ' इति सि.कौमुदी । क्षीरस्वामी तु ' जृ ' इति पठति । तन्मते जारकः, जरन् इत्यादीनि रूपाणि । देवः क्षीरस्वामिसम्मतपाठस्य अनुकूल: । यदाह - ' जृणाति जीर्यति जरत्येकार्थे जारयत्यपि ' (श्लो.39) इति । धातुकाव्ये तु ' ज्ञि अभिभवे ' इति पठित्वा, तदनुगुणः प्रयोगोपि प्रदर्शितः ।"
        },
        {
            "i": "1011098",
            "baseindex": "01.1098",
            "dhatu": "जृ",
            "aupadeshik": "जृ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.1097}> <<ज्रि>> धातोः अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां निर्दिष्टः अस्ति । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011099",
            "baseindex": "01.1099",
            "dhatu": "स्मि",
            "aupadeshik": "ष्मिङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "ईषद्धसने",
            "artha_english": "to smile a bit",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "948",
            "sk": "948",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "मुस्कुराना, मंद हास्य करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011100",
            "baseindex": "01.1100",
            "dhatu": "गु",
            "aupadeshik": "गुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to speak inarticulately",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "949",
            "sk": "949",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011101",
            "baseindex": "01.1101",
            "dhatu": "गा",
            "aupadeshik": "गाङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "950",
            "sk": "950",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "“ अयं धातुरदादिकः इति न्यासपरमञ्जर्योः ( ' गापोष्ठक् ' इत्यत्र ) स्थितम् । शपि पाठे चास्य प्रयोजनं नास्ति । अस्माभिस्तु ' क्वापि पठितव्यः ' इति मैत्रेयाद्यनुसारेण इह पठितः “ इति मा.धा.वृत्तिः । ' गाते गाङो गतावर्थे, कै गै शब्देस्य गायति ' ( श्लो. 5) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011102",
            "baseindex": "01.1102",
            "dhatu": "उ",
            "aupadeshik": "उङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "953",
            "sk": "953",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011103",
            "baseindex": "01.1103",
            "dhatu": "कु",
            "aupadeshik": "कुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to hum, to speak inarticulately, to sound",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "951",
            "sk": "951",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "शब्द करना, अस्पष्ट बोलना,",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अव्यक्ते शब्दे कवते कुवते त्वार्तशब्दने । कौतीति शब्दमात्रे स्यात् ' (श्लो. 23) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011104",
            "baseindex": "01.1104",
            "dhatu": "खु",
            "aupadeshik": "खुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.1107}> <<ङुङ्>> इत्यत्र 'अन्ये तु उङ् कुङ् खुङ् गुङ् घुङ् ङुङ् इत्याहुः' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "954P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011105",
            "baseindex": "01.1105",
            "dhatu": "गु",
            "aupadeshik": "गुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to speak, to make noise",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.1107}> <<ङुङ्>> इत्यत्र 'अन्ये तु उङ् कुङ् खुङ् गुङ् घुङ् ङुङ् इत्याहुः' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "954P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011106",
            "baseindex": "01.1106",
            "dhatu": "घु",
            "aupadeshik": "घुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "952",
            "sk": "952",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011107",
            "baseindex": "01.1107",
            "dhatu": "ङु",
            "aupadeshik": "ङुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "954",
            "sk": "954",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011108",
            "baseindex": "01.1108",
            "dhatu": "च्यु",
            "aupadeshik": "च्युङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "955",
            "sk": "955",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011109",
            "baseindex": "01.1109",
            "dhatu": "ज्यु",
            "aupadeshik": "ज्युङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "956",
            "sk": "956",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011110",
            "baseindex": "01.1110",
            "dhatu": "छ्यु",
            "aupadeshik": "छ्युङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.1108}> <<च्युङ्>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते परन्तु धातुप्रदीपे  निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011111",
            "baseindex": "01.1111",
            "dhatu": "प्रु",
            "aupadeshik": "प्रुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "957",
            "sk": "957",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011112",
            "baseindex": "01.1112",
            "dhatu": "प्लु",
            "aupadeshik": "प्लुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "958",
            "sk": "958",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "क्लुङ् इत्यपि पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1011113",
            "baseindex": "01.1113",
            "dhatu": "क्लु",
            "aupadeshik": "क्लुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{1.1112}> <<प्लुङ्>> इत्यत्र 'क्लुङ् इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "958P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011114",
            "baseindex": "01.1114",
            "dhatu": "रु",
            "aupadeshik": "रुङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिरेषणयोः",
            "artha_english": "to go, to move, to kill, to be angry, to cause pain",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "959",
            "sk": "959",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "जाना, चलना,मारना, दुःख देना, क्रोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अस्य सेट्-त्वम् इति तत्त्वबोधिनीका कारमतम् इति ज्ञायते । न्यासकारादयः अनिट् त्वं मन्यते । विस्तरस्तु कृदन्तरूपमालायां द्रष्टव्यः । रेषणं = हिंसा । ' गतिरोषणयोः ' इति कुत्रचित् दृष्टः पाठः । रेषणशब्दस्य वृकशब्दार्थत्त्वात् क्वचिदेव नेयमिति पुरुषकारः । ' रवते रौति शब्दने ' (श्लो. 23) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011115",
            "baseindex": "01.1115",
            "dhatu": "धृ",
            "aupadeshik": "धृङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "अवबन्धने विध्वंसने च",
            "artha_english": "to fall down, to get destroyed",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "960",
            "sk": "960",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "गिर पड़ना, नष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अविध्वंसने ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1011116",
            "baseindex": "01.1116",
            "dhatu": "मे",
            "aupadeshik": "मेङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रणिदाने",
            "artha_english": "to exchange, to handover",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "961",
            "sk": "961",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "विनिमय करना, सुपुर्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मिमीते मायते माने, माति तत्रैव शब्लुकि । मायते प्रणिदानेर्थे ... ।' (श्लो. 9) इति देवः । ' प्रणिदानम् = विनिमयः । ' प्रत्यर्पणम् ' इत्यपरे ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' प्रतिदाने ' इति काशकृत्स्नः । तथैव कातन्त्रे चान्द्रे च ।  ' प्रणिधाने ' इति क्षीरस्वामिटीका ।"
        },
        {
            "i": "1011117",
            "baseindex": "01.1117",
            "dhatu": "दे",
            "aupadeshik": "देङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे",
            "artha_english": "to protect",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "962",
            "sk": "962",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2387",
            "artha_hindi": "रक्षण करना, पोषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दाञो दत्ते ददातीति दाणो यच्छति दो द्यति । दाति दायति दाप्दैपोर्दयते रक्षणे ङितः ' (श्लो. 4) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011118",
            "baseindex": "01.1118",
            "dhatu": "श्यै",
            "aupadeshik": "श्यैङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "963",
            "sk": "963",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2389",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011119",
            "baseindex": "01.1119",
            "dhatu": "प्यै",
            "aupadeshik": "प्यैङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to grow, to increase, to swell;",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "964",
            "sk": "964",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2389",
            "artha_hindi": "बढ़ना, उन्नति होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011120",
            "baseindex": "01.1120",
            "dhatu": "त्रै",
            "aupadeshik": "त्रैङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पालने",
            "artha_english": "to protect, to secure",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "965",
            "sk": "965",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2389",
            "artha_hindi": "पालन करना, रक्षा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011121",
            "baseindex": "01.1121",
            "dhatu": "पू",
            "aupadeshik": "पूङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पवने",
            "artha_english": "to purify, to cleanse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "966",
            "sk": "966",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2389",
            "artha_hindi": "पवित्र बनना या होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "पवनम् = शोधनम् । ' श्नि पुनाति पुनीते स्ताम् पवने पवते ङितः ' (श्लो. 27) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011122",
            "baseindex": "01.1122",
            "dhatu": "मू",
            "aupadeshik": "मूङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to tie, to get stuck",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "967",
            "sk": "967",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2389",
            "artha_hindi": "बांधना, अकड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011123",
            "baseindex": "01.1123",
            "dhatu": "डी",
            "aupadeshik": "डीङ्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विहायसा गतौ",
            "artha_english": "to fly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "968",
            "sk": "968",
            "lsk_sutra": "637",
            "sk_sutra": "2389",
            "artha_hindi": "आकाश में उड़ना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "आकाश से उतारना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "ऊपर उड़ना, परि"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "चपलता से उतरना, सम्"
                },
                {
                    "name": "समुत्",
                    "artha_hindi": "ठहर ठहर के उड़ना, धीरे धीरे उड़ना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " विहायसा गतौ डीङो डयते डीयते पदे ' (श्लो. 20) इति देवः । \" विहायसां गतौ इति देवसम्मतं पाठम् अनूद्य ' विहायसां = विहागानाम् ' इति पुरुषकारे व्याख्यातम् । ' आकाशगतौ ' इति ' विहायसि गतौ ' इति च केचित् अर्थं वर्णयन्ति \" इति कृदन्तरूपमाला । \" विहायसां गतौ इति क्वचित् पठ्यते । तदाकाशगमनम् इति पठद्भ्यां चन्द्रधनपालाभ्यां प्रत्युक्तम् । ' व्यामोरोभ्यां गमने डयते मंहते च ' इति पठन् केशवस्वामी अत्रैव अनुकूलः । अयमेव पाठः मैत्रेयादीनामपि \" इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1011124",
            "baseindex": "01.1124",
            "dhatu": "तॄ",
            "aupadeshik": "तॄ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्लवनतरणयोः",
            "artha_english": "to cross, to float, to swim",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "969",
            "sk": "969",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2389",
            "artha_hindi": "पर जाना, तैरना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "उतरना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "भारा देकर नाव पर चढ़ जाना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "ऊपर से जाना, उत्तर देना, जवाब देना"
                },
                {
                    "name": "दुस्",
                    "artha_hindi": "संकट से छुटकारा पाना"
                },
                {
                    "name": "निस्",
                    "artha_hindi": "दुःख से तैर जाना, मुक्ति पाना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "जीतना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "बांटना"
                }
            ],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "तरणम् = मज्जनम् । तरणम् = लङ्घनम् । ' अभिभवे च ' इति कविकल्पद्रुमे ।"
        },
        {
            "i": "1011125",
            "baseindex": "01.1125",
            "dhatu": "गुप्",
            "dhatu_note": "<<गुप्तिज्किद्भ्यः सन्>> [[3.1.5]] इत्यनेन निन्दायाम् स्वार्थे सन्-प्रत्ययः । अन्येषु अर्थेषु तु चुरादिगणवत् रूपाणि भवन्ति ।",
            "aupadeshik": "गुपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गोपने निन्दायां च",
            "artha_english": "to protect, to conceal, to hide, to blame, to criticize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "970",
            "sk": "970",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2392",
            "artha_hindi": "बचाना, संरक्षण करना, छिपाना, दोष लगाना, निन्दा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "( निन्दार्थे सन् ) ' णौ गोपयति भाषार्थे , निन्दायाम् से जुगुप्सते । गोपयेद् रक्षणे त्वाये, व्याकुलत्वे तु गुप्यति ' (श्लो. 129) इति देवः । ' गोपनकुत्सनयोः ' इति मैत्रेयरक्षितौ ।"
        },
        {
            "i": "1011126",
            "baseindex": "01.1126",
            "dhatu": "तिज्",
            "aupadeshik": "तिजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निशाने क्षमायाम् च",
            "artha_english": "to sharpen, to whet, to endure, to tolerate, to bear, to forgive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<<गुप्तिज्किद्भ्यः सन्>> [[3.1.5]] इत्यनेन अस्मात् धातोः 'क्षमायाम्' अस्मिन् अर्थे स्वार्थे 'सन्' प्रत्ययः विधीयते । अन्येषु अर्थेषु तु चुरादिगणवत् रूपाणि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "971",
            "sk": "971",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2392",
            "artha_hindi": "तीक्ष्ण करना, धार लगाना, चमकाना, क्षमा करना, सहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "( तिजि क्षमायां नित्यसन् ) निशानम् = तीक्ष्णीकरणम् । ' क्षमायाम् च ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1011127",
            "baseindex": "01.1127",
            "dhatu": "मान्",
            "aupadeshik": "मानँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम् जिज्ञासायां च",
            "artha_english": "to worship, to investigate,to examine,to wish to know",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "972",
            "sk": "972",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2392",
            "artha_hindi": "ज्ञान प्राप्ति की इच्छा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ( विचारार्थे सन् ) ' पूजायां मानयेन्माने द्यौ मीमांसेत तङ्सनोः ' (श्लो. 126) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011128",
            "baseindex": "01.1128",
            "dhatu": "बध्",
            "aupadeshik": "बधँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने चित्तविकारे च",
            "artha_english": "to bind,to restrain,to loathe,to hate, to criticize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<<मान्बधदान्शान्भ्यो दीर्घश्चाभ्यासस्य>> [[3.1.6]] इत्यनेन अस्मात् धातोः 'चित्तविकारे' अस्मिन् अर्थे स्वार्थे सन्-प्रत्ययः भवति । 'बन्धने' अस्मिन् अर्थे तु चुरादिगणवत् रूपाणि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "973",
            "sk": "973",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2392",
            "artha_hindi": "बांधना, निन्दा करना, द्वेष करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "( बधेः चित्तविकारे सन् )"
        },
        {
            "i": "1011129",
            "baseindex": "01.1129",
            "dhatu": "रभ्",
            "aupadeshik": "रभँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "राभस्ये",
            "artha_english": "to be happy, to be glad",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "974",
            "sk": "974",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2395",
            "artha_hindi": "आनन्द करना, प्रसन्न होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आरम्भ करना, शुरुआत करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "राभस्यम् = कार्योपक्रमः । अयं प्रायेण आङ्पूर्वकः एव प्रयुज्यते ।"
        },
        {
            "i": "1011130",
            "baseindex": "01.1130",
            "dhatu": "लभ्",
            "aupadeshik": "डुलभँष्",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्राप्तौ",
            "artha_english": "to get,to obtain,to take,to have,to find",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "975",
            "sk": "975",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2395",
            "artha_hindi": "प्राप्त होना, मिलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "स्पर्श करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रेरणे लाभयेत् लाभेः  प्राप्त्यर्थे लभते शपि ' इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011131",
            "baseindex": "01.1131",
            "dhatu": "स्वञ्ज्",
            "aupadeshik": "ष्वन्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "परिष्वङ्गे",
            "artha_english": "to hug,to embrace",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "976",
            "sk": "976",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2395",
            "artha_hindi": "आलिंगन करना, गले लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011132",
            "baseindex": "01.1132",
            "dhatu": "हद्",
            "aupadeshik": "हदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "पुरीषोत्सर्गे",
            "artha_english": "to excrete",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "977",
            "sk": "977",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2397",
            "artha_hindi": "मल त्याग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011133",
            "baseindex": "01.1133",
            "dhatu": "स्विद्",
            "aupadeshik": "ञिष्विदाँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to be greedy,to perspire,to be disturbed,to quit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "978",
            "sk": "978",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2397",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "मा.धा.वृत्तौ ' ञि क्ष्विदा ' इति पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1011134",
            "baseindex": "01.1134",
            "dhatu": "स्कन्द्",
            "aupadeshik": "स्कन्दिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिशोषणयोः",
            "artha_english": "to go, to dry",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "979",
            "sk": "979",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2397",
            "artha_hindi": "जाना, शोषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शोषणे ' इति स्वामी । अन्ये सर्वे ' गतिशोषणयोः ' इत्येव पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1011135",
            "baseindex": "01.1135",
            "dhatu": "यभ्",
            "aupadeshik": "यभँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "मैथुने",
            "artha_english": "to copulate",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "980",
            "sk": "980",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2399",
            "artha_hindi": "मैथुन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अस्य पाठभेदविषये अर्थभेदविषये च विविधानि मतानि मा.धा. वृत्तौ कृदन्तरूपमालायां च दत्तानि सन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1011136",
            "baseindex": "01.1136",
            "dhatu": "नम्",
            "aupadeshik": "णमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रह्वत्वे शब्दे च",
            "artha_english": "to salute,to greet, to respect, to bend, to sound",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.935}> <<ज्वलह्वलह्मलनमामनुपसर्गाद्वा>> इति गणसूत्रेण  उपसर्गस्य अनुपस्थितौ विकल्पेन मित्त्वम् ।",
            "dhaturoopnandini": "981",
            "sk": "981",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2399",
            "artha_hindi": "नमस्कार करना, वंदन करना, सम्मान देना, नमना, शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शब्दे च ' इति अर्थः क्षीरस्वामिना न पठ्यते ।"
        },
        {
            "i": "1011137",
            "baseindex": "01.1137",
            "dhatu": "गम्",
            "aupadeshik": "गमॢँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "982",
            "sk": "982",
            "lsk_sutra": "501",
            "sk_sutra": "2399",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनुसरण करना, पीछे पीछे जाना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आना"
                },
                {
                    "name": "अधि",
                    "artha_hindi": "मिलना, प्राप्त होना, त्यागना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "लौट जाना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "जानना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "निकलना, ऊपर उठना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "नजदीक जाना, अनुमोदन करना"
                },
                {
                    "name": "उपा",
                    "artha_hindi": "नजदीक जाना या आना"
                },
                {
                    "name": "दुर्",
                    "artha_hindi": "दुःख से जाना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "ज्ञान प्राप्ति करना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "आगे जाना, बाहर जाना"
                },
                {
                    "name": "पर्युत्",
                    "artha_hindi": "ऊपर उठाना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "घेर लेना, बाहर जाना"
                },
                {
                    "name": "प्रत्या",
                    "artha_hindi": "लौट जाना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "शत्रु की और चढ़ जाना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "मिलना, एकत्र होना"
                },
                {
                    "name": "समुप",
                    "artha_hindi": "स्वीकार करना, मान्य करना"
                },
                {
                    "name": "सु",
                    "artha_hindi": "आनन्द से या खुशी से जाना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "साथ जाना, मिलना, एकत्र होना, जाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "धातोः अमन्तत्वात् <{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> इति गणसूत्रेण मित्त्वम् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011138",
            "baseindex": "01.1138",
            "dhatu": "सृप्",
            "aupadeshik": "सृपॢँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "983",
            "sk": "983",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2399",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "हटना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उल्लंघन करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "समीप आना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011139",
            "baseindex": "01.1139",
            "dhatu": "यम्",
            "aupadeshik": "यमँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "उपरमे",
            "artha_english": "to stop, to resist, to hinder",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "984",
            "sk": "984",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2402",
            "artha_hindi": "प्रतिबन्ध करना, रोकना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "नियम में बांधना, उत्"
                },
                {
                    "name": "व्या",
                    "artha_hindi": "कष्ट करना, व्यवहार करना, मेहनत करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "एकत्र करना, मेल करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "विवाह करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "धातोः अमन्तत्वात् <{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> इति गणसूत्रेण मित्त्वम् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " यमेरुपरमे यच्छेद् यमयेत् परिवेषणे ' (श्लो. 148) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011140",
            "baseindex": "01.1140",
            "dhatu": "तप्",
            "aupadeshik": "तपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्तापे",
            "artha_english": "to be angry, to burn, to become hot, to envy, to glow, to shine, to perform penance,to heat, to suffer pain,to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "985",
            "sk": "985",
            "lsk_sutra": "482",
            "sk_sutra": "2402",
            "artha_hindi": "संतप्त होना, जलना, जलाना, तप्त करना, मन में या शरीर में जलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "पश्चाताप करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "पश्चाताप करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "संतप्त होना, जलना, जलाना, तप्त करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सन्तापेर्थे तपेद् दाहे तापयेत् तपते तपेत् । ऐश्वर्ये वा दिवादित्त्वात् तप्यते तपतीति च ' (श्लो. 131) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011141",
            "baseindex": "01.1141",
            "dhatu": "त्यज्",
            "aupadeshik": "त्यजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हानौ",
            "artha_english": "to abandon,to leave,to quit,to let go,to renounce",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "986",
            "sk": "986",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2403",
            "artha_hindi": "छोड़ना, त्यागना, देना, दान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "हानिः = उत्सर्गः इति बालमनोरमा । त्यागः इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1011142",
            "baseindex": "01.1142",
            "dhatu": "सञ्ज्",
            "aupadeshik": "षन्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्गे",
            "artha_english": "to hug, to embrace, to stay in close contact, to cling, to stick to",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "987",
            "sk": "987",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2403",
            "artha_hindi": "आलिंगन करना, गले लगाना, सटे रहना, चिपके रहना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "लटकना, हिलना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "अनुरक्त होना, आसक्त होना"
                },
                {
                    "name": "व्या",
                    "artha_hindi": "झगड़ना, हाथापाई करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011143",
            "baseindex": "01.1143",
            "dhatu": "दृश्",
            "aupadeshik": "दृशिँर्",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेक्षणे",
            "artha_english": "to see,to look",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "988",
            "sk": "988",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2403",
            "artha_hindi": "देखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011144",
            "baseindex": "01.1144",
            "dhatu": "दंश्",
            "aupadeshik": "दन्शँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "दशने",
            "artha_english": "to bite,to sting",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "989",
            "sk": "989",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "काटना, डसना, दंश मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दशनम् = द्रंष्टाव्यापारः । हनुमूलगता: स्थूलदन्ताः दंष्ट्राः । तद्व्यापारः तत्क्रियादिरूप इत्यर्थः ' इति बालमनोरमा । ' दंशने दशतीति स्यात् तत्र दंशयते णिचि । भाषणे दंशयेत् ' ( श्लो. 164 - 165 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011145",
            "baseindex": "01.1145",
            "dhatu": "कृष्",
            "aupadeshik": "कृषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "विलेखने",
            "artha_english": "to farm, to plow, to cultivate",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "990",
            "sk": "990",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "कृषिकर्म करना, जोतना, हल चलाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "बहना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आकर्षण करना, खींचना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उठाना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "आकुंचित करना, समेटना"
                },
                {
                    "name": "सन्नि",
                    "artha_hindi": "खींचकर समीप ले आना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "विलेखनम् = आकर्षणम् । हलोत्किरणमिति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1011146",
            "baseindex": "01.1146",
            "dhatu": "दह्",
            "aupadeshik": "दहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "भस्मीकरणे",
            "artha_english": "to reduce to ashes,to burn, to destroy, to cause pain",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "991",
            "sk": "991",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "जलाना, नष्ट करना, दुःख देना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "पूरी तरह जल देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011147",
            "baseindex": "01.1147",
            "dhatu": "मिह्",
            "aupadeshik": "मिहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "सेचने",
            "artha_english": "to irrigate, to wet, to sprinkle, to urinate",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "992",
            "sk": "992",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "सींचना, गीला करना,प्रोक्षण करना, पेशाब करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011148",
            "baseindex": "01.1148",
            "dhatu": "कित्",
            "aupadeshik": "कितँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निवासे रोगापनयने व्याधिप्रतीकारे निग्रहे अपनयने नाशने संशये च",
            "artha_english": "to stay, to cure, to carry out medical examination, to fight disease",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<<गुप्तिज्किद्भ्यः सन्>> [[3.1.5]] इत्यनेन अस्मात् धातोः स्वार्थे 'सन्' प्रत्ययः विधीयते । 'निवासे' अस्मिन् अर्थे तु सन्-प्रत्ययः न विधीयते, अपितु चुरादिगणवत् रूपाणि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "993",
            "sk": "993",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "निवास करना, रोग का प्रतिकार करना, चिकित्सा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अर्थनिर्देशस्य उपलक्षणत्वात् अर्थान्तरेषु वृत्तिः । ' कितेर्व्याधिप्रतीकारे निग्रहे अपनयने नाशने संशये च ' इति निबद्धेष्वर्थेषु ' गुप्तिज्किद्भ्यः सन् ' इति सन् विहितः ' इति तत्वबोधिनीटीका । ' निवासे तु केतयति ( चुरादौ उक्तः)' इति सि.कौमुदी । आभरणकारः अस्य आत्मनेपदं मनुते । मा.धा.वृत्तौ तत् खण्डितम् ।"
        },
        {
            "i": "1011149",
            "baseindex": "01.1149",
            "dhatu": "दान्",
            "aupadeshik": "दानँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "खण्डने आर्जवे च",
            "artha_english": "to cut off,to break",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<<मान्बधदान्शान्भ्यो दीर्घश्चाभ्यासस्य>> [[3.1.6]] इत्यनेन अस्मात् धातोः 'आर्जवे' अस्मिन् अर्थे स्वार्थे 'सन्' प्रत्ययः भवति । अन्येषु अर्थेषु तु चुरादिगणवत् रूपाणि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "994",
            "sk": "994",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "खंडन करना, तोडना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अर्थविशेषे सन् । अन्यत्र दानयति ' इति कौमुदी । ' अवखण्डने ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1011150",
            "baseindex": "01.1150",
            "dhatu": "शान्",
            "aupadeshik": "शानँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तेजने निशाने च",
            "artha_english": "to sharpen, to make pointed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<<मान्बधदान्शान्भ्यो दीर्घश्चाभ्यासस्य>> [[3.1.6]] इत्यनेन अस्मात् धातोः 'निशाने' अस्मिन् अर्थे स्वार्थे 'सन्' प्रत्ययः भवति । अन्येषु अर्थेषु तु चुरादिगणवत् रूपाणि भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "995",
            "sk": "995",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "तेज करना, तीक्ष्ण करना, पैदा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तेजनम् = आयुधानां तीक्ष्णीकरणम् ।"
        },
        {
            "i": "1011151",
            "baseindex": "01.1151",
            "dhatu": "पच्",
            "aupadeshik": "डुपचँष्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "पाके",
            "artha_english": "to cook",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "996",
            "sk": "996",
            "lsk_sutra": "543",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "पकाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "परिपक्व होना, प्रौढ होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011152",
            "baseindex": "01.1152",
            "dhatu": "सच्",
            "aupadeshik": "षचँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "समवाये",
            "artha_english": "to understand clearly, to be related, to be connected, to carry germs",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "997",
            "sk": "997",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "अच्छी तरह से समझना, संबंधी होना, संसर्गी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "केचिदमुं न पठन्ति । ' सेचने समवाये च सचते, सचति क्रमात् ' (श्लो. 46) इति देवः । माधवीयधातुवृत्तिकारः अमुं धातुं परस्मैपदिनं सेटं च मन्यते । सः लिखति - ' पचिं वचिम् इत्यादौ व्याघ्रभूतिकारिकायां चकारान्तानाम् अनिटां परिगणनात् सेट् । अनिटां मध्ये पाठस्तु स्वरितेतत्त्वसाम्यात् ' इति । बालमनोरमायां तु अस्य सेट्त्वम् उक्तम् । अनिट्त्वे तु साता, सक्ष्यति, सक्षीष्ट, असाक्षीत् - असक्त इत्यादीनि रूपाणि भवेयुः ।"
        },
        {
            "i": "1011153",
            "baseindex": "01.1153",
            "dhatu": "भज्",
            "aupadeshik": "भजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "सेवायाम्",
            "artha_english": "to worship,to honour,to pray, to serve",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "998",
            "sk": "998",
            "lsk_sutra": "543",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "भजना, भजन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " विभागसेवयोः ' इति द्रुमे (श्लो. 123) । ' सेवायां भजते भजेदिति भजे:, विश्राणने भाजयेद् । आमर्दे तु भनक्ति, भाजयति णौ भाजेः पृथक्कर्मणि ' (श्लो. 66) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011154",
            "baseindex": "01.1154",
            "dhatu": "रञ्ज्",
            "aupadeshik": "रन्जँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "रागे",
            "artha_english": "to paint, to color",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "999",
            "sk": "999",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "रंग देना, रंगना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "किसी वस्तु में अनुरक्त होना, मोहित होना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अप"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रजते रजतीत्येव रज्यते रज्यतीत्यपि । रागार्थे शप्श्यनोर्द्वे द्वे ' (श्लो. 57,58) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011155",
            "baseindex": "01.1155",
            "dhatu": "शप्",
            "aupadeshik": "शपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आक्रोशे",
            "artha_english": "to swear, to take oath, to pledge, to curse, to abuse",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1000",
            "sk": "1000",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "शपथ करना, सौगंध खाना, प्रतिज्ञा करना, श्राप देना, गाली देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आक्रोशे शप्यते शप्येत्, शपते शपतीति च । उपालम्भे शपेर्वाक्यात्तङि स्यात् शपते पदम् ' (श्लो. 132) इति देवः । ' आक्रोशे विरुद्धानुध्यायम् ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1011156",
            "baseindex": "01.1156",
            "dhatu": "त्विष्",
            "aupadeshik": "त्विषँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to glow, to shine",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1001",
            "sk": "1001",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "प्रकाशित होना,चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011157",
            "baseindex": "01.1157",
            "dhatu": "यज्",
            "aupadeshik": "यजँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "देवपूजासङ्गतिकरणदानेषु",
            "artha_english": "to sacrifice, to offer to a deity, to worship, to get associated with, to give",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1002",
            "sk": "1002",
            "lsk_sutra": "543",
            "sk_sutra": "2407",
            "artha_hindi": "यज्ञ करना, हवन करना, देवपूजा करना,संगति करना, देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "यजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011158",
            "baseindex": "01.1158",
            "dhatu": "वप्",
            "aupadeshik": "डुवपँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "बीजसन्ताने गर्भाधाने छेदने बीजतन्तुसन्ताने मुण्डबीजोप्त्योः वपने घर्षणे तन्तुनिर्माणे च",
            "artha_english": "to sow,to plant,to chop",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1003",
            "sk": "1003",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2409",
            "artha_hindi": "बीज बोना, बोना, अन्नादि काटना, केश काटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः,यजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "बीजसन्तानः = क्षेत्रे बीजविकिरणम् । अयं गर्भाधानेपि दृश्यते - ' मा वः क्षेत्रे परबीजा (नि) न्यवाप्सुः ' (आ.प.सू. 2.6.13.6)। छेदनेपि दृश्यते । यथा - ' केशान् वपति ' इति । ' बीजतन्तुसन्ताने ' इति कातन्त्रः । द. उ. वृत्तावपि (9.39) एवमेव । ' छेदने ' इति केचित् । ' मुण्डबीजोप्त्योः ' इति वोपदेवः । ' निपूर्वात् पितृक्रियार्थता ' इति धा.का.व्याख्या (2.24) । ' बीजतन्तुसन्ताने, वपने, घर्षणे, तन्तुनिर्माणे च ' इति काशकृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1011159",
            "baseindex": "01.1159",
            "dhatu": "वह्",
            "aupadeshik": "वहँ",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "प्रापणे",
            "artha_english": "to flow, to propel, to carry, to  haul, to drag",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1004",
            "dhatu_note": "अयं धातुः प्रापणार्थे (नयनम् अस्मिन् अर्थे) द्विकर्मकः अस्ति, यथा 'रामः ग्रामं भारं वहति' इति । परन्तु वहनार्थे (स्वयं प्रवहति अस्मिन् अर्थे) अकर्मकः यस्ति, यथा - 'नदी वेगेन वहति' इति ।",
            "sk": "1004",
            "lsk_sutra": "546",
            "sk_sutra": "2409",
            "artha_hindi": "बहना, झरना, ढोना, ढो ले जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "यजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रापणे = धारणे ' इति काशकृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1011160",
            "baseindex": "01.1160",
            "dhatu": "वस्",
            "aupadeshik": "वसँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "निवासे",
            "artha_english": "to dwell,to live, to stay",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1005",
            "sk": "1005",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2409",
            "artha_hindi": "निवास करना, टिकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः,यजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " वस्यति स्तम्भने वस्ते, छादने वसयेत्, वसेत् । निवासे वासयेत् स्नेहे, वासायत्युपसेवने ' (श्लो. 187 - 8) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011161",
            "baseindex": "01.1161",
            "dhatu": "वे",
            "aupadeshik": "वेञ्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "तन्तुसन्ताने",
            "artha_english": "to weave,to sew,to compose, to knit",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1006",
            "sk": "1006",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2410",
            "artha_hindi": "बुनना, बटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "यजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " वयने वयतीत्येवं तन्तुसन्तान इष्यते ' (श्लो. 10) इति देवः । ' तन्तुसन्तानो नाम पटनिर्माणार्थं तन्तूनां तिर्यगतिर्यक् प्रसारणविशेषः ' - बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1011162",
            "baseindex": "01.1162",
            "dhatu": "व्ये",
            "aupadeshik": "व्येञ्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover,to hide",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1007",
            "sk": "1007",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2415",
            "artha_hindi": "आच्छादन करना, ढकना, सीना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "यजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011163",
            "baseindex": "01.1163",
            "dhatu": "ह्वे",
            "aupadeshik": "ह्वेञ्",
            "gana": "1",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "स्पर्धायां शब्दे च",
            "artha_english": "to vie with,to challenge,to compete, to call, to invoke",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1008",
            "sk": "1008",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2416",
            "artha_hindi": "स्पर्धा करना, बड़ावरी करना, बुलाना, पुकारना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "बुलाना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "वि"
                }
            ],
            "antarganas": "यजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011164",
            "baseindex": "01.1164",
            "dhatu": "वद्",
            "aupadeshik": "वदँ",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to talk, to speak, to tell, to describe, to inform, to explain to utter, to communicate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "1009",
            "sk": "1009",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2419",
            "artha_hindi": "कहना, स्पष्ट बोलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "पीछे से बोलना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "निन्दा करना, अपकार कारक भाषण करना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "सत्कार पूर्वक अभिनन्दन करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "विरुद्ध बोलना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "उत्तर देना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "वाद विवाद करना"
                },
                {
                    "name": "विप्र",
                    "artha_hindi": "बकवास करना"
                }
            ],
            "antarganas": "यजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " व्यक्तवाचि वदेद्वा णौ वादयेद् वदते वदेत् ' (श्लो. 109) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1011165",
            "baseindex": "01.1165",
            "dhatu": "श्वि",
            "aupadeshik": "टुओँश्वि",
            "gana": "1",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतिवृद्ध्योः",
            "artha_english": "to go,to increase,to grow,to swell, to be whitened",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1010",
            "sk": "1010",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2419",
            "artha_hindi": "जाना, बढ़ना, सफ़ेद होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "यजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1011166",
            "baseindex": "01.1166",
            "dhatu": "ऋत्",
            "dhatu_note": "अयम् धातुः 'सौत्रः' धातुः अस्ति (धातुपाठे नैव विद्यते इत्याशयः) । <<ऋतेरीयङ्>> [[3.1.29]] इत्यत्र पाठितः अयम् धातुः स्वार्थे ईयङ्-प्रत्ययं स्वीकरोति । अपि च, आर्धधातुकप्रत्ययविवक्षायां <<आयादयः आर्धधातुके वा>> [[3.1.31]] इत्यनेन अयम् ईयङ्-प्रत्ययः विकल्प्यते ।",
            "aupadeshik": "ऋति",
            "gana": "1",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "जुगुप्सायां कृपायां च",
            "artha_english": "to pity, to hate, to criticize, to abuse, to favour",
            "split_artha": "",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1010 (अ)",
            "sk": "सौत्रः",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2422",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सौत्रः अयं धातुः ' तकारान्तो धातुरयम् इका निर्दिष्टः, न तु इकारान्तः ' - सिद्धान्तकौमुदी । धातुपाठे अपठितः अपि सूत्रे अनुवादात् ( ऋतेरीयङ् - 3.1.29) धातुत्वं बोध्यम् । ' सनाद्यन्ता:...(3.1.32) इति ईयङन्तस्य धातुत्वम् । ' जुगुप्सायाम् अयं धातुः ' इति बहवः । ' कृपायां च ' इत्येके । (अयं धातुः तत्त्वबोधिनीयुक्तायां कौमुद्याम् अदादेः आदौ दत्तः अस्ति ।)"
        },
        {
            "i": "1020001",
            "baseindex": "02.0001",
            "dhatu": "अद्",
            "aupadeshik": "अदँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "भक्षणे",
            "artha_english": "to eat, to binge",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1011",
            "sk": "1011",
            "lsk_sutra": "550",
            "sk_sutra": "2423",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "तृप्त होना, मुँह बंद हो जाना, खाना छोड़ देना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "खाना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "खाना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "खाना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "काटना, कतर देना, चबाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020002",
            "baseindex": "02.0002",
            "dhatu": "हन्",
            "aupadeshik": "हनँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "pada_note": "<<आङो यमहनः>> [[1.3.28]] इत्यनेन सूत्रेण आङ्-पूर्वकः हनँ-धातुः आत्मनेपदं प्राप्नोति ।",
            "settva": "A",
            "settva_note": "आशीर्लिङ्गलकारस्य विषये <<लुङि च>> [[2.4.43]] इत्यनेन सूत्रेण अस्य वध्-आदेशे कृते अयं धातुः सेट्त्वं स्वीकरोति ।",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसागत्योः",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1012",
            "sk": "1012",
            "lsk_sutra": "556",
            "sk_sutra": "2427",
            "artha_hindi": "मार डालना, जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "मुख से बजाना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "परि"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "ऊपर रखना, प्रहार करना, मारना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "विरुद्ध पक्ष का खंडन करना"
                },
                {
                    "name": "व्या",
                    "artha_hindi": "प्रतिबन्ध करना, रोकना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "हिंसा करना, मारना, एकत्र करना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "ठोकना, मारना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वधादेशे सेट् ।"
        },
        {
            "i": "1020003",
            "baseindex": "02.0003",
            "dhatu": "द्विष्",
            "aupadeshik": "द्विषँ",
            "gana": "2",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अप्रीतौ",
            "artha_english": "to hate, to dislike, to grudge",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1013",
            "sk": "1013",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2434",
            "artha_hindi": "द्वेष करना, शत्रुता करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020004",
            "baseindex": "02.0004",
            "dhatu": "दुह्",
            "aupadeshik": "दुहँ",
            "gana": "2",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "प्रपूरणे",
            "artha_english": "to milk, to extract",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1014",
            "sk": "1014",
            "lsk_sutra": "587",
            "sk_sutra": "2435",
            "artha_hindi": "दूध निकालना, दोहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अयं धातुः द्विकर्मकः । ' प्रपूरणम् = पूरणाभावः । उपसर्गोत्र धात्वर्थं बाधते प्रस्थानवत् ' इति क्षीरस्वामी । ' ऊधः पूरणप्रतिकूलीभावः इत्यर्थः । ऊधसः सकाशात् क्षारणे इति यावत् ' इति बालमनोरमा । ' प्रपूरणम् = त्याजनम् ' इति तत्त्वबोधिनी । ' प्रपूरणे दोग्धि दुग्धे दोहतीत्यर्दने दूहेः ' (श्लो. 193) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020005",
            "baseindex": "02.0005",
            "dhatu": "दिह्",
            "aupadeshik": "दिहँ",
            "gana": "2",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "उपचये",
            "artha_english": "to grow, to collect, to dishonor",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1015",
            "sk": "1015",
            "lsk_sutra": "591",
            "sk_sutra": "2435",
            "artha_hindi": "बढ़ना, जमाना, लीपटना, पोतना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उपपचः = लेपः , वृद्धिश्च ।"
        },
        {
            "i": "1020006",
            "baseindex": "02.0006",
            "dhatu": "लिह्",
            "aupadeshik": "लिहँ",
            "gana": "2",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to lick, to taste, to pasture",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1016",
            "sk": "1016",
            "lsk_sutra": "591",
            "sk_sutra": "2435",
            "artha_hindi": "चाटना, चरवाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020007",
            "baseindex": "02.0007",
            "dhatu": "चक्ष्",
            "dhatu_note": "अस्मिन् धातौ औपदेशिकस्वरूपे विद्यमानः इकारः उच्चारणार्थः स्थापितः अस्ति, इत्संज्ञकः नास्ति । अपि च, आर्धधातुकप्रत्ययस्य विषये <<चक्षिङः ख्याञ्>> [[2.4.54]] इत्यनेन सूत्रेण अस्य धातोः ख्याञ् (केषाञ्चन मतेन क्शाञ्) इति आदेशः भवति ।",
            "aupadeshik": "चक्षिङ्",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "pada_note": "आर्धधातुकप्रत्ययस्य विषये <<चक्षिङः ख्याञ्>> [[2.4.54]] इत्यनेन सूत्रेण अस्य ख्याञादेशे कृते आदेशस्य ञित्त्वात् अस्य परस्मैपदस्य रूपाणि अपि भवन्ति ।",
            "settva": "S",
            "settva_note": "आर्धधातुकप्रत्ययस्य विषये <<चक्षिङः ख्याञ्>> [[2.4.54]] इत्यनेन सूत्रेण अस्य जायमानः ख्याञादेशः अनिट् ज्ञेयः ।",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to articulate, to speak clearly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1017",
            "sk": "1017",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2435",
            "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "ख्याञादेशे तु अनिट् । \" अयं दर्शनकर्मा च ; यथा - ' विश्वा रूपाभिचष्टे शचीभिः ' इति प्रायेण अयम् आङपूर्वः \"  इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1020008",
            "baseindex": "02.0008",
            "dhatu": "ईर्",
            "aupadeshik": "ईरँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ कम्पने च",
            "artha_english": "to go,to shake,to tremble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1018",
            "sk": "1018",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2438",
            "artha_hindi": "जाना, कांपना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ईरयतीरति । ईरेः क्षेपे विभाषा णौ लुकीर्ते गतिकम्पयोः ' (श्लो. 153) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020009",
            "baseindex": "02.0009",
            "dhatu": "ईड्",
            "aupadeshik": "ईडँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तुतौ",
            "artha_english": "to pray, to worship, to adore, to laud",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1019",
            "sk": "1019",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2438",
            "artha_hindi": "प्रार्थना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्तुत्यामिट्टे तत्रेडयेण्णिचि ' (श्लो. 84) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020010",
            "baseindex": "02.0010",
            "dhatu": "ईश्",
            "aupadeshik": "ईशँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "ऐश्वर्ये",
            "artha_english": "to rule,to command,to possess power",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1020",
            "sk": "1020",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "अधिकार होना, मनानुसार काम करने की शक्ति रखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020011",
            "baseindex": "02.0011",
            "dhatu": "आस्",
            "aupadeshik": "आसँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उपवेशने",
            "artha_english": "to sit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1021",
            "sk": "1021",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "बैठना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अधि",
                    "artha_hindi": "वास करना, रहना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "अध्ययन काटना, उप"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "बाहर निकलना या निकाल देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020012",
            "baseindex": "02.0012",
            "dhatu": "शास्",
            "dhatu_note": "प्रायेण अयम् आङ्-पूर्वकः । कुत्रचित् प्र-पूर्वकः अपि प्रयोगः दृश्यते, यथा 'नमोवाकं प्रशास्महे' इति उत्तररामचरितस्य आदिमे श्लोके ।",
            "aupadeshik": "शासुँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "इच्छायाम्",
            "artha_english": "to desire, to bless, to praise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1022",
            "sk": "1022",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "भला करना, आशा करना, इच्छा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आङ्पूर्वत्वं प्रायिकम् । तेन ' नमोवाकं प्रशास्महे ' इति सिद्धम् ' - सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1020013",
            "baseindex": "02.0013",
            "dhatu": "वस्",
            "aupadeshik": "वसँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आच्छादने",
            "artha_english": "to cover, to wear, to pull, to dress",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1023",
            "sk": "1023",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "ढकना, वस्त्र पहनना, ओढ़ना, पोशाख धारण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वस्यति स्तम्भने वस्ते छादने वसयेद् वसेत् ' (श्लो. 187) इति देवः । स्मृतौ इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1020014",
            "baseindex": "02.0014",
            "dhatu": "कंस्",
            "aupadeshik": "कसिँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिशासनयोः",
            "artha_english": "to go, to rule, to punish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1024",
            "sk": "1024",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "जाना, दण्ड देना, शासन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गतिशासनयोः कंस्ते कंसतीति गतौ शपि ' (श्लो. 192) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020015",
            "baseindex": "02.0015",
            "dhatu": "कस्",
            "aupadeshik": "कसँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिशासनयोः",
            "artha_english": "to go, to rule, to punish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{2.14}> <<कंस्>> इत्यत्र 'अयमनिदित्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1024P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020016",
            "baseindex": "02.0016",
            "dhatu": "कश्",
            "aupadeshik": "कशँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिशासनयोः",
            "artha_english": "to go, to rule, to punish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{2.14}> <<कंस्>> इत्यत्र 'तालव्यान्तोऽप्यनिदित्' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1024P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020017",
            "baseindex": "02.0017",
            "dhatu": "निंस्",
            "aupadeshik": "णिसिँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "चुम्बने",
            "artha_english": "to kiss",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1025",
            "sk": "1025",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "चुम्बन लेना, चूमना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्यान्तोयम् । आभरणकारस्तु तालव्यान्तः इति बभ्राम ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1020018",
            "baseindex": "02.0018",
            "dhatu": "निञ्ज्",
            "aupadeshik": "णिजिँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शुद्धौ",
            "artha_english": "to purify, to cleanse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1026",
            "sk": "1026",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "स्वच्छ करना, निर्मल करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020019",
            "baseindex": "02.0019",
            "dhatu": "शिञ्ज्",
            "aupadeshik": "शिजिँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्ते शब्दे",
            "artha_english": "to murmur",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1027",
            "sk": "1027",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट शब्द बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020020",
            "baseindex": "02.0020",
            "dhatu": "पिञ्ज्",
            "aupadeshik": "पिजिँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "अर्थम् अनुसृत्य अयं धातुः अकर्मकः अपि भवति ।",
            "artha": "वर्णे सम्पर्चने अवयवे अव्यक्ते शब्दे च",
            "artha_english": "to color, to paint, to make shine, to murmur",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1028",
            "sk": "1028",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "रंगना, चमकीला करना, धुंधुरुओंका शब्द होना, टुकड़े टुकड़े करना, अस्पष्ट शब्द होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "यथायथं सकर्मकः अकर्मकः च । ' सम्पर्चने इत्येके । अवयवे इत्यपरे । अव्यक्ते शब्दे इतीतरे ' इति कौमुदी ।  ' वर्णे पिङ्क्ते भवेत् पिञ्जेर्भाषार्थे पिञ्जयेदिति ' (श्लो. 60) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020021",
            "baseindex": "02.0021",
            "dhatu": "पृञ्ज्",
            "aupadeshik": "पृजिँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्णे",
            "artha_english": "to color, to paint, to make shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{2.20}> <<पिजिँ>> इत्यत्र 'पृजीत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1028P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020022",
            "baseindex": "02.0022",
            "dhatu": "वृज्",
            "aupadeshik": "वृजीँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्जने",
            "artha_english": "to avoid,to abandon, to leave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1029",
            "sk": "1029",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "छोड़ना, वर्जित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्योष्ठ्यादिः । ईदित् । काशकृत्स्नोपि ' वृजी ' इत्येव पपाठ । ' त्यागे वृत्तौ च ' इति वोपदेवः । ' ईदित् ' इति आत्रेयमैत्रेयदुर्गादयः । ' वृणक्ति वर्जने वृङ्क्ते यौ वर्जयति वर्जति ' (श्लो. 59) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020023",
            "baseindex": "02.0023",
            "dhatu": "वृञ्ज्",
            "aupadeshik": "वृजिँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्जने",
            "artha_english": "to avoid,to abandon, to leave",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां मुख्यरूपेण पाठितः नास्ति, परन्तु <{2.22}> <<वृजीँ>> इत्यत्र 'इदित् इत्यन्ये' इति पाठभेदरूपेण निर्दिष्टः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1029P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020024",
            "baseindex": "02.0024",
            "dhatu": "पृच्",
            "aupadeshik": "पृचीँ",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्पर्चने",
            "artha_english": "to unite, to communicate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1030",
            "sk": "1030",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "संपर्क करना, मिलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सम्पर्चनम् = मिश्रीकरणम् । ' पृणाति पृक्ते ( पृङ्क्ते ) सम्पर्के, यौ पर्चयति पर्चति ' (श्लो. 51) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020025",
            "baseindex": "02.0025",
            "dhatu": "सू",
            "aupadeshik": "षूङ्",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "प्राणिगर्भविमोचने",
            "artha_english": "to procreate, to give birth",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1031",
            "sk": "1031",
            "lsk_sutra": "635",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "उत्पन्न करना, प्रसव करना, जनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्राणिग्रहणमतन्त्रम् । अप्राणिप्रसवेपि वर्तते । प्रसूनं धान्यम् ' इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1020026",
            "baseindex": "02.0026",
            "dhatu": "शी",
            "aupadeshik": "शीङ्",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्वप्ने",
            "artha_english": "to sleep",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1032",
            "sk": "1032",
            "lsk_sutra": "581",
            "sk_sutra": "2440",
            "artha_hindi": "सोना, शयन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020027",
            "baseindex": "02.0027",
            "dhatu": "यु",
            "aupadeshik": "यु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मिश्रणेऽमिश्रणे च",
            "artha_english": "to mix, to join, to group",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1033",
            "sk": "1033",
            "lsk_sutra": "564",
            "sk_sutra": "2442",
            "artha_hindi": "मिश्रित करना, मिलाना, मिलाप करना, पृथक पृथक करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अमिश्रणे च ' इत्यपि क्वचित् पाठः । ' यावयेत जुगुप्सायाम्, मिश्रणे यौति, बन्धने । युनीति, च युनोते च .. ' (श्लो. 24) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020028",
            "baseindex": "02.0028",
            "dhatu": "रु",
            "aupadeshik": "रु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound, to howl, to hum, to yelp, to roar, to cry out loud",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1034",
            "sk": "1034",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2443",
            "artha_hindi": "शब्द करना, आवाज करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रवते रौति शब्दने ' (श्लो. 23) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020029",
            "baseindex": "02.0029",
            "dhatu": "तु",
            "aupadeshik": "तु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिवृद्धिहिंसासु",
            "artha_english": "to go,to grow,to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयम् धातुः 'सौत्रः' धातुः अस्ति (धातुपाठे नैव विद्यते इत्याशयः) । <<तुरुस्तुशम्यमः सार्वधातुके>> [[7.3.95]] इति सूत्रेण अस्य विधानं कृतम् अस्ति । अस्मात् विहितस्य शप्-विकरणस्य लुक् भवति, अतः सिद्धान्तकौमुद्याम् अध्ययनसौलभ्यार्थम् अयं धातुः अदादिगणे संस्थापितः लभ्यते । तत्र - 'तु इति सौत्रो धातुर्गतिवृद्धिहिंसासु । अयं च लुग्विकरण इति स्मरन्ति' इति अस्य धातोः निर्देशः कृतः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "सौत्रः",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2444",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020030",
            "baseindex": "02.0030",
            "dhatu": "नु",
            "aupadeshik": "णु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "pada_note": "<<क्रीडोऽनुसम्परिभ्यश्च>> [[1.3.21]] इत्यत्र निर्दिष्टेन <!आङि नुप्रच्छ्योरुपसङ्ख्यानम्!>  अनेन वार्त्तिकेन आङ्-उपसर्गस्य उपस्थितौ आत्मनेपदम् ।",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तुतौ",
            "artha_english": "to praise, to worship",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1035",
            "sk": "1035",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2444",
            "artha_hindi": "स्तुति करना, प्रार्थना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्तुत्यां नुवति, नौति वा ' (श्लो. 24) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020031",
            "baseindex": "02.0031",
            "dhatu": "क्षु",
            "aupadeshik": "टुक्षु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sneeze, to cough",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1036",
            "sk": "1036",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2444",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020032",
            "baseindex": "02.0032",
            "dhatu": "क्ष्णु",
            "aupadeshik": "क्ष्णु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तेजने",
            "artha_english": "to whet, to sharpen",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1037",
            "sk": "1037",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2444",
            "artha_hindi": "तीक्ष्ण करना, तेज  करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020033",
            "baseindex": "02.0033",
            "dhatu": "स्नु",
            "aupadeshik": "ष्णु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रस्रवणे",
            "artha_english": "to ooze, to drip",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1038",
            "sk": "1038",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2444",
            "artha_hindi": "टपकना, झरना, चूना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020034",
            "baseindex": "02.0034",
            "dhatu": "ऊर्णु",
            "aupadeshik": "ऊर्णुञ्",
            "gana": "2",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आच्छादने",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1039",
            "sk": "1039",
            "lsk_sutra": "597",
            "sk_sutra": "2444",
            "artha_hindi": "ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020035",
            "baseindex": "02.0035",
            "dhatu": "द्यु",
            "aupadeshik": "द्यु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अभिगमने",
            "artha_english": "to assail,to attack, to advance towards",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1040",
            "sk": "1040",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2449",
            "artha_hindi": "शत्रु पर आक्रमण करना, आगे जाना, समीप जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " केचिदस्य सेट्त्वमिच्छन्ति ' इति धातुपारायणे । तत् ' उतां च रुस्नुवौ क्षुवं तथोर्णोतिमथो युणुक्ष्णुवः ' ति उकारान्तसेट्परिगणने पाठाभावात् इच्छामात्रम् ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1020036",
            "baseindex": "02.0036",
            "dhatu": "सु",
            "aupadeshik": "षु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रसवैश्वर्ययोः",
            "artha_english": "to give birth, to procreate, to become pregnant, to possess power, to possess supremacy",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1041",
            "sk": "1041",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2449",
            "artha_hindi": "उत्पन्न करना, पैदा करना, जनना, गर्भ धारण करना, अद्भुत सामर्थ्य होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रसवोभ्यनुज्ञानम् । ' ओमिति ब्रह्मा प्रसौति ' (तै. उप. 2.16) अभ्यानुज्ञां ब्रह्मा ददातीत्यर्थः । ' षुञः सुनोति सुनुते, प्रसवैश्वर्ययोरसौत् । गतौ तयोश्च सवति द्विरुक्त्या तस्य सो न षः ' (श्लो. 21) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020037",
            "baseindex": "02.0037",
            "dhatu": "कु",
            "aupadeshik": "कु",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to hum,to moan,to sound",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1042",
            "sk": "1042",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2449",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अव्यक्तशब्दे कवते कुवते त्वार्तशब्दने । कौतीति शब्दमात्रे स्यात् ' (श्लो. 23) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020038",
            "baseindex": "02.0038",
            "dhatu": "स्तु",
            "aupadeshik": "ष्टुञ्",
            "gana": "2",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तुतौ",
            "artha_english": "to pray, to worship, to glorify, to praise",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1043",
            "sk": "1043",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2449",
            "artha_hindi": "प्रार्थना करना, स्तुति करना, प्रशंसा करना, भजन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020039",
            "baseindex": "02.0039",
            "dhatu": "ब्रू",
            "aupadeshik": "ब्रूञ्",
            "gana": "2",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "settva_note": "आर्धधातुकप्रत्ययविवक्षायाम् <<ब्रुवो वचि>> [[2.4.53]] इत्यनेन जायमानः 'वच्' इति आदेशः अनिट् ज्ञेयः ।",
            "karma": "D",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to speak, to tell, to explain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1044",
            "sk": "1044",
            "lsk_sutra": "591",
            "sk_sutra": "2449",
            "artha_hindi": "कहना, बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "वच्यादेशे तु अनिट् ।"
        },
        {
            "i": "1020040",
            "baseindex": "02.0040",
            "dhatu": "इ",
            "aupadeshik": "इण्",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1045",
            "sk": "1045",
            "lsk_sutra": "576",
            "sk_sutra": "2454",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अति",
                    "artha_hindi": "अतिक्रमण करना, समय बिताना, अधिक श्रेष्ठ होना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "पीछे जाना, अनुसरण करना, अनुकरण करना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "निकल जाना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "सामने आना, सर्वत्र जाना"
                },
                {
                    "name": "अभ्युत्",
                    "artha_hindi": "ऐश्वर्यादिक से प्रसिद्ध होना"
                },
                {
                    "name": "अभ्युप्",
                    "artha_hindi": "अंगीकार करना, स्वीकार करना, सम्मुख आना, सामने आना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "जानना, समझना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उदय होना, उगना, ऊपर जाना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "सहाय्यता करना, पास आना या जाना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "निकल जाना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "चारों और घुमाना, प्रदक्षिणा करना"
                },
                {
                    "name": "परा",
                    "artha_hindi": "पीछे लौटना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "संगत होना, मिलना"
                },
                {
                    "name": "समुप",
                    "artha_hindi": "सामने आना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "व्यय करना, विध्वंस करना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "स्पष्ट होना, विश्वास रखना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अयत्येतीयते गत्याम् , अधीतेध्येति चेङिको: ' (श्लो. 14) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020041",
            "baseindex": "02.0041",
            "dhatu": "इ",
            "aupadeshik": "इङ्",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अध्ययने",
            "artha_english": "to study, to learn",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common,chittoor3",
            "dhatu_note": "अयं नित्यम् अधि-पूर्वकः एव प्रयुक्तः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1046",
            "sk": "1046",
            "lsk_sutra": "583",
            "sk_sutra": "2458",
            "artha_hindi": "अध्ययन करना, अभ्यास करना, सीखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "नित्यमधिपूर्वः । ' अयत्येतीयते गत्याम् , अधीतेध्येति चेङिको: ' (श्लो. 14) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020042",
            "baseindex": "02.0042",
            "dhatu": "इ",
            "aupadeshik": "इक्",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "स्मरणे",
            "artha_english": "to memorize, to think",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं नित्यम् अधि-पूर्वकः एव प्रयुक्तः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1047",
            "sk": "1047",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2462",
            "artha_hindi": "स्मरण करना, याद करना, चिन्तन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " नित्यमधिपूर्वकः । ' अयत्येतीयते गत्याम् , अधीतेध्येति चेङिको: ' (श्लो. 14) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020043",
            "baseindex": "02.0043",
            "dhatu": "वी",
            "aupadeshik": "वी",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिव्याप्तिप्रजनकान्त्यसनखादनेषु",
            "artha_english": "to go, to pervade, to surround, to attack, to be pregnant, to conceive, to glow, to shine, to throw, to eat",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1048",
            "sk": "1048",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2462",
            "artha_hindi": "जनजाति, घेरना, आक्रमण करना, गर्भवती होना, गर्भधारण करना, चमकना, फेंकना, खाना, भक्षण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अत्र व्याप्तिः इत्यर्थः धातुवृत्ति- क्षीरतरङ्गिणी- जै.का.कृ - द. उ. वृत्ति - कातन्त्रशाकटायनीयेषु न दृश्यते । ' प्रजनः = प्रथमगर्भग्रहणम्, असनं = क्षेपणम् अशनं = व्याप्तिरित्येके ' इति क्षीरस्वामी । ' प्रजननकान्त्यासनखादनेषु च' इति काशकृत्स्नधातुपाठे । ' कन्नडटीकायाम् आसनार्थस्य निर्देशात् काशकृत्स्ने 'आसन' इति पाठो द्रष्टव्यः । यद्वा मूलपाठे प्रमादपठितस्यैव टीकाकृता तथा व्याख्यानं कृतं स्यात्' इति का. कृ. टीका। ' अजेर्व्यघञपोः ' (2.4.56) इति सूत्रभाषरीत्या अस्य धातोः आर्धधातुके नास्ति प्रयोगः इति शब्देन्दुशेखरे स्थितम् । ' वी इत्यत्र ईकारोपि धात्वन्तरं प्रश्लिष्यते ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' कान्तिगतिव्याप्तिक्षेपप्रजनखादनेषु ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1020044",
            "baseindex": "02.0044",
            "dhatu": "या",
            "aupadeshik": "या",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रापणे",
            "artha_english": "to go, to pass",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1049",
            "sk": "1049",
            "lsk_sutra": "565",
            "sk_sutra": "2462",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनुसरण करना, पीछे पीछे जाना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "पहूंचना, पास जाना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "छोड़ना, त्यागना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "बाहर जाना, निकल जाना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "जाना"
                },
                {
                    "name": "प्रत्युत्",
                    "artha_hindi": "सामने जाना"
                },
                {
                    "name": "समभि",
                    "artha_hindi": "समीप जाना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "आना या पहुंचना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रापणम् = गतिः ।"
        },
        {
            "i": "1020045",
            "baseindex": "02.0045",
            "dhatu": "वा",
            "aupadeshik": "वा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिगन्धनयोः",
            "artha_english": "to go,to blow, to move rapidly",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1050",
            "sk": "1050",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "जाना, हवा की तरह तीव्र गति में चलना, बहना, गंध लगना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "बुझना, हवासे मिट जाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "गन्धनम् = सूचनम् । ' गतिगन्धनयोर्वाति वायतीति तु शोषणे । वयते वयतीत्येवं तन्तुसन्तान इष्यते ' (श्लो. 10) इति देवः । “ हेमचन्द्राचार्यस्तु ' वा तण् ' इति पठित्वा ' सुखसेवनयोः इत्येके ' इति च उक्त्वा ' वेत्येके ' इत्यप्याह “ इति पुरुषकारवचनम् अत्र अनुसन्धेयम् । ' अर्दनं हिंसनं च गन्धनम् इति लीलाशुकः ' इति धातुकाव्ये । (2.49) ' गन्धनम् = सौरभ्यकरणम् ' इति सहस्रनामभाष्ये । ' गमनहिंसनयोः ' इति वोपदेवः । ' गतिगन्धनयोः, चलने च ' इति काशकृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1020046",
            "baseindex": "02.0046",
            "dhatu": "भा",
            "aupadeshik": "भा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to glow, to shine, to look attractive, to look beautiful",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1051",
            "sk": "1051",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना, सुन्दर दिखना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "विशेष प्रकाश करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "विशेष प्रकाश करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020047",
            "baseindex": "02.0047",
            "dhatu": "स्ना",
            "aupadeshik": "ष्णा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शौचे",
            "artha_english": "to bathe, to cleanse, to purify",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "dhaturoopnandini": "1052",
            "sk": "1052",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "स्नान करना, नहाना, शुद्ध होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.936}> <<ग्लास्नावनुवमां च>> इति गणसूत्रेण अयं धातुः उपसर्गस्य अनुपस्थितौ विकल्पेन मित्त्वं प्राप्नोति ।",
            "dhaturoopnandini_note": " स्नातीति शौचे स्नस्स्नायेदिति चेच्छन्ती केचन ' (श्लो.11) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020048",
            "baseindex": "02.0048",
            "dhatu": "श्रा",
            "aupadeshik": "श्रा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाके",
            "artha_english": "to cook, to boil, to exude, to sweat",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1053",
            "sk": "1053",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "पकाना, राघना, उबालना, पसीजना, पसीना निकालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ...श्राति श्रायति लुक्शपोः ' (श्लो. 9 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020049",
            "baseindex": "02.0049",
            "dhatu": "द्रा",
            "aupadeshik": "द्रा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "कुत्सायां गतौ",
            "artha_english": "to be spoiled, to act crucked, to fly, to run away, to sleep",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1054",
            "sk": "1054",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "बुरी चाल चलना, भागना, उड़ जाना, सोना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "सोना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "दुःख करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कुत्सितगतिः = पलायनम् । निन्दा च । स्वापे निपूर्वकोयम् । ' दै स्वप्ने द्रायति द्राति कुत्सिते गमने लुकि ' (श्लो. 6) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020050",
            "baseindex": "02.0050",
            "dhatu": "प्सा",
            "aupadeshik": "प्सा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "भक्षणे",
            "artha_english": "to devour,to eat",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1055",
            "sk": "1055",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020051",
            "baseindex": "02.0051",
            "dhatu": "पा",
            "aupadeshik": "पा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे",
            "artha_english": "to protect, to preserve",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1056",
            "sk": "1056",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "रक्षा करना, पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पाने पिबति, रक्षायां पाति, पायति शोषणे ' (श्लो. 5) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020052",
            "baseindex": "02.0052",
            "dhatu": "रा",
            "aupadeshik": "रा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने",
            "artha_english": "to give, to grant",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1057",
            "sk": "1057",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "देना, मिल जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आदाने ' इति केचित् । ' रैशब्दे रायतीतीष्टं, रादाने राति शब्लुकि ' (श्लो. 11) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020053",
            "baseindex": "02.0053",
            "dhatu": "ला",
            "aupadeshik": "ला",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आदाने",
            "artha_english": "to accept, to obtain",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1058",
            "sk": "1058",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "लेना, ग्रहण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दाने ' इति चन्द्रः ।"
        },
        {
            "i": "1020054",
            "baseindex": "02.0054",
            "dhatu": "दा",
            "aupadeshik": "दाप्",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "लवने",
            "artha_english": "to cut",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1059",
            "sk": "1059",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "काटना, कतराना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दाञो दत्ते ददातीति, दाणो यच्छति दो द्यति । दाति दायति दाप्दैपोः, दयते रक्षणे ङितः ' (श्लो. 4 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020055",
            "baseindex": "02.0055",
            "dhatu": "ख्या",
            "aupadeshik": "ख्या",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रकथने",
            "artha_english": "to explain, to make famous, to elocute",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhatu_note": "अस्य धातोः विषये सिद्धान्तकौमुद्याम् उच्यते - 'अयं सार्वधातुकमात्रविषयः' । अस्य धातोः केवलं सार्वधातुकप्रत्ययेषु परेषु एव रूपाणि सन्ति इति अस्य विधानस्य आशयः ।",
            "dhaturoopnandini": "1060",
            "sk": "1060",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "प्रख्यात करना, कहना, व्याख्यान करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "चमकना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "कीर्तिमान होना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "प्रख्यात होना"
                },
                {
                    "name": "सु",
                    "artha_hindi": "पसन्द होना"
                },
                {
                    "name": "प्रत्या",
                    "artha_hindi": "खण्डन करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "गिनना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "संज्ञा देना, नाम रखना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020056",
            "baseindex": "02.0056",
            "dhatu": "प्रा",
            "aupadeshik": "प्रा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पूरणे",
            "artha_english": "to fill, to be satisfied, to be content",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1061",
            "sk": "1061",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "भरना, तृप्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020057",
            "baseindex": "02.0057",
            "dhatu": "मा",
            "aupadeshik": "मा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "माने",
            "artha_english": "to measure,to weigh,to limit,to compare in size",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1062",
            "sk": "1062",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "नापना, तौलना, अनुमान से सिद्ध करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "उपमा देना, तौलना, नापना, अनुमान करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "उपमा देना, तुलना करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "नापना, तौलना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रमाण देना"
                },
                {
                    "name": "निस्",
                    "artha_hindi": "बनाना, निर्माण करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "समान बनाना, आदर करना, तुलना करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मानमिह अन्तर्भावः । अत्रायं सकर्मकः । गृहं निर्माति इत्यादौ सकर्मकत्वम् उपसर्गवशात् अर्थान्तरवृत्त्या वा ' इति मा. धा. वृत्तिः । ' मिमीते मायते माने माति तत्रैव शब्लुकि' (श्लो. 9) इति देवः । ' मानम् = वर्तनम् ' इति क्षीरस्वामी । ' आधेयस्याधाराद् अनधिकपरिमाणता अत्र मानम् ' इति पुरुषकारः ।"
        },
        {
            "i": "1020058",
            "baseindex": "02.0058",
            "dhatu": "वच्",
            "aupadeshik": "वचँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to speak,to tell, to talk",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhatu_note": "अस्य धातोः विषये कौमुद्याम् उच्यते - <i>अयमन्तिपरो न प्रयुज्यते । बहुवचनपर इत्यन्ये, झिपर इत्यपरे<\/i> । इत्युक्ते, अयम् धातुः अन्ति-प्रत्यये परे (= लट्-लकारस्य प्रथमपुरुषबहुवचने) न प्रयुज्यते इति केचन पण्डिताः मन्यन्ते; केचन अस्ये झि-प्रत्यये परे (= केषामपि लकाराणाम् प्रथमपुरुषबहुवचने) न प्रयुज्यते इति कथयन्ति ; केचन अन्ये तु कस्यापि लकारस्य कस्यापि पुरुषस्य च बहुवचनस्य प्रत्यये परे रूपाणि न करणीयानि - इति प्रतिपादयन्ति । अत्र सौकर्यार्थम् सर्वाणि अपि रूपाणि प्रदत्तानि सन्ति; परन्तु एतेषां प्रयोगे शिष्टाः एव प्रमाणम् - इति ज्ञेयम् ।",
            "dhaturoopnandini": "1063",
            "sk": "1063",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "बोलना, कहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वक्तीति भाषणे वा णौ वाचयेत् वचतीति वा ' (श्लो. 51) इति देवः । ' भाषणे ' इति क्षीरस्वामि - मैत्रेय - चन्द्र - शाकटायन - हेमचन्द्रादयः । ' पारायणिकैर्नाधीतः अयम् ' इति तरङ्गिण्याम् उक्तम् ।"
        },
        {
            "i": "1020059",
            "baseindex": "02.0059",
            "dhatu": "विद्",
            "aupadeshik": "विदँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ज्ञाने",
            "artha_english": "to understand, to learn, to know, to realize, to experience, to be sad, to meditate, to think",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1064",
            "sk": "1064",
            "lsk_sutra": "566",
            "sk_sutra": "2463",
            "artha_hindi": "समझना, जानना, दुःखी होना, ध्यान करना, मनन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सत्तायां विद्यते, ज्ञाने वेत्ति, विन्ते विचारणे ' (श्लो. 111) इति देवः । ' मतौ ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1020060",
            "baseindex": "02.0060",
            "dhatu": "अस्",
            "aupadeshik": "असँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भुवि",
            "artha_english": "to be, to exist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1065",
            "sk": "1065",
            "lsk_sutra": "572",
            "sk_sutra": "2468",
            "artha_hindi": "होना, रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " असतेसति गत्यादौ भुव्यस्ति, क्षेपणेस्यति ' ( 184 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020061",
            "baseindex": "02.0061",
            "dhatu": "मृज्",
            "aupadeshik": "मृजूँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "शुद्धौ",
            "artha_english": "to cleanse, to purify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1066",
            "sk": "1066",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2472",
            "artha_hindi": "धोना, स्वच्छ करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "प्र"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शौचालङ्कारयोर्वा णौ मृजेर्मार्जति मार्जयेत् । मार्ष्टि शुद्धौ तथा मार्जेः शब्दार्थन्मार्जयेण्णिचि ' इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020062",
            "baseindex": "02.0062",
            "dhatu": "रुद्",
            "aupadeshik": "रुदिँर्",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अश्रुविमोचने",
            "artha_english": "to shed tears,to cry,to weep,to lament",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1067",
            "sk": "1067",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2473",
            "artha_hindi": "रोना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उपा",
                    "artha_hindi": "रो रोकर शांत करना, दूसरे के लिए रोना"
                }
            ],
            "antarganas": "रुदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020063",
            "baseindex": "02.0063",
            "dhatu": "स्वप्",
            "aupadeshik": "ञिष्वपँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शये",
            "artha_english": "to sleep",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1068",
            "sk": "1068",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2476",
            "artha_hindi": "सोना, निद्रा लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "रुदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "\" ञि ष्वप - शये । ' हलन्त्यम् ' (1.3.3) इति ईत्वप्रसङ्गात् ' ञि ष्वप् शये ' इति अपपाठः इति धातुकाव्यव्याख्यायाम् । (2.51) युज्यते चैतत् । यतः सर्वेषु अपि धातुपाठेषु ' ञि ष्वप् शये । उदात्तेत् । अनुदात्तः ' इति पठ्यते । ' उदात्तेत् ' इत्यस्य उदात्तोपदेशः अकारः इत्संज्ञकः अत्र इत्येव खलु अर्थः ? अतश्च प्रामादिकः सार्वत्रिकः ' ष्वप् ' इति हलन्त्यपाठः इत्येव न्याय्यम् । अतः एव अपपाठः शोधितः धातुकाव्यव्याख्यातृमहाशयेन \" इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1020064",
            "baseindex": "02.0064",
            "dhatu": "श्वस्",
            "aupadeshik": "श्वसँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्राणने",
            "artha_english": "to breathe,to live, to inhale",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अस्य धातोः विधिलिङ्लकारस्य प्रक्रियायाम् शप्-विकरणस्य लुकं विना अपि (भ्वादिगणसदृशानि) रूपाणि सिद्ध्यन्ति, तादृशानि च माधवीयधातुवृत्तौ पाठितानि सन्ति; अतश्च अत्र अपि दीयन्ते । एतेषाम् समर्थनार्थम् <ऽगणकार्यमनित्यम्ऽ> इति काचित् परिभाषा अपि स्वीकृता अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "1069",
            "sk": "1069",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2477",
            "artha_hindi": "सांस लेना, श्वासोच्छ्वास करना, जीना, जीते रहना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "समाधान करना, आश्वासन करना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "विवसित होना, प्रफुल्लित होना, खिलना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "मरना, दम छोड़ना, सांस भरना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "विश्वास करना, भरोसा रखना"
                }
            ],
            "antarganas": "रुदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020065",
            "baseindex": "02.0065",
            "dhatu": "अन्",
            "aupadeshik": "अनँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्राणने",
            "artha_english": "to breathe,to live, to inhale, to be able",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1070",
            "sk": "1070",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2477",
            "artha_hindi": "जीना, श्वासोच्छवास करना, समर्थ होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "रुदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रपूर्वकोयं प्रायेण ।"
        },
        {
            "i": "1020066",
            "baseindex": "02.0066",
            "dhatu": "जक्ष्",
            "aupadeshik": "जक्षँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "हसनम् अस्मिन् अर्थे अयं धातुः अकर्मकः ज्ञेयः ।",
            "artha": "भक्षहसनयोः",
            "artha_english": "to eat,to consume,to laugh",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1071",
            "sk": "1071",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2478",
            "artha_hindi": "कहना, हसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "रुदादिः,जक्षित्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "अन्यत्राकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1020067",
            "baseindex": "02.0067",
            "dhatu": "जागृ",
            "aupadeshik": "जागृ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निद्राक्षये",
            "artha_english": "to be awake, to abandon sleep, to be watchful",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1072",
            "sk": "1072",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2479",
            "artha_hindi": "जागना, नींद न लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "जक्षित्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020068",
            "baseindex": "02.0068",
            "dhatu": "दरिद्रा",
            "aupadeshik": "दरिद्रा",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दुर्गतौ",
            "artha_english": "to be poor,to be distressed, to be sad",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1073",
            "sk": "1073",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2481",
            "artha_hindi": "दरिद्र होना, दुःखित होना, गरीब होना, निर्धन होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "जक्षित्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020069",
            "baseindex": "02.0069",
            "dhatu": "चकास्",
            "aupadeshik": "चकासृँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine,to be bright, to be prosperous, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1074",
            "sk": "1074",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2483",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "जक्षित्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1020070",
            "baseindex": "02.0070",
            "dhatu": "शास्",
            "aupadeshik": "शासुँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "अनुशिष्टौ",
            "artha_english": "to order, to tell, to explain, to educate, to inform, to rule, to command to punish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1075",
            "sk": "1075",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2485",
            "artha_hindi": "आज्ञा करना, कहना, बोध करना, अधिकार करना, शासन करना, शासक होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "जक्षित्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अनुशिष्टिः नियोगः ' इति क्षीरस्वामी । ' आत्रेय - मैत्रेय - स्वामि - काश्यपाः अमुमुदितं पठन्ति । वर्धमान - सम्मताकार - हरदत्त - गर्गादयः अनुदितं पठन्ति ' इति माधवः । ' इच्छायाम् आशास्ते, शास्ति शासने ' (श्लो. 184) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1020071",
            "baseindex": "02.0071",
            "dhatu": "दीधी",
            "aupadeshik": "दीधीङ्",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दीप्तिदेवनयोः",
            "artha_english": "to glow, to shine, to play, to enjoy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1076",
            "sk": "1076",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2487",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना, खेलना, क्रीड़ा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "जक्षित्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "वस्तुतस्तु छन्दसि दृष्टानुविधित्वादेषां पञ्चानां लोकानुसारेण रूपवर्ण वर्णनमनुचितम् ' इति बालमनोरमा । ' अस्माभिः तु कालापमतानुसारेण उदाहरणप्रदर्शनं कृतम् ' इति मा.धा.वृत्तिः । धातुरयं छान्दसः । देवनम् - क्रीडाविजिगीषादिकम् ।"
        },
        {
            "i": "1020072",
            "baseindex": "02.0072",
            "dhatu": "वेवी",
            "aupadeshik": "वेवीङ्",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिव्याप्तिप्रजनकान्त्यसनस्वादनेषु",
            "artha_english": "to go, to walk to pervade, to become pregnant, to conceive, to wish, to desire, to send, to eat, to taste",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1077",
            "sk": "1077",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2488",
            "artha_hindi": "जाना, चलना, व्याप्त होना, गर्भवती होना, इच्छा करना, भेजना, खाना, स्वाद लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "जक्षित्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "धातुरयं छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1020073",
            "baseindex": "02.0073",
            "dhatu": "सस्",
            "aupadeshik": "षसँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्वप्ने",
            "artha_english": "to sleep",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1078",
            "sk": "1078",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2488",
            "artha_hindi": "सोना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' षसने ' इति सुधाकरक्षीरस्वामिनौ । धातुरयं छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1020074",
            "baseindex": "02.0074",
            "dhatu": "संस्त्",
            "aupadeshik": "षस्तिँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्वप्ने",
            "artha_english": "to sleep",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "केषाञ्चन पण्डितानां मतेन अस्मिन् धातौ विद्यमानः  'न् + स् + त्' अयम् सम्पूर्णः वर्णक्रमः एव संयोगसंज्ञां स्वीकरोति, न हि तस्य 'स् + त्' इति अंशः । अस्मिन् पक्षे अस्मिन् धातौ विद्यमानः तकारपूर्वः सकारः 'संयोगादिः' न भवितुम् अर्हति, अतश्च <<स्कोः संयोगाद्योरन्ते च>> [[8.2.29]] इति तस्य लोपः अपि न सम्भवति । अस्मिन् पक्षे जायमानानि रूपाणि अपि अत्र दत्तानि सन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "1079",
            "sk": "1079",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2488",
            "artha_hindi": "सोना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धातुरयं छान्दसः ।  ' तदेवं देधीङ् वेवीङ् षस षस्ति वश एते पञ्च धातवः छान्दसाः एव इति माधवादयः । तत्र ' दीधीवेवीटाम् ' इति सूत्रे दीधीवेव्योः छन्दोविषयत्वात् इति भाष्यम् । ' जक्षित्यादयः षट् ' इति सूत्रे षसिवषी छान्दसाविति भाष्यम् । एतद्भाष्यादेव षस्तिधातोर्नात्र पाठ इति प्रतीयते ' इति बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1020075",
            "baseindex": "02.0075",
            "dhatu": "वश्",
            "aupadeshik": "वशँ",
            "gana": "2",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कान्तौ",
            "artha_english": "to wish,to long for, to desire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1080",
            "sk": "1080",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2488",
            "artha_hindi": "इच्छा करना, चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कान्तिः = इच्छा इति क्षीरस्वामी । धातुरयं छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1020076",
            "baseindex": "02.0076",
            "dhatu": "चर्करीतं च",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "2",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । यङ्लुगन्तस्य 'चर्करीतम्' इति संज्ञा प्राचीनैः आचार्यैः प्रयुक्ता अस्ति, तस्याः एव प्रयोगः अस्मिन् गणसूत्रे कृतः अस्ति । एतादृशानां यङ्लुगन्तधातूनाम् समावेशः अदादिगणे भवेत् - इति स्पष्टीकर्तुम् अत्र इदं गणसूत्रं स्थापितम् अस्ति । अनेन सर्वेभ्यः यङ्लुगन्तधातुभ्यः प्रक्रियायाम् शप्-विकरणं कृत्वा तस्य लुक् करणीयः - इति प्रक्रियाविशेषः स्पष्टी क्रियते ।",
            "dhaturoopnandini": "1081",
            "sk": "1081",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2488",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धातुपाठे गणसूत्रमिदम् । ' चर्करीतम् ' इति यङ्लुगन्तस्य संज्ञा पूर्वाचार्यसिद्धा । ' यङ्लुगन्तम् अदादौ बोध्यम् ' । तेन यङ्लुगन्ताच्छाबेव विकरणः , तस्य लुक्, न तु श्यनादि विकरणान्तरम् । परस्मैपदिनः इति उपक्रमात् यङ्लुगन्तस्य परस्मैपदमेव ' इति बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1020077",
            "baseindex": "02.0077",
            "dhatu": "ह्नु",
            "aupadeshik": "ह्नुङ्",
            "gana": "2",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अपनयने",
            "artha_english": "to hide, to conceal,to take away,to deny",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1082",
            "sk": "1082",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2488",
            "artha_hindi": "छिपाना, लुकाना, चुराना, ले जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "छिपाना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "छिपाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1030001",
            "baseindex": "03.0001",
            "dhatu": "हु",
            "aupadeshik": "हु",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "दानादानयोः आदाने प्रीणने च",
            "artha_english": "to sacrifice,to eat, to consume",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu,common",
            "dhaturoopnandini": "1083",
            "sk": "1083",
            "lsk_sutra": "603",
            "sk_sutra": "2489",
            "artha_hindi": "देना, यज्ञ करना, खाना, लेना, भक्षण करना, ग्रहण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दानादानयोः ' इत्येके । दानमत्र ' चोदित आधारे हविःप्रक्षेपः ' इति माधवः । ' जीवधातौ प्राणस्येव अत्रापि दाने हविषो अन्तर्भावात् अकर्मकत्वम् केचिदङ्गीचक्रुः । ' तृतीया च होश्छन्दसि ' (2.3.3) इत्यत्र भाष्ये तु ' जुहोतिः प्रक्षेपे वर्तते ' इत्युक्तम् । एवं च यवागूं जुहोति इत्यादयः सकर्मकाः प्रयोगाः उपपद्यन्ते । ' अग्निषु हूयमानेषु ' इत्यादिषु प्रीणनार्थकत्वमपि भाष्यसम्मतम् ।"
        },
        {
            "i": "1030002",
            "baseindex": "03.0002",
            "dhatu": "भी",
            "aupadeshik": "ञिभी",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "भये",
            "artha_english": "to fear,to be afraid of,to be anxious about",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu,common",
            "dhaturoopnandini": "1084",
            "sk": "1084",
            "lsk_sutra": "607",
            "sk_sutra": "2491",
            "artha_hindi": "भय करना, डरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1030003",
            "baseindex": "03.0003",
            "dhatu": "ह्री",
            "aupadeshik": "ह्री",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "लज्जायाम्",
            "artha_english": "to shy, to be ashamed",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1085",
            "sk": "1085",
            "lsk_sutra": "608",
            "sk_sutra": "2492",
            "artha_hindi": "लज्जित होना, शरमाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ह्रीष् ' इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1030004",
            "baseindex": "03.0004",
            "dhatu": "पॄ",
            "aupadeshik": "पॄ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पालनपूरणयोः",
            "artha_english": "to take care, to nurture, to nourish, o provide, to fill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1086",
            "sk": "1086",
            "lsk_sutra": "608",
            "sk_sutra": "2492",
            "artha_hindi": "पालन करना, पोषण करना, पूर्ण करना, भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पृणाति पूरणे श्लौ तु पिपर्ति णिचि पारयेत् ' (श्लो. 36) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030005",
            "baseindex": "03.0005",
            "dhatu": "पृ",
            "aupadeshik": "पृ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पालनपूरणयोः",
            "artha_english": "to take care, to nurture, to nourish, o provide, to fill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{3.4}> <<पॄ>> इत्यत्र 'ह्रस्वान्तोऽयमिति केचित्' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1086P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2495",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1030006",
            "baseindex": "03.0006",
            "dhatu": "भृ",
            "aupadeshik": "डुभृञ्",
            "gana": "3",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणपोषणयोः",
            "artha_english": "to wear, to bear,to support,to nourish,to protect",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1087",
            "sk": "1087",
            "lsk_sutra": "621",
            "sk_sutra": "2495",
            "artha_hindi": "धारण करना, पोषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भृञादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " भृञो बिभर्ति बिभृते भरते भरतीत्यपि । ऋदन्तस्य भृणातीति भर्त्सने श्नि तथा भरः ' (श्लो. 28) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030007",
            "baseindex": "03.0007",
            "dhatu": "मा",
            "aupadeshik": "माङ्",
            "gana": "3",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "karma_note": "अयं धातुः अकर्मकः अस्ति इत्यपि अत्र मतान्तरम् ।",
            "artha": "माने शब्दे च",
            "artha_english": "to measure,to weigh,to limit,to compare in size,to shine,to appear,to sound",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1088",
            "sk": "1088",
            "lsk_sutra": "620",
            "sk_sutra": "2496",
            "artha_hindi": "नापना, तौलना, मेमियाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "उपमा देना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "तर्क से सिद्ध करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "नापना, परिमाण करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रमाण होना"
                }
            ],
            "antarganas": "भृञादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मिमीते मायते माने माति तत्रैव शब्लुकि । मयते प्रणिदानेर्थे ' (श्लो. 9) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030008",
            "baseindex": "03.0008",
            "dhatu": "हा",
            "aupadeshik": "ओँहाङ्",
            "gana": "3",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1089",
            "sk": "1089",
            "lsk_sutra": "621",
            "sk_sutra": "2497",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भृञादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गतौ त्यागे यथासङ्ख्यं जिहीते च जहाति च ' (श्लो. 11) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030009",
            "baseindex": "03.0009",
            "dhatu": "हा",
            "aupadeshik": "ओँहाक्",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "त्यागे",
            "artha_english": "to abandon,to leave,to desert,to omit,to neglect",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1090",
            "sk": "1090",
            "lsk_sutra": "615",
            "sk_sutra": "2497",
            "artha_hindi": "त्यागना, छोड़ना, परित्याग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "  ' गतौ त्यागे यथासङ्ख्यं जिहीते च जहाति च ' (श्लो. 11) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030010",
            "baseindex": "03.0010",
            "dhatu": "दा",
            "aupadeshik": "डुदाञ्",
            "gana": "3",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने",
            "artha_english": "to give, to provide, to donate, to handover",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1091",
            "sk": "1091",
            "lsk_sutra": "621",
            "sk_sutra": "2500",
            "artha_hindi": "देना, सौंपना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "लेना, देना, अंगीकार करना"
                },
                {
                    "name": "व्या",
                    "artha_hindi": "उघारना, खोलना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "प्रसन्न करके लेना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "देना, सौंपना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दाञो दत्ते ददातीति, दाणो यच्छति, दो द्यति । दाति दायति दाप्दैपोः, दयते रक्षणे ङितः ' (श्लो.4) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030011",
            "baseindex": "03.0011",
            "dhatu": "धा",
            "aupadeshik": "डुधाञ्",
            "gana": "3",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणपोषणयोः",
            "artha_english": "to wear, to obey, to wear, to bear,to support,to nourish,to protect",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1092",
            "sk": "1092",
            "lsk_sutra": "623",
            "sk_sutra": "2500",
            "artha_hindi": "धारण करना, पहनना, पालन करना, देना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनुसम्",
                    "artha_hindi": "अनुसंधान करना, अभि"
                },
                {
                    "name": "अभिसम्",
                    "artha_hindi": "जीतना, पराजय करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "सावधान रहना, ध्यान देना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "सावधान रहना, ध्यान देना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "स्वीकार करना,स्थापित करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "सहायता करना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "ऊपर लेना, बीच में या ऊपर स्थापन करना, उत्पन्न होना, धारण करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "वस्त्रादि धारण करना, परिधान करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "मुख्य होना, प्रेरणा करना, भेज देना"
                },
                {
                    "name": "प्रणि",
                    "artha_hindi": "धारण करना, स्वीकार करना, गुप्त रखना"
                },
                {
                    "name": "प्रतिवि",
                    "artha_hindi": "प्रतिकार करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "कहना, धर्म सम्बन्धी कार्य करना, पसन्द करना, आज्ञा देना, आज्ञा करना"
                },
                {
                    "name": "व्यव",
                    "artha_hindi": "छिपाना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "स्थापन करना, रखना, निशाना लगाना"
                },
                {
                    "name": "सम्प्र",
                    "artha_hindi": "चर्चा करना"
                },
                {
                    "name": "प्रतिसम्",
                    "artha_hindi": "चर्चा करना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "समाधान करना, सिखाना"
                },
                {
                    "name": "सन्नि",
                    "artha_hindi": "समीप रखना, समीप आना"
                }
            ],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " दानेप्येके ' इति कौमुदी । ' डु धाञ् - दानपोषणयोः ' इति क्षीरस्वामी । निरुक्तकारोपि (7.15) ' रत्नधातम् - रमणीयानां रत्नानां दातृतमम् ' इत्याह । मैत्रेयरक्षितप्रभृतिभिः अस्य धातोः दानमपि अङ्गीकृतम् । ' धेटो धयति पानार्थे धाञो धत्ते दधात्यपि ' ( श्लो. 6) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030012",
            "baseindex": "03.0012",
            "dhatu": "निज्",
            "aupadeshik": "णिजिँर्",
            "gana": "3",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "शौचपोषणयोः",
            "artha_english": "to wash,to purify,to cleanse,to nourish, to support",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1093",
            "sk": "1093",
            "lsk_sutra": "623",
            "sk_sutra": "2501",
            "artha_hindi": "शुद्ध करना, स्वच्छ करना, पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "णिजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " निङ्क्ते नेनेक्ति नेनिक्ते शोचेर्थे पोषणे तथा ' (श्लो. 63) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030013",
            "baseindex": "03.0013",
            "dhatu": "विज्",
            "aupadeshik": "विजिँर्",
            "gana": "3",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "पृथग्भावे",
            "artha_english": "to split, to separate,to divide,to distinguish,to discern",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1094",
            "sk": "1094",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "पृथक करना, अलग होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "णिजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " वेवेक्तीति पृथग्भावे विविक्ते च भये पुनः ' (श्लो. 61) इति देवः ।  ' विचिर् इति सभ्याः ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1030014",
            "baseindex": "03.0014",
            "dhatu": "विष्",
            "aupadeshik": "विषॢँ",
            "gana": "3",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "व्याप्तौ",
            "artha_english": "to pervade,to spread",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1095",
            "sk": "1095",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "फैलना, व्याप्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "णिजादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' व्याप्तौ वेवेष्टि वेविष्टे ... ' (श्लो. 174) इति देवः । ' विषृ ' इति काशकृत्स्नः । ' विष्लृ इति कातन्त्रे पाठः ' इति च तत्र उक्तम् । ' उदिदित्येके । हरिदिति द्रुमे ' इति धा.का. व्याख्या (2.55) ।"
        },
        {
            "i": "1030015",
            "baseindex": "03.0015",
            "dhatu": "घृ",
            "aupadeshik": "घृ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षरणदीप्त्योः",
            "artha_english": "to sprinkle,to ooze out, to drip, to shine,to glow",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1096",
            "sk": "1096",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "टपकना, क्षरित होना, चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः । ' आ गणान्तात् परस्मैपदिनः छन्दसाश्च ' इति कौमुदी । ' यद्दीप्तौ क्षरणे जिघर्ति तदिदं केचिद्विदुश्छान्दसम् ' (श्लो. 33) इति देवः । क्षरणं = स्रवणम् इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1030016",
            "baseindex": "03.0016",
            "dhatu": "हृ",
            "aupadeshik": "हृ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रसह्यकरणे",
            "artha_english": "to take forcibly, to rape",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1097",
            "sk": "1097",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "बलात्कार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " छान्दसः । ' प्रसह्यहृत्यां हरणे जिहर्ति हरते हरेत् ' (श्लो. 27) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030017",
            "baseindex": "03.0017",
            "dhatu": "ऋ",
            "aupadeshik": "ऋ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1098",
            "sk": "1098",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " “ अस्य च अर्तेः घृप्रभृतित्वेपि भाषायामपि प्रयोगः दृश्यते । तच्च ' बहुलं छन्दसि ' (7.4.78) इत्येव इत्त्वे सिद्धे अर्तेः पृथग् इत्त्वविधानसामर्थ्यात् अवसीयते ' इति ' अर्तिपिपर्त्योश्च ' (7.4.77) इत्यत्र भाष्ये स्थितम् “ इति पुरुषकारे लीलाशुकः । बालमनोरमायां मा.धा. वृत्तौ चापि अयमंशः विवृतः । ' तत्रेत्यॄच्छतीत्यर्तेः श्नि गतौ स्याद् ऋणाति तु ' (श्लो. 30) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1030018",
            "baseindex": "03.0018",
            "dhatu": "सृ",
            "aupadeshik": "सृ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1099",
            "sk": "1099",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः । ' आ गणान्तात् परस्मैपदिनः छन्दसाश्च ' इति कौमुदी । ' यद्दीप्तौ क्षरणे जिघर्ति तदिदं केचिद्विदुश्छान्दसम् ' (श्लो. 33) इति देवः । क्षरणं = स्रवणम् इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1030019",
            "baseindex": "03.0019",
            "dhatu": "भस्",
            "aupadeshik": "भसँ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भर्त्सनदीप्त्योः",
            "artha_english": "to frighten, to censure,to blame,to shine, to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1100",
            "sk": "1100",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "भयभीत करना, दोष लगाना, चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः । ' भक्षणदीप्त्योः इति प्रामाणिकः इति, भर्त्सनभक्षणशब्दयोः तुल्यश्रुत्या पाठभेद: इति वा प्रतिभाति ' इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1030020",
            "baseindex": "03.0020",
            "dhatu": "कि",
            "aupadeshik": "कि",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "ज्ञाने",
            "artha_english": "to know, to understand",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1101",
            "sk": "1101",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "जानना, समझना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1030021",
            "baseindex": "03.0021",
            "dhatu": "कित्",
            "aupadeshik": "कितँ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "ज्ञाने",
            "artha_english": "to know, to understand",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "pathabhed_note": "<{3.20}> <<कि>> इत्यस्य पाठभेदेन निर्दिष्टः अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते, अपितु क्षीरतरङ्गिण्यां पाठितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1030022",
            "baseindex": "03.0022",
            "dhatu": "तुर्",
            "aupadeshik": "तुरँ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "त्वरणे",
            "artha_english": "to make haste,to be quick",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1102",
            "sk": "1102",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "जल्दी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः।"
        },
        {
            "i": "1030023",
            "baseindex": "03.0023",
            "dhatu": "धिष्",
            "aupadeshik": "धिषँ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1103",
            "sk": "1103",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1030024",
            "baseindex": "03.0024",
            "dhatu": "धन्",
            "aupadeshik": "धनँ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "धान्ये",
            "artha_english": "to bear fruit,to produce crops",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1104",
            "sk": "1104",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "उत्पादन करना, पैदा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " छान्दसः । ' धान्ये = धान्यार्जने इत्यर्थः ' इति सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1030025",
            "baseindex": "03.0025",
            "dhatu": "जन्",
            "aupadeshik": "जनँ",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "karma_note": "उत्पत्तिः अस्मिन् अर्थे अयम् अकर्मकः । उत्पादनम् अस्मिन् अर्थे तु सकर्मकः।",
            "artha": "जनने",
            "artha_note": "अयं धातुः 'उत्पत्तिः' तथा 'उत्पादनम्' एतयोः द्वयोः अपि अर्थयोः प्रयुज्यते ।",
            "artha_english": "to create, to procreate, to make",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1105",
            "sk": "1105",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2503",
            "artha_hindi": "उत्पन्न करना, पैदा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " छान्दसः । उत्पत्तौ अकर्मकः , उत्पादने सकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1030026",
            "baseindex": "03.0026",
            "dhatu": "गा",
            "aupadeshik": "गा",
            "gana": "3",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तुतौ",
            "artha_english": "to praise,to acclaim",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1106",
            "sk": "1106",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2504",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, सराहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः । ' जनेन च ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1040001",
            "baseindex": "04.0001",
            "dhatu": "दिव्",
            "aupadeshik": "दिवुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्रीडाविजिगीषाव्यवहारद्युतिस्तुतिमोदमदस्वप्नकान्तिगतिषु",
            "artha_english": "to play, to gamble, to dice, to desire to win, to transact, to glow, to shine, to praise, to please, to boast, to sleep, to wish, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,mspsetu,common",
            "dhaturoopnandini": "1107",
            "sk": "1107",
            "lsk_sutra": "628",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "खेलना, जीतने की इच्छा करना, व्यवहार करना, तेजस्वी होना, चमकना, प्रशंसा करना, स्तुति करना, प्रसन्न होना या करना, गर्व करना, सो जाना, चाहना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " व्यवहारः = क्रयविक्रयादिः । यथासम्भवं सकर्मकत्वाकर्मकत्वे बोध्ये । ' अर्दने देवयेत्, दीव्येत् क्रीडादौ , परिकूजने । देवयेत , इदितो दिन्वेत् , देवेर्देवेत देवने ' (श्लो. 160-161) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040002",
            "baseindex": "04.0002",
            "dhatu": "सिव्",
            "aupadeshik": "षिवुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तन्तुसन्ताने",
            "artha_english": "to weave, to sew",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,mspsetu",
            "dhaturoopnandini": "1108",
            "sk": "1108",
            "lsk_sutra": "628",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "सीना, सिलाई करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040003",
            "baseindex": "04.0003",
            "dhatu": "स्रिव्",
            "aupadeshik": "स्रिवुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिशोषणयोः",
            "artha_english": "to go, to dry up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1109",
            "sk": "1109",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "जाना, शुष्क होना, सूखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040004",
            "baseindex": "04.0004",
            "dhatu": "ष्ठिव्",
            "aupadeshik": "ष्ठिवुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निरसने",
            "artha_english": "to spit, to rinse the mouth",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1110",
            "sk": "1110",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "थूकना, पानी आदि को मुह से फेंकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' केचिदिहामुं न पठन्ति ' - कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1040005",
            "baseindex": "04.0005",
            "dhatu": "स्नुस्",
            "aupadeshik": "ष्णुसुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने आदाने अदर्शने च",
            "artha_english": "to eat, to swallow, to consume, to take, to disappear, to be invisible",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1111",
            "sk": "1111",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "खाना, निगलना, ग्रहण करना, लेना, अदर्शन होना, नहीं दिखाई देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आदाने इत्येके । अदर्शने इत्यपरे ।"
        },
        {
            "i": "1040006",
            "baseindex": "04.0006",
            "dhatu": "स्नस्",
            "aupadeshik": "ष्णसुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने निरसने च",
            "artha_english": "to spit, to rinse the mouth",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "1112",
            "sk": "1112",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "खाना, निगलना, ग्रहण करना, लेना, अदर्शन होना, नहीं दिखाई देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": "आदाने इत्येके । अदर्शने इति द्रमिडाः इति धातुवृत्तिः । स्वामिकाश्यपा काश्यपादिमतानुसारेण अयं धातुः माधवीयादिषु पठितः ।"
        },
        {
            "i": "1040007",
            "baseindex": "04.0007",
            "dhatu": "क्नस्",
            "aupadeshik": "क्नसुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "ह्वरणदीप्त्योः",
            "artha_english": "to be crooked,to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1113",
            "sk": "1113",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "मन से या शरीर से वक्र होना, चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "ह्वरणम् = कौटिल्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1040008",
            "baseindex": "04.0008",
            "dhatu": "व्युष्",
            "aupadeshik": "व्युषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to burn, to set on fire, to fry, to split",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1114",
            "sk": "1114",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "जलना, जलाना, भूनना, दग्ध करना, अलग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040009",
            "baseindex": "04.0009",
            "dhatu": "प्लुष्",
            "aupadeshik": "प्लुषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to burn, to set on fire, to fry, to split",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1115",
            "sk": "1115",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "जलाना, जलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040010",
            "baseindex": "04.0010",
            "dhatu": "नृत्",
            "aupadeshik": "नृतीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गात्रविक्षेपे",
            "artha_english": "to dance,to gesticulate, to enact",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1116",
            "sk": "1116",
            "lsk_sutra": "628",
            "sk_sutra": "2505",
            "artha_hindi": "नाचना, नृत्य करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "चारो ओर से नाचना, चक्कर लगाते हुए नाचना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040011",
            "baseindex": "04.0011",
            "dhatu": "त्रस्",
            "aupadeshik": "त्रसीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उद्वेगे",
            "artha_english": "to fear,to tremble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1117",
            "sk": "1117",
            "lsk_sutra": "628",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "डरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उद्वेगः = भयम् इति क्षीरस्वामी । ' त्रसति त्रस्यतीत्येवमुद्वेगार्थे तु वा श्यनि ' (श्लो. 191) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040012",
            "baseindex": "04.0012",
            "dhatu": "कुथ्",
            "aupadeshik": "कुथँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "पूतीभावे",
            "artha_english": "to have rotten smell, to have bad smell",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1118",
            "sk": "1118",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "बदबू आना, दुर्गन्ध आना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "पूतीभावः = दौर्गन्ध्यम् इति सिद्धान्तकौमुदी । पवित्रीकरणमिति तत्त्वबोधिनी । ' कुथ्नाति कुन्थेत् संक्लेशे, पूतीभावे तु कुथ्यति ' (श्लो. 38) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040013",
            "baseindex": "04.0013",
            "dhatu": "पुथ्",
            "aupadeshik": "पुथँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1119",
            "sk": "1119",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "दुःख देना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पुथ्येत्पुन्थति हिंसार्थे भाषार्थे पोथयेदिति ' (श्लो. 100) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040014",
            "baseindex": "04.0014",
            "dhatu": "गुध्",
            "aupadeshik": "गुधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिवेष्टने",
            "artha_english": "to surround, to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1120",
            "sk": "1120",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "घेरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गुधेर्गुध्नाति रोषेर्थे गुध्येत् तु परिवेष्टने ' (श्लो.121) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040015",
            "baseindex": "04.0015",
            "dhatu": "क्षिप्",
            "aupadeshik": "क्षिपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to throw",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1121",
            "sk": "1121",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "फेकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रेरणम् = निरसनम् इति धातुकाव्यव्याख्या । ' क्षिप्यति प्रेरणे , शे तु क्षिपति क्षिपते पदे ' (श्लो. 130) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040016",
            "baseindex": "04.0016",
            "dhatu": "पुष्प्",
            "aupadeshik": "पुष्पँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विकसने",
            "artha_english": "to blossom, to flourish, to flower",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1122",
            "sk": "1122",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "पुष्पयुक्त होना, फूलना, विकसित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040017",
            "baseindex": "04.0017",
            "dhatu": "तिम्",
            "aupadeshik": "तिमँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आर्द्रीभावे",
            "artha_english": "to be wet,to be moist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1123",
            "sk": "1123",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "आद्र होना, गीला होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040018",
            "baseindex": "04.0018",
            "dhatu": "तीम्",
            "aupadeshik": "तीमँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आर्द्रीभावे",
            "artha_english": "to be wet,to be moist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": " <{4.17}> <<तिमँ>> इत्यस्य पाठभेदेन निर्दिष्टः अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते, परन्तु क्षीरतरङ्गिणां पाठितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040019",
            "baseindex": "04.0019",
            "dhatu": "स्तिम्",
            "aupadeshik": "ष्टिमँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आर्द्रीभावे",
            "artha_english": "to be wet,to be moist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1124",
            "sk": "1124",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "गीला होना, भीगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्तिम ' इति माधावादयः । ' निश्चलीभावे ' इति च केचित् । ' क्लेदे ' इति परे ।"
        },
        {
            "i": "1040020",
            "baseindex": "04.0020",
            "dhatu": "स्तीम्",
            "aupadeshik": "ष्टीमँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आर्द्रीभावे",
            "artha_english": "to be wet,to be moist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1125",
            "sk": "1125",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "गीला होना, भीगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तीम ' इति केचित् पठन्ति इति धातुवृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1040021",
            "baseindex": "04.0021",
            "dhatu": "व्रीड्",
            "aupadeshik": "व्रीडँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "चोदने लज्जायां च",
            "artha_english": "to be shy, to inspire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1126",
            "sk": "1126",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "लज्जित होना, शरमाना, प्रेरित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "धातुवृत्तौ तु ' चोदने ' इत्येव । तरङ्गिण्यां ' चोदने ' इति पठित्वा ' चोदनम् - लज्जा ' इति दृश्यते । ' लज्जायामप्यधीयते ' इति मैत्रेयः । दीक्षितकाशकृस्त्नात्रेयादयस्तु ' चोदने लज्जायां च ' इत्येव पठन्ति । ' प्रेरणे च इति द्रुमे ' इति धातुकाव्यव्याख्यायाम् । (1.57)"
        },
        {
            "i": "1040022",
            "baseindex": "04.0022",
            "dhatu": "इष्",
            "aupadeshik": "इषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1127",
            "sk": "1127",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " इष्णात्याभीक्ष्ण्ये, इच्छायामिच्छेद्गत्यर्थ इष्यति' (श्लो. 168) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040023",
            "baseindex": "04.0023",
            "dhatu": "सह्",
            "aupadeshik": "षहँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चक्यर्थे",
            "artha_english": "to be satisfied, to be patient, to tolerate, to resist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1128",
            "sk": "1128",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "तृप्त होना, सहन करना, प्रतिरोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चक्यर्थः = तृप्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1040024",
            "baseindex": "04.0024",
            "dhatu": "सुह्",
            "aupadeshik": "षुहँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चक्यर्थे",
            "artha_english": "to be satisfied, to be patient, to tolerate, to resist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1129",
            "sk": "1129",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "तृप्त होना, सहन करना, प्रतिरोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' फलानां सुहितः । सुहितार्थाः तृप्त्यर्था: इति वैयाकरणाः ' इति कौमुदी । ' चक्यर्थः = तृप्तिः ' इति स्वामिकाश्यपधनपालशाकटायनाः ।"
        },
        {
            "i": "1040025",
            "baseindex": "04.0025",
            "dhatu": "जॄ",
            "aupadeshik": "जॄष्",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वयोहानौ",
            "artha_english": "to grow old",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "1130",
            "sk": "1130",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "जीर्ण होना, वृद्ध होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " ' जृणाति, जीर्यति, जरत्येकार्थे जारयत्यपि ' (श्लो. 39) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040026",
            "baseindex": "04.0026",
            "dhatu": "झॄ",
            "aupadeshik": "झॄष्",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वयोहानौ",
            "artha_english": "to grow old",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1131",
            "sk": "1131",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "वृद्ध होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " जॄ वायोहानौ ' इत्यस्य पाठभेदोयम् ।"
        },
        {
            "i": "1040027",
            "baseindex": "04.0027",
            "dhatu": "सू",
            "aupadeshik": "षूङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "प्राणिप्रसवे",
            "artha_english": "to procreate, to conceive, to give birth",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1132",
            "sk": "1132",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "गर्भ धारण करना, जनना, उत्पन्न करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "स्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "अत्र प्राणिग्रहणमतन्त्रम् । तेन ' प्रसूनास्तरवः इति भवति ' इति माधवः ।"
        },
        {
            "i": "1040028",
            "baseindex": "04.0028",
            "dhatu": "दू",
            "aupadeshik": "दूङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परितापे",
            "artha_english": "to feel sad",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1133",
            "sk": "1133",
            "lsk_sutra": "635",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "स्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " परितापः = खेदः । ' दुनोति दूयते तापे, दवतीति गतौ पदम् ' (श्लो. 22) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040029",
            "baseindex": "04.0029",
            "dhatu": "दी",
            "aupadeshik": "दीङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "क्षये",
            "artha_english": "to perish,to decay, to deteriorate",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1134",
            "sk": "1134",
            "lsk_sutra": "635",
            "sk_sutra": "2506",
            "artha_hindi": "ह्रास होना, झरना, नाश होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "स्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040030",
            "baseindex": "04.0030",
            "dhatu": "डी",
            "aupadeshik": "डीङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विहायसा गतौ",
            "artha_english": "to pass through air, to fly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1135",
            "sk": "1135",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2508",
            "artha_hindi": "आकाश में उड़ जाना, उड़ना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "ऊपर उड़ना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "आकाश से उतरना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "चक्राकार उड़ना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "चपलता से उड़ना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "समूह के साथ उड़ना"
                }
            ],
            "antarganas": "स्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " विहायसा गतौ डीङो डयते डीयते पदे ' (श्लो. 20) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040031",
            "baseindex": "04.0031",
            "dhatu": "धी",
            "aupadeshik": "धीङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आधारे आदाने अनादरे च",
            "artha_english": "to support,to hold,to take, to despise, to become hidden, to disappear",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1136",
            "sk": "1136",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2508",
            "artha_hindi": "धारण करना, आधारभूत होना, गुप्त होना, छिप जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "स्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " आधारे '  इति क्षीरस्वामी । ' अनादरे ' इति मैत्रेयः । ' आदाने ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1040032",
            "baseindex": "04.0032",
            "dhatu": "मी",
            "aupadeshik": "मीङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to die, to leave body",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1137",
            "sk": "1137",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2508",
            "artha_hindi": "मारना, देह त्याग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "स्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मीञो मीनाति मीनीते, हिंसायां मीयते ङितः ' (श्लो. 16) इति देवः । ' हिंसात्र मृतिः ' इति धा.का.व्या व्याख्यायाम् (2.58) ।"
        },
        {
            "i": "1040033",
            "baseindex": "04.0033",
            "dhatu": "री",
            "aupadeshik": "रीङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "स्रवणे",
            "artha_english": "to ooze,to flow",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1138",
            "sk": "1138",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2508",
            "artha_hindi": "सुनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "स्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्रवणे रीयते रीङो रिणाति गतिरेषयोः ' (श्लो.18) इति देवः । ' श्रवणेपि ' इति क्वचित् पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1040034",
            "baseindex": "04.0034",
            "dhatu": "ली",
            "aupadeshik": "लीङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "श्लेषणे",
            "artha_english": "to adhere,to be absorbed,to dissolve, to unite",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1139",
            "sk": "1139",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2508",
            "artha_hindi": "युक्त होना, मिलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "स्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लापयेल्लालयेदात्वे श्लेषणे लीयतेलिनात् ' (श्लो. 18) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040035",
            "baseindex": "04.0035",
            "dhatu": "व्री",
            "aupadeshik": "व्रीङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "वृणोत्यर्थे",
            "artha_english": "to choose,to select,to find, to glean",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1140",
            "sk": "1140",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2509",
            "artha_hindi": "पसन्द करना, ढूंढ के निकालना, बीनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "स्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " वरणे - आवरणे सामीप्ये ' इति काशकृत्स्नः । ' व्रीणाति वरणे तत्र व्रीङो व्रीयेत तु श्यनि ' (श्लो. 19) इति देवः । ' छादनं परिग्रहो वा तत् ' इति धा.का.व्या व्याख्यायाम् । (1.58)"
        },
        {
            "i": "1040036",
            "baseindex": "04.0036",
            "dhatu": "पी",
            "aupadeshik": "पीङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाने",
            "artha_english": "to drink",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1141",
            "sk": "1141",
            "lsk_sutra": "637",
            "sk_sutra": "2509",
            "artha_hindi": "पीना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040037",
            "baseindex": "04.0037",
            "dhatu": "मा",
            "aupadeshik": "माङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "माने",
            "artha_english": "to measure,to weigh,to limit,to compare in size",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1142",
            "sk": "1142",
            "lsk_sutra": "637",
            "sk_sutra": "2509",
            "artha_hindi": "नापना, तौलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "तर्क से सिद्ध करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "उपमा देना, तुलना करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "नापना, परिमाण करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रमाण होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मिमीते मायते माने माति तत्रैव शब्लुकि ' (श्लो. 9) इति देवः । दुर्गादयः केचिदेवामुं धातुं पठन्ति । क्षीरस्वामिप्रभृतयस्तु न पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1040038",
            "baseindex": "04.0038",
            "dhatu": "ई",
            "aupadeshik": "ईङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1143",
            "sk": "1143",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2509",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अयत्येतीयते गत्याम् अधीतेध्येति चेङिकोः ' (श्लो. 14) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040039",
            "baseindex": "04.0039",
            "dhatu": "प्री",
            "aupadeshik": "प्रीङ्",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "karma_note": "'प्रीति' शब्दस्य अत्र अर्थद्वयं मन्यते - तुष्टिः तर्पणम् च । एताभ्याम्  'तुष्टिः' अस्मिन् अर्थे अयं धातुः अकर्मकः अस्ति, 'तर्पणम्' अस्मिन् अर्थे तु सकर्मकः अस्ति ।",
            "artha": "प्रीतौ",
            "artha_english": "to please,to love, to show affection",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1144",
            "sk": "1144",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2509",
            "artha_hindi": "प्रीती करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' प्रीतिः तुष्टिः । ' मुत्प्रीतिः प्रमदो हर्षः ' इति अमरः । एवं सति अकर्मकः । यथा - फल - मूलादिना हरिः प्रीयते । हृष्यति इत्यर्थः । यदा तु प्रीतिः तर्पणं , प्रीञ्  तर्पणे इति क्रैयादिकात् क्तिनि प्रीतिशब्दनिष्पत्तिः, तदा तु सकर्मकः । प्रीयते = तर्पयति इत्यर्थः । ' प्रीङ् प्रीतौ प्रीयतेप्रीणात् प्रीणीते तर्पणे ञितः । अणौ यौ ञित्त्वसाफल्यात् प्रीणयेत् प्रयते प्रयेत् ' (श्लो. 19-20) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040040",
            "baseindex": "04.0040",
            "dhatu": "शो",
            "aupadeshik": "शो",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "तनूकरणे",
            "artha_english": "to whet,to sharpen",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1145",
            "sk": "1145",
            "lsk_sutra": "630",
            "sk_sutra": "2509",
            "artha_hindi": "तीक्ष्ण करना, शान धराना, पैदा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' तक्षणे ' इति हेमचन्द्रः । ' निशाने ' इति वोपदेवः । अन्ये सर्वेपि ' तनूकरणे ' इत्येव पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1040041",
            "baseindex": "04.0041",
            "dhatu": "छो",
            "aupadeshik": "छो",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut,to mow",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1146",
            "sk": "1146",
            "lsk_sutra": "632",
            "sk_sutra": "2510",
            "artha_hindi": "काटना, कतरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040042",
            "baseindex": "04.0042",
            "dhatu": "सो",
            "aupadeshik": "षो",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अन्तकर्मणि",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to terminate, to  finish, to end",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1147",
            "sk": "1147",
            "lsk_sutra": "632",
            "sk_sutra": "2510",
            "artha_hindi": "विध्वंस करना, नष्ट करना, नष्ट होना, मग्न होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' षै क्षये सायतीतीष्टम् अन्तकर्मणि तु स्यति ' (श्लो. 7) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040043",
            "baseindex": "04.0043",
            "dhatu": "दो",
            "aupadeshik": "दो",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अवखण्डने",
            "artha_english": "to cut,to mow",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1148",
            "sk": "1148",
            "lsk_sutra": "632",
            "sk_sutra": "2510",
            "artha_hindi": "कतरना, विभाग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040044",
            "baseindex": "04.0044",
            "dhatu": "जन्",
            "aupadeshik": "जनीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रादुर्भावे",
            "artha_english": "to be born,to become, to come to existence",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1149",
            "sk": "1149",
            "lsk_sutra": "637",
            "sk_sutra": "2510",
            "artha_hindi": "उत्पन्न करना, पैदा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रादुर्भावः उत्पत्तिरभिव्यक्तिर्वा । यदा त्वन्तर्भावितण्यर्थम् उत्पादनायाम् । अभिव्यञ्जनायां वा वर्तते तदा अनुपूर्वकोपि अयं धातुः सकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1040045",
            "baseindex": "04.0045",
            "dhatu": "दीप्",
            "aupadeshik": "दीपीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine,to burn,to be illustrious, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1150",
            "sk": "1150",
            "lsk_sutra": "641",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "प्रकाशित होना, चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दीपि ' इति क्षीरतरङ्गिणीपाठः ।"
        },
        {
            "i": "1040046",
            "baseindex": "04.0046",
            "dhatu": "पूर्",
            "aupadeshik": "पूरीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आप्यायने",
            "artha_english": "to fill,to complete, to fullfill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1151",
            "sk": "1151",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "पूर्ण करना, भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आप्यायनं वृद्धिः ' इति क्षीरस्वामी । ' पूरेराप्यायनेर्थे स्यात् पूर्यते पूरयेदपि ' (श्लो. 150) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040047",
            "baseindex": "04.0047",
            "dhatu": "तूर्",
            "aupadeshik": "तूरीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतित्वरणहिंसनयोः",
            "artha_english": "to hurry, to destroy, to irritate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1152",
            "sk": "1152",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "जल्दी करना, दुःख देना, सताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गतेः त्वरणे हिंसाने च ' इति क्षीरस्वामी । ' तूर ' इति दुर्गः । ' त्वरणहिंसनयोः ' इति मैत्रेयः । ' त्वरणमात्रे च द्रुमे ' इति धा.का. व्याख्यायाम् । (2.59)"
        },
        {
            "i": "1040048",
            "baseindex": "04.0048",
            "dhatu": "धूर्",
            "aupadeshik": "धूरीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसागत्योः",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1153",
            "sk": "1153",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040049",
            "baseindex": "04.0049",
            "dhatu": "गूर्",
            "aupadeshik": "गूरीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसागत्योः",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1154",
            "sk": "1154",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "मारना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गूरते गूर(गुर)येतेति शे णावुद्यमने तङि । श्यनि गूर्यत इत्येवं गतिहिंसनयोस्तुङि ' (श्लो. 152) इति देवः । ' हिंसावयोहान्योः ' इति क्वचित् पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1040050",
            "baseindex": "04.0050",
            "dhatu": "घूर्",
            "aupadeshik": "घूरीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसावयोहान्योः",
            "artha_english": "to kill,to torture, to become old",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1155",
            "sk": "1155",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, दुःख देना, वृद्ध होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040051",
            "baseindex": "04.0051",
            "dhatu": "जूर्",
            "aupadeshik": "जूरीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसावयोहान्योः",
            "artha_english": "to kill,to torture, to become old",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1156",
            "sk": "1156",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, दुःख देना, वृद्ध होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040052",
            "baseindex": "04.0052",
            "dhatu": "शूर्",
            "aupadeshik": "शूरीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसास्तम्भनयोः",
            "artha_english": "to kill,to torture, to become old",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1157",
            "sk": "1157",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, निश्चल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शूरयेतेति विक्रान्तौ शूर्यते स्तम्भहिंसयोः ' (श्लो. 151) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040053",
            "baseindex": "04.0053",
            "dhatu": "चूर्",
            "aupadeshik": "चूरीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to burn to ashes",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1158",
            "sk": "1158",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "जलाना, भस्म करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040054",
            "baseindex": "04.0054",
            "dhatu": "तप्",
            "aupadeshik": "तपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "ऐश्वर्ये",
            "artha_english": "to be powerful",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अस्य धातोः अर्थः 'ऐश्वर्ये वा' इति दत्तः अस्ति । अत्र वाग्रहणस्य प्रयोजनम् किम् इत्यस्मिन् विषये भिन्नानि मतानि सन्ति । केषाञ्चन मतेन 'सार्वधातुकलकारणाम् विषये अयम् धातुः विकल्पेनैव श्यन्-विकरणम् स्वीकरोति; पक्षे औत्सर्गिके शप्-विकरणप्रत्यये परे अस्य परस्मैपदस्य प्रत्ययाः भवन्ति' इति वाग्रहणस्य प्रयोजनम् । केषाञ्चन अन्येषां मतेन तु अत्र विद्यमानः 'वा' इति शब्दः अग्रिमस्य (<{4.55}> इत्यत्र निर्दिष्टस्य) वृत्-धातोः आद्यवयवः अस्ति, अतश्च सः धातुः 'वावृत्' इति स्वीकरणीयः ।",
            "dhaturoopnandini": "1159",
            "sk": "1159",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अयं धातुरैश्वर्ये वा श्यनं तङम् च लभते । अन्यदा तु शब्विकरणः परस्मैपदी च ' - सिद्धान्तकौमुदी । केचित् ' वा ' इति पदं ' वृतु वरणे ' इति अनन्तरं पठिष्यमाणस्य धातोः आद्यावयवम् इच्छन्ति । तन्मते ऐश्वर्येर्थे अस्मात् धातोः तङ्श्यनौ नित्यमेव भवतः ।  ' सन्तापेर्थे तपेद् दाहे तापयेत् तपते तपेत् । ऐश्वर्ये वा दिवादित्वात् तप्यते तपतीति वा ' ( श्लो. 131) इति देवः । ' पत ' इति व्यत्ययेन पाठान्तरम् । ' द्युत धामनि युतः पत्यमानः ' इति कौमुदी । ' अस्माकं तु उभयमपि प्रमाणम् । आचार्येण उभयथा शिष्याणां प्रतिपादनात् ' इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1040055",
            "baseindex": "04.0055",
            "dhatu": "वृत्",
            "aupadeshik": "वृतुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to choose, to like, to serve, to do employment",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1160",
            "sk": "1160",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "पसन्द करना, सेवा करना, नौकरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " केचित् पूर्वत्र वाग्रहणमस्यादिं पठित्वा (कृत्वा) ' वावृतु वरणे ' इत्याहुः ' इति धा.का.व्याख्या (2.60) । विषयेस्मिन् कृदन्तरूपमालायां ' वावृतु वरणे ' इत्यत्र (1590) बहवः विषयाः निरूपिताः ।"
        },
        {
            "i": "1040056",
            "baseindex": "04.0056",
            "dhatu": "वावृत्",
            "aupadeshik": "वावृतुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to choose, to like, to serve, to do employment",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् पूर्वम् <{4.54}> अत्र 'तपँ ऐश्वर्ये वा' इति धातौ विद्यमानः 'वा' इति शब्दः <{4.55}> इत्यत्र निर्दिष्टस्य वृत्-धातोः आद्यवयवरूपेण स्वीकृत्य केचन पण्डिताः 'वावृत्' इति भिन्नं धातुं स्वीकुर्वन्ति । अस्यैव परिगणनम् अत्र कृतम् अस्ति । अस्मिन्नेव विषये सिद्धान्तकौमुद्याम् <<जनिवध्योश्च>> [[7.3.35]] इत्यत्र उच्यते - 'केचित्तु वाग्रहणं वृतुधारोराद्यवयवमिच्छन्ति' - इति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1160P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040057",
            "baseindex": "04.0057",
            "dhatu": "क्लिश्",
            "aupadeshik": "क्लिशँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उपतापे",
            "artha_english": "to be ill, to be sad, to suffer",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1161",
            "sk": "1161",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "रोगी होना, दुखी होना, दुःख सहन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " व्यक्तोक्तौ क्लेशते क्लेशेः, क्लिश्नाति तु विबाधने । दिवादेरुपतापेर्थे तङि स्यात् क्लिश्यते पदम् ' (श्लो. 163- 164) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040058",
            "baseindex": "04.0058",
            "dhatu": "काश्",
            "aupadeshik": "काशृँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to glow, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1162",
            "sk": "1162",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "चमकना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "निकाल देना"
                },
                {
                    "name": "निस्",
                    "artha_hindi": "निकाल देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " काशेः दीप्तौ काश्येत काशते ' (श्लो. 165) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040059",
            "baseindex": "04.0059",
            "dhatu": "वाश्",
            "aupadeshik": "वाशृँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to howl,to growl,to roar",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1163",
            "sk": "1163",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वासृ ' इति काशकृत्स्नः । ' वाशृ ' इति कातन्त्राः अन्ये वैयाकरणाः च ।"
        },
        {
            "i": "1040060",
            "baseindex": "04.0060",
            "dhatu": "मृष्",
            "aupadeshik": "मृषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तितिक्षायाम्",
            "artha_english": "to tolerate,to bear,to endure,to suffer,to forgive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1164",
            "sk": "1164",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "सहन करना, क्षमा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ... क्षमायां यौ , मर्षेन्मर्षेत मर्षयेत् । मृष्यते मृष्यतीति स्यात् स्नेहने शपि मर्षति ' (श्लो. 173) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040061",
            "baseindex": "04.0061",
            "dhatu": "शुच्",
            "aupadeshik": "ईँशुचिँर्",
            "gana": "4",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "पूतीभावे",
            "artha_english": "to be wet,to be clean,to be purified",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1165",
            "sk": "1165",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "शुद्ध होना, स्नान करना, पवित्र होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "पूतीभावः = क्लेदः ।"
        },
        {
            "i": "1040062",
            "baseindex": "04.0062",
            "dhatu": "नह्",
            "aupadeshik": "णहँ",
            "gana": "4",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to tie",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1166",
            "sk": "1166",
            "lsk_sutra": "643",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "बांधना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040063",
            "baseindex": "04.0063",
            "dhatu": "रञ्ज्",
            "aupadeshik": "रन्जँ",
            "gana": "4",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "रागे",
            "artha_english": "to color, to be involved in, to be attracted to",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "1167",
            "sk": "1167",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "रंगना, किसी वस्तु में अनुरक्त होना, मोहित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " रजते रजतीत्येव रज्यते रज्यतीत्यपि । रागार्थे शप्श्यनोर्द्वे .. ' (श्लो. 57 - 58) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040064",
            "baseindex": "04.0064",
            "dhatu": "शप्",
            "aupadeshik": "शपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आक्रोशे",
            "artha_english": "to swear, to take oath, to curse",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1168",
            "sk": "1168",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "शपथ करना, श्राप देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' आक्रोशे शप्यते शप्येत् शपते शपतीति च । उपालम्भे शपेर्वाक्यात्तङि , स्याच्छपते पदम् ' (श्लो. 132) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040065",
            "baseindex": "04.0065",
            "dhatu": "पद्",
            "aupadeshik": "पदँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go,to attain",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1169",
            "sk": "1169",
            "lsk_sutra": "641",
            "sk_sutra": "2512",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनुशरण करना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "प्राप्त होना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "स्वीकार करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "दुःख का अनुभव करना"
                },
                {
                    "name": "व्या",
                    "artha_hindi": "मार डालना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "वृद्धि को प्राप्त होना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उत्पन्न होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पद्लृ ' इति पुरुषकारसम्मतः पाठः । ' श्यनि गत्यर्थे पद्यते पदयेत णौ ' (श्लो. 109) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040066",
            "baseindex": "04.0066",
            "dhatu": "खिद्",
            "aupadeshik": "खिदँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "दैन्ये",
            "artha_english": "to be sad, to be displeased, to be distressed",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1170",
            "sk": "1170",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "खिन्न होना, दुःख सहन करना, दीनता प्रकट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दैन्येर्थे खिद्यते खिन्ते, परिघाते (तपे) तु खिन्दति ' (श्लो. 112) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040067",
            "baseindex": "04.0067",
            "dhatu": "विद्",
            "aupadeshik": "विदँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "सत्तायाम्",
            "artha_english": "to exist",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1171",
            "sk": "1171",
            "lsk_sutra": "642",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "विद्यमान होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "विरक्त होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सत्तायां विद्यते ज्ञाने वेत्ति विन्ते विचारणे ' (श्लो. 111) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040068",
            "baseindex": "04.0068",
            "dhatu": "बुध्",
            "aupadeshik": "बुधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अवगमने",
            "artha_english": "to know, to understand",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1172",
            "sk": "1172",
            "lsk_sutra": "642",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "जानना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "जागना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "अच्छी तरह जानना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "जानना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' बुध्यते बोधतीत्येवं बुधेरवगमे द्वयम् ' (श्लो. 119) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040069",
            "baseindex": "04.0069",
            "dhatu": "युध्",
            "aupadeshik": "युधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "सम्प्रहारे",
            "artha_english": "to fight",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1173",
            "sk": "1173",
            "lsk_sutra": "642",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "लड़ाई करना, युद्ध करना, संग्राम करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सम्प्रहारः = हननम् ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1040070",
            "baseindex": "04.0070",
            "dhatu": "रुध्",
            "aupadeshik": "रुधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "कामे",
            "artha_english": "to pitty, to be compassionate, to agree, to approve, to mourn, to grieve, to desire, to wish",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "प्रायेण अयम् अनु-पूर्वकः एव प्रयुक्तः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1174",
            "sk": "1174",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "कृपालु होना, दया करना, अनुमोदन देना, शोक करना, रोना, चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अनुपूर्वो रुधिः कामेर्थे तङ्श्यनौ भजते ' इति धा.का. व्याख्यायां (2.62) विवृतम् । ' रुन्धे रुणद्ध्यावरणे , कामेनावनुरुध्यते ' (श्लो. 121) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040071",
            "baseindex": "04.0071",
            "dhatu": "अण्",
            "aupadeshik": "अणँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्राणने",
            "artha_english": "to live, to breath",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1175",
            "sk": "1175",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "जीना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अन ' इति दन्त्यान्तोयमित्येके इति कौमुदी । ' अणेरणति शब्दार्थे प्राणते त्वण्यते श्यनि ' (श्लो. 92) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040072",
            "baseindex": "04.0072",
            "dhatu": "अन्",
            "aupadeshik": "अनँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्राणने",
            "artha_english": "to breath,to breathe",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{4.71}> <<अणँ>> इत्यत्र 'अनेति दन्त्यान्तोऽमित्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1175P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040073",
            "baseindex": "04.0073",
            "dhatu": "मन्",
            "aupadeshik": "मनँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "ज्ञाने",
            "artha_english": "to believe, to know, to understand, to consider, to think",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1176",
            "sk": "1176",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "जानना, समझना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनुमोदन करना, अनुमान करना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "अपमान करना, भर्त्सना करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "अनुमोदन करना, कबूल करना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "अभिमान करना, इच्छा करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्तम्भे मानयते , ज्ञाने मन्यते मनुते पदम् । पूजायां मानयेन्मानेत्, यौ मीमांसेत तङ्सनोः ' (श्लो. 125 - 126) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040074",
            "baseindex": "04.0074",
            "dhatu": "युज्",
            "aupadeshik": "युजँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "समाधौ",
            "artha_english": "to concentrate, to focus, to abstain from senses, to meditate",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1177",
            "sk": "1177",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "चित्त स्थिर करना, मन को रोकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " \" चित्तवृत्तेः धात्वर्थान्तर्भावात् अकर्मकत्वम् । अर्थान्तरे तु सकर्मकोपि ' सृजयुज्योः सकर्मकयोः कर्मवद्भावः ' इति कर्मवत्सूत्रवार्तिकात् \" इति बालमनोरमा । समाधिः = चित्तवृत्तिनिरोधः । ' युनक्ति युङ्क्ते योगार्थे समाधौ युज्यते श्यनि । युजेः संयमनार्थे वा णौ योजयति योजति ' (श्लो. 64 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040075",
            "baseindex": "04.0075",
            "dhatu": "सृज्",
            "aupadeshik": "सृजँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "विसर्गे",
            "artha_english": "to discharge, to let loose, to let off",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1178",
            "sk": "1178",
            "lsk_sutra": "642",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "छोड़ना, विविध प्रकार से उत्पन्न करना, रचना करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "मिलाप करना या होना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "छोड देना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "छोड देना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "छोड देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " विसर्गः = सम्बन्धः । ' सर्गे सृज्यते सृजतीति च ' (श्लो. 62) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040076",
            "baseindex": "04.0076",
            "dhatu": "लिश्",
            "aupadeshik": "लिशँ",
            "gana": "4",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "अल्पीभावे",
            "artha_english": "to decrease,to reduce",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1179",
            "sk": "1179",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "कम करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लिश्यते लिशतीत्येवमल्पीभावे गतौ क्रमात् ' (श्लो. 165) इति देवः । ' क्षीरस्वामिधनपालौ अस्य तुदादित्वं मन्येते ' इति वदति पुरुषकारः ।"
        },
        {
            "i": "1040077",
            "baseindex": "04.0077",
            "dhatu": "राध्",
            "aupadeshik": "राधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धिसिद्धिद्रोहदैवपर्यालोचनादिषु च",
            "artha_english": "to grow",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "karma_note": "राध्-धातोः विषये दिवादिगणे <{4.163}> इत्यत्र <<राधोऽकर्मकाद् वृद्धावेव>> इति गणसूत्रं पाठ्यते । दिवादिगणे पाठितः राध्-धातुः अकर्मकः एव स्वीकरणीयः इति अस्य गणसूत्रस्य अर्थः । ",
            "dhaturoopnandini": "1180",
            "sk": "1180",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " “ राधोकर्मकादेव वृद्धावेव । (ग. सू. दिवादौ) एवकारः भिन्नक्रमः । राधोकर्मकादेव श्यन् । उदाहरणमाह वृद्धाविति । यन्मह्यमपराध्यति । द्रुह्यति इत्यर्थः । विराध्यन्तं क्षमेत कः । दृह्यताम् इत्यर्थः । राध्यत्योदनः । सिद्ध्यतीत्यर्थः । कृष्णाय राध्यति । दैवं पर्यालोचयतीत्यर्थः । दैवस्य धात्वर्थेन्तर्भावात् जीवत्यादिवत् अकर्मकत्वम् “ इति सिद्धान्तकौमुदी । ' राध्नोति संसिद्ध्यर्थे श्नौ , राध्येत् वृद्धावकर्मकात् ' (श्लो. 122) इति देवः । अत्र प्रयुक्तस्य एवकारस्य विविधाः अर्थाः कृदन्तरूपमालायां दर्शिताः । ' अस्य तु सिद्धिद्रोहदैवपर्यालोचनादयोर्थाः ' इति धा.का.व्याख्या (2.63) ।"
        },
        {
            "i": "1040078",
            "baseindex": "04.0078",
            "dhatu": "व्यध्",
            "aupadeshik": "व्यधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "ताडने",
            "artha_english": "to strike,to hurt,to stab,to pierce, to hit, to cause pain, to pinch",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1181",
            "sk": "1181",
            "lsk_sutra": "632",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "मारना, पीटना, दुःख देना, चुभाना, छेदना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ताडनं - प्रायेण विदारणपर्यन्तम् ' इति धा.का. व्याख्या (2-63) ।"
        },
        {
            "i": "1040079",
            "baseindex": "04.0079",
            "dhatu": "पुष्",
            "aupadeshik": "पुषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "karma_note": "अयं धातुः कालिदासेन सकर्मकरूपेणापि प्रयुक्तः अस्ति । यथा, मेघदूते - सूर्यापाये न खलु कमलं पुष्यति स्वाभिमुख्याम् (मेघदूते 2.13) ।",
            "artha": "पुष्टौ",
            "artha_english": "to nurture, to nourish, to maintain,to promote,to bring up,to support",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1182",
            "sk": "1182",
            "lsk_sutra": "633",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "पालन करना, पोषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' धारणे पोषयेत् पुष्टौ पुष्येत् पुष्णाति पोषति ' (श्लो. 171) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040080",
            "baseindex": "04.0080",
            "dhatu": "शुष्",
            "aupadeshik": "शुषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शोषणे",
            "artha_english": "to become dry",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1183",
            "sk": "1183",
            "lsk_sutra": "633",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "शुष्क होना, सूखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040081",
            "baseindex": "04.0081",
            "dhatu": "तुष्",
            "aupadeshik": "तुषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रीतौ",
            "artha_english": "to be pleased, to be delighted, to be happy",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1184",
            "sk": "1184",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "संतुष्ट होना, खुश होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रीतिः = तृप्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1040082",
            "baseindex": "04.0082",
            "dhatu": "दुष्",
            "aupadeshik": "दुषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "वैकृत्ये",
            "artha_english": "to sin, to soil, to make impure, to cause pain, to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1185",
            "sk": "1185",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "दुःखित होना या करना, दूषित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " वैकृत्यं रूपभङ्गः ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1040083",
            "baseindex": "04.0083",
            "dhatu": "श्लिष्",
            "aupadeshik": "श्लिषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आलिङ्गने",
            "artha_english": "to hug,to embrace",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1186",
            "sk": "1186",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "आलिंगन करना, गले लगाना, चिपके रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " श्लिष्यत्यालिङ्गने दाहे श्लेषते णिचि श्लेषयेत् ' (श्लो. 175) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040084",
            "baseindex": "04.0084",
            "dhatu": "शक्",
            "aupadeshik": "शकँ",
            "gana": "4",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मर्षणे",
            "artha_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अस्य धातोः अर्थः 'विभाषितो मर्षणे' इति लिखितः लभ्यते । तत्र विभाषितः इत्यस्य अर्थः 'उभयपदी' इति अस्ति । धात्वर्थस्तु 'मर्षणे' इत्येव ज्ञेयः ।",
            "artha_english": "to be able,to be possible",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1187",
            "sk": "1187",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2514",
            "artha_hindi": "शक्य होना, शकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "मर्षणेर्थे शकधातुः विकल्पेन परस्मैपदी भवति । मर्षणमिह सामर्थ्यम् । शक्यति शक्यते वा हरिं द्रष्टुं भक्तः । ' विभाषितः इत्युभयपदीत्यर्थ: ' इति कौमुदी । ' क्षमायाम् ' इति कातन्त्रकाशकृत्स्नौ । ' शक्तौ ' इति वोपदेवः । ' शक्यते शक्यतीत्येवं शपि श्नौ श्यनि च क्रमात् ' (श्लो. 43) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040085",
            "baseindex": "04.0085",
            "dhatu": "स्विद्",
            "aupadeshik": "ष्विदाँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "गात्रप्रक्षरणे",
            "artha_english": "to sweat, to perspire",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1188",
            "sk": "1188",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2514",
            "artha_hindi": "पसीना आना, पसीना छूटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " घर्मस्रुतौ इत्यर्थः । अयं ञीदिति न्यासकारादयः । नेति हरदत्तादयः । ' गात्रप्रक्षरणे स्विद्येत् स्वेदते स्नेहमोकयोः ' (श्लो. 107) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040086",
            "baseindex": "04.0086",
            "dhatu": "क्रुध्",
            "aupadeshik": "क्रुधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रोधे",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1189",
            "sk": "1189",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2514",
            "artha_hindi": "क्रोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040087",
            "baseindex": "04.0087",
            "dhatu": "क्षुध्",
            "aupadeshik": "क्षुधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "बुभुक्षायाम्",
            "artha_english": "to be hungry",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1190",
            "sk": "1190",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2514",
            "artha_hindi": "भूख लगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040088",
            "baseindex": "04.0088",
            "dhatu": "शुध्",
            "aupadeshik": "शुधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शौचे",
            "artha_english": "to become pure",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1191",
            "sk": "1191",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2514",
            "artha_hindi": "शुद्ध होना, पवित्र होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "शौचम् = नैर्मल्यम् इति क्षीरस्वामी । ' शुद्धौ शुन्धति भूवादेः शुधेः शोचे तु शुध्यति ' (श्लो. 117) इति देवः। शोधने , व्यवस्थिते, अन्वेषणे, नाशने च दृश्यते । यदाह मनुः - ' वेदाभ्यासेन शुध्यन्ति ' (11.46) इति । अत्र नश्यति इत्यर्थः ' इति कुल्लूकभट्टः।"
        },
        {
            "i": "1040089",
            "baseindex": "04.0089",
            "dhatu": "सिध्",
            "aupadeshik": "षिधुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "संराद्धौ",
            "artha_english": "to be thoroughly prepared,to be accomplished,to be achieved, to be ready",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1192",
            "sk": "1192",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2514",
            "artha_hindi": "सिद्ध होना, जीत होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " संराद्धिः = विपत्तिः । ' सिधेः सिध्यति संराद्धौ ' (श्लो. 116) इति देवः । संराद्धिः निष्पत्तिः । ' केचिदूदितं पठन्ति । तदसत् । अनुदात्तोपदेशवैयर्थ्यात् ' इति माधवः ।"
        },
        {
            "i": "1040090",
            "baseindex": "04.0090",
            "dhatu": "रध्",
            "aupadeshik": "रधँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसासंराद्ध्योः",
            "artha_english": "to kill,to injure,to hurt, to be ripen, to be ready",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1193",
            "sk": "1193",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2514",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, पक्व होना या पकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,रधादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' रधादिभ्यश्च ' - रध , नश् , तृप् , दृप् , द्रुह् , मुह् , ष्णुह् , ष्णिह् , एभ्यः वलाद्यार्धधातुकस्य वेट् स्यात् । ' रध हिंसायाम् ' इत्येव प्रौढमनोरमादिषु पाठः । ' हिंसासंसिद्ध्योः ' इति काशिकायां (7.2.45) दृष्टः पाठः । संराद्धिः = विपत्तिः । ' संराद्धिः पाकः ' इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1040091",
            "baseindex": "04.0091",
            "dhatu": "नश्",
            "aupadeshik": "णशँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "A",
            "artha": "अदर्शने",
            "artha_english": "to disappear,to perish,to get destroyed, to be invisible",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1194",
            "sk": "1194",
            "lsk_sutra": "633",
            "sk_sutra": "2516",
            "artha_hindi": "अदर्शन होना, नाश होना, दिखाई न देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,रधादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040092",
            "baseindex": "04.0092",
            "dhatu": "तृप्",
            "aupadeshik": "तृपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "karma_note": "तर्पणम् अस्मिन् अर्थे अयं धातुः सकर्मकः अस्ति । तृप्तिः अस्मिन् अर्थे तु अकर्मकः ज्ञेयः ।",
            "artha": "प्रीणने",
            "artha_note": "प्रीणनम् = तृप्तिः, तर्पणम् ।",
            "artha_english": "to satisfy, to be satisfied, to please, to be pleased",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1195",
            "sk": "1195",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2518",
            "artha_hindi": "तृप्त होना या करना, प्रसन्न होना या करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,रधादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रीणनम् = तृप्तिः , तर्पणं च । आद्येकर्मकः , द्वितीये सकर्मकः । ' तृप्नोति तृप्येतीत्येते प्रीणने श्नौ श्यनि क्रमात् । तृप्तावन्यतरस्यां णौ स्यातां तर्पति तर्पयेत् ' (श्लो. 133) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040093",
            "baseindex": "04.0093",
            "dhatu": "दृप्",
            "aupadeshik": "दृपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "हर्षमोहनयोः",
            "artha_english": "to be glad,to be proud",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1196",
            "sk": "1196",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2518",
            "artha_hindi": "प्रसन्न होना, गर्व करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,रधादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हर्षमोचनयोः ' इति मैत्रेयः । ' मोहनम् - गर्वः ' इति स्वामी । धातोरस्य अनुदात्तत्त्वेपि न आत्मनेपदित्वं , न वा इण्णिषेधः । किन्तु ' अनुदात्तस्य चर्दुपधस्य ...' (6.1.59) इत्यत्र ग्रहनार्थमेव अनुदात्तत्त्वम् । ' रधादिभ्यश्च ' (7.2.45) इत्यनेन इङ्विकल्पः। ' रधादित्वादिमौ वेटाकावमर्थमनुदात्तता ' इति वचनम् इह स्मर्तव्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1040094",
            "baseindex": "04.0094",
            "dhatu": "द्रुह्",
            "aupadeshik": "द्रुहँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "जिघांसायाम्",
            "artha_english": "to hate, to try to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1197",
            "sk": "1197",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2518",
            "artha_hindi": "द्वेष करना, मारने के लिए प्रयत्न करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,रधादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040095",
            "baseindex": "04.0095",
            "dhatu": "मुह्",
            "aupadeshik": "मुहँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "A",
            "artha": "वैचित्त्ये",
            "artha_english": "to lose senses,to faint, to be foolish, to err",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1198",
            "sk": "1198",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2518",
            "artha_hindi": "पागल होना, बुद्धि भ्रष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,रधादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "वैचित्त्यम् = विचित्तता , अविवेकः ।"
        },
        {
            "i": "1040096",
            "baseindex": "04.0096",
            "dhatu": "स्नुह्",
            "aupadeshik": "ष्णुहँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "उद्गिरणे",
            "artha_english": "to vomit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1199",
            "sk": "1199",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2518",
            "artha_hindi": "कै करना, वमन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,रधादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040097",
            "baseindex": "04.0097",
            "dhatu": "स्निह्",
            "aupadeshik": "ष्णिहँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रीतौ",
            "artha_english": "to feel affection for,to love,to be kind to",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1200",
            "sk": "1200",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2518",
            "artha_hindi": "स्नेह करना, प्रेम करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,रधादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ष्णिह ' धातोः अनन्तरं वृत्करणम् दृश्यते । तच्च रधादिपाठसमाप्तिसूचनाय । पुषादयः तु अनुवर्तन्ते एव । तथा हि कौमुदी - “ रधादयः समाप्ताः । पुषादयः तु आ गणान्तात् इति सिद्धान्तः “ इति । तरङ्गिण्यां तु रधादीन् परिसमाप्य - ' एतावन्तः पुषादिरित्येके । अग्रे तु शमादिः ' इति उक्तम् । ' तत् भाष्यादिविरोधात् उपेक्ष्यम् ' इति उक्त्वा मा.धा.वृत्तौ कैयटोक्तिः विवृता । विस्तरः तत्रैव द्रष्टव्यः । ' स्नेहने स्नेहयेत् , प्रीतौ स्निह्येत् ' (श्लो. 198) इति देवः । ' स्निह् ' इति केचित् । तद् भाष्यादिविरोधादुपेक्ष्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1040098",
            "baseindex": "04.0098",
            "dhatu": "शम्",
            "aupadeshik": "शमुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उपशमे",
            "artha_english": "to be calm, to be pacified, to be quiet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1201",
            "sk": "1201",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2518",
            "artha_hindi": "शांत होना, शमन करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "शांत करना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "सुनना, रोकना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "शांत होना"
                }
            ],
            "antarganas": "पुषादिः,शमादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "उपशमः नाशः इन्द्रियनिग्रहश्च । ' आलोचने शमयते शाम्यत्युपशमे श्यनि ' (श्लो. 149) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040099",
            "baseindex": "04.0099",
            "dhatu": "तम्",
            "aupadeshik": "तमुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "काङ्क्षायाम्",
            "artha_english": "to desire, to wish, to be sad",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1202",
            "sk": "1202",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2519",
            "artha_hindi": "इच्छा करना, दुःखित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,शमादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040100",
            "baseindex": "04.0100",
            "dhatu": "दम्",
            "aupadeshik": "दमुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपशमे",
            "artha_english": "to be calm, to be pacified, to be quiet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1203",
            "sk": "1203",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2519",
            "artha_hindi": "शांत करना, दमन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,शमादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040101",
            "baseindex": "04.0101",
            "dhatu": "श्रम्",
            "aupadeshik": "श्रमुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तपसि खेदे च",
            "artha_english": "to do penance, to be fatigued, to be tired",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1204",
            "sk": "1204",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2519",
            "artha_hindi": "तपश्चर्या करना, व्रत करना, थकना, दुःखित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,शमादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040102",
            "baseindex": "04.0102",
            "dhatu": "भ्रम्",
            "aupadeshik": "भ्रमुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनवस्थाने",
            "artha_english": "to be unsteady,to wander to roam",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1205",
            "sk": "1205",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2519",
            "artha_hindi": "अस्थिर होना, भ्रमण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,शमादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "अनवस्थानम् = देशान्तरगमनम् । ' चलने भ्रमति भ्रम्येत् , शमादेः भ्राम्यति भ्रमेत् ' (श्लो. 147) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040103",
            "baseindex": "04.0103",
            "dhatu": "क्षम्",
            "aupadeshik": "क्षमूँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "सहने",
            "artha_english": "to endure, to suffer, to tolerate, to forgive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1206",
            "sk": "1206",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2519",
            "artha_hindi": "सहन करना, क्षमा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,शमादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " अषितः क्षाम्यतेः क्षान्तिः क्षमूषः क्षमते क्षमा ' (श्लो. 146) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040104",
            "baseindex": "04.0104",
            "dhatu": "क्लम्",
            "aupadeshik": "क्लमुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "ग्लानौ",
            "artha_english": "to be fatigued, to be tired",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1207",
            "sk": "1207",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2519",
            "artha_hindi": "श्रमित होना, थकना, कुम्हलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,शमादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040105",
            "baseindex": "04.0105",
            "dhatu": "मद्",
            "aupadeshik": "मदीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हर्षे ग्लेपने च",
            "artha_english": "to be happy, to be tired, to be intoxicated",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1208",
            "sk": "1208",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2519",
            "artha_hindi": "प्रसन्न होना, थकना, श्रान्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,शमादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ग्लेपनम् = दैन्यम् ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' ग्लपने ' इति क्षीरतरङ्गिण्यां पाठः । ' स्तूत्यादौ मन्दते, हर्षे माद्येत् , मादयते णिचि ' (श्लो. 112) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040106",
            "baseindex": "04.0106",
            "dhatu": "अस्",
            "aupadeshik": "असुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपणे",
            "artha_english": "to throw, to be disappointed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1209",
            "sk": "1209",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2519",
            "artha_hindi": "फेकना, निराश होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " असतेसति गत्यादौ भुव्यस्ति क्षेपणेस्यति ' (श्लो. 184) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040107",
            "baseindex": "04.0107",
            "dhatu": "यस्",
            "aupadeshik": "यसुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रयत्ने",
            "artha_english": "to endeavour,to strive, to try",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1210",
            "sk": "1210",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2520",
            "artha_hindi": "प्रयास करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040108",
            "baseindex": "04.0108",
            "dhatu": "जस्",
            "aupadeshik": "जसुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मोक्षणे",
            "artha_english": "to leave, to set free",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1211",
            "sk": "1211",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "मुक्त करना, छोड़ देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " मोक्षणे जस्यतीति स्यात् णावत्रार्थे तु जंसयेत् । हिंसाताडनयोर्धात्वोः उदितोर्जासायेदिति ' (श्लो. 188 - 189) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040109",
            "baseindex": "04.0109",
            "dhatu": "तस्",
            "aupadeshik": "तसुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपक्षये",
            "artha_english": "to throw, to bounce, to fly away",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1212",
            "sk": "1212",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "फेंकना, उड़ा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "तस्यत्युपक्षयार्थे णौ, अलङ्कारे तु तंसयेत् (श्लो. 189) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040110",
            "baseindex": "04.0110",
            "dhatu": "दस्",
            "aupadeshik": "दसुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपक्षये",
            "artha_english": "to throw, to bounce, to fly away",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1213",
            "sk": "1213",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "फेंकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " उपतापे ' इति दशपाद्युणादिवृत्तौ पाठः । ' दंसयेन्मोक्षणे , दस्येत् क्षये , दंसयते णिचि । दंशदर्शनयोः , दासेर्दाने दासति दासते ' (श्लो. 186 - 188) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040111",
            "baseindex": "04.0111",
            "dhatu": "वस्",
            "aupadeshik": "वसुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्तम्भे",
            "artha_english": "to be firm to be fixed, to be straight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1214",
            "sk": "1214",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "निश्चल होना, सीधा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " वस्यति स्तम्भने वस्ते छादने वसयेद् वसेत् ' (श्लो. 187) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040112",
            "baseindex": "04.0112",
            "dhatu": "बस्",
            "aupadeshik": "बसुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्तम्भे",
            "artha_english": "to be firm to be fixed, to be straight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{4.111}> <<वसुँ>> इत्यत्र 'बशादिरयमिति मते...' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1214P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040113",
            "baseindex": "04.0113",
            "dhatu": "युस्",
            "aupadeshik": "युसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभागे",
            "artha_english": "to split, to divide, to separate, to partition, to burn, to fry",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{4.114}> <<व्युषँ>> इत्यत्र 'ओष्ठ्यादिर्दन्त्यान्तोऽयं प्युस इत्यन्ये, अपकारो युस इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1215P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "अलग करना, विभाग करना, जलाना, भूनना, दग्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040114",
            "baseindex": "04.0114",
            "dhatu": "व्युष्",
            "aupadeshik": "व्युषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभागे",
            "artha_english": "to split, to divide, to separate, to partition, to burn, to fry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1215",
            "sk": "1215",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "अलग करना, विभाग करना, जलाना, भूनना, दग्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " व्युस ' इति केचित् । अयकारो ' वुस ' इत्यन्ये । अयं दाहार्थे पठितः, अर्थभेदे त्वङर्थं दिवादौ पुनः पठ्यते ।"
        },
        {
            "i": "1040115",
            "baseindex": "04.0115",
            "dhatu": "व्युस्",
            "aupadeshik": "व्युसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभागे",
            "artha_english": "to split, to divide, to separate, to partition, to burn, to fry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां नैव दृश्यते । धातुरूपनन्दिन्याम् <{4.114}> <<व्युषँ>> इत्यत्र 'व्युसँ इति केचित्' इति अस्य निर्देशः कृतः अस्ति ।",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040116",
            "baseindex": "04.0116",
            "dhatu": "ब्युस्",
            "aupadeshik": "ब्युसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभागे",
            "artha_english": "to split, to divide, to separate, to partition, to burn, to fry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते । माधवीयधातुवृत्तौ <{4.114}> <<व्युषँ>> (विभागे) इत्यत्र 'केचित् अमुम् ओष्ठ्यादिम् दन्त्यन्तम् इच्छन्ति' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः निर्दिष्टः अस्ति । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040117",
            "baseindex": "04.0117",
            "dhatu": "बुस्",
            "aupadeshik": "बुसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभागे",
            "artha_english": "to split, to divide,to separate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते । माधवीयधातुवृत्तौ <{4.115}> <<व्युसँ>> इत्यत्र 'अपरे तु (ओष्ठ्यादिम्, दन्त्यन्तम्) अ-यकारं बुस इति इच्छन्ति' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः निर्दिष्टः अस्ति । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040118",
            "baseindex": "04.0118",
            "dhatu": "वुस्",
            "aupadeshik": "वुसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभागे",
            "artha_english": "to split, to divide, to separate, to partition",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते । शब्दसागरे <{4.117}> <<बुस>> इत्यस्य अयं वकारादिः पाठभेदः निर्दिष्टः दृश्यते, अतः अयम् अत्रापि प्रदर्शितः अस्ति ।",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040119",
            "baseindex": "04.0119",
            "dhatu": "प्युष्",
            "aupadeshik": "प्युषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभागे",
            "artha_english": "to split, to divide, to separate, to partition",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां नैव दृश्यते । क्षीरतरङ्गिण्याम् <{1.420}> <<प्युसँ>> इत्यस्य व्याख्याने 'प्युष इति दुर्गः' इति पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040120",
            "baseindex": "04.0120",
            "dhatu": "प्युस्",
            "aupadeshik": "प्युसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभागे",
            "artha_english": "to split, to divide, to separate, to partition",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{4.114}> <<व्युषँ>> इत्यत्र 'ओष्ठ्यादिर्दन्त्यान्तोऽयं प्युस इत्यन्ये, अपकारो युस इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1215P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040121",
            "baseindex": "04.0121",
            "dhatu": "पुष्",
            "aupadeshik": "पुषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "विभागे",
            "artha_english": "to partition, to divide",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां नैव दृश्यते । परन्तु केषुचित् धातुपाठेषु <{4.119}> <<प्युषँ>> इत्यनेन सह 'पुष इति केचित्' इति निर्देशः कृतः दृश्यते अतः अयम् अत्रापि स्वीकृतः अस्ति । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040122",
            "baseindex": "04.0122",
            "dhatu": "प्लुष्",
            "aupadeshik": "प्लुषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to burn",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1216",
            "sk": "1216",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "जलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " दाहकर्मणि । प्लोषति प्लुष्यतीति स्तां, प्लुष्णाति स्नेहनादिषु ' (श्लो. 171 - 172) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040123",
            "baseindex": "04.0123",
            "dhatu": "विस्",
            "aupadeshik": "विसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to inspire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अयं धातुः नैव पाठितः अस्ति । परन्तु धातुरूपनन्दिन्याम् <{4.124}> <<बिसँ>> इत्यस्य स्थाने अयं धातुः पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1217",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "प्रेरणा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "मा.धा.वृत्तौ ' बिस ' इति पाठः । ' बिस इति कुत्रचित् दृष्टः पाठोप्रामाणिकः ' इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1040124",
            "baseindex": "04.0124",
            "dhatu": "बिस्",
            "aupadeshik": "बिसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to inspire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1217",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040125",
            "baseindex": "04.0125",
            "dhatu": "कुस्",
            "aupadeshik": "कुसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संश्लेषणे",
            "artha_english": "to embrace,to surround, to get together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1218",
            "sk": "1218",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "मिलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " कुश ' इति दुर्गः ।"
        },
        {
            "i": "1040126",
            "baseindex": "04.0126",
            "dhatu": "कुश्",
            "aupadeshik": "कुशँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संश्लेषणे",
            "artha_english": "to embrace,to surround, to get together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां नैव पाठितः विद्यते । परन्तु धातुरूपनन्दिन्याम् <{4.125}> <<कुसँ>> इत्यत्र 'कुशँ इति दुर्गः' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040127",
            "baseindex": "04.0127",
            "dhatu": "स्विद्",
            "aupadeshik": "ञिष्विदाँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "गात्रप्रक्षरणे",
            "artha_english": "to sweat, to perspire",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते परन्तु धातुप्रदीपे पाठितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "पसीना आना, पसीना छूटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040128",
            "baseindex": "04.0128",
            "dhatu": "क्षम्",
            "aupadeshik": "क्षमूँष्",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "सहने",
            "artha_english": "to endure, to suffer, to tolerate, to forgive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{4.103}> <<क्षमूँ>> इत्यस्य अयं षित्-पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "सहन करना, क्षमा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,शमादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040129",
            "baseindex": "04.0129",
            "dhatu": "बुस्",
            "aupadeshik": "बुसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उत्सर्गे",
            "artha_english": "to discharge,to emit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1219",
            "sk": "1219",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "त्यागना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040130",
            "baseindex": "04.0130",
            "dhatu": "मुस्",
            "aupadeshik": "मुसँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "खण्डने",
            "artha_english": "to piece, to cut, to petition",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1220",
            "sk": "1220",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "टुकड़े टुकड़े करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " आत्रेयस्तु कातन्त्रे मूर्धन्यान्तोयम् । तथा च ' राघवस्यामुषः कान्ताम् ' (भ.का. 15- 16) इति प्रयोगश्च, इति पाठान्तरमप्याह ' इति मा.धा.वृत्तौ ।"
        },
        {
            "i": "1040131",
            "baseindex": "04.0131",
            "dhatu": "मस्",
            "aupadeshik": "मसीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परिणामे",
            "artha_english": "to transform, to shape",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1221",
            "sk": "1221",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "रूपान्तर करना, आकार बदलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " परिणामः = विकारः ।  ' परिमाणे ' इति कविकल्पद्रुममाधवीयधातुवृत्योः पाठः । ' समी ' इति क्वचित् पाठः । सम्यति ।"
        },
        {
            "i": "1040132",
            "baseindex": "04.0132",
            "dhatu": "सम्",
            "aupadeshik": "समीँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परिणामे",
            "artha_english": "to transform, to shape",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{4.131}> <<मसीँ>> इत्यत्र 'समी इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1221P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040133",
            "baseindex": "04.0133",
            "dhatu": "लुट्",
            "aupadeshik": "लुटँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विलोडने",
            "artha_english": "to churn,to agitate,to shake, to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् विद्यमानस्य <{4.134}> <<लुठँ>> इत्यस्य स्थाने धातुरूपनन्दिन्याम् अयं टकारान्तः पाठः दृश्यते, अतः अत्रापि स्वीकृतः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "1222",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "विलोडना, कांपना, हिलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विलोटने ' इति क्षीरस्वामी । ' लुठ ' इति द्वितीयान्तः पठितः सिद्धान्तकौमुद्याम् । धातुकाव्येपि । (2.66)"
        },
        {
            "i": "1040134",
            "baseindex": "04.0134",
            "dhatu": "लुठ्",
            "aupadeshik": "लुठँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विलोडने",
            "artha_english": "to churn,to agitate,to shake, to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1222",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040135",
            "baseindex": "04.0135",
            "dhatu": "उच्",
            "aupadeshik": "उचँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "समवाये",
            "artha_english": "to be gather, to be collected",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1223",
            "sk": "1223",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "एकत्र होना, इकठ्ठा करना या होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " समवायः सङ्गमो मिश्रणम् । समवायः = ऐक्यम् इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1040136",
            "baseindex": "04.0136",
            "dhatu": "भृश्",
            "aupadeshik": "भृशुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अधःपतने",
            "artha_english": "to churn,to agitate,to shake, to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1224",
            "sk": "1224",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "गिरना, भ्रष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040137",
            "baseindex": "04.0137",
            "dhatu": "स्तिम्",
            "aupadeshik": "स्तिमँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आर्द्रीभावे",
            "artha_english": "to be wet,to be moist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{4.19}> <<ष्टिमँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "गीला होना, भीगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040138",
            "baseindex": "04.0138",
            "dhatu": "भ्रंश्",
            "aupadeshik": "भ्रन्शुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अधःपतने",
            "artha_english": "to churn,to agitate,to shake, to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1225",
            "sk": "1225",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "गिरना, पतन होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040139",
            "baseindex": "04.0139",
            "dhatu": "वृश्",
            "aupadeshik": "वृशँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1226",
            "sk": "1226",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "आच्छादन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040140",
            "baseindex": "04.0140",
            "dhatu": "कृश्",
            "aupadeshik": "कृशँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तनूकरणे",
            "artha_english": "to be thin",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1227",
            "sk": "1227",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "कृश होना, पतला होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040141",
            "baseindex": "04.0141",
            "dhatu": "तृष्",
            "aupadeshik": "ञितृषाँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "पिपासायाम्",
            "artha_english": "to be thirsty, to be desirous",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1228",
            "sk": "1228",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "प्यास लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "कौमुद्याम् ' ञि तृषा ' इति आकारान्तः पाठः दृश्यते । मैत्रेयसम्मतः पाठः अयम् । परं तु क्षीरतरङ्गिणी-मा.धा. वृत्ति- धातुकाव्यव्याख्यानादिषु ' तृष ' इत्येव पाठः दृश्यते । आदित्फलम् तु निष्ठायाम् इष्णिषेधः ।"
        },
        {
            "i": "1040142",
            "baseindex": "04.0142",
            "dhatu": "हृष्",
            "aupadeshik": "हृषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "तुष्टौ",
            "artha_english": "to be delighted , to rejoice , to be happy, to fill with pleasure",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1229",
            "sk": "1229",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "संतुष्ट होना, प्रसन्न होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ... कमतोलीके तुष्टौ हर्षति हृष्यति ' (श्लो. 176) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040143",
            "baseindex": "04.0143",
            "dhatu": "रुष्",
            "aupadeshik": "रुषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1230",
            "sk": "1230",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " रोषे ' इति क्वचित् पाठः । ' जिहासायाम् ' इति केचित् । ' शपि रोषति हिंसायां रोषे रुष्यति रोषयेत् ' (श्लो. 179) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040144",
            "baseindex": "04.0144",
            "dhatu": "रिष्",
            "aupadeshik": "रिषँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1231",
            "sk": "1231",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040145",
            "baseindex": "04.0145",
            "dhatu": "डिप्",
            "aupadeshik": "डिपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपे",
            "artha_english": "to throw, to make fly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1232",
            "sk": "1232",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "फेंकना,उड़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " सङ्घाते डेपयेतेति, क्षेपे डिपति डिप्यति ' (श्लो. 134) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040146",
            "baseindex": "04.0146",
            "dhatu": "कुप्",
            "aupadeshik": "कुपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रोधे",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1233",
            "sk": "1233",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "क्रोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दिवादेः कुप्यति क्रोधे भाषायां कोपयेत्कुपेः ' (श्लो. 136) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040147",
            "baseindex": "04.0147",
            "dhatu": "गुप्",
            "aupadeshik": "गुपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "व्याकुलत्वे",
            "artha_english": "to be confused, to be disturbed,to be distressed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1234",
            "sk": "1234",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "व्याकुल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' णौ गोपयति भाषार्थे , निन्दायाम् से जुगुप्सते । गोपायेद् रक्षणे त्वाये , व्याकुलत्वे तु गुप्यति ' (श्लो. 129) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040148",
            "baseindex": "04.0148",
            "dhatu": "युप्",
            "aupadeshik": "युपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विमोहने",
            "artha_english": "to be confused, to be afraid",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1235",
            "sk": "1235",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "चित्त विकल होना, भ्रान्त होना, घबड़ा जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' युपु ' इति धातुकाव्ये (2.67) पाठः । ' उदित्पाठः धातुवृत्त्यादिविरोधात् लेखकप्रमादात् आगतः ' इति बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1040149",
            "baseindex": "04.0149",
            "dhatu": "रुप्",
            "aupadeshik": "रुपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विमोहने",
            "artha_english": "to be confused, to be afraid",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1236",
            "sk": "1236",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "चित्त विकल होना, भ्रान्त होना, घबड़ा जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " रुपु ' इति धा.का.व्या व्याख्यायाम् (2.67) । ' उदित्पाठः धातुवृत्त्यादिविरोधात् लेखकप्रमादात् आगतः ' इति बालमनोरमा ।"
        },
        {
            "i": "1040150",
            "baseindex": "04.0150",
            "dhatu": "लुप्",
            "aupadeshik": "लुपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विमोहने",
            "artha_english": "to be confused, to be afraid",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1237",
            "sk": "1237",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "चित्त विकल होना, भ्रान्त होना, घबड़ा जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः,काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040151",
            "baseindex": "04.0151",
            "dhatu": "स्तुप्",
            "aupadeshik": "ष्टुपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "समुच्छ्राये",
            "artha_english": "to grow, to rise, to escalate, to accumulate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते । क्षीरतरङ्गिण्याम् <{4.152}> <<स्तूप>> इत्यस्य व्याख्याने 'स्तुप इति दुर्गः' इति अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040152",
            "baseindex": "04.0152",
            "dhatu": "स्तूप्",
            "aupadeshik": "ष्टूपँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "समुच्छ्राये",
            "artha_english": "to grow, to rise, to escalate, to accumulate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याः धातुपाठे न विद्यते, परन्तु क्षीरतरङ्गिण्याम् अस्य निर्देशः लभ्यते । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040153",
            "baseindex": "04.0153",
            "dhatu": "लुभ्",
            "aupadeshik": "लुभँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गार्द्ध्ये",
            "artha_note": "आकाङ्क्षायाम् इत्यर्थः ।",
            "artha_english": "to long for, to wish, to be greedy, to desire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1238",
            "sk": "1238",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "आशा करना, चाहना, लोभ करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "लुभाना, आकर्षण करना, अपने तरफ आकर्षित करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "लुभाना, आकर्षण करना, अपने तरफ आकर्षित करना"
                }
            ],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भूवादेरवृत्कृतत्वात् लोभते इति भवति इति आत्रेयः ' इति मा.धा. वृत्तिरिह अनुसन्धेया । ' गार्ध्यम् = आकाङ्क्षा ' इति च तत्र वृत्तिः । ' गार्ध्ये लुभ्यति मोहार्थे तुदादेर्लुभतीति शे (श्लो. 141) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040154",
            "baseindex": "04.0154",
            "dhatu": "क्षुभ्",
            "aupadeshik": "क्षुभँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to agitate, to be agitated,to shake,to be disturbed,to tremble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1239",
            "sk": "1239",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "मथना, क्रोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " क्षुभ्नाति क्षोभते क्षुभ्येत् इति सञ्चलने क्षुभेः ' (श्लो. 144) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040155",
            "baseindex": "04.0155",
            "dhatu": "नभ्",
            "aupadeshik": "णभँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1240",
            "sk": "1240",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " नभ्येन्नभ्नाति नभते हिंसायां तत्तुभेः समम् ' (श्लो. 145 ) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040156",
            "baseindex": "04.0156",
            "dhatu": "तुभ्",
            "aupadeshik": "तुभँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1241",
            "sk": "1241",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040157",
            "baseindex": "04.0157",
            "dhatu": "क्लिद्",
            "aupadeshik": "क्लिदूँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "A",
            "artha": "आर्द्रीभावे",
            "artha_english": "to be wet, to be moist",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1242",
            "sk": "1242",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "आर्द्र होना, गीला होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " क्लिन्दते क्लिन्दतीत्येवमिदितः परिदेवने । क्लिद्यतीत्यार्द्रभावेर्थे क्लिदेः श्यन्यूदितो भवेत् ' (श्लो. 102) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040158",
            "baseindex": "04.0158",
            "dhatu": "मिद्",
            "aupadeshik": "ञिमिदाँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहने",
            "artha_english": "to be greasy,to be soft,to melt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1243",
            "sk": "1243",
            "lsk_sutra": "536",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "पिघलना, मृदुल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " मेदते मेद्यतीत्येते स्नेहने मिन्दयेण्णिचि ' (श्लो. 104) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040159",
            "baseindex": "04.0159",
            "dhatu": "क्ष्विद्",
            "aupadeshik": "ञिक्ष्विदाँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहनमोचनयोः",
            "artha_english": "to massage, to set free",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1244",
            "sk": "1244",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "तेल की मालिश करना, चुपडना, मुक्त करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " क्ष्वेदत्यव्यक्तशब्दार्थे क्ष्विद्यति स्नेहमोक्षयोः ' (श्लो. 107) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040160",
            "baseindex": "04.0160",
            "dhatu": "ऋध्",
            "aupadeshik": "ऋधुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to increase,to prosper,to grow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1245",
            "sk": "1245",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "बढ़ना, वृद्धि होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ऋध्नोतीति भवेद्वृद्धौ ऋध्यतीत्यत्र तु श्यनि ' (श्लो. 122) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040161",
            "baseindex": "04.0161",
            "dhatu": "गृध्",
            "aupadeshik": "गृधुँ",
            "gana": "4",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अभिकाङ्क्षायाम्",
            "artha_english": "to desire, to long",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1246",
            "sk": "1246",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2522",
            "artha_hindi": "चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "पुषादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " गृधेर्गृध्यति काङ्क्षायां गर्धेस्तत्रैव गर्धयेत् ' (श्लो. 123) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1040162",
            "baseindex": "04.0162",
            "dhatu": "स्वादयः ओदितः",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "4",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । दिवादिगणस्य 'स्वादिः' नाम्नि अन्तर्गणे विद्यमानाः धातवः 'ओदितः' (ओकारः येषु इत्संज्ञकः अस्ति तादृशाः) ज्ञेयाः - इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । ओदित्त्वस्य फलम् तु <<ओदितश्च>> [[8.2.45]] इति निष्ठाप्रत्यययोः तकारस्य नकारादेशः - इति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2509",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1040163",
            "baseindex": "04.0163",
            "dhatu": "राधोऽकर्मकाद् वृद्धावेव",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "4",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । सिद्धान्तकौमुद्याम् <<चिण् ते पदः>> [[3.1.60]] अस्मिन् सूत्रे इदं गणसूत्रम् पाठ्यते । तत्र तस्य विवेचनम् इत्थं दत्तम् अस्ति - <i>एवकारो भिन्नक्रमः । राधौऽकर्मकादेवश्यन् । उदाहरणमाह वृद्धाविति । यन्मह्यमपराध्यति । द्रुह्यतीत्यर्थः । विराध्यन्तं क्षमेत कः । कृष्णाय राध्यति । दैवं पर्यालोचयतीत्यर्थः । दैवस्य धात्वर्थेऽन्तर्भावाज्जीवत्यादिवदकर्मकत्वम्<\/i> - इति । अस्य सामान्यभाषायाम् आशयः अयम् - अस्मिन् गणसूत्रे विद्यमानस्य 'एव'शब्दस्य अन्वयः 'अकर्मकात्' इत्यनेन करणीयः, ततश्च '<<राध्>> <{4.77}> इति धातोः अकर्मकविषये एव वृद्ध्यादिषु अर्थेषु प्रयोगः भवति' इति अस्य गणसूत्रस्य अर्थः करणीयः - इति । अस्य 'अपराध्यति, विराध्यति, राध्यति' आदीनि उदाहरणानि अपि तत्रैव दीयन्ते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2513",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1050001",
            "baseindex": "05.0001",
            "dhatu": "सु",
            "aupadeshik": "षुञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अभिषवे",
            "artha_note": "अभिषवः = स्नपनपीडनस्नानसुरासन्धानादिः",
            "karma_note": " 'स्नानम्' अस्मिन् अर्थे अयं धातुः अकर्मकः अस्ति, अन्येषु अर्थेषु सकर्मकः अस्ति ।",
            "artha_english": "to bathe, to extract, to distill, to juice, to agitate, to churn",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu,common",
            "dhaturoopnandini": "1247",
            "sk": "1247",
            "lsk_sutra": "644",
            "sk_sutra": "2523",
            "artha_hindi": "स्नान करना, यंत्रादि द्वारा अर्क निकालना, मथना, मद्य चुआना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "स्नाने अकर्मकः , अन्यत्र सकर्मकः । अभिषवः स्नपनपीडनस्नानसुरासन्धानादिः । ' षुञः सुनेति सुनुते प्रसवैश्वर्ययोरसौत् । गतौ तयोश्च सवते द्विरुक्त्या तस्य सो न षः ' इति (श्लो. 21) देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050002",
            "baseindex": "05.0002",
            "dhatu": "सि",
            "aupadeshik": "षिञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to tie,to bind, to quill, to interlock",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu",
            "dhaturoopnandini": "1248",
            "sk": "1248",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2524",
            "artha_hindi": "बांधना, गूंथना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सिनोति सिनुते बन्धे सिनिते च सिनाति च ' (श्लो. 15) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050003",
            "baseindex": "05.0003",
            "dhatu": "शि",
            "aupadeshik": "शिञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "निशाने",
            "artha_english": "to sharpen, to whet",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1249",
            "sk": "1249",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2524",
            "artha_hindi": "तीक्ष्ण करना, पैना करना, पतला करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्यादिः । निशानम् = तीक्ष्णीकरणम् ।"
        },
        {
            "i": "1050004",
            "baseindex": "05.0004",
            "dhatu": "मि",
            "aupadeshik": "डुमिञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रक्षेपणे",
            "artha_english": "to throw,to scatter",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1250",
            "sk": "1250",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2524",
            "artha_hindi": "फेंकना, फैलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मिनोति मिनुते स्वादेः गतौ मयति माययेत् ' (श्लो. 17) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050005",
            "baseindex": "05.0005",
            "dhatu": "चि",
            "aupadeshik": "चिञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "चयने",
            "artha_english": "to collect, to select, to pick",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1251",
            "sk": "1251",
            "lsk_sutra": "645",
            "sk_sutra": "2524",
            "artha_hindi": "चुनना, बटोरना, एकत्र करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "नाश करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "संचय करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "पाना, प्राप्त करना"
                },
                {
                    "name": "सम",
                    "artha_hindi": "पाना, प्राप्त करना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "निश्चय करना"
                },
                {
                    "name": "विनिर्",
                    "artha_hindi": "ठीक निश्चय करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चयनम् = रचना ।"
        },
        {
            "i": "1050006",
            "baseindex": "05.0006",
            "dhatu": "स्तृ",
            "aupadeshik": "स्तृञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आच्छादने",
            "artha_english": "to cover,to eclipse, to spread, to expand",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1252",
            "sk": "1252",
            "lsk_sutra": "646",
            "sk_sutra": "2525",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ढकना, फैलाना, विस्तार होना या करना, बिछाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " लक्षणया वीक्षणे ' इति धा.का.व्याख्या । (2.68) ' तृञः श्नि च्छादने प्यादेः स्तृणीते च स्तृणाति च । श्रावृदन्तस्य तत्रैव स्तृणोति स्तृणुते स्तृञः ' (श्लो.35) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050007",
            "baseindex": "05.0007",
            "dhatu": "कृ",
            "aupadeshik": "कृञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to irritate",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1253",
            "sk": "1253",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2526",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, सताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिंसाकरणयोः श्नावौ कृणोति कृणुते कृञः । करोति कुरुते द्वे द्वे सम्पद्येते पदे क्रमात्' (श्लो.31) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050008",
            "baseindex": "05.0008",
            "dhatu": "वृ",
            "aupadeshik": "वृञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to choose,to select,to marry,to finalize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1254",
            "sk": "1254",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2526",
            "artha_hindi": "पसंद करना, नियोजित करना, नियमित करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "स्पष्ट करना या होना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "छिपाना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "लपेटना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "घेरना, लपेटना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "पूरा करना, समाप्त करना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "पूरा करना, समाप्त करना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "घेरना, लपेटना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "संरक्षण करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "वरणे - आवरणे इति काशकृत्स्नः । वरणं - स्वीकारः छादनं वा इति धा.का.व्याख्या ।(2.68) ' भक्तौ वृणीते वरणे वृणोति वृणुते वृञः । वृञ आवरणे वा णौ वारयेद् वरते वरेत् ' (श्लो. 32) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050009",
            "baseindex": "05.0009",
            "dhatu": "धु",
            "aupadeshik": "धुञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "कम्पने",
            "artha_english": "to shake,to tremble",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1255",
            "sk": "1255",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2529",
            "artha_hindi": "कांपना, हिलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धूनयति धवति धवते, धुनोति धुनुते, धुनाति च धुनीते । धूनोति धूनुते स्युः पदानि कम्पे, विधूनने धूवति ' (श्लो. 26) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050010",
            "baseindex": "05.0010",
            "dhatu": "धू",
            "aupadeshik": "धूञ्",
            "gana": "5",
            "pada": "U",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "कम्पने",
            "artha_english": "to shake,to tremble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{5.9}> <<धुञ्>> इत्यत्र 'दीर्घान्तोऽप्ययम्' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1255P",
            "lsk_sutra": "648",
            "sk_sutra": "2529",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1050011",
            "baseindex": "05.0011",
            "dhatu": "दु",
            "aupadeshik": "टुदु",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "उपतापे",
            "artha_english": "to give pain,to burn,to heat, to set on fire",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1256",
            "sk": "1256",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2529",
            "artha_hindi": "दुःख देना, जलना, तप्त करना, जलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दुनोति दूयते तापे दवतीति गतौ पदम् ' (श्लो. 22) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050012",
            "baseindex": "05.0012",
            "dhatu": "हि",
            "aupadeshik": "हि",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ वृद्धौ च",
            "artha_english": "to go,to grow",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1257",
            "sk": "1257",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2529",
            "artha_hindi": "जाना, बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1050013",
            "baseindex": "05.0013",
            "dhatu": "पृ",
            "aupadeshik": "पृ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीतौ",
            "artha_english": "to satisfy, to please",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1258",
            "sk": "1258",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2531",
            "artha_hindi": "तृप्त करना, संतुष्ट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रीतौ पृणोत्यृदन्तस्य व्यायामे प्रियते पृङः' (श्लो. 34) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050014",
            "baseindex": "05.0014",
            "dhatu": "स्पृ",
            "aupadeshik": "स्पृ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीतिपालनयोः प्रीतिचलनयोश्च",
            "artha_english": "to satisfy, to please, to nurture, to nourish, to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1259",
            "sk": "1259",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2531",
            "artha_hindi": "सन्तुष्ट करना, प्रसन्न करना, पालन करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रीतिचलनयोः इत्येके । ' प्रीतिर्बलं, पालनं - जीवनम् इति स्वामी ' इति माधवः । ' स्मृ प्रीतिबलनयोः ' बलनं जीवनम् । ' स्पृ इत्येके ' इति क्षीरतरङ्गिण्याम् ।"
        },
        {
            "i": "1050015",
            "baseindex": "05.0015",
            "dhatu": "स्मृ",
            "aupadeshik": "स्मृ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीतिबलनयोः",
            "artha_english": "to satisfy, to please, to force",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{5.14}> <<स्पृ>> इत्यत्र 'स्मृ इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1259P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2531",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1050016",
            "baseindex": "05.0016",
            "dhatu": "आप्",
            "aupadeshik": "आपॢँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "व्याप्तौ",
            "artha_english": "to obtain,to pervade,to occupy,to reach, to get",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1260",
            "sk": "1260",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2531",
            "artha_hindi": "व्याप्त होना, व्यापना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अभिवि",
                    "artha_hindi": "चारों और से व्यापना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "प्राप्त होना, पाना"
                },
                {
                    "name": "उपसम्",
                    "artha_hindi": "समीप प्राप्त होना, पास आना, ग्रंथादि की समाप्ति करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "तृप्ति करना, पूर्ति करना"
                },
                {
                    "name": "परिवि",
                    "artha_hindi": "चारों और से व्यापना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्राप्त होना, पाना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "व्यापना"
                },
                {
                    "name": "संवि",
                    "artha_hindi": "अच्छी तरह व्यापना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आपयत्यापतीत्यापेर्यौ वा णौ लम्भने पदे । व्याप्त्यर्थस्यास्य तु स्वादेराप्नोतीति पदं भवेत् ' (श्लो. 137) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050017",
            "baseindex": "05.0017",
            "dhatu": "शक्",
            "aupadeshik": "शकॢँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शक्तौ",
            "artha_english": "to be able,to be powerful",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1261",
            "sk": "1261",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2531",
            "artha_hindi": "शक्तिवान होना, समर्थ होना, शकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शङ्कते शकि शङ्कायां शक्तौ शक्नोति मर्षणे ' (श्लो. 43) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050018",
            "baseindex": "05.0018",
            "dhatu": "राध्",
            "aupadeshik": "राधँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "संसिद्धौ",
            "artha_english": "to accomplish, to attain, to fulfill, to achieve",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1262",
            "sk": "1262",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2531",
            "artha_hindi": "पूरा करना, सिद्ध करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "अपराध करना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आराधना करना, उपासना करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "सिद्ध करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " राध्नोति संसिद्ध्यर्थे श्नौ राध्येत् वृद्धावकर्मकात् ' (श्लो. 122) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050019",
            "baseindex": "05.0019",
            "dhatu": "साध्",
            "aupadeshik": "साधँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "संसिद्धौ",
            "artha_english": "to accomplish, to attain, to fulfill,  to achieve",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1263",
            "sk": "1263",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2531",
            "artha_hindi": "सिद्ध करना, जय पाना, साधना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1050020",
            "baseindex": "05.0020",
            "dhatu": "अश्",
            "aupadeshik": "अशूँ",
            "gana": "5",
            "pada": "A",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "व्याप्तौ सङ्घाते च",
            "artha_english": "to pervade,to heap,to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1264",
            "sk": "1264",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2532",
            "artha_hindi": "फैलना, राशि करना, ढेर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " व्याप्तावश्नुत इत्याहुरश्नातीति तु भोजने ' इति देवः । (166)"
        },
        {
            "i": "1050021",
            "baseindex": "05.0021",
            "dhatu": "स्तिघ्",
            "aupadeshik": "ष्टिघँ",
            "gana": "5",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्कन्दने",
            "artha_english": "to attack, to hate, to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1265",
            "sk": "1265",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "हल्ला करना, तिरस्कार करना, वध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "षोपदेशः ।"
        },
        {
            "i": "1050022",
            "baseindex": "05.0022",
            "dhatu": "तिक्",
            "aupadeshik": "तिकँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्कन्दने गतौ च",
            "artha_english": "to attack, to hate, to kill, to destroy, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1266",
            "sk": "1266",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "तिरस्कार करना, वध करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् ' आस्कान्दने ' इति सम्बध्यते ।"
        },
        {
            "i": "1050023",
            "baseindex": "05.0023",
            "dhatu": "तिग्",
            "aupadeshik": "तिगँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्कन्दने गतौ च",
            "artha_english": "to attack, to hate, to kill, to destroy, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1267",
            "sk": "1267",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "तिरस्कार करना, वध करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "चकारात् ' आस्कान्दने ' इति सम्बध्यते ।"
        },
        {
            "i": "1050024",
            "baseindex": "05.0024",
            "dhatu": "सघ्",
            "aupadeshik": "षघँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1268",
            "sk": "1268",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1050025",
            "baseindex": "05.0025",
            "dhatu": "धृष्",
            "aupadeshik": "ञिधृषाँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रागल्भ्ये",
            "artha_english": "to boast, to be proud, to show off",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1269",
            "sk": "1269",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "गर्व करना, अपने को बड़ा समझना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रागल्भ्यार्थे तु धृष्णोति परस्मैपदिनावुभौ ' (श्लो. 182) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050026",
            "baseindex": "05.0026",
            "dhatu": "दम्भ्",
            "aupadeshik": "दन्भुँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दम्भने",
            "artha_english": "to deceive,to cheat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1270",
            "sk": "1270",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "ठगना, वंचना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दम्भनम् = लोकरञ्जनार्थं विहितकर्मानुष्ठानम् ।"
        },
        {
            "i": "1050027",
            "baseindex": "05.0027",
            "dhatu": "ऋध्",
            "aupadeshik": "ऋधुँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "धातोः सकर्मकत्वात् 'वर्धयति' अस्मिन् अर्थे प्रयोगः भवति । अकर्मके अर्थे अपि अस्य धातोः 'वर्धते' इति सन्दर्भे प्रयोगः क्रियते ।",
            "artha": "वृद्धौ",
            "artha_english": "to increase,to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1271",
            "sk": "1271",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "बढ़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयम् अकर्मकः सकर्मकः च' इति मा.धा.वृत्तिः । ' तृप प्रीणने इत्येके ' इति सिद्धान्तकौमुदी । देवोपि स्वादिषु पाठम् अनुमेने ।  वृत्तिकारन्यासादयः एतम् पाठम् न इच्छन्ति । विस्तरस्तु कृदन्तरूपमालायां द्रष्टव्यः । ' ऋध्नोतीति भवेद् वृद्धावृध्यतीत्यत्र तु श्यनि ' (श्लो. 122) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1050028",
            "baseindex": "05.0028",
            "dhatu": "तृप्",
            "aupadeshik": "तृपँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीणने",
            "artha_english": "to satisfy, to please",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथक् रूपेण पाठितः नास्ति, परन्तु तत्र <{5.27}> <<ऋधुँ>> इत्यत्र 'तृप प्रीणन इत्येके' इति पाठभेदरूपेण निर्दिष्टः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1271P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1050029",
            "baseindex": "05.0029",
            "dhatu": "अह्",
            "aupadeshik": "अहँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्याप्तौ",
            "artha_english": "to pervade, to expand, to spread",
            "tags": "उदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1272",
            "sk": "1272",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "फैलना, विस्तृत होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1050030",
            "baseindex": "05.0030",
            "dhatu": "दघ्",
            "aupadeshik": "दघँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "घातने पालने च",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to protect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1273",
            "sk": "1273",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "मारना, दुःख देना, संरक्षण करना, पोषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1050031",
            "baseindex": "05.0031",
            "dhatu": "चम्",
            "aupadeshik": "चमुँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भक्षणे",
            "artha_english": "to eat,to drink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1274",
            "sk": "1274",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1050032",
            "baseindex": "05.0032",
            "dhatu": "रि",
            "aupadeshik": "रि",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to damage, to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1275",
            "sk": "1275",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः । अयं धातुः क्षीरतरङ्गिण्यां न दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1050033",
            "baseindex": "05.0033",
            "dhatu": "क्षि",
            "aupadeshik": "क्षि",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to damage, to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1276",
            "sk": "1276",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं भाषायामपि इति आत्रेयमैत्रेयादयः । अतः एव ' न तद्यशः शस्त्रभृतां क्षिणोति ' (रघु.) ' पञ्चबाणः क्षिणोति ' (शाकु.)इत्यादयः प्रयोगाः सङ्गच्छन्ते । शाकटायनादयः तु छान्दसत्वमेवाहुः । तत्र ' चिरिणोति रिणोत्येवं क्षिणोति जिरिणोति च । दाश्नोति च दृणोत्याहुः पदानि च्छान्दसानि षट् ' इति भट्टमल्लवचनम् (आख्यातचन्द्रिका - 1.77) प्रमाणम् । ' क्षये क्षयति, हिंसायां क्षिणातीति षितो भवेत् । निवासगत्योः क्षियति, क्षिणोत्यावगुणे क्षिणोः ' (श्लो. 12- 13) इति देवः । ' रि ' धातुं किञ्चित् परिवर्त्य ' क्षि ' धातुं संयोज्य ' ऋक्षि ' इति अजादिमिदितं केचन पठन्ति । ' ऋक्षीत्येक एव अजादिरित्यन्ये ' इति सिद्धान्तकौमुदी । तदा ऋक्षिणोति ।"
        },
        {
            "i": "1050034",
            "baseindex": "05.0034",
            "dhatu": "चिरि",
            "aupadeshik": "चिरि",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to damage, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhatu_note": "अस्मिन् धातौ विद्यमानः रेफोत्तरः इकारः न हि इत्संज्ञकः अस्ति, न च उच्चारणार्थः स्थापितः अस्ति । अयं रेफः धात्ववयवः एव ज्ञेयः ।",
            "dhaturoopnandini": "1277",
            "sk": "1277",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं धातुश्छान्दसः । भाषायामपीत्येके । द्व्यच्कोयं धातुः । इकारः न इत्संज्ञकः । अत एव, ' दरिद्राजागृदीधीङामनेकाच्त्वं चिरेर्जिरेः । अदन्तोर्णोतिवेवीङां स्मर्यते णेस्तथोलडेः ' इत्यभियुक्तोक्तिः सङ्गच्छते ।"
        },
        {
            "i": "1050035",
            "baseindex": "05.0035",
            "dhatu": "जिरि",
            "aupadeshik": "जिरि",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to damage, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhatu_note": "अस्मिन् धातौ विद्यमानः रेफोत्तरः इकारः न हि इत्संज्ञकः अस्ति, न च उच्चारणार्थः स्थापितः अस्ति । अयं रेफः धात्ववयवः एव ज्ञेयः ।",
            "dhaturoopnandini": "1278",
            "sk": "1278",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " छान्दसः । अनेकाच्त्वाद् यङ् न ।"
        },
        {
            "i": "1050036",
            "baseindex": "05.0036",
            "dhatu": "दाश्",
            "aupadeshik": "दाशँ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to damage, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1279",
            "sk": "1279",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1050037",
            "baseindex": "05.0037",
            "dhatu": "दृ",
            "aupadeshik": "दृ",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to damage, to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "dhaturoopnandini": "1280",
            "sk": "1280",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "छान्दसः ।"
        },
        {
            "i": "1050038",
            "baseindex": "05.0038",
            "dhatu": "ऋक्ष्",
            "dhatu_note": "धातोः औपदेशिकस्वरूपे विद्यमानः इकारः उच्चारणार्थः ज्ञेयः ।",
            "aupadeshik": "ऋक्षि",
            "gana": "5",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to damage, to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः, छान्दसः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{5.37}> <<दृ>> इत्यत्र 'ऋक्षीत्येक एवाजादिरित्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1280P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2533",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060001",
            "baseindex": "06.0001",
            "dhatu": "तुद्",
            "aupadeshik": "तुदँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यथने",
            "artha_english": "to wound,to strike,to pain,to irritate, to hurt, to cause pain, to attack",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu,common",
            "dhaturoopnandini": "1281",
            "sk": "1281",
            "lsk_sutra": "650",
            "sk_sutra": "2534",
            "artha_hindi": "दुःख देना, पीड़ा करना, घाव करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060002",
            "baseindex": "06.0002",
            "dhatu": "नुद्",
            "aupadeshik": "णुदँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to inspire",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu",
            "dhaturoopnandini": "1282",
            "sk": "1282",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2534",
            "artha_hindi": "प्रेरणा करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "दूर करना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "बाहर फेकना, त्यागना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "प्रसन्न करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "हांकना, चलाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060003",
            "baseindex": "06.0003",
            "dhatu": "दिश्",
            "aupadeshik": "दिशँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अतिसर्जने",
            "artha_english": "to give, to donate, to grant, to leave",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1283",
            "sk": "1283",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2534",
            "artha_hindi": "दान देना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आज्ञा देना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "दिखाना, प्रकट करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "उपदेश करना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "नियत करना"
                },
                {
                    "name": "प्रतिसम्",
                    "artha_hindi": "पीछे लौटाना"
                },
                {
                    "name": "व्यप",
                    "artha_hindi": "बहाना करना"
                },
                {
                    "name": "विनिर्",
                    "artha_hindi": "साफ़ साफ़ कहना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "मान्य करना"
                },
                {
                    "name": "समुप",
                    "artha_hindi": "दूर की वास्तु अंगुली से दिखाना, उपदेश करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अतिसर्जनं त्यागः , दानं च ।"
        },
        {
            "i": "1060004",
            "baseindex": "06.0004",
            "dhatu": "भ्रज्ज्",
            "searchterms": "भ्रस्ज्,भृज्ज्",
            "aupadeshik": "भ्रस्जँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाके",
            "artha_english": "to fry,to roast,to parch",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1284",
            "sk": "1284",
            "lsk_sutra": "650",
            "sk_sutra": "2534",
            "artha_hindi": "पकाना, भुजना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भृज्जते भृज्जति भ्रस्जेः भर्जने भर्जते भृज़ेः ' (श्लो. 68) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060005",
            "baseindex": "06.0005",
            "dhatu": "क्षिप्",
            "aupadeshik": "क्षिपँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to throw, to send, to make fly",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1285",
            "sk": "1285",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2535",
            "artha_hindi": "भेजना, फेंकना, उड़ाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अधि",
                    "artha_hindi": "दोष लगाना, आरोप लगाना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "नीचे फेंकना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "उपहास करना, थट्टा करना, आकर्षण करना, खींचना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उठाना, उठा लेना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "रखना"
                },
                {
                    "name": "पर्या",
                    "artha_hindi": "बांधना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "जोर से फेंकना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "फैलाना"
                },
                {
                    "name": "विनि",
                    "artha_hindi": "देना, छोडना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "भेजना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "संक्षेप करना, नष्ट करना, आकर्षण करना, खींचना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " क्षिप्यति प्रेरणे शे तु क्षिपति क्षिपते पदे ' (श्लो. 130) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060006",
            "baseindex": "06.0006",
            "dhatu": "कृष्",
            "aupadeshik": "कृषँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "विलेखने",
            "artha_english": "to plow, to furrow, to cultivate",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1286",
            "sk": "1286",
            "lsk_sutra": "651",
            "sk_sutra": "2535",
            "artha_hindi": "जोतना, हल चलाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "स्त्राव करना, बहाना, हीन करना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "तिस्कृत करना, बाहर निकालना, ऊपर उठाना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आकर्षण करना, खींचना, उठाना, उत्तेजन करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "समेटना"
                },
                {
                    "name": "सनि",
                    "artha_hindi": "खींचके समीप ले आना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उठाना, उध्दृत करना, उठा लेना, उत्तेजन करना, ऊपर उठाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कर्षत्याकर्षणे शे तु कृषते कृषतीत्युभे ' (श्लो. 178) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060007",
            "baseindex": "06.0007",
            "dhatu": "ऋष्",
            "aupadeshik": "ऋषीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1287",
            "sk": "1287",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2535",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060008",
            "baseindex": "06.0008",
            "dhatu": "जुष्",
            "aupadeshik": "जुषीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीतिसेवनयोः",
            "artha_english": "to serve, to please, to satisfy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1288",
            "sk": "1288",
            "lsk_sutra": "663",
            "sk_sutra": "2535",
            "artha_hindi": "सेवा करना, प्रसन्न होना, सन्तुष्ट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " जोषयेज्जोषतीत्येते युजादेः परितर्कणे । प्रीतिसेवनयोरिष्टं तुदादेर्जुषते पदम् ' (श्लो. 180 - 181) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060009",
            "baseindex": "06.0009",
            "dhatu": "विज्",
            "aupadeshik": "ओँविजीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भयचलनयोः",
            "artha_english": "to fear,to tremble, to shiver, to have disaster",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयम् धातुः प्रायेण 'उत्'पूर्वरूपेण एव प्रयुज्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1289",
            "sk": "1289",
            "lsk_sutra": "663",
            "sk_sutra": "2535",
            "artha_hindi": "डरना, डर से कम्पित होना, कांपना, अपद्ग्रस्त होना, विपत्ति में पड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रायेण अयम् उत्पूर्वः । ' उद्वेगे च ' इति पा.धा.समीक्षा । ' वेवेक्तीति पृथग्भावे विवेक्ते च भये पुनः । विनक्ति विजते ....' (श्वो.61.62) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060010",
            "baseindex": "06.0010",
            "dhatu": "लज्",
            "aupadeshik": "ओँलजीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "व्रीडायाम्",
            "artha_english": "to be ashamed,to be shy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1290",
            "sk": "1290",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "लज्जित होना, मुँह छिपाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' प्रकाशे लजयेद् व्रीळे (डे) लज्जते लजते पदे ' (श्लो. 68) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060011",
            "baseindex": "06.0011",
            "dhatu": "लज्ज्",
            "searchterms": "लस्ज्",
            "aupadeshik": "ओँलस्जीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "व्रीडायाम्",
            "artha_english": "to be ashamed,to be shy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1291",
            "sk": "1291",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "लज्जित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060012",
            "baseindex": "06.0012",
            "dhatu": "व्रश्च्",
            "aupadeshik": "ओँव्रस्चूँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut,to make a hole, to tear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3",
            "dhaturoopnandini": "1292",
            "sk": "1292",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "छेद करना, कतरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060013",
            "baseindex": "06.0013",
            "dhatu": "व्यच्",
            "aupadeshik": "व्यचँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्याजीकरणे",
            "artha_english": "to deceive,to cheat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1293",
            "sk": "1293",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "ठगना, फ़साना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' व्याजीकरणम् = छद्मकरणम् ' इति तत्त्वबोधिनी ।"
        },
        {
            "i": "1060014",
            "baseindex": "06.0014",
            "dhatu": "उञ्छ्",
            "aupadeshik": "उछिँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उञ्छे",
            "artha_english": "to collect, to gather, to glean",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1294",
            "sk": "1294",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "थोड़ा थोड़ा एकत्र करना, थोड़ा थोड़ा बटोरना, बीनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शशपोरुञ्छतीत्युञ्छे स्वरभेदाद् द्विरुच्यते ' (श्लो.55) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060015",
            "baseindex": "06.0015",
            "dhatu": "उच्छ्",
            "searchterms": "उछ्",
            "aupadeshik": "उछीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विवासे",
            "artha_english": "to dwell abroad,to retire, to exile",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1295",
            "sk": "1295",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "पूरा करना, समाप्त करना, छोड़ना, त्यागना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अतिक्रमणबन्धनवर्जनेषु च द्रुमे ' इति धातुकाव्ये । ' शशपोरुञ्छतीत्युञ्छे स्वरभेदाद् द्विरुच्यते । उच्छतीति विवासे स्यात् इदितोनिदितस्तयोः ' (श्लो.55) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060016",
            "baseindex": "06.0016",
            "dhatu": "ऋच्छ्",
            "searchterms": "ऋछ्",
            "aupadeshik": "ऋछँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "गतीन्द्रियप्रलयमूर्तिभावेषु",
            "artha_english": "to go, to become weak, to lose power of senses, to harden",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1296",
            "sk": "1296",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "जाना, कठिन होना, इन्द्रिय का बलघट जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "इन्द्रियप्रलयः = सम्मोहः, मूर्तिभावः = काठिन्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1060017",
            "baseindex": "06.0017",
            "dhatu": "मिच्छ्",
            "searchterms": "मिछ्",
            "aupadeshik": "मिछँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "बाधनार्थे सकर्मकः, पीडायाम् अकर्मकः",
            "artha": "उत्क्लेशे",
            "artha_note": "उत्क्लेशः = बाधनम्, पीडा ।",
            "artha_english": "to annoy,to hurt,to obstruct",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1297",
            "sk": "1297",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "पीड़ा देना, कष्ट देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उत्कट: क्लेशः - उत्क्लेशः । ' उत्क्लेशः = बाधनम् ' इति क्षीरस्वामी । अस्य मते सकर्मकत्वम् । ' उत्क्लेशः = पीडा ' इति धातुवृत्तिः । तदानीम् अकर्मकत्वम् ।"
        },
        {
            "i": "1060018",
            "baseindex": "06.0018",
            "dhatu": "जर्ज्",
            "aupadeshik": "जर्जँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणभर्त्सनयोः",
            "artha_english": "to say,to kill, to blame, to abuse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1298",
            "sk": "1298",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "बोलना, हिंसा करना, ताड़ना, करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' परिभाषणसन्तर्जनयोः ' इति मा.धा.वृत्तिपाठः ।"
        },
        {
            "i": "1060019",
            "baseindex": "06.0019",
            "dhatu": "चर्च्",
            "aupadeshik": "चर्चँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणभर्त्सनयोः",
            "artha_english": "to say,to kill, to blame, to abuse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1299",
            "sk": "1299",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "बोलना, निन्दा करना, दोष लगाना, भयभीत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अध्ययने चर्चयेत्, चर्चतीति तु । हिंसायां तर्जने शे तु तथैव परिभाषणे ' (श्लो. 54) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060020",
            "baseindex": "06.0020",
            "dhatu": "झर्झ्",
            "aupadeshik": "झर्झँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणभर्त्सनयोः",
            "artha_english": "to say,to kill, to blame, to abuse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1300",
            "sk": "1300",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "बोलना, निन्दा करना, दोष लगाना, भयभीत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060021",
            "baseindex": "06.0021",
            "dhatu": "त्वच्",
            "aupadeshik": "त्वचँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1301",
            "sk": "1301",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ढांकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " संवरणम् = आच्छदनम् ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1060022",
            "baseindex": "06.0022",
            "dhatu": "ऋच्",
            "aupadeshik": "ऋचँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तुतौ दीप्तौ च",
            "artha_english": "to praise, to pray, to glow, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1302",
            "sk": "1302",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "स्तुति करना, प्रार्थना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दीप्तौ ' इत्यपि पाठः । ' वियोजनेर्चयेदर्चेद् यौ, स्तुतावृचतीत्यृचेः ' (श्लो.55) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060023",
            "baseindex": "06.0023",
            "dhatu": "उब्ज्",
            "aupadeshik": "उब्जँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आर्जवे",
            "artha_english": "to be straight (non-twisted)",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1303",
            "sk": "1303",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "सीधी रीति से बर्ताव करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं दोपधः । अयम् उपध्मानीयः इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1060024",
            "baseindex": "06.0024",
            "dhatu": "उज्झ्",
            "aupadeshik": "उज्झँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उत्सर्गे",
            "artha_english": "to abandon,to leave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1304",
            "sk": "1304",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "छोडना, त्यागना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयमपि दोपधः ।"
        },
        {
            "i": "1060025",
            "baseindex": "06.0025",
            "dhatu": "लुभ्",
            "aupadeshik": "लुभँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विमोहने",
            "artha_english": "to be confused, to lose senses, to act weird",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1305",
            "sk": "1305",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "मतिभ्रंश होना, भ्रान्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विमोहनम् = व्याकुलीकरणम् ' इति क्षीरस्वामी । ' गार्ध्ये लुभ्यति मोहार्थे तुदादेर्लुभतीति शे ' (श्लो. 141) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060026",
            "baseindex": "06.0026",
            "dhatu": "रिफ्",
            "aupadeshik": "रिफँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कत्थनयुद्धनिन्दाहिंसादानेषु",
            "artha_english": "to speak, to boast, to fight, to insult, to give",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1306",
            "sk": "1306",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "बोलना, युद्ध करना, निंदा करना, देना, दान देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060027",
            "baseindex": "06.0027",
            "dhatu": "रिह्",
            "aupadeshik": "रिहँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कत्थनयुद्धनिन्दाहिंसादानेषु",
            "artha_english": "to speak, to boast, to fight, to insult, to give",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{6.26}> <<रिफ>> इत्यत्र 'रिहेत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1306P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060028",
            "baseindex": "06.0028",
            "dhatu": "तृप्",
            "aupadeshik": "तृपँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तृप्तौ",
            "artha_english": "to satisfy, to be satisfied, to please, to be pleased",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1307",
            "sk": "1307",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "तृप्त होना, प्रसन्न करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060029",
            "baseindex": "06.0029",
            "dhatu": "ऋह्",
            "aupadeshik": "ऋहँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कत्थनयुद्धनिन्दाहिंसादानेषु",
            "artha_english": "to speak, to boast, to fight, to insult, to give",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{6.27}> <<रिहँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते, परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060030",
            "baseindex": "06.0030",
            "dhatu": "तृफ्",
            "aupadeshik": "तृफँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "तृप्तौ",
            "artha_english": "to satisfy, to be satisfied, to please, to be pleased",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{6.31}> <<तृम्फ>> इत्यत्र 'द्वावपि द्वितीयान्तावित्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1308P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060031",
            "baseindex": "06.0031",
            "dhatu": "तृम्फ्",
            "aupadeshik": "तृन्फँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "तृप्तौ",
            "artha_english": "to satisfy, to be satisfied, to please, to be pleased",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1308",
            "sk": "1308",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "तृप्त होना, सन्तुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तृम्फादिः इत्यत्र आदिशब्दः प्रकारे । तेन येत्र नकारानुषक्ताः ते तृम्फादयः ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' प्रीणने इति द्रुमे ' इति धा.का. व्याख्यायाम् । (2.27)"
        },
        {
            "i": "1060032",
            "baseindex": "06.0032",
            "dhatu": "तुप्",
            "aupadeshik": "तुपँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to injure, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1309",
            "sk": "1309",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शपि तोपति हिंसायां तत्रैव तुपतीति शे ' (श्लो. 138) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060033",
            "baseindex": "06.0033",
            "dhatu": "तुम्प्",
            "aupadeshik": "तुन्पँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to injure, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1310",
            "sk": "1310",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "  शपि तोपति हिंसायां तत्रैव तुपतीति शे । तत्रैव शशपोस्तुम्पेद् अर्दने तुम्पयेण्णिचि ' (श्लो. 138 - 9) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060034",
            "baseindex": "06.0034",
            "dhatu": "तुफ्",
            "aupadeshik": "तुफँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to injure, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1311",
            "sk": "1311",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060035",
            "baseindex": "06.0035",
            "dhatu": "तुम्फ्",
            "aupadeshik": "तुन्फँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to injure, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1312",
            "sk": "1312",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तुम्फादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060036",
            "baseindex": "06.0036",
            "dhatu": "दृप्",
            "aupadeshik": "दृपँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उत्क्लेशे",
            "artha_english": "to give pain, to injure, to torment",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1313",
            "sk": "1313",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "पीड़ा करना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दृफ ' इति द्वितीयान्तोयमित्येके ।"
        },
        {
            "i": "1060037",
            "baseindex": "06.0037",
            "dhatu": "स्तृंह्",
            "aupadeshik": "स्तृन्हूँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to strike",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{6.77}> <<तृन्हूँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060038",
            "baseindex": "06.0038",
            "dhatu": "दृफ्",
            "aupadeshik": "दृफँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उत्क्लेशे",
            "artha_english": "to give pain, to injure, to torment",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{6.39}> <<दृम्फ>> इत्यत्र 'प्रथमो द्वितीयान्त इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1314P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060039",
            "baseindex": "06.0039",
            "dhatu": "दृम्फ्",
            "aupadeshik": "दृन्फँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उत्क्लेशे",
            "artha_english": "to give pain, to injure, to torment",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1314",
            "sk": "1314",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "पीड़ा करना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तुम्फादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060040",
            "baseindex": "06.0040",
            "dhatu": "ऋफ्",
            "aupadeshik": "ऋफँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1315",
            "sk": "1315",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060041",
            "baseindex": "06.0041",
            "dhatu": "ऋम्फ्",
            "aupadeshik": "ऋन्फँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1316",
            "sk": "1316",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तुम्फादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060042",
            "baseindex": "06.0042",
            "dhatu": "गुफ्",
            "aupadeshik": "गुफँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रन्थे",
            "artha_english": "to string together, to tie together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1317",
            "sk": "1317",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "गूंथना, गुम्फन करना, रचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060043",
            "baseindex": "06.0043",
            "dhatu": "गुम्फ्",
            "aupadeshik": "गुन्फँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रन्थे",
            "artha_english": "to string together, to tie together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1318",
            "sk": "1318",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "गूंथना, गुम्फन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तुम्फादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060044",
            "baseindex": "06.0044",
            "dhatu": "उभ्",
            "aupadeshik": "उभँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूरणे",
            "artha_english": "to fill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1319",
            "sk": "1319",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "भरना, पूर्ण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060045",
            "baseindex": "06.0045",
            "dhatu": "उम्भ्",
            "aupadeshik": "उन्भँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूरणे",
            "artha_english": "to fill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1320",
            "sk": "1320",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तुम्फादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060046",
            "baseindex": "06.0046",
            "dhatu": "शुभ्",
            "aupadeshik": "शुभँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शोभायाम्",
            "artha_english": "to shine, to look beautiful",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1321",
            "sk": "1321",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "सुन्दर होना, शोभायमान होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तुम्फादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिंसाभाषणयोः शोभेच्छोभार्थे शुभतीति शे ' (श्लो. 143) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060047",
            "baseindex": "06.0047",
            "dhatu": "शुम्भ्",
            "aupadeshik": "शुन्भँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शोभायाम्",
            "artha_english": "to shine, to look beautiful",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1322",
            "sk": "1322",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "सुन्दर होना, शोभायमान होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिंसायां च द्रुमे ' इति धा.का. व्याख्या (2-75) । ' दीप्तौ हिंसने च ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1060048",
            "baseindex": "06.0048",
            "dhatu": "दृभ्",
            "aupadeshik": "दृभीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रन्थे",
            "artha_english": "to string together, to tie together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1323",
            "sk": "1323",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "गूंथना, रचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अनीदितश्च सन्दर्भे दृभति ग्रन्थः ईदितः ' (श्लो. 142) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060049",
            "baseindex": "06.0049",
            "dhatu": "चृत्",
            "aupadeshik": "चृतीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसाग्रन्थनयोः",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to string together, to tie together, to collect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1324",
            "sk": "1324",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "पीड़ा देना, मार डालना, एकत्र करके बांधना, गूंथना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ग्रन्थनयोः ' इति कृदन्तरूपमाला । श्रन्थनम् = विस्रंसनम् ।"
        },
        {
            "i": "1060050",
            "baseindex": "06.0050",
            "dhatu": "विध्",
            "aupadeshik": "विधँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विधाने",
            "artha_english": "to mention, to make a rule, to state",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1325",
            "sk": "1325",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "विधान करना, नियम बनाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060051",
            "baseindex": "06.0051",
            "dhatu": "जुड्",
            "aupadeshik": "जुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ बन्धने च",
            "artha_english": "to go, to bind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1326",
            "sk": "1326",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "जाना, बांधना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तवर्गपञ्चमान्तमेके पठन्ति । ' ... मरुतो जुनन्ति ' इति सिद्धान्तकौमुदी । मा.धा.वृत्तौ अपि एवमेव उच्यते । ' जुन ' इति क्षीरस्वामिसम्मतः पाठः । ' जुड ' इति दुर्गः ।"
        },
        {
            "i": "1060052",
            "baseindex": "06.0052",
            "dhatu": "जुन्",
            "aupadeshik": "जुनँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ बन्धने च",
            "artha_english": "to go, to bind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{6.51}> <<जुड>> इत्यत्र 'तवर्गपञ्चमान्त इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1326P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060053",
            "baseindex": "06.0053",
            "dhatu": "मृड्",
            "aupadeshik": "मृडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सुखने",
            "artha_english": "to make happy,to rejoice,to be happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1327",
            "sk": "1327",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "सुख देना, प्रसन्न करना, सुखी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मृडेर्मृड्णाति सुखने तत्रैव मृडतीति शे ' (श्लो. 87) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060054",
            "baseindex": "06.0054",
            "dhatu": "पृड्",
            "aupadeshik": "पृडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सुखने",
            "artha_english": "to make happy,to rejoice,to be happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1328",
            "sk": "1328",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "सुख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060055",
            "baseindex": "06.0055",
            "dhatu": "पृण्",
            "aupadeshik": "पृणँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीणने",
            "artha_english": "to be happy, to be contented",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1329",
            "sk": "1329",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "आनन्द करना, संतोष पाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060056",
            "baseindex": "06.0056",
            "dhatu": "वृण्",
            "aupadeshik": "वृणँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीणने",
            "artha_english": "to be happy, to be contented",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1330",
            "sk": "1330",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "आनन्द करना, संतोष पाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060057",
            "baseindex": "06.0057",
            "dhatu": "मृण्",
            "aupadeshik": "मृणँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1331",
            "sk": "1331",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060058",
            "baseindex": "06.0058",
            "dhatu": "तुण्",
            "aupadeshik": "तुणँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कौटिल्ये",
            "artha_english": "to be crooked, to tilt, to curve, to bend, to ill-behave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1332",
            "sk": "1332",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "टेढ़ा होना, वक्र होना, बुरी निति से वर्तना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060059",
            "baseindex": "06.0059",
            "dhatu": "पुण्",
            "aupadeshik": "पुणँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कर्मणि शुभे",
            "artha_english": "to be pure, to be virtuous,to do a holy work",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1333",
            "sk": "1333",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "पवित्र होना, शुद्ध होना, धार्मिक कार्य करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' पुण कर्मणि शब्दे च ' इति क्षीरस्वामिसम्मतः पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1060060",
            "baseindex": "06.0060",
            "dhatu": "मुण्",
            "aupadeshik": "मुणँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिज्ञाने",
            "artha_english": "to promise, to vow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1334",
            "sk": "1334",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "प्रण करना, वचन देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060061",
            "baseindex": "06.0061",
            "dhatu": "कुण्",
            "aupadeshik": "कुणँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दोपकरणयोः",
            "artha_english": "to sound, to gift, to support financially, to take care",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1335",
            "sk": "1335",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "शब्द करना, दानादिक से संरक्षण करना, संभालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आमन्त्रणे तु कुणयेत् शब्दे चोपकृतौ कुणेत् ' (श्लो. 93) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060062",
            "baseindex": "06.0062",
            "dhatu": "शुन्",
            "aupadeshik": "शुनँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1336",
            "sk": "1336",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060063",
            "baseindex": "06.0063",
            "dhatu": "द्रुण्",
            "aupadeshik": "द्रुणँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसागतिकौटिल्येषु",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to bend, to curve, to tilt, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1337",
            "sk": "1337",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, टेढ़ा होना, वक्र होना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060064",
            "baseindex": "06.0064",
            "dhatu": "घुण्",
            "aupadeshik": "घुणँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भ्रमणे",
            "artha_english": "to move, to roam around",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1338",
            "sk": "1338",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "घूमना, भ्रमण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060065",
            "baseindex": "06.0065",
            "dhatu": "घूर्ण्",
            "aupadeshik": "घूर्णँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भ्रमणे",
            "artha_english": "to move, to roam around",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1339",
            "sk": "1339",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "घूमना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भूवाद्योः घुणिघूर्ण्योः स्तां घोर्णते घूर्णते शपि । भ्रमणेत्र तुदाद्योः शे स्यातां घुणति घूर्णति ' (श्लो. 19) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060066",
            "baseindex": "06.0066",
            "dhatu": "सुर्",
            "aupadeshik": "षुरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "ऐश्वर्यदीप्त्योः",
            "artha_english": "to rule, to be powerful, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1340",
            "sk": "1340",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "ऐश्वर्यवान होना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060067",
            "baseindex": "06.0067",
            "dhatu": "कुर्",
            "aupadeshik": "कुरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1341",
            "sk": "1341",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060068",
            "baseindex": "06.0068",
            "dhatu": "खुर्",
            "aupadeshik": "खुरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने खण्डने च",
            "artha_english": "to cut, to break",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1342",
            "sk": "1342",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "काटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "खण्डने इति मैत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1060069",
            "baseindex": "06.0069",
            "dhatu": "मुर्",
            "aupadeshik": "मुरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवेष्टने परिवेष्टने च",
            "artha_english": "to surround, to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1343",
            "sk": "1343",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "घेरना, लपेटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " परिवेष्टने ' इति मा.धा.वृत्तौ ।"
        },
        {
            "i": "1060070",
            "baseindex": "06.0070",
            "dhatu": "क्षुर्",
            "aupadeshik": "क्षुरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विलेखने",
            "artha_english": "to cut, to split, to scratch, to divide, to delineate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1344",
            "sk": "1344",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "कतरना, चीरना, छेड़ना, लकीर खींचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "विलेखनम् = छेदः ।"
        },
        {
            "i": "1060071",
            "baseindex": "06.0071",
            "dhatu": "घुर्",
            "aupadeshik": "घुरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भीमार्थशब्दयोः",
            "artha_english": "to frighten,to sound, to snore",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1345",
            "sk": "1345",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "भयंकर होना, शब्द करना, आवाज करना, धुर्राना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060072",
            "baseindex": "06.0072",
            "dhatu": "पुर्",
            "aupadeshik": "पुरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अग्रगमने",
            "artha_english": "to proceed,to lead, to go ahead",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1346",
            "sk": "1346",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "अग्रभाग में जाना, आगे जाना, मुख्य होना, अग्रसर होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060073",
            "baseindex": "06.0073",
            "dhatu": "वृह्",
            "aupadeshik": "वृहूँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "उद्यमने",
            "artha_english": "to try, to put effort",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1347",
            "sk": "1347",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "यत्न करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " उद्यमः = उद्धरणम् ' इति क्षीरस्वामी । दन्त्योष्ठ्यादि: इति सर्वे । केचित् ' बृहू पवर्गादिः ' इति । क्षीरतरङ्गिण्यामपि ' बृहू ' इत्येव दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1060074",
            "baseindex": "06.0074",
            "dhatu": "बृह्",
            "aupadeshik": "बृहूँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "उद्यमने",
            "artha_english": "to try, to put effort",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{6.73}> <<वृह>> इत्यत्र 'पवर्गीयादिरित्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1347P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060075",
            "baseindex": "06.0075",
            "dhatu": "तृह्",
            "aupadeshik": "तृहूँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to strike",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1348",
            "sk": "1348",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " श्ने तृणे ढीति हिंसायां तृहतीत्यूदितस्तृहेः ' (श्लो. 195) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060076",
            "baseindex": "06.0076",
            "dhatu": "स्तृह्",
            "aupadeshik": "स्तृहूँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to strike",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1349",
            "sk": "1349",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " षोपदेशः इति दुर्गः ' इति तरङ्गिण्याम् ।"
        },
        {
            "i": "1060077",
            "baseindex": "06.0077",
            "dhatu": "तृंह्",
            "aupadeshik": "तृन्हूँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to strike",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1350",
            "sk": "1350",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "नोपधोयं धातुः । ' श्ने तृणे ढीति हिंसायां तृहतीत्यूदितस्तृहेः ' (श्लो. 195) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060078",
            "baseindex": "06.0078",
            "dhatu": "इष्",
            "aupadeshik": "इषुँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "इच्छायाम्",
            "artha_english": "to wish, to desire, to want",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhatu_note": "अयम् अनुदित् ('इषँ') इति केचन ।",
            "dhaturoopnandini": "1351",
            "sk": "1351",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "इच्छा करना, चाहना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "ढूंढ़ना, प्रति"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " केचन धातुमेतत् अनुदितं मन्यन्ते । उदित्फलं तु क्त्वायाम् इङ्विकल्पः । ' इषेस्तकारे श्यन्प्रत्ययात् प्रतिषेधो वक्त ' इति भाष्यात् तकारादावार्धधातुके इङ्विकल्पः सिद्धः एषः इत्यतः उदित्त्वस्य फलं नास्ति इति वदन्ति । मा.धा.वृत्तौ अनुदित् एव उत्पात्तः । ' इष्णात्याभीक्ष्ण्य इच्छायां इच्छेद् गत्यर्थः इष्यति ' (श्लो. 168) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060079",
            "baseindex": "06.0079",
            "dhatu": "मिष्",
            "aupadeshik": "मिषँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्पर्धायाम्",
            "artha_english": "to compete, to contend, to rival",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1352",
            "sk": "1352",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "स्पर्धा करना, होड़ लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सेचने मेषतीति स्यात् स्पर्धायां मिषतीति शे ' ( श्लो. 174) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060080",
            "baseindex": "06.0080",
            "dhatu": "किल्",
            "aupadeshik": "किलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "श्वैत्यक्रीडनयोः",
            "artha_english": "to become white,to play",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1353",
            "sk": "1353",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "सफ़ेद होना, खेलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060081",
            "baseindex": "06.0081",
            "dhatu": "तिल्",
            "aupadeshik": "तिलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहने",
            "artha_english": "to oil, to be greasy, to anoint",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1354",
            "sk": "1354",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "तेल लगाना, सिद्ध होना, चिकना होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060082",
            "baseindex": "06.0082",
            "dhatu": "चिल्",
            "aupadeshik": "चिलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वसने",
            "artha_english": "to dress",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1355",
            "sk": "1355",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "कपडे पहनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " निवासने ' इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1060083",
            "baseindex": "06.0083",
            "dhatu": "चल्",
            "aupadeshik": "चलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विलसने विकसने च",
            "artha_english": "to foster,to cherish,to play",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1356",
            "sk": "1356",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "खेलना, क्रीड़ा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " विकासने ' इति मैत्रेयः । ' भृत्यां चालयेत् , कम्पने चलेत् ' (श्लो. 158) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060084",
            "baseindex": "06.0084",
            "dhatu": "इल्",
            "aupadeshik": "इलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्वप्नक्षेपणयोः",
            "artha_english": "to sleep, to throw, to cast, to throw in air",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1357",
            "sk": "1357",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "सोना, नींद लेना, फेंकना, उड़ाना, बिखेरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्वप्रेरणयोः ' इति धातुकाव्ये पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1060085",
            "baseindex": "06.0085",
            "dhatu": "विल्",
            "aupadeshik": "विलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover,to conceal,to cut, to make a hole",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1358",
            "sk": "1358",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "वस्त्र पहनना, ओढ़ना, छिद्र करना, चीरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्योष्ठ्यादि: । ' वेलति चलने वेलेर्वरणे विलतीति शे ' (श्लो. 157) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060086",
            "baseindex": "06.0086",
            "dhatu": "बिल्",
            "aupadeshik": "बिलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भेदने",
            "artha_english": "to break,to split,to divide",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1359",
            "sk": "1359",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "भेदन करना, छेद करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ओष्ठयादिः ।"
        },
        {
            "i": "1060087",
            "baseindex": "06.0087",
            "dhatu": "निल्",
            "aupadeshik": "णिलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गहने",
            "artha_english": "to misunderstand,to solidify, to hide, to precipitate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1360",
            "sk": "1360",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "कुछ का कुछ समझना, घना होना, जमना, छिप जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060088",
            "baseindex": "06.0088",
            "dhatu": "हिल्",
            "aupadeshik": "हिलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भावकरणे",
            "artha_english": "to act, to show tantrums, to enact",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1361",
            "sk": "1361",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "हाव भाव करना, नखरा करना, लीला करना, क्रीड़ा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हावकरणे ' इति क्षीरस्वामिमैत्रेयौ ।"
        },
        {
            "i": "1060089",
            "baseindex": "06.0089",
            "dhatu": "शिल्",
            "aupadeshik": "शिलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उञ्छे",
            "artha_english": "to glean",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1362",
            "sk": "1362",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "बीनना, एक एक कर के बीनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तालव्यादिः । ' उञ्छः = उद्धृतसस्यशेषाहरणम् ' इति दुर्गः ।"
        },
        {
            "i": "1060090",
            "baseindex": "06.0090",
            "dhatu": "सिल्",
            "aupadeshik": "षिलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उञ्छे",
            "artha_english": "to glean",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1363",
            "sk": "1363",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "बीनना, एक एक कर के बीनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "मूर्धन्यादिः ।"
        },
        {
            "i": "1060091",
            "baseindex": "06.0091",
            "dhatu": "मिल्",
            "aupadeshik": "मिलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "श्लेषणे",
            "artha_english": "to join, to unite, to meet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं धातुः सकर्मकः अस्ति । यथा - 'गङ्गा यमुनां मिलति' इति । धातुपाठे विद्यमानः 'मिल् सङ्गमे' <{6.165}> इति अपरः धातुः तु अकर्मकः अस्ति । ",
            "dhaturoopnandini": "1364",
            "sk": "1364",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "मिलना, संयुक्त होना, जुड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " श्लेषे मिलेत् सङ्गमे तु मिलते मिलतीति च ' (श्लो. 160) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060092",
            "baseindex": "06.0092",
            "dhatu": "लिख्",
            "aupadeshik": "लिखँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अक्षरविन्यासे",
            "artha_english": "to write,to scratch,to draw, to scribble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1365",
            "sk": "1365",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "लिखना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "चित्र चितारना, स्पष्ट रूप से लिखना, विशेष रूप से लिखना"
                }
            ],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060093",
            "baseindex": "06.0093",
            "dhatu": "कुट्",
            "aupadeshik": "कुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कौटिल्ये",
            "artha_english": "to be crooked,to bend, to grow, to cheat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1366",
            "sk": "1366",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "टेढ़ा होना, उगाना, फसाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060094",
            "baseindex": "06.0094",
            "dhatu": "पुट्",
            "aupadeshik": "पुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संश्लेषणे",
            "artha_english": "to hug, to embrace",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1367",
            "sk": "1367",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "आलिंगन करना, गले लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " भाषासंसर्गसंश्लेषे पोटयेत् पुटयेत् पुटेत् ' (श्लो.75) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060095",
            "baseindex": "06.0095",
            "dhatu": "कुच्",
            "aupadeshik": "कुचँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्कोचने",
            "artha_english": "to contract,to shrink, to shorten",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1368",
            "sk": "1368",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "आकुंचित होना या करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "आकुंचित करना या होना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "संकुचित करना या होना"
                }
            ],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "सङ्कोचः ह्रस्वीभवनम् । प्रायेण सम्पूर्वक एव अयं प्रयुज्यते । ' सङ्कोचे कुचतीति स्यात् काचेत् सम्पर्चनादिषु ' (श्लो. 54) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060096",
            "baseindex": "06.0096",
            "dhatu": "गुज्",
            "aupadeshik": "गुजँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to hum, to buzz,to sound inarticulately,to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1369",
            "sk": "1369",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "शब्द करना, गुंजारव करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " गुञ्जेदव्यक्तशब्दे स्यात् शब्दमात्रे गुजेदिति ' (श्लो. 67) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060097",
            "baseindex": "06.0097",
            "dhatu": "गुड्",
            "aupadeshik": "गुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षायाम्",
            "artha_english": "to protect, to create",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1370",
            "sk": "1370",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "संरक्षण करना, बनाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060098",
            "baseindex": "06.0098",
            "dhatu": "डिप्",
            "aupadeshik": "डिपँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपे",
            "artha_english": "to throw, to throw in air",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1371",
            "sk": "1371",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "फेंकना, उड़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060099",
            "baseindex": "06.0099",
            "dhatu": "छुर्",
            "aupadeshik": "छुरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut,to engrave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1372",
            "sk": "1372",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "कतरना, तोडना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060100",
            "baseindex": "06.0100",
            "dhatu": "स्फुट्",
            "aupadeshik": "स्फुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "विकसने",
            "artha_english": "to blow,to blossom, to burst,to break open",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1373",
            "sk": "1373",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "खिलना, प्रफुल्लित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्फोटयेत्स्फोटतीति द्वे भेदे विशरणे क्रमात् ' (श्लो. 71) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060101",
            "baseindex": "06.0101",
            "dhatu": "मुट्",
            "aupadeshik": "मुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आक्षेपमर्दनयोः",
            "artha_english": "to object, to insult, to blame, to crush, to grid",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1374",
            "sk": "1374",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "निन्दा करना, दोष देना, मर्दन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' प्रमर्दने चापेक्षे च मुटेत् आद्ये तु मोटति ' (श्लो. 71) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060102",
            "baseindex": "06.0102",
            "dhatu": "त्रुट्",
            "aupadeshik": "त्रुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut,to break",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1375",
            "sk": "1375",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "छेद करना, कतरना, तोडना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060103",
            "baseindex": "06.0103",
            "dhatu": "तुट्",
            "aupadeshik": "तुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कलहकर्मणि",
            "artha_english": "to quarrel,to argue, to fight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1376",
            "sk": "1376",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "विवाद करना, झगड़ा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060104",
            "baseindex": "06.0104",
            "dhatu": "चुट्",
            "aupadeshik": "चुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut, to pierce",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1377",
            "sk": "1377",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "छेद करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060105",
            "baseindex": "06.0105",
            "dhatu": "छुट्",
            "aupadeshik": "छुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut, to pierce",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1378",
            "sk": "1378",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "छेद करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060106",
            "baseindex": "06.0106",
            "dhatu": "जुड्",
            "aupadeshik": "जुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to join, to tie",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1379",
            "sk": "1379",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "बांधना, जोड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " जुट ' इति केचित् पठन्ति । ' प्रेरणे जोडयेच्छे तु बन्धने जुडतीति च ' (श्लो. 89) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060107",
            "baseindex": "06.0107",
            "dhatu": "जुट्",
            "aupadeshik": "जुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to join, to tie",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां निर्दिष्टः नास्ति । धातुरूपनन्दिन्याम् <{6.106}> <<जुडँ>> इत्यत्र 'जुटँ इति केचित् पठन्ति' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060108",
            "baseindex": "06.0108",
            "dhatu": "कड्",
            "aupadeshik": "कडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मदे",
            "artha_english": "to be involved in sorrow, to be invoked in happiness",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1380",
            "sk": "1380",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "दुःख व आनन्द में लीन होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' डकाराकारान्तप्रकरणात् अस्य कुटादौ पाठः । कुटादिपाठस्य फलं किमपि न ' इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1060109",
            "baseindex": "06.0109",
            "dhatu": "लुट्",
            "aupadeshik": "लुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संश्लेषणे",
            "artha_english": "to join,to unite, to bring together, to connect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1381",
            "sk": "1381",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "संयोग करना, मिलाप करना, जोड़ना, आलिंगन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060110",
            "baseindex": "06.0110",
            "dhatu": "लुठ्",
            "aupadeshik": "लुठँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संश्लेषणे",
            "artha_english": "to join,to unite, to bring together, to connect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते परन्तु धातुप्रदीपे पाठितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060111",
            "baseindex": "06.0111",
            "dhatu": "कड्",
            "aupadeshik": "कडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "घसने",
            "artha_english": "to join,to unite, to bring together, to connect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते, परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060112",
            "baseindex": "06.0112",
            "dhatu": "कृड्",
            "aupadeshik": "कृडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "घनत्वे",
            "artha_english": "to thicken, to solidify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1382",
            "sk": "1382",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "दृढ या कठिन होना, ज़माना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' घसने ' इत्येके । धनत्वम् = सान्द्रता ।"
        },
        {
            "i": "1060113",
            "baseindex": "06.0113",
            "dhatu": "कुड्",
            "aupadeshik": "कुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "बाल्ये",
            "artha_english": "to act as a child,to kid, to heap, to collect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1383",
            "sk": "1383",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "बालक के समान खेलना, खाना, बटोरना, जमा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060114",
            "baseindex": "06.0114",
            "dhatu": "पुड्",
            "aupadeshik": "पुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उत्सर्गे",
            "artha_english": "to leave, to quit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1384",
            "sk": "1384",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "त्यागना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मुड ' इति आत्रेयः ।"
        },
        {
            "i": "1060115",
            "baseindex": "06.0115",
            "dhatu": "घुट्",
            "aupadeshik": "घुटँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिघाते",
            "artha_english": "to strike against,to strike back, to combat, to oppose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1385",
            "sk": "1385",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "मारना, मन मसोस करना, घुटते रहना, प्रतिकार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060116",
            "baseindex": "06.0116",
            "dhatu": "तुड्",
            "aupadeshik": "तुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तोडने",
            "artha_english": "to split,to cut, to to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1386",
            "sk": "1386",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "तोड़ना, कतरना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' तोडनम् - भेदः ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' भेदः पृथक्करणम् वा ' इति क्षीरस्वामी । ' तोडनार्थे तुडेस्तुण्डेः तुडेत् तोडति तुण्डते ' (श्लो. 88) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060117",
            "baseindex": "06.0117",
            "dhatu": "थुड्",
            "aupadeshik": "थुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1387",
            "sk": "1387",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, लपेटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " खुड ' इत्येके  ।"
        },
        {
            "i": "1060118",
            "baseindex": "06.0118",
            "dhatu": "स्थुड्",
            "aupadeshik": "स्थुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1388",
            "sk": "1388",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, लपेटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " छुड ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1060119",
            "baseindex": "06.0119",
            "dhatu": "खुड्",
            "aupadeshik": "खुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{6.118}> <<स्थुडँ>> इत्यत्र 'खुड छुड इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1388P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060120",
            "baseindex": "06.0120",
            "dhatu": "छुड्",
            "aupadeshik": "छुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{6.118}> <<स्थुडँ>> इत्यत्र 'खुड छुड इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1388P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060121",
            "baseindex": "06.0121",
            "dhatu": "स्फुर्",
            "aupadeshik": "स्फुरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to throb, to pulse, to move, to palpitate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1389",
            "sk": "1389",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "हिलना, स्फुरित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " चलने ' इति न्यासे (6.1.47) । एवं क्षीरस्वाम्यपि । ' स्फर इत्येके ' इति माधवः । ' स्फुरणे सञ्चलने दीप्तौ च ' इति मैत्रेयः । ' स्फूर्तौ चले ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1060122",
            "baseindex": "06.0122",
            "dhatu": "स्फुल्",
            "aupadeshik": "स्फुलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to throb, to pulse, to move, to palpitate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1390",
            "lsk_sutra": "656",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "हिलना, स्फुरित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060123",
            "baseindex": "06.0123",
            "dhatu": "स्फर्",
            "aupadeshik": "स्फरँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to throb, to pulse, to move, to palpitate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{6.122}> <<स्फुलँ>> इत्यत्र 'स्फर इत्यकारोपधं केचित्पठन्ति' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1390P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060124",
            "baseindex": "06.0124",
            "dhatu": "स्फल्",
            "aupadeshik": "स्फलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to throb, to pulse, to move, to palpitate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{6.122}> <<स्फुलँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्याम् निर्दिष्टः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1390P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2536",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060125",
            "baseindex": "06.0125",
            "dhatu": "स्फुड्",
            "aupadeshik": "स्फुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1391",
            "sk": "1391",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "वस्त्रादि से वेष्टित करना, लपेटना, आच्छादित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060126",
            "baseindex": "06.0126",
            "dhatu": "चुड्",
            "aupadeshik": "चुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1392",
            "sk": "1392",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "लपेटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060127",
            "baseindex": "06.0127",
            "dhatu": "व्रुड्",
            "aupadeshik": "व्रुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1393",
            "sk": "1393",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "डूबना, ढेर करना, ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060128",
            "baseindex": "06.0128",
            "dhatu": "क्रुड्",
            "aupadeshik": "क्रुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निमज्जने",
            "artha_english": "to sink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1394",
            "sk": "1394",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "डूबना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "अग्रिमटिप्पणी अत्रापि अन्वेति ।"
        },
        {
            "i": "1060129",
            "baseindex": "06.0129",
            "dhatu": "भृड्",
            "aupadeshik": "भृडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निमज्जने",
            "artha_english": "to sink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1395",
            "sk": "1395",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "डूबना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "आत्रेयमैत्रेयादीनां मतेन मा.धा.वृत्तौ सिद्धान्तकौमुद्यां च पठितोयं धातुः । तत्र मा.धा.वृत्ति वृत्तिपर्यालोचनया मैत्रेयः धातुममुं संवरणार्थकमेव पठति इत्यपि ज्ञायते ।"
        },
        {
            "i": "1060130",
            "baseindex": "06.0130",
            "dhatu": "हुड्",
            "aupadeshik": "हुडँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect,to heap, to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् न दृश्यते । परन्तु क्षीरतरङ्गिण्याम् अयं धातुः पाठितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060131",
            "baseindex": "06.0131",
            "dhatu": "गुर्",
            "aupadeshik": "गुरीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "उद्यमने",
            "artha_english": "to try, to make effort",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1396",
            "sk": "1396",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "प्रयत्न करना, उद्योग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " उद्यमनम् = उद्धरणम् इति धातुकाव्यव्याख्या । (2.82) ' गुरते (गू) गूरयेतेति शे णौ उद्यमने तङि । श्यनि गूर्यत इत्येवं गतिहिंसनयोः तङि ' (श्लो. 152) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060132",
            "baseindex": "06.0132",
            "dhatu": "नू",
            "aupadeshik": "णू",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तवने",
            "artha_english": "to praise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1397",
            "sk": "1397",
            "lsk_sutra": "657",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "स्तुति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "णोपदेशः दीर्घान्तः । ' स्तुत्यां नुवति , नौति वा ' (श्लो. 24) इति देवः । \" ह्रस्वान्तम् आत्रेयादयः पठन्ति । यथा तु भाष्यं तथा तु दीर्घान्तः । यदाह कुटादिसूत्रे - ' तस्मान्नूत्वा धृत्वेत्येव भवितव्यम् ' इति \" इति मा.धा.वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1060133",
            "baseindex": "06.0133",
            "dhatu": "धू",
            "aupadeshik": "धू",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विधूनने",
            "artha_english": "to shake,to agitate, to tremble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1398",
            "sk": "1398",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "कम्पित करना, कांपना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " धूनयति धवति धवते, धुनोति धुनाति च धुनीते । धूनोति धुनुते  स्युः पदानि कम्पे, विधूनने धुवति ' (श्लो. 26) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060134",
            "baseindex": "06.0134",
            "dhatu": "गु",
            "aupadeshik": "गु",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "पुरीषोत्सर्गे",
            "artha_english": "to excrete",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1399",
            "sk": "1399",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "मल त्याग करना, दस्त करना, पैखाना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060135",
            "baseindex": "06.0135",
            "dhatu": "ध्रु",
            "aupadeshik": "ध्रु",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "गतिस्थैर्ययोः",
            "artha_english": "to be firm,to be fixed, to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1400",
            "sk": "1400",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "जाना, स्थिर होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ध्रुव ' इति केचित् पठन्ति । तेषां मते सेडयं धातुः । ' स्थैर्ये ध्रवति, गत्यां तु स्थैर्ये च ध्रुवतीति शे ' (श्लो. 22) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060136",
            "baseindex": "06.0136",
            "dhatu": "कु",
            "aupadeshik": "कुङ्",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to speak loudly, to shout, to chirp",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1401",
            "sk": "1401",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "शब्द करना, जोर चे चिल्लाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अव्यक्तशब्दे कवते, कुवते त्वार्तशब्दने । कौतीति शब्दमात्रे स्यात् ' (श्लो.23) इति देवः । केचित् दीर्घन्तमिमं पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1060137",
            "baseindex": "06.0137",
            "dhatu": "कू",
            "aupadeshik": "कूङ्",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to hum,to moan,to speak inarticulately, to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{6.136}> <<कु>> इत्यत्र 'दीर्घान्त इति कैयटादयः' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1401P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060138",
            "baseindex": "06.0138",
            "dhatu": "पृ",
            "aupadeshik": "पृङ्",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "व्यायामे",
            "artha_english": "to try, to put effort",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयम् धातुः प्रायेण 'वि + आङ्' इति द्वयोः उपसर्गयोः उपस्थितौ एव प्रयुज्यते । ",
            "dhaturoopnandini": "1402",
            "sk": "1402",
            "lsk_sutra": "663",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "उद्यम करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रायेण व्याङ्पूर्वः । ' व्यायामः = उद्योगः । स च प्रवृत्तिमात्रम् । इति धा.का. (2.83) ' प्रीतौ पृणोत्यृदन्तस्य व्यायामे प्रियते पृङः ' (श्लो. 34) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060139",
            "baseindex": "06.0139",
            "dhatu": "मृ",
            "aupadeshik": "मृङ्",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "pada_note": "<<म्रियतेर्लुङ्लिङोश्च>> [[1.3.61]] इत्यनेन केवलं सार्वधातुकप्रत्ययेषु परेषु, तथा च आशीर्लिङ्लकारे लुङ्लकारे च परे अस्मात् धातोः आत्मनेपदस्य प्रत्ययाः भवन्ति । अन्येषु आर्धधातुकप्रत्ययेषु परेषु अस्मात् धातोः परस्मैपदस्यैव प्रत्ययाः विधीयते ।",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "प्राणत्यागे",
            "artha_english": "to die",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1403",
            "sk": "1403",
            "lsk_sutra": "662",
            "sk_sutra": "2537",
            "artha_hindi": "मारना, देह त्याग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मृणाति हिंसार्थे प्यादेर्मृङस्तु म्रियते पदम् ' (श्लो. 34) इति देवः  ।"
        },
        {
            "i": "1060140",
            "baseindex": "06.0140",
            "dhatu": "रि",
            "aupadeshik": "रि",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1404",
            "sk": "1404",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2538",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060141",
            "baseindex": "06.0141",
            "dhatu": "पि",
            "aupadeshik": "पि",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1405",
            "sk": "1405",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2538",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060142",
            "baseindex": "06.0142",
            "dhatu": "धि",
            "aupadeshik": "धि",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणे",
            "artha_english": "to hold,to possess, to become",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1406",
            "sk": "1406",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2538",
            "artha_hindi": "धारण करना, पास रखना या होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गतौ ' इति द्रुमे ।"
        },
        {
            "i": "1060143",
            "baseindex": "06.0143",
            "dhatu": "क्षि",
            "aupadeshik": "क्षि",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "निवासगत्योः",
            "artha_english": "to dwell, to stay, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1407",
            "sk": "1407",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2538",
            "artha_hindi": "निवास करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " क्षये क्षयति, हिंसायां क्षिणातीति षितो भवेत् । निवासगत्योः क्षियति, क्षिणोत्यवणुणे क्षिणोः ' (श्लो. 12 - 13) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060144",
            "baseindex": "06.0144",
            "dhatu": "सू",
            "aupadeshik": "षू",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to inspire, to put to work, to make something fly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1408",
            "sk": "1408",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2538",
            "artha_hindi": "प्रेरणा करना, कार्य में लगाना, उड़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' प्रेरणे सुवति प्राणिप्रसवे सूयते भवेत् । प्राणिगर्भविमोकेथे सूते शे श्यनि शब्लुकि ' (श्लो. 25) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060145",
            "baseindex": "06.0145",
            "dhatu": "कॄ",
            "aupadeshik": "कॄ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विक्षेपे",
            "artha_english": "to discard, to throw away",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1409",
            "sk": "1409",
            "lsk_sutra": "658",
            "sk_sutra": "2538",
            "artha_hindi": "फेंक देना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "अलग करना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "फेंकना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "मरना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "दुःख देना, हिंसा करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "विरल करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "एकत्र करना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "उलांघना, नष्ट होना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "छेदन करना, हिंसा करना"
                }
            ],
            "antarganas": "किरादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कृणन् कृणीते हिंसायां विक्षेपे किरतीति शे ' (श्लो.39) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060146",
            "baseindex": "06.0146",
            "dhatu": "गॄ",
            "aupadeshik": "गॄ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निगरणे",
            "artha_english": "to eat, to swallow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1410",
            "sk": "1410",
            "lsk_sutra": "661",
            "sk_sutra": "2540",
            "artha_hindi": "खाना, निगलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "किरादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "निगरणम् भक्षणम् । ' ज्ञाने गारयते, गिरेन्निगरणे, शब्दे गृणाति त्रयम्, युक्तं ग्रो गरतीति सेकविषये ह्रस्वान्तधातोः शपि ' (श्लो. 33) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060147",
            "baseindex": "06.0147",
            "dhatu": "दृ",
            "aupadeshik": "दृङ्",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आदरे",
            "artha_english": "to respect, to praise, to honor",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं धातुः प्रायेण 'आङ्'पूर्वकः प्रयुज्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1411",
            "sk": "1411",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "आदर करना, सत्कार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "किरादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रायेणायम् आङ्पूर्वकः । ' दरेद् दृणाति द्रियते क्रमाद् भीदारणादरे ' (श्लो.36) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060148",
            "baseindex": "06.0148",
            "dhatu": "धृ",
            "aupadeshik": "धृङ्",
            "gana": "6",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "अवस्थाने",
            "artha_english": "to be,to exist,to be steady, to wear",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1412",
            "sk": "1412",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "रहना, स्थिर रहना, धारण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "किरादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " धारणे च ' इति द्रुमे । ' ध्रियते स्यादवस्थाने धृङोवध्वंसने पुनः । धरते धरतीत्युभे ' (श्लो. 29) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060149",
            "baseindex": "06.0149",
            "dhatu": "प्रच्छ्",
            "searchterms": "प्रछ्,पृछ्,पृच्छ्",
            "aupadeshik": "प्रछँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "ज्ञीप्सायाम्",
            "artha_english": "to ask, to seek, to question",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1413",
            "sk": "1413",
            "lsk_sutra": "662",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "पूछना, जानने की इच्छा करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "बिदाई करना, अलग होना"
                }
            ],
            "antarganas": "किरादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060150",
            "baseindex": "06.0150",
            "dhatu": "सृज्",
            "aupadeshik": "सृजँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "विसर्गे",
            "artha_english": "to create, to generate, to produce",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1414",
            "sk": "1414",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "रचना करना, बनाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "छोड देना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "छोड देना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "छोड देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सर्गे सृज्यते सृजतीति च (श्लो. 62) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060151",
            "baseindex": "06.0151",
            "dhatu": "मज्ज्",
            "searchterms": "मस्ज्",
            "aupadeshik": "टुमस्जोँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शुद्धौ",
            "artha_english": "to bathe, to submerge",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1415",
            "sk": "1415",
            "lsk_sutra": "657",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "स्नान करना, नहाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "डूबना, डुबकी लगाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शुद्ध्या स्नानं, व्रुडनं च लक्ष्यते ' इति क्षीरस्वामी । व्रुडनम् = संवरणम् ।"
        },
        {
            "i": "1060152",
            "baseindex": "06.0152",
            "dhatu": "रुज्",
            "aupadeshik": "रुजोँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "भङ्गे",
            "artha_english": "to have pain, to be ill, to bend, to break",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1416",
            "sk": "1416",
            "lsk_sutra": "657",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "दुःख या रोग से पीड़ित होना, टेढ़ा होना, टूट जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भङ्गे रुजति, हिंसायां रोजयेदिति णौ रुजेः ' (श्लो. 69) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060153",
            "baseindex": "06.0153",
            "dhatu": "भुज्",
            "aupadeshik": "भुजोँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "कौटिल्ये",
            "artha_english": "to bend,to curve,to be crooked",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1417",
            "sk": "1417",
            "lsk_sutra": "657",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "वक्र होना, टेढ़ा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भुजेद्भुनक्ति भुङ्क्ते स्युः कौटिल्ये पालनेदने ' (श्लो.65) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060154",
            "baseindex": "06.0154",
            "dhatu": "छुप्",
            "aupadeshik": "छुपँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "स्पर्शे",
            "artha_english": "to touch",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1418",
            "sk": "1418",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "छूना, स्पर्श करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060155",
            "baseindex": "06.0155",
            "dhatu": "रुश्",
            "aupadeshik": "रुशँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1419",
            "sk": "1419",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्यान्तः ।"
        },
        {
            "i": "1060156",
            "baseindex": "06.0156",
            "dhatu": "रिश्",
            "aupadeshik": "रिशँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1420",
            "sk": "1420",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "तालव्यान्तः । ' रिशिं रुशिं... ' (व्याघ्रभूतिकारिका 7.2.10) इति वचनाद् धातुरयम् अनिट् ।"
        },
        {
            "i": "1060157",
            "baseindex": "06.0157",
            "dhatu": "लिश्",
            "aupadeshik": "लिशँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1421",
            "sk": "1421",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " लिश्यते लिशतीत्येवमल्पीभावे गतौ क्रमात् ' (श्लो. 165) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060158",
            "baseindex": "06.0158",
            "dhatu": "स्पृश्",
            "aupadeshik": "स्पृशँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "संस्पर्शने",
            "artha_english": "to touch",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1422",
            "sk": "1422",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "छूना, स्पर्श करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060159",
            "baseindex": "06.0159",
            "dhatu": "विच्छ्",
            "searchterms": "विछ्",
            "aupadeshik": "विछँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<<गुपूधूपविच्छिपणिपनिभ्य आयः>> [[3.1.28]] इत्यनेन अस्मात् धातोः स्वार्थे 'आय' इति प्रत्ययः विधीयते  । अयम् प्रत्ययः <<आयादय आर्धद्धातुके वा>> [[3.1.31]] इत्यनेन आर्धधातुकविवक्षायाम् विकल्प्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1423",
            "sk": "1423",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " विछ ' इति धातुपाठः । ' छे च ' (6.1.73) इति तुक् । ' छे च इति तुक्सिद्धेः विच्छेत्यपपाठः ' इति पुरुषकारः । ' णौ विच्छयति भाषार्थे, गतौ विच्छायतीति शे । विच्छेराये शतुर्वा नुं शे स्यादिति तुदादिता ' (श्लो. 56 - 57) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060160",
            "baseindex": "06.0160",
            "dhatu": "विश्",
            "aupadeshik": "विशँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रवेशने",
            "artha_english": "to enter",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1424",
            "sk": "1424",
            "lsk_sutra": "657",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "अन्दर प्रवेश करना, घुसना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रवेश करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "बैठना"
                },
                {
                    "name": "अभिनि",
                    "artha_hindi": "समक्ष या सामने बैठना, आराम करना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "मूच्छित होना, बाहर जाना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "उपहार देना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "आराम करना"
                },
                {
                    "name": "सन्नि",
                    "artha_hindi": "पास जाना या रहना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "प्रचार में लाना, समाना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "निवेश करना, वास करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060161",
            "baseindex": "06.0161",
            "dhatu": "मृश्",
            "aupadeshik": "मृशँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आमर्शने",
            "artha_english": "to touch",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1425",
            "sk": "1425",
            "lsk_sutra": "657",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "छूना, स्पर्श करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "परा",
                    "artha_hindi": "सलाह देना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "विचार करना, मनन करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "स्पर्श करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "आमर्शनम् = स्पर्शः ।"
        },
        {
            "i": "1060162",
            "baseindex": "06.0162",
            "dhatu": "नुद्",
            "aupadeshik": "णुदँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to inspire, to urge",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1426",
            "sk": "1426",
            "lsk_sutra": "650",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "प्रेरणा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कर्त्रभिप्रायेपि फले परस्मैपदार्थः पुनः पाठः' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1060163",
            "baseindex": "06.0163",
            "dhatu": "सद्",
            "aupadeshik": "षदॢँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "विशरणगत्यवसादनेषु",
            "artha_english": "to go, to lose energy, to move, to be sad",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1427",
            "sk": "1427",
            "lsk_sutra": "657",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "चलना, शक्तिहीन होना, जाना, खिन्न होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उद",
                    "artha_hindi": "डुबना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "डुबना, थकना, श्रान्त होना, दुःखी होना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "पास जाना, पास बैठना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "नीचे बैठना, लेटना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "खुष होना, आनंद होना, संतुष्ट होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " इह पाठः नुम् विकल्पार्थः । ज्वालादौ पाठस्तु णार्थः स्वरार्थश्च ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1060164",
            "baseindex": "06.0164",
            "dhatu": "शद्",
            "aupadeshik": "शदॢँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "शातने",
            "artha_english": "to go, to lose energy, to move, to be sad",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pada_note": "<<शदेः शितः>> [[1.3.60]] इत्यनेन शित्-प्रत्ययस्य विषये अस्य धातोः आत्मनेपदम् भवति ।",
            "dhaturoopnandini": "1428",
            "sk": "1428",
            "lsk_sutra": "657",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्वरार्थः पुनः पाठः ' इति कौमुदी । अयमेव धातुः भ्वादौ (855) अपि अस्ति । भौवादिकधात्वपेक्षया अस्य रूपे अभेदात् प्रयोजनाभावाच्च इह पाठः प्रयोजनरहितः इति कृदन्तरूपमालायां विवृतम् ।"
        },
        {
            "i": "1060165",
            "baseindex": "06.0165",
            "dhatu": "मिल्",
            "aupadeshik": "मिलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्गमे",
            "dhatu_note": "अयं धातुः अकर्मकः अस्ति । अतः अस्य प्रयोगः कर्मपदेन सह न करणीयः । यथा, 'गङ्गा यमुनया मिलति' इति साधुप्रयोगः । धातुपाठे विद्यमानः 'मिल् श्लेषणे' <{6.91}> इति अपरः धातुः तु अकर्मकः अस्ति । ",
            "artha_english": "to unite, to join, to get together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1429",
            "sk": "1429",
            "lsk_sutra": "652",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "मिलना, संयुक्त होना, जुड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मिल संश्लेषणे इति पठितस्येह पुनः पाठः कर्त्रभिप्राये तङर्थः इति आत्रेयः ' इति मा.धा.वृत्तिः । क्षीरस्वामी तु अमुं न पठति । ' श्लेषे मिलेत् सङ्गमे तु मिलते मिलतीति च ' (श्लो. 160) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060166",
            "baseindex": "06.0166",
            "dhatu": "मुच्",
            "aupadeshik": "मुचॢँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "मोक्षणे",
            "artha_english": "to free,to liberate,to leave, to release,to loosen,to abandon",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1430",
            "sk": "1430",
            "lsk_sutra": "652",
            "sk_sutra": "2541",
            "artha_hindi": "मुक्त करना, छोड़ना, त्याग करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "विशेष रूप से मुक्त करना, पूर्ण रूप से छोड़ना, त्याग करना"
                }
            ],
            "antarganas": "मुचादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " कल्कने मुञ्चते मुञ्चे: मोक्षे मुञ्चति मुञ्चते । प्रमोचने चुरादेर्णौ मोचयत्येष न त्वऌदित् ' (श्लो. 47) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060167",
            "baseindex": "06.0167",
            "dhatu": "लुप्",
            "aupadeshik": "लुपॢँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut, to break, to slice",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1431",
            "sk": "1431",
            "lsk_sutra": "653",
            "sk_sutra": "2542",
            "artha_hindi": "छेद करना, कतरना, चीरना, टुकड़े टुकड़े करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "लुप्त करना"
                }
            ],
            "antarganas": "मुचादिः,काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1060168",
            "baseindex": "06.0168",
            "dhatu": "विद्",
            "aupadeshik": "विदॢँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "settva_note": "अयं धातुः भाष्यमते अनिट् । परन्तु केषाञ्चन अन्येषां वैयाकरणानां मते अयम् सेट् अस्ति ।",
            "karma": "S",
            "artha": "लाभे",
            "artha_english": "to obtain, to receive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1432",
            "sk": "1432",
            "lsk_sutra": "653",
            "sk_sutra": "2542",
            "artha_hindi": "प्राप्त करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "मुचादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "व्याघ्रभूत्यादिमते सेट्कः अयम् । भाष्यादिमते अनिट्कः । ' विन्दते विन्दतीत्येवं लाभे वेदयते णिचि ' (श्लो. 111) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060169",
            "baseindex": "06.0169",
            "dhatu": "लिप्",
            "aupadeshik": "लिपँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "उपदेहे",
            "artha_english": "to anoint,to besmear,to cover,to spread over,to stain",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1433",
            "sk": "1433",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2542",
            "artha_hindi": "लीपना, पोतना, विलेपन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "मुचादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "उपदेहः - वृद्धिः इति क्षीरस्वामी । ' अस्य दाहनार्थकत्वमपि आह शङ्कराचार्यः ' इति धातुकाव्यव्याख्यायाम् । (2.58) ' उपदाहे ' इति मैत्रेयः । न्यासकारोपि (3.1.138) एवमेव ।"
        },
        {
            "i": "1060170",
            "baseindex": "06.0170",
            "dhatu": "सिच्",
            "aupadeshik": "षिचँ",
            "gana": "6",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षरणे",
            "artha_english": "to sprinkle,to moisten",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1434",
            "sk": "1434",
            "lsk_sutra": "653",
            "sk_sutra": "2542",
            "artha_hindi": "सींचना, छीटा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "मुचादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " षिचि इति केचित् पठन्ति । तत्तु फलाभावात् उपेक्ष्यम् ' इति तत्त्वबोधिनी ।"
        },
        {
            "i": "1060171",
            "baseindex": "06.0171",
            "dhatu": "कृत्",
            "aupadeshik": "कृतीँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut, to break, to slice",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1435",
            "sk": "1435",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2542",
            "artha_hindi": "कतरना, काटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "मुचादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " कृणत्ति कृन्ततीत्येते वेष्टने च्छेदने क्रमात् । कीर्तयेदिति संशब्दे ' (श्लो. 95) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060172",
            "baseindex": "06.0172",
            "dhatu": "खिद्",
            "aupadeshik": "खिदँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "परिघाते",
            "artha_english": "to distress, to irritate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1436",
            "sk": "1436",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2542",
            "artha_hindi": "दुःख देना, सताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "मुचादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " परितापे ' इति क्षीरस्वामी । ' दैन्यैर्थे खिद्यते खिन्ते, परितापे (घाते ) तु खिन्दति ' (श्लो. 112) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1060173",
            "baseindex": "06.0173",
            "dhatu": "पिश्",
            "aupadeshik": "पिशँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवयवे",
            "artha_english": "to rip off, to grind, to cut into small parts",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1437",
            "sk": "1437",
            "lsk_sutra": "655",
            "sk_sutra": "2542",
            "artha_hindi": "टुकड़े टुकड़े करना, चीरना, पीसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "मुचादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "अवयवे = अवयवक्रियायाम् इत्यर्थः । अयं दीपनायामपि वर्तते । दीपनं प्रकाशनम् इत्यर्थः ।"
        },
        {
            "i": "1060174",
            "baseindex": "06.0174",
            "dhatu": "फुल्",
            "aupadeshik": "फुलँ",
            "gana": "6",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to throb, to pulse, to move, to palpitate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{6.122}> <<स्फुलँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः धातुरूपनन्दिन्यां प्रयुक्तः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1390",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "हिलना, स्फुरित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "कुटादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्फर इत्यकारोपधं केचित् पठन्ति ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1070001",
            "baseindex": "07.0001",
            "dhatu": "रुध्",
            "aupadeshik": "रुधिँर्",
            "gana": "7",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "D",
            "artha": "आवरणे",
            "artha_english": "to obstruct, to surround, to besiege, to enclose, to obscure",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu,common",
            "dhaturoopnandini": "1438",
            "sk": "1438",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "रोकना, घेर लेना, घेरना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अभिसम्",
                    "artha_hindi": "प्रतिरोध करना, मना करना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "सावधान रहना, चतुरता से रहना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "घेरना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "रोकना"
                },
                {
                    "name": "सन्नि",
                    "artha_hindi": "बंद करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' आवरणम् = व्याप्तिः ' इति क्षीरस्वामी । ' रुन्धे रुणध्यावरणे, कामेनावनुरुध्यते ' (श्लो. 121) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070002",
            "baseindex": "07.0002",
            "dhatu": "भिद्",
            "aupadeshik": "भिदिँर्",
            "gana": "7",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "विदारणे",
            "artha_english": "to cut, to break, to divide",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1439",
            "sk": "1439",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "चीरना, तोडना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1070003",
            "baseindex": "07.0003",
            "dhatu": "छिद्",
            "aupadeshik": "छिदिँर्",
            "gana": "7",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "द्वैधीकरणे",
            "artha_english": "to cut,to grind, to truncate, to incise",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1440",
            "sk": "1440",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "छिन्न भिन्न करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "हिंसा करना, कतरना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "बलपूर्वक टुकड़े करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अलग अलग करना या होना"
                }
            ],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1070004",
            "baseindex": "07.0004",
            "dhatu": "रिच्",
            "aupadeshik": "रिचिँर्",
            "gana": "7",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "विरेचने",
            "artha_english": "to separate, to abort, to purify the body, to sweep, to cleanse the body",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1441",
            "sk": "1441",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "अलग होना, मलशुद्धि होना, गर्भपात कराना, झाड़ा होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अति",
                    "artha_hindi": "अतिक्रमण करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "मलशुद्धि होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विरेचनम् = निःसारणम् ' इति क्षीरस्वामी । ' रिचिर् विरेचने रिङ्क्ते रिणक्ति श्ने, वियोजने । सम्पर्चने च यौ वा णौ रेचयत्यपि रेचति ' (श्लो.52) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070005",
            "baseindex": "07.0005",
            "dhatu": "विच्",
            "aupadeshik": "विचिँर्",
            "gana": "7",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पृथग्भावे",
            "artha_english": "to divide,to separate,to remove from",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1442",
            "sk": "1442",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "अलग करना या होना, टूटना, छूटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अयं पाठः सर्वसम्मतः । धातुवृत्तौ तु ' विजिर् ' इति दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1070006",
            "baseindex": "07.0006",
            "dhatu": "क्षुद्",
            "aupadeshik": "क्षुदिँर्",
            "gana": "7",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्पेषणे",
            "artha_english": "to crush, to grind, to powder",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1443",
            "sk": "1443",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "कूटना, पीसना, चूर्ण बनाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1070007",
            "baseindex": "07.0007",
            "dhatu": "युज्",
            "aupadeshik": "युजिँर्",
            "gana": "7",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "योगे",
            "artha_english": "to bind,to restrain,to join,to unite,to apply, to combine",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1444",
            "sk": "1444",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "जुड़ना, मिलाप करना,एकत्र करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "पूछना, प्रश्न करना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "बोलना, दोष लगाना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "उपकार करना, उपयोग करना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "आज्ञा करना, हुक्म देना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "योग्य होना, दिखाना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अलग करना, पृथक करना"
                },
                {
                    "name": "विनि",
                    "artha_hindi": "व्यय करना, नियमित करना, गूंथना, एकत्र करना"
                },
                {
                    "name": "विप्र",
                    "artha_hindi": "अलग अलग करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "युक्त करना, मिलाप करना"
                },
                {
                    "name": "समा",
                    "artha_hindi": "बहुत विचार करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' युनक्ति युङ्क्ते योगार्थे समाधौ युज्यते श्यनि ' (श्लो. 64) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070008",
            "baseindex": "07.0008",
            "dhatu": "छृद्",
            "aupadeshik": "उँछृदिँर्",
            "gana": "7",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "karma_note": "दीप्तिः अस्मिन् अर्थे अकर्मकः । देवनम् अस्मिन् अर्थे सकर्मकः ।",
            "artha": "दीप्तिदेवनयोः",
            "artha_english": "to glow, to shine,to play",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1445",
            "sk": "1445",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना, क्रीड़ा करना, खेलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दीप्तौ अकर्मकः, देवने सकर्मकः । ' छृदी सन्दीपने वा णौ छर्दयेच्छर्दतीत्युभे । छृन्ते छृणतीति पदे दीप्तिदेवनयोः श्नमि' (श्लो. 115) इति देवः । देवनम् - क्रीडाविजिगीषादिः । ' दीप्तिवमनयोः इत्येके ' इति धा.का.व्याख्या ।(3.2)"
        },
        {
            "i": "1070009",
            "baseindex": "07.0009",
            "dhatu": "तृद्",
            "aupadeshik": "उँतृदिँर्",
            "gana": "7",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसानादरयोः",
            "artha_english": "to kill,to destroy, to disregard, to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1446",
            "sk": "1446",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, अपमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1070010",
            "baseindex": "07.0010",
            "dhatu": "कृत्",
            "aupadeshik": "कृतीँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वेष्टने",
            "artha_english": "to surround, to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1447",
            "sk": "1447",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "घेर लेना, वेष्टति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कृणत्ति कृन्ततीत्येते वेष्टने च्छेदने क्रमात् । कीर्तयेदिति संशब्दे ' (श्लो. 95) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070011",
            "baseindex": "07.0011",
            "dhatu": "इन्ध्",
            "aupadeshik": "ञिइन्धीँ",
            "gana": "7",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1448",
            "sk": "1448",
            "lsk_sutra": "671",
            "sk_sutra": "2543",
            "artha_hindi": "प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दीपनायामपि प्रयुज्यते ।"
        },
        {
            "i": "1070012",
            "baseindex": "07.0012",
            "dhatu": "खिद्",
            "aupadeshik": "खिदँ",
            "gana": "7",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "दैन्ये",
            "artha_english": "to be sad, to be distressed, to have sorrow",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1449",
            "sk": "1449",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2544",
            "artha_hindi": "खिन्न होना, दुःखी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दैन्येर्थे खिद्यते खिन्ते परितापे (घाते) तु खिन्दति ' (श्लो. 112) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070013",
            "baseindex": "07.0013",
            "dhatu": "विद्",
            "aupadeshik": "विदँ",
            "gana": "7",
            "pada": "A",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "विचारणे",
            "artha_english": "to think, to meditate, to analyze, to reason upon",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1450",
            "sk": "1450",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2544",
            "artha_hindi": "मनन करना, विचार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मीमांसे ' इति वोपदेवः । ' सत्तायां विद्यते, ज्ञाने वेत्ति, विन्ते विचारणे ' (श्लो. 111) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070014",
            "baseindex": "07.0014",
            "dhatu": "शिष्",
            "aupadeshik": "शिषॢँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "विशेषणे",
            "artha_english": "to distinguish,to criticize, to characterize",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1451",
            "sk": "1451",
            "lsk_sutra": "670",
            "sk_sutra": "2544",
            "artha_hindi": "विशेषता बताना, भिन्नता दिखाना, गुण दोष दिखाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " विशेषणम् = उपरञ्जनम् ' इति दुर्गादासः ।"
        },
        {
            "i": "1070015",
            "baseindex": "07.0015",
            "dhatu": "पिष्",
            "aupadeshik": "पिषॢँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "सञ्चूर्णने हिंसायाम् च",
            "artha_english": "to grind,to powder,to crush, to kill, to destroy",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1452",
            "sk": "1452",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2544",
            "artha_hindi": "चूर्ण करना, पीसना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सञ्चूर्णनम् = धान्यादीनां चूर्णीकरणम्, हिंसा च ।"
        },
        {
            "i": "1070016",
            "baseindex": "07.0016",
            "dhatu": "भञ्ज्",
            "aupadeshik": "भन्जोँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आमर्दने",
            "artha_english": "to destroy",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1453",
            "sk": "1453",
            "lsk_sutra": "670",
            "sk_sutra": "2544",
            "artha_hindi": "नष्ट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आमर्दे तु भनक्ति ...' (श्लो. 65) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070017",
            "baseindex": "07.0017",
            "dhatu": "भुज्",
            "aupadeshik": "भुजँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "pada_note": "अभ्यवहारः (भोजनम्) अस्मिन् अर्थे तु अयम् आत्मनेपदी ज्ञेयः ।",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पालनाभ्यवहारयोः",
            "artha_note": "अभ्यवहारः = भोजनम् । ",
            "artha_english": "to protect, to preserve, to eat, to consume",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1454",
            "sk": "1454",
            "lsk_sutra": "670",
            "sk_sutra": "2544",
            "artha_hindi": "संरक्षण करना, पालन करना, खाना, भक्षण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "पालने परस्मैपदी , ' भूजोनवने ' इति पालनभिन्नार्थे आत्मनेपदित्वम् । अभ्यवहारः = भोजनम् । ' भुजेद् भुनक्ति भुङ्क्ते स्युः कौटिल्ये पालनेदने ' (श्लो. 65) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070018",
            "baseindex": "07.0018",
            "dhatu": "तृह्",
            "aupadeshik": "तृहँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill to destroy, to give pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1455",
            "sk": "1455",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2544",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' श्ने तृणेढीति हिंसायां तृहतीत्यूदितस्तृहेः ' (श्लो. 195) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070019",
            "baseindex": "07.0019",
            "dhatu": "हिंस्",
            "aupadeshik": "हिसिँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill to destroy, to give pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1456",
            "sk": "1456",
            "lsk_sutra": "665",
            "sk_sutra": "2544",
            "artha_hindi": "मारना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1070020",
            "baseindex": "07.0020",
            "dhatu": "उन्द्",
            "aupadeshik": "उन्दीँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्लेदने",
            "artha_english": "to moisten, to be wet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1457",
            "sk": "1457",
            "lsk_sutra": "669",
            "sk_sutra": "2545",
            "artha_hindi": "आर्द्र होना, गीला होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1070021",
            "baseindex": "07.0021",
            "dhatu": "अञ्ज्",
            "aupadeshik": "अन्जूँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तिम्रक्षणकान्तिगतिषु",
            "artha_english": "to anoint, to polish, to smear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1458",
            "sk": "1458",
            "lsk_sutra": "669",
            "sk_sutra": "2545",
            "artha_hindi": "जोड़ना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "अभ्यंजन करना, तेल मर्दन करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "स्पष्ट करना, उत्पन्न करना"
                },
                {
                    "name": "अधि",
                    "artha_hindi": "मरना, संवारना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "तेल मलना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "तेल मलना, छिपना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "तेल मलना, संवारना, सजाना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "तेल मलना, मान करना, एकत्र करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " व्यक्तिः = प्रकटता । म्रक्षणम् = घृतादिसेकः ।"
        },
        {
            "i": "1070022",
            "baseindex": "07.0022",
            "dhatu": "तञ्च्",
            "aupadeshik": "तन्चूँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्कोचने",
            "artha_english": "to contract, to reduce, to constrict",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1459",
            "sk": "1459",
            "lsk_sutra": "670",
            "sk_sutra": "2546",
            "artha_hindi": "संकुचित होना, संकोच होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " नोपधः । कृतपरसवर्णनिर्देशः । ' तञ्जू ' इति क्षीरस्वामिसम्मतः पाठः । जकारान्तमध्ये पाठात् एवमेव न्याय्यम् इति तदाशयः ।"
        },
        {
            "i": "1070023",
            "baseindex": "07.0023",
            "dhatu": "विज्",
            "aupadeshik": "ओँविजीँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भयचलनयोः",
            "artha_english": "to fear,to tremble, to shiver, to be distressed, to move",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1460",
            "sk": "1460",
            "lsk_sutra": "670",
            "sk_sutra": "2546",
            "artha_hindi": "डरना, डर से कम्पित होना, कांपना, आपदग्रस्त होना, चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वेवेक्तीति पृथग्भावे विवेक्ते च भये पुनः । विनक्ति विजते ...' (श्लो. 61 - 62) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070024",
            "baseindex": "07.0024",
            "dhatu": "वृज्",
            "aupadeshik": "वृजीँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्जने",
            "artha_english": "to avoid,to abandon, to leave behind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1461",
            "sk": "1461",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2546",
            "artha_hindi": "छोड़ना, वर्जित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वरणे ' इति धनपालशाकटायनौ । ' त्यागे वृत्तौ च ' इति वोपदेवः । ' त्यागे ' इति काशकृत्स्नोपि । ' वृणक्ति वर्जने वृङ्क्ते यौ वर्जयति वर्जति ' (श्लो. 59) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1070025",
            "baseindex": "07.0025",
            "dhatu": "पृच्",
            "aupadeshik": "पृचीँ",
            "gana": "7",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्पर्के",
            "artha_english": "to contact, to touch, to join, to unite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1462",
            "sk": "1462",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2546",
            "artha_hindi": "सम्पर्क करना, स्पर्श करना, संयोग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पृणाङ्क्ति पृक्ते (पृङ्क्ते) सम्पर्के यौ पर्चयति पर्चति ' (श्लो. 51) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1080001",
            "baseindex": "08.0001",
            "dhatu": "तन्",
            "aupadeshik": "तनुँ",
            "gana": "8",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विस्तारे",
            "artha_english": "to spread, to stretch, to expand, to increase",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,mspsetu,common",
            "dhaturoopnandini": "1463",
            "sk": "1463",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "फैलाना, बढ़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तनोत्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " श्रद्धोपकरणार्थस्य तनेस्तनति तानयेत् । दैर्घ्यार्थस्योपसर्गात् तु , विस्तारे तनुतेतनोत् ' (श्लो. 127 - 128) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1080002",
            "baseindex": "08.0002",
            "dhatu": "सन्",
            "aupadeshik": "षणुँ",
            "gana": "8",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने",
            "artha_english": "to give, to donate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,mspsetu",
            "dhaturoopnandini": "1464",
            "sk": "1464",
            "lsk_sutra": "672",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "देना, दान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " णोपदेशोयम् । ' नान्तोयम् । षकारस्तु लाक्षणिकः । तेन यङ्लुकि संसन्ति संसन्तः इत्यादौ अनुस्वार - परसवर्णौ ' इति तत्त्वबोधिनी । ' दाने सनोति सनुते सम्भक्तौ तु सनेदिति ' (श्लो. 128) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1080003",
            "baseindex": "08.0003",
            "dhatu": "क्षण्",
            "aupadeshik": "क्षणुँ",
            "gana": "8",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to irritate, to cause pain, to hurt, to break",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1465",
            "sk": "1465",
            "lsk_sutra": "674",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "मारना, जान से मार देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तनोत्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "अदुपधः । अयमपि लाक्षणिकणकारः ।"
        },
        {
            "i": "1080004",
            "baseindex": "08.0004",
            "dhatu": "क्षिण्",
            "aupadeshik": "क्षिणुँ",
            "gana": "8",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to irritate, to cause pain, to hurt, to break",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1466",
            "sk": "1466",
            "lsk_sutra": "674",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "मारना, जान से मारना, दुःख देना, सताना, तोड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तनोत्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " इदुपधः । अयमपि लाक्षणिकणकारः ।"
        },
        {
            "i": "1080005",
            "baseindex": "08.0005",
            "dhatu": "ऋण्",
            "aupadeshik": "ऋणुँ",
            "gana": "8",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1467",
            "sk": "1467",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तनोत्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "अयमपि तवर्गीयान्तोपदेशः । लाक्षणिकं णत्वम् ।"
        },
        {
            "i": "1080006",
            "baseindex": "08.0006",
            "dhatu": "तृण्",
            "aupadeshik": "तृणुँ",
            "gana": "8",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat,to graze",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1468",
            "sk": "1468",
            "lsk_sutra": "674",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तनोत्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1080007",
            "baseindex": "08.0007",
            "dhatu": "घृण्",
            "aupadeshik": "घृणुँ",
            "gana": "8",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दीप्तौ",
            "artha_english": "to shine,to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1469",
            "sk": "1469",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तनोत्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1080008",
            "baseindex": "08.0008",
            "dhatu": "वन्",
            "aupadeshik": "वनुँ",
            "gana": "8",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "याचने",
            "artha_english": "to act,to beg,to request,to seek",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1470",
            "sk": "1470",
            "lsk_sutra": "680",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "याचना करना, मांगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तनोत्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " याचने वनुते, शब्दे सम्भक्तौ च वनेदिति ' (श्लो. 124) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1080009",
            "baseindex": "08.0009",
            "dhatu": "मन्",
            "aupadeshik": "मनुँ",
            "gana": "8",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अवबोधने",
            "artha_english": "to understand, to regard, to think, to believe, to assume",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1471",
            "sk": "1471",
            "lsk_sutra": "680",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "जानना, समझना, विचार करना, मानना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "तनोत्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्तम्भे मानयते, ज्ञाने मन्यते मनुते पदम् ' (श्लो. 125) इति देवः । ' बोधने इति मैत्रेयः ' इति मा.धा.वृत्तिटीका ।"
        },
        {
            "i": "1080010",
            "baseindex": "08.0010",
            "dhatu": "कृ",
            "aupadeshik": "डुकृञ्",
            "gana": "8",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "करणे",
            "artha_english": "to do, to act, to make",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1472",
            "sk": "1472",
            "lsk_sutra": "674",
            "sk_sutra": "2547",
            "artha_hindi": "करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अति",
                    "artha_hindi": "अधिक करना"
                },
                {
                    "name": "अधि",
                    "artha_hindi": "जीतना, अधिकार होना, दूसरे के अनुकूल करना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "दूर करना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "वेशान्तर करना, भेष बदलना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "मार डालना, मरणोन्मुख होना, बटोरना"
                },
                {
                    "name": "उदा",
                    "artha_hindi": "दूषण लगाना, छलना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "उपकार करना"
                },
                {
                    "name": "उपस्",
                    "artha_hindi": "पलटना, बदलना, स्वच्छ करना, जमा करना"
                },
                {
                    "name": "तिरस्",
                    "artha_hindi": "अपमान करना, तिरस्कार करना, दुष्कर्म करना, खराब काम करना"
                },
                {
                    "name": "निरा",
                    "artha_hindi": "भर्त्सना करना, निन्दा करना,तिनके सामान मानना, त्यागना"
                },
                {
                    "name": "परिस्",
                    "artha_hindi": "स्वच्छ करना, परिष्कार करना"
                },
                {
                    "name": "परा",
                    "artha_hindi": "निराकरण करना, अच्छी रीती से वर्तना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रारम्भ करना, जल्दी करना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "प्रतिकार करना, बदला लेना"
                },
                {
                    "name": "प्रत्युप",
                    "artha_hindi": "प्रत्युपकार करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "ढूढना, शब्द करना, बदलना, कम्पित करना"
                },
                {
                    "name": "व्या",
                    "artha_hindi": "स्पष्ट करना, समझाना"
                },
                {
                    "name": "संस्",
                    "artha_hindi": "स्वच्छ करना, सुसंस्कृत करना"
                },
                {
                    "name": "सु",
                    "artha_hindi": "अच्छा करना"
                }
            ],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " हिंसकरणयोः श्नावौ कृणोति कृणुते कृञः । करोति कुरुते द्वे द्वे सम्पद्येते पदे क्रमात् ' (श्लो. 31) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090001",
            "baseindex": "09.0001",
            "dhatu": "क्री",
            "aupadeshik": "डुक्रीञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "द्रव्यविनिमये",
            "artha_english": "to buy, to purchase",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1473",
            "sk": "1473",
            "lsk_sutra": "681",
            "sk_sutra": "2554",
            "artha_hindi": "खरीदना, बदले में लेना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "बेचना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090002",
            "baseindex": "09.0002",
            "dhatu": "प्री",
            "aupadeshik": "प्रीञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "तर्पणे कान्तौ च",
            "artha_english": "to love, to satisfy, to wish, to desire, to show kindness",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,mspsetu",
            "dhaturoopnandini": "1474",
            "sk": "1474",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2554",
            "artha_hindi": "प्रीती करना, तृप्त करना, कामना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कान्तिः = कामना । ' प्रीङ् प्रीतौ प्रीयतेप्रीनात् प्रीणीते तर्पणे ञितः । अणौ यौ ञित्त्वसाफल्यात् प्रीणयेत् प्रयते प्रयेत् ' (श्लो. 19-20) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090003",
            "baseindex": "09.0003",
            "dhatu": "श्री",
            "aupadeshik": "श्रीञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "पाके",
            "artha_english": "to cook",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1475",
            "sk": "1475",
            "lsk_sutra": "681",
            "sk_sutra": "2554",
            "artha_hindi": "पकाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " श्रीणाति पाके श्रीणीते सेवायां श्रयते श्रयेत् ' (श्लो. 16) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090004",
            "baseindex": "09.0004",
            "dhatu": "मी",
            "aupadeshik": "मीञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to tie, to bind, to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1476",
            "sk": "1476",
            "lsk_sutra": "681",
            "sk_sutra": "2554",
            "artha_hindi": "बाँधना, मार डालना या दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मीञो मीनाति मीनीते हिंसायां मीयते ङितः ' (श्लो. 16) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090005",
            "baseindex": "09.0005",
            "dhatu": "सि",
            "aupadeshik": "षिञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to tie, to bind, to string, to catch with a stick",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1477",
            "sk": "1477",
            "lsk_sutra": "682",
            "sk_sutra": "2554",
            "artha_hindi": "बांधना, गूंथना, फन्दे से पकड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सिनोति सिनुते बन्धे सिनीते च सिनाति च ' (श्लो. 15) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090006",
            "baseindex": "09.0006",
            "dhatu": "स्कु",
            "aupadeshik": "स्कुञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "आप्रवणे",
            "artha_english": "to jump, to leap, to make something fly, to pull up, to cover",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1478",
            "sk": "1478",
            "lsk_sutra": "682",
            "sk_sutra": "2554",
            "artha_hindi": "कूदना, फुदकना, ऊपर उठाना, उड़ाना, आच्छादित करना, ढकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090007",
            "baseindex": "09.0007",
            "dhatu": "स्तम्भ्",
            "aupadeshik": "स्तन्भुँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रोधने स्तम्भने च",
            "artha_english": "to stop,to hinder,to become stiff, to obstruct",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं धातुः सौत्रः अस्ति । इत्युक्ते, अस्य निर्देशः केवलम् <<स्तन्भुस्तुन्भुस्कन्भुस्कुन्भुस्कुञ्भ्यः श्नुश्च >> [[3.1.82]] इति सूत्रे कृतः दृश्यते, न हि धातुपाठे । सिद्धान्तकौमुद्यामपि 'स्तम्भ्वादयश्चत्वारः सौत्राः' इत्यनेन अस्य निर्देशः कृतः विद्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "सौत्रः",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2555",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090008",
            "baseindex": "09.0008",
            "dhatu": "स्तुम्भ्",
            "aupadeshik": "स्तुन्भुँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रोधने निष्कोषणे च",
            "artha_english": "to stop,to hinder,to become stiff, to obstruct",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं धातुः सौत्रः अस्ति । इत्युक्ते, अस्य निर्देशः केवलम् <<स्तन्भुस्तुन्भुस्कन्भुस्कुन्भुस्कुञ्भ्यः श्नुश्च >> [[3.1.82]] इति सूत्रे कृतः दृश्यते, न हि धातुपाठे । सिद्धान्तकौमुद्यामपि 'स्तम्भ्वादयश्चत्वारः सौत्राः' इत्यनेन अस्य निर्देशः कृतः विद्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "सौत्रः",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2555",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090009",
            "baseindex": "09.0009",
            "dhatu": "स्कम्भ्",
            "aupadeshik": "स्कन्भुँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रोधने स्तम्भने च",
            "artha_english": "to stop,to hinder,to become stiff, to obstruct",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं धातुः सौत्रः अस्ति । इत्युक्ते, अस्य निर्देशः केवलम् <<स्तन्भुस्तुन्भुस्कन्भुस्कुन्भुस्कुञ्भ्यः श्नुश्च >> [[3.1.82]] इति सूत्रे कृतः दृश्यते, न हि धातुपाठे । सिद्धान्तकौमुद्यामपि 'स्तम्भ्वादयश्चत्वारः सौत्राः' इत्यनेन अस्य निर्देशः कृतः विद्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "सौत्रः",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2555",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090010",
            "baseindex": "09.0010",
            "dhatu": "स्कुम्भ्",
            "aupadeshik": "स्कुन्भुँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रोधने धारणे च",
            "artha_english": "to stop,to hinder,to become stiff, to obstruct",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं धातुः सौत्रः अस्ति । इत्युक्ते, अस्य निर्देशः केवलम् <<स्तन्भुस्तुन्भुस्कन्भुस्कुन्भुस्कुञ्भ्यः श्नुश्च >> [[3.1.82]] इति सूत्रे कृतः दृश्यते, न हि धातुपाठे । सिद्धान्तकौमुद्यामपि 'स्तम्भ्वादयश्चत्वारः सौत्राः' इत्यनेन अस्य निर्देशः कृतः विद्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "सौत्रः",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2555",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090011",
            "baseindex": "09.0011",
            "dhatu": "यु",
            "aupadeshik": "युञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to tie, to bind",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1479",
            "sk": "1479",
            "lsk_sutra": "686",
            "sk_sutra": "2557",
            "artha_hindi": "बांधना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' यावयेत जुगुप्सायाम् , मिश्रणे यौति , बन्धने । युनाति च युनीते च ... ' ( श्लो. 24) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090012",
            "baseindex": "09.0012",
            "dhatu": "क्नू",
            "aupadeshik": "क्नूञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1480",
            "sk": "1480",
            "lsk_sutra": "686",
            "sk_sutra": "2557",
            "artha_hindi": "शब्द करना, आवाज करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "ञित् ।"
        },
        {
            "i": "1090013",
            "baseindex": "09.0013",
            "dhatu": "द्रू",
            "aupadeshik": "द्रूञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1481",
            "sk": "1481",
            "lsk_sutra": "686",
            "sk_sutra": "2557",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090014",
            "baseindex": "09.0014",
            "dhatu": "पू",
            "aupadeshik": "पूञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पवने",
            "artha_english": "to purify, to cleanse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1482",
            "sk": "1482",
            "lsk_sutra": "686",
            "sk_sutra": "2557",
            "artha_hindi": "पवित्र करना, स्वच्छ करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " श्नि पुनाति पुनीते स्ताम् पवने पवते ङितः ' (श्लो. 27) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090015",
            "baseindex": "09.0015",
            "dhatu": "शॄ",
            "aupadeshik": "शॄञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{9.21}> <<शॄ>> इत्यस्य अयम् उभयपदी पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां पाठितः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1488P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090016",
            "baseindex": "09.0016",
            "dhatu": "लू",
            "aupadeshik": "लूञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut, to pluck, to destroy, to dissolve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1483",
            "sk": "1483",
            "lsk_sutra": "687",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "कतरना, काटना, चीरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ल्वादिप्रयोजनं तु निष्ठान्तस्य नत्वं - ' ल्वादयः ' (8.2.44) इति सूत्रेण । अतः तिङन्तरूपेषु तस्य प्रयोजनं न दृश्यते । लूञादयः एकविंशतिः प्वादयः ।"
        },
        {
            "i": "1090017",
            "baseindex": "09.0017",
            "dhatu": "स्तॄ",
            "aupadeshik": "स्तॄञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आच्छादने",
            "artha_english": "to wrap, to cover, to clothe",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1484",
            "sk": "1484",
            "lsk_sutra": "687",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "वस्त्रादि से आच्छादित करना, वस्त्र ओढ़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्तृञः श्नि च्छादने प्वादेः स्तृणीते च स्तृणाति च । श्नावृदन्तस्य ... ' (श्लो. 35) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090018",
            "baseindex": "09.0018",
            "dhatu": "कॄ",
            "aupadeshik": "कॄञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1485",
            "sk": "1485",
            "lsk_sutra": "689",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " कृणन् कृणीते हिंसायां विक्षेपे किरतीति शे ' (श्लो. 39) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090019",
            "baseindex": "09.0019",
            "dhatu": "वॄ",
            "aupadeshik": "वॄञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to marry, to accept, to own, to choose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1486",
            "sk": "1486",
            "lsk_sutra": "689",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "पसन्द करना, स्वीकार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " वॄवॄञोरञितो धातोर्वृणाति वरणे भवेत् । वृणाति च वृणीते वृञस्तत्रार्थ इष्यते ' (श्लो. 37) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090020",
            "baseindex": "09.0020",
            "dhatu": "धू",
            "aupadeshik": "धूञ्",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "V",
            "karma": "S",
            "artha": "कम्पने",
            "artha_english": "to shake,to agitate, to tremble, to cause to shake, to cause to agigate, to tremble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1487",
            "sk": "1487",
            "lsk_sutra": "689",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "कम्पित करना, हिलाना, क्षोभित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' धूनयति धवति धवते, धुनोति धुनुते, धुनाति च धुनीते । धूनोति धुनुते स्युः पदानि कम्पे, विधूनने धुवति ' (श्लो. 26) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090021",
            "baseindex": "09.0021",
            "dhatu": "शॄ",
            "aupadeshik": "शॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1488",
            "sk": "1488",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " शॄञ् ' इति क्षीरस्वामी । अयं धातुः दैवादिकोपि इति प्रयोगात् ऊह्यते ।"
        },
        {
            "i": "1090022",
            "baseindex": "09.0022",
            "dhatu": "पॄ",
            "aupadeshik": "पॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पालनपूरणयोः",
            "artha_english": "to protect, to take care, to nurture, to complete, to fill, to fulfill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1489",
            "sk": "1489",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "पालन करना, पूर्ति करना, पूर्ण करना, भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " पृणाति पूरणे श्लौ तु पिपर्ति णिचि पारयेत् ' (श्लो.36) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090023",
            "baseindex": "09.0023",
            "dhatu": "वॄ",
            "aupadeshik": "वॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to marry, to accept, to own, to choose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1490",
            "sk": "1490",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "वरण करना, पसन्द करना, आश्रय देना, संभालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " भरणे ' इत्येके । ' वृत्त्यां भृत्याम् ' इति वोपदेवः । ' वॄवॄञोरञितो धातोर्वृणाति वरणे भवेत् । वृणाति च वृणीते च वृञस्तत्रार्थ इष्यते ' (श्लो. 37) इति देवः । ' वृञ् इति नन्दी ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1090024",
            "baseindex": "09.0024",
            "dhatu": "भॄ",
            "aupadeshik": "भॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भर्त्सने",
            "artha_english": "to hate, to insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1491",
            "sk": "1491",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "घुड़कना, तिरस्कार करना, संरक्षण करना, पालन करना, धारण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " भरणे ' इत्यप्येके । ' भॄ भर्जने च ' इति क्षीरस्वामी । ' ऋदन्तस्य भृणातीति भर्त्सने श्नि, तथा भरः ' (श्लो. 28) इति देवः । भरणार्थे भर्जनार्थे च सकर्मकोयम् इति ज्ञेयम् ।"
        },
        {
            "i": "1090025",
            "baseindex": "09.0025",
            "dhatu": "मॄ",
            "aupadeshik": "मॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1492",
            "sk": "1492",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "मार डालना या दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मृणाति हिंसार्थे प्वादेर्मृङस्तु म्रियते पदम् ' (श्लो. 34) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090026",
            "baseindex": "09.0026",
            "dhatu": "दॄ",
            "aupadeshik": "दॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विदारणे",
            "artha_english": "to break apart, to tear off, to cut",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1493",
            "sk": "1493",
            "lsk_sutra": "687",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "चीरना, फाड़ना, टुकड़े टुकड़े करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " भये च ' इति कविकल्पद्रुमे । अर्थविशेषे घटादिः । ' दरेद् दृणाति द्रियते क्रमाद् भीदारणादरे ' (श्लो. 36) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090027",
            "baseindex": "09.0027",
            "dhatu": "जॄ",
            "aupadeshik": "जॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वयोहानौ",
            "artha_english": "to grow old",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1494",
            "sk": "1494",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "जीर्ण होना, वृद्ध होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " झृ इत्येके । धृ इत्यन्ये ' इति कौमुदी । ' जॄ इति क्र्यादौ चूरादौ च । ' जॄष् ' इति दिवादौ चेति समानार्थकाः त्रयः धातवः सन्ति । विषयेस्मिन् ' कृदन्तरूपमालायां विस्तरेण विवृतम् अस्ति । ' जृणाति जीर्यति जरत्येकार्थे जारयत्यपि ' (श्लो.39) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090028",
            "baseindex": "09.0028",
            "dhatu": "झॄ",
            "aupadeshik": "झॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वयोहानौ",
            "artha_english": "to grow old",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{9.27}> <<जॄ>> इत्यत्र 'झॄ इत्येके, धॄ इत्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1494P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090029",
            "baseindex": "09.0029",
            "dhatu": "धॄ",
            "aupadeshik": "धॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वयोहानौ",
            "artha_english": "",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{9.27}> <<जॄ>> इत्यत्र 'झॄ इत्येके, धॄ इत्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1494P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090030",
            "baseindex": "09.0030",
            "dhatu": "नॄ",
            "aupadeshik": "नॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "नये",
            "artha_english": "to take away, to carry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1495",
            "sk": "1495",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "ले जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090031",
            "baseindex": "09.0031",
            "dhatu": "कॄ",
            "aupadeshik": "कॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1496",
            "sk": "1496",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "मारना, मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090032",
            "baseindex": "09.0032",
            "dhatu": "ॠ",
            "aupadeshik": "ॠ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1497",
            "sk": "1497",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " तत्रेयर्त्यृच्छीत्यर्तेः श्नि गतौ स्यादृणाति तु ' (श्लो. 30) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090033",
            "baseindex": "09.0033",
            "dhatu": "गॄ",
            "aupadeshik": "गॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1498",
            "sk": "1498",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ज्ञाने गारयते, गिरेन्निगरणे, शब्दे गृणाति त्रयं युक्तं, ग्रो गरतीति सेकविषये ह्रस्वान्तधातोः शपि ' (श्लो. 33) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090034",
            "baseindex": "09.0034",
            "dhatu": "ज्या",
            "aupadeshik": "ज्या",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "वयोहानौ",
            "artha_english": "to become old,to decay",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1499",
            "sk": "1499",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2558",
            "artha_hindi": "वृद्ध होना, जीर्ण होना, पुराना होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090035",
            "baseindex": "09.0035",
            "dhatu": "री",
            "aupadeshik": "री",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतिरेषणयोः",
            "artha_note": "रेषणम् = हिंसा ।",
            "artha_english": "to go, to howl, to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1500",
            "sk": "1500",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "जाना, शिशुप्राणी के समान पुकारना, पीड़ा करना, दुःख देना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " रेषणं हिंसा ' इति क्षीरस्वामी । ' रेषणं वृकशब्दः । यदाह यादवप्रकाशः - ' वृकस्य रेषणं रेषा ह्रेषा हेषा च वाजिनाम् । बृंहितं करिणां शब्दः ' इति पुरुषकारः । गतिहिंसार्थयोः सकर्मकः , वृकशब्दार्थकत्वे तु अकर्मकः इति बोध्यम् । ' श्रवणे ' इत्यपि केचित् । ' गतिशोषणयोः ' इति न्यासे (7.3.36) पाठः । ' स्त्रवणे रीयते रीङो, रिणातिगतिरेषयोः ' (श्लो. 18) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090036",
            "baseindex": "09.0036",
            "dhatu": "ली",
            "aupadeshik": "ली",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "श्लेषणे",
            "artha_english": "to adhere to, to be absorbed,to get dissolved",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1501",
            "sk": "1501",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "युक्त होना, प्राप्त होना, मिलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' यौ द्रवीकरणेनात्वे लीनयेत् लाययेत् लयेत् । लापयेल्लालयेदात्वे श्लेषणे लीयतेलिनात् ' (श्लो. 17-18) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090037",
            "baseindex": "09.0037",
            "dhatu": "व्ली",
            "aupadeshik": "व्ली",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to choose,to select,to find, to marry, to cover, to glean",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1502",
            "sk": "1502",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "पसंद करना, ढूंढ निकालना, बीनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090038",
            "baseindex": "09.0038",
            "dhatu": "ब्ली",
            "aupadeshik": "ब्ली",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to choose,to select,to find, to marry, to cover, to glean",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{9.37}> <<व्ली>> इत्यत्र 'प्वादयोऽपीत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1502P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090039",
            "baseindex": "09.0039",
            "dhatu": "प्ली",
            "aupadeshik": "प्ली",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1503",
            "sk": "1503",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090040",
            "baseindex": "09.0040",
            "dhatu": "व्री",
            "aupadeshik": "व्री",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to choose,to select,to find, to marry, to cover, to glean",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1504",
            "sk": "1504",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "वरण करना, चुनना, ढूंढकर निकालना, पसन्द करना, बीनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः",
            "antargana_note_प्वादिः": "केवलम् केषाञ्चन मतेनैव अयं धातुः प्वादिगणे स्वीक्रियते ।",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वरणे - अवरणे ' इति ' व्रीतः, व्रीतवान् आवारकेर्थे ' इति च काशकृत्स्नः । ' गतौ च द्रुमे ' इति धा.का.व्याख्या (3-9) । ' व्रीणाति वरणे तत्र व्रीङो व्रीयेत तु श्यनि ' (श्लो. 19) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090041",
            "baseindex": "09.0041",
            "dhatu": "भ्री",
            "aupadeshik": "भ्री",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "भये",
            "artha_english": "to fear,to support, to wear, to obey",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1505",
            "sk": "1505",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "डरना, धारण करना, आश्रय देना, पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः",
            "antargana_note_प्वादिः": "केवलम् केषाञ्चन मतेनैव अयं धातुः प्वादिगणे स्वीक्रियते ।",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भरणे ' इति मैत्रेयक्षी क्षीरस्वामिप्रभृतयः पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1090042",
            "baseindex": "09.0042",
            "dhatu": "क्षी",
            "aupadeshik": "क्षीष्",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to cause pain, to hurt",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1506",
            "sk": "1506",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "दुःख देना, पीड़ा देना, मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः",
            "antargana_note_प्वादिः": "केवलम् केषाञ्चन मतेनैव अयं धातुः प्वादिगणे स्वीक्रियते ।",
            "dhaturoopnandini_note": " ' क्षरे क्षयति, हिंसायां क्षिणातीति षितो भवेत् । निवासगत्योः क्षियति, क्षिणोत्यावगुणे क्षिणोः ' (श्लो. 12-13) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090043",
            "baseindex": "09.0043",
            "dhatu": "ज्ञा",
            "aupadeshik": "ज्ञा",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "pada_note": "<<अनुपसर्गाज्ज्ञः>> [[1.3.76]] इत्यनेन अनुपसर्गात् ज्ञा-धातोः आत्मनेपदस्यापि प्रत्ययाः भवन्ति ।",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "अवबोधने",
            "artha_english": "to know, to realize, to understand",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1507",
            "sk": "1507",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "जानना, समझना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनुमोदन करना, आज्ञा करना,स्वीकार करना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "छिपाना, आच्छादित करना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "अपमान करना, मान खंडन करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "प्रथम जानना, पाहिले समझना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "जान लेना, परिज्ञान कर लेना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "प्रतिज्ञा करना, वचन देना, उत्कंठा पूर्वक स्मरण करना, अच्छी तरह जानना"
                },
                {
                    "name": "प्रत्यभि",
                    "artha_hindi": "पहचानना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "स्पष्ट जानना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "प्रतिज्ञा करना, शपथ लेना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अनुपसर्गात् ज्ञः ' (1.3.76) इति अनुपसृष्टात् तङ् विहितम् । तस्मात् ' न जाने ' इत्यादयः प्रयोगाः सिद्धाः । ' जानातीति श्नि सिद्ध्येत् , ज्ञपयति तु पुनर्मारणादौ घटादेः, णौ (चौ) मित्त्वेपीदमेव ज्ञपमिति ( ज्ञप मिद् इति ) पदं ज्ञापने मारणादौ । तेनार्थाज्ज्ञापनेर्थे ज्ञपयतिपदवज्ज्ञापयेदित्यपि स्यात् । उक्तस्योक्तिः, ' णिचश्चे ' (1.3.74) त्युदितविहतये, ज्ञापयेत् ' ज्ञा नियोगे ' (श्लो. 8) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090044",
            "baseindex": "09.0044",
            "dhatu": "बन्ध्",
            "aupadeshik": "बन्धँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to tie, to bind",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1508",
            "sk": "1508",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "बांधना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "चारों और से बांधना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "जोड़ना, चिपकाना, एकत्र करना, अनुसरण करना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "बन्धन मुक्त करना, इकठ्ठा करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "मिलाप करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " नोपधः । ' बध्नाति बन्धने बन्धेर्बाधयेदिति संयमे ' (श्लो. 120) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090045",
            "baseindex": "09.0045",
            "dhatu": "वृ",
            "aupadeshik": "वृङ्",
            "gana": "9",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्भक्तौ",
            "artha_english": "to serve, to worship, to care",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1509",
            "sk": "1509",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "सेवा करना, परिश्चर्या करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "भक्तिः - भजनम् । ' भक्तौ वृणीते, वरणे वृणोति वृणुते वृञः ' (श्लो. 32) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090046",
            "baseindex": "09.0046",
            "dhatu": "श्रन्थ्",
            "aupadeshik": "श्रन्थँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विमोचनप्रतिहर्षयोः",
            "artha_english": "to leave, to liberate, to set free, to be happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1510",
            "sk": "1510",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "त्याग करना, विमोचन करना, आनन्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090047",
            "baseindex": "09.0047",
            "dhatu": "मन्थ्",
            "aupadeshik": "मन्थँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "विलोडने",
            "artha_english": "to churn,to shake,to agitate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1511",
            "sk": "1511",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "विलोना, मथना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विलोटने ' इति पुरुषकारे (श्लो98) पाठः ।  ' हिंसासङ्क्लेशयोर्मन्थेत्, मथेन्मथ्नाति लोडने ' (श्लो.98) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090048",
            "baseindex": "09.0048",
            "dhatu": "श्रन्थ्",
            "aupadeshik": "श्रन्थँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दर्भे",
            "artha_english": "to arrange, to put in sequence",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1512",
            "sk": "1512",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "रचना करना, क्रम से रखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "(अर्थभेदात् पुनः पाठः) ' दौर्बल्ये श्रथयेत् प्रयत्नविषये स्याच्छ्राथयेत् मोक्षणे । यौ तु श्राथयति श्रथत्यपि च वा णौ श्रन्थयेत् श्रन्थति । सन्दर्भे श्नि विमोचनार्थविषये श्रथ्नात्यथ श्रन्थते, शैथिल्ये.. ' (श्लो. 101) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090049",
            "baseindex": "09.0049",
            "dhatu": "ग्रन्थ्",
            "aupadeshik": "ग्रन्थँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दर्भे",
            "artha_english": "to arrange, to put in sequence",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1513",
            "sk": "1513",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "ग्रन्थ लिखना, सन्दर्भ लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "सन्दर्भः = बन्धनम् । ' ग्रथ्नातीति तु सन्दर्भे ग्रन्थयेद् ग्रन्थतीति यौ । कौटिल्ये ग्रन्थते ग्रन्थे: ग्राथयेद् ग्रथति ग्रथेः ' (श्लो. 97) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090050",
            "baseindex": "09.0050",
            "dhatu": "कुन्थ्",
            "aupadeshik": "कुन्थँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संश्लेषणे",
            "artha_english": "to stay together",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1514",
            "sk": "1514",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "मिलकर रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सङ्क्लेशने ' इत्येके । ' कुथ ' इति दुर्गः । ' कुथ्नाति कन्थेत् सङ्क्लेशे पूतीभावे तु कुथ्यति ' (श्लो. 98) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090051",
            "baseindex": "09.0051",
            "dhatu": "मृद्",
            "aupadeshik": "मृदँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षोदे",
            "artha_english": "to powder, to cut, to grind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1515",
            "sk": "1515",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "पीसना, कूटना, चूर्ण करना, मर्दन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " क्षोदनम् = सञ्चूर्णनम् ' इति धा.का. (3 - 10) ।"
        },
        {
            "i": "1090052",
            "baseindex": "09.0052",
            "dhatu": "मृड्",
            "aupadeshik": "मृडँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षोदे सुखे च",
            "artha_english": "to powder, to cut, to grind, to make happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1516",
            "sk": "1516",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "चूर्ण करना, कूटना, सुख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मुड सुखे इति केचित् ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' सुखने ' इति क्षीरस्वामी पुरुषकारश्च । तत्र (पुरुषकारे श्लो. 87) - ' अन्ये ... क्षोदे मृड सुखने च इति पठन्ति ' इति । ' मृडेर्मृड्णाति सुखने तत्रैव मृडतीति शे ' (श्लो. 87) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090053",
            "baseindex": "09.0053",
            "dhatu": "गुध्",
            "aupadeshik": "गुधँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "रोषे",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1517",
            "sk": "1517",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "क्रोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गुधेर्गुध्नाति रोषेर्थे, गुध्येत् तु परिवेष्टने ' (श्लो. 121) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090054",
            "baseindex": "09.0054",
            "dhatu": "कुष्",
            "aupadeshik": "कुषँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निष्कर्षे",
            "artha_english": "to take out, to extract, to examine a metal, to investigate purity of a metal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1518",
            "sk": "1518",
            "lsk_sutra": "690",
            "sk_sutra": "2559",
            "artha_hindi": "बाहर निकालना, रगड़ के निकालना, कसौटी पर घिसके सोने आदि की परीक्षा करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "सिद्ध या स्थापित करना"
                },
                {
                    "name": "निस्",
                    "artha_hindi": "खीचकर बाहर निकालना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " निष्कर्षः = बहिर्निस्सारणम् ।"
        },
        {
            "i": "1090055",
            "baseindex": "09.0055",
            "dhatu": "क्षुभ्",
            "aupadeshik": "क्षुभँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सञ्चलने",
            "artha_english": "to tremble, to shake, to agitate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1519",
            "sk": "1519",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "मथना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' क्षुभ्नाति क्षोभते क्षुभ्येदिति सञ्चलने क्षुभेः ' (श्लो.144) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090056",
            "baseindex": "09.0056",
            "dhatu": "नभ्",
            "aupadeshik": "णभँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1520",
            "sk": "1520",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " नभ्येन्नभ्नाति नभतेः हिंसायां तत्तुभेः समम् ' (श्लो. 145) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090057",
            "baseindex": "09.0057",
            "dhatu": "तुभ्",
            "aupadeshik": "तुभँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to detroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1521",
            "sk": "1521",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090058",
            "baseindex": "09.0058",
            "dhatu": "क्लिश्",
            "aupadeshik": "क्लिशूँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "V",
            "karma": "A",
            "artha": "विबाधने",
            "artha_english": "to torment, to distress, to hurt, to suffer, to misbehave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "karma_note": "सकर्मकः इति केचन ।",
            "dhaturoopnandini": "1522",
            "sk": "1522",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "क्लेश या दुःख देना, हरकत करना, दुःख सहन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " एवमाराध्यमानोपि क्लिश्नाति भुवनत्रयम् ' (कुमार. 2.40) इत्यादिप्रयोगदर्शनात् सकर्मकत्वमपि अस्य इति ज्ञायते । ' व्यक्तोक्तौ क्लेशते क्लेशेः, क्लिश्नाति तु विबाधने । दिवादेरुपतापेर्थे तङि स्यात् क्लिश्यते पदम् ' (श्लो. 163 - 164) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090059",
            "baseindex": "09.0059",
            "dhatu": "अश्",
            "aupadeshik": "अशँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भोजने",
            "artha_english": "to eat, to consume",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1523",
            "sk": "1523",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "खाना, भोजन करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अति",
                    "artha_hindi": "अधिक खाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' व्याप्तावश्नुत इत्याहुः अश्नातीति तु भोजने ' (श्लो. 166) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090060",
            "baseindex": "09.0060",
            "dhatu": "ध्रस्",
            "aupadeshik": "उँध्रसँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उञ्छे",
            "artha_english": "to gather, to pick, to glean",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "केषाञ्चन पण्डितानां मतेन अस्मिन् धातौ विद्यमानः आदिस्थः उकारः धात्ववयवः ज्ञेयः, न हि इत्संज्ञकः ।",
            "dhaturoopnandini": "1524",
            "sk": "1524",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "बीनना, एक एक करके चुनना, ऊपर फेंकना, उडा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ध्रस्नाति ध्रासयत्युञ्छे पदे तु श्नि णिचि ध्रसेः ' (श्लो. 190) इति देवः । उकारः इत् । उकारः धात्ववयवः इत्येके । तदा लिटि उध्रसाञ्चकार इत्यादयः ।"
        },
        {
            "i": "1090061",
            "baseindex": "09.0061",
            "dhatu": "इष्",
            "aupadeshik": "इषँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आभीक्ष्ण्ये",
            "artha_english": "to repeat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1525",
            "sk": "1525",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "बार बार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "पौनःपुन्यं भृशार्थः वा आभीक्ष्ण्यम् । ' इष्णात्याभीक्ष्ण्य इच्छायामिच्छेद् गत्यर्थ इष्यति ' (श्लो. 168) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090062",
            "baseindex": "09.0062",
            "dhatu": "विष्",
            "aupadeshik": "विषँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "A",
            "karma": "A",
            "artha": "विप्रयोगे",
            "artha_english": "to remove, to throw away, to separate the undesired part",
            "tags": "अनुदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1526",
            "sk": "1526",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "उपयोग न होने से अलग करना या निकाल देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विप्रयोगे विषेः क्र्यादेर्विष्णातीति पदं भवेत् ' (श्लो. 175) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090063",
            "baseindex": "09.0063",
            "dhatu": "प्रुष्",
            "aupadeshik": "प्रुषँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्नेहनसेवनपूरणेषु",
            "artha_english": "to soften, to be greasy, to irrigate, to complete, to fill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1527",
            "sk": "1527",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "सौम्य होना, स्निग्ध होना, चिकना होना, सींचना, पूर्ण करना, भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आद्यः (प्रूष प्लुष इत्यत्र) दीर्घोपधः इति बालमनोरमा । तत्त्वबोधिन्यां तु ह्रस्वोपधः एव दृश्यते । ' स्नेहनादिषु, प्रुष्णाति च प्रोषति च दाहे ' (श्लो. 172) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090064",
            "baseindex": "09.0064",
            "dhatu": "प्लुष्",
            "aupadeshik": "प्लुषँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्नेहनसेवनपूरणेषु",
            "artha_english": "to soften, to be greasy, to irrigate, to complete, to fill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1528",
            "sk": "1528",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "सौम्य होना, स्निग्ध होना, चिकना होना, सींचना, पूर्ण करना, भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्लोषति प्लुष्यतीति स्तां प्लुष्णाति स्नेहनादिषु ' (श्लो. 172) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090065",
            "baseindex": "09.0065",
            "dhatu": "पुष्",
            "aupadeshik": "पुषँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पुष्टौ",
            "artha_english": "to nourish,to bring up,to support",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1529",
            "sk": "1529",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "पालन करना, पोषण करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "सम्"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " धारणे पोषयेत् पुष्टौ पुप्येत् पुष्णाति पोषति ' (श्लो. 171) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1090066",
            "baseindex": "09.0066",
            "dhatu": "मुष्",
            "aupadeshik": "मुषँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1530",
            "sk": "1530",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "चुराना, चोरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090067",
            "baseindex": "09.0067",
            "dhatu": "खच्",
            "aupadeshik": "खचँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भूतप्रादुर्भावे",
            "artha_english": "to occur in abundance",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1531",
            "sk": "1531",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "मर्यादा होने पर भी देर से जन्म लेना, संपत्ति युक्त करना, स्वेच्छया पवित्र करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " खव ' इति वकारन्तं क्षीरस्वामी पपाठ । भूतप्रादुर्भावः - अतिक्रान्तोत्पत्तिः । दशमासादौ उत्पत्तियोग्यस्य एकादशादिमासादिषु उत्पत्तिः इत्यर्थः ।"
        },
        {
            "i": "1090068",
            "baseindex": "09.0068",
            "dhatu": "खव्",
            "aupadeshik": "खवँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भूतप्रादुर्भावे",
            "artha_english": "to occur in abundance",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{9.67}> <<खचँ>> इत्यत्र 'वान्तोऽयमित्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1531P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2560",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090069",
            "baseindex": "09.0069",
            "dhatu": "हेठ्",
            "aupadeshik": "हेठँ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भूतप्रादुर्भावे",
            "artha_english": "to occur in abundance",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1532",
            "sk": "1532",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2561",
            "artha_hindi": "मर्यादा होने पर भी देर से जन्म लेना, संपत्ति युक्त करना, स्वेच्छया पवित्र करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " तत्त्वबोधिनीयुक्तायां कौमुद्यां ' हिठ च ' इति पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1090070",
            "baseindex": "09.0070",
            "dhatu": "स्वॄ",
            "aupadeshik": "स्वॄ",
            "gana": "9",
            "pada": "P",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वरणे",
            "artha_english": "to marry, to accept, to own, to choose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{9.23}> <<स्वॄ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "वरण करना, पसन्द करना, आश्रय देना, संभालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "प्वादिः,ल्वादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1090071",
            "baseindex": "09.0071",
            "dhatu": "ग्रह्",
            "aupadeshik": "ग्रहँ",
            "gana": "9",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपादाने",
            "artha_english": "to take, to accept, to obtain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1533",
            "sk": "1533",
            "lsk_sutra": "689",
            "sk_sutra": "2561",
            "artha_hindi": "लेना, स्वीकार करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "कृपा करना, अनुग्रह करना"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "अटकाना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "विश्वास करना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "अनुमोदन करना, गले लगाना, आलिंगन करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "झगड़ना, अलग अलग करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "बटोरना, एकत्र करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' उपादानम् = स्वीकारः । ' ण्यन्तस्य ग्रहणे गृहेर्गृहयते, तत्रानदन्ताद् गृहेः । भूवादेः शपि गर्हते, श्नि तु पदे गृह्णात्यगृह्णीत च । गर्हेर्वा णिचि निन्दनार्थविषये गर्हेत् तथा, गर्हयेत् । भूवादेः शपि कुत्सनार्थविषये गर्हेर्भवेद् गर्हते ' (श्लो. 194) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100001",
            "baseindex": "10.0001",
            "dhatu": "चुर्",
            "aupadeshik": "चुरँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,mspsetu,chittoor3,common",
            "dhaturoopnandini": "1534",
            "sk": "1534",
            "lsk_sutra": "691",
            "sk_sutra": "2563",
            "artha_hindi": "चोरी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्तेये चोरयतीति स्यात्, चुरेश्छेदे चुरेदिति ' (श्लो. 151) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100002",
            "baseindex": "10.0002",
            "dhatu": "चिन्त्",
            "aupadeshik": "चितिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्मृत्याम्",
            "artha_english": "to contemplate,to think,to discuss,to remember, to worry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,mspsetu,common",
            "dhaturoopnandini": "1535",
            "sk": "1535",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "चिन्तन करना, स्मरण करना, याद करना, चिन्ता करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' चिन्तयेत् । स्मृत्याम् , चेतति संज्ञाने , तत्र चेतयते णिचि ' (श्लो. 94) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100003",
            "baseindex": "10.0003",
            "dhatu": "यन्त्र्",
            "aupadeshik": "यत्रिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्कोचे",
            "artha_english": "to restrain,to shy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1536",
            "sk": "1536",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "संकोच करना, लजाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100004",
            "baseindex": "10.0004",
            "dhatu": "स्फुण्ड्",
            "aupadeshik": "स्फुडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिहासे",
            "artha_english": "to make fun of, to laugh at, to joke",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1537",
            "sk": "1537",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "विनोद करना, हसी करना, थट्टा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्फुटि ' इति पाठान्तरम् ।"
        },
        {
            "i": "1100005",
            "baseindex": "10.0005",
            "dhatu": "स्फुण्ट्",
            "aupadeshik": "स्फुटिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिहासे",
            "artha_english": "to make fun of, to laugh at, to joke",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.4}> <<स्फुडि>> इत्यत्र 'स्फुटीति पाठान्तरम्' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1537P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100006",
            "baseindex": "10.0006",
            "dhatu": "लक्ष्",
            "aupadeshik": "लक्षँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शनाङ्कनयोः",
            "artha_english": "to observe,to see,to look, to mark, to point, to deliberate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1538",
            "sk": "1538",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "देखना, चिन्ह करना, संकेत लगाना, तारतम्य देखना, विवेचन करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "एक अर्थ के कहने से दूसरे अर्थ का बोध करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "अच्छी तरह जानना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अङ्कनम् = चिन्हम् ' इति क्षीरस्वामी । ' आलोचनार्थाण्णिचि लक्षयेत, स्याल्लक्षयेल्लक्षयतेङ्कनार्थात् ' (श्लो. 182) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100007",
            "baseindex": "10.0007",
            "dhatu": "कुन्द्र्",
            "aupadeshik": "कुद्रिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनृतभाषणे",
            "artha_english": "to tell a lie",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1539",
            "sk": "1539",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "झूठ बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अत्र स्वामी - ऋदिदित्येके ' इति ।"
        },
        {
            "i": "1100008",
            "baseindex": "10.0008",
            "dhatu": "कुद्",
            "aupadeshik": "कुदृँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनृतभाषणे",
            "artha_english": "to tell a lie",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते । माधवीयधातुवृत्तौ <{10.7}> <<कुद्रिँ>> इत्यत्र 'ऋदित् इत्येके' इति पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100009",
            "baseindex": "10.0009",
            "dhatu": "स्पुण्ड्",
            "aupadeshik": "स्पुडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिहासे",
            "artha_english": "to make fun of, to laugh at, to joke",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.4}> <<स्फुडिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "विनोद करना, हसी करना, थट्टा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100010",
            "baseindex": "10.0010",
            "dhatu": "लड्",
            "aupadeshik": "लडँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपसेवायाम्",
            "artha_english": "to serve, to obey, to desire, to wish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1540",
            "sk": "1540",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "पालन करना, चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "लाडनं स्नेहपूर्विका सोवोपसेवा । लडयोरभेदात् ' लालयति ' । ' लाडयत्युपसेवायां विलासे तु लडेच्छपि ' (श्लो. 87) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100011",
            "baseindex": "10.0011",
            "dhatu": "मिन्द्",
            "aupadeshik": "मिदिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्नेहने",
            "artha_english": "to soften, to melt, to become greasy, to love",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1541",
            "sk": "1541",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "स्निग्ध होना, पिघलना, पोतना, प्रीती करना, नरम होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मेदते मेद्यतीत्येते स्नेहने मिन्दयेण्णिचि ' (श्लो. 104) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100012",
            "baseindex": "10.0012",
            "dhatu": "मिद्",
            "aupadeshik": "मिदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्नेहने",
            "artha_english": "to soften, to melt, to become greasy, to love",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते । क्षीरतरङ्गिण्याम् <{10.12}> <<मिदिँ>> इत्यत्र 'मिद इति कौशिकः' इति पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100013",
            "baseindex": "10.0013",
            "dhatu": "लण्ड्",
            "aupadeshik": "ओँलडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उत्क्षेपणे",
            "artha_english": "to throw up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.14}> <<ओलडिँ>> इत्यत्र 'ओकार इदित्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "1542",
            "sk": "1542P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "ऊपर फेंकना, ऊपर उड़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100014",
            "baseindex": "10.0014",
            "dhatu": "ओलण्ड्",
            "aupadeshik": "ओलडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उत्क्षेपणे",
            "artha_english": "to throw up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1542",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100015",
            "baseindex": "10.0015",
            "dhatu": "जल्",
            "aupadeshik": "जलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अपवारणे",
            "artha_english": "to cover,to hide, to cover by net",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1543",
            "sk": "1543",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "ढांकना, निवारण करना, जाल से ढांकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " लज ' इत्येके इति तत्त्वबोधिनी । बालमनोरमायां तु ' लज ' इत्येव पाठः । ' जल ' इति पाठान्तरम् । मा.धा.वृत्तौ तु ' जल ' इत्येव पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1100016",
            "baseindex": "10.0016",
            "dhatu": "लज्",
            "aupadeshik": "लजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अपवारणे",
            "artha_english": "to cover,to hide, to cover by net",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.15}> <<जलँ>> इत्यत्र 'लज इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1543P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100017",
            "baseindex": "10.0017",
            "dhatu": "पीड्",
            "aupadeshik": "पीडँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अवगाहने",
            "artha_english": "to harass,to annoy,to irritate,to give pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1544",
            "sk": "1544",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "दुःख देना, पीड़ा करना, चेताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100018",
            "baseindex": "10.0018",
            "dhatu": "नट्",
            "aupadeshik": "नटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अवस्पन्दने",
            "artha_english": "to enact, to dance, to act, to show",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1545",
            "sk": "1545",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "दिखाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अयं धातुः न णोपदेशः । ' णोपदेशास्तु अनर्दनाट् ....' इति पर्युदासात् । अतः ' उपसर्गात् समासेपि ...' (8.4.14) इति सोपसर्गे णत्वं न । अवस्पन्दनं नाट्यम् । ' अवस्यन्दने ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100019",
            "baseindex": "10.0019",
            "dhatu": "श्रथ्",
            "aupadeshik": "श्रथँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रयत्ने",
            "artha_english": "to make effort, to try, to set out",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1546",
            "sk": "1546",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "प्रयत्न करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' प्रतियत्ने ' इति मैत्रेयः । ' प्रतिहर्षे ' इति बहवः ।"
        },
        {
            "i": "1100020",
            "baseindex": "10.0020",
            "dhatu": "बध्",
            "aupadeshik": "बधँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संयमने",
            "artha_english": "to bind,to restrain,to control",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1547",
            "sk": "1547",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "नियंत्रित करना, बांधना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' बन्धे ' इति चान्द्रः । ' बध्नाति बन्धने बन्धेर्भाधयेदिति संयमे ' (श्लो. 120) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100021",
            "baseindex": "10.0021",
            "dhatu": "बन्ध्",
            "aupadeshik": "बन्धँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संयमने",
            "artha_english": "to bind,to restrain,to control",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.20}> <<बधँ>> इत्यत्र 'बन्धेति चान्द्रः' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1547P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100022",
            "baseindex": "10.0022",
            "dhatu": "पॄ",
            "aupadeshik": "पॄ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूरणे",
            "artha_english": "to fill, to complete",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1548",
            "sk": "1548",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "भरना, पूर्ण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पृणाति पूरणे श्लौ तु पिपर्ति णिचि पारयेत् ' (श्लो.36) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100023",
            "baseindex": "10.0023",
            "dhatu": "ऊर्ज्",
            "aupadeshik": "उर्जँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "बलप्राणनयोः",
            "artha_english": "to be strong,to live with energy, to win",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1549",
            "sk": "1549",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "शक्तिमान होण ,पराक्रमी होना, जीना, जिलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्राणनम् = जीवनम् ।"
        },
        {
            "i": "1100024",
            "baseindex": "10.0024",
            "dhatu": "पक्ष्",
            "aupadeshik": "पक्षँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिग्रहे",
            "artha_english": "to seize,to accept,to take side",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1550",
            "sk": "1550",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "ग्रहण करना, लेना, एक पक्ष का स्वीकार करना, एक और होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100025",
            "baseindex": "10.0025",
            "dhatu": "वर्ण्",
            "aupadeshik": "वर्णँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to order, to motivate, to inspire, to paint, to color",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1551",
            "sk": "1551",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "आज्ञा करना, प्रेरणा करना, रंग देना, रंगना, खींचना, संकोच करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वर्ण वर्णने इत्येके ' इति कौमुदी । ' प्रेरणे इति मैत्रेयः ' इति मा.धा.वृत्तिः । क्षीरस्वामी तु ' वर्णने ' इत्याह ।"
        },
        {
            "i": "1100026",
            "baseindex": "10.0026",
            "dhatu": "चूर्ण्",
            "aupadeshik": "चुर्णँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे ",
            "artha_english": "to order, to motivate, to inspire, to paint, to color, to pull",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1552",
            "sk": "1552",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "आज्ञा करना, प्रेरणा करना, रंग देना, रंगना, खींचना, संकोच करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पोषणे इति चन्द्रः । अस्य धातोः क्षोदनमप्यर्थः इति धा.का.व्याख्याने । (3.15)"
        },
        {
            "i": "1100027",
            "baseindex": "10.0027",
            "dhatu": "प्रथ्",
            "aupadeshik": "प्रथँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रख्याने",
            "artha_english": "to expand scope, to spread",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1553",
            "sk": "1553",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2565",
            "artha_hindi": "विस्तार करना, फैलाना, जावना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' क्षेपे च ' इति द्रुमे । ' प्रथते प्राथयत्येतत् प्रख्याने द्वितयं प्रथे: ' (श्लो. 99) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100028",
            "baseindex": "10.0028",
            "dhatu": "पृथ्",
            "aupadeshik": "पृथँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रक्षेपे",
            "artha_english": "to throw,to send,to direct, to inspire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1554",
            "sk": "1554",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2566",
            "artha_hindi": "फेंकना, उड़ाना, प्रेरणा करना, भेजना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पृथेः पर्थयतीत्येतत् प्रक्षेणे णौ पदं विदुः ' (श्लो. 99) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100029",
            "baseindex": "10.0029",
            "dhatu": "पथ्",
            "aupadeshik": "पथँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रक्षेपे",
            "artha_english": "to throw,to send,to direct, to inspire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.28}> <<पृथ>> इत्यत्र 'पथ इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1554P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2566",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100030",
            "baseindex": "10.0030",
            "dhatu": "सम्ब्",
            "aupadeshik": "षन्बँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्बन्धने",
            "artha_english": "to join, to articulate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1555",
            "sk": "1555",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "संयोग करना, मिलाप करना, जोड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100031",
            "baseindex": "10.0031",
            "dhatu": "शम्ब्",
            "aupadeshik": "शन्बँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्बन्धने",
            "artha_english": "to join, to articulate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1556",
            "sk": "1556",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "ढेर करना, बटोरना, एकत्र करना, जोड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100032",
            "baseindex": "10.0032",
            "dhatu": "साम्ब्",
            "aupadeshik": "सान्बँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्बन्धने",
            "artha_english": "to join, to articulate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.31}> <<शम्ब>> इत्यत्र 'साम्ब इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1556P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100033",
            "baseindex": "10.0033",
            "dhatu": "भक्ष्",
            "aupadeshik": "भक्षँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदने",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1557",
            "sk": "1557",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "भोजन करना, खाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भक्षयत्यदने भक्षेः शपि भक्षति भक्षते ' (श्लो. 177) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100034",
            "baseindex": "10.0034",
            "dhatu": "कुट्ट्",
            "aupadeshik": "कुट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदनभर्त्सनयोः",
            "artha_english": "to cut, to criticise, to blame",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1558",
            "sk": "1558",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "कतरना, निन्दा करना, दोष लगाना, रगड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पूरणे ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100035",
            "baseindex": "10.0035",
            "dhatu": "पुट्ट्",
            "aupadeshik": "पुट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अल्पीभावे",
            "artha_english": "to decrease,to diminish, to reduce, to shrink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1559",
            "sk": "1559",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "कम होना, अल्प होना, बटोरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100036",
            "baseindex": "10.0036",
            "dhatu": "चुट्ट्",
            "aupadeshik": "चुट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अल्पीभावे",
            "artha_english": "to decrease,to diminish, to reduce, to shrink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1560",
            "sk": "1560",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "कम होना, अल्प होना, बटोरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100037",
            "baseindex": "10.0037",
            "dhatu": "अट्ट्",
            "aupadeshik": "अट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to insult, to dishonor, to disrespect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1561",
            "sk": "1561",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "अनादर करना, अपमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दोपधः अयम् । ' हिंसातिक्रमयोरट्टेरट्टतेनादरेट्टयेत् ' (श्लो.72) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100038",
            "baseindex": "10.0038",
            "dhatu": "सुट्ट्",
            "aupadeshik": "षुट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to insult, to dishonor, to disrespect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1562",
            "sk": "1562",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "अनादर करना, अपमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100039",
            "baseindex": "10.0039",
            "dhatu": "लुण्ट्",
            "aupadeshik": "लुन्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal, to loot",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते । क्षीरतरङ्गिण्याम् <{10.40}> <<लुठिँ>> इत्यत्र 'लुण्ट इत्येके' इति पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100040",
            "baseindex": "10.0040",
            "dhatu": "लुण्ठ्",
            "aupadeshik": "लुन्ठँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तेये",
            "artha_english": "to steal, to loot",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1563",
            "sk": "1563",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "चुराना, लूटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ... स्तेये लुण्टति लुण्टयेत् ' (श्लो.74) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100041",
            "baseindex": "10.0041",
            "dhatu": "शठ्",
            "aupadeshik": "शठँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "असंस्कारगत्योः",
            "artha_english": "to cheat,to fraud, to leave unfinished, to leave unattended, to ill-behave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1564",
            "sk": "1564",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "ठीक न बनाना, आधा ही छोड़ना, असंस्कृत रखना, जाना, चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " संस्कारगत्योः ' इति मैत्रेयकाशकृत्स्नकातन्त्रादयः । ' संस्कारगत्यो: अनृतभाषणे गतौ च ' इति काशकृत्स्नः । ' आलस्ये च ' इति धा.का.व्या व्याख्यायाम् । (3.16) ' आलस्ये गत्यसंस्कृतसंस्कृते ' इति वोपदेवः । ' गत्यसंस्कारधात्वर्थे शाठयेच्छ्वाठयेदिति ' (श्लो. 81) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100042",
            "baseindex": "10.0042",
            "dhatu": "श्वठ्",
            "aupadeshik": "श्वठँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "असंस्कारगत्योः",
            "artha_english": "to cheat,to fraud, to leave unfinished, to leave unattended, to ill-behave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1565",
            "sk": "1565",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "ठीक न बनाना, आधा ही छोड़ना, असंस्कृत रखना, जाना, चलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' श्वठि इत्येके ' इति कौमुदी । ' गत्यसंस्कारधात्वर्थे शाठयेच्छ्वाठयेदिति ' (श्लो. 81) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100043",
            "baseindex": "10.0043",
            "dhatu": "श्वण्ठ्",
            "aupadeshik": "श्वठिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "असंस्कारगत्योः",
            "artha_english": "to cheat,to fraud, to leave unfinished, to leave unattended, to ill-behave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.42}> <<श्वठँ>> इत्यत्र 'श्वठि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1565P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100044",
            "baseindex": "10.0044",
            "dhatu": "तुज्",
            "aupadeshik": "तुजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसाबलादाननिकेतनेषु",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to injure, to become powerful, to take, to dwell, to stay",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.47}> <<पिजिँ>> इत्यत्र 'तुज पिजेति केचित्, लजि लुजि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1567P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100045",
            "baseindex": "10.0045",
            "dhatu": "तुञ्ज्",
            "aupadeshik": "तुजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसाबलादाननिकेतनेषु",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to injure, to become powerful, to take, to dwell, to stay",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1566",
            "sk": "1566",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "मार डालना, बलवान होना, ग्रहण करना, रहना, वसति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अभिहिते त्वर्थे पदं तुञ्जयेत् ' (श्लो.66) इति देवः । ' अभिहितोर्थः- भाषणरूपः ' इति पुरुषकारः । केचिदमुम् ' तुज ' इति पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1100046",
            "baseindex": "10.0046",
            "dhatu": "पिज्",
            "aupadeshik": "पिजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसाबलादाननिकेतनेषु",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to injure, to become powerful, to take, to dwell, to stay",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.47}> <<पिजिँ>> इत्यत्र 'तुज पिजेति केचित्, लजि लुजि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1567P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100047",
            "baseindex": "10.0047",
            "dhatu": "पिञ्ज्",
            "aupadeshik": "पिजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसाबलादाननिकेतनेषु",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to injure, to become powerful, to take, to dwell, to stay",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1567",
            "sk": "1567",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "मार डालना, बलवान होना, ग्रहण करना, रहना, वसति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पिज इति केचित् । लजि लुजि इत्येके ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1100048",
            "baseindex": "10.0048",
            "dhatu": "लञ्ज्",
            "aupadeshik": "लजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसाबलादाननिकेतनेषु",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to injure, to become powerful, to take, to dwell, to stay",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.47}> <<पिजिँ>> इत्यत्र 'तुज पिजेति केचित्, लजि लुजि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1567P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100049",
            "baseindex": "10.0049",
            "dhatu": "लुञ्ज्",
            "aupadeshik": "लुजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसाबलादाननिकेतनेषु",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to injure, to become powerful, to take, to dwell, to stay",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.47}> <<पिजिँ>> इत्यत्र 'तुज पिजेति केचित्, लजि लुजि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1567P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100050",
            "baseindex": "10.0050",
            "dhatu": "पिस्",
            "aupadeshik": "पिसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1568",
            "sk": "1568",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100051",
            "baseindex": "10.0051",
            "dhatu": "सान्त्व्",
            "aupadeshik": "षान्त्वँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सामप्रयोगे",
            "artha_english": "to pacify, to appease, to console",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1569",
            "sk": "1569",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "सांत्वना देना, समाधान करना, विवेक की बातें करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100052",
            "baseindex": "10.0052",
            "dhatu": "सान्त्व्",
            "aupadeshik": "सान्त्वँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सामप्रयोगे",
            "artha_english": "to pacify, to appease, to console",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.0051}> अस्य अयम् सकारादिः पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां पाठितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100053",
            "baseindex": "10.0053",
            "dhatu": "श्वल्क्",
            "aupadeshik": "श्वल्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to speak, to tell, to narrate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1570",
            "sk": "1570",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "बोलना, भाषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भाषणे ' इति शाकटायन- चन्द्रकाशकृत्स्नकातन्त्रादयः ।"
        },
        {
            "i": "1100054",
            "baseindex": "10.0054",
            "dhatu": "वल्क्",
            "aupadeshik": "वल्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to speak, to tell, to narrate, to see",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1571",
            "sk": "1571",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "बोलना, भाषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100055",
            "baseindex": "10.0055",
            "dhatu": "स्निह्",
            "aupadeshik": "ष्णिहँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहने",
            "artha_english": "to love, to be kind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1572",
            "sk": "1572",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "स्नेह करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्फिट इत्येके ' कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1100056",
            "baseindex": "10.0056",
            "dhatu": "स्फिट्",
            "aupadeshik": "स्फिटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.55}> <<ष्णिहँ>> इत्यत्र 'स्फिट इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1572P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100057",
            "baseindex": "10.0057",
            "dhatu": "स्मिट्",
            "aupadeshik": "स्मिटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to insult, to disrespect, to dishonor",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1573",
            "sk": "1573",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "अनादर करना, अपमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्नेहे च ' इति वोपदेवः ।"
        },
        {
            "i": "1100058",
            "baseindex": "10.0058",
            "dhatu": "स्मि",
            "aupadeshik": "ष्मिङ्",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अनादरे",
            "artha_english": "to smile,to expand,to bloom",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.57}> <<ष्मिट्>> इत्यत्र 'ष्मिङ् अनादर इत्येके; ङित्त्वस्यावयवेऽचरितार्थत्वाण्णिजन्तात्तङ्' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति । अस्मिन् धातौ विद्यमानस्य इत्संज्ञक-ङकारस्य सामर्थ्यात् अस्य धातोः केवलम् आत्मनेपदस्यैव रूपाणि भवन्ति इति अस्य निर्देशस्य आशयः ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1573P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100059",
            "baseindex": "10.0059",
            "dhatu": "श्लिष्",
            "aupadeshik": "श्लिषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "श्लेषणे",
            "artha_english": "to hug,to embrace,to stay attached",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1574",
            "sk": "1574",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "मिलाप करना, आलिंगन करना, गले लगाना, सटे रहना, चिपके रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100060",
            "baseindex": "10.0060",
            "dhatu": "पन्थ्",
            "aupadeshik": "पथिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1575",
            "sk": "1575",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अथ पथेर्गतौ पथति णौ पन्थेर्गतौ पन्थयेत् ' (श्लो. 101) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100061",
            "baseindex": "10.0061",
            "dhatu": "पिच्छ्",
            "searchterms": "पिछ्",
            "aupadeshik": "पिछँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कुट्टने",
            "artha_english": "to cut, to split, to tamp, to slice, to torture",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1576",
            "sk": "1576",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "कूटना, कतरना, चीरना, बहुत दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पिच्च ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1100062",
            "baseindex": "10.0062",
            "dhatu": "छन्द्",
            "aupadeshik": "छदिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1577",
            "sk": "1577",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "ढकना, आच्छादन करना, लपेटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " यौ वा णौ अपचारणे छदत इत्येकम्, द्वितीयं छदेत् (छदन्), अन्यत् छादयति, छदेदिति पुनः स्यादूर्जनेर्थे पितः । ' यत्तु च्छन्दयतीति णौ नुमि पदं, तत् संवृताविष्यते ' (श्लो. 113) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100063",
            "baseindex": "10.0063",
            "dhatu": "श्रण्",
            "aupadeshik": "श्रणँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने",
            "artha_english": "to give",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1578",
            "sk": "1578",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "देना, दान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "( प्रायेण अयं विपूर्वः) ' मितः श्रणति दानार्थे श्राणयत्यत्र णौ पदम् ' (श्लो. 92) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100064",
            "baseindex": "10.0064",
            "dhatu": "तड्",
            "aupadeshik": "तडँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आघाते",
            "artha_english": "to strike,to beat, to hit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1579",
            "sk": "1579",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "मारना, ताड़न करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शोभार्थाश्च द्रुमे ' इति धा.का.व्याख्या । (3.18)"
        },
        {
            "i": "1100065",
            "baseindex": "10.0065",
            "dhatu": "खड्",
            "aupadeshik": "खडँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भेदने",
            "artha_english": "to break",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1580",
            "sk": "1580",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "टुकड़े करना, खण्डित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100066",
            "baseindex": "10.0066",
            "dhatu": "खण्ड्",
            "aupadeshik": "खडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भेदने",
            "artha_english": "to break in pieces,to break,to cut,to tear to pieces",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1581",
            "sk": "1581",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "टुकड़े करना, खण्डित करना, काटना, विभाग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मन्थार्थे खण्डते खण्डेः भेदार्थे खण्डयेण्णिचि ' (श्लो. 85) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100067",
            "baseindex": "10.0067",
            "dhatu": "कण्ड्",
            "aupadeshik": "कडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भेदने",
            "artha_english": "to break in pieces,to break,to cut,to tear to pieces",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1582",
            "sk": "1582",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "भेदन करना, टुकड़े करना, काटना, विभाग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कण्डयेदिति भेदे णौ मदे तु शपि कण्डते ' (श्लो. 86) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100068",
            "baseindex": "10.0068",
            "dhatu": "कुण्ड्",
            "aupadeshik": "कुडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे",
            "artha_english": "to protect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1583",
            "sk": "1583",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "रक्षा करना, संभालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वैकल्यदाहरक्षासु कुण्डेत्कुण्डेत कुण्डयेत् ' (श्लो. 88) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100069",
            "baseindex": "10.0069",
            "dhatu": "गुण्ड्",
            "aupadeshik": "गुडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वेष्टने",
            "artha_english": "to enclose,to cover,to envelope, to protect, to powder",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1584",
            "sk": "1584",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "घेरना, घेर लेना, पीसना, चूर्ण करना, संरक्षण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रक्षणे ' इत्येके । ' कुठि ' इत्यन्ये । प्रायेण अयम् ' अव ' पूर्वः । ' गुठि ' इत्यपरे ।"
        },
        {
            "i": "1100070",
            "baseindex": "10.0070",
            "dhatu": "कुण्ठ्",
            "aupadeshik": "कुठिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे",
            "artha_english": "to protect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.69}> <<गुडिँ>> इत्यत्र 'कुठि इत्यन्ये ... गुठि इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1584P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100071",
            "baseindex": "10.0071",
            "dhatu": "गुण्ठ्",
            "aupadeshik": "गुठिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे",
            "artha_english": "to protect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.69}> <<गुडिँ>> इत्यत्र 'कुठि इत्यन्ये ... गुठि इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1584P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100072",
            "baseindex": "10.0072",
            "dhatu": "खुण्ड्",
            "aupadeshik": "खुडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "खण्डने",
            "artha_english": "to cut,to slice, to break into pieces",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1585",
            "sk": "1585",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "टुकड़े करना, चीरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100073",
            "baseindex": "10.0073",
            "dhatu": "वण्ट्",
            "aupadeshik": "वटिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभाजने",
            "artha_english": "to divide, to separate, to isolate, to partition",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1586",
            "sk": "1586",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "अलग करना, पृथक करना, हिस्सा करना, बांटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वडि ' इति केचित् । ' वण्टयेद्वणृतीत्येते णिशपोः स्तां विभाजने ' (श्लो. 77) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100074",
            "baseindex": "10.0074",
            "dhatu": "वण्ड्",
            "aupadeshik": "वडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभाजने",
            "artha_english": "to divide, to separate, to isolate, to partition",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.73}> <<वटिँ>> इत्यत्र 'वडि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1586P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100075",
            "baseindex": "10.0075",
            "dhatu": "चण्ड्",
            "aupadeshik": "चडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कोपे",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याः धातुपाठे न लभ्यते । परन्तु क्षीरतरङ्गिण्याम् अस्य निर्देशः कृतः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100076",
            "baseindex": "10.0076",
            "dhatu": "मण्ड्",
            "aupadeshik": "मडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भूषायां हर्षे च",
            "artha_english": "to adorn,to decorate, to be happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1587",
            "sk": "1587",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "अलंकृत करना, आनंदित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' क्वचित् कोशे अत्र हर्षे च इति न पठ्यते । पाठशुद्धिरत्र कीदृशी इति न विद्मः ' इति कृदन्तरूपमाला । ' भूषार्थे मण्डतीति स्यात्तत्र मण्डयतीति णौ ' (श्लो. 84) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100077",
            "baseindex": "10.0077",
            "dhatu": "भण्ड्",
            "aupadeshik": "भडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कल्याणे",
            "artha_english": "to do auspicious work",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1588",
            "sk": "1588",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "शुभ कार्य करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " कल्याणे भण्डयेद्भण्डेः परिहासे तु भण्डते ' (श्लो. 89) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100078",
            "baseindex": "10.0078",
            "dhatu": "छर्द्",
            "aupadeshik": "छर्दँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वमने",
            "artha_english": "to vomit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1589",
            "sk": "1589",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "वमन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100079",
            "baseindex": "10.0079",
            "dhatu": "पुस्त्",
            "aupadeshik": "पुस्तँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आदरानादरयोः",
            "artha_english": "to honour,to dishonour,to respect,to disrespect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1590",
            "sk": "1590",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "सत्कार करना, आदर करना, तिरस्कार करना, अनादर करना, धिक्कारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " दानादरयोः ' इति धातुकाव्ये (3-20) पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1100080",
            "baseindex": "10.0080",
            "dhatu": "बुस्त्",
            "aupadeshik": "बुस्तँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आदरानादरयोः",
            "artha_english": "to honour,to dishonour,to respect,to disrespect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1591",
            "sk": "1591",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "सत्कार करना, आदर करना, तिरस्कार करना, अनादर करना, धिक्कारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100081",
            "baseindex": "10.0081",
            "dhatu": "चुद्",
            "aupadeshik": "चुदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सञ्चोदने",
            "artha_note": "सञ्चोदनम् = प्रश्नः \/ प्रेरणा",
            "karma_note": "प्रश्नार्थे तु द्विकर्मकः ।",
            "artha_english": "to inspire, to question, to ask, to request",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1592",
            "sk": "1592",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "प्रेरणा करना, पूछना, प्रश्न करना, प्रार्थना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "भिदादिः",
            "dhaturoopnandini_note": "सञ्चोदनम् = प्रश्नः , प्रेरणं वा । प्रश्ने द्विकर्मकः ।"
        },
        {
            "i": "1100082",
            "baseindex": "10.0082",
            "dhatu": "नक्क्",
            "aupadeshik": "नक्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "नाशने",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to uproot",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1593",
            "sk": "1593",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "उच्छेद करना, नाश करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100083",
            "baseindex": "10.0083",
            "dhatu": "धक्क्",
            "aupadeshik": "धक्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "नाशने",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to uproot",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1594",
            "sk": "1594",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "उच्छेद करना, नाश करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100084",
            "baseindex": "10.0084",
            "dhatu": "चक्क्",
            "aupadeshik": "चक्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यथने",
            "artha_english": "to suffer,to give pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1595",
            "sk": "1595",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "दुःख देना, दुःख पाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100085",
            "baseindex": "10.0085",
            "dhatu": "चुक्क्",
            "aupadeshik": "चुक्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यथने",
            "artha_english": "to suffer,to give pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1596",
            "sk": "1596",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "दुःख देना, दुःख पाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " चुक्क ' इति क्वचित् पठ्यते ।"
        },
        {
            "i": "1100086",
            "baseindex": "10.0086",
            "dhatu": "क्षल्",
            "aupadeshik": "क्षलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शौचकर्मणि",
            "artha_english": "to wash,to cleanse, to purify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1597",
            "sk": "1597",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "स्वच्छ करना, पवित्र करना, धोना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "धोना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100087",
            "baseindex": "10.0087",
            "dhatu": "तल्",
            "aupadeshik": "तलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतिष्ठायाम्",
            "artha_english": "to establish, to make someone sit, to complete",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1598",
            "sk": "1598",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "स्थापना करना, बिठाना, पूर्ण होना, सिद्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100088",
            "baseindex": "10.0088",
            "dhatu": "तुल्",
            "aupadeshik": "तुलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उन्माने",
            "artha_english": "to weigh,to measure",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1599",
            "sk": "1599",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "तोलना, वजन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100089",
            "baseindex": "10.0089",
            "dhatu": "दुल्",
            "aupadeshik": "दुलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उत्क्षेपे",
            "artha_english": "to uproot, to remove, to throw, to shake, to move, to swing",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1600",
            "sk": "1600",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "उचकना, उठाना, फेंकना, डोलना, हिलना, झूला झुलाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100090",
            "baseindex": "10.0090",
            "dhatu": "पुल्",
            "aupadeshik": "पुलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "महत्त्वे",
            "artha_english": "to be great, to be large, to rise up, to be heaped up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1601",
            "sk": "1601",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "राशि होना, ढेर होना, बढ़ना, ऊँचा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " महत्त्वे पोलति पुलेर्णौ तु तत्रैव पोलयेत् ' (श्लो. 156) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100091",
            "baseindex": "10.0091",
            "dhatu": "चुल्",
            "aupadeshik": "चुलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "समुच्छ्राये",
            "artha_english": "to raise,to elevate, to make something sink, to make wet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1602",
            "sk": "1602",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "बढ़ाना, ऊँचा करना, भिगोना, डुबोना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100092",
            "baseindex": "10.0092",
            "dhatu": "मूल्",
            "aupadeshik": "मूलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रोहणे",
            "artha_english": "to crop, to root, to plant, to sow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1603",
            "sk": "1603",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "बीजारोपण करना, बोना, कलम करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "जड़ से उखाड़ना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मूले: प्रतिष्ठितौ मूलेद् रोहणे मूलयेदिति ' (श्लो. 157) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100093",
            "baseindex": "10.0093",
            "dhatu": "कल्",
            "aupadeshik": "कलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपे",
            "artha_english": "to throw, to  make something fly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1604",
            "sk": "1604",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "उड़ाना, फेंकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "कालयति - द्रावयति इत्यर्थः । ' कालयति - प्रेरयति ' इति तत्त्वबोधिनी । दन्तोपघातं कालयति ' हिंसार्थायाम् ' (3.4.48) इत्यत्र । ' कलेः कालयति क्षेपे, गतिसंख्यानयोर्द्वयोः । कलयेत् शब्दसंख्यानविषये कलने शपि ' (श्लो. 155) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100094",
            "baseindex": "10.0094",
            "dhatu": "विल्",
            "aupadeshik": "विलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपे",
            "artha_english": "to throw, to  make something fly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "सिद्धान्तकौमुद्या: केषुचन संस्करणेषु अयं धातुः 'बिल' इति बकारादिः पाठ्यते । तस्य रूपाणि <{10.95}> <<बिलँ>> इत्येतत्सदृशानि एव भवन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "1605",
            "sk": "1605",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "उड़ाना, फेंकना, प्रेरणा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वेलेत्तु चलने वेलेः वरणे विलतीति शे ' (श्लो. 157) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100095",
            "baseindex": "10.0095",
            "dhatu": "बिल्",
            "aupadeshik": "बिलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भेदने",
            "artha_english": "to break,to split,to divide, to cut",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1606",
            "sk": "1606",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "छेद करना, चीरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100096",
            "baseindex": "10.0096",
            "dhatu": "तिल्",
            "aupadeshik": "तिलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्नेहने",
            "artha_english": "to oil, to become greasy, to anoint",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1607",
            "sk": "1607",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "तेल लगाना, स्निग्ध होना, चिकना होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100097",
            "baseindex": "10.0097",
            "dhatu": "चल्",
            "aupadeshik": "चलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भृतौ",
            "artha_english": "to foster,to bring up, to cherish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1608",
            "sk": "1608",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "पालना, बढ़ाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "भृतिः = भरणम्, पोषणमिति यावत् । ' भृत्याम् चालयेत् , कम्पने चलेत् ' (श्लो. 158) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100098",
            "baseindex": "10.0098",
            "dhatu": "पाल्",
            "aupadeshik": "पालँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे",
            "artha_english": "to protect,to govern",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,common",
            "dhaturoopnandini": "1609",
            "sk": "1609",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "पालन करना, संरक्षण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पल ' इति मैत्रेयक्षीरस्वाम्यादायः पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1100099",
            "baseindex": "10.0099",
            "dhatu": "पल्",
            "aupadeshik": "पलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे",
            "artha_english": "to protect,to govern",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याः धातुपाठे न लभ्यते । धातुरूपनन्दिन्यां <{10.98}> <<पालँ>> इत्यत्र 'पल इति मैत्रेयक्षीरस्वाम्यादयः पठन्ति' इति अस्य पाठभेदस्य निर्देशः कृतः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100100",
            "baseindex": "10.0100",
            "dhatu": "लूष्",
            "aupadeshik": "लूषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1610",
            "sk": "1610",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100101",
            "baseindex": "10.0101",
            "dhatu": "शुल्ब्",
            "aupadeshik": "शुल्बँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "माने",
            "artha_english": "to weigh, to measure",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1611",
            "sk": "1611",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "नापना, गिनना, तोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सर्जने ' इति कातन्त्रशाकटायनौ । ' माने सर्जने च ' इति हेमचन्द्रः ।"
        },
        {
            "i": "1100102",
            "baseindex": "10.0102",
            "dhatu": "शूर्प्",
            "aupadeshik": "शूर्पँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "माने",
            "artha_english": "to weigh, to measure",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1612",
            "sk": "1612",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "नापना, तोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100103",
            "baseindex": "10.0103",
            "dhatu": "चुट्",
            "aupadeshik": "चुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut, to strike",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1613",
            "sk": "1613",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "कतरना, चोट मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100104",
            "baseindex": "10.0104",
            "dhatu": "मुट्",
            "aupadeshik": "मुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सञ्चूर्णने",
            "artha_english": "to crush,to grind,to powder",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1614",
            "sk": "1614",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "चूर्ण करना, मर्दन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सञ्चूर्णने चुरादेर्णौ मोटयेदतङस्त्रयः ' (श्लो. 72) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100105",
            "baseindex": "10.0105",
            "dhatu": "उलण्ड्",
            "aupadeshik": "उलडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उत्क्षेपणे",
            "artha_english": "to throw up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् <{10.14}> <<ओलडि>> इत्यत्र 'उकारादिः अयम् इति अन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1542P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2564",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100106",
            "baseindex": "10.0106",
            "dhatu": "पण्ड्",
            "aupadeshik": "पडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "नाशने",
            "artha_english": "to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1615",
            "sk": "1615",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "नष्ट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100107",
            "baseindex": "10.0107",
            "dhatu": "पंस्",
            "aupadeshik": "पसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "नाशने",
            "artha_english": "to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1616",
            "sk": "1616",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "नष्ट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100108",
            "baseindex": "10.0108",
            "dhatu": "मार्ग",
            "aupadeshik": "मार्ग",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संस्कारगत्योः",
            "artha_english": "to do cultural rites, to cultivate, to complete, to prepare, to turn, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1618",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "संस्कार करना, पूर्ण करना, तैयार करना, सिद्ध करना, जाना, घूमना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100109",
            "baseindex": "10.0109",
            "dhatu": "व्रज्",
            "aupadeshik": "व्रजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संस्कारगत्योः",
            "artha_english": "to do cultural rites, to cultivate, to complete, to prepare, to turn, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "artha_note": "बहुषु धातुपाठेषु अस्य धातोः अर्थः 'मार्गसंस्कारगत्योः' इति निर्दिष्टः अस्ति । सिद्धान्तकौमुद्यां तु 'मार्ग' इति पृथक् धातुः स्वीक्रियते ।",
            "dhaturoopnandini": "1617",
            "sk": "1617",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "संस्कार करना, पूर्ण करना, तैयार करना, सिद्ध करना, जाना, घूमना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वज ' इति केचित् । ' मार्ग ' इति पृथग् धातुरिति बहूनां पक्षः । तथा हि तत्त्वबोधिनी - \" वज मार्ग । वाजयति । मार्गयति । केचित् तु मार्ग इति न धात्वन्तरं , किन्तु वज इति एक एव धातुः मार्गसंस्कारे गतौ च इति व्याचख्युः \" इति ।"
        },
        {
            "i": "1100110",
            "baseindex": "10.0110",
            "dhatu": "शुल्क्",
            "aupadeshik": "शुल्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अतिस्पर्शने",
            "artha_english": "to tax, to pay tax, to produce goods",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1618",
            "sk": "1619",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "कर लगाना, उत्पत्ति कर देना, उत्पन्न करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सर्जने ' इति स्वामी । ' भाषणे ' इति काशकृत्स्नः । किं च अन्यत्र चुरादौ ' शुक्ल सर्जने ' इति च तत्र दृश्यते । ' अतिसर्जने ' इति केचित् । ' सर्जने , वर्जने (वर्णने) इति वोपदेवः । ' सर्जनम् = आर्जनम् । वर्जनभाषणयोश्च द्रुमे इति धा.का.व्याख्या ।(3 - 23)"
        },
        {
            "i": "1100111",
            "baseindex": "10.0111",
            "dhatu": "चम्प्",
            "aupadeshik": "चपिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गत्याम्",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1619",
            "sk": "1620",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100112",
            "baseindex": "10.0112",
            "dhatu": "क्षम्प्",
            "aupadeshik": "क्षपिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षान्त्याम्",
            "artha_english": "to endure,to tolerate, to forgive, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1620",
            "sk": "1621",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "सहन करना, कहना, दया करना, चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' क्षम्पेः क्षम्पयति क्षान्त्यां प्रेरणे क्षपयेदिति ' (श्लो. 136) इति देवः । ' क्षप प्रेरणे ' इति धातुः चुरादौ अदन्ते अस्ति इति एतस्मात् श्लोकात् अवगम्यते । सिद्धान्तकौमुद्यां तु न दृश्यते इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1100113",
            "baseindex": "10.0113",
            "dhatu": "क्षञ्ज्",
            "aupadeshik": "क्षजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कृच्छ्रजीवने",
            "artha_english": "to live miserably, to live hard life",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते । परन्तु बालमनोरमायाः पाठे अस्य परिगणनं कृतम् अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100114",
            "baseindex": "10.0114",
            "dhatu": "छञ्ज्",
            "aupadeshik": "छजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कृच्छ्रजीवने",
            "artha_english": "to live miserably, to live hard life",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1621",
            "sk": "1622",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "कठिन जीवन व्यतीत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " क्षजि ' इति धातुकाव्ये (3-24) पाठः । बालमनोरमायाम् अपि तथैव ।"
        },
        {
            "i": "1100115",
            "baseindex": "10.0115",
            "dhatu": "श्वर्त्",
            "aupadeshik": "श्वर्तँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गत्याम्",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1622",
            "sk": "1623",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्वर्त गत्यां च । चकारात् कृच्छ्रजीवने ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1100116",
            "baseindex": "10.0116",
            "dhatu": "स्वर्त्",
            "aupadeshik": "स्वर्तँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कृच्छ्रजीवने, गत्याम्",
            "artha_english": "to live miserably, to live hard life, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न लभ्यते । क्षीरतरङ्गिण्यां 'स्वर्तँ गत्यां च' इति निर्देशेन अयं पाठितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100117",
            "baseindex": "10.0117",
            "dhatu": "श्वभ्र्",
            "aupadeshik": "श्वभ्रँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गत्याम्",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1623",
            "sk": "1624",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गतौ च । चकारात् कृच्छ्रजीवने इति दौर्गा: ' इति स्वामी । ' बिले गतौ तङ्के ' इति वोपदेवः । ' श्वभ्रिः बिलार्थे च द्रुमे ' इति धा.का. व्याख्या ।(3.24)"
        },
        {
            "i": "1100118",
            "baseindex": "10.0118",
            "dhatu": "ज्ञप्",
            "aupadeshik": "ज्ञपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ज्ञाने ज्ञापने च",
            "artha_english": "to know, to understand, to teach, to educate, to explain, to clarify, to make happy, to hit, to sharpen",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्,common",
            "dhaturoopnandini": "1624",
            "sk": "1625",
            "lsk_sutra": "700",
            "sk_sutra": "2567",
            "artha_hindi": "जानना, समझना, सिखाना, समझाना, आनन्दित करना, प्रसन्न करना, मारना, ठोकना, तीक्ष्ण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्ञपादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<<ज्ञपादयो मितः>> <{10.493}> इति गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " ' जानातीति श्नि सिद्ध्येत्, ज्ञपयति तु पुनर्मारणादौ घटादेः णौ (चौ) मित्त्वेपीदमेव ' ज्ञप मिद् ' इति पदं ज्ञापने मारणादौ । तेनार्थाज्ज्ञापनेर्थे ज्ञपयतिपदवज्ज्ञापयेदित्यपि स्याद् उक्तस्योक्ति: ' णिचश्चे ' (1.3.74) त्युदितविहतये ज्ञापयेज्ज्ञा नियोगे ' (श्लो. 8) इति देवः । मित्त्वविषये केचन विशेषांशाः कृदन्तरूपमालायां विवृताः ।"
        },
        {
            "i": "1100119",
            "baseindex": "10.0119",
            "dhatu": "यम्",
            "aupadeshik": "यमँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिवेषणे",
            "artha_english": "to keep under control, to nourish, to nurture, to serve food",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "1625",
            "sk": "1626",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2568",
            "artha_hindi": "स्वाधीन रखना, काबू में रखना, पोषण करना, खाने को देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्ञपादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<<ज्ञपादयो मितः>> <{10.493}> इति गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " ' यमेरुपरमे यच्छेत् यमयेत् परिवेषणे ' (श्लो. 148) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100120",
            "baseindex": "10.0120",
            "dhatu": "चह्",
            "aupadeshik": "चहँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परिकल्कने",
            "artha_english": "to cheat, to do misdeed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "1626",
            "sk": "1627",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2568",
            "artha_hindi": "ठगना, दुष्कर्मी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्ञपादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<<ज्ञपादयो मितः>> <{10.493}> इति गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " ' चप ' इति दुर्गसम्मतः पाठः । चहयेच्चहतीत्येते चहेः स्तां परिकल्कने ' (श्लो. 196) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100121",
            "baseindex": "10.0121",
            "dhatu": "चप्",
            "aupadeshik": "चपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परिकल्पने",
            "artha_english": "to cheat, to do misdeed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.120}> <<चहँ>> इत्यत्र 'चप इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1627P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2568",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्ञपादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<<ज्ञपादयो मितः>> <{10.493}> इति गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100122",
            "baseindex": "10.0122",
            "dhatu": "रह्",
            "aupadeshik": "रहँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "त्यागे",
            "artha_english": "to abandon,to quit, to leave",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "1627",
            "sk": "1628",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2568",
            "artha_hindi": "छोड़ना, त्याग करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अलग होना, भिन्न होना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्ञपादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<<ज्ञपादयो मितः>> <{10.493}> इति गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100123",
            "baseindex": "10.0123",
            "dhatu": "बल्",
            "aupadeshik": "बलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्राणने",
            "artha_english": "to have power, to gain power, to explain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "1628",
            "sk": "1629",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2568",
            "artha_hindi": "बलयुक्त होना या करना, स्पष्ट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "ज्ञपादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<<ज्ञपादयो मितः>> <{10.493}> इति गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100124",
            "baseindex": "10.0124",
            "dhatu": "चि",
            "aupadeshik": "चिञ्",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "चयने",
            "artha_english": "to find, to gather, to collect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "1629",
            "sk": "1630",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2568",
            "artha_hindi": "ढूंढना, बटोरना, एकत्र करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "नाश करना, विध्वंस करना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "संचय करना, जोड़ना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "पाना, प्राप्त करना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "निश्चय करना, ठहरना"
                },
                {
                    "name": "विनिद्",
                    "artha_hindi": "ठीक निश्चय करना"
                }
            ],
            "antarganas": "ज्ञपादिः",
            "anubandha_note_मित्": "<<ज्ञपादयो मितः>> <{10.493}> इति गणसूत्रेण मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100125",
            "baseindex": "10.0125",
            "dhatu": "घट्ट्",
            "aupadeshik": "घट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "चलने",
            "artha_english": "to go, to change places",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1630",
            "sk": "1631",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "जाना, स्थानांतरण करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "फैलाना, घोटना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "मांजना, धोना, बिगाड़ना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' घट्टयेद् घट्टते द्वे स्तां चलने णौ शपि क्रमात् ' (श्लो. 73) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100126",
            "baseindex": "10.0126",
            "dhatu": "मुस्त्",
            "aupadeshik": "मुस्तँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect, to pile, to make a heap",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1631",
            "sk": "1632",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "ढेर करना, बटोरना, एकत्र करना, राशि करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100127",
            "baseindex": "10.0127",
            "dhatu": "खट्ट्",
            "aupadeshik": "खट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संवरणे",
            "artha_english": "to cover, to hide",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1632",
            "sk": "1633",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "आच्छादन करना, छिपाना, ढांकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100128",
            "baseindex": "10.0128",
            "dhatu": "सट्ट्",
            "aupadeshik": "षट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to irritate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1633",
            "sk": "1634",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, पीड़ा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100129",
            "baseindex": "10.0129",
            "dhatu": "स्फिट्ट्",
            "aupadeshik": "स्फिट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1634",
            "sk": "1635",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, पीड़ा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100130",
            "baseindex": "10.0130",
            "dhatu": "चुम्ब्",
            "aupadeshik": "चुबिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt, to irritate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1635",
            "sk": "1636",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना, पीड़ा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " हिंसायां , वक्त्रसंयोगे चुम्बयेच्चुम्बति क्रमात् ' (श्लो. 140) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100131",
            "baseindex": "10.0131",
            "dhatu": "पुल्",
            "aupadeshik": "पुलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to be great, to be large, to rise up, to be heaped up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1636",
            "sk": "1637",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "ढेर लगाना, बटोरना, संचित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पूर्ण ' इत्येके । ' पुण ' इत्यन्ये । ' पूल ' इति मा.धा.वृत्ति: । ' सङ्घाते पूलयेत्पूलेत्पूलेस्स्तां णिशपोः क्रमात् ' (श्लो. 156) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100132",
            "baseindex": "10.0132",
            "dhatu": "पूर्ण्",
            "aupadeshik": "पूर्णँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect, to make a heap, to make a pile",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.131}> <<पुलँ>> इत्यत्र 'पूर्ण इत्येके । पुण इत्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1637P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100133",
            "baseindex": "10.0133",
            "dhatu": "पुण्",
            "aupadeshik": "पुणँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect, to make a heap, to make a pile",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.131}> <<पुलँ>> इत्यत्र 'पूर्ण इत्येके । पुण इत्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1637P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100134",
            "baseindex": "10.0134",
            "dhatu": "पुंस्",
            "aupadeshik": "पुन्सँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अभिवर्धने",
            "artha_english": "to grow, to prosper",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1637",
            "sk": "1638",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "बढ़ना, वृद्धि होना, बढ़ाना, वृद्धि करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100135",
            "baseindex": "10.0135",
            "dhatu": "टङ्क्",
            "aupadeshik": "टकिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to bind,to build",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1638",
            "sk": "1639",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "बांधना, जोड़ना, टांकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100136",
            "baseindex": "10.0136",
            "dhatu": "व्यप्",
            "aupadeshik": "व्यपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षये",
            "artha_english": "to throw",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "क्षीरतरङ्गिण्याम् <{10.137}> <<व्ययँ>> इत्यत्र 'व्यपँ इति कौशिकः' इति पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100137",
            "baseindex": "10.0137",
            "dhatu": "व्यय्",
            "aupadeshik": "व्ययँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षये",
            "artha_english": "to throw",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याः धातुपाठे न दृश्यते, परन्तु क्षीरतरङ्गिण्याम् अस्य निर्देशः कृतः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100138",
            "baseindex": "10.0138",
            "dhatu": "पूल्",
            "aupadeshik": "पूलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to be great, to be large, to rise up, to be heaped up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.131}> <<पुलँ>> इत्यस्य अयं दीर्घघटितः पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ, क्षीरतरङ्गिण्यां च दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "ढेर लगाना, बटोरना, संचित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100139",
            "baseindex": "10.0139",
            "dhatu": "धूस्",
            "aupadeshik": "धूसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कान्तिकरणे",
            "artha_english": "to be decorated",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1639",
            "sk": "1640",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "शोभित होना, अलंकृत होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "दन्त्यान्यः । मूर्धन्यान्तः इत्येके । तालव्यान्तः इत्यन्ये ।"
        },
        {
            "i": "1100140",
            "baseindex": "10.0140",
            "dhatu": "धूष्",
            "aupadeshik": "धूषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कान्तिकरणे",
            "artha_english": "to be decorated",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.139}> <<धूसँ>> इत्यत्र 'मूर्धन्यान्त इत्येके, तालव्यान्त इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1640P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100141",
            "baseindex": "10.0141",
            "dhatu": "धूश्",
            "aupadeshik": "धूशँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कान्तिकरणे",
            "artha_english": "to be decorated",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.139}> <<धूसँ>> इत्यत्र 'मूर्धन्यान्त इत्येके, तालव्यान्त इत्यपरे' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1640P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100142",
            "baseindex": "10.0142",
            "dhatu": "कीट्",
            "aupadeshik": "कीटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्णे",
            "artha_english": "to tinge,to color",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1640",
            "sk": "1641",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "रंगना, रंग में डुबोना, बांधना, जंग लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " वरणे ' इति क्षीरस्वामिना पठितम् ।"
        },
        {
            "i": "1100143",
            "baseindex": "10.0143",
            "dhatu": "चूर्ण्",
            "aupadeshik": "चूर्णँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्कोचने",
            "artha_english": "to hestitate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1641",
            "sk": "1642",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "सिकुड़ना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "टुकड़े टुकड़े कर देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रेरणे पठितस्य पुनः पाठः अर्थभेदकृतः । ' चूण सङ्कोचने ' इति क्षीरस्वामी पपाठ ।"
        },
        {
            "i": "1100144",
            "baseindex": "10.0144",
            "dhatu": "पूज्",
            "aupadeshik": "पूजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to worship, to pray, to honor, to respect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1642",
            "sk": "1643",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "पूजा करना, अर्चना करना, सम्मान करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "उत्तम प्रकार से आदर करना, अच्छी तरह से पूजा करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100145",
            "baseindex": "10.0145",
            "dhatu": "अर्क्",
            "aupadeshik": "अर्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तवने",
            "artha_english": "to praise,to heat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1643",
            "sk": "1644",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, स्तुति करना, गरम करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तपने ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100146",
            "baseindex": "10.0146",
            "dhatu": "शुठ्",
            "aupadeshik": "शुठँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "आलस्ये",
            "artha_english": "to be lazy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1644",
            "sk": "1645",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "अलसाना, आलस्य करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आलस्ये ' शोठयेदिति (श्लो. 80) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100147",
            "baseindex": "10.0147",
            "dhatu": "शुण्ठ्",
            "aupadeshik": "शुठिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शोषणे",
            "artha_english": "to dry,to become dry, to extract, to exploit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1645",
            "sk": "1646",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "सूखना, सूखाना, शोषण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शुण्ठयेच्छुण्ठतीत्येवं शोषणे णौ शपि क्रमात् ' (श्लो. 80) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100148",
            "baseindex": "10.0148",
            "dhatu": "जुड्",
            "aupadeshik": "जुडँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to direct, to inspire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1646",
            "sk": "1647",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "प्रेरणा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रेरणे जोडयेच्छे तु बन्धने जुडतीति च ' (श्लो. 89) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100149",
            "baseindex": "10.0149",
            "dhatu": "गज्",
            "aupadeshik": "गजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दार्थे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1647",
            "sk": "1648",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " गर्जेत् गृञ्जेत् गजेत् गञ्जेच्छब्दने गाजयेण्णिचि ' (श्लो. 59) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100150",
            "baseindex": "10.0150",
            "dhatu": "मार्ज्",
            "aupadeshik": "मार्जँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दार्थे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1648",
            "sk": "1649",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " शौचालङ्कारयोर्वा णौ मृजेर्मार्जति मार्जयेत् । मार्ष्टि शुद्धौ तथा मार्जे: शब्दार्थाद् मार्जयेण्णिचि ' (श्लो. 60 - 61) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100151",
            "baseindex": "10.0151",
            "dhatu": "मर्च्",
            "aupadeshik": "मर्चँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दार्थे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1649",
            "sk": "1650",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " \" क्वचित् धातुपाठेस्य अदृष्टत्वेपि नायमप्राणिकः इति मन्तव्यम् । ' मिदचोन्यात्परः ' इति सूत्रे कैयटेन उपन्यस्तत्वात् ' मर्तो मर्तं मर्चयति द्वयेन ' इति प्रयोगदर्शनाच्च \" इति तत्त्वबोधिनी ।"
        },
        {
            "i": "1100152",
            "baseindex": "10.0152",
            "dhatu": "घृ",
            "aupadeshik": "घृ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रस्रवणे",
            "artha_english": "to sprinkle,to drip, to ooze",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1650",
            "sk": "1651",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "बूँद बूँद गिरना, चूना, टपकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "स्रावणे इत्येके । संप्रस्रवणे इति मा.धा.वृत्तौ । ' यद्दीप्तौ क्षरणे जिघर्ति तदिदं केचित् विदुः छान्दसम् ' (श्लो. 33) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100153",
            "baseindex": "10.0153",
            "dhatu": "पञ्च्",
            "aupadeshik": "पचिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विस्तारवचने",
            "artha_english": "to spread, to expand",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1651",
            "sk": "1652",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "फैलाना, पसारना, प्रपंच करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100154",
            "baseindex": "10.0154",
            "dhatu": "तिज्",
            "aupadeshik": "तिजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निशाने",
            "artha_english": "to sharpen, to whet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1652",
            "sk": "1653",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "तीक्ष्ण करना, पैना करना, धार लगाना (आ)- क्षमा करना, सहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100155",
            "baseindex": "10.0155",
            "dhatu": "कॄत्",
            "aupadeshik": "कॄतँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संशब्दने",
            "artha_english": "to make famous, to be famous",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1653",
            "sk": "1654",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "प्रसिद्ध करना, कीर्तित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100156",
            "baseindex": "10.0156",
            "dhatu": "वर्ध्",
            "aupadeshik": "वर्धँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदनपूरणयोः",
            "artha_english": "to cut,to fill, to complete",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1654",
            "sk": "1655",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "काटना, चीरना, भरना, पूर्ण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " छेदने पूरणे चार्थे वर्धेः वर्धयतीति णौ ' (श्लो. 123) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100157",
            "baseindex": "10.0157",
            "dhatu": "कुम्ब्",
            "aupadeshik": "कुबिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आच्छादने",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1655",
            "sk": "1656",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ढांकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " णिचि कुम्ब्रयतीति स्यात्, छादने शपि कुम्बति ' (श्लो. 140) इति देवः । ' कुभि ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100158",
            "baseindex": "10.0158",
            "dhatu": "कुम्भ्",
            "aupadeshik": "कुभिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आच्छादने",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.157}> <<कुबिँ>> इत्यत्र 'कुभि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1656P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100159",
            "baseindex": "10.0159",
            "dhatu": "लुम्ब्",
            "aupadeshik": "लुबिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदर्शने",
            "artha_english": "to be invisible,to be hidden, to be destroyed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1656",
            "sk": "1657",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "नष्ट होना, गुप्त होना, अदृश्य होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' लुम्बयेत्तुम्बयेदर्दे शपि लुम्बति तुम्बति ' (श्लो. 139) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100160",
            "baseindex": "10.0160",
            "dhatu": "तुम्ब्",
            "aupadeshik": "तुबिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अदर्शने",
            "artha_english": "to be invisible,to be hidden, to be destroyed",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1657",
            "sk": "1658",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "नष्ट होना, गुप्त होना, अदृश्य होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अर्दने इति केचित् । अर्दने इत्यस्य पाठस्य अयुक्तता प्रतिपादिता तत्त्वबोधिन्यां कृदन्तरूपमालायां च । '  लुम्बयेत्तुम्बयेदर्दे शपि लुम्बति तुम्बति ' (श्लो. 139) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100161",
            "baseindex": "10.0161",
            "dhatu": "ह्लप्",
            "aupadeshik": "ह्लपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to speak articulately, to talk clearly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1658",
            "sk": "1659",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "स्पष्ट उच्चारण करना, बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' क्लप ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100162",
            "baseindex": "10.0162",
            "dhatu": "क्लप्",
            "aupadeshik": "क्लपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to speak articulately, to talk clearly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.161}> <<ह्लपँ>> इत्यत्र 'क्लप इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1659P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100163",
            "baseindex": "10.0163",
            "dhatu": "ह्रप्",
            "aupadeshik": "ह्रपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "व्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to speak articulately, to talk clearly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "धातुप्रदीपे <{10.161}> <<ह्लप्>> इत्यस्य पाठभेदेन अयं धातुः निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100164",
            "baseindex": "10.0164",
            "dhatu": "चुण्ट्",
            "aupadeshik": "चुटिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut, to prick",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1659",
            "sk": "1660",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "कतरना, तोड़ना, चुटिया मारना,नोचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' चुट ' इति क्षीरस्वामिसम्मतः पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1100165",
            "baseindex": "10.0165",
            "dhatu": "ब्रीस्",
            "aupadeshik": "ब्रीसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.172}> <<ब्रूसँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100166",
            "baseindex": "10.0166",
            "dhatu": "दंह्",
            "aupadeshik": "दहिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे मोक्षणे च",
            "artha_english": "to protect,to release",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.182}> <<जसिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "संरक्षण करना, मुक्त करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100167",
            "baseindex": "10.0167",
            "dhatu": "इल्",
            "aupadeshik": "इलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to inspire, to motivate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1660",
            "sk": "1661",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "प्रेरणा करना, प्रोत्साहित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100168",
            "baseindex": "10.0168",
            "dhatu": "म्रक्ष्",
            "aupadeshik": "म्रक्षँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "म्लेच्छने",
            "artha_english": "to mix, to make impure",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1661",
            "sk": "1662",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मिश्रित करना, अशुद्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " म्लेच्छनम् अपशब्दनम् इति धातुवृत्तिः । ' म्रक्षणेप्ययम् । तच्च तैलादिना अभ्यञ्जनम् ' इति तत्त्वबोधिनी । ' म्लेच्छने म्रक्षयेत् म्रक्षेत् सङ्घाते ' (श्लो. 171) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100169",
            "baseindex": "10.0169",
            "dhatu": "अस्त्",
            "aupadeshik": "अस्तँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect, to pile, to make a heap",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{1.126}> <<मुस्तँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "ढेर करना, बटोरना, एकत्र करना, राशि करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100170",
            "baseindex": "10.0170",
            "dhatu": "म्लेच्छ्",
            "searchterms": "म्लेछ्",
            "aupadeshik": "म्लेछँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अव्यक्तायां वाचि",
            "artha_english": "to speak inarticulately, to speak uncultured, to talk rude, to talk indescent",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1662",
            "sk": "1663",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "अस्पष्ट या अशुद्ध बोलना, असम्बद्ध संभाषण करना, म्लेच्छ भाषा बोलना, जंगली भाषा बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " इह अव्यक्तवाग् अपशब्दनम् ' इति माधवः । चान्द्रास्तु धातुममुम् अत्र (चुरादौ) न पठन्ति इति क्षीरतरङ्गिण्यां स्पष्टम् ।"
        },
        {
            "i": "1100171",
            "baseindex": "10.0171",
            "dhatu": "छम्प्",
            "aupadeshik": "छपिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गत्याम्",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.111}> <<चपिँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100172",
            "baseindex": "10.0172",
            "dhatu": "ब्रूस्",
            "aupadeshik": "ब्रूसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1663",
            "sk": "1664",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100173",
            "baseindex": "10.0173",
            "dhatu": "बर्ह्",
            "aupadeshik": "बर्हँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1664",
            "sk": "1665",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100174",
            "baseindex": "10.0174",
            "dhatu": "श्रण्",
            "aupadeshik": "श्रणुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाने",
            "artha_english": "to give",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.63}> <<श्रणँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "देना, दान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100175",
            "baseindex": "10.0175",
            "dhatu": "पिच्च्",
            "aupadeshik": "पिच्चँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कुट्टने",
            "artha_english": "to cut, to split, to tamp, to slice, to torture",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.61}> <<पिछँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "कूटना, कतरना, चीरना, बहुत दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100176",
            "baseindex": "10.0176",
            "dhatu": "बुल्",
            "aupadeshik": "बुलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निमज्जने",
            "artha_english": "to immerse",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "डुबाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100177",
            "baseindex": "10.0177",
            "dhatu": "गर्ज्",
            "aupadeshik": "गर्जँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to roar,to growl,to thunder",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.173}> <<बर्ह>> इत्यत्र 'केचिदिह गर्ज गर्द शब्दे, गर्ध अभिकाङ्क्षायामिति पठन्ति' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1665P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100178",
            "baseindex": "10.0178",
            "dhatu": "गर्द्",
            "aupadeshik": "गर्दँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to roar,to growl,to thunder",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.173}> <<बर्ह>> इत्यत्र 'केचिदिह गर्ज गर्द शब्दे, गर्ध अभिकाङ्क्षायामिति पठन्ति' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1665P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100179",
            "baseindex": "10.0179",
            "dhatu": "गर्ध्",
            "aupadeshik": "गर्धँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अभिकाङ्क्षायाम्",
            "artha_english": "to desire, to wish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.173}> <<बर्ह>> इत्यत्र 'केचिदिह गर्ज गर्द शब्दे, गर्ध अभिकाङ्क्षायामिति पठन्ति' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1665P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100180",
            "baseindex": "10.0180",
            "dhatu": "गूद्",
            "aupadeshik": "गुर्दँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "पूर्वनिकेतने",
            "artha_english": "to dwell, to reside, to stay, to invite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1665",
            "sk": "1666",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "रहना, वास करना, बसना, आमंत्रण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " केचिदिह गर्ज गर्द शब्दे, गर्ध अभिकाङ्क्षायाम् इति पठन्ति ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' पूर्वनिकेतनम् - पूर्वव्यवहारः इत्येके ' इति धातुकाव्यव्याख्या । पूर्वनिकेतनम् - आद्यनिवासः ' इति क्षीरस्वामी । ' पूर्व ' इति धात्वन्तरम् इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1100181",
            "baseindex": "10.0181",
            "dhatu": "पूर्व्",
            "aupadeshik": "पूर्वँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निकेतने",
            "artha_english": "to dwell, to reside, to stay, to invite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते । तत्र <{10.180}> <<गुर्दँ>> इति धातोः 'पूर्वनिकेतने' इति अर्थः दत्तः अस्ति । परन्तु केषाञ्चन मतेन अत्र 'गुर्दँ पूर्वँ निकेतने' इति पठित्वा 'पूर्व' इति पृथक् धातुः स्वीक्रियते । सः एव अत्र निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100182",
            "baseindex": "10.0182",
            "dhatu": "जंस्",
            "aupadeshik": "जसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रक्षणे मोक्षणे च",
            "artha_english": "to protect,to release",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1666",
            "sk": "1667",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "संरक्षण करना, मुक्त करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मोक्षणे च ' इति केचित् । ' मोक्षणे जस्यतीति स्याण्णावत्रार्थे तु जंसयेत् ' (श्लो. 188) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100183",
            "baseindex": "10.0183",
            "dhatu": "ईड्",
            "aupadeshik": "ईडँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्तुतौ",
            "artha_english": "to praise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1667",
            "sk": "1668",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "स्तुति करना, प्रशंसा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्तुत्यामीट्टे तत्रेडयेण्णिचि ' (श्लो. 84) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100184",
            "baseindex": "10.0184",
            "dhatu": "जस्",
            "aupadeshik": "जसुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to hurt, to hit, to strike, to injure",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1668",
            "sk": "1669",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मार डालना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' मोक्षणे जस्यतीति स्याण्णावत्रार्थे तु जंसयेत् । हिंसाताडनयोर्धात्वोः उदितोर्जासयेदिति ' (श्लो . 188 - 189) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100185",
            "baseindex": "10.0185",
            "dhatu": "पिण्ड्",
            "aupadeshik": "पिडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to heap,to unite, to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1669",
            "sk": "1670",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "ढेर करना, राशि करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " सङ्घाते पिण्डयेत् पिण्डेस्तत्रैव शपि पिण्डते ' (श्लो. 90) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100186",
            "baseindex": "10.0186",
            "dhatu": "पर्थ्",
            "aupadeshik": "पर्थँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रक्षेपे",
            "artha_english": "to throw,to send,to direct, to inspire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.28}> <<पृथँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1554P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2566",
            "artha_hindi": "फेंकना, उड़ाना, प्रेरणा करना, भेजना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100187",
            "baseindex": "10.0187",
            "dhatu": "रुष्",
            "aupadeshik": "रुषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "रोषे",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1670",
            "sk": "1671",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "क्रोध करना, गुस्सा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रुट ' इति क्षीरस्वामी । ' शपि रोषति हिंसायाम्, रोषे रुष्यति रोषयेत् ' (श्लो. 179) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100188",
            "baseindex": "10.0188",
            "dhatu": "रुट्",
            "aupadeshik": "रुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "रोषे",
            "artha_english": "to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.187}> <<रुषँ>> इत्यत्र 'रुट इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1671P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100189",
            "baseindex": "10.0189",
            "dhatu": "डिप्",
            "aupadeshik": "डिपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपे",
            "artha_english": "to throw, to hit, to collect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1671",
            "sk": "1672",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "फेंकना, मारना, एकत्र करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " डेपयेदिति चत्वारि णिचि शे श्यनि णौ डिपेः ' (श्लो. 134) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100190",
            "baseindex": "10.0190",
            "dhatu": "स्तुप्",
            "aupadeshik": "ष्टुपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "समुच्छ्राये",
            "artha_english": "to heap,to unite, to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1672",
            "sk": "1673",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "ढेर लगना, राशि करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ष्टूप ' इति मा.धा.वृत्तौ ।"
        },
        {
            "i": "1100191",
            "baseindex": "10.0191",
            "dhatu": "स्तूप्",
            "aupadeshik": "ष्टूपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "समुच्छ्राये",
            "artha_english": "to heap,to unite, to pile up",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते । माधवीयधातुवृत्तौ <{10.190}> <<ष्टुपँ>> धातोः अयं पाठ अयं पाठभेदः निर्दिष्टः लभ्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100192",
            "baseindex": "10.0192",
            "dhatu": "चित्",
            "aupadeshik": "चितँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सञ्चेतने",
            "artha_english": "to think to perceive, to meditate, to remember, to memorize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1673",
            "sk": "1674",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "विचार करना, चिंतन करना, स्मरण करना, याद करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " आकुस्मीयाः आत्मनेपदिनः ' इति सिद्धान्तकौमुदी । सञ्चेतनम् - मूर्च्छावस्थानिवृत्त्युत्तरकालिकं ज्ञानम् । ' स्मृत्यां , चेतति संज्ञाने तत्र चेतयते णिचि ' (श्लो. 94) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100193",
            "baseindex": "10.0193",
            "dhatu": "दंश्",
            "aupadeshik": "दशिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दंशने",
            "artha_english": "to bite,to sting",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1674",
            "sk": "1675",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "डसना, काटना, दंश मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भासार्थः ' इति क्षीरस्वामी । ' दंशने दशतीति स्यात् तत्र दंशयते णिचि । भाषणे दंशयेत् ... ' (श्लो. 164- 165) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100194",
            "baseindex": "10.0194",
            "dhatu": "दंस्",
            "aupadeshik": "दसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शनदंशनयोः",
            "artha_english": "to see, to bite,to sting",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1675",
            "sk": "1676",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "देखना, काटना, डसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दंशयेन्मोक्षणे दस्येत् क्षये दंसयते णिचि । दंशदर्शनयोः, दासेर्दाने दासति दासते ' (श्लो. 186 - 187) - देवः । ' दस ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100195",
            "baseindex": "10.0195",
            "dhatu": "दस्",
            "aupadeshik": "दसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शनदंशनयोः",
            "artha_english": "to see, to bite,to sting",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.194}> <<दंस>> इत्यत्र 'दसेत्यप्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1676P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100196",
            "baseindex": "10.0196",
            "dhatu": "डप्",
            "aupadeshik": "डपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect, to bring together, to pile up, to heap",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1676",
            "sk": "1677",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "एकत्र करना, बटोरना, राशि करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100197",
            "baseindex": "10.0197",
            "dhatu": "डिप्",
            "aupadeshik": "डिपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to collect, to bring together, to pile up, to heap",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1677",
            "sk": "1678",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "फेकना, एकत्र करना, बटोरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सङ्घाते डेपयेतीति, क्षेपे डिपति डिप्यति । डेपयेदिति चत्वारि णिचि शे श्यनि णौ डिपेः ' (श्लो. 134) इति देवः ।  \" डबि डिबि ' इति चान्द्र: । विडम्बयति । आडम्बरः । डिम्बयति । डिम्बम् - शस्त्रकलहः इति क्षीरस्वामी । प्रदर्शितप्रयोगानुसारेण डबिडिबिधात्वोः अपि पाठः समीचीनः इति प्रतिभाति \" इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1100198",
            "baseindex": "10.0198",
            "dhatu": "तन्त्र्",
            "aupadeshik": "तत्रिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कुटुम्बधारणे",
            "artha_english": "to support the family, to govern, to lead",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1678",
            "sk": "1679",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "फैलाना, कुटुंब पोषण करना, प्रधान होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "चान्द्राः धातुद्वयमिति मत्वा ' कुटुम्बयते इत्युदाहरन्ति ' इति सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1100199",
            "baseindex": "10.0199",
            "dhatu": "मन्त्र्",
            "aupadeshik": "मत्रिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गुप्तपरिभाषणे",
            "artha_english": "to consult, to advise, to discuss privately",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1679",
            "sk": "1680",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "गुप्त भाषण करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "सत्कार करना, सम्मान करना"
                },
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "आमंत्रण करना, बुलाना"
                }
            ],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गुप्तभाषणे ' इत्येव प्रायशः पाठः । ' मन्त्रि ' इति कुत्रचित् दृष्टः पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1100200",
            "baseindex": "10.0200",
            "dhatu": "स्पश्",
            "aupadeshik": "स्पशँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रहणसंश्लेषणयोः",
            "artha_english": "to take, to join, to unite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1680",
            "sk": "1681",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "लेना, संयोग करना, जोड़ना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्पृश ' इति जैन - शाकटायन - हेमचन्द्रादयः । ' ग्रहणे श्लेषणे चार्थे चुरादौ स्पाशयेत णौ ' (श्लो. 167) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100201",
            "baseindex": "10.0201",
            "dhatu": "तर्ज्",
            "aupadeshik": "तर्जँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तर्जने",
            "artha_english": "to hate, to insult, to ignore, to blame, to criticize, to frighten",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1681",
            "sk": "1682",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "धिक्कारना, निन्दा करना, डराना, धुडकाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " सन्तर्जने तर्जयते भर्त्सनार्थे तु तर्जति ' (श्लो. 66) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100202",
            "baseindex": "10.0202",
            "dhatu": "भर्त्स्",
            "aupadeshik": "भर्त्सँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तर्जने",
            "artha_english": "to hate, to insult, to ignore, to blame, to criticize, to frighten",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1682",
            "sk": "1683",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "धिक्कारना, निन्दा करना, डराना, धुडकाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100203",
            "baseindex": "10.0203",
            "dhatu": "बस्त्",
            "aupadeshik": "बस्तँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अर्दने",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hit, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1683",
            "sk": "1684",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "दुःख देना, मार डालना, लजाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100204",
            "baseindex": "10.0204",
            "dhatu": "गन्ध्",
            "aupadeshik": "गन्धँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अर्दने",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hit, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1684",
            "sk": "1685",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "दुःख देना, मार डालना, लजाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100205",
            "baseindex": "10.0205",
            "dhatu": "किल्",
            "aupadeshik": "किलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपे",
            "artha_english": "to throw, to  make something fly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.94}> <<विलँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "उड़ाना, फेंकना, प्रेरणा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100206",
            "baseindex": "10.0206",
            "dhatu": "पिल्",
            "aupadeshik": "पिलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपे",
            "artha_english": "to throw, to  make something fly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.94}> <<विलँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "उड़ाना, फेंकना, प्रेरणा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100207",
            "baseindex": "10.0207",
            "dhatu": "विष्क्",
            "aupadeshik": "विष्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1685",
            "sk": "1686",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मार डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिष्क ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100208",
            "baseindex": "10.0208",
            "dhatu": "हिष्क्",
            "aupadeshik": "हिष्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.207}> <<विष्क>> इत्यत्र 'हिष्केत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1686P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100209",
            "baseindex": "10.0209",
            "dhatu": "निष्क्",
            "aupadeshik": "निष्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिमाणे",
            "artha_english": "to measure,to weigh",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1686",
            "sk": "1687",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मापना, तोलना, गिनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100210",
            "baseindex": "10.0210",
            "dhatu": "लल्",
            "aupadeshik": "ललँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ईप्सायाम्",
            "artha_english": "to desire,to seek,to play, to enjoy, to delight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1687",
            "sk": "1688",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "इच्छा करना, चाहना,  रमन करना, रति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100211",
            "baseindex": "10.0211",
            "dhatu": "कूण्",
            "aupadeshik": "कूणँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्कोचे",
            "artha_english": "to constrict, to contract",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1688",
            "sk": "1689",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "संकुचित होना, ऐंठना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " अन्ये कुणेति ह्रस्वोपधं पठन्ति । वयं तु कुणेत्यादिदर्शनान्मैत्रेयाद्युक्तं दीर्घोपधमेव बहु मन्यामहे ' इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1100212",
            "baseindex": "10.0212",
            "dhatu": "तूण्",
            "aupadeshik": "तूणँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूरणे",
            "artha_english": "to complete, to fill, to fulfill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1689",
            "sk": "1690",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "भरना, पूर्ण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100213",
            "baseindex": "10.0213",
            "dhatu": "भ्रूण्",
            "aupadeshik": "भ्रूणँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आशाविशङ्कयोः",
            "artha_english": "to hope, to believe, to doubt, to question, to become pregnant",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1690",
            "sk": "1691",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "आशा करना, भरोसा करना, शंका करना, गर्भ धारण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " आशंसायाम् ' इति मैत्रेयः , क्षीरतरङ्गिणी च ।"
        },
        {
            "i": "1100214",
            "baseindex": "10.0214",
            "dhatu": "शठ्",
            "aupadeshik": "शठँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "श्लाघायाम्",
            "artha_english": "to praise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1691",
            "sk": "1692",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, स्तुति करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ... श्लाघायां शाठयेत णौ ' (श्लो. 82) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100215",
            "baseindex": "10.0215",
            "dhatu": "यक्ष्",
            "aupadeshik": "यक्षँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to pray, to worship, to respect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1692",
            "sk": "1693",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "आराधना करना, पूजा करना, सत्कार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100216",
            "baseindex": "10.0216",
            "dhatu": "स्यम्",
            "aupadeshik": "स्यमँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वितर्के",
            "artha_english": "to consider,to think,to sound,to shout",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1693",
            "sk": "1694",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चिंतन करना, मनन करना, तर्क वितर्क करना, विचार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्यल ' इति न्यासकारः । (6.2.133)। ' स्यमे: स्यमति शब्दार्थे वितर्के स्यामयेत णौ ' (श्लो. 148) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100217",
            "baseindex": "10.0217",
            "dhatu": "गूर्",
            "aupadeshik": "गूरँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उद्यमने",
            "artha_english": "to make an effort, to try",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1694",
            "sk": "1695",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "प्रयत्न करना, उद्योग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' गुरते गू(गु)रयेतेति शे णावुद्यमने तङि । श्यनि गूर्यत इत्येवं गतिहिंसनयोस्तङि ' (श्लो. 152) इति देवः । केचित् ' गुरी ' इति पठन्ति । अन्ये ' गूरी ' इति पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1100218",
            "baseindex": "10.0218",
            "dhatu": "शम्",
            "aupadeshik": "शमँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आलोचने",
            "artha_english": "to publish, to advertise, to explain, to clarify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः,मित्",
            "dhaturoopnandini": "1695",
            "sk": "1696",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "प्रसिद्ध करना, स्पष्टता से दिखाना, जाहिर करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "anubandha_note_मित्": "<{1.934}> <<जनीजॄष्क्नसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> इति मित् ।",
            "dhaturoopnandini_note": " आलोचने शामयते शाम्यत्युपशमे श्यनि ' (श्लो. 149) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100219",
            "baseindex": "10.0219",
            "dhatu": "लक्ष्",
            "aupadeshik": "लक्षँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आलोचने",
            "artha_english": "to criticize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1696",
            "sk": "1697",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "आलोचना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " आलोचनार्थात् णिचि लक्षयेत , स्याल्लक्षयेत् लक्षयतेङ्कनार्थात् ' (श्लो. 182) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100220",
            "baseindex": "10.0220",
            "dhatu": "कुत्स्",
            "aupadeshik": "कुत्सँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अवक्षेपणे निन्दने च",
            "artha_english": "to insult, to criticize, to blame, to hate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1697",
            "sk": "1698",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "दोष लगाना, निन्दा करना, तिरस्कार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100221",
            "baseindex": "10.0221",
            "dhatu": "त्रुट्",
            "aupadeshik": "त्रुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut,to break",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1698",
            "sk": "1699",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "कतरना, तोड़ना, टूटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " कुट ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100222",
            "baseindex": "10.0222",
            "dhatu": "कुट्",
            "aupadeshik": "कुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut,to break",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां पृथक् रूपेण नैव पाठ्यते, अपितु <{10.221}> <<त्रुटँ>> इत्यत्र 'कुट इत्येके' इति पाठभेदरूपेण निर्दिष्टः दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1699P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100223",
            "baseindex": "10.0223",
            "dhatu": "गल्",
            "aupadeshik": "गलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्रवणे",
            "artha_english": "to drip, to flow, to ooze out",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1699",
            "sk": "1700",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "टपकना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "नीचे गिरना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "नजदीक जाना, मदत लेना"
                }
            ],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100224",
            "baseindex": "10.0224",
            "dhatu": "भल्",
            "aupadeshik": "भलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आभण्डने",
            "artha_english": "to analyze, to argue",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1700",
            "sk": "1701",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "निरूपण करना, वाद विवाद करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "आभण्डनम् - निरूपणम् । ' मार्जनम् ' इति धातुकाव्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1100225",
            "baseindex": "10.0225",
            "dhatu": "कूट्",
            "aupadeshik": "कूटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आप्रदाने अवसादने च",
            "artha_english": "to avoid giving, to cheat, to do indistinctly, to collect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1701",
            "sk": "1702",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "नहीं देना, छल करना, अस्पष्ट गूढ़ या मालूम न हो ऐसा करना, राशि करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अवसादने ' इत्येके । ' कूटयेताप्रसादे णौ कूटेः दाहे तु कूटयेत् ' (श्लो. 75) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100226",
            "baseindex": "10.0226",
            "dhatu": "कुट्ट्",
            "aupadeshik": "कुट्टँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतापने",
            "artha_english": "to heat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1702",
            "sk": "1703",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "गरम करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100227",
            "baseindex": "10.0227",
            "dhatu": "वञ्च्",
            "aupadeshik": "वन्चुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रलम्भने",
            "artha_english": "to cheat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1703",
            "sk": "1704",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "ठगना, फंसाना, प्रतारणा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रलम्भनम् = मिथ्याफलाख्यानम् । ' वञ्चयेत प्रलम्भने ' (श्लो. 48) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100228",
            "baseindex": "10.0228",
            "dhatu": "वृष्",
            "aupadeshik": "वृषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शक्तिबन्धने",
            "artha_english": "to be impregnated, to show great courage, to be capable of bearing offsprings",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1704",
            "sk": "1705",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "गर्भवती होना, अमानवी पराक्रम करना, पराक्रमी होना, प्रजोत्पत्ति करने का सामर्थ्य होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " शक्तिबन्धनं प्रजाननसामर्थ्यं शक्तिबन्धः च । ' शक्तौ वर्षयते सेके वर्षेत् स्नहे तु वर्षते ' (श्लो. 176) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100229",
            "baseindex": "10.0229",
            "dhatu": "मद्",
            "aupadeshik": "मदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तृप्तियोगे",
            "artha_english": "to please, satisfy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1705",
            "sk": "1706",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "तृप्त करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " तृप्तिशोधने , शोधनं - सम्पत्तिः ' इति क्षीरस्वामी । ' तृप्तिशोधने - तर्पणशुद्धौ ' इति पुरुषकारमाधवाभ्यां क्षीरस्वामिसम्मतत्वेन उपात्तं वाक्यम् । तत् तु मुद्रिते क्षीरतरङ्गि तरङ्गिणीकोषे न दृश्यते ' इति कृदन्तरूपमाला । ' स्तुत्यादौ मन्दते हर्षे माद्येत् मादयते णिचि ' (श्लो. 112) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100230",
            "baseindex": "10.0230",
            "dhatu": "दिव्",
            "aupadeshik": "दिवुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परिकूजने",
            "artha_english": "to irritate, to cause pain, to mourn to grieve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1706",
            "sk": "1707",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "दुःख देना, शोक करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अर्दने देवयेद्, दीव्येत् क्रीडादौ, परिकूजने । देवयेतेदितो दिन्वेद्, देवेर्देवेत देवने ' (श्लो. 160-161) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100231",
            "baseindex": "10.0231",
            "dhatu": "गृ",
            "aupadeshik": "गृ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विज्ञाने",
            "artha_english": "to know, to understand",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1707",
            "sk": "1708",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "समझना, जानना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ज्ञाने गारयते, गिरेन्निगरणे, शब्दे गृणाति त्रयं युक्तं, ग्रो गरतीति सेकविषये ह्रस्वान्तधातोः शपि ' (श्लो. 33) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100232",
            "baseindex": "10.0232",
            "dhatu": "विद्",
            "aupadeshik": "विदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "चेतनाख्याननिवासेषु",
            "artha_english": "to improve body, to know, to understand",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1708",
            "sk": "1709",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "शरीर की सुध रखना, समझना, जानना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "समझके रहना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "समझके रहना"
                },
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "समझके रहना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "देना, अर्पण करना"
                }
            ],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' विवादेषु ' इति क्षीरस्वामी । ' वेदने ' इत्येके । ' विद - वेदनाख्यान - परिवादनेषु ' इति न्यासे पाठः । ' निपातनेषु इति धनपालशाकटायनौ ' इति पुरुषकारः । ' विन्दते विन्दतीत्येवं लाभे, वेदयते णिचि ' (श्लो. 111) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100233",
            "baseindex": "10.0233",
            "dhatu": "मान्",
            "aupadeshik": "मानँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्तम्भे",
            "artha_english": "to boast, to be egoistic, to be proud, to stabilize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1709",
            "sk": "1710",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "गर्व करना, स्थिर करना, गर्वीला होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्तम्भे मानयते ज्ञाने मन्यते मनुते पदम् ' (श्लो. 125) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100234",
            "baseindex": "10.0234",
            "dhatu": "मन्",
            "aupadeshik": "मनँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "स्तम्भे",
            "artha_english": "to boast, to be egoistic, to be proud, to stabilize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.233}> <<मान>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ निर्दिष्टः लभ्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100235",
            "baseindex": "10.0235",
            "dhatu": "यु",
            "aupadeshik": "यु",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "जुगुप्सायाम्",
            "artha_english": "to insult, to blame, to criticise",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1710",
            "sk": "1711",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "अपमान करना, दोष लगाना, निन्दा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " यावयेत जुगुप्सायाम्, मिश्रणे यौति, बन्धने । युनाति च युनीते च ... ' (श्लो. 24) इति देवः । ' युजु कुत्सायाम् ' इत्येके । ' योजयते ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1100236",
            "baseindex": "10.0236",
            "dhatu": "कुस्म्",
            "aupadeshik": "कुस्मँ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कुत्सितस्मये",
            "artha_english": "to smile inappropriately, to smile with an insult",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1711",
            "sk": "1712",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "अयोग्य रीती से हसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आकुस्मीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "\" कुस्म नाम्नः वा ' इति गणसूत्रम् । ' कुस्म ' इति धातुः कुत्सितस्मये वर्तते इति तस्य तात्पर्यम् । अथवा - ' कुस्म ' इति प्रातिपदिकम् । ततः धात्वर्थे णिच् \" इति सिद्धान्तकौमुदी । विषयेस्मिन् केचन विशेषांशाः कृदन्तरूपमालायाम् उक्ताः दृश्यन्ते ।"
        },
        {
            "i": "1100237",
            "baseindex": "10.0237",
            "dhatu": "चर्च्",
            "aupadeshik": "चर्चँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अध्ययने",
            "artha_english": "to learn, to study",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1712",
            "sk": "1713",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "पढ़ना, अध्ययन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अध्ययने चर्चयेत् चर्चतीति तु । हिंसायां तर्जने शे तु तथैव परिभाषणे ' (श्लो. 54) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100238",
            "baseindex": "10.0238",
            "dhatu": "बुक्क्",
            "aupadeshik": "बुक्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भषणे",
            "artha_english": "to bark",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1713",
            "sk": "1714",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "भौंकना, कुत्ते के समान शब्द करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " णिचि बुक्कयतीति स्याद्भाषणे शपि बुक्कति ' (श्लो. 42) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100239",
            "baseindex": "10.0239",
            "dhatu": "शब्द्",
            "aupadeshik": "शब्दँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आविष्कारे, भषणे",
            "artha_english": "to utter, to sound, to explain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "artha_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अस्य धातोः अर्थः 'उपसर्गात् आविष्कार, अनुपसर्गाच्च' इति उक्तः अस्ति । इत्युक्ते, अयं धातुः उपसर्गस्य उपस्थितौ अनुपस्थितौ वा 'आविष्कारः (प्रतिशब्दः)' अस्मिन्नेव अर्थे प्रयुज्यते - इति आशयः । तत्रैव 'चात् भषणे' इत्युक्त्वा अस्य धातोः भषणार्थः अपि अनुमन्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1714",
            "sk": "1715",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "शब्द करना, भाषण करना, प्रकट करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना, वचन देना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना, वचन देना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना, वचन देना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "उपसर्गात् परः शब्दधातुः आविष्कारे वर्तते इत्यर्थः । प्रतिशब्दति । प्रतिश्रुतिमाविष्करोति इत्यर्थः । अनुपसर्गाच्च आविष्कारे इत्येव । चाद्भाषणे ।"
        },
        {
            "i": "1100240",
            "baseindex": "10.0240",
            "dhatu": "कण्",
            "aupadeshik": "कणँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निमीलने",
            "artha_english": "to wink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1715",
            "sk": "1716",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "आंखे मूंदना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "काण्यादिः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' एकनेत्रनिमीलने एव अयं प्रसिद्धः स्वभावात् ' इति तत्त्वबोधिनी । ' कणेः कणति शब्दार्थे काणयेर्णौ निमीलने ' (श्लो. 90) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100241",
            "baseindex": "10.0241",
            "dhatu": "जम्भ्",
            "aupadeshik": "जभिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "नाशने",
            "artha_english": "to kill, to destroy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1716",
            "sk": "1717",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "नष्ट करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' जृम्भणे जम्भते यामे जम्भेन्नाशे तु जम्भयेत् ' (श्लो. 145) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100242",
            "baseindex": "10.0242",
            "dhatu": "सूद्",
            "aupadeshik": "षूदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षरणे आस्रवणे आप्रवणे घाते च",
            "artha_english": "to drip, to ooze, to kill, to try to kill, to wound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1718",
            "sk": "1718",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "टपकना, झरना, घाव करना, मार डालना, मारने का यत्न करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आस्रवणे ' इति क्षीरतरङ्गिणी । ' आप्रवणे ' इति केचित् । ' घाते ' इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1100243",
            "baseindex": "10.0243",
            "dhatu": "जस्",
            "aupadeshik": "जसुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ताडने",
            "artha_english": "to kill, to strike, to hit, to ignore",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1719",
            "sk": "1719",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "ताड़न करना, उपेक्षा करना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " हिंसताडनयोर्धात्वोः उदितोर्जासयेदिति ' (श्लो. 189) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100244",
            "baseindex": "10.0244",
            "dhatu": "पश्",
            "aupadeshik": "पशँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to lockup, to bind, to hang till death",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1720",
            "sk": "1720",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बांधना, बेडी डालना, फांस लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100245",
            "baseindex": "10.0245",
            "dhatu": "अम्",
            "aupadeshik": "अमँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रोगे",
            "artha_english": "to be ill,to be sick, to have stomach ache",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1721",
            "sk": "1721",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बीमार होना, रोग ग्रस्त होना, अजीर्ण रोग युक्त होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "गत्यादावमतीति स्याद्रोगे स्यादामयत्यमे: ' (श्लो. 147) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100246",
            "baseindex": "10.0246",
            "dhatu": "चट्",
            "aupadeshik": "चटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भेदने",
            "artha_english": "to kill, to injure, to break",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1722",
            "sk": "1722",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मार डालना, तोडना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उच्चाटन करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100247",
            "baseindex": "10.0247",
            "dhatu": "स्फुट्",
            "aupadeshik": "स्फुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "भेदने",
            "artha_english": "to cut, to split, to crack, to open, to trouble",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1723",
            "sk": "1723",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "कतरना, छेदना, तोडना, चीरना, विकसित करना या दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " स्फोतयेत्स्फोटतीति द्वे भेदे विशरणे क्रमात् ' (श्लो. 71) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100248",
            "baseindex": "10.0248",
            "dhatu": "घट्",
            "aupadeshik": "घटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्घाते",
            "artha_english": "to crush, to chop, to gather",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1724",
            "sk": "1724",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "घोटना, हिलाना, बटोरना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उद्घाटन करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " भेदने च ' इति धातुकाव्यव्याख्या । ' हन्त्यर्थाच्च ' (ग.सू.) - नवगण्याम् उक्ताः अपि हन्त्यर्थाः स्वार्थे णिचं लभन्ते इत्यर्थः ' - कौमुदी । ' हन हिंसागत्योरिति हनधातोः हिंसा गमनं च अर्थः । एतदर्थकाः ये धातवः भ्वादिषु नवसु गणेषु पठिताः ते सर्वे चुरादौ पठिता: प्रत्येतव्याः इत्यर्थः । ततश्च तेभ्यः स्वार्थे णिजपि पक्षे भवति इति फलितम् \" - बालमनोरमा । ' घाटयेद् घण्टयेद् सङ्घभाषयो: घटते मितः ' (श्लो. 70) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100249",
            "baseindex": "10.0249",
            "dhatu": "दिव्",
            "aupadeshik": "दिवुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मर्दने",
            "artha_english": "to rub, to massage",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1725",
            "sk": "1725",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मर्दन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अर्दने ' इति क्षीरस्वाम्यादयः ।"
        },
        {
            "i": "1100250",
            "baseindex": "10.0250",
            "dhatu": "अर्ज्",
            "aupadeshik": "अर्जँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतियत्ने",
            "artha_english": "to earn, to do business, to prepare",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "artha_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अस्य धातोः अर्थः 'प्रतियत्ने' इति निर्दिश्य 'अयम् अर्थान्तरे अपि, यथा द्रव्यम् अर्जयति' इति उदाहरणम् उक्तम् अस्ति । 'प्रतियत्न' इत्यस्य अर्थः तु 'गुणाधानम्' (गुणप्राप्तिः) इति गृह्यते । ",
            "dhaturoopnandini": "1726",
            "sk": "1726",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "अर्जन करना, उद्योग करना, तैयार करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अति",
                    "artha_hindi": "जाने देना, दूर करना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "मुक्त करना"
                },
                {
                    "name": "उद्",
                    "artha_hindi": "चलाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "प्रतियत्नः = गुणाधानम् - तत्त्वबोधिनी । ' अयमर्थान्तरेपि । द्रव्यमर्जयति ' इति कौमुदी । ' प्रतियत्नेर्जयेदर्जेरर्जतीत्यर्जने पदम् ' (श्लो. 63) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100251",
            "baseindex": "10.0251",
            "dhatu": "घुष्",
            "aupadeshik": "घुषिँर्",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विशब्दने",
            "artha_english": "to announce, to speak loudly",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<<घुषिरविशब्दने>> [[7.2.23]] इत्यत्र काशिकाकारः वदति - <i> विशब्दनप्रतिषेधश्च ज्ञापकश्चुरादिणिज् विशब्दनार्थस्य अनित्यः इति <\/i> । इत्युक्ते, अस्य धातोः 'विशब्दनम्' इति विहाय अन्येऽपि अर्थाः सम्भवन्ति, तेषां विषये च अस्मात् धातोः णिच्-प्रत्ययः नैव भवति - इति ।",
            "dhaturoopnandini": "1727",
            "sk": "1727",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मन में विचार कर कहना, घोषित करना, तरह तरह के शब्द करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "मिलकर रोना, ढिंढोरा पीटना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' शब्दनं शब्देन स्वाभिप्रायप्रकाशनम् । ततः अन्यत् विशब्दनम् ' इति मा.धा.वृत्तिः । ' घुषेः विशब्दनादौ णौ घोषयत्यविशब्दने । घोषतीतीदितो घुंषेद् घुंषते कान्तिकर्मणि ' (श्लो. 169, 170) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100252",
            "baseindex": "10.0252",
            "dhatu": "क्रन्द्",
            "aupadeshik": "क्रन्दँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सातत्ये",
            "artha_english": "to call out",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयं धातुः प्रायेण 'आङ्'पूर्वकः एव प्रयुज्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1728",
            "sk": "1728",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बुलाना, पुकारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " आङः क्रन्दः - सातत्ये ' इति पाठे, आङः परः क्रन्दतिः सतताह्वाने, सततरोदने चार्थे गम्यमाने णिचं लभते इत्यर्थः । अन्ये तु ' आङ्पूर्वो घुषिः क्रन्दसातत्ये ' इत्याहुः । आघोषयति ' इति द्वेधा व्याख्या ।"
        },
        {
            "i": "1100253",
            "baseindex": "10.0253",
            "dhatu": "लस्",
            "aupadeshik": "लसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शिल्पयोगे",
            "artha_english": "to be skilled, to be expert, to know art",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1729",
            "sk": "1729",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चतुर होना, कुशल होना, कला- कौशल जानना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " क्रियाकौशलं शिल्पम् । ' शिल्पयोगे = कौशले इत्यर्थः ' इति बालमनोरमा । ' शिल्पयोगे = भ्रमादिना तक्ष्णोतीत्यर्थः ' इति क्षीरस्वामी । ' लश ' ' लष ' इति पाठान्तरम् अपि दृश्यते ।"
        },
        {
            "i": "1100254",
            "baseindex": "10.0254",
            "dhatu": "तंस्",
            "aupadeshik": "तसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अलङ्करणे",
            "artha_english": "to adorn, to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1730",
            "sk": "1730",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "सजाना, अलंकृत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " तसि भूष अलङ्कारे ' इति दुर्गसम्मतः पाठः इति स्वामी । प्रायेणायम् अवपूर्वः । ' तस्यत्युपक्षयार्थे णौ , अलङ्कारे तु तंसयेत् ' (श्लो. 189) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100255",
            "baseindex": "10.0255",
            "dhatu": "भूष्",
            "aupadeshik": "भूषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अलङ्करणे",
            "artha_english": "to adorn, to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1731",
            "sk": "1731",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "सजाना, अलंकृत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' .. भूषति भूषयेत् । अलङ्कृतौ ... ' (श्लो. 172 - 3) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100256",
            "baseindex": "10.0256",
            "dhatu": "मोक्ष्",
            "aupadeshik": "मोक्षँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "मोचने",
            "artha_english": "to leave, to abandon",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते, परन्तु माधवीयधातुवृत्तौ निर्दिष्टः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100257",
            "baseindex": "10.0257",
            "dhatu": "अर्ह्",
            "aupadeshik": "अर्हँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to be worthty, to be eligible, to have merit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1732",
            "sk": "1732",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "पूजा करना, सत्कार करना, पूजनीय होना, पूजा योग्य होना, योग्य होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " पूजनेर्हति चार्हयेत् ' (श्लो. 197) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100258",
            "baseindex": "10.0258",
            "dhatu": "ज्ञा",
            "aupadeshik": "ज्ञा",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "नियोगे",
            "artha_english": "to order",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "अयम् धातुः प्रायः 'आङ्' पूर्वकः प्रयुज्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1733",
            "sk": "1733",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "आज्ञा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "स्वभावदयं धातुराङ्पूर्वः । नियोगः = प्रेरणम् । ' जानातीति श्नि सिद्ध्येत्, ज्ञपयति तु पूनार्मारणादौ घटादेः णौ (चौ), मित्त्वेपीदमेव ज्ञपनमिति ( ज्ञप मिदिति) पदं ज्ञापने मारणादौ । तेनार्थाज्ज्ञापनेर्थे ज्ञपयतिपदवत् - ज्ञापयेदित्यपि स्यात् ; उक्तस्योक्तिः - ' णिचश्चे ' (1-3-74) त्युदितविहतये; ज्ञापयेत् ' ज्ञा नियोगे ' । (श्लो. 8) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100259",
            "baseindex": "10.0259",
            "dhatu": "भज्",
            "aupadeshik": "भजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विश्राणने",
            "artha_english": "to give, to donate, to cook, to make readm to prepare food, to segregate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1734",
            "sk": "1734",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "देना, दान करना, पकाना, सिद्ध करना, अन्नादि तैयार करना, अलग करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " विश्राणनम् = दानम् । ' सेवायां भजते भजेदिति भजेः विश्राणने भाजयेद्..भाजयेद' (श्लो. 65) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100260",
            "baseindex": "10.0260",
            "dhatu": "शृध्",
            "aupadeshik": "शृधुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रहसने प्रसहने च",
            "artha_english": "to tolerate, to insert, to disrespect, to defeat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1735",
            "sk": "1735",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "सहन करना, सहना, अनादर करना, अपमान करना, पराभव करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "\" शृध अप्रहसने । अप्रहसनम् = अमर्षः । प्रहसने = अभिभवे इत्येके \" इति स्वामी । ' प्रहसनम् = विद्रावः इति गोविन्दभट्ट: ' इति शब्दकल्पद्रुमे । ' प्रहसने ' इति शाकटायनकाशकृत्स्नौ । ' प्रहसनम् = अभिभवः ' इति धातुकाव्यव्याख्या । (3.40) ' हिक्कादौ शर्धयत्यस्य शृधेः प्रहसने णिचि ' (श्लो. 118) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100261",
            "baseindex": "10.0261",
            "dhatu": "यत्",
            "aupadeshik": "यतँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "निकारोपस्कारयोः",
            "artha_english": "to cause pain, to kill, to irritate, to disallow,  to stop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1736",
            "sk": "1736",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "दुःख देना, मारना, कष्ट देना, मना करना, रोकना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "निर्",
                    "artha_hindi": "बदला चूका देना, दान देना, अपने पास जो दूसरे की वस्तु हो उसे लौटा देना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "घृष्टता करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " यत्नो वा प्रैषो वा निकारः ' इति बालमनोरमा । \" क्रियानिघण्टौ - ' यत्ने प्रैषे निराकारे पादपे चाप्युपस्कृतौ । नित्योयं धान्यधनयोः प्रतिदाने ' इत्युक्तम् । अस्यार्थः - ' यत्नाद्यर्थेषु चतुर्षु यतधातुं प्रयुञ्जीत । निसः परभागे चेत्प्रयुज्यते तदायं धान्यधनयोः प्रतिदाने च वर्तते ' इति । ऋणं निर्यातयति । प्रतिददाति इत्यर्थः \" इति तत्वबोधिनी । ' यतते तु प्रयत्नार्थे, निराकारे तु यातयेत् ' (श्लो. 96) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100262",
            "baseindex": "10.0262",
            "dhatu": "रक्",
            "aupadeshik": "रकँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to taste",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1737",
            "sk": "1737",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "स्वाद लेना, चखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100263",
            "baseindex": "10.0263",
            "dhatu": "लग्",
            "aupadeshik": "लगँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to taste",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1738",
            "sk": "1738",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "स्वाद लेना, चखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " रघ ' इत्येके । ' रग ' इत्यन्ये ।"
        },
        {
            "i": "1100264",
            "baseindex": "10.0264",
            "dhatu": "रघ्",
            "aupadeshik": "रघँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to taste",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.263}> <<लग्>> इत्यत्र 'रघ इत्येके, रग इत्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1738P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100265",
            "baseindex": "10.0265",
            "dhatu": "रग्",
            "aupadeshik": "रगँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to taste",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.263}> <<लग्>> इत्यत्र 'रघ इत्येके, रग इत्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1738P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100266",
            "baseindex": "10.0266",
            "dhatu": "अञ्च्",
            "aupadeshik": "अन्चुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विशेषणे",
            "artha_english": "to characterise, to honor, to remove, to separate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1739",
            "sk": "1739",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "विशेषित करना, सम्मानित करना, हटाना, पृथक करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "व्यावर्तने इत्यर्थः । विशेषणम् = व्यावर्तनम् । ' गतियाचनयोरञ्चत्यञ्चते णौ विशेषणे । अञ्चयत्यञ्चतीत्येकं गतिपूजनयोरपि ' (श्लो. 50) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100267",
            "baseindex": "10.0267",
            "dhatu": "लिङ्ग्",
            "aupadeshik": "लिगिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "चित्रीकरणे",
            "artha_english": "to paint in various colors",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1740",
            "sk": "1740",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "विभिन्न रंगों से रंग देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ... लिङ्गयेद् इत्यस्यैव चित्रीकरणार्थवृत्तेः ' (श्लो. 45) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100268",
            "baseindex": "10.0268",
            "dhatu": "मुद्",
            "aupadeshik": "मुदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संसर्गे",
            "artha_english": "to mix, to unite",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1741",
            "sk": "1741",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मिश्रित करना, एकत्र करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "(उदा - मोदयति सक्तून् घृतेन ) ' संसर्गे णिचि मोदयेदिति भवेद्धर्षे पुनर्मोदते ' (श्लो. 113) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100269",
            "baseindex": "10.0269",
            "dhatu": "त्रस्",
            "aupadeshik": "त्रसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणे ग्रहणे वारणे च",
            "artha_english": "to catch, to steal, to take forcefully, to disobey, to frighten",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1742",
            "sk": "1742",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "पकड़ना, हरण करना, जबरन लेना, मना करना, डराना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ग्रहणे ' इत्येके, ' वारणे ' इत्यन्ये । ' भाषणे त्रंसयेत् त्रंसेर्धारणे त्रासयेत् णिचि । त्रसति त्रस्यतीत्येवमुद्वेगार्थे तु वा श्यनि ' (श्लो. 191) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100270",
            "baseindex": "10.0270",
            "dhatu": "ध्रस्",
            "aupadeshik": "उँध्रसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उञ्छे",
            "artha_english": "to pick, to glean",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1743",
            "sk": "1743",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बीनना, एक एक करके चुनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ध्रस्नाति ध्रासयत्युञ्छे पदे तु श्नि णिचि ध्रसेः ' (श्लो. 190) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100271",
            "baseindex": "10.0271",
            "dhatu": "उध्रस्",
            "aupadeshik": "उध्रसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उञ्छे",
            "artha_english": "to pick, to glean",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.270}> <<ध्रस्>> इत्यत्र 'उकारो धात्ववयव इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1743P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100272",
            "baseindex": "10.0272",
            "dhatu": "मुच्",
            "aupadeshik": "मुचँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रमोचने मोदने च",
            "artha_english": "to free,to liberate,to release,to loosen,to abandon,to grant,to give money",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1744",
            "sk": "1744",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "छोड़ना, द्रव्यादि देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " मोदने च ' इति मा.धा.वृत्तौ सिद्धान्तकौमुद्यां च दृश्यते, न क्षीरतरङ्गिण्यादिषु । ' कल्कने मुञ्चते मुञ्चेर्मोक्षे मुञ्चति मुञ्चते । प्रमोचने चुरादेर्णौ मोचयत्येष न त्व्ऌदित् ' (श्लो. 47) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100273",
            "baseindex": "10.0273",
            "dhatu": "वस्",
            "aupadeshik": "वसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "स्नेहच्छेदापहरणेषु",
            "artha_english": "to love, to cut, to destroy, to kidnap, to desire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1745",
            "sk": "1745",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "स्नेह करना, कतरना, छेदा करना, नष्ट करना, अपहरण करना, मोह करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' उपहरणेषु इति वा पाठः ' इति धातुकाव्यम् । (3.41) ' अवहरणेषु ' इति कातन्त्रशाकटा शाकटायनचन्द्रादयः । ' अवहननेषु इति पाठान्तरम् ' इति क्षीरतरङ्गिण्याम् । ' वस्यति स्तम्भने वस्ते छादने वसयेत् वसेत् । निवासे वासयेत्, स्नेहे वासयत्युपसेवने ' (श्लो. 187 - 188) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100274",
            "baseindex": "10.0274",
            "dhatu": "चर्",
            "aupadeshik": "चरँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संशये",
            "artha_english": "to doubt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1746",
            "sk": "1746",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "संदेह करना, संशय करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "विचार करना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उच्चारण करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " संशये चारयेत् गत्यां चरति ' (श्लो. 153) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100275",
            "baseindex": "10.0275",
            "dhatu": "च्यु",
            "aupadeshik": "च्यु",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सहने हसने च",
            "artha_english": "to endure, to tolerate, to laugh",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1747",
            "sk": "1747",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "सहना, सहन करना, हँसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " हसने च ' इत्येके । ' च्युस ' इत्येके च्योसयति ।"
        },
        {
            "i": "1100276",
            "baseindex": "10.0276",
            "dhatu": "च्युस्",
            "aupadeshik": "च्युसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सहने हसने च",
            "artha_english": "to endure, to tolerate, to laugh",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.275}> <<च्यु>> इत्यत्र 'च्युसेत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1747P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100277",
            "baseindex": "10.0277",
            "dhatu": "भू",
            "aupadeshik": "भू",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अवकल्कने",
            "artha_english": "to mix, to think",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "artha_note": "अस्य धातोः अर्थस्य विषये कौमुद्याम् उच्यते - <i>अवकल्कनं मिश्रीकरणमित्येके । चिन्तनमित्यन्ये <\/i>। 'अवकल्कन' शब्दस्य कैश्चन पण्डितैः 'मिश्रीकरणम्' (mixing) इति अर्थः स्वीक्रियते, कैश्चन अन्यैः च 'चिन्तनम्' इति अर्थः स्वीक्रियते - इति अस्य आशयः ।",
            "dhaturoopnandini": "1748",
            "sk": "1748",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "मिलाना, मिश्रित करना, चिंतन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भुवः अवकल्पने ' णिच् स्यात् । अवकल्कनं मिश्रीकरणम् इत्येके । चिन्तनमित्यन्ये । मा.धा.वृत्तौ कृदन्तरूपमालायां च अस्य धातोः अर्थस्य विषये विस्तृता चर्चा विहिता दृश्यते । पुरुषकारः वदति - ' मूलशुद्धिः अत्र कीदृशी इति न विद्मः ' इति । ' सत्तायां भवति, प्राप्तौ णिचि भावयते तङि । भवते शपि तत्रैव भावयत्यवकल्कने ' (श्लो. 3) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100278",
            "baseindex": "10.0278",
            "dhatu": "कृप्",
            "aupadeshik": "कृपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "अवकल्कने",
            "artha_english": "to mix, to think, to imagine, to paint",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<<कृपो रो लः>> [[8.2.18]] इति सूत्रेण अस्मिन् धातौ विद्यमानस्य ऋकारस्य नित्यं ऌकारादेशः, तथा च रेफस्य लकारादेशः भवति ।",
            "dhaturoopnandini": "1749",
            "sk": "1749",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "कल्पना करना, विचार करना, मिश्रित करना, चित्रित करना, रंगना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' कल्पते शपि सामर्थ्ये, कल्पयत्यवकल्कने । अदन्तस्य कृपेर्णौ तु दौर्बल्ये कृपयेदिति ' (श्लो. 135) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100279",
            "baseindex": "10.0279",
            "dhatu": "ग्रस्",
            "aupadeshik": "ग्रसँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रहणे",
            "artha_english": "to seize, to catch, to steal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1750",
            "sk": "1750",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "ग्रहण करना, पकड़ लेना, हरण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' आ स्वदः सकर्मकात् ' (ग.सू. 201) - इत आरभ्य आस्वदीयाः सकर्मकाः ज्ञेयाः इत्यर्थः । ' अस्य धातोः आस्वदीयत्वेन ' आ स्वदः सकर्मकात् ' इति वचनात् कर्मसंज्ञकार्थान्वयबोधकत्वे एव णिच् भवति । अकर्मकत्वे तु न इति बोध्यम् ' इति कृदन्तरूपमाला । ग्रासयति फलम् ।"
        },
        {
            "i": "1100280",
            "baseindex": "10.0280",
            "dhatu": "पुष्",
            "aupadeshik": "पुषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "धारणे",
            "artha_english": "to wear, to obey",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1751",
            "sk": "1751",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "धारण करना, पालन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " पोषयत्याभरणम् । ' धारणे पोषयेत्पुष्टौ पुष्येत्पुष्णाति पोषति ' (श्लो. 171) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100281",
            "baseindex": "10.0281",
            "dhatu": "दल्",
            "aupadeshik": "दलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विदारणे",
            "artha_english": "to break, to cut, to slice, to do pieces",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1752",
            "sk": "1752",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चीरना, फाड़ना, टुकड़े करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " विदारणे शपि दलेद्दालयेदिति णौ दलेः' (श्लो. 159) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100282",
            "baseindex": "10.0282",
            "dhatu": "पट्",
            "aupadeshik": "पटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1753",
            "sk": "1753",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चमकना, बोलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "समूल नष्ट कर देना, जड़ से उखाड़ देना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "भाग जाना, विदारण करना, गिरा देना"
                }
            ],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " भाषार्थे पाटयेद् ग्रन्थे पटयेद् गमने पटेत् ' (श्लो. 76) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100283",
            "baseindex": "10.0283",
            "dhatu": "पुट्",
            "aupadeshik": "पुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1754",
            "sk": "1754",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चमकना, बोलना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भाषासंसर्गसंश्लेषे पोटयेत् पुटयेत् पुटेत् ' (श्लो. 75) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100284",
            "baseindex": "10.0284",
            "dhatu": "लुट्",
            "aupadeshik": "लुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1755",
            "sk": "1755",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चमकना, भाषण देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " णौ लोटयति भाषार्थे लुट्येल्लोटति लोटने ' (श्लो. 73) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100285",
            "baseindex": "10.0285",
            "dhatu": "तुञ्ज्",
            "aupadeshik": "तुजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1756",
            "sk": "1756",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चमकना, भाषण देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " अभिहिते त्वर्थे पदं तुञ्जयेत् ' (श्लो. 66) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100286",
            "baseindex": "10.0286",
            "dhatu": "मिञ्ज्",
            "aupadeshik": "मिजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1757",
            "sk": "1757",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100287",
            "baseindex": "10.0287",
            "dhatu": "पिञ्ज्",
            "aupadeshik": "पिजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1758",
            "sk": "1758",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100288",
            "baseindex": "10.0288",
            "dhatu": "लक्",
            "aupadeshik": "लकँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to taste",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.262}> <<रकँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु धातुप्रदीपे दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "स्वाद लेना, चखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100289",
            "baseindex": "10.0289",
            "dhatu": "लुञ्ज्",
            "aupadeshik": "लुजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1759",
            "sk": "1759",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100290",
            "baseindex": "10.0290",
            "dhatu": "भञ्ज्",
            "aupadeshik": "भजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1760",
            "sk": "1760",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " भाषार्थे णिचि भञ्जयेद् .. ' (श्लो. 66) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100291",
            "baseindex": "10.0291",
            "dhatu": "लङ्घ्",
            "aupadeshik": "लघिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1761",
            "sk": "1761",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चमकना, आगे बढ़ना, लांघना, बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " अयं धातुः भासार्थकः सकर्मकः इति पारायणम् ' इति क्षीरस्वामी । ' भाषणे लङ्घयेत् शोषे लङ्घेत् गत्यां तु लङ्घते ' इति देवः । (श्लो. 45)"
        },
        {
            "i": "1100292",
            "baseindex": "10.0292",
            "dhatu": "त्रंस्",
            "aupadeshik": "त्रसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1762",
            "sk": "1762",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना, कहना, चमकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " त्रिसि ' इति केषाञ्चित् मतम् । त्रिसिपिसी इदुपधौ । अदुपधौ इत्येके ' इति बालमनोरमा । किन्तु मूले (कौमुद्यां) ' त्रसि ' इत्येव दृश्यते । ' भाषणे त्रसयेत् त्रंसेर्धारणे त्रासयेण्णिचि ' (श्लो. 191) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100293",
            "baseindex": "10.0293",
            "dhatu": "पिंस्",
            "aupadeshik": "पिसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1763",
            "sk": "1763",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चमकना,कहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' णौ पिंसयति भाषार्थे गत्यां तु शपि पेसति' (श्लो.192) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100294",
            "baseindex": "10.0294",
            "dhatu": "कुंस्",
            "aupadeshik": "कुसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1764",
            "sk": "1764",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चमकना,कहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100295",
            "baseindex": "10.0295",
            "dhatu": "दंश्",
            "aupadeshik": "दशिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1765",
            "sk": "1765",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "कहना, डंक मारने के समान बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " भासार्थः ' इति क्षीरस्वामी । ' दंशने दशतीति स्यात् तत्र दंशयते णिचि । भाषणे दंशयेत् ...' (श्लो. 164- 165) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100296",
            "baseindex": "10.0296",
            "dhatu": "कुंश्",
            "aupadeshik": "कुशिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1766",
            "sk": "1766",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100297",
            "baseindex": "10.0297",
            "dhatu": "घट्",
            "aupadeshik": "घटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1767",
            "sk": "1767",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " घाटयेद् घण्टयेत् सङ्घभाषयोर्घटते मितः ' (श्लो.70) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100298",
            "baseindex": "10.0298",
            "dhatu": "घण्ट्",
            "aupadeshik": "घटिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1768",
            "sk": "1768",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "चमकना, प्रकाशित होना, शब्द करना, बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " घाटयेद् घण्टयेत् सङ्घभाषयोर्घटते मितः ' (श्लो.70) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100299",
            "baseindex": "10.0299",
            "dhatu": "बृंह्",
            "aupadeshik": "बृहिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1769",
            "sk": "1769",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " वृद्धौ, भाषार्थविषये बृंहयेद् बर्हयेदिति ' (श्लो. 198) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100300",
            "baseindex": "10.0300",
            "dhatu": "बर्ह्",
            "aupadeshik": "बर्हँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1770",
            "sk": "1770",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " वृद्धौ, भाषार्थविषये बृंहयेद् बर्हयेदिति ' (श्लो. 198) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100301",
            "baseindex": "10.0301",
            "dhatu": "बल्ह्",
            "aupadeshik": "बल्हँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1771",
            "sk": "1771",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100302",
            "baseindex": "10.0302",
            "dhatu": "गुप्",
            "aupadeshik": "गुपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1772",
            "sk": "1772",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " णौ गोपयति भाषा( सा)र्थे, निन्दायां से जुगुप्सते । गोपायेद् रक्षणे त्वाये, व्याकुलत्वे तु गुप्यति ' (श्लो.129) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100303",
            "baseindex": "10.0303",
            "dhatu": "धूप्",
            "aupadeshik": "धूपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1773",
            "sk": "1773",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " धूपायतीति सन्तापे भाषार्थे धूपयेदिति' (श्लो. 130) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100304",
            "baseindex": "10.0304",
            "dhatu": "विच्छ्",
            "searchterms": "विछ्",
            "aupadeshik": "विछँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1774",
            "sk": "1774",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " णौ विच्छयति भाषार्थे गतौ विच्छायतीति शे ' (श्लो.56) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100305",
            "baseindex": "10.0305",
            "dhatu": "चीव्",
            "aupadeshik": "चीवँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1775",
            "sk": "1775",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100306",
            "baseindex": "10.0306",
            "dhatu": "पुथ्",
            "aupadeshik": "पुथँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1776",
            "sk": "1776",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " पुथ्येत् पुन्थति हिंसार्थे, भाषार्थे पोथयेदिति ' (श्लो.100) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100307",
            "baseindex": "10.0307",
            "dhatu": "लोक्",
            "aupadeshik": "लोकृँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1777",
            "sk": "1777",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " दर्शने लोकते लोकेभाषार्थे णौ तु लोकयेत्' (श्लो.40) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100308",
            "baseindex": "10.0308",
            "dhatu": "लोच्",
            "aupadeshik": "लोचृँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1778",
            "sk": "1778",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " णौ लोचयति भाषार्थे दर्शने शपि लोचते ' (श्लो. 46) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100309",
            "baseindex": "10.0309",
            "dhatu": "नद्",
            "aupadeshik": "णदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1779",
            "sk": "1779",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " नदत्यव्यक्तशब्दार्थे भाषार्थे नादयेदिति ' (श्लो. 110) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100310",
            "baseindex": "10.0310",
            "dhatu": "कुप्",
            "aupadeshik": "कुपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1780",
            "sk": "1780",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना, क्रोध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " दिवादेः कुप्यति क्रोधे भाषार्थे कोपयेत्कुपेः ' (श्लो. 136) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100311",
            "baseindex": "10.0311",
            "dhatu": "तर्क्",
            "aupadeshik": "तर्कँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1781",
            "sk": "1781",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना, कहना, प्रकाशित होना, चमकना, तर्क करना, कल्पना करना, वाद करना, शंका करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ऊहेप्ययमिति मैत्रेयः ' इति मा.धा.वृत्तौ ।"
        },
        {
            "i": "1100312",
            "baseindex": "10.0312",
            "dhatu": "वृत्",
            "aupadeshik": "वृतुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1782",
            "sk": "1782",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " भासार्थः ' इति क्षीरस्वामिशाकटायनादयः । ' दीप्तौ ' इति वोपदेवः । ' तथा क्षीरस्वामी - भासादीप्तिरर्थे येषां ते भासार्थाः ' इति मा.धा.वृत्तौ । क्षीरतरङ्गिण्यां तु अयं पाठः न उपलभ्यते । ' वर्तयेद् भाषणार्थे णौ वर्तने शपि वर्तते ' (श्लो. 96) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100313",
            "baseindex": "10.0313",
            "dhatu": "वृध्",
            "aupadeshik": "वृधुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1783",
            "sk": "1783",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' छेदने पूरणे चार्थे वर्धेर्वर्धयतीति णौ ' (श्लो. 123) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100314",
            "baseindex": "10.0314",
            "dhatu": "रुट्",
            "aupadeshik": "रुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1784",
            "sk": "1784",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ... रोटयतीति णौ ' (श्लो. 74) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100315",
            "baseindex": "10.0315",
            "dhatu": "लञ्ज्",
            "aupadeshik": "लजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1785",
            "sk": "1785",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100316",
            "baseindex": "10.0316",
            "dhatu": "अञ्ज्",
            "aupadeshik": "अजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1786",
            "sk": "1786",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100317",
            "baseindex": "10.0317",
            "dhatu": "दंस्",
            "aupadeshik": "दसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1787",
            "sk": "1787",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100318",
            "baseindex": "10.0318",
            "dhatu": "भृंश्",
            "aupadeshik": "भृशिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1788",
            "sk": "1788",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100319",
            "baseindex": "10.0319",
            "dhatu": "रुंश्",
            "aupadeshik": "रुशिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1789",
            "sk": "1789",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100320",
            "baseindex": "10.0320",
            "dhatu": "शीक्",
            "aupadeshik": "शीकँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1790",
            "sk": "1790",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " सेके आमर्षे च ' इति वोपदेवप्रभृतयः । तत्तु ' शीकृ सेचने ' इति भ्वादिधातोः सम्पद्यत इति व्यर्थमेव । ' मर्षणे शीकयेत् शीकेत् सेचने शपि शीकते ' (श्लो. 42) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100321",
            "baseindex": "10.0321",
            "dhatu": "रुंस्",
            "aupadeshik": "रुसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1791",
            "sk": "1791",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100322",
            "baseindex": "10.0322",
            "dhatu": "नण्ट्",
            "aupadeshik": "नटिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1792",
            "sk": "1792",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " नृतौ नटत्यवस्पन्दे चुरादेर्णिचि नण्टयेत् ' (श्लो. 76) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100323",
            "baseindex": "10.0323",
            "dhatu": "पुण्ट्",
            "aupadeshik": "पुटिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1793",
            "sk": "1793",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100324",
            "baseindex": "10.0324",
            "dhatu": "जि",
            "aupadeshik": "जि",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1794",
            "sk": "1794",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " माधवः तु ' जुचि ' इति एकमेव धातुं पठति । तदा तु जुञ्चयति - जुञ्चति ।"
        },
        {
            "i": "1100325",
            "baseindex": "10.0325",
            "dhatu": "चि",
            "aupadeshik": "चि",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1795",
            "sk": "1795",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100326",
            "baseindex": "10.0326",
            "dhatu": "रन्ध्",
            "aupadeshik": "रधिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1796",
            "sk": "1796",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100327",
            "baseindex": "10.0327",
            "dhatu": "लङ्घ्",
            "aupadeshik": "लघिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1797",
            "sk": "1797",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "चमकना, आगे बढ़ जाना, बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भाषणे लङ्घयेत् शोषे लङ्घेत् गत्याम् तु लङ्घते ' (श्लो. 45) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100328",
            "baseindex": "10.0328",
            "dhatu": "अंह्",
            "aupadeshik": "अहिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1798",
            "sk": "1798",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100329",
            "baseindex": "10.0329",
            "dhatu": "रंह्",
            "aupadeshik": "रहिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1799",
            "sk": "1799",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100330",
            "baseindex": "10.0330",
            "dhatu": "मंह्",
            "aupadeshik": "महिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1800",
            "sk": "1800",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100331",
            "baseindex": "10.0331",
            "dhatu": "लण्ड्",
            "aupadeshik": "लडिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1801",
            "sk": "1801",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100332",
            "baseindex": "10.0332",
            "dhatu": "तड्",
            "aupadeshik": "तडँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1802",
            "sk": "1802",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "चमकना, धमकाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100333",
            "baseindex": "10.0333",
            "dhatu": "नल्",
            "aupadeshik": "नलँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1803",
            "sk": "1803",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100334",
            "baseindex": "10.0334",
            "dhatu": "पूर्",
            "aupadeshik": "पूरीँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आप्यायने",
            "artha_english": "to satisfy, to complete, to fullfull, to fill",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1804",
            "sk": "1804",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "तृप्त करना, पूर्ण करना, पूर्ण होना, भरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100335",
            "baseindex": "10.0335",
            "dhatu": "रुज्",
            "aupadeshik": "रुजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1805",
            "sk": "1805",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "मारना, हिंसा करना, दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' भङ्गे रुजति हिंसायां रोजयेदिति णौ रुजेः ' (श्लो.69) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100336",
            "baseindex": "10.0336",
            "dhatu": "स्वद्",
            "aupadeshik": "ष्वदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to taste",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1806",
            "sk": "1806",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "स्वाद लेना, चखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' स्वाद इत्येके ' इति कौमुदी । ' संवरणे ' इति क्षीरस्वामिधनपालशाकटायनादयः । ' आस्वादनेर्थे स्वदते स्वादयेदिति शब्णिचोः ' (श्लो. 193) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100337",
            "baseindex": "10.0337",
            "dhatu": "स्वाद्",
            "aupadeshik": "स्वादँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादने",
            "artha_english": "to taste",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.336}> <<ष्वद>> इत्यत्र 'स्वाद इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1806P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आस्वदीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100338",
            "baseindex": "10.0338",
            "dhatu": "युज्",
            "aupadeshik": "युजँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संयमने",
            "artha_english": "to restrain, to control, to bind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1807",
            "sk": "1807",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "संयत करना, बांधना, वश में रखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " युजेः संयमनार्थे वा णौ योजयति योजति ' (श्लो. 64) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100339",
            "baseindex": "10.0339",
            "dhatu": "पृच्",
            "aupadeshik": "पृचँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संयमने",
            "artha_english": "to touch, to hold, to control, to restrain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1808",
            "sk": "1808",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "स्पर्श करना, छूना, अटकाना, हरकत करना, संयमन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " पृणाक्ति पृक्ते (ङ्के) सम्पर्के यौ पर्चयति पर्चति ' (श्लो. 51) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100340",
            "baseindex": "10.0340",
            "dhatu": "अर्च्",
            "aupadeshik": "अर्चँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to pray, to worship",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1809",
            "sk": "1809",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "पूजा करना, अर्चना करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "पूजना, स्थिर करना, आदर करना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " पूजायां णौ विभाषाचैरर्चयत्यर्चतेर्चति । भूवादौ पाठसामर्थ्यात् कर्तृगामिफलेर्चति ' (श्लो. 49) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100341",
            "baseindex": "10.0341",
            "dhatu": "सह्",
            "aupadeshik": "षहँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मर्षणे",
            "artha_english": "to bear, to tolerate, to be powerful, to be satisfied",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1810",
            "sk": "1810",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "सहना, सहन करना, शक्तिमान होना, संतुष्ट होना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उत्साहित होना, उद्योग करना, यत्न करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "दृढ़ निश्चय करना, निर्णय करना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100342",
            "baseindex": "10.0342",
            "dhatu": "ईर्",
            "aupadeshik": "ईरँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपे",
            "artha_english": "to throw",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1811",
            "sk": "1811",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "फेंकना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रेरणा करना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "कहना, बोलना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "वायु के समान जाना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ईरयतीरति, ईरेः क्षेपे विभाषा णौ लुकीर्ते गतिकम्पयोः ' (श्लो. 153) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100343",
            "baseindex": "10.0343",
            "dhatu": "ली",
            "aupadeshik": "ली",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "द्रवीकरणे",
            "artha_english": "to melt, to make thin",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1812",
            "sk": "1812",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "पतला करना, गलाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "खर्च करना"
                },
                {
                    "name": "प्रवि",
                    "artha_hindi": "प्राप्त करना, सम्पादित करना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " यौ द्रवीकरणेनात्वे लीनयेल्लाययेल्लयेत् । लापयेत् लालयेदात्वे श्लेषणे लीयतेलिनात् ' (श्लो. 17-18) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100344",
            "baseindex": "10.0344",
            "dhatu": "वृज्",
            "aupadeshik": "वृजीँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्जने",
            "artha_english": "to leave, to abandon",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1813",
            "sk": "1813",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "छोड़ना, वर्जित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " त्यागे ' इति काशकृत्स्नवोपदेवौ ।"
        },
        {
            "i": "1100345",
            "baseindex": "10.0345",
            "dhatu": "वृ",
            "aupadeshik": "वृञ्",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1814",
            "sk": "1814",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, ढंकना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "संरक्षण करना, दूर हटाना"
                },
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "घेरना, लपेटना"
                },
                {
                    "name": "विर",
                    "artha_hindi": "समाप्त करना, निवारण करना, स्पष्ट करना या होना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "छिपाना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "छोडना, दान देना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " जॄ ' इति चौरादिकधातोः नन्दिसम्मतः पाठः एव अयम् ' - मा.धा.वृत्तिः । ' वृञ् आवरणे वा णौ वारयेद् वरते वरेत् ' (श्लो.32) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100346",
            "baseindex": "10.0346",
            "dhatu": "जॄ",
            "aupadeshik": "जॄ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "वयोहानौ",
            "artha_english": "to grow old",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1815",
            "sk": "1815",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "वृद्ध होना, जीर्ण होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " जृणाति जीर्यति जरत्येकार्थे जारयत्यपि ' (श्लो. 39) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100347",
            "baseindex": "10.0347",
            "dhatu": "ज्रि",
            "aupadeshik": "ज्रि",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वयोहानौ",
            "artha_english": "to grow old",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1816",
            "sk": "1816",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "वृद्ध होना, जीर्ण होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100348",
            "baseindex": "10.0348",
            "dhatu": "रिच्",
            "aupadeshik": "रिचँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वियोजनसम्पर्चनयोः",
            "artha_english": "to mix, to join, to tie, to separate, to spread, to take laxative",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1817",
            "sk": "1817",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "एकत्र करना, जोड़ना, बांधना, अलग अलग करना, फैलाना, दस्त करना, पेट साफ़ करना, रेचक दवा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वियोजनसंयमनयोः इति मुकुटः ' इति अमरसुधा । सम्पर्चनं - मिश्रीकरणम् । अभिधानवैचित्र्यात् धातोरस्य परस्परविरुद्धार्थकत्वम् । ' रिचिर् विरेचने रिङ्क्ते रिणक्ति श्ने, वियोजने । सम्पर्चने च यौ वा णौ रेचयत्यपि रेचति ' (श्लो. 52) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100349",
            "baseindex": "10.0349",
            "dhatu": "शिष्",
            "aupadeshik": "शिषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "असर्वोपयोगे",
            "artha_english": "to retain, to save",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1818",
            "sk": "1818",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "शेष रखना, बचा रखना, पूरा खर्च न करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अधिक होना, ज्यादा होना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " शिषोसर्वोपयोगे यौ शेषयेत् शेषतीत्युभे । लुङ्यभावादङोशेषीत् ( ' अशेषीत् ' इत्यस्य आयुक्तता दैवव्याख्याने पुरुषकारे एव उक्ता - ' अत्र अशेषीत् इति अयुक्तम् । ' शिषिम् पिषिम् ' इति अनिट्कारिकाप्रामाण्यात् शिषिमात्रस्य अनिट्त्वेन ' शल इगुपधात्..' (3.1.45) इति क्से सति ' अशिक्षत् ' इत्येव युक्तत्वात् इति । ) शिनष्टीति विशेषणे ' (श्लो. 178 - 179) इति देवः । ' अयं विपूर्वोतिशये वर्तते ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1100350",
            "baseindex": "10.0350",
            "dhatu": "तप्",
            "aupadeshik": "तपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दाहे",
            "artha_english": "to become hot, to glow, to burn, to be jealous",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1819",
            "sk": "1819",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "तप्त होना, जलना, जलाना, तप्त करना, मन या शरीर में जलना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "पश्चाताप करना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "सम्"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " सन्तापेर्थे तपेत् दाहे तापयेत् तपते तपेत् ' (श्लो. 131) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100351",
            "baseindex": "10.0351",
            "dhatu": "तृप्",
            "aupadeshik": "तृपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तृप्तौ सन्दीपने प्रीणने च",
            "artha_english": "to be satisfied, to be happy to satisfy, to make happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1820",
            "sk": "1820",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "तृप्त होना, प्रसन्न होना, तृप्त करना, प्रसन्न करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " सन्दीपने ' इति क्षीरस्वामी । ' प्रीणने ' इति कविकल्पद्रुमे । ' तृप्तावन्यतरस्यां णौ स्यातां तर्पति तर्पयेत् ' (श्लो. 133) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100352",
            "baseindex": "10.0352",
            "dhatu": "छृद्",
            "aupadeshik": "छृदीँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दीपने",
            "artha_english": "to ignite, to set on fire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1821",
            "sk": "1821",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "जलाना, प्रज्वलित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' छृद ' इति केचित् । ' चृप छृप दृप सन्दीपने । चर्पयति, छर्पयति ' इति कौमुदी । ' छृदी सन्दीपने वा णौ छर्दयेच्छर्दतीत्युभे । छृन्ते छणत्तीति पदे दीप्तिदेवनयोः श्नमि ' (श्लो. 115) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100353",
            "baseindex": "10.0353",
            "dhatu": "चृप्",
            "aupadeshik": "चृपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दीपने",
            "artha_english": "to ignite, to set on fire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.352}> <<छृदी>> इत्यत्र 'चृप छृप तृप दृप संदीपन इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1821P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100354",
            "baseindex": "10.0354",
            "dhatu": "छृप्",
            "aupadeshik": "छृपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दीपने",
            "artha_english": "to ignite, to set on fire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.352}> <<छृदी>> इत्यत्र 'चृप छृप तृप दृप संदीपन इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1821P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100355",
            "baseindex": "10.0355",
            "dhatu": "तृप्",
            "aupadeshik": "तृपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दीपने सन्दीपने",
            "artha_english": "to glow, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.352}> <<छृदी>> इत्यत्र 'चृप छृप तृप दृप संदीपन इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1821P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100356",
            "baseindex": "10.0356",
            "dhatu": "दृप्",
            "aupadeshik": "दृपँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दीपने",
            "artha_english": "to ignite, to set on fire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.352}> <<छृदी>> इत्यत्र 'चृप छृप तृप दृप संदीपन इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1821P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100357",
            "baseindex": "10.0357",
            "dhatu": "दृभ्",
            "aupadeshik": "दृभीँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भये",
            "artha_english": "to relate, to give reference, to be afraid",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1822",
            "sk": "1822",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "सम्बन्ध लगाना, सन्दर्भ लगाना, डरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " दृभी भये विभाषा णौ स्यातां दर्भति दर्भयेत् ' (श्लो. 141) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100358",
            "baseindex": "10.0358",
            "dhatu": "दृभ्",
            "aupadeshik": "दृभँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दर्भे",
            "artha_english": "to relate, to give reference",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1823",
            "sk": "1823",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "सन्दर्भ लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' दृभी भये विभाषा णौ स्यातां दर्भति दर्भयेत् । अनीदितश्च सन्दर्भे दृभति ग्रन्थः ईदितः ' (श्लो. 141 - 142) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100359",
            "baseindex": "10.0359",
            "dhatu": "लट्",
            "aupadeshik": "लटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk, to shine, to glow",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.284}> <<लुटँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां न दृश्यते, परन्तु धातुप्रदीपे पाठितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "चमकना, भाषण देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100360",
            "baseindex": "10.0360",
            "dhatu": "श्रथ्",
            "aupadeshik": "श्रथँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मोक्षणे हिंसायां च",
            "artha_english": "to set free, to  leave, to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1824",
            "sk": "1824",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "मुक्त करना, छोड़ना, मारना, पीड़ा देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' हिंसायाम् ' इति केचित् । ' दौर्बल्ये श्रथयेत् प्रयत्नविषये स्याच्छ्राथयेत् मोक्षणे । यौ तु श्राथयति श्रथत्यपि च वा णौ श्रन्थयेत् श्रन्थति । सन्दर्भे श्नि विमोचनार्थविषये श्रथ्नात्यथ श्रन्थते, शैथिल्ये.. ' (श्लो. 101) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100361",
            "baseindex": "10.0361",
            "dhatu": "मी",
            "aupadeshik": "मी",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1825",
            "sk": "1825",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " गतौ मनने ' इति क्षीरस्वामी । ' मीञो मीनाति मीनीते हिंसायां मीयते ङितः । मिनोति मिनुते स्वादेः , गतौ मयति माययेत् ' (श्लो. 16 - 17) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100362",
            "baseindex": "10.0362",
            "dhatu": "ग्रन्थ्",
            "aupadeshik": "ग्रन्थँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "बन्धने",
            "artha_english": "to tie, to bind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1826",
            "sk": "1826",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बांधना, गांठ लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ग्रन्थ ' इति पाठः युक्तः इति कृदन्तरूपमाला । तथा हि - ' चुरादौ ग्रन्थ बन्धने, ग्रन्थ सन्दर्भे इति द्वौ धातू आधृषीयौ पठ्येते । देवश्लोकात् पुरुषकारवाक्यात् च ' ग्रथ बन्धने ' इति पाठः एव साधुः इति प्रतिभाति । अतः एव धातुकाव्यव्याख्याने (3.50) नारायणभट्टेनापि ग्रथ बन्धने इत्येव अनुवादः क्रियते । तेन सिद्धान्तकौमुद्यादिषु दृष्टः ग्रन्थ बन्धने इति पाठः अयुक्तः इति गम्यते । ' तथा हि देवः - ग्रथ्नातीति तु सन्दर्भे ग्रन्थयेत् ग्रन्थतीति यौ । कौटिल्ये ग्रन्थते ग्रन्थे: ग्राथयेत् ग्रथति ग्रथे: ' (श्लो. 17) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100363",
            "baseindex": "10.0363",
            "dhatu": "शीक्",
            "aupadeshik": "शीकँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आमर्षणे",
            "artha_english": "to touch, to be quiet, to tolerate, to suffer",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1827",
            "sk": "1827",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "छूना, स्पर्श करना, शांत होना, सहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सेके आमर्षे च ' इति वोपदेवप्रभृतयः । तत्तु ' शीकृ सेचने ' इति भ्वादिधातोः सम्पद्यत इति व्यर्थमेव । ' मर्षणे शीकयेत् शीकेत् सेचने शपि शीकते ' (श्लो. 42) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100364",
            "baseindex": "10.0364",
            "dhatu": "चीक्",
            "aupadeshik": "चीकँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आमर्षणे",
            "artha_english": "to tolerate, to suffer, to be eager, to be hasty, to be intolerant",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1828",
            "sk": "1828",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "सहन करना, सहना, उतावला होना, असहिष्णु होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100365",
            "baseindex": "10.0365",
            "dhatu": "अर्द्",
            "aupadeshik": "अर्दँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to detroy, to irritate, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1829",
            "sk": "1829",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "मारना, वध करना, दुःख देना, सताना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " (स्वरितेत्)  ' अर्दयेदर्दतेर्देद्यौ हिंसनेर्दति याचने ' (श्लो. 103) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100366",
            "baseindex": "10.0366",
            "dhatu": "हिंस्",
            "aupadeshik": "हिसिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "हिंसायाम्",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to irritate, to cause pain",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1830",
            "sk": "1830",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "हिंसा करना, मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100367",
            "baseindex": "10.0367",
            "dhatu": "अर्ह्",
            "aupadeshik": "अर्हँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to be worthty, to be eligible, to have merit",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1831",
            "sk": "1831",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "पूजा करना, अर्चना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " पूजनेर्हति चार्हयेत् ' (श्लो. 197) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100368",
            "baseindex": "10.0368",
            "dhatu": "सद्",
            "aupadeshik": "षदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पद्यर्थे",
            "artha_english": "to attack, to climb, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "",
            "dhaturoopnandini": "1832",
            "sk": "1832",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "चढ़ाई करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "णिजभावे अनिट् अयं धातुः।"
        },
        {
            "i": "1100369",
            "baseindex": "10.0369",
            "dhatu": "शुन्ध्",
            "aupadeshik": "शुन्धँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शौचकर्मणि",
            "artha_english": "to cleanse, to purify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1833",
            "sk": "1833",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "शुद्ध होना, शुद्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " शौचकरणे ' इति क्षीरस्वामी । ' शुन्ध्येत् शुन्धते शुन्धेद् यौ वा णौ शौचकर्मणि ' (श्लो. 117) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100370",
            "baseindex": "10.0370",
            "dhatu": "छद्",
            "aupadeshik": "छदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अपवारणे",
            "artha_english": "to remove, to get rid of, to hide, to keep out of sight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1834",
            "sk": "1834",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "हटाना, छिपाना, आच्छादित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "स्वरितेत् । ' बलीभवति प्राणीभवति अपवारयति वा इत्यर्थः ' - कौमुदी । ' यौ वा णावपवारणे छदत इत्येकं , द्वितीयं छदेत्, (छदन्) अन्यत् छादयति, छदेदिति पुनः स्यादूर्जनेर्थे मितः । यस्तु च्छन्दयतीति णौ नुमि पदं तत् संवृताविष्यते ' (श्लो. 113) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100371",
            "baseindex": "10.0371",
            "dhatu": "जुष्",
            "aupadeshik": "जुषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परितर्कणे परितर्पणे च",
            "artha_english": "to think, to wish, to kill, to destroy, to guess, to make happy, to satisfy, to be satisfied",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "artha_note": "परितर्कणम् = हिंसा, ऊहः । परितर्पणम् = परितृप्तिक्रिया ।",
            "dhaturoopnandini": "1835",
            "sk": "1835",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "विचार करना, चाहना, पीड़ा करना, मार डालना, तर्क करना, सुख देना, संतुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " परितर्कणम् ऊहः हिंसा वा । ' परितर्पणे ' इत्यन्ये । परितर्पणं परितृप्तिक्रिया । ' जोषयेज्जोषतीत्येते युजादेः परितर्कणे । प्रीतिसेवनयोः इष्टं तुदादेर्जुषते पदम् ' (श्लो. 180 - 181) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100372",
            "baseindex": "10.0372",
            "dhatu": "धू",
            "aupadeshik": "धूञ्",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कम्पने",
            "artha_english": "to shake, to move, to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1836",
            "sk": "1836",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "कपाना, कम्पित करना, हिलाना, शोभित करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "नष्ट करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "प्रकल्पित करना, क्षोभित करना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " धूनयति धवति धवते, धुनोति धुनुते, धुनाति च धुनीते । धूनोति धूनुति स्युः पदानि कम्पे, विधूनने धुवति ' (श्लो. 26) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100373",
            "baseindex": "10.0373",
            "dhatu": "प्री",
            "aupadeshik": "प्रीञ्",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तर्पणे कान्तौ च",
            "artha_english": "to love, to satisfy, to desire, to wish, to be radiant",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1837",
            "sk": "1837",
            "lsk_sutra": "681",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "प्रीती करना, तृप्त करना, कामना करना, कांतिमान होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " प्रीङ् प्रीतौ प्रीयतेप्रीणात् प्रीणीते तर्पणे ञितः । अणौ यौ ञित्त्व - साफल्यात् प्रीणयेत् प्रयते प्रयेत् ' (श्लो. 19 - 20) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100374",
            "baseindex": "10.0374",
            "dhatu": "श्रन्थ्",
            "aupadeshik": "श्रन्थँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दर्भे",
            "artha_english": "to compose, to order, to intertwine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1838",
            "sk": "1838",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "रचना करना, क्रम से रखना, गूंथना, गुल्फित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100375",
            "baseindex": "10.0375",
            "dhatu": "ग्रन्थ्",
            "aupadeshik": "ग्रन्थँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्दर्भे",
            "artha_english": "to refer, to reference",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1839",
            "sk": "1839",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "ग्रन्थ लिखना, सन्दर्भ लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' ग्रथ्नातीति तु सन्दर्भे ग्रन्थयेत् ग्रन्थतीति यौ । कौटिल्ये ग्रन्थते ग्रन्थे: ग्राथयेत् ग्रथति ग्रथे: ' (श्लो. 97) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100376",
            "baseindex": "10.0376",
            "dhatu": "आप्",
            "aupadeshik": "आपॢँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "लम्भने",
            "artha_english": "to obtain, to get, to receive",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1840",
            "sk": "1840",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "प्राप्त होना, पाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अभी",
                    "artha_hindi": "वि"
                },
                {
                    "name": "अव",
                    "artha_hindi": "पाना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "चारों और से व्यापना"
                },
                {
                    "name": "परिसम्",
                    "artha_hindi": "समाप्त करना, पूरा करना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' आपयत्यापतीत्यापेः यौ वा णौ लम्भने पदे । व्याप्त्यर्थस्यास्य तु स्वादेराप्नोतीति पदं भवेत् ' (श्लो. 137) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100377",
            "baseindex": "10.0377",
            "dhatu": "तन्",
            "aupadeshik": "तनुँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "श्रद्धोपकरणयोः",
            "artha_english": "to believe, to have faith, to provide shelter, to help, to sound, to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1841",
            "sk": "1841",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "श्रद्धा करना, आश्रय देना, सहायता करना, शब्द करना, मार डालना, पीड़ा करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "सम्"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " उपसर्गाच्च दैर्घ्ये ' । ' चन श्रद्धोपहननयोः ' इत्येके । चानयति - चनति । ' श्रद्धोपकरणार्थस्य तनेस्तनति तानयेत् ' (श्लो. 127) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100378",
            "baseindex": "10.0378",
            "dhatu": "चन्",
            "aupadeshik": "चनँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "श्रद्धोपहननयोः",
            "artha_english": "to believe, to have faith, to provide shelter, to help, to sound, to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.377}> <<तनुँ>> इत्यत्र 'चन श्रद्धोपहननयोरित्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1841P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100379",
            "baseindex": "10.0379",
            "dhatu": "वद्",
            "aupadeshik": "वदँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सन्देशवचने",
            "artha_english": "to inform,to communicate,to speak,to tell,to describe,to utter, to read",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1842",
            "sk": "1842",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "कहना, बोलना, सन्देश वचन कहना, भाषण करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनंतर बोलना, पीछे बोलना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "निन्दा करना, अपकारक भाषण करना"
                },
                {
                    "name": "अभि",
                    "artha_hindi": "सत्कारपूर्वक अभिनन्दन करना, नमस्कार करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "समझाकर कहना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "विरुद्ध बोलना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "उत्तर देना, जवाब देना"
                },
                {
                    "name": "विप्र",
                    "artha_hindi": "विलाप करना, बकवास करना"
                },
                {
                    "name": "विसम्",
                    "artha_hindi": "वचन भंग करना, कहने के अनुकूल न करना"
                },
                {
                    "name": "सम्प्र",
                    "artha_hindi": "एकत्र होकर स्पष्ट कहना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "स्वरितेत् । अनुदात्तेदित्येके । ' सन्देशने ' इति क्षीरस्वामी मैत्रेयः च । ' भाषणे ' इति हेमचन्द्रजैनकातन्त्रादयः । ' वाक्संदेशयोः ' इति वोपदेवः । ' वचने च इति द्रुमे ' इति धातुकाव्यव्याख्या । (3.51) ' अयम् आत्मनेपदी ' इति शाकटायनः । ' व्यक्तवाचि वदेद्वा णौ वादयेद्वदते वदेत् ' (श्लो. 109) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100380",
            "baseindex": "10.0380",
            "dhatu": "वच्",
            "aupadeshik": "वचँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिभाषणे",
            "artha_english": "to inform,to communicate,to speak,to tell,to describe,to utter, to read",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1843",
            "sk": "1843",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "बोलना, कहना, समझाना, पढ़ना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "बोलने का प्रारम्भ करना"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' सन्देशने च ' इति कातन्त्रहेरम्भादयः । ' वक्तीति भाषणे वा णौ वाचयेद्वचतीति वा ' (श्लो. 51) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100381",
            "baseindex": "10.0381",
            "dhatu": "मान्",
            "aupadeshik": "मानँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to respect, to believe",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1844",
            "sk": "1844",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "सत्कार करना, मानना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्रमाण करना"
                },
                {
                    "name": "अप",
                    "artha_hindi": "अव"
                }
            ],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्तम्भे तु मानयते ' इति कौमुदी । ' पूजायां मानायेन्मानेद्यौ मीमांसेत तङ्सनोः ' (श्लो. 126) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100382",
            "baseindex": "10.0382",
            "dhatu": "भू",
            "aupadeshik": "भू",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्राप्तौ",
            "artha_english": "to obtain, to receive, to get, to think",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1845",
            "sk": "1845",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "प्राप्त करना, मिल जाना, चिंतन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " सत्तायां भवति, प्राप्तौ णिचि भावयते तङि । भवते शपि तत्रैव भावयत्यवकल्कने ' (श्लो. 3) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100383",
            "baseindex": "10.0383",
            "dhatu": "गर्ह्",
            "aupadeshik": "गर्हँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विनिन्दने",
            "artha_english": "to blame, to criticize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1846",
            "sk": "1846",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "दोष लगाना, निन्दा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ण्यन्तस्य ग्रहणे गृहेर्गृहयते तत्रानदन्ताद् गृहेः भूवादेः शपि गर्हते, श्नि तु पदे गृह्णात्यगृह्णीत च । गर्हेर्वा णिचि निन्दनार्थविषये गर्हेत् तथा गर्हयेत् भूवादेः शपि कृत्सनार्थविषये गर्हेर्भवेत् गर्हते ' (श्लो. 194) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100384",
            "baseindex": "10.0384",
            "dhatu": "मार्ग्",
            "aupadeshik": "मार्गँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अन्वेषणे",
            "artha_english": "to investigate, to search, to cleanse, to purify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1847",
            "sk": "1847",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "अन्वेषण करना, ढूंढना, स्वच्छ करना, शुद्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " ' अन्वेषणेर्थे मृगयेत णौ यौ मार्गेर्भवेन्मार्गति मार्गयेच्च ' (श्लो. 44) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100385",
            "baseindex": "10.0385",
            "dhatu": "कण्ठ्",
            "aupadeshik": "कठिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शोके",
            "artha_english": "to be excited, to mourn, to grieve",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1848",
            "sk": "1848",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "उत्कंठित होना, शोक करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " उत्पूर्वोयम् उत्कण्ठायाम् ' इति कौमुदी । ' अथ कण्ठते । शोके स्यात् कण्ठयेत् कण्ठेत्, कठे स्यात् कृच्छ्रजीवने ' (श्लो. 79) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100386",
            "baseindex": "10.0386",
            "dhatu": "मृज्",
            "aupadeshik": "मृजूँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "शौचालङ्कारयोः",
            "artha_english": "to cleanse, to purify, to  to decorate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1849",
            "sk": "1849",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "स्वच्छ करना, धोना, पवित्र होना, अलंकृत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " शौचालङ्कारयोर्वा णौ मृजेर्मार्जति मार्जयेत् ' (श्लो. 60) इति देवः । ' मृजूष् ' इति क्षीरस्वामी ।"
        },
        {
            "i": "1100387",
            "baseindex": "10.0387",
            "dhatu": "मृष्",
            "aupadeshik": "मृषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तितिक्षायाम्",
            "artha_english": "to tolerate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1850",
            "sk": "1850",
            "lsk_sutra": "643",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "सहन करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " स्वरितेत् ' इति कौमुदी । ' क्षमायां यौ मर्षेन्मर्षेत मर्षयेत् ' (श्लो. 173) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100388",
            "baseindex": "10.0388",
            "dhatu": "धृष्",
            "aupadeshik": "धृषँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रसहने",
            "artha_english": "to conquer, to win, to be eager, to be afraid",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1851",
            "sk": "1851",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "जीतना, पराभव करना, अधीर होना, घबरा जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आधृषीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " धृषेः प्रसहने यौ स्तां धर्षयेद्धर्षतीत्युभे ' (श्लो. 181) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100389",
            "baseindex": "10.0389",
            "dhatu": "कथ",
            "aupadeshik": "कथ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वाक्यप्रबन्धे",
            "artha_english": "to speak, to tell, to state, to explain, to narrate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1852",
            "sk": "1852",
            "lsk_sutra": "692",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "कहना, व्याख्यान करना, बयान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100390",
            "baseindex": "10.0390",
            "dhatu": "वर",
            "aupadeshik": "वर",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ईप्सायाम्",
            "artha_english": "to wish, to desire, to hope",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1853",
            "sk": "1853",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "इच्छा करना, चाहना, आशा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100391",
            "baseindex": "10.0391",
            "dhatu": "गण",
            "aupadeshik": "गण",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्ख्याने",
            "artha_english": "to count, to enumerate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1854",
            "sk": "1854",
            "lsk_sutra": "692",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "गिनना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100392",
            "baseindex": "10.0392",
            "dhatu": "शठ",
            "aupadeshik": "शठ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्यगवभाषणे",
            "artha_english": "to ill-speak, to abuse, to tell lies, to keep quiet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1855",
            "sk": "1855",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "दुर्भाषण करना, दुर्वचन कहना, मौन धारण करना, चुप रहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।  ' शठयेत् श्वठयेदेते द्वे सम्यगवभाषणे ' (श्लो. 81) इति देवः । ' सम्यगाभाषणे सम्यग्वचनक्रियायामिति क्षीरस्वामी ' इति पुरुषकारः । क्षीरतरङ्गिण्यां तु ' असम्यगाभाषणे ' इत्येव दृश्यते । ' सम्यगाभाषणे ' इति दुर्गः । ' सम्यग्भाषणे ' इति शाकटायनः ।"
        },
        {
            "i": "1100393",
            "baseindex": "10.0393",
            "dhatu": "श्वठ",
            "aupadeshik": "श्वठ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्यगवभाषणे",
            "artha_english": "to ill-speak, to abuse, to tell lies, to keep quiet",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1856",
            "sk": "1856",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "दुर्भाषण देना, दुर्वचन कहना, गाली बकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।  ' शठयेत् श्वठयेदेते द्वे सम्यगवभाषणे ' (श्लो. 81) इति देवः । ' सम्यगाभाषणे सम्यग्वचनक्रियायामिति क्षीरस्वामी ' इति पुरुषकारः । क्षीरतरङ्गिण्यां तु ' असम्यगाभाषणे ' इत्येव दृश्यते । ' सम्यगाभाषणे ' इति दुर्गः । ' सम्यग्भाषणे ' इति शाकटायनः ।"
        },
        {
            "i": "1100394",
            "baseindex": "10.0394",
            "dhatu": "पठ",
            "aupadeshik": "पठ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रन्थे वेष्टने च",
            "artha_english": "to clothe, to knead, to cover, to make parts",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1857",
            "sk": "1857",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "गूंथना, लपेटना, हिस्से करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' वेष्टने ' इति क्षीरस्वामी । ' भाषार्थे पाटयेद् ग्रन्थे पटयेद् गमने पटेत् ' (श्लो. 76) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100395",
            "baseindex": "10.0395",
            "dhatu": "वठ",
            "aupadeshik": "वठ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रन्थे",
            "artha_english": "to tie, to join",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1858",
            "sk": "1858",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "गूंथना, लपेटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ' वेष्टे भागे च ' इति वोपदेवः । ' वेष्टने इत्येके ' इति धातुकाव्यव्याख्याने । (3.54) ' वेष्टने इति क्षीरस्वामी ' इति मा.धा.वृत्तौ उक्तम् । क्षीरतरङ्गिण्यां तु ' वट ग्रन्थे ग्रन्थो वेष्टनम् ' इत्येव दृश्यते । ' णावदन्ताद्वेटेर्ग्रन्थे वटयेद् वेष्टने वटेत् ' (श्लो. 77) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100396",
            "baseindex": "10.0396",
            "dhatu": "रह",
            "aupadeshik": "रह",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "त्यागे",
            "artha_english": "to leave, to abandon",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1859",
            "sk": "1859",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "त्यागना, छोड़ना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "अलग होना, भिन्न होना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' रहयेत् रहति त्यागे गतौ रंहेस्तु रंहति ' (श्लो. 195) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100397",
            "baseindex": "10.0397",
            "dhatu": "रंह्",
            "aupadeshik": "रन्ह्",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्यां न विद्यते । परन्तु क्षीरतरङ्गिण्याम् अस्य निर्देशः कृतः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100398",
            "baseindex": "10.0398",
            "dhatu": "स्तन",
            "aupadeshik": "स्तन",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "देवशब्दे",
            "artha_english": "to have thunderstorm, to have cloud collision",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1860",
            "sk": "1860",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "मेघ की गर्जना होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । देवशब्दः पर्जन्यगर्जनम् । ' शब्दे च देवशब्दे च स्तनति स्तनयेत्क्रमात् ' (श्लो. 127) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100399",
            "baseindex": "10.0399",
            "dhatu": "गद",
            "aupadeshik": "गद",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "देवशब्दे",
            "artha_english": "to have thunderstorm, to have cloud collision",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "केषुचन  धातुपाठेषु अस्य धातोः औपदेशिकस्वरूपम् 'गदी' इति दीर्घ-ईकारान्तं निर्दिष्टं दृश्यते । तत्र इकारः केवलम् उच्चारणार्थः एव स्थापितः ज्ञेयः, न हि इत्संज्ञकः । ",
            "dhaturoopnandini": "1861",
            "sk": "1861",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "मेघ की गर्जना होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । देवशब्दः = पर्जन्यध्वनिः । ' णौ देवशब्दे गदयेत्, व्यक्तवाचि गदेच्छपि ' (श्लो. 110) इति देवः । ' केचित् तु ' गदी ' इति ईदितं धातुं पठन्ति । शाकटयनोपि एवमेव इत्यादिकं सर्वं पुरुषकारादिषु द्रष्टव्यम् ' इति कृदन्तरूपमाला ।"
        },
        {
            "i": "1100400",
            "baseindex": "10.0400",
            "dhatu": "पत",
            "aupadeshik": "पत",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to fall down, to go down, to descend, to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "सिद्धान्तकौमुद्याम् अस्य धातोः 'पत गतौ वा' इति निर्देशं कृत्वा 'वा णिजन्तः, वा अदन्तः इत्येके' इति 'वा'शब्दस्य स्पष्टीकरणद्वयं निर्दिष्टम् अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "1862",
            "sk": "1862",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "जाना, नीचे गिरना, उतरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ' गत्यर्थे पतयेत् पतेत् ' (श्लो. 95) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100401",
            "baseindex": "10.0401",
            "dhatu": "पष",
            "aupadeshik": "पष",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1863",
            "sk": "1863",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ' पष अनुपसर्गात् । गतौ इत्येव । पषयति ' इति सिद्धान्तकौमुदी । ' भ्वादेश्चुरादेश्चानुपसर्गस्य पषेः णिच्यदन्तत्वविधिः ... ' इत्येके । ' पशोनुपसर्गात् ' इति क्षीरस्वामिसम्मतः पाठः । ' अनुपसर्गात् ' इति कथनात् सोपसर्गे न णिच् । ' प्रपषति ' इति उदाहरणम् । उपसर्गाभावे तु णिच् अदन्तता च ।"
        },
        {
            "i": "1100402",
            "baseindex": "10.0402",
            "dhatu": "स्वर",
            "aupadeshik": "स्वर",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आक्षेपे",
            "artha_english": "to sound, to blame, to insult, to object",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1864",
            "sk": "1864",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "शब्द करना, आवाज करना, दोष लगाना, निन्दा करना, आक्षेप करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100403",
            "baseindex": "10.0403",
            "dhatu": "रच",
            "aupadeshik": "रच",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रतियत्ने",
            "artha_english": "to create, to craft, to compose",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1865",
            "sk": "1865",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "रचना करना, शिल्पकार्य करना, ग्रन्थ बनाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100404",
            "baseindex": "10.0404",
            "dhatu": "कल",
            "aupadeshik": "कल",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ सङ्ख्याने च",
            "artha_english": "to go, to count, to enumerate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1866",
            "sk": "1866",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "जाना, गिनना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "बांध लेना"
                },
                {
                    "name": "परि",
                    "artha_hindi": "याद करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "व्याकुल होना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "सारांश निकाल कर कहना, तात्पर्य कहना, संकलन करना, मिलाना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' कलेः कालयति क्षेपे, गतिसङ्ख्यानयोर्द्वयोः । कलयेद्, शब्दसङ्ख्यानविषये कलते शपि ' (श्लो. 155) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100405",
            "baseindex": "10.0405",
            "dhatu": "चह",
            "aupadeshik": "चह",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परिकल्कने",
            "artha_english": "to grind",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1867",
            "sk": "1867",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "पीसना, कूटना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । परिकल्कनम् दम्भः शाठ्यं च ।"
        },
        {
            "i": "1100406",
            "baseindex": "10.0406",
            "dhatu": "मह",
            "aupadeshik": "मह",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पूजायाम्",
            "artha_english": "to worship, to pray, to honor, to respect",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1868",
            "sk": "1868",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "सम्मान करना, पूजा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' महयेत् महतीत्येते पूजायां णौ शपि क्रमात् ' (श्लो. 196) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100407",
            "baseindex": "10.0407",
            "dhatu": "सार",
            "aupadeshik": "सार",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दौर्बल्ये",
            "artha_english": "to be weak",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1869",
            "sk": "1869",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "दुर्बल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100408",
            "baseindex": "10.0408",
            "dhatu": "कृप",
            "aupadeshik": "कृप",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दौर्बल्ये",
            "artha_english": "to be weak",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1870",
            "sk": "1870",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "दुर्बल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' कल्पते शपि सामर्थ्ये कल्पयत्यवकल्कने । अदन्तस्य कृपेर्णौ तु दौर्बल्ये कृपयेदिति ' (श्लो. 135) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100409",
            "baseindex": "10.0409",
            "dhatu": "श्रथ",
            "aupadeshik": "श्रथ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "दौर्बल्ये",
            "artha_english": "to be weak",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1871",
            "sk": "1871",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "दुर्बल होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100410",
            "baseindex": "10.0410",
            "dhatu": "स्पृह",
            "aupadeshik": "स्पृह",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ईप्सायाम्",
            "artha_english": "to desire, to wish",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1872",
            "sk": "1872",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "इच्छा करना, चाहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । आप्तुमिच्छा ईप्सा ।"
        },
        {
            "i": "1100411",
            "baseindex": "10.0411",
            "dhatu": "भाम",
            "aupadeshik": "भाम",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "क्रोधे",
            "artha_english": "to reject, to be angry",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1873",
            "sk": "1873",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "क्रोध करना, धुडकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।  ' भामेर्भामयति क्रोधे तत्रैव शपि भामते ' (श्लो. 149) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100412",
            "baseindex": "10.0412",
            "dhatu": "सूच",
            "aupadeshik": "सूच",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पैशुन्ये",
            "artha_english": "to indicate, to do favor, to explain, to point mistakes",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1874",
            "sk": "1874",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "उपकार की इच्छा से कहना, सूचना करना, बात कहना, दूसरे की न्यूनता दिखाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "बताना, निर्देश करना, संकेत करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । पिशुनः दुर्जनः । तस्य कर्म पैशुन्यम् ।"
        },
        {
            "i": "1100413",
            "baseindex": "10.0413",
            "dhatu": "खेट",
            "aupadeshik": "खेट",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भक्षणे",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1875",
            "sk": "1875",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "खाना, भक्षण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' खोट ' इत्यन्ये । ' खोड ' इति तृतीयान्तं केचित् पठन्ति ।"
        },
        {
            "i": "1100414",
            "baseindex": "10.0414",
            "dhatu": "खेड्",
            "aupadeshik": "खेडँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भक्षणे",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.413}> <<खेट>> इत्यत्र 'तृतीयान्त इत्येके, खोट इत्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1875P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100415",
            "baseindex": "10.0415",
            "dhatu": "खोट",
            "aupadeshik": "खोट",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भक्षणे",
            "artha_english": "to eat",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.413}> <<खेट>> इत्यत्र 'तृतीयान्त इत्येके, खोट इत्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1875P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100416",
            "baseindex": "10.0416",
            "dhatu": "क्षोट",
            "aupadeshik": "क्षोट",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्षेपे",
            "artha_english": "to project, to throw",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1876",
            "sk": "1876",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "भेजना, फेंकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' क्षये ' इति धातुकाव्ये (3.55) पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1100417",
            "baseindex": "10.0417",
            "dhatu": "गोम",
            "aupadeshik": "गोम",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपलेपने",
            "artha_english": "to coat, to put a layer",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1877",
            "sk": "1877",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "लेपना, पोतना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100418",
            "baseindex": "10.0418",
            "dhatu": "कुमार",
            "aupadeshik": "कुमार",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "क्रीडायाम्",
            "artha_english": "to play like a child",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1878",
            "sk": "1878",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "बालक के समान खेलना, क्रीड़ा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100419",
            "baseindex": "10.0419",
            "dhatu": "शील",
            "aupadeshik": "शील",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपधारणे",
            "artha_english": "to wear, to recognize",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1879",
            "sk": "1879",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "धारण करना, पहचानना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । उपधारणम् अभ्यासः । ' समाधौ शीलतीति स्यात् शीलयत्युपधारणे ' (श्लो. 154) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100420",
            "baseindex": "10.0420",
            "dhatu": "साम",
            "aupadeshik": "साम",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सान्त्वप्रयोगे",
            "artha_english": "to consolidate, to make happy, to pacify",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1880",
            "sk": "1880",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "सांत्वना देना, समाधान करना, शांत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " साम सान्त्वने इत्यतीतस्य तु असीषमत् ' इति कौमुदी । अस्मिन् विषये तत्त्वबोधिनी वदति - “ अयं धातुः इतः प्राक् मूलपुस्तके कुत्रापि न दृष्टः । पुस्तकान्तरेषु मृग्यः । केचित् तु साम सान्त्वने इत्यस्य क्वाप्यपठितत्वेपि षान्त्व सामप्रयोगे इति प्राक् पठितमेव । तत्र च षान्त्व सामेति धातुद्वयं प्रयोगे वर्तते । प्रयोगश्च सान्त्वप्रयोगपरः । स च सान्त्वनमेव इत्येवं ग्रन्थकाराशयं वर्णयित्वा स्थितस्य गतिं समर्थयन्ते “ इति । ' सान्त्वप्रयोगः - अकटुभाषणम् ' इति बालमनोरमा । ' सान्त्वने इति क्षीरस्वामी ' इति माधवः । तरङ्गिण्यां तु ' सान्त्वनं = प्रीणनम् ' इत्येव दृश्यते । चान्द्रमते ' सान्त्वप्रयोगे ' इति च तत्रोक्तम् । तदा तु (चान्द्रमते) ' असीसमत् ' ।"
        },
        {
            "i": "1100421",
            "baseindex": "10.0421",
            "dhatu": "वेल",
            "aupadeshik": "वेल",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कालोपदेशे",
            "artha_english": "to measure time, to preach, to explain on time",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1881",
            "sk": "1881",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "काल गणना करना, समय की गिनती करना, उपदेश करना, समय पर समझाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ' काल इति पृथग्धातुरित्येके । कालयति ' इति कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1100422",
            "baseindex": "10.0422",
            "dhatu": "काल",
            "aupadeshik": "काल",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कालोपदेशे",
            "artha_english": "to measure time, to preach, to explain on time",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.421}> <<वेल>> इत्यत्र 'काल इति पृथग्धातुरित्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1881P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100423",
            "baseindex": "10.0423",
            "dhatu": "पल्पूल",
            "aupadeshik": "पल्पूल",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "लवनवपनयोः",
            "artha_english": "to cut, to purify, to cleanse, to drop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1882",
            "sk": "1882",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "काटना, कतरना, शुद्ध करना, स्वच्छ करना, गिराना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । \" पल्पूलनं शोधनद्रव्यम् ' इति ' नास्य पल्पूलनेन वासः पल्पूलयेयुः \" इति भाष्यम् इति मा.धा.वृत्तिः । ' पल्यूल ' इति केचित् ।"
        },
        {
            "i": "1100424",
            "baseindex": "10.0424",
            "dhatu": "वात",
            "aupadeshik": "वात",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सुखसेवनयोः",
            "artha_english": "to be happy, to rejoice, to serve, to love to go",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1883",
            "sk": "1883",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "सुखी होना, आनन्द करना, सेवा करना, प्रेम करना, जाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' गतिसुखसेवनेषु ' इत्येके । ' गतौ ' इत्यन्ये ।"
        },
        {
            "i": "1100425",
            "baseindex": "10.0425",
            "dhatu": "गवेष",
            "aupadeshik": "गवेष",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "मार्गणे",
            "artha_english": "to search, to investigate, to find",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1884",
            "sk": "1884",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "ढूंढना, पता लगाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100426",
            "baseindex": "10.0426",
            "dhatu": "वास",
            "aupadeshik": "वास",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपसेवायाम्",
            "artha_english": "to make someone stay, to make something fragrant, to burn incense sticks",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1885",
            "sk": "1885",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "वासित करना, सुगन्धित करना, धुप देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । वस्यति स्तम्भने वस्ते छादने वासयेद्वसेत् । निवासे वासयेत् स्नेहे वासयत्युपसेवने । (श्लो. 187- 188) ( वसेन्निवासे वसयेच्च वस्ते त्वाच्छादने स्तम्भन एव वस्येत् । निवासयत्याच्छदने निवासेः आसेवने वासयतीति वासे ॥) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100427",
            "baseindex": "10.0427",
            "dhatu": "निवास",
            "aupadeshik": "निवास",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आच्छादने",
            "artha_english": "to cover, to surround",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1886",
            "sk": "1886",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, लपेटना, ठहरना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100428",
            "baseindex": "10.0428",
            "dhatu": "भाज",
            "aupadeshik": "भाज",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पृथक्कर्मणि",
            "artha_english": "to cut into pieces",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1887",
            "sk": "1887",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "टुकड़े टुकड़े करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "विभाजन करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' आमर्दे तु भनक्ति भाजयति णौ भाजेः पृथक्कर्मणि ' (श्लो.65) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100429",
            "baseindex": "10.0429",
            "dhatu": "सभाज",
            "aupadeshik": "सभाज",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रीतिदर्शनयोः प्रीतिसेवनयोः च",
            "artha_english": "to love, to show affection, to serve, to see",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1888",
            "sk": "1888",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "प्रीती करना, स्नेह करना, सेवा करना, देखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100430",
            "baseindex": "10.0430",
            "dhatu": "ऊन",
            "aupadeshik": "ऊन",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "परिहाणे",
            "artha_english": "to reduce, to shorten",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1889",
            "sk": "1889",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "कम करना, घटाना, संक्षेप करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । परिहाणं - न्यूनीभावः ।"
        },
        {
            "i": "1100431",
            "baseindex": "10.0431",
            "dhatu": "ध्वन",
            "aupadeshik": "ध्वन",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शब्दे",
            "artha_english": "to sound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1890",
            "sk": "1890",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "शब्द करना, आवाज करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' ध्वनयेदित्यदन्तस्य ध्वनेः शब्दे ध्वनेत् शपि ' (श्लो. 126) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100432",
            "baseindex": "10.0432",
            "dhatu": "कूट",
            "aupadeshik": "कूट",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परितापे परिदाहे च",
            "artha_english": "to irritate, to cause pain, to set on fire, to make something burn",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1891",
            "sk": "1891",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "दुःख देना, जलाना, दग्ध करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' परिदाहे ' इत्यन्ये । ' कूटयेताप्रसादे णौ, कुटेर्दाहे तु कूटयेत् ' (श्लो. 75) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100433",
            "baseindex": "10.0433",
            "dhatu": "सङ्केत",
            "aupadeshik": "सन्केत",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आमन्त्रणे",
            "artha_english": "to invite, to call, to sign",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1892",
            "sk": "1892",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "आमंत्रण करना, बुलाना, संकेत करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100434",
            "baseindex": "10.0434",
            "dhatu": "ग्राम",
            "aupadeshik": "ग्राम",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आमन्त्रणे",
            "artha_english": "to invite, to call, to sign, to speak intelligently",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1893",
            "sk": "1893",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "बुलाना, बुद्धिपूर्वक कहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100435",
            "baseindex": "10.0435",
            "dhatu": "कुण",
            "aupadeshik": "कुण",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आमन्त्रणे",
            "artha_english": "to invite, to call, to sign,  to speak intelligently",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1894",
            "sk": "1894",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "बुलाना, ज्ञानपूर्वक कहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' आमन्त्रणे तु कुणयेच्छब्दे चोपकृतौ कुणेत् ' (श्लो. 93) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100436",
            "baseindex": "10.0436",
            "dhatu": "गुण",
            "aupadeshik": "गुण",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आमन्त्रणे",
            "artha_english": "to invite, to call, to sign,  to speak intelligently",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1895",
            "sk": "1895",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "बुलाना, बुद्धिपूर्वक कहना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । पाठान्तरम् - केत श्रावणे निमन्त्रणे च । केतयति । निकेतयति । कुण गुण च आमन्त्रणे । चकारात् केतति - कौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1100437",
            "baseindex": "10.0437",
            "dhatu": "केत",
            "aupadeshik": "केत",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "श्रावणे आमन्त्रणे च",
            "artha_english": "to call, to invite, to hear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.436}> <<गुण>> इत्यत्र 'पाठान्तरम् - केत श्रावणे निमन्त्रणे च' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति । धातुरूपनन्दिन्याम्, बृहद्धातुकुसुमाकरे तु अयं धातुः पृथग् रूपेणैव पाठ्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "1896",
            "sk": "1895P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "बुलाना, आमंत्रित करना, श्रवण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' कूट ' इत्यस्य पाठान्तरमिदम् । श्रावणम् समयोद्घोषणम् । निमन्त्रणम् आज्ञा ।"
        },
        {
            "i": "1100438",
            "baseindex": "10.0438",
            "dhatu": "कूण्",
            "aupadeshik": "कूणँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सङ्कोचने",
            "artha_english": "to contract, to shrink",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1897",
            "sk": "1896",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "संकुचित होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100439",
            "baseindex": "10.0439",
            "dhatu": "स्तेन",
            "aupadeshik": "स्तेन",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "चौर्ये",
            "artha_english": "to steal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1898",
            "sk": "1897",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "चुराना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100440",
            "baseindex": "10.0440",
            "dhatu": "पद",
            "aupadeshik": "पद",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गतौ",
            "artha_english": "to go, to change places",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1899",
            "sk": "1898",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "जाना, स्थानांतर करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "आ",
                    "artha_hindi": "होना, मिलना, दुर्दैव का अनुभव करना"
                },
                {
                    "name": "उप",
                    "artha_hindi": "उत्पन्न करना, समीप रहना, चिपक के रहना"
                },
                {
                    "name": "प्र",
                    "artha_hindi": "प्राप्त करना, प्रारम्भ करना"
                },
                {
                    "name": "प्रवि",
                    "artha_hindi": "ठहरना, स्थापन करना"
                },
                {
                    "name": "प्रति",
                    "artha_hindi": "पाना, अनुमोदन करना, मुक्त करना"
                },
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "दुःख का अनुभव करना, विपत्तिग्रस्त होना"
                },
                {
                    "name": "व्या",
                    "artha_hindi": "मार डालना या दुःख होना"
                },
                {
                    "name": "सम्",
                    "artha_hindi": "वृद्धि को प्राप्त होना, बढ़ना"
                },
                {
                    "name": "उत्",
                    "artha_hindi": "उत्पन्न होना"
                },
                {
                    "name": "अनु",
                    "artha_hindi": "अनुकरण करना"
                }
            ],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । आवर्गीयः ( गर्वधातुपर्यन्ताः आत्मनेपदिनः ) । ' श्यनि गत्यर्थे पद्यते पदयेत णौ ' (श्लो. 109) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100441",
            "baseindex": "10.0441",
            "dhatu": "गृह",
            "aupadeshik": "गृह",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "ग्रहणे",
            "artha_english": "to take, to accept",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1900",
            "sk": "1899",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "लेना, स्वीकारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । आवर्गीयः । ' ण्यन्तस्य ग्रहणे गृहेर्गृहयते, तत्रानदन्ताद् गृहेः भूवादेः शपि गर्हते, श्नि तु पदे गृह्णात्यगृह्णीत च । गर्हेर्वा णिचि निन्दनार्थविषये गर्हेत् तथा गर्हयेद् भूवादेः शपि कुत्सनार्थविषये गर्हेर्भवेद् गर्हते ' (श्लो. 194) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100442",
            "baseindex": "10.0442",
            "dhatu": "मृग",
            "aupadeshik": "मृग",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अन्वेषणे",
            "artha_english": "to investigate, to search, to prey, to kill an animal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1901",
            "sk": "1900",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "अन्वेषण करना, शिकार करना, ढूंढना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । आवर्गीयः । ' अन्वेषणेर्थे मृगयेत णौ यो मार्गेर्भवेन्मार्गति मार्गयेच्च ' (श्लो. 44) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100443",
            "baseindex": "10.0443",
            "dhatu": "कुह",
            "aupadeshik": "कुह",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विस्मापने",
            "artha_english": "to show miracle",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1902",
            "sk": "1901",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "आश्चर्य या चमत्कार दिखाना, मोहित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । आवर्गीयः ।"
        },
        {
            "i": "1100444",
            "baseindex": "10.0444",
            "dhatu": "शूर",
            "aupadeshik": "शूर",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विक्रान्तौ",
            "artha_english": "to be powerful, to be courageous, to be brave, to have victory",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1903",
            "sk": "1902",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "पराक्रमी होना, शूरवीर होना, बहादुरी दिखाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । आवर्गीयः । ' शूरयेतेति विक्रान्तौ, शूर्यते स्तम्भहिंसयोः ' (श्लो. 151) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100445",
            "baseindex": "10.0445",
            "dhatu": "वीर",
            "aupadeshik": "वीर",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विक्रान्तौ",
            "artha_english": "to be powerful, to be courageous, to be brave, to have victory",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1904",
            "sk": "1903",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "पराक्रमी होना, शूरवीर होना, पराक्रम करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । आवर्गीयः ।"
        },
        {
            "i": "1100446",
            "baseindex": "10.0446",
            "dhatu": "स्थूल",
            "aupadeshik": "स्थूल",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "परिबृहणे",
            "artha_english": "to become fat, to become obese, to gain weight, to be healthy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1905",
            "sk": "1904",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "मोटा होना, स्थूल होना, शरीर पुष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । आवर्गीयः ।"
        },
        {
            "i": "1100447",
            "baseindex": "10.0447",
            "dhatu": "अर्थ",
            "aupadeshik": "अर्थ",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "उपयाच्ञायाम्",
            "artha_english": "to beg, to request",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1906",
            "sk": "1905",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "मांगना, याचना करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । आवर्गीयः ।"
        },
        {
            "i": "1100448",
            "baseindex": "10.0448",
            "dhatu": "सत्र",
            "aupadeshik": "सत्र",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "सन्तानक्रियायाम्",
            "artha_english": "to spread, to extend, to contact, to be connected",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1907",
            "sk": "1906",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "फैलाना, विस्तार करना, सम्बन्ध करना, संसर्गी होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । आवर्गीयः ।"
        },
        {
            "i": "1100449",
            "baseindex": "10.0449",
            "dhatu": "गर्व",
            "aupadeshik": "गर्व",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "माने",
            "artha_english": "to boast, to be egoistic, to be proud",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1908",
            "sk": "1907",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "अभिमान करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "आगर्वीयः",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । आवर्गीयः । ' माने गर्वयते दर्पे गर्वतीति भवेच्छपि ' (श्लो. 161) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100450",
            "baseindex": "10.0450",
            "dhatu": "सूत्र",
            "aupadeshik": "सूत्र",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वेष्टने विमोचने ग्रन्थने च",
            "artha_english": "to put in thread, to cover with thread",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1909",
            "sk": "1908",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "सूत से लपेटना, रस्सी बांधना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । \" अन्ये तु विमोचने इति पठन्तः ' विमोचनं मोचनाभावः ' इति । ग्रन्थनमित्यपरे \" इति मा.धा. वृत्तिः ।"
        },
        {
            "i": "1100451",
            "baseindex": "10.0451",
            "dhatu": "मूत्र",
            "aupadeshik": "मूत्र",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रस्रवणे",
            "artha_english": "to urinate",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1910",
            "sk": "1909",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "मूतना, पेशाब करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100452",
            "baseindex": "10.0452",
            "dhatu": "रूक्ष",
            "aupadeshik": "रूक्ष",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "पारुष्ये",
            "artha_english": "to become hard, to become dry, to speak harshly, to be dull",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1911",
            "sk": "1910",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "कठिन होना, रुक्ष होना, कठोर वचन बोलना, नीरस होना, शुष्क होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।  मा.धा.वृत्तौ ' रूक्षति इति शपि ' इति दर्शनात् भ्वादौ ' रूक्ष ' इति धातुः पूर्वं स्यात्, अधुना भ्रष्टः इति ज्ञायते ।"
        },
        {
            "i": "1100453",
            "baseindex": "10.0453",
            "dhatu": "पार",
            "aupadeshik": "पार",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कर्मसमाप्तौ",
            "artha_english": "to end, to complete",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1912",
            "sk": "1911",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "कार्य पूर्ण करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100454",
            "baseindex": "10.0454",
            "dhatu": "तीर",
            "aupadeshik": "तीर",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "कर्मसमाप्तौ",
            "artha_english": "to end, to complete",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1913",
            "sk": "1912",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "कार्य पूर्ण करना, पार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100455",
            "baseindex": "10.0455",
            "dhatu": "पुट",
            "aupadeshik": "पुट",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "संसर्गे",
            "artha_english": "to come in contact, to embrace, to hug, to join, to lock in",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1914",
            "sk": "1913",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "संसर्ग करना, आलिंगन करना, एक में एक अटकाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' भाषासंसर्गसंश्लेषे पोटयेत् पुटयेत् पुटेत् ' (श्लो. 75) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100456",
            "baseindex": "10.0456",
            "dhatu": "कत्र",
            "aupadeshik": "कत्र",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शैथिल्ये",
            "artha_english": "to loosen, to leave, to abandon",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1916",
            "sk": "1915",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "ढीला करना, शिथिलता करना, छोड़ना, मुक्त करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' कर्त ' इत्यप्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100457",
            "baseindex": "10.0457",
            "dhatu": "कर्त्",
            "aupadeshik": "कर्तँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "शैथिल्ये",
            "artha_english": "to loosen, to leave, to abandon",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.456}> <<कत्र>> इत्यत्र 'कर्तेत्यप्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1915P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100458",
            "baseindex": "10.0458",
            "dhatu": "वल्क",
            "aupadeshik": "वल्क",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शने",
            "artha_english": "to see",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1917",
            "sk": "1916",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "देखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' बष्क ' इति मा.धा.वृत्तौ पाठः ।"
        },
        {
            "i": "1100459",
            "baseindex": "10.0459",
            "dhatu": "चित्र",
            "aupadeshik": "चित्र",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "चित्रीकरणे",
            "artha_english": "to paint, to draw, to create a portrait",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1918",
            "sk": "1917",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "चित्र बनाना, तस्वीर खींचना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' आलेख्यकरणे ' इत्यर्थः । कदाचिद्दर्शने । ' चित्र ' इत्ययमद्भूतदर्शने णिचं लभते । कदाचिद्दर्शने इत्यस्य विवरणम् अद्भूतदर्शने इति ' इति बालमनोरमा । चित्रयति - सिद्धान्तकौमुदी ।"
        },
        {
            "i": "1100460",
            "baseindex": "10.0460",
            "dhatu": "अंस",
            "aupadeshik": "अन्स",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "समाघाते",
            "artha_english": "to kill, to destroy, to hurt",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1919",
            "sk": "1918",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "मार डालना, चोट पहुंचाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100461",
            "baseindex": "10.0461",
            "dhatu": "वट",
            "aupadeshik": "वट",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "विभाजने",
            "artha_english": "to divide, to separate, to split, to isolate, to partition",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1920",
            "sk": "1919",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "विभाजन करना, अलग अलग करना, गूंथना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ' वटि ' इत्येके । वण्टयति । ' णावदन्ताद्वटेर्ग्रन्थे वटयेद् वेष्टने वटेत् ' (श्लो. 77) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100462",
            "baseindex": "10.0462",
            "dhatu": "छुट्",
            "aupadeshik": "छुटँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "छेदने",
            "artha_english": "to cut, to strike",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.103}> <<चुटँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "कतरना, चोट मारना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100463",
            "baseindex": "10.0463",
            "dhatu": "लज",
            "aupadeshik": "लज",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रकाशने",
            "artha_english": "to appear, to be clear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1921",
            "sk": "1920",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "प्रकट होना, स्पष्ट होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' लजि ' इत्येके । लञ्जयति । ' प्रकाशे लजयेद् , व्रीडे लज्जते लजते पदे ' (श्लो. 68) - देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100464",
            "baseindex": "10.0464",
            "dhatu": "वण्ट्",
            "aupadeshik": "वटिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रकाशने",
            "artha_english": "to appear, to be clear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.463}> <<लज>> इत्यत्र 'वटि लजि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1920P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100465",
            "baseindex": "10.0465",
            "dhatu": "लञ्ज्",
            "aupadeshik": "लजिँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रकाशने",
            "artha_english": "to appear, to be clear",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.463}> <<लज>> इत्यत्र 'वटि लजि इत्येके' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1920P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100466",
            "baseindex": "10.0466",
            "dhatu": "मिश्र",
            "aupadeshik": "मिश्र",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "सम्पर्के",
            "artha_english": "to mix, to add together, to combine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1922",
            "sk": "1921",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "मिश्रित करना, एकत्र करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100467",
            "baseindex": "10.0467",
            "dhatu": "सङ्ग्राम",
            "aupadeshik": "सन्ग्राम",
            "gana": "10",
            "pada": "A",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "युद्धे",
            "artha_english": "to have war, to fight",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1923",
            "sk": "1922",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "युद्ध करना, लड़ाई करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100468",
            "baseindex": "10.0468",
            "dhatu": "स्तोम",
            "aupadeshik": "स्तोम",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "श्लाघायाम्",
            "artha_english": "to praise, to boast, to cheer",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1924",
            "sk": "1923",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "प्रशंसा करना, स्तुति करना, आत्मश्लाघा करना, मुँह देखकर बोलना, खुशामद करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100469",
            "baseindex": "10.0469",
            "dhatu": "छिद्र",
            "aupadeshik": "छिद्र",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "कर्णभेदने",
            "artha_english": "to pierce ears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1925",
            "sk": "1924",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "कानोंको  छिदवाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः । ' करणभेदने ' इत्यन्ये । ' कर्ण ' इति धात्वन्तरम् इति अन्ये ।"
        },
        {
            "i": "1100470",
            "baseindex": "10.0470",
            "dhatu": "कर्ण",
            "aupadeshik": "कर्णँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भेदने",
            "artha_english": "to pierce ears",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । परन्तु तत्र <{10.469}> <<छिद्र>> इत्यत्र 'कर्णेति धात्वन्तरमित्यन्ये' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "1924P",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100471",
            "baseindex": "10.0471",
            "dhatu": "अन्ध",
            "aupadeshik": "अन्ध",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दृष्ट्युपघाते",
            "artha_english": "to be blind, to lose vision",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1926",
            "sk": "1925",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "अन्धा होना, दिखाई न देना, आँखे मूंदना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ' उपसंहारे ' इत्येके ।"
        },
        {
            "i": "1100472",
            "baseindex": "10.0472",
            "dhatu": "दण्ड",
            "aupadeshik": "दन्ड",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "D",
            "artha": "दण्डनिपाते",
            "artha_english": "to punish, to fine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1927",
            "sk": "1926",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "शासन करना, दण्ड देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100473",
            "baseindex": "10.0473",
            "dhatu": "अङ्क",
            "aupadeshik": "अन्क",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पदे लक्षणे च",
            "artha_english": "to mark, to count, to roam around, to limp, to take in lap",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1928",
            "sk": "1927",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "चिन्ह करना, गिनना, टहलना, अकड़ के चलना, गोद में लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ' अङ्क लक्षण इत्यस्य भवेदङ्कयतीति णौ ' (श्लो. 41) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100474",
            "baseindex": "10.0474",
            "dhatu": "अङ्ग",
            "aupadeshik": "अन्ग",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "पदे लक्षणे च",
            "artha_english": "to mark, to count, to roam around, to limp, to take in lap",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1929",
            "sk": "1928",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "चिन्ह करना, गिनना, टहलना, अकड़ के चलना, गोद में लेना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100475",
            "baseindex": "10.0475",
            "dhatu": "सुख",
            "aupadeshik": "सुख",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तत्क्रियायाम्",
            "artha_english": "to make happy, to be happy",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<{10.0501}> <<प्रातिपदिकात् धात्वर्थे बहुलमिष्ठवच्च>> इति गणसूत्रेण अत्र 'सुख' इति प्रातिपदिकमेव स्वार्थे क्रियां द्योतयितुम् धातुसंज्ञां गृह्णाति । अतश्च अत्र धात्वर्थः अपि 'तत्क्रियायाम्' इति दीयते । ",
            "dhaturoopnandini": "1930",
            "sk": "1929",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "सुखी करना, आनंदानुभव करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " “ प्रातिपदिकात् धात्वर्थे बहुलमिष्ठवच्च ' (ग.सू. चुरादौ) इत्यस्य विवरणरूपोयं धातुः । सुखदुःखशब्दयोः ' तत् करोति, तदाचष्टे, तेनाक्रामति ' (ग.सू.चुरादौ) इत्येतेषु अर्थेषु ' णिच् ' भवति । ' सनाद्यन्ताः धातवः ' (3.1.32) इति धातुसंज्ञा “ इति कृदन्तरूपमाला । “ प्रातिपदिकात् धात्वर्थे …' इत्येव सिद्धे अनयोः पाठः सोपसर्गात् प्रत्ययार्थम् इत्येके । सुखदुःखाभ्यां तत्क्रियायामेव णिच् स्यात् , न तु आचष्टे इत्यस्मिन्नर्थे इत्येतदर्थः पाठः इत्यन्ये “ इति तत्त्वबोधिनी । अत्र तत्क्रिया = सुखनम् । सुखानुकूलः - व्यापारः । ' तत्क्रिया = तदनुभवः ' इति धातुकाव्यव्याख्याने ।(3.62)"
        },
        {
            "i": "1100476",
            "baseindex": "10.0476",
            "dhatu": "दुःख",
            "aupadeshik": "दुःख",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "तत्क्रियायाम्",
            "artha_english": "to make sad, to be sad",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhatu_note": "<{10.0501}> <<प्रातिपदिकात् धात्वर्थे बहुलमिष्ठवच्च>> इति गणसूत्रेण अत्र 'दुःख' इति प्रातिपदिकमेव स्वार्थे क्रियां द्योतयितुम् धातुसंज्ञां गृह्णाति । अतश्च अत्र धात्वर्थः अपि 'तत्क्रियायाम्' इति दीयते । ",
            "dhaturoopnandini": "1931",
            "sk": "1930",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "दुःख देना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ( ' तत्क्रिया ' इति पदस्य ' सुख ' धातौ यादृशं विवरणं तादृशमेव अत्रापि ।)"
        },
        {
            "i": "1100477",
            "baseindex": "10.0477",
            "dhatu": "रस",
            "aupadeshik": "रस",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आस्वादनस्नेहनयोः",
            "artha_english": "to tastem to love, to have affection",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1932",
            "sk": "1931",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "स्वाद लेना, चखना, प्रीती करना, प्यार करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "  अदन्तः । ' शब्दे शपि रसेत् स्नेहास्वादयो रसायेद्रसेः ' (श्लो. 193) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100478",
            "baseindex": "10.0478",
            "dhatu": "व्यय",
            "aupadeshik": "व्यय",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वित्तसमुत्सर्गे",
            "artha_english": "to spend, to expense",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1933",
            "sk": "1932",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "खर्च करना, व्यय करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "  अदन्तः । ' वित्तत्यागे व्यययति व्ययति व्ययते गतौ ' (श्लो. 150) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100479",
            "baseindex": "10.0479",
            "dhatu": "रूप",
            "aupadeshik": "रूप",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "रूपक्रियायाम्",
            "artha_english": "to create a shape, to formulate, to create a mental picture",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1934",
            "sk": "1933",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "बनाना, आकार बनाना, रचना करना, मन में रूपाकृति बनाना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "नि",
                    "artha_hindi": "स्पष्ट बोलना, समझाके कहना, निरूपण करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।  रूपस्य दर्शनं करणं वा रूपक्रिया । रूपक्रिया = राजमुद्रादिरूपस्य करणम् ।"
        },
        {
            "i": "1100480",
            "baseindex": "10.0480",
            "dhatu": "छेद",
            "aupadeshik": "छेद",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "द्वैधीकरणे",
            "artha_english": "to cut",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1935",
            "sk": "1934",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "छेद करना",
            "upasargas": [
                {
                    "name": "वि",
                    "artha_hindi": "पृथक करना"
                }
            ],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100481",
            "baseindex": "10.0481",
            "dhatu": "छद",
            "aupadeshik": "छद",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "अपवारणे",
            "artha_english": "to remove, to hide, to conceal",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1936",
            "sk": "1935",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "हटाना, छिपाना, बचाना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ' यौ वा णौ अपवारणे छदत इत्येकम्, द्वितीयं छदेत्, ( छदन्) अन्यत् छादयति, छदेदिति पुनः स्यादूर्जनेर्थे मितः । यस्तु च्छन्दयतीति णौ नुमि पदं तत् संवृताविष्यते ' (श्लो. 113) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100482",
            "baseindex": "10.0482",
            "dhatu": "लाभ",
            "aupadeshik": "लाभ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to inspire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1937",
            "sk": "1936",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "प्रेरणा करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।  ' प्रेरणे लाभयेल्लाभे प्राप्यर्थे लभते शपि ' (श्लो. 146) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100483",
            "baseindex": "10.0483",
            "dhatu": "व्रण",
            "aupadeshik": "व्रण",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "गात्रविचूर्णने",
            "artha_english": "to attack, to hurt, to damage someone, to wound",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1938",
            "sk": "1937",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "क्षत करना, घाव करना, जख्मी करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । ' व्रणेच्छब्दार्थविषये व्रणयेद् गात्रचूर्णने ' (श्लो. 93) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100484",
            "baseindex": "10.0484",
            "dhatu": "वर्ण",
            "aupadeshik": "वर्ण",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "वर्णक्रियाविस्तारगुणवचनेषु",
            "artha_english": "to explain, to elaborate, to spread, to praise, to glow, to shine",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1939",
            "sk": "1938",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "वर्णन करना, विस्तृत करना, फैलाना, प्रशंसा करना, चमकना, प्रकाशित करना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।  वर्णक्रिया वर्णकरणम् । सुवर्णं वर्णयति । कथां वर्णयति । विस्तृणाति इत्यर्थः । हरिं वर्णयति । स्तौतीत्यर्थः । ' रागे विस्तारे प्रशंसायां च ' इति काशकृत्स्नः ।"
        },
        {
            "i": "1100485",
            "baseindex": "10.0485",
            "dhatu": "पर्ण",
            "aupadeshik": "पर्ण",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "हरितभावे",
            "artha_english": "to become green, to color green",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1940",
            "sk": "1939",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "हरा करना, हरा होना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100486",
            "baseindex": "10.0486",
            "dhatu": "विष्क",
            "aupadeshik": "विष्क",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शने",
            "artha_english": "to see",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1941",
            "sk": "1940",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "देखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100487",
            "baseindex": "10.0487",
            "dhatu": "क्षिप",
            "aupadeshik": "क्षिप",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "A",
            "artha": "प्रेरणे",
            "artha_english": "to inspire",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1942",
            "sk": "1941",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "फेंकना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " अदन्तः । अयं धातुः क्षीरस्वामिनः धातुवृत्तिकारस्य च न सम्मतः इति भाति, उभयोः ग्रन्थयोः अपाठात् । कौमुद्यां तु पाठः दृश्यते । ' क्षप ' इति मा.धा.वृत्तौ ।"
        },
        {
            "i": "1100488",
            "baseindex": "10.0488",
            "dhatu": "वस",
            "aupadeshik": "वस",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "निवासे",
            "artha_english": "to live, to dwell, to stay",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1943",
            "sk": "1942",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "निवास करना, वसना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": " ' वस्यति स्तम्भने, वस्ते छादने वसयेत् वसेत् । निवासे वासयेत्, स्नेहे वासयत्युपसेवने ' (श्लो. 187 - 188) इति देवः ।"
        },
        {
            "i": "1100489",
            "baseindex": "10.0489",
            "dhatu": "तुत्थ",
            "aupadeshik": "तुत्थ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "आवरणे",
            "artha_english": "to cover",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1944",
            "sk": "1943",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "आच्छादित करना, परदा डालना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "  अदन्तः ।  धातुकाव्ये ' अतूत्थिताङ्गा... ' इति उदाहरणदर्शनात् ' तूत्थ ' इति तत्सम्मतः पाठः इति ज्ञायते ।"
        },
        {
            "i": "1100490",
            "baseindex": "10.0490",
            "dhatu": "पल्यूल",
            "aupadeshik": "पल्यूल",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "लवनवपनयोः",
            "artha_english": "to cut, to purify, to cleanse, to drop",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "अयं धातुः सिद्धान्तकौमुद्याम् पृथग् रूपेण नैव पाठ्यते । धातुरूपनन्दिन्यां <{10.423}> <<पल्पूल>> इत्यत्र 'पल्यूल' इति निर्देशेन अयं पाठभेदः ज्ञापितः अस्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100491",
            "baseindex": "10.0491",
            "dhatu": "रुठ्",
            "aupadeshik": "रुठँ",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "भाषायाम्",
            "artha_english": "to speak, to talk",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "pathabhed_note": "<{10.0314}> <<रुटँ>> इत्यस्य अयं पाठभेदः सिद्धान्तकौमुद्यां पाठितः नास्ति परन्तु क्षीरतरङ्गिण्यां दृश्यते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "",
            "artha_hindi": "बोलना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100492",
            "baseindex": "10.0492",
            "dhatu": "धेक",
            "aupadeshik": "धेक",
            "gana": "10",
            "pada": "U",
            "settva": "S",
            "karma": "S",
            "artha": "दर्शने",
            "artha_english": "to see",
            "tags": "उदात्तोपदेशः",
            "dhaturoopnandini": "1915",
            "sk": "1914",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "देखना",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": "अदन्तः ।"
        },
        {
            "i": "1100493",
            "baseindex": "10.0493",
            "dhatu": "ज्ञपादयो मितः",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । चुरादिगणे विद्यमानाः <<ज्ञपँ>> <{10.118}> इत्यस्मात् आरभ्य <<चि>> <{10.124}> इति यावन्तः धातवः अनेन गणसूत्रेण मितः भवन्ति । मित्त्वस्य फलं तु णिच्-प्रत्यये परे <<मितां ह्रस्वः>> [[6.4.92]] इत्यनेन उपधावर्णस्य ह्रस्वादेशः - इति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100494",
            "baseindex": "10.0494",
            "dhatu": "नान्ये मितोऽहेतौ",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । चुरादिगणे विद्यमानान् ज्ञपादि-अन्तर्गणस्य धातून् विहाय अन्ये धातवः स्वार्थिके णिच्-प्रत्यये परे मितः न स्युः - इति अस्य गणसूत्रस्य अर्थः । 'अम्' येषाम् अन्ते विद्यते तादृशाः शम्,यम् आदयः चौरादिकाः <<जनीजॄष्न्कसुरञ्जोऽमन्ताश्च>> <{1.934}> इति गणसूत्रेण मित्तं प्राप्तुम् अर्हन्ति, तेषाम् मित्त्वनिवारणार्थम् इदं गणसूत्रम् स्थापितम् अस्ति । अतः शमादीनां विषये स्वार्थिके णिच्-प्रत्यये परे उपधादीर्घः अवश्यं भवति इत्याशयः । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2570",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100495",
            "baseindex": "10.0495",
            "dhatu": "कुस्म नाम्नो वा",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । चुरादिगणे विद्यमानः <<कुस्म्>> <{10.236}> इति धातुः केषाञ्चन मतेन नामधातुः अस्ति, इत्युक्ते 'कुस्म' इत्यस्मात् प्रातिपदिकात् धात्वर्थे णिच्-प्रत्ययं कृत्वा अस्य निर्माणं भवति इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100496",
            "baseindex": "10.0496",
            "dhatu": "आ कुस्मादात्मनेपदिनः",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । चुरादिगणे विद्यमानाः <<चित्>> <{10.192}> इत्यतः <<कुस्म्>> <{10.236}> इति यावन्तः धातवः आत्मनेपदिनः सन्ति, इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । अस्यैव गणसूत्रस्य आधारेण चुरादिगणस्य 'आकुस्मीयाः' इति कश्चन अन्तर्गणः अपि क्रियते । अस्मिन् अन्तर्गणे प्रायेण ४५ धातवः सन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100497",
            "baseindex": "10.0497",
            "dhatu": "आ गर्वादात्मनेपदिनः",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । चुरादिगणे विद्यमानाः <<पद>> <{10.440}> इत्यतः <<गर्व>> <{10.449}> इति यावन्तः धातवः आत्मनेपदिनः सन्ति, इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । अस्यैव गणसूत्रस्य आधारेण चुरादिगणस्य 'आगर्वीयाः' इति कश्चन अन्तर्गणः अपि क्रियते । अस्मिन् अन्तर्गणे प्रायेण १० धातवः सन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100498",
            "baseindex": "10.0498",
            "dhatu": "आ धृषाद्वा",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । चुरादिगणे विद्यमानाः <<युज्>> <{10.338}> इत्यस्मात् आरभ्य <<धृष्>> <{10.388}> इत्येते धातवः विकल्पेन णिच्-प्रत्ययं स्वीकुर्वन्ति, इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2572",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100499",
            "baseindex": "10.0499",
            "dhatu": "आ स्वदः सकर्मकात्",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । चुरादिगणे विद्यमानाः <<ग्रसँ>> <{10.279}> इत्यस्मात् आरभ्य <<स्वद्>> <{10.336}> इत्येते धातवः कर्मणः उपस्थितौ प्रयुज्यन्ते चेदेव णिच्-प्रत्ययं स्वीकुर्वन्ति, कर्मपदं विना प्रयुज्यन्ते चेत् णिच्-प्रत्ययं नैव स्वीकुर्वन्ति - इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100500",
            "baseindex": "10.0500",
            "dhatu": "हन्त्यर्थाश्च",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । भ्वादितः क्र्यादिपर्यन्तम् विद्यमानानाम् येषाम् धातूनाम् अर्थः 'हन्ति'सदृशः अस्ति, ते सर्वे स्वार्थे णिच्-प्रत्ययं प्राप्नुवन्ति (इत्युक्ते, ते सर्वेऽपि धातवः चुरादौ पठिताः अपि ज्ञेयाः) इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । यथा, अदादिगणस्य हन्-धातोः स्वार्थे णिच्-प्रत्ययं कृत्वा 'घातयति' इति रूपम् भवितुम् अर्हति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2571",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100501",
            "baseindex": "10.0501",
            "dhatu": "प्रातिपदिकाद्धात्वर्थे बहुलमिष्ठवच्च",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । सर्वेभ्यः प्रातिपदिकेभ्यः णिच्-प्रत्ययं कृत्वा धातवः सिद्ध्यन्ति, प्रक्रियायाम् च 'इष्ठन्' प्रत्ययसदृशाणि कार्याणि (पुंवद्भावः, टिलोपः, रभावः, मतुप्-प्रत्ययस्य लोपः, प्रस्थादयः आदेशाः) अपि भवन्ति - इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । यथा, 'पटु' प्रातिपदिकस्य इष्ठन्-प्रत्यये कृते 'पतिष्ठ' इति रूपनिर्माणसमये यथा टिलोपो भवति, तथैव अस्मात् प्रातिपदिकात् णिच्-प्रत्यये कृते टिलोपं कृत्वा 'पटि' इति आतिदेशिकधातुः सिद्ध्यति । अस्य धातोः अर्थः <<तत्करोति तदाचष्टे>> इति अग्रिमगणसूत्रेण दीयते ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100502",
            "baseindex": "10.0502",
            "dhatu": "तत्करोति तदाचष्टे",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । सर्वेभ्यः प्रातिपदिकेभ्यः <<प्रातिपदिकाद्धात्वर्थे बहुलमिष्ठवच्च>> इति पूर्वेण गणसूत्रेण यः णिच्-प्रत्ययः उच्यते, तस्य अर्थः अनेन गणसूत्रेण दीयते । सर्वेभ्यः प्रातिपदिकेभ्यः विहितः णिच्-प्रत्ययः 'तत् करोति' अथवा 'तत् आचष्टे (आख्यानं करोति)' इत्यस्मिन् अर्थे भवति, इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । यथा, पटुं करोति इत्यस्मिन् अर्थे पटु-प्रातिपदिकात् णिच्-प्रत्ययं कृत्वा 'पटि' इति णिजन्तधातुः सिद्ध्यति । एवमेव, 'वधम् आचष्टे' इत्यत्र 'वध' प्रातिपदिकात् णिच्-प्रत्यये कृते 'घाति' इति धातुः सिद्ध्यति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100503",
            "baseindex": "10.0503",
            "dhatu": "तेनातिक्रामति",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । सर्वेभ्यः   तृतीयासमर्थेभ्यः प्रातिपदिकेभ्यः 'अतिक्रामति' (उल्लङ्घनं करोति \/ अग्रे गच्छति इत्यर्थः) अस्मिन् अर्थे णिच्-प्रत्ययः भवति - इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । यथा, 'अश्वेन अतिक्रामति' अस्मिन् अर्थे अश्व-प्रातिपदिकात् णिच्-प्रत्ययं कृत्वा 'अश्वि' इति णिजन्तः धातुः सिद्ध्यति । 'राजा अश्वयति' एतादृशाः प्रयोगाः । राजा अश्वस्य साहाय्येन अन्यान् अतिक्रामति इत्याशयः । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100504",
            "baseindex": "10.0504",
            "dhatu": "धातुरूपं च",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । प्रातिपदिकेभ्यः णिच्-प्रत्ययः योज्यते चेत् तस्य प्रातिपदिकस्यैव अर्थः धातौ आगच्छति इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2573",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100505",
            "baseindex": "10.0505",
            "dhatu": "कर्तृकरणात् धात्वर्थे",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । वाक्ये विद्यमानात् करणकारकात् णिच्-प्रत्ययं योजयित्वा तस्मिन्नेव अर्थे धातुः सिद्ध्यति इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । यथा, 'राजा असिना हन्ति' इत्यत्र 'असि' इत्यस्मात् करणात् णिच्-प्रत्यये कृते 'असि' इत्येव धातुः अपि सिद्ध्यति, येन 'राजा असयति' एतादृशाः प्रयोगाः साधुत्वं प्राप्नुवन्ति । अत्र रूपनिर्माणे <<प्रातिपदकाद्धात्वर्थे बहुलमिष्ठवच्च>> इत्यनेन गणसूत्रेण इष्ठन्-प्रत्ययसदृशी एव प्रक्रिया भवति, अतः टिलोपं कृत्वा रूपं सिद्ध्यति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100506",
            "baseindex": "10.0506",
            "dhatu": "बहुलमेतन्निदर्शनम्",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । धातुपाठे विद्यमानाः 'कथ' सदृशाः अदन्ताः धातवः एतत् दर्शयन्ति यत् अनेके अदन्तशब्दाः अस्मिन् गणे भवितुम् अर्हन्ति - इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । यथा, पर्ण (पर्णयति), वस (वसयति), क्षिप (क्षिपयति) आदयः अनके धातवः चुरादिगणे एव स्वीकर्तव्याः । अस्यैव गणसूत्रस्य अर्थः 'सर्वेभ्यः चौरादिकेभ्यः णिच्-प्रत्ययः विकल्पेन भवति' इति अपि कैश्चन पण्डितेः स्वीक्रियते । केचन अस्ये तु 'दशगणात्मकं विभाजनम्' अपि बहुलम्, इति अर्थं स्वीकुर्वन्ति । ",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100507",
            "baseindex": "10.0507",
            "dhatu": "णिङङ्गान्निरसने",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । अङ्गवाचकशब्दात् निरसनम्' (क्षेपणम्, चालनम्) अस्मिन् अर्थे णिङ्-प्रत्ययः भवति इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । यथा, 'देवदत्तः हस्तं निरस्यति' (हस्तचालनं करोति) अत्र हस्त-प्रातिपदिकात् णिङ्-प्रत्ययं कृत्वा 'हस्ति' इति आतिदेशिकधातुः सिद्ध्यति, येन 'देवदत्तः हस्तयति' एतादृशाः प्रयोगाः सिद्ध्यन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100508",
            "baseindex": "10.0508",
            "dhatu": "श्वेताश्वाश्वतरगालोडिताह्वरकाणामश्वतरेतकलोपश्च",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । णिङ्-प्रत्यये परे 'श्वेताश्व' 'अश्वतर', 'गालोडित', 'आह्वरक' एतेषां चतुर्ण्णाम्  क्रमेण 'अश्व', 'तर', 'इत' तथा 'क' एते अंशाः लुप्यन्ते, इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । अनेनैव गणसूत्रेण एतेभ्यः णिङ्विधानम् अपि भवति । यथा, श्वेताश्वमाचष्टे = श्वेतयते । अश्वतरमाचष्टे = अश्वयते । गालोडितं (chaos) करोति इति गालोडयति । आह्वरकम् करोति इति आह्वरयति । केषाञ्चन मतेन तु अत्र णिच्-प्रत्ययः एव भवति, न हि णिङ्-प्रत्ययः । णिच्-प्रत्यये कृते तु ;'श्वेतयति, अश्वयति' आदीनि परस्मैपदसंज्ञकानि एव रूपाणि सिद्ध्यन्ति ।",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        },
        {
            "i": "1100509",
            "baseindex": "10.0509",
            "dhatu": "पुच्छादिषु धात्वर्थ इत्येव सिद्धम्",
            "aupadeshik": "-",
            "gana": "10",
            "pada": "-",
            "settva": "-",
            "karma": "-",
            "artha": "",
            "artha_english": "",
            "tags": "ganasutra",
            "ganasutra_note": "धातुपाठे विद्यमानम् इदम् गणसूत्रम् अस्ति । धातुपाठस्य इदम् अन्तिमम् गणसूत्रम् भीमसेनवैयाकरणेन मङ्गलार्थम् अत्र योजितम् अस्ति । पुच्छादिभ्यः शब्देभ्यः <<प्रातिपदिकात् धात्वर्थे बहुलमिष्ठच्च>> इत्यनेनैव सूत्रैण णिच्-प्रत्ययः सिद्ध्यति, इति अस्य गणसूत्रस्य आशयः । अन्ते विद्यमानः 'सिद्धम्' इति शब्दः ग्रन्थपरिसमाप्तिसमये मङ्गलम् द्योतयति । इति महर्षिपाणिनिना कृतः धातुपाठः समाप्तः । हरिः ओम् ॥",
            "dhaturoopnandini": "",
            "sk": "गणसूत्रम्",
            "lsk_sutra": "",
            "sk_sutra": "2574",
            "artha_hindi": "",
            "upasargas": [],
            "antarganas": "",
            "dhaturoopnandini_note": ""
        }
    ]
}