{
    "11001": "आदैच्च वृद्धिसंज्ञः स्यात्॥",
    "11002": "अत् एङ् च गुणसंज्ञः स्यात्॥",
    "11003": "",
    "11004": "",
    "11005": "गित्किन्ङिन्निमित्ते इग्लक्षणे गुणवृद्धी न स्तः। भूयात्। भूयास्ताम्। भूयासुः। भूयाः। भूयास्तम्। भूयास्त। भूयासम्। भूयास्व। भूयास्म॥",
    "11006": "",
    "11007": "अज्भिरव्यवहिता हलः संयोगसंज्ञाः स्युः॥",
    "11008": "मुखसहितनासिकयोच्चार्यमाणो वर्णोऽनुनासिकसंज्ञः स्यात् । तदित्थम् - अ इ उ ऋ एषां वर्णानां प्रत्येकमष्टादश भेदाः । ऌवर्णस्य द्वादश तस्य दीर्घाभावात् । एचामपि द्वादश तेषां ह्रस्वाभावात् ॥",
    "11009": "ताल्वादिस्थानमाभ्यन्तरप्रयत्नश्चेत्येतद्द्वयं यस्य येन तुल्यं तन्मिथः सवर्णसंज्ञं स्यात्। <!ऋऌवर्णयोर्मिथः सावर्ण्यं वाच्यम्!> । अकुहविसर्जनीयानां कण्ठः। इचुयशानां तालु। ऋटुरषाणां मूर्धा। ऌतुलसानां दन्ताः। उपूपध्मानीयानामोष्ठौ। ञमङणनानां नासिका च। एदैतोः कण्ठतालु। ओदौतोः कण्ठोष्ठम्। वकारस्य दन्तोष्ठम्। जिह्वामूलीयस्य जिह्वामूलम्। नासिकाऽनुस्वारस्य। यत्नो द्विधा - आभ्यन्तरो बाह्यश्च। आद्यः पञ्चधा - स्पृष्टेषत्स्पृष्टेषद्विवृतविवृतसंवृतभेदात्। तत्र स्पृष्टं प्रयतनं स्पर्शानाम्। ईषत्स्पृष्टमन्तःस्थानाम्। ईषद्विवृतमूष्मणाम्। विवृतं स्वराणाम्। ह्रस्वस्यावर्णस्य प्रयोगे संवृतम्। प्रक्रियादशायां तु विवृतमेव। बाह्यप्रयत्नस्त्वेकादशधा - विवारः संवारः श्वासो नादो घोषोऽघोषोऽल्पप्राणो महाप्राण उदात्तोऽनुदात्तः स्वरितश्चेति। खरो विवाराः श्वासा अघोषाश्च। हशः संवारा नादा घोषाश्च। वर्गाणां प्रथमतृतीयपञ्चमा यणश्चाल्पप्राणाः। वर्गाणां द्वितीयचतुर्थौ शलश्च महाप्राणाः। कादयो मावसानाः स्पर्शाः। यणोऽन्तःस्थाः। शल ऊष्माणः। अचः स्वराः। ≍क≍ख इति कखाभ्यां प्रागर्धविसर्गसदृशो जिह्वामूलीयः। ≍प≍फ इति पफाभ्यां प्रागर्धविसर्गसदृश उपध्मानीयः। अं अः इत्यचः परावनुस्वारविसर्गौ॥",
    "11010": "",
    "11011": "ईदूदेदन्तं द्विवचनं प्रगृह्यं स्यात्। हरी एतौ। विष्णू इमौ। गङ्गे अमू॥",
    "11012": "अस्मात्परावीदूतौ प्रगृह्यौ स्तः। अमी ईशाः। रामकृष्णावमू आसाते। मात्किम्? अमुकेऽत्र॥",
    "11013": "",
    "11014": "एकोऽज् निपात आङ्वर्जः प्रगृह्यः स्यात्। इ इन्द्रः। उ उमेशः। वाक्यस्मरणयोरङित्; आ एवं नु मन्यसे। आ एवं किल तत्। अन्यत्र ङित् ; आ ईषदुष्णम् ओष्णम्॥",
    "11015": "ओदन्तो निपातः प्रगृह्यः स्यात्। अहो ईशाः॥",
    "11016": "सम्बुद्धिनिमित्तक ओकारो वा प्रगृह्योऽवैदिके इतौ परे। विष्णो इति, विष्ण इति, विष्णविति॥",
    "11017": "",
    "11018": "",
    "11019": "",
    "11020": "दारूपा धारूपाश्च धातवो घुसंज्ञाः स्युर्दाप्दैपौ विना। घ्वसोरित्येत्त्वम्। देहि। दत्तम्। अददात्, अदत्त। दद्यात्, ददीत। देयात्, दासीष्ट। अदात्। अदाताम्। अदुः॥",
    "11021": "एकस्मिन्क्रियमाणं कार्यमादाविवान्त इव स्यात्। सुपि चेति दीर्घः। आभ्याम्॥",
    "11022": "एतौ घसंज्ञौ स्तः॥",
    "11023": "",
    "11024": "षान्ता नान्ता च संख्या षट्संज्ञा स्यात्। पञ्चन्शब्दो नित्यं बहुवचनान्तः। पञ्च । पञ्च । पञ्चभिः । पञ्चभ्यः । पञ्चभ्यः । नुट् ॥",
    "11025": "डत्यन्ता संख्या षट्संज्ञा स्यात्॥",
    "11026": "एतौ निष्ठासंज्ञौ स्तः॥",
    "11027": "सर्व विश्व उभ उभय डतर डतम अन्य अन्यतर इतर त्वत् त्व नेम सम सिम। पूर्वपरावरदक्षिणोत्तरापराधराणि व्यवस्थायामसंज्ञायाम्। स्वमज्ञातिधनाख्यायाम्। अन्तरं बहिर्योगोपसंव्यानयोः। त्यद् तद् यद् एतद् इदम् अदस् एक द्वि युष्मद् अस्मद् भवतु किम्॥",
    "11028": "सर्वनामता वा। उत्तरपूर्वस्यै, उत्तरपूर्वायै। तीयस्येति वा सर्वनामसंज्ञा। द्वितीयस्यै, द्वितीयायै॥ एवं तृतीया॥ अम्बार्थेति ह्रस्वः। हे अम्ब। हे अक्क। हे अल्ल॥ जरा। जरसौ इत्यादि। पक्षे रमावत्॥ गोपाः, विश्वपावत्॥ मतीः। मत्या॥",
    "11029": "",
    "11030": "",
    "11031": "",
    "11032": "",
    "11033": "एते जसि उक्तसंज्ञा वा स्युः। प्रथमे, प्रथमाः॥ तयः प्रत्ययः। द्वितये, द्वितयाः। शेषं रामवत्॥ नेमे, नेमाः। शेषं सर्ववत्॥ <<तीयस्य ङित्सु वा>> (वार्त्तिकम्)। द्वितीयस्मै, द्वितीयायेत्यादि। एवं तृतीयः॥ निर्जरः॥",
    "11034": "एतेषां व्यवस्थायामसंज्ञायां च सर्वनामसंज्ञा गणसूत्रात्सर्वत्र या प्राप्ता सा जसि वा स्यात्। पूर्वे, पूर्वाः। असंज्ञायां किम्? उत्तराः कुरवः। स्वाभिधेयापेक्षावधिनियमो व्यवस्था। व्यवस्थायां किम्? दक्षिणा गाथकाः, कुशला इत्यर्थः॥",
    "11035": "ज्ञातिधनान्यवाचिनः स्वशब्दस्य प्राप्ता संज्ञा जसि वा। स्वे, स्वाः; आत्मीयाः, आत्मान इति वा। ज्ञातिधनवाचिनस्तु, स्वाः; ज्ञातयोऽर्था वा॥",
    "11036": "बाह्ये परिधानीये चार्थऽन्तरशब्दस्य प्राप्ता संज्ञा जसि वा । अन्तरे, अन्तरा वा गृहाः , बाह्या इत्यर्थः । अन्तरे, अन्तरा वा शाटकाः परिधानीया इत्यर्थः ॥",
    "11037": "स्वरादयो निपाताश्चाव्ययसंज्ञाः स्युः। स्वर्। अन्तर्। प्रातर्। पुनर्। सनुतर्। उच्चैस्। नीचैस्। शनैस्। ऋधक्। ऋते। युगपत्। आरात्। पृथक्। ह्यस्। श्वस्। दिवा। रात्रौ। सायम्। चिरम्। मनाक्। ईषत्। जोषम्। तूष्णीम्। बहिस्। अवस्। समया। निकषा। स्वयम्। वृथा। नक्तम्। नञ्। हेतौ। इद्धा। अद्धा। सामि। वत्। ब्राह्मणवत्। क्षत्रियवत्। सना। सनत्। सनात्। उपधा। तिरस्। अन्तरा। अन्तरेण। ज्योक्। कम्। शम्। सहसा। विना। नाना। स्वस्ति। स्वधा। अलम्। वषट्। श्रौषट्। वौषट्। अन्यत्। अस्ति। उपांशु। क्षमा। विहायसा। दोषा। मृषा। मिथ्या। मुधा। पुरा। मिथो। मिथस्। प्रायस्। मुहुस्। प्रवाहुकम्। प्रवाहिका। आर्यहलम्। अभीक्ष्णम्। साकम्। सार्धम्। नमस्। हिरुक्। धिक्। अथ। अम्। आम्। प्रताम्। प्रशान्। प्रतान्। मा। माङ्। आकृतिगणोऽयम्।  च । वा। ह। अह। एव। एवम्। नूनम्। शश्वत्। युगपत्। भूयस्। कूपत्। कुवित्। नेत्। चेत्। चणकच्चित्। यत्र। नह। हन्त। माकिः। माकिम्। नकिः। नकिम्। माङ्। नञ्। यावत्। तावत्। त्वै। द्वै। न्वै। रै। श्रौषट्। वौषट्। स्वाहा। स्वधा। वषट्। तुम्। तथाहि। खलु। किल। अथो। अथ। सुष्ठु। स्म। आदह। <=उपसर्गविभक्तिस्वरप्रतिरूपकाश्च=> (गणसूत्रम्)। अवदत्तम्। अहंयुः। अस्तिक्षीरा। अ। आ। इ। ई। उ। ऊ। ए। ऐ। ओ। औ। पशु। शुकम्। यथाकथाच। पाट्। प्याट्। अङ्ग। है। हे। भोः। अये। द्य। विषु। एकपदे। युत्। आतः। चादिरप्याकृतिगणः॥ तसिलादयः प्राक् पाशपः। शस्प्रभृतयः प्राक् समासान्तेभ्यः। अम्। आम्। कृत्वोर्थाः। तसिवती। नानाञौ। एतदन्तमप्यव्ययम्॥",
    "11038": "",
    "11039": "कृद्यो मान्त एजन्तश्च तदन्तमव्ययं स्यात्। स्मारं स्मारम्। जीवसे। पिबध्यै॥",
    "11040": "एतदन्तमव्ययम्। कृत्वा। उदेतोः। विसृपः॥",
    "11041": "अधिहरि॥",
    "11042": "शि इत्येतदुक्तसंज्ञं स्यात्॥",
    "11043": "स्वादिपञ्चवचनानि सर्वनामस्थानसंज्ञानि स्युरक्लीबस्य॥",
    "11044": "",
    "11045": "यणः स्थाने प्रयुज्यमानो य इक् स संप्रसारणसंज्ञः स्यात्॥",
    "11046": "टित्कितौ यस्योक्तौ तस्य क्रमादाद्यन्तावयवौ स्तः॥",
    "11047": "अचां मध्ये योऽन्त्यस्तस्मात्परस्तस्यैवान्तावयवो मित्स्यात्। उपधादीर्घः। ज्ञानानि। पुनस्तद्वत्। शेषं पुंवत्॥ एवं धनवनफलादयः॥",
    "11048": "आदिश्यमानेषु ह्रस्वेषु एच इगेव स्यात् । प्रद्यु । प्रद्युनी । प्रद्यूनि । प्रद्युनेत्यादि ॥ प्ररि । प्ररीणि । प्ररिणा । <<एकदेशविकृतमनन्यवत्>> (परिभाषा) । प्रराभ्याम् । प्ररीणाम् । सुनु । सुनुनी । सुनूनि । सुनुनेत्यादि ॥",
    "11049": "",
    "11050": "प्रसङ्गे सति सदृशतम आदेशः स्यात् । सुध्य् उपास्य इति जाते ॥",
    "11051": "ऋ इति त्रिंशतः संज्ञेत्युक्तम्। तत्स्थाने योऽण् स रपरः सन्नेव प्रवर्तते। कृष्णर्द्धिः। तवल्कारः॥",
    "11052": "षष्ठीनिर्दिष्टस्यान्त्यस्याल आदेशः स्यात्। इति यलोपे प्राप्ते - <!यणः प्रतिषेधो वाच्यः!> (वार्त्तिकम्)। सुद्ध्युपास्यः। मद्ध्वरिः। धात्रंशः। लाकृतिः॥",
    "11053": "ङिदनेकालप्यन्त्यस्यैव स्यात्॥",
    "11054": "परस्य यद्विहितं तत्तस्यादेर्बोध्यम्। इति सस्य थः॥",
    "11055": "इति प्राप्ते॥",
    "11056": "आदेशः स्थानिवत्स्यान्न तु स्थान्यलाश्रयविधौ। इति स्थानिवत्त्वात् सुपि चेति दीर्घः। रामाय। रामाभ्याम्॥",
    "11057": "परनिमित्तोऽजादेशः स्थानिवत् स्थानिभूतादचः पूर्वत्वेन दृष्टस्य विधौ कर्तव्ये। इत्यल्लोपस्य स्थानिवत्वान्न वृद्धिः। अवधीत् । अहनिष्यत् ॥ {$ {! 3 यु !} मिश्रणामिश्रणयोः $} (धातुपाठे <{02.0027}>) ॥",
    "11058": "",
    "11059": "द्वित्वनिमित्तेऽचि अच आदेशो न द्वित्वे कर्तव्ये। गोपायाञ्चक्रतुः॥",
    "11060": "प्रसक्तस्यादर्शनं लोपसंज्ञं स्यात्॥",
    "11061": "लुक्श्लुलुप्शब्दैः कृतं प्रत्ययादर्शनं क्रमात्तत्तत्संज्ञं स्यात्॥",
    "11062": "प्रत्यये लुप्ते तदाश्रितं कार्यं स्यात्। इति जसि चेति गुणे प्राप्ते -",
    "11063": "लुमता शब्देन लुप्ते तन्निमित्तमङ्गकार्यं न स्यात्। कति कति । कतिभिः। कतिभ्यः कतिभ्यः । कतीनाम्। कतिषु। युष्मदस्मत् षट् संज्ञकास्त्रिषु सरूपाः॥ त्रिशब्दो नित्यं बहुवचनान्तः। त्रयः। त्रीन्। त्रिभिः। त्रिभ्यः त्रिभ्यः ॥",
    "11064": "अचां मध्ये योऽन्त्यः स आदिर्यस्य तट्टिसंज्ञं स्यात्। <<शकन्ध्वादिषु पररूपं वाच्यम्>> (वार्त्तिकम्) । तच्च टेः। शकन्धुः। कर्कन्धुः मनीषा। आकृतिगणोऽयम्। मार्त्तण्डः॥",
    "11065": "अन्त्यादलः पूर्वो वर्ण उपधासंज्ञः॥",
    "11066": "सप्तमीनिर्देशेन विधीयमानं कार्यं वर्णान्तरेणाव्यवहितस्य पूर्वस्य बोध्यम्॥",
    "11067": "पञ्चमीनिर्देशेन क्रियमाणं कार्यं वर्णान्तरेणाव्यवहितस्य परस्य ज्ञेयम्॥",
    "11068": "",
    "11069": "प्रतीयते विधीयत इति प्रत्ययः। अविधीयमानोऽणुदिच्च सवर्णस्य संज्ञा स्यात्। अत्रैवाण् परेण णकारेण। कु चु टु तु पु एते उदितः। तदेवम् - अ इत्यष्टादशानां संज्ञा। तथेकारोकारौ। ऋकारस्त्रिंशतः। एवम् ऌकारोऽपि। एचो द्वादशानाम्। अनुनासिकाननुनासिकभेदेन यवला द्विधा; तेनाननुनासिकास्ते द्वयोर्द्वयोस्संज्ञा॥",
    "11070": "तः परो यस्मात्स च तात्परश्चोच्चार्यमाणसमकालस्यैव संज्ञा स्यात्॥",
    "11071": "अन्त्येनेता सहित आदिर्मध्यगानां स्वस्य च संज्ञा स्यात् । यथाऽणिति अ इ उ वर्णानां संज्ञा। एवमच् हल् अलित्यादयः॥",
    "11072": "",
    "11073": "यस्य समुदायस्याचां मध्ये आदिर्वृद्धिस्तद्वृद्धसंज्ञं स्यात्॥",
    "11074": "वृद्धसंज्ञानि स्युः॥",
    "11075": "",
    "12001": "गाङादेशात्कुटादिभ्यश्च परेऽञ्णितः प्रत्यया ङितः स्युः॥",
    "12002": "विजेः पर इडादिप्रत्यये ङिद्वत् । उद्विजिता ॥ इति तुदादयः ॥ ६ ॥",
    "12003": "इडादिप्रत्ययो वा ङित्स्यात् । ऊर्णुनुविथ, ऊर्णुनविथ । ऊर्णुविता, ऊर्णविता । ऊर्णुविष्यति, ऊर्णविष्यति । ऊर्णौतु, उर्णोतु । ऊर्णवानि । ऊर्णवै ॥",
    "12004": "अपित्सार्वधातुकं ङिद्वत्। शृणुतः॥",
    "12005": "असंयोगात्परोऽपिल्लिट् कित् स्यात्। सिषिधतुः। सिषिधुः। सिषेधिथ। सिषिधथुः। सिषिध। सिषेध। सिषिधिव। सिषिधिम। सेधिता। सेधिष्यति। सेधतु। असेधत्। सेधेत्। सिध्यात्। असेधीत्। असेधिष्यत्। एवम्  -  {$ {! 4 चिती !} संज्ञाने $} (धातुपाठे <{01.0039}>)॥ {$ {! 5 शुच !} शोके $} (धातुपाठे <{01.0210}>)  {$ {! 6 गद !} व्यक्तायां वाचि $} (धातुपाठे <{01.0054}>) ॥ गदति॥",
    "12006": "",
    "12007": "",
    "12008": "मुखसहतिनासिकयोच्चार्यमाणो वर्णोऽनुनासिकसंज्ञः स्यात्। तदित्थम् - अ इ उ ऋ एषां वर्णानां प्रत्येकमष्टादश भेदाः। ऌवर्णस्य द्वादश, तस्य दीर्घाभावात्। एचामपि द्वादश, तेषां ह्रस्वाभावात्॥",
    "12009": "इगन्ताज्झलादिः सन् कित् स्यात्। ॠत इद्धातोः। कर्तुमिच्छति चिकीर्षति॥",
    "12010": "इक्समीपाद्धलः परो झलादिः सन् कित्। निविविक्षते॥",
    "12011": "इक्समीपाद्धलः परौ झलादी लिङ्सिचौ कितौ स्तस्तङि। धुक्षीष्ट॥",
    "12012": "ऋवर्णात्परौ झलादी लिङ्सिचौ कितौ स्तस्तङि। भृषीष्ट। भृषीयास्ताम्। अभार्षीत्॥",
    "12013": "",
    "12014": "",
    "12015": "",
    "12016": "",
    "12017": "अनयोरिदन्तादेशः सिच्च कित्स्यादात्मनेपदे। अदित। अदास्यत्, अदास्यत॥ {$ {! 10 डुधाञ् !} धारणपोषणयोः $} (धातुपाठे <{03.0011}>) ॥ दधाति॥",
    "12018": "सेट् क्त्वा किन्न स्यात्। शयित्वा। सेट् किम्? कृत्वा॥",
    "12019": "",
    "12020": "",
    "12021": "",
    "12022": "",
    "12023": "",
    "12024": "",
    "12025": "",
    "12026": "इवर्णोवर्णोपधाद्धलादेः रलन्तात्परौ क्त्वासनौ सेटौ वा कितौ स्तः । द्युतित्वा, द्योतित्वा । लिखित्वा, लेखित्वा । व्युपधात्किम्? वर्तित्वा । रलः किम् ? सेवित्वा । हलादेः किम् ? एषित्वा । सेट् किम् ? भुक्त्वा ॥",
    "12027": "उश्च ऊश्च उ3श्च वः; वां काल इव कालो यस्य सोऽच् क्रमाद् ह्रस्वदीर्घप्लुतसंज्ञः स्यात्। स प्रत्येकमुदात्तादिभेदेन त्रिधा॥",
    "12028": "",
    "12029": "",
    "12030": "",
    "12031": "स नवविधोऽपि प्रत्येकमनुनासिकत्वाननुनासिकत्वाभ्यां द्विधा ॥",
    "12032": "",
    "12033": "",
    "12034": "",
    "12035": "",
    "12036": "",
    "12037": "",
    "12038": "",
    "12039": "",
    "12040": "",
    "12041": "एकाल् प्रत्ययो यः सोऽपृक्तसंज्ञः स्यात्॥",
    "12042": "",
    "12043": "समासशास्त्रे प्रथमानिर्दिष्टमुपसर्जनसंज्ञं स्यात् ॥",
    "12044": "विग्रहे यन्नियतविभक्तिकं तदुपसर्जनसंज्ञं स्यान्न तु तस्य पूर्वनिपातः॥",
    "12045": "धातुं प्रत्ययं प्रत्ययान्तं च वर्जयित्वा अर्थवच्छब्दस्वरूपं प्रातिपदिकसंज्ञं स्यात्॥",
    "12046": "कृत्तद्धितान्तौ समासाश्च तथा स्युः॥",
    "12047": "अजन्तस्येत्येव । श्रीपं ज्ञानवत् ॥ द्वे २ । त्रीणि २ ।",
    "12048": "उपसर्जनं यो गोशब्दः स्त्रीप्रत्ययान्तं च तदन्तस्य प्रातिपदिकस्य ह्रस्वः स्यात्। अतिमालः। <<अवादयः क्रुष्टाद्यर्थे तृतीयया>> (वार्त्तिकम्)। अवक्रुष्टः कोकिलया - अवकोकिलः। <<पर्यादयो ग्लानाद्यर्थे चतुर्थ्या>> (वार्त्तिकम्)। परिग्लानोऽध्ययनाय पर्यध्ययनः। <<निरादयः क्रान्ताद्यर्थे पञ्चम्या>> (वार्त्तिकम्) । निष्क्रान्तः कौशाम्ब्याः - निष्कौशाम्बिः॥",
    "12049": "",
    "12050": "",
    "12051": "लुपि सति प्रकृतिवल्लिङ्गवचने स्तः। पञ्चालानां निवासो जनपदः पञ्चालाः। कुरवः। अङ्गाः। वङ्गाः। कलिङ्गाः॥",
    "12052": "",
    "12053": "",
    "12054": "",
    "12055": "",
    "12056": "",
    "12057": "",
    "12058": "",
    "12059": "",
    "12060": "",
    "12061": "",
    "12062": "सनः पूर्वो यो धातुस्तेन तुल्यं सन्नन्तादप्यात्मनेपदं स्यात्। एदिधिष्यते॥",
    "12063": "",
    "12064": "एकविभक्तौ यानि सरूपाण्येव दृष्टानि तेषामेक एव शिष्यते॥",
    "12065": "",
    "12066": "",
    "12067": "",
    "12068": "",
    "12069": "",
    "12070": "मात्रा सहोक्तौ पिता वा शिष्यते। माता च पिता च पितरौ, मातापितरौ वा॥",
    "12071": "",
    "12072": "",
    "12073": "",
    "13001": "क्रियावाचिनो भ्वादयो धातुसंज्ञाः स्युः॥",
    "13002": "उपदेशेऽनुनासिकोऽजित्संज्ञः स्यात्। प्रतिज्ञानुनासिक्याः पाणिनीयाः। लण्सूत्रस्थावर्णेन सहोच्चार्यमाणो रेफो रलयोः संज्ञा॥",
    "13003": "उपदेशेऽन्त्यं हलित्स्यात्। उपदेश आद्योच्चारणम्। सूत्रेष्वदृष्टं पदं सूत्रान्तरादनुवर्तनीयं सर्वत्र॥",
    "13004": "विभक्तिस्थास्तवर्गसमा नेतः। इति सस्य नेत्त्वम्। रामाः॥",
    "13005": "उपदेशे धातोराद्या एते इतः स्युः॥",
    "13006": "प्रत्ययस्यादिः ष इत्संज्ञः स्यात्। जल्पाकः। भिक्षाकः। कुट्टाकः। लुण्टाकः। वराकः। वराकी॥",
    "13007": "प्रत्ययाद्यौ चुटू इतौ स्तः॥",
    "13008": "तद्धितवर्जप्रत्ययाद्या लशकवर्गा इतः स्युः॥",
    "13009": "तस्येतो लोपः स्यात्। णादयोऽणाद्यर्थाः॥",
    "13010": "समसंबन्धी विधिर्यथासंख्यं स्यात्। हरये। विष्णवे। नायकः। पावकः॥",
    "13011": "",
    "13012": "अनुदात्तेतो ङितश्च धातोरात्मनेपदं स्यात्॥",
    "13013": "भावे कर्मणि च धातोः लस्यात्मनेपदम्॥",
    "13014": "क्रियाविनिमये द्योत्ये कर्तर्यात्मनेपदम्। व्यतिलुनीते। अन्यस्य योग्यं लवनं करोतीत्यर्थः॥",
    "13015": "व्यतिगच्छन्ति। व्यतिघ्नन्ति॥",
    "13016": "",
    "13017": "निविशते॥",
    "13018": "परिक्रीणीते। विक्रीणीते। अवक्रीणीते॥",
    "13019": "विजयते। पराजयते॥",
    "13020": "",
    "13021": "",
    "13022": "संतिष्ठते। अवतिष्ठते। प्रतिष्ठते। वितिष्ठते॥",
    "13023": "",
    "13024": "",
    "13025": "",
    "13026": "",
    "13027": "",
    "13028": "",
    "13029": "",
    "13030": "",
    "13031": "",
    "13032": "गन्धनं सूचनम्। उत्कुरुते। सूचयतीत्यर्थः। अवक्षेपणं भर्त्सनम्। श्येनो वर्तिकामुत्कुरुते। भर्त्सयतीत्यर्थः। हरिमुपकुरुते। सेवत इत्यर्थः। परदारान् प्रकुरुते। तेषु सहसा प्रवर्तते। एधोदकस्योपस्कुरुते। गुणमाधत्ते। कथाः प्रकुरुते। प्रकथयतीत्यर्थः। शतं प्रकुरुते। धर्मार्थं विनियुङ्क्ते। एषु किम्? कटं करोति॥ <<भुजोऽनवने>> <{LSK671}> - ओदनं भुङ्क्ते । अनवने किम् ? महीं भुनक्ति ॥ इत्यात्मनेपदप्रक्रिया ॥",
    "13033": "",
    "13034": "",
    "13035": "",
    "13036": "",
    "13037": "",
    "13038": "",
    "13039": "",
    "13040": "",
    "13041": "",
    "13042": "",
    "13043": "",
    "13044": "शतमपजानीते। अपलपतीत्यर्थः॥",
    "13045": "सर्पिषो जानीते। सर्पिषोपायेन प्रवर्तत इत्यर्थः॥",
    "13046": "",
    "13047": "अजन्तस्येत्येव। श्रीपं ज्ञानवत्॥",
    "13048": "",
    "13049": "",
    "13050": "",
    "13051": "",
    "13052": "",
    "13053": "धर्ममुच्चरते। उल्लङ्घ्य गच्छतीत्यर्थः॥",
    "13054": "रथेन सञ्चरते॥",
    "13055": "सम्पूर्वाद्दाणस्तृतीयान्तेन युक्तादुक्तं स्यात् तृतीया चेच्चतुर्थ्यर्थे। दास्या संयच्छते कामी॥",
    "13056": "",
    "13057": "",
    "13058": "",
    "13059": "",
    "13060": "शिद्भाविनोऽस्मात्तङानौ स्तः। शीयते। शीयताम्। अशीयत। शीयेत। शशाद। शत्ता। शत्स्यति। अशदत्। अशत्स्यत्॥ {$ {! 39 कॄ !} विक्षेपे $} (धातुपाठे <{06.0145}>)॥",
    "13061": "लुङ्लिङोः शितश्च प्रकृतिभूतान्मृङस्तङ् नान्यत्र। रिङ्। इयङ्। म्रियते। ममार। मर्ता। मरिष्यति। मृषीष्ट। अमृत॥ {$ {! 43 पृङ् !} व्यायामे $} (धातुपाठे <{06.0138}>) ॥ प्रायेणायं व्याङ्पूर्वः। व्याप्रियते। व्यापप्रे। व्यापप्राते। व्यापरिष्यते। व्यापृत। व्यापृषाताम्॥ {$ {! 44 जुषी !} प्रीतिसेवनयोः $} (धातुपाठे <{06.0008}>) ॥ जुषते। जुजुषे॥ {$ {! 45 ओविजी !} भयचलनयोः $} (धातुपाठे <{06.0009}>) ॥ प्रायेणायमुत्पूर्वः। उद्विजते॥",
    "13062": "सनः पूर्वो यो धातुस्तेन तुल्यं सन्नन्तादप्यात्मनेपदं स्यात् । एदिधिषते ॥",
    "13063": "आम्प्रत्ययो यस्मादित्यतद्गुणसंविज्ञानो बहुव्रीहिः। आम्प्रकृत्या तुल्यमनुप्रयुज्यमानात् कृञोऽप्यात्मनेपदम्॥",
    "13064": "",
    "13065": "",
    "13066": "तङानौ स्तः । ओदनं भुङ्क्ते । अनवने किम् ? महीं भुनक्ति ॥ {$ {! 21 ञिइन्धी !} दीप्तौ $} <{07.0011}> ॥ इन्द्धे । इन्धाते । इन्धते । इन्त्से । इन्ध्वे । इन्धाञ्चक्रे । इन्धिता । इन्धाम् । इन्धाताम् । इनधै । ऐन्ध । ऐन्धाताम् । ऐन्धाः ॥  {$ {! 22 विद !} विचारणे $} <{07.0013}> ॥ विन्दे । वेत्ता ॥ इति रुधादयः ॥ ७ ॥",
    "13067": "",
    "13068": "",
    "13069": "",
    "13070": "",
    "13071": "",
    "13072": "स्वरितेतो ञितश्च धातोरात्मनेपदं स्यात्कर्तृगामिनि क्रियाफले ॥",
    "13073": "",
    "13074": "णिजन्तादात्मनेपदं स्यात्कर्तृगामिनि क्रियाफले। चोरयते। चोरयामास। चोरयिता। चोर्यात्, चोरयिषीष्ट। णिश्रीति चङ्। णौ चङीति ह्रस्वः। चङीति द्वित्वम्। हलादिः शेषः। दीर्घो लघोरित्यभ्यासस्य दीर्घः। अचूचुरत्, अचूचुरत॥ {$ {! 2 कथ !} वाक्यप्रबन्धे $} (धातुपाठे <{10.0389}>) ॥ अल्लोपः॥  <<अचः परस्मिन् पूर्वविधौ>> <{LSK564}> - अल्विध्यर्थमिदम् । परनिमित्तोऽजादेशः स्थानिवत् स्यात्स्थानिभूतादचः पूर्वत्वेन दृष्टस्य विधौ कर्तव्ये । इति स्थानिवत्त्वान्नोपधावृद्धिः । कथयति । अग्लोपित्वाद्दीर्घसन्वद्भावौ न । अचकथत् ॥ {$ {! 3 गण !} संख्याने $}  (धातुपाठे <{10.0391}>) ॥ गणयति ॥",
    "13075": "",
    "13076": "",
    "13077": "",
    "13078": "आत्मनेपदनिमित्तहीनाद्धातोः कर्तरि परस्मैपदं स्यात्॥",
    "13079": "कर्तृगे च फले गन्धनादौ च परस्मैपदं स्यात्। अनुकरोति। पराकरोति॥",
    "13080": "क्षिप प्रेरणे स्वरितेत्। अभिक्षिपति॥",
    "13081": "प्रवहति॥",
    "13082": "परिमृष्यति॥",
    "13083": "रमु क्रीडायाम्॥ विरमति॥",
    "13084": "यज्ञदत्तमुपरमति । उपरमयतीत्यर्थः । अन्तर्भावितण्यर्थोऽयम् ॥ इति परस्मैपदप्रक्रिया ॥ इति पदव्यवस्था ॥",
    "13085": "",
    "13086": "",
    "13087": "",
    "13088": "",
    "13089": "",
    "13090": "",
    "13091": "द्युतादिभ्यो लुङः परस्मैपदं वा स्यात् । पुषादीत्यङ् । अद्युतत्, अद्योतिष्ट । अद्योतिष्यत ॥ एवं ॥ {$ {! 5 श्विता !} वर्णे $} (धातुपाठे <{01.0843}>) ॥ {$ {! 6 ञिमिदा !} स्नेहने $} (धातुपाठे <{01.0844}>) ॥ {$ {! 7 ञिष्विदा !} स्नेहनमोचनयोः $} (धातुपाठे <{01.0845}>) ॥  मोहनयोरित्येके ॥  ञिक्ष्विदा चेत्येके $} ॥ {$ {! 8 रुच !} दीप्तावभिप्रीतौ च $} (धातुपाठे <{01.0847}>)॥ {$ {! 9 घुट !} परिवर्तने $} (धातुपाठे <{01.0848}>)॥ {$ {! 10 शुभ !} दीप्तौ $} (धातुपाठे <{01.0853}>) ॥ {$ {! 11 क्षुभ !} संचलने $} (धातुपाठे <{01.0854}>)॥ {$ {! 12-13 णभ तुभ !} हिंसायाम् $} (धातुपाठे <{01.0855}>) (धातुपाठे <{01.0856}>)॥ {$ {! 14-15-16 स्रंसु भ्रंसु ध्वंसु !} अवस्रंसने $} (धातुपाठे <{01.0857}>) (धातुपाठे <{01.0859}>) (धातुपाठे <{01.0858}>)॥ ध्वंसु गतौ च ॥ {$ {! 17 स्रम्भु !} विश्वासे $} (धातुपाठे <{01.0861}>)॥ {$ {! 18 वृतु !} वर्तने $} (धातुपाठे <{01.0862}>)॥ तर्तते । ववृते । वर्तिता ॥",
    "13092": "वृतादिभ्यः पञ्चभ्यो वा परस्मैपदं स्यात्स्ये सनि च ॥",
    "13093": "",
    "14001": "इत ऊर्ध्वं कडाराः कर्मधारय इत्यतः प्रागेकस्यैकैव संज्ञा ज्ञेया। या परानवकाशा च॥",
    "14002": "तुल्यबलविरोधे परं कार्यं स्यात्। इति लोपे प्राप्ते। पूर्वत्रासिद्धमिति रोरीत्यस्यासिद्धत्वादुत्वमेव। मनोरथः॥",
    "14003": "ईदूदन्तौ नित्यस्त्रीलिङ्गौ नदीसंज्ञौ स्तः। <<प्रथमलिङ्गग्रहणं च>> (वार्त्तिकम्)। पूर्वं स्त्र्याख्यस्योपसर्जनत्वेऽपि नदीत्वं वक्तव्यमित्यर्थः॥",
    "14004": "इयङुवङोः स्थितिर्ययोस्तावीदूतौ नदीसंज्ञौ न स्तो न तु स्त्री। हे श्रीः। श्रियै, श्रिये। श्रियाः, श्रियः॥",
    "14005": "इयङुवङ्स्थानौ स्त्र्याख्यौ यू आमि वा नदीसंज्ञौ स्तो न तु स्त्री। श्रीणाम्, श्रियाम्। श्रियि, श्रियाम्॥ धेनुर्मतिवत्॥",
    "14006": "इयङुवङ्स्थानौ स्त्रीशब्दभिन्नौ नित्यस्त्रीलिङ्गावीदूतौ, ह्रस्वौ चेवर्णोवर्णौ, स्त्रियां वा नदीसंज्ञौ स्तो ङिति। मत्यै, मतये। मत्याः मत्याः । मतेः  मतेः॥",
    "14007": "शेष इति स्पष्टार्थम्। ह्रस्वौ याविदुतौ तदन्तं सखिवर्जं घिसंज्ञम्॥",
    "14008": "घिसंज्ञः। पत्युः पत्युः। पत्यौ। शेषं हरिवत्। समासे तु भूपतये। कतिशब्दो नित्यं बहुवचनान्तः॥",
    "14009": "",
    "14010": "",
    "14011": "संयोगे परे ह्रस्वं गुरु स्यात् ॥",
    "14012": "गुरु स्यात्॥",
    "14013": "यः प्रत्ययो यस्मात् क्रियते तदादिशब्दस्वरूपं तस्मिन्नङ्गं स्यात्॥",
    "14014": "सुबन्तं तिङन्तं च पदसंज्ञं स्यात् ॥",
    "14015": "क्यचि क्यङि च नान्तमेव पदं नान्यत् । नलोपः । राजीयति । नान्तमेवेति किम् ? वाच्यति । हलि च । गीर्यति । पूर्यति । धातोरित्येव । नेत - दिवमिच्छति दिव्यति ॥",
    "14016": "",
    "14017": "कप्प्रत्ययावधिषु स्वादिष्वसर्वनामस्थानेषु पूर्वं पदं स्यात्॥",
    "14018": "यादिष्वजादिषु च कप्प्रत्ययावधिषु स्वादिष्वसर्वनामस्थानेषु पूर्वं भसंज्ञं स्यात्॥",
    "14019": "तान्तसान्तौ भसंज्ञौ स्तो मत्वर्थे प्रत्यये परे। गरुत्मान्। वसोः संप्रसारणम्। विदुष्मान्। <<गुणवचनेभ्यो मतुपो लुगिष्टः>> (वार्त्तिकम्) । शुक्लो गुणोऽस्यास्तीति शुक्लः पटः। कृष्णः॥",
    "14020": "",
    "14021": "बहुत्वविवक्षायां बहुवचनं स्यात्॥",
    "14022": "द्वित्वैकत्वयोरेते स्तः॥",
    "14023": "",
    "14024": "अपायो विश्लेषस्तस्मिन्साध्ये यद् ध्रुवमवधिभूतं कारकं तदपादानं स्यात्॥",
    "14025": "",
    "14026": "",
    "14027": "",
    "14028": "",
    "14029": "",
    "14030": "",
    "14031": "",
    "14032": "दानस्य कर्मणा यमभिप्रैति स सम्प्रदानसंज्ञः स्यात्॥",
    "14033": "",
    "14034": "",
    "14035": "",
    "14036": "",
    "14037": "",
    "14038": "",
    "14039": "",
    "14040": "",
    "14041": "",
    "14042": "क्रियासिद्धौ प्रकृष्टोपकारकं करणसंज्ञं स्यात्॥",
    "14043": "",
    "14044": "",
    "14045": "कर्तृकर्मद्वारा तन्निष्ठक्रियाया आधारः कारकमधिकरणं स्यात्॥",
    "14046": "",
    "14047": "",
    "14048": "",
    "14049": "कर्तुः क्रियया आप्तुमिष्टतमं कारकं कर्मसंज्ञं स्यात्॥",
    "14050": "",
    "14051": "अपादानादिविशेषैरविवक्षितं कारकं कर्मसंज्ञं स्यात् । \nदुह्-याच्-पच्-दण्ड्-रुधि-प्रच्छि-चि-ब्रू-शासु-जि-मथ-मुषाम् । \nकर्मयुक् स्यादकथितं तथा स्यान्नीहृकृष्वहाम् ॥\nगां दोग्धि पयः । बलिं याचते वसुधाम् । तण्डुलानोदनं पचति । गर्गान् शतं दण्डयति । व्रजमवरुणद्धि गाम् । माणवकं पन्थानं पृच्छति । वृक्षमवचिनोति फलानि । माणवकं धर्मं ब्रूते शास्ति वा । शतं जयति देवदत्तम् । सुधां क्षीरनिधिं मथ्नाति । देवदत्तं शतं मुष्णाति । ग्राममजां नयति हरति कर्षति वहति वा । अर्थनिबन्धनेयं संज्ञा । बलिं भिक्षते वसुधाम् । माणवकं धर्मं भाषते अभिवत्ते वक्तीत्यादि॥  इति द्वितीया ॥ <<स्वतन्त्रः कर्ता>> <{LSK694}> - क्रियायां स्वातन्त्र्येण विवक्षितोऽर्थः कर्ता स्यात् ॥",
    "14052": "",
    "14053": "",
    "14054": "क्रियायां स्वातन्त्र्येण विवक्षितोऽर्थः कर्ता स्यात्॥",
    "14055": "कर्तुः प्रयोजको हेतुसंज्ञः कर्तृसंज्ञश्च स्यात्॥",
    "14056": "",
    "14057": "अद्रव्यार्थाश्चादयो निपाताः स्युः॥",
    "14058": "एतेऽपि तथा॥",
    "14059": "प्रादयः क्रियायोगे उपसर्गसंज्ञाः स्युः। प्र परा अप सम् अनु अव निस् निर् दुस् दुर् वि आङ् नि अधि अपि अति सु उत् अभि प्रति परि उप - एते प्रादयः॥",
    "14060": "प्रादयः क्रियायोगे गतिसंज्ञाः स्युः। <<गतिकारकेतरपूर्वपदस्य यण् नेष्यते>>  (वार्त्तिकम्) । शुद्धधियौ॥",
    "14061": "ऊर्यादयश्च्व्यन्ता डाजन्ताश्च क्रियायोगे गतिसंज्ञाः स्युः। \nऊरीकृत्य। शुक्लीकृत्य। पटपटाकृत्य। सुपुरुषः॥ <<प्रादयो गताद्यर्थे प्रथमया>> (वार्त्तिकम्)। प्रगत आचार्यः प्राचार्यः। <<अत्यादयः क्रान्ताद्यर्थे द्वितीयया>> (वार्त्तिकम्) । अतिक्रान्तो मालामिति विग्रहे -",
    "14062": "",
    "14063": "",
    "14064": "",
    "14065": "",
    "14066": "",
    "14067": "",
    "14068": "",
    "14069": "",
    "14070": "",
    "14071": "",
    "14072": "",
    "14073": "",
    "14074": "",
    "14075": "",
    "14076": "",
    "14077": "",
    "14078": "",
    "14079": "",
    "14080": "ते गत्युपसर्गसंज्ञा धातोः प्रागेव प्रयोक्तव्याः॥",
    "14081": "",
    "14082": "",
    "14083": "",
    "14084": "",
    "14085": "",
    "14086": "",
    "14087": "",
    "14088": "",
    "14089": "",
    "14090": "",
    "14091": "",
    "14092": "",
    "14093": "",
    "14094": "",
    "14095": "",
    "14096": "",
    "14097": "",
    "14098": "",
    "14099": "लादेशाः परस्मैपदसंज्ञाः स्युः॥",
    "14100": "तङ् प्रत्याहारः शानच्कानचौ चैतत्संज्ञाः स्युः। पूर्वसंज्ञाऽपवादः॥",
    "14101": "तिङ उभयोः पदयोस्त्रिकाः क्रमादेतत्संज्ञाः स्युः॥",
    "14102": "लब्धप्रथमादिसंज्ञानि तिङस्त्रीणि त्रीणि प्रत्येकमेकवचनादिसंज्ञानि स्युः॥",
    "14103": "सुपस्त्रीणि त्रीणि वचनान्येकश एकवचनद्विवचनबहुवचनसंज्ञानि स्युः॥",
    "14104": "सुप्तिङौ विभक्तिसंज्ञौ स्तः॥",
    "14105": "तिङ्वाच्यकारकवाचिनि युष्मदि प्रयुज्यमानेऽप्रयुज्यमाने च मध्यमः॥",
    "14106": "",
    "14107": "तथाभूतेऽस्मद्युत्तमः॥",
    "14108": "मध्यमोत्तमयोरविषये प्रथमः स्यात्। भू ति इति जाते॥",
    "14109": "वर्णानामतिशयितः सन्निधिः संहितासंज्ञः स्यात् ॥",
    "14110": "वर्णानामभावोऽवसानसंज्ञः स्यात्। रुत्वविसर्गौ। रामः॥",
    "21001": "पदसंबन्धी यो विधिः स समर्थाश्रितो बोध्यः॥",
    "21002": "",
    "21003": "कडाराः कर्मधारय इत्यतः प्राक् समास इत्यधिक्रियते॥",
    "21004": "सुप् सुपा सह वा समस्यते ॥ समासत्वात्प्रातिपदिकत्वेन सुपो लुक् । परार्थाभिधानं वृत्तिः । कृत्तद्धितसमासैकशेषसनाद्यन्तधातुरूपाः पञ्च वृत्तयः । वृत्त्यर्थावबोधकं वाक्यं विग्रहः । स च लौकिकोऽलौकिकश्चेति द्विधा । तत्र पूर्वं भूत इति लौकिकः । 'पूर्व अम् भूत सु' इत्यलौकिकः । भूतपूर्वः । भूतपूर्वे चरडिति निर्देशात्पूर्वनिपातः । <<इवेन समासो विभक्त्यलोपश्च>> (वार्त्तिकम्) । वागर्थो इव वागर्थाविव ॥ इति केवलसमासः ॥ १ ॥",
    "21005": "अधिकारोऽयं प्राक् तत्पुरुषात् ॥",
    "21006": "विभक्त्यर्थादिषु वर्तमानमव्ययं सुबन्तेन सह नित्यं समस्यते सोऽव्ययीभावः ।  प्रायेणाविग्रहो नित्यसमासः, प्रायेणास्वपदविग्रहो वा । विभक्तौ, हरि ङि अधि इति स्थिते ॥",
    "21007": "",
    "21008": "",
    "21009": "",
    "21010": "",
    "21011": "",
    "21012": "",
    "21013": "",
    "21014": "चतुर्थ्यन्तात् कष्टशब्दादुत्साहेर्ऽथे क्यङ् स्यात्। कष्टाय क्रमते कष्टायते। पापं कर्तुमुत्सहत इत्यर्थः॥",
    "21015": "",
    "21016": "",
    "21017": "",
    "21018": "",
    "21019": "",
    "21020": "नदीभिः सह संख्या समस्यते। <<समाहारे चायमिष्यते>> (वार्त्तिकम्) । पञ्चगङ्गम्। द्वियमुनम्॥",
    "21021": "",
    "21022": "अधिकारोऽयं प्राग्बहुव्रीहेः॥",
    "21023": "द्विगुरपि तत्पुरुषसंज्ञकः स्यात्॥",
    "21024": "द्वितीयान्तं श्रितादिप्रकृतिकैः सुबन्तैः सह वा समस्यते स च तत्पुरुषः। कृष्णं श्रितः कृष्णश्रित इत्यादि॥",
    "21025": "",
    "21026": "",
    "21027": "",
    "21028": "",
    "21029": "",
    "21030": "तृतीयान्तं तृतीयान्तार्थकृतगुणवचनेनार्थेन च सह वा प्राग्वत्। शङ्कुलया खण्डः शङ्कुलाखण्डः । धान्येनार्थो धान्यार्थः। तत्कृतेति किम्? अक्ष्णा काणः॥",
    "21031": "",
    "21032": "कर्तरि करणे च तृतीया कृदन्तेन बहुलं प्राग्वत्। हरिणा त्रातो हरित्रातः। नखैर्भिन्नः नखभिन्नः।  <<कृद्ग्रहणे गतिकारकपूर्वस्यापि ग्रहणम्>> (वार्त्तिकम्)। नखनिर्भिन्नः॥",
    "21033": "",
    "21034": "",
    "21035": "",
    "21036": "चतुर्थ्यन्तार्थाय यत् तद्वाचिना अर्थादिभिश्च चतुर्थ्यंन्तं वा प्राग्वत्। यूपाय दारु यूपदारु। <<तदर्थेन प्रकृतिविकृतिभाव एवेष्टः>> (वार्त्तिकम्) । तेनेह न - रन्धनाय स्थाली। <<अर्थेन नित्यसमासो विशेष्यलिङ्गता चेति वक्तव्यम्>> (वार्त्तिकम्)। द्विजार्थः सूपः। द्विजार्था यवागूः। द्विजार्थं पयः। भूतबलिः। गोहितम्। गोसुखम्। गोरक्षितम्॥",
    "21037": "चोराद्भयं चोरभयम्॥",
    "21038": "",
    "21039": "",
    "21040": "सप्तम्यन्तं शौण्डादिभिः प्राग्वत् । अक्षेषु शौण्डः अक्षशौण्ड इत्यादि । द्वितीयातृतीयेत्यादियोगविभागादन्यत्रापि तृतीयादिविभक्तीनां प्रयोगवशात्समासो ज्ञेयः ॥",
    "21041": "",
    "21042": "",
    "21043": "",
    "21044": "",
    "21045": "",
    "21046": "",
    "21047": "",
    "21048": "",
    "21049": "",
    "21050": "संज्ञायामेवेति नियमार्थं सूत्रम्। पूर्वेषुकामशमी। सप्तर्षयः।  तेनेह न - उत्तरा वृक्षाः। पञ्च ब्राह्मणाः॥",
    "21051": "तद्धितार्थे विषये उत्तरपदे च परतः समाहारे च वाच्ये दिक्संख्ये प्राग्वत्। पूर्वस्यां शालायां भवः - पूर्वा शाला इति समासे जाते <<सर्वनाम्नो वृत्तिमात्रे पुंवद्भावः>> (वार्त्तिकम्)॥",
    "21052": "तद्धितार्थेत्यत्रोक्तस्त्रिविधः संख्यापूर्वो द्विगुसंज्ञः स्यात्॥",
    "21053": "",
    "21054": "",
    "21055": "घन इव श्यामो घनश्यामः। <<शाकपार्थिवादीनां सिद्धये उत्तरपदलोपस्योपसंख्यानम्>> (वार्त्तिकम्) । शाकप्रियः पार्थिवः शाकपार्थिवः। देवपूजको ब्राह्मणो देवब्राह्मणः॥",
    "21056": "",
    "21057": "भेदकं भेद्येन समानाधिकरणेन बहुलं प्राग्वत्। नीलमुत्पलं नीलोत्पलम्। बहुलग्रहणात्क्वचिन्नित्यम् - कृष्णसर्पः। क्वचिन्न - रामो जामदग्न्यः॥",
    "21058": "",
    "21059": "",
    "21060": "",
    "21061": "",
    "21062": "",
    "21063": "",
    "21064": "",
    "21065": "",
    "21066": "",
    "21067": "",
    "21068": "",
    "21069": "",
    "21070": "",
    "21071": "",
    "21072": "",
    "22001": "अवयविना सह पूर्वादयः समस्यन्ते एकत्वसंख्याविशिष्टश्चेदवयवी। षष्ठीसमासापवादः। पूर्वं कायस्य पूर्वकायः। अपरकायः। एकाधिकरणे किम्? पूर्वश्छात्राणाम्॥",
    "22002": "समांशवाच्यर्धशब्दो नित्यं क्लीबे, स प्राग्वत्। अर्धं पिप्पल्याः अर्धपिप्पली॥",
    "22003": "",
    "22004": "समस्येते। अकारश्चानयोरन्तादेशः। प्राप्तो जीविकां प्राप्तजीविकः। आपन्नजीविकः। अलं कुमार्यै - अलंकुमारिः। अत एव ज्ञापकात्समासः। निष्कौशाम्बिः॥",
    "22005": "",
    "22006": "नञ् सुपा सह समस्यते ॥",
    "22007": "",
    "22008": "सुबन्तेन प्राग्वत्। राजपुरुषः॥",
    "22009": "",
    "22010": "",
    "22011": "",
    "22012": "",
    "22013": "",
    "22014": "",
    "22015": "",
    "22016": "",
    "22017": "",
    "22018": "एते समर्थेन नित्यं समस्यन्ते। कुत्सितः पुरुषः कुपुरुषः॥",
    "22019": "उपपदं सुबन्तं समर्थेन नित्यं समस्यते। अतिङन्तश्चायं समासः। कुम्भं करोतीति कुम्भकारः। अतिङ् किम्? मा भवान् भूत्। माङि लुङिति सप्तमीनिर्देशान्माङुपपदम्। <<गतिकारकोपपदानां कृद्भिः सह समासवचनं प्राक् सुबुत्पत्तेः>> (परिभाषा) । व्याघ्री। अश्वक्रीती। कच्छपीत्यादि॥",
    "22020": "",
    "22021": "",
    "22022": "",
    "22023": "अधिकारोऽयं प्राग्द्वन्द्वात्॥",
    "22024": "अनेकं प्रथमान्तमन्यस्य पदस्यार्थे वर्तमानं वा समस्यते स बहुव्रीहिः॥",
    "22025": "",
    "22026": "इवर्णोवर्णोपधाद्धलादेः रलन्तात्परौ क्त्वासनौ सेटौ वा कितौ स्तः। द्युतित्वा, द्योतित्वा। लिखित्वा, लेखित्वा। व्युपधात्किम्? वर्तित्वा। रलः किम्? एषित्वा। सेट् किम्? भुक्त्वा॥",
    "22027": "",
    "22028": "",
    "22029": "अनेकं सुबन्तं चार्थे वर्तमानं वा समस्यते स द्वन्द्वः। समुच्चयान्वाचयेतरेतरयोगसमाहाराश्चार्थाः। तत्र 'ईश्वरं गुरुं च भजस्व' इति परस्परनिरपेक्षस्यानेकस्यैकस्मिन्नन्वयः समुच्चयः। 'भिक्षामट गां चानय' इत्यन्यतरस्यानुषङ्गिकत्वेन अन्वयोऽन्वाचयः। अनयोरसामर्थ्यात्समासो न। 'धवखदिरौ छिन्धि' इति मिलितानामन्वय इतरेतरयोगः।  'संज्ञापरिभाषम्' इति समूहः समाहारः॥",
    "22030": "समासे उपसर्जनं प्राक् प्रयोज्यम्। इत्यधेः प्राक् प्रयोगः। सुपो लुक्। एकदेशविकृतस्यानन्यत्वात्प्रातिपदिकसंज्ञायां स्वाद्युत्पत्तिः। अव्ययीभावश्चेत्यव्ययत्वात्सुपो लुक्। अधिहरि॥",
    "22031": "एषु पूर्वप्रयोगार्हं परं स्यात्। दन्तानां राजानो राजदन्ताः। <<धर्मादिष्वनियमः>> (वार्त्तिकम्)। अर्थधर्मौ। धर्मार्थावित्यादि॥",
    "22032": "द्वन्द्वे घिसंज्ञं पूर्वं स्यात्। हरिश्च हरश्च हरिहरौ॥",
    "22033": "द्वन्द्वे पूर्वं स्यात्। ईशकृष्णौ॥",
    "22034": "शिवकेशवौ॥",
    "22035": "सप्तम्यन्तं विशेषणं च बहुव्रीहौ पूर्वं स्यात्। अत एव ज्ञापकाद्व्यधिकरणपदो बहुव्रीहिः॥",
    "22036": "निष्ठान्तं बहुव्रीहौ पूर्वं स्यात्। युक्तयोगः॥",
    "22037": "",
    "22038": "",
    "23001": "",
    "23002": "अनुक्ते कर्मणि द्वितीया स्यात्। हरिं भजति। अभिहिते तु कर्मादौ प्रथमा - हरिः सेव्यते। लक्ष्म्या सेवितः॥",
    "23003": "",
    "23004": "",
    "23005": "",
    "23006": "",
    "23007": "",
    "23008": "",
    "23009": "",
    "23010": "",
    "23011": "",
    "23012": "",
    "23013": "विप्राय गां ददाति॥",
    "23014": "",
    "23015": "",
    "23016": "एभिर्योगे चतुर्थी। हरये नमः। प्रजाभ्यः स्वस्ति। अग्नये स्वाहा। पितृभ्यः स्वधा। अलमिति पर्याप्त्यर्थग्रहणम्। तेन दैत्येभ्यो हरिरलं प्रभुः समर्थः शक्त इत्यादि॥  इति चतुर्थी॥",
    "23017": "",
    "23018": "अनभिहिते कर्तरि करणे च तृतीया स्यात् । रामेण बाणेन हतो वाली ॥ इति तृतीया ॥",
    "23019": "",
    "23020": "",
    "23021": "",
    "23022": "",
    "23023": "",
    "23024": "",
    "23025": "",
    "23026": "",
    "23027": "",
    "23028": "ग्रामादायाति। धावतोऽश्वात्पततीत्यादि॥  इति पञ्चमी॥",
    "23029": "",
    "23030": "",
    "23031": "",
    "23032": "",
    "23033": "",
    "23034": "",
    "23035": "",
    "23036": "अधिकरणे सप्तमी स्यात्, चकाराद्दुरान्तिकार्थेभ्यः । औपश्लेषिको वैषयिकोऽभिव्यापकश्चेत्याधारस्त्रिधा । कटे आस्ते । स्थाल्यां पचति । मोक्षे इच्छास्ति । सर्वस्मिन्नात्मास्ति । वनस्य दूरे अन्तिके वा ॥ इति सप्तमी ॥ इति विभक्त्यर्थाः ॥",
    "23037": "",
    "23038": "",
    "23039": "",
    "23040": "",
    "23041": "",
    "23042": "",
    "23043": "",
    "23044": "",
    "23045": "",
    "23046": "नियतोपस्थितिकः प्रातिपदिकार्थः । मात्रशब्दस्य प्रत्येकं योगः प्रातिपदिकार्थमात्रे लिङ्गमात्राद्याधिक्ये परिमाणमात्रे संख्यामात्रे च प्रथमा स्यात् । प्रातिपदिकार्थमात्रे - उच्चैः । नीचैः । कृष्णः । श्रीः । ज्ञानम् । लिङ्गमात्रे - तटः, तटी, तटम् । परिमाणमात्रे - द्रोणो व्रीहिः । वचनं संख्या । एकः द्वौ, बहवः ॥",
    "23047": "प्रथमा स्यात्। हे राम।  इति प्रथमा॥",
    "23048": "",
    "23049": "सम्बोधने प्रथमाया एकवचनं सम्बुद्धिसंज्ञं स्यात्॥",
    "23050": "कारकप्रातिपदिकार्थव्यतिरिक्तः स्वस्वामिभावादिः संबन्धः शेषस्तत्र षष्ठी। राज्ञः पुरुषः। कर्मादीनापि सम्बन्धमात्रविवक्षायां षष्ठ्येव। सतां गतम्। सर्पिषो जानीते। मातुः स्मरति। एधोदकस्योपस्कुरुते। भजे शम्भोश्चरणयोः॥ इति षष्ठी ॥",
    "23051": "",
    "23052": "",
    "23053": "",
    "23054": "",
    "23055": "",
    "23056": "",
    "23057": "",
    "23058": "",
    "23059": "",
    "23060": "",
    "23061": "",
    "23062": "",
    "23063": "",
    "23064": "",
    "23065": "",
    "23066": "",
    "23067": "",
    "23068": "",
    "23069": "",
    "23070": "",
    "23071": "",
    "23072": "",
    "23073": "",
    "24001": "द्विग्वर्थः समाहार एकवत्स्यात्॥",
    "24002": "एषां द्वन्द्व एकवत्। पाणिपादम्। मार्दङ्गिकवैणविकम्। रथिकाश्वारोहम्॥",
    "24003": "",
    "24004": "",
    "24005": "",
    "24006": "",
    "24007": "",
    "24008": "",
    "24009": "",
    "24010": "",
    "24011": "",
    "24012": "",
    "24013": "",
    "24014": "",
    "24015": "",
    "24016": "",
    "24017": "समाहारे द्विगुर्द्वन्द्वश्च नपुंसकं स्यात्। पञ्चानां गवां समाहारः पञ्चगवम्॥",
    "24018": "अयं नपुंसकं स्यात्॥",
    "24019": "",
    "24020": "",
    "24021": "",
    "24022": "",
    "24023": "",
    "24024": "",
    "24025": "",
    "24026": "एतयोः परपदस्येव लिङ्गं स्यात्। कुक्कुटमयूर्याविमे। मयूरीकुक्कुटाविमौ। <<द्विगुप्राप्तापन्नालम्पूर्वगतिसमासेषु प्रतिषेधो वाच्यः>> (परिभाषा) । पञ्चसु कपालेषु संस्कृतः पञ्चकपालः पुरोडाशः॥",
    "24027": "",
    "24028": "",
    "24029": "एतदन्तौ द्वन्द्वतत्पुरुषौ पुंस्येव। अहश्च रात्रिश्चाहोरात्रः। सर्वरात्रः। संख्यातरात्रः। <<संख्यापूर्वं रात्रं क्लीबम्>>। द्विरात्रम्। त्रिरात्रम्॥",
    "24030": "",
    "24031": "अर्धर्चादयः शब्दाः पुंसि क्लीबे च स्युः । अर्धर्चः । अर्धर्चम् । एवं ध्वजतीर्थशरीरमण्डपयूपदेहाङ्कुशपात्रसूत्रादयः । सामान्ये नपुंसकम् । मृदु पचति । प्रातः कमनीयम् ॥  इति तत्पुरुषः ॥ ३ ॥",
    "24032": "",
    "24033": "",
    "24034": "इदमेतदोरन्वादेशे । किञ्चित्कार्यं विधातुमुपात्तस्य कार्यान्तरं विधातुं पुनरुपादानमन्वादेशः । यथा - अनेन व्याकरणमधीतमेनं छन्दोऽध्यापयेति । अनयोः पवित्रं कुलमेनयोः प्रभूतं स्वमिति  ॥  एनम् । एनौ । एनान् । एनेन । एनयोः । एनयोः ॥ राजा ॥",
    "24035": "इत्यधिकृत्य॥",
    "24036": "",
    "24037": "अदो घसॢ स्याल्लुङि सनि च। ऌदित्वादङ्। अघसत्। आत्स्यत्॥  {$ {! 2 हन !} हिंसागत्योः $} (धातुपाठे <{02.0002}>) ॥ हन्ति॥",
    "24038": "",
    "24039": "",
    "24040": "अदो घस्लृ वा स्याल्लिटि। जघास। उपधालोपः॥",
    "24041": "",
    "24042": "",
    "24043": "वधादेशोऽदन्तः । आर्धधातुके इति विषयसप्तमी, तेन आर्धधातुकोपदेशे अकारान्तत्वादतो लोपः । वध्यात् । वध्यास्ताम् । आदेशस्यानेकाच्त्वादेकाच इतीण्निषेधाभावादिट् । 'अतो हलादेः' इटि वृद्धौ प्राप्तायाम् -",
    "24044": "",
    "24045": "गातिस्थेति सिचो लुक्। अगात्। ऐष्यत्॥ {$ {! 19 शीङ् !} स्वप्ने $} (धातुपाठे <{02.0026}>) ॥",
    "24046": "",
    "24047": "",
    "24048": "",
    "24049": "इङो गाङ् स्याल्लिटि। अधिजगे। अधिजगाते। अधिजगिरे। अध्येता। अध्येष्यते। अधीताम्। अधीयाताम्। अधीयताम्। अधीष्व। अधीयाथाम्। अधीध्वम्। अध्ययै। अध्ययावहै। अध्ययामहै। अध्यैत। अध्यैयाताम्। अध्यैयत। अध्यैथाः। अध्यैयाथाम्। अध्यैध्वम्। अध्यैयि। अध्यैवहि। अध्यैमहि। अधीयीत। अधीयीयाताम्। अधीयीरन्। अध्येषीष्ट॥",
    "24050": "इङो गाङ् वा स्यात्॥",
    "24051": "",
    "24052": "आर्धधातुके। बभूव। भविता। भविष्यति। अस्तु, स्तात्। स्ताम्। सन्तु॥",
    "24053": "आर्धधातुके। उवाच। ऊचतुः। ऊचुः। उवचिथ, उवक्थ। ऊचे। वक्तासि, वक्तासे। वक्ष्यति, वक्ष्यते। ब्रवीतु, ब्रूतात्। ब्रुवन्तु। ब्रूहि। ब्रवाणि। ब्रूताम्। ब्रवै। अब्रवीत्, अब्रूत। ब्रूयात्, ब्रुवीत। उच्यात्, वक्षीष्ट॥",
    "24054": "",
    "24055": "",
    "24056": "",
    "24057": "",
    "24058": "",
    "24059": "",
    "24060": "",
    "24061": "",
    "24062": "बहुष्वर्थेषु तद्राजस्य लुक् तदर्थकृते बहुत्वे न तु स्त्रियाम्। इक्ष्वाकवः। पञ्चालाः इत्यादि॥",
    "24063": "",
    "24064": "गोत्रे यद्यञन्तमञन्तं च तदवयवयोरेतयोर्लुक् स्यात्तत्कृते बहुत्वे न तु स्त्रियाम्। गर्गाः। वत्साः॥",
    "24065": "",
    "24066": "",
    "24067": "",
    "24068": "",
    "24069": "",
    "24070": "",
    "24071": "एतयोरवयवस्य सुपो लुक्॥",
    "24072": "॥ {$ {! 1 अद !} भक्षणे $}  (धातुपाठे <{02.0001}>) ॥ लुक् स्यात्। अत्ति। अत्तः। अदन्ति। अत्सि। अत्थः। अत्थ। अद्मि। अद्वः। अद्मः॥",
    "24073": "",
    "24074": "यङोऽचि प्रत्यये लुक् स्यात्, चकारात्तं विनापि क्वचित्। अनैमित्तिकोऽयमन्तरङ्गत्वादादौ भवति। ततः प्रत्ययलक्षणेन यङन्तत्वाद्द्वित्वम्। अभ्यासकार्यम्। धातुत्वाल्लडादयः। शेषात्कर्तरीति परस्मैपदम्। चर्करीतं चेत्यदादौ पाठाच्छपो लुक्॥",
    "24075": "{$ {! 1 हु !} दानादनयोः $} (धातुपाठे <{03.0001}>) ॥ शपः श्लुः स्यात्॥",
    "24076": "",
    "24077": "एभ्यः सिचो लुक् स्यात्। गापाविहेणादेशपिबती गृह्यते॥",
    "24078": "एभ्यस्सिचो लुग्वा स्यात्परस्मैपदे परे। अशात्। अशाताम्। अशुः। इट्सकौ। अशासीत्। अशासिष्टाम्॥॥ {$ {! 6 छो !} छेदने $} (धातुपाठे <{04.0041}>) ॥ छ्यति॥ {$ {! 7 षो !} अन्तकर्मणि $} (धातुपाठे <{04.0042}>) ॥ स्यति। ससौ॥ {$ {! 8 दो !} अवखण्डने $} (धातुपाठे <{04.0043}>)॥ द्यति। ददौ। देयात्। अदात्॥॥ {$ {! 9 व्यध !} ताडने $} (धातुपाठे <{04.0078}>) ॥",
    "24079": "{! 1 तनु !} विस्तारे $}  (धातुपाठे <{08.0001}>) ॥ <<तनादिकृञ्भ्यः उः>> <{LSK570}> । तनोति, तनुते । ततान, तेने । तनितासि, तनितासे । तनिष्यति, तनिष्यते । तनोतु । तनुताम् । अतनोत्, अतनुत, तनुयात्, तन्वीत । तन्यात्, तनिषीष्ट । अतानीत्, अतनीत् ॥ <<तनादिभ्यस्तथासोः>> । तनादेः सिचो वा लुक् स्यात्तथासोः। अतत, अतनिष्ट। अतथाः, अतनिष्टाः। अतनिष्यत्, अतनिष्यत॥ {$ {! 2 षणु !} दाने $}  (धातुपाठे <{08.0002}>) ॥ सनोति, सनुते॥",
    "24080": "",
    "24081": "आमः परस्य लुक्॥",
    "24082": "अव्ययाद्विहितस्यापः सुपश्च लुक् । तत्र शालायाम् ॥ \nसदृशं त्रिषु लिङ्गेषु सर्वासु च विभक्तिषु । वचनेषु च सर्वेषु यन्न व्येति तदव्ययम् ॥ \nवष्टि भागुरिरल्लोपमवाप्योरुपसर्गयोः । आपं चैव हलन्तानां यथा वाचा निशा दिशा ॥ \nवहागः, अवगाहः । पिधानम्, अपिधानम् ॥",
    "24083": "अदन्तादव्ययीभावात्सुपो न लुक्, तस्य पञ्चमीं विना अमादेशश्च स्यात् ॥ गाः पातीति गोपास्तस्मिन्नित्यधिगोपम् ॥",
    "24084": "अदन्तादव्ययीभावात्तृतीयासप्तम्योर्बहुलमम्भावः स्यात् । अधिगोपम्, अधिगोपेन, अधिगोपे वा । कृष्णस्य समीपम् उपकृष्णम् । मद्राणां समृद्धिः सुमद्रम् । यवनानां व्यृद्धिर्दुर्यवनम् । मक्षिकाणामभावो निर्मक्षिकम् । हिमस्यात्ययोऽतिहिमम् । निद्रासंप्रति न युज्यत इत्यतिनिद्रम् । हरिशब्दस्य प्रकाश इतिहरि । विष्णोः पश्चादनुविष्णु । योग्यतावीप्सापदार्थानतिवृत्तिसादृश्यानि यथार्थाः । रूपस्य योग्यमनुरूपम् । अर्थमर्थं प्रति प्रत्यर्थम् । शक्तिमनतिक्रम्य यथाशक्ति ॥",
    "24085": "डा रौ रस् एते क्रमात् स्युः। डित्त्वसामर्थ्यादभस्यापि टेर्लोपः। भविता॥",
    "31001": "",
    "31002": "इत्यधिकृत्य । ङ्यन्तादाबन्तात्प्रातिपदिकाच्च परे स्वादयः प्रत्ययाः स्युः ॥",
    "31003": "",
    "31004": "",
    "31005": "",
    "31006": "",
    "31007": "इषिकर्मण इषिणैककर्तृकाद्धातोः सन्प्रत्ययो वा स्यादिच्छायाम्॥ {$ {! 1 पठ !} व्यक्तायां वाचि $} (धातुपाठे <{01.0381}>) ॥",
    "31008": "इषिकर्मण एषितुः संबन्धिनः सुबन्तादिच्छायामर्थे क्यच् प्रत्ययो वा स्यात्॥",
    "31009": "उक्तविषये काम्यच् स्यात्। पुत्रमात्मन इच्छति पुत्रकाम्यति। पुत्रकाम्यिता॥",
    "31010": "उपमानात्कर्मणः सुबन्तादाचारेर्थे क्यच्। पुत्रमिवाचरति पुत्रीयति छात्रम्। विष्णूयति द्विजम्॥ <<सर्वप्रातिपदिकेभ्यः क्विब्वा वक्तव्यः>> । अतो गुणे। कृष्ण इवाचरति कृष्णति। स्व इवाचरति स्वति। सस्वौ॥",
    "31011": "",
    "31012": "",
    "31013": "",
    "31014": "चतु्र्थ्यन्तात्कष्टशब्दादुत्साहेऽर्थे क्यङ् स्यात् । कष्टाय क्रमते कष्टायते । पापं कर्तुमुत्सहत इत्यर्थः ॥",
    "31015": "",
    "31016": "",
    "31017": "एभ्यः कर्मभ्यः करोत्यर्थे क्यङ् स्यात् । <=शब्दं करोति शब्दायते=> (गणसूत्रम्) ॥ <=तत्करोति तदाचष्टे=> (गणसूत्रम्) इति णिचि ॥ <!प्रातिपदिकाद्धात्वर्थे बहुलमिष्ठवच्!> (वार्त्तिकम्) । प्रातिपदिकाद्धात्वर्थे णिच् स्यात्, इष्ठे यथा प्रातिपदिकस्य पुंवद्भावरभावटिलोपविन्मतुब्लोपयणादिलोपप्रस्थस्फाद्यादेशभसंज्ञास्तद्वण्णावपि स्युः । इत्यल्लोपः । घटं करोत्याचष्टे वा घटयति ॥ इति नामधातवः ॥",
    "31018": "",
    "31019": "",
    "31020": "",
    "31021": "",
    "31022": "पौनः पुन्ये भृशार्थे च द्योत्ये धातोरेकाचो हलादेर्यङ् स्यात् ॥",
    "31023": "गत्यर्थात्कौटिल्य एव यङ् स्यान्न तु क्रियासमभिहारे॥",
    "31024": "",
    "31025": "॥ {$ {! 1 चुर !} स्तेये $} (धातुपाठे <{10.0001}>) ॥  एभ्यो णिच् स्यात् । चूर्णान्तेभ्यः <!प्रातिपदिकाद्धात्वर्थे...!> इत्येव सिद्धे तेषामिह ग्रहणं प्रपञ्चार्थम् । चुरादिभ्यस्तु स्वार्थे । पुगन्तेति गुणः । <<सनाद्यन्ता धातवः>> [[3.1.32]] इति धातुत्वम् । तिप्शबादि । गुणायादेशौ । चोरयति ॥",
    "31026": "प्रयोजकव्यापारे प्रेषणादौ वाच्ये धातोर्णिच् स्यात्। भवन्तं प्रेरयति भावयति॥",
    "31027": "एभ्यो धातुभ्यो नित्यं यक् स्यात्स्वार्थे । ॥ {$ {! 1 कण्डूञ् !} गात्रविघर्षणे $} ॥ कण्डूयति । कण्डूयत इत्यादि ॥ इति कण्ड्वादयः ॥",
    "31028": "एभ्य आयः प्रत्ययः स्यात् स्वार्थे ॥",
    "31029": "",
    "31030": "स्वार्थे। ङित्त्वात्तङ्। कामयते॥",
    "31031": "आर्धधातुकविवक्षायामायादयो वा स्युः। <<कास्यनेकाच आम् वक्तव्यः>> (वार्त्तिकम्) । लिटि आस्कासोराम्विधानान्मस्य नेत्त्वम्॥",
    "31032": "सनादयः कमेर्णिङन्ताः प्रत्यया अन्ते येषां ते धातुसंज्ञकाः। धातुत्वाल्लडादयः। गोपायति॥",
    "31033": "धातोः स्यतासी एतौ प्रत्ययौ स्तो लृलुटोः परतः। शबाद्यपवादः। ऌ इति ऌङॢटोर्ग्रहणम्॥",
    "31034": "",
    "31035": "",
    "31036": "इजादिर्यो धातुर्गुरुमानृच्छत्यन्यस्तत आम् स्याल्लिटि॥",
    "31037": "दय् अय् आस् एभ्य आम् स्याल्लिटि। अयाञ्चक्रे। अयिता। अयिष्यते। अयताम्। आयत। अयेत। अयिषीष्ट। विभाषेटः। अयिषीढ्वम्, अयिषीध्वम्। आयिष्ट। आयिढ्वम्, आयिध्वम्। आयिष्यत॥ {$ {! 4 द्युत !} दीप्तौ $} (धातुपाठे <{01.0842}>) ॥ द्योतते॥",
    "31038": "एभ्यो लिटि आम्वा स्यात्। विदेरदन्तत्वप्रतिज्ञानादामि न गुणः। विदाञ्चकार, विवेद। वेदिता। वेदिष्यति॥",
    "31039": "एभ्यो लिटि आम् वा स्यादामि श्लाविव कार्यं च। जुहवाञ्चकार, जुहाव। होता। होष्यति। जुहोतु, जुहुतात्। जुहुताम्। जुह्वतु। जुहुधि। जुहवानि। अजुहोत्। अजुहुताम्॥",
    "31040": "आमन्ताल्लिट्पराः कृभ्वस्तयोऽनुप्रयुज्यन्ते। तेषां द्वित्वादि॥",
    "31041": "वेत्तेर्लोटि आम् गुणाभावो लोटो लुक् लोडन्तकरोत्यनुप्रयोगश्च वा निपात्यते पुरुषवचने न विवक्षिते॥",
    "31042": "",
    "31043": "शबाद्यपवादः॥",
    "31044": "इचावितौ॥",
    "31045": "इगुपधो यः शलन्तस्तस्मादनिटश्च्लेः क्सादेशः स्यात्। अधुक्षत्॥",
    "31046": "",
    "31047": "",
    "31048": "ण्यन्तात् श्र्यादिभ्यश्च च्लेश्चङ् स्यात् कर्त्रर्थे लुङि परे। अकामि अ त इति स्थिते  -",
    "31049": "",
    "31050": "",
    "31051": "",
    "31052": "एभ्यश्चलेरङ् स्यात्॥",
    "31053": "एभ्यश्च्लेरङ् स्यात्। असिचत्॥",
    "31054": "लिपिसिचिह्वः परस्य च्लेरङ् वा। असिचत, असिक्त॥॥ {$ {! 10 लिप !} उपदेहे $} (धातुपाठे <{06.0169}>) ॥ उपदेहो वृद्धिः। लिम्पति, लिम्पते। लेप्ता। अलिपत्, अलिपत, अलिप्त ॥ इत्युभयपदिनः ।\n॥ {$ {! 11 कृती !} छेदने $} (धातुपाठे <{06.0171}>) ॥ कृन्तति। चकर्त। कर्तिता। कर्तिष्यति, कर्त्स्यति। अकर्तीत्॥ {$ {! 12 खिद !} परिघाते $} (धातुपाठे <{06.0172}>) ॥ खिन्दति। चिखेद। खेत्ता॥ {$ {! 13 पिश !} अवयवे $} (धातुपाठे <{06.0173}>) ॥ पिंशति। पेशिता॥ {$ {! 14 ओव्रश्चू !} छेदने $} (धातुपाठे <{06.0012}>) ॥ वृश्चति। वव्रश्च। वव्रश्चिथ, वव्रष्ठ। व्रश्चिता, व्रष्टा। व्रश्चिष्यति, व्रक्ष्यति। वृश्च्यात्। अव्रश्चीत्, अव्राक्षीत्॥॥ {$ {! 15 व्यच !} व्याजीकरणे $} (धातुपाठे <{06.0013}>) ॥ विचति। विव्याच। विविचतुः। व्यचिता। व्यचिष्यति। विच्यात्। अव्याचीत्, अव्यचीत्। व्यचेः कुटादित्वमनसीति तु नेह प्रवर्तते, अनसीति पर्युदासेन कृन्मात्रविषयत्वात्॥ {$ {! 16 उछि !} उञ्छे $} (धातुपाठे <{06.0014}>) ॥ उञ्छति।  'उञ्छः कणश आदानं कणिशाद्यर्जनं शिलम्।'  इति यादवः॥ {$ {! 17 ऋच्छ !} गतीन्द्रियप्रलयमूर्तिभावेषु $} (धातुपाठे <{06.0016}>) ॥  ऋच्छति। ऋच्छत्यॄतामिति गुणः। द्विहल् ग्रहणस्य अनेक हलुपसक्षणत्वान्नुट्। आनर्च्छ। आनर्च्छतुः। ऋच्छिता॥॥ {$ {! 18 उज्झ !} उत्सर्गे $}  (धातुपाठे <{06.0024}>) ॥ उज्झति॥ {$ {! 19 लुभ !} विमोहने $} (धातुपाठे <{06.0025}>) ॥ लुभति॥",
    "31055": "श्यन्विकरणपुषादेर्द्युतादेरॢदितश्च च्लेरङ् परस्मैपदेषु। अगमत्। अगमिष्यत्॥  इति परस्मैपदिनः ॥",
    "31056": "",
    "31057": "इरितो धातोश्च्लेरङ् वा परस्मैपदेषु । अनिजत्, अनैक्षीत् अनिक्त । अनेक्ष्यत्, अनेक्ष्यत ॥ इति जुहोत्यादयः ॥",
    "31058": "च्लेरङ् वा स्यात्॥",
    "31059": "",
    "31060": "पदश्च्लेश्चिण् स्यात्तशब्दे परे। अपादि। अपत्साताम्। अपत्सत॥ {$ {! 22 विद !} सत्तायाम् $} (धातुपाठे <{04.0067}>) ॥ विद्यते। वेत्ता। अवित्त॥ {$ {! 23 बुध !} अवगमने $} (धातुपाठे <{04.0068}>) ॥ बुध्यते। बोद्धा। भोत्स्यते। भुत्सीष्ट। अबोधि, अबुद्ध। अभुत्साताम्॥ {$ {! 24 युध !} संप्रहारे $} (धातुपाठे <{04.0069}>) ॥ युध्यते। युयुधे। योद्धा। अयुद्ध॥॥ {$ {! 25 सृज !} विसर्गे $} (धातुपाठे <{04.0075}>) ॥ सृज्यते। ससृजे। ससृजिषे॥",
    "31061": "एभ्यश्च्लेश्चिण् वा स्यादेकवचने तशब्दे परे॥",
    "31062": "",
    "31063": "",
    "31064": "",
    "31065": "तपश्च्लेश्चिण् न स्यात् कर्मकर्तर्यनुतापे च। अन्वतप्त पापेन। घुमास्थेतीत्त्वम्। दीयते। धीयते। ददे॥",
    "31066": "च्लेश्चिण्स्याद्भावकर्मवाचिनि तशब्दे परे। अभावि। अभाविष्यत, अभविष्यत। अकर्मकोऽप्युपसर्गवशात्सकर्मकः। अनुभूयते आनन्दश्चैत्रेण त्वया मया च। अनुभूयेते। अनुभूयन्ते। त्वमनुभूयसे। अहमनुभूये। अन्वभावि। अन्वभाविषाताम्, अन्वभविषाताम्। णिलोपः। भाव्यते। भावयाञ्चक्रे, भावयाम्बभूवे, भावयामासे। चिण्वदिट्। आभीयत्वेनासिद्धत्वाण्णिलोपः। भाविता, भावयिता। भाविष्यते, भावयिष्यते। अभाव्यत। भाव्येत। भाविषीष्ट, भावयिषीष्ट। अभावि। अभाविषाताम्, अभावयिषाताम्॥ बुभूष्यते॥ अकृत्सार्वधातुकयोर्दीर्घः। स्तूयते विष्णुः। स्ताविता, स्तोता। स्ताविष्यते, स्तोष्यते। अस्तावि। अस्ताविषाताम्, अस्तोषाताम्॥ ऋ गतौ। गुणोऽर्तीति गुणः। अर्यते॥ स्मृ स्मरणे। स्मर्यते। सस्मरे। उपदेशग्रहणाच्चिण्वदिट्। आरिता, अर्ता। स्मारिता, स्मर्ता। अनिदितामिति नलोपः। स्रस्यते। इदितस्तु नन्द्यते। संप्रसारणम्। इज्यते॥",
    "31067": "धातोर्यक् भावकर्मवाचिनि सार्वधातुके। भावः क्रिया। सा च भावार्थकलकारेणानूद्यते। युष्मदस्मद्भ्यां सामानाधिकरण्याभावात्प्रथमः पुरुषः। तिङ्वाच्यक्रियाया अद्रव्यरूपत्वेन द्वित्वाद्यप्रतीतेर्न द्विवचनादि किंत्वेकवचनमेवोत्सर्गतः। त्वया मया अन्यैश्च भूयते। बभूवे॥",
    "31068": "कर्त्रर्थे सार्वधातुके परे धातोः शप्॥",
    "31069": "॥ {$ {! 1 दिवु !} क्रीडाविजिगीषाव्यवहारद्युतिस्तुतिमोदमदस्वप्नकान्तिगतिषु $} (धातुपाठे <{04.0001}>) ॥ शपोऽपवादः। हलि चेति दीर्घः। दीव्यति। दिदेव। देविता। देविष्यति। दीव्यतु। अदीव्यत्। दीव्येत्। दीव्यात्। अदेवीत्। अदेविष्यत्॥ एवं ॥ {$ {! 2 षिवु !} तन्तुसन्ताने $} (धातुपाठे <{04.0002}>) ॥ {$ {! 3 नृती !} गात्रविक्षेपे $} (धातुपाठे <{04.0010}>) ॥ नृत्यति। ननर्त। नर्तिता॥",
    "31070": "एभ्यः श्यन्वा कर्त्रर्थे सार्वधातुके परे। पक्षे शप्॥",
    "31071": "",
    "31072": "",
    "31073": "॥ {$ {! 1 षुञ् !} अभिषवे $} (धातुपाठे <{05.0001}>) ॥ शपोऽपवादः। सुनोति। सुनुतः। हुश्नुवोरिति यण्। सुन्वन्ति। सुन्वः, सुनुवः। सुनुते। सुन्वाते। सुन्वते। सुन्वहे, सुनुवहे। सुषाव, सुषुवे। सोता। सुनु। सुनवानि। सुनवै। सुनुयात्। सूयात्॥",
    "31074": "श्रुवः शृ इत्यादेशः स्यात् श्नुप्रत्ययश्च । शृणोति ॥",
    "31075": "",
    "31076": "",
    "31077": "॥ {$ {! 1 तुद !} व्यथने $} (धातुपाठे <{06.0001}>) ॥ शपोऽपवादः। तुदति, तुदते। तुतोद। तुतोदिथ। तुतुदे। तोत्ता। अतौत्सीत्, अतुत॥॥ {$ {! 2 णुद !} प्रेरणे $} (धातुपाठे <{06.0002}>) ॥ नुदति, नुदते। नुनोद। नोत्ता। ॥ {$ {! 3 भ्रस्ज !} पाके $} (धातुपाठे <{06.0004}>) ॥ ग्रहिज्येति सम्प्रसारणम्। सस्य श्चुत्वेन शः। शस्य जश्त्वेन जः। भृज्जति, भृज्जते॥",
    "31078": "॥ {$ {! 1 रुधिर् !} आवरणे $} (धातुपाठे <{07.0001}>) ॥ शपोऽपवादः। रुणद्धि। श्नसोरल्लोपः। रुन्धः। रुन्धन्ति। रुणत्सि। रुन्धः। रुन्ध। रुणध्मि। रुन्ध्वः। रुन्ध्मः। रुन्धे। रुन्धाते। रुन्धते। रुन्त्से। रुन्धाथे। रुन्ध्वे। रुन्धे। रुन्ध्वहे। रुन्ध्महे। रुरोध, रुरुधे। रोद्धासि, रोद्धासे। रोत्स्यसि, रोत्स्यसे। रोत्स्यति, रोत्स्यते। रुणद्धु, रुन्धात्। रुन्धाम्। रुन्धन्तु। रुन्धि। रुणधानि। रुणधाव। रुणधाम। रुन्धाम्। रुन्धाताम्। रुन्धताम्। रुन्त्स्व। रुणधै। रुणधावहै। रुणधामहै। अरुणत्, अरुणद्। अरुन्धताम्। अरुन्धन्। अरुणः, अरुणत्, अरुणद्। अरुन्ध। अरुन्धाताम्। अरुन्धत। अरुन्धाः। रुन्ध्यात्। रुन्धीत। रुध्यात्, रुत्सीष्ट। अरुधत्, अरौत्सीत्। अरुद्ध। अरुत्साताम्। अरुत्सत। अरोत्स्यत्, अरौत्सीत्। अरुद्ध। अरुत्साताम्। अरुत्सत। अरोत्स्यत्, अरोत्स्यत॥ {$ {! 2 भिदिर् !} विदारणे $}  (धातुपाठे <{07.0002}>) ॥ {$ {! 3 छिदिर् !} द्वैधीकरणे $}  (धातुपाठे <{07.0003}>) ॥ {$ {! 4 युजिर् !} योगे $}   (धातुपाठे <{07.0007}>)॥ {$ {! 5 रिचिर् !} विरेचने $}  (धातुपाठे <{07.0004}>) ॥ रिणक्ति, रिङ्क्ते। रिरेच। रेक्ता रेक्ष्यति अरिणक्। अरिचत्, अरैक्षीत्, अरिक्त॥ {$ {! 6 विचिर् !} पृथग्भावे $}  (धातुपाठे <{07.0005}>) ॥ विनक्ति विङ्क्ते॥ {$ {! 7 क्षुदिर् !} संपेषणे $}  (धातुपाठे <{07.0006}>) ॥ क्षुणत्ति, क्षुन्ते। क्षोत्ता॥ अक्षुदत्, अक्षौत्सीत्, अक्षुत्त। ॥ {$ {! 8 उच्छृदिर् !} दीप्तिदेवनयोः $}  (धातुपाठे <{07.0008}>) ॥ छृणत्ति छृन्ते। चच्छर्द। सेऽसिचीति वेट्। चच्छृदिषे, चच्छृत्से। छर्दिता। छर्दिष्यति, छर्त्स्यति। अच्छृदत्, अच्छर्दीत्, अच्छर्दिष्ट॥ {$ {! 9 उत्तृदिर् !} हिंसानादरयोः $}  (धातुपाठे <{07.0009}>) ॥ तृणत्ति, तृन्ते॥ {$ {! 10 कृती !} वेष्टने $}  (धातुपाठे <{07.0010}>) ॥ कृणत्ति॥ {$ {! 11-12 तृह, हिसि !} हिंसायाम् $}  (धातुपाठे <{07.0018}>, <{07.0019}>) ॥",
    "31079": "तनादेः कृञश्च उः प्रत्ययः स्यात्। शपोऽपवादः। गुणौ। विदाङ्करोतु॥",
    "31080": "",
    "31081": "॥ {$ {! 1 डुक्रीञ् !} द्रव्यविनिमये $}  (धातुपाठे <{09.0001}>) ॥ शपोऽपवादः। क्रीणाति। ई हल्यघोः। क्रीणीतः। श्नाभ्यस्तयोरातः। क्रीणन्ति। क्रीणासि। क्रीणीथः। क्रीणीथ। क्रीणामि। क्रीणीवः। क्रीणीमः। क्रीणीते। क्रीणाते। क्रीणते। क्रीणीषे। क्रीणाथे। क्रीणीध्वे। क्रीणे। क्रीणीवहे। क्रीणीमहे। चिक्राय। चिक्रियतुः। चिक्रियुः। चिक्रयिथ, चिक्रेथ। चिक्रिय। चिक्रिये। क्रेता। क्रेष्यति, क्रेष्यते। क्रीणातु, क्रीणीतात्। क्रीणीताम्। अक्रीणात्, अक्रीणीत। क्रीणीयात्, क्रीणीत। क्रीयात्, क्रेषीष्ट। अक्रैषीत्, अक्रेष्यत॥॥ {$ {! 2 प्रीञ् !}  तर्पणे कान्तौ च $} (धातुपाठे <{09.0002}>) ॥ प्रीणाति, प्रीणीते॥ {$ {! 3 श्रीञ् !} पाके $} (धातुपाठे <{09.0003}>) ॥ श्रीणाति, श्रीणीते॥ {$ {! 4 मीञ्  !} हिंसायाम् $} (धातुपाठे <{09.0004}>) ॥",
    "31082": "चात् श्ना। स्कुनोति, स्कुनाति। स्कुनुते, स्कुनीते। चुस्काव, चुस्कुवे। स्कोता। अस्कौषीत्, अस्कोष्ट॥ स्तन्भ्वादयश्चत्वारः सौत्राः। सर्वे रोधनार्थाः परस्मैपदिनः॥",
    "31083": "हलः परस्य श्नः शानजादेशः स्याद्धौ परे। स्तभान॥",
    "31084": "",
    "31085": "",
    "31086": "",
    "31087": "कर्मस्थया क्रियया तुल्यक्रियः कर्ता कर्मवत्स्यात् । कार्यातिदेशोऽयम् । तेन यगात्मनेपदचिण्चिण्वदिटः स्युः । पच्यते फलम् । भिद्यते काष्ठम् । अपाचि । अभेदि । भावे । भिद्यते काष्ठेन ॥ इति कर्मकर्तृप्रक्रिया ॥",
    "31088": "",
    "31089": "",
    "31090": "",
    "31091": "आतृतीयाध्यायसमाप्तेर्ये प्रत्ययास्ते धातोः परे स्युः । कृदतिङिति कृत्संज्ञा ॥",
    "31092": "सप्तम्यन्ते पदे कर्मणीत्यादौ वाच्यत्वेन स्थितं यत्कुम्भादि तद्वाचकं पदमुपपदसंज्ञं स्यात्॥",
    "31093": "अत्र धात्वधिकारे तिङ्भिन्नः प्रत्ययः कृत्संज्ञः स्यात् ॥",
    "31094": "अस्मिन्धात्वधिकारेऽसरूपोऽपवादप्रत्यय उत्सर्गस्य बाधको वा स्यात् स्त्र्यधिकारोक्तं विना॥",
    "31095": "ण्वुल्तृचावित्यतः प्राक् कृत्यसंज्ञाः स्युः॥",
    "31096": "धातोरेते प्रत्ययाः स्युः । एधितव्यम्, एधनीयं त्वया । भावे औत्सत्गिकमेकवचनं क्लीबत्वं च । चेतव्यश्चयनीया वा धर्मस्त्वया <<केलिमर  उपसंख्यानम्>> (वार्त्तिकम्) । पचेलिमा माषाः । पक्तव्या इत्यर्थः । भिदेलिमाः सरलाः । भेत्तव्या इत्यर्थः । कर्मणि प्रत्ययः ॥",
    "31097": "अजन्ताद्धातोर्यत् स्यात्। चेयम्॥",
    "31098": "पवर्गान्ताददुपधाद्यत्स्यात्। ण्यतोऽपवादः। शप्यम्। लभ्यम्॥",
    "31099": "",
    "31100": "",
    "31101": "",
    "31102": "",
    "31103": "",
    "31104": "",
    "31105": "",
    "31106": "",
    "31107": "",
    "31108": "",
    "31109": "एभ्यः क्यप् स्यात्॥",
    "31110": "",
    "31111": "",
    "31112": "",
    "31113": "मृजेः क्यब्वा। मृज्यः॥",
    "31114": "",
    "31115": "",
    "31116": "",
    "31117": "",
    "31118": "",
    "31119": "",
    "31120": "",
    "31121": "",
    "31122": "",
    "31123": "",
    "31124": "ऋवर्णान्ताद्धलन्ताच्च धातोर्ण्यत्। कार्यम्। हार्यम्। धार्यम्॥",
    "31125": "",
    "31126": "",
    "31127": "",
    "31128": "",
    "31129": "",
    "31130": "",
    "31131": "",
    "31132": "",
    "31133": "धातोरेतौ स्तः। कर्तरि कृदिति कर्त्रर्थे॥",
    "31134": "नन्द्यादेर्ल्युः, ग्रह्यादेर्णिनिः, पचादेरच् स्यात्। नन्दयतीति नन्दनः। जनमर्दयतीति जनार्दनः। लवणः। ग्राही। स्थायी। मन्त्री। पचादिराकृतिगणः॥",
    "31135": "एभ्यः कः स्यात्। बुधः। कृशः। ज्ञः। प्रियः। किरः॥",
    "31136": "प्रज्ञः। सुग्लः॥",
    "31137": "",
    "31138": "",
    "31139": "",
    "31140": "",
    "31141": "",
    "31142": "",
    "31143": "",
    "31144": "गेहे कर्तरि ग्रहेः कः स्यात्। गृहम्॥",
    "31145": "",
    "31146": "",
    "31147": "",
    "31148": "",
    "31149": "",
    "31150": "",
    "32001": "कर्मण्युपपदे धातोरण् प्रत्ययः स्यात्। कुम्भं करोतीति कुम्भकारः॥",
    "32002": "",
    "32003": "आदन्ताद्धातोरनुपसर्गात्कर्मण्युपपदे कः स्यात्। अणोऽपवादः। आतो लोप इटि च। गोदः। धनदः। कम्बलदः। अनुपसर्गे किम्? गोसन्दायः। <<मूलविभुजादिभ्यः कः>> (वार्त्तिकम्)। मूलानि विभुजति मूलविभुजो रथः। आकृतिगणोऽयम्। महीध्रः। कुध्रः॥",
    "32004": "",
    "32005": "",
    "32006": "",
    "32007": "",
    "32008": "",
    "32009": "",
    "32010": "",
    "32011": "",
    "32012": "",
    "32013": "",
    "32014": "",
    "32015": "",
    "32016": "अधिकरणे उपपदे। कुरुचरः॥",
    "32017": "भिक्षाचरः। सेनाचरः। आदायेति ल्यबन्तम्। आदायचरः॥",
    "32018": "",
    "32019": "",
    "32020": "एषु द्योत्येषु करोतेष्टः स्यात्॥",
    "32021": "",
    "32022": "",
    "32023": "",
    "32024": "",
    "32025": "",
    "32026": "",
    "32027": "",
    "32028": "ण्यन्तादेजेः खश् स्यात्॥",
    "32029": "",
    "32030": "",
    "32031": "",
    "32032": "",
    "32033": "",
    "32034": "",
    "32035": "",
    "32036": "",
    "32037": "",
    "32038": "प्रियंवदः। वशंवदः॥",
    "32039": "",
    "32040": "",
    "32041": "",
    "32042": "",
    "32043": "",
    "32044": "",
    "32045": "",
    "32046": "",
    "32047": "",
    "32048": "",
    "32049": "",
    "32050": "",
    "32051": "",
    "32052": "",
    "32053": "",
    "32054": "",
    "32055": "",
    "32056": "",
    "32057": "",
    "32058": "अनुदके सुप्युपपदे स्पृशेः क्विन् । घृतस्पृक्, घृतस्पृग् । घृतस्पृशौ । घृतस्पृशः ॥ दधृक्, दधृग् । दधृषौ । दधृग्भ्याम् ॥ रत्नमुषौ । रत्नमुड्भ्याम् ॥ षट्, षड् । षड्भिः । षड्भ्यः । षण्णाम् । षट्सु ॥ रुत्वं प्रति षत्वस्यासिद्धत्वात् <<ससजुषो रुः>><{LSK104}> इति रुत्वम् ॥",
    "32059": "एभ्यः क्विन्, अञ्चेः सुप्युपपदे, युजिक्रुञ्चोः, केवलयोः, क्रुञ्चेर्नलोपाभावश्च निपात्यते। कनावितौ॥",
    "32060": "त्यदादिषूपपदेष्वज्ञानार्थाद्दृशेः कञ् स्यात्। चात् क्विन्॥",
    "32061": "",
    "32062": "",
    "32063": "",
    "32064": "",
    "32065": "",
    "32066": "",
    "32067": "",
    "32068": "",
    "32069": "",
    "32070": "",
    "32071": "",
    "32072": "",
    "32073": "",
    "32074": "",
    "32075": "मनिन् क्वनिप् वनिप् विच् एते प्रत्यया धातोः स्युः॥",
    "32076": "अयमपि दृश्यते। उखास्रत्। पर्णध्वत्। वाहभ्रट्॥",
    "32077": "",
    "32078": "अजात्यर्थे सुपि धातोर्णिनिस्ताच्छील्ये द्योत्ये। उष्णभोजी॥",
    "32079": "",
    "32080": "",
    "32081": "",
    "32082": "सुपि मन्यतेर्णिनिः स्यात्। दर्शनीयमानी॥",
    "32083": "स्वकर्मके मनने वर्त्तमानान्मन्यतेः सुपि खश् स्यात् चाण्णिनिः।  पण्डितमात्मानं मन्यते पण्डितंमन्यः। पण्डितमानी॥",
    "32084": "",
    "32085": "करणे उपपदे भूतार्थे यजेर्णिनिः कर्तरि। सोमेनेष्टवान् सोमयाजी। अग्निष्टोमयाजी॥",
    "32086": "",
    "32087": "",
    "32088": "",
    "32089": "",
    "32090": "",
    "32091": "",
    "32092": "",
    "32093": "",
    "32094": "कर्मणि भूते। पारं दृष्टवान् पारदृश्वा॥",
    "32095": "क्वनिप्स्यात्। युधिरन्तर्भावितण्यर्थः। राजानं योधितवान् राजयुध्वा। राजकृत्वा॥",
    "32096": "कर्मणीति निवृत्तम्। सह योधितवान् सहयुध्वा। सहकृत्वा॥",
    "32097": "",
    "32098": "",
    "32099": "प्रजा स्यात्संततौ जने ॥",
    "32100": "",
    "32101": "",
    "32102": "भूतार्थवृत्तेर्धातोर्निष्ठा स्यात्। तत्र तयोरेवेति भावकर्मणोः क्तः। कर्तरि कृदिति कर्तरि क्तवतुः। उकावितौ। स्नातं मया। स्तुतस्त्वया विष्णुः। विश्वं कृतवान् विष्णुः॥",
    "32103": "",
    "32104": "",
    "32105": "",
    "32106": "",
    "32107": "लिटः कानच् क्वसुश्च वा स्तः । तङानावात्मनेपदम् । चक्राणः ॥",
    "32108": "",
    "32109": "",
    "32110": "भूतार्थे धातोर्लुङ् स्यात्॥",
    "32111": "अनद्यतनभूतार्थवृत्तेर्धातोर्लङ् स्यात्॥",
    "32112": "स्मृतिबोधिन्युपपदे भूतानद्यतने धातोर्लृट् । लङोऽपवादः ॥ वस निवासे ॥ स्मरसि कृष्ण गोकुले वत्स्यामः । एवं बुध्यसे, चेतयसे इत्यादिप्रयोगेऽपि ॥",
    "32113": "यद्योगे उक्तं न । अभिजानासि कृष्ण यद्वने अभुञ्जमहि ॥",
    "32114": "",
    "32115": "भूतानद्यतनपरोक्षार्थवृत्तेर्धातोर्लिट् स्यात्। लस्य तिबादयः॥",
    "32116": "",
    "32117": "",
    "32118": "लिटोऽपवादः। यजति स्म युधिष्ठिरः॥",
    "32119": "",
    "32120": "",
    "32121": "",
    "32122": "",
    "32123": "वर्तमानक्रियावृत्तेर्धातोर्लट् स्यात्। अटावितौ। उच्चारणसामर्थ्याल्लस्य नेत्त्वम्। भू सत्तायाम्॥ {$ {! 1 भू !} सत्तायाम् $} (धातुपाठे <{01.0001}>)॥ कर्तृविवक्षायां भू ल् इति स्थिते-",
    "32124": "अप्रथमान्तेन समानाधिकरणे लट एतौ वा स्तः। शबादि। पचन्तं चैत्रं पश्य॥",
    "32125": "",
    "32126": "",
    "32127": "तौ शतृशानचौ सत्संज्ञौ स्तः॥",
    "32128": "",
    "32129": "",
    "32130": "",
    "32131": "",
    "32132": "",
    "32133": "",
    "32134": "क्विपमभिव्याप्य वक्ष्यमाणाः प्रत्ययास्तच्छीलादिषु कर्तृषु बोध्याः ॥",
    "32135": "कर्ता कटान्॥",
    "32136": "",
    "32137": "",
    "32138": "",
    "32139": "",
    "32140": "",
    "32141": "",
    "32142": "",
    "32143": "",
    "32144": "",
    "32145": "",
    "32146": "",
    "32147": "",
    "32148": "",
    "32149": "",
    "32150": "",
    "32151": "",
    "32152": "",
    "32153": "",
    "32154": "",
    "32155": "",
    "32156": "",
    "32157": "",
    "32158": "",
    "32159": "",
    "32160": "",
    "32161": "",
    "32162": "",
    "32163": "",
    "32164": "",
    "32165": "",
    "32166": "",
    "32167": "",
    "32168": "चिकीर्षुः । आशंसुः । भिक्षुः ॥",
    "32169": "",
    "32170": "",
    "32171": "",
    "32172": "",
    "32173": "",
    "32174": "",
    "32175": "",
    "32176": "",
    "32177": "विभ्राट्। भाः॥",
    "32178": "",
    "32179": "",
    "32180": "",
    "32181": "",
    "32182": "दाबादेः ष्ट्रन् स्यात्करणेर्थे । दात्यनेन दात्रम्। नेत्रम्॥",
    "32183": "",
    "32184": "अरित्रम् । लवित्रम् । धुवित्रम् । सवित्रम् । खनित्रम् । सहित्रम् । चरित्रम् ॥",
    "32185": "पवित्रम् ॥ इति पूर्वकृदन्तम् ॥",
    "32186": "",
    "32187": "",
    "32188": "",
    "33001": "एते वर्तमाने संज्ञायां च बहुलं स्युः । केचिदविहिता अप्यूह्याः ॥\nसंज्ञासु धातुरूपाणि प्रत्ययाश्च ततः परे ।\nकार्याद्विद्यादनूबन्धमेतच्छास्त्रमुणादिषु ॥\nइत्युणादयः ॥",
    "33002": "",
    "33003": "",
    "33004": "",
    "33005": "",
    "33006": "",
    "33007": "",
    "33008": "",
    "33009": "",
    "33010": "क्रियार्थायां क्रियायामुपपदे भविष्यत्यर्थे धातोरेतौ स्तः । मान्तत्वादव्ययत्वम् । कृष्णं द्रष्टुं याति । कृष्णं दर्शको याति ॥",
    "33011": "",
    "33012": "",
    "33013": "भविष्यदर्थाद्धातोर्लृट् क्रियार्थायां क्रियायां सत्यामसत्यां वा । स्यः । इट् । भविष्यति । भविष्यतः । भविष्यन्ति । भविष्यसि । भविष्यथः । भविष्यथ । भविष्यामि । भविष्यावः । भविष्यामः ॥",
    "33014": "व्यवस्थितविभाषेयम् । तेनाप्रथमासामानाधिकरण्ये प्रत्ययोत्तरपदयोः सम्बोधने लक्षणहेत्वोश्च नित्यम् । करिष्यन्तं करिष्यमाणं पश्य ॥",
    "33015": "भविष्यत्यनद्यतनेऽर्थे धातोर्लुट् ॥",
    "33016": "",
    "33017": "",
    "33018": "सिद्धावस्थापन्ने धात्वर्थे वाच्ये धातोर्घञ्। पाकः॥",
    "33019": "कर्तृभिन्ने कारके घञ् स्यात्॥",
    "33020": "",
    "33021": "",
    "33022": "",
    "33023": "",
    "33024": "",
    "33025": "",
    "33026": "",
    "33027": "",
    "33028": "",
    "33029": "",
    "33030": "",
    "33031": "",
    "33032": "",
    "33033": "",
    "33034": "",
    "33035": "",
    "33036": "",
    "33037": "",
    "33038": "",
    "33039": "",
    "33040": "",
    "33041": "एषु चिनोतेर्घञ् आदेश्च ककारः। उपसमाधानं राशीकरणम्। निकायः। कायः। गोमयनिकायः॥",
    "33042": "",
    "33043": "",
    "33044": "",
    "33045": "",
    "33046": "इवर्णान्तादच्। चयः। जयः॥",
    "33047": "",
    "33048": "",
    "33049": "",
    "33050": "",
    "33051": "",
    "33052": "",
    "33053": "",
    "33054": "",
    "33055": "",
    "33056": "इवर्णान्तादच् । चयः । जयः ॥",
    "33057": "ॠवर्णान्तादुवर्णान्ताच्चाप्। करः। गरः। यवः। लवः। स्तवः। पवः। <<घञर्थे कविधानम्>>। प्रस्थः। विघ्नः॥",
    "33058": "",
    "33059": "",
    "33060": "",
    "33061": "",
    "33062": "",
    "33063": "",
    "33064": "",
    "33065": "",
    "33066": "",
    "33067": "",
    "33068": "",
    "33069": "",
    "33070": "",
    "33071": "",
    "33072": "",
    "33073": "",
    "33074": "",
    "33075": "",
    "33076": "",
    "33077": "",
    "33078": "",
    "33079": "",
    "33080": "",
    "33081": "",
    "33082": "",
    "33083": "",
    "33084": "",
    "33085": "",
    "33086": "",
    "33087": "",
    "33088": "",
    "33089": "टुवेपृ कम्पने, वेपथः ॥",
    "33090": "यज्ञः। याच्ञा। यत्नः। विश्नः। प्रश्नः। रक्ष्णः॥",
    "33091": "स्वप्नः॥",
    "33092": "प्रधिः। उपधिः॥",
    "33093": "",
    "33094": "स्त्रीलिङ्गे भावे क्तिन् स्यात्। घञोऽपवादः। कृतिः। स्तुतिः। <<ॠल्वादिभ्यः क्तिन्निष्ठावद्वाच्यः>>  (वार्त्तिकम्)। तेन नत्वम्। कीर्णिः। लूनिः। धूनिः। पूनिः। <<संपदादिभ्यः क्विप्>> (वार्त्तिकम्) । संपत्। विपत्। आपत्। <<क्तिन्नपीष्यते>> (वार्त्तिकम्)। संपत्तिः। विपत्तिः। आपत्तिः॥",
    "33095": "",
    "33096": "",
    "33097": "एते निपात्यन्ते॥॥",
    "33098": "",
    "33099": "",
    "33100": "",
    "33101": "इषेर्निपातोऽयम्॥",
    "33102": "प्रत्ययान्तेभ्यो धातुभ्यः स्त्रियामकारः प्रत्ययः स्यात्। चिकीर्षा। पुत्रकाम्या॥",
    "33103": "गुरुमतो हलन्तात्स्त्रियामकारः प्रत्ययः स्यात्। ईहा॥",
    "33104": "",
    "33105": "",
    "33106": "",
    "33107": "अकारस्यापवादः। कारणा। हारणा॥",
    "33108": "",
    "33109": "",
    "33110": "",
    "33111": "",
    "33112": "",
    "33113": "क्वचित्प्रवृत्तिः क्वचिदप्रवृत्तिः क्वचिद्विभाषा क्वचिदन्यदेव।\nविधेर्विधानं बहुधा समीक्ष्य चतुर्विधं बाहुलकं वदन्ति॥ १॥\nस्नात्यनेनेति स्नानीयं चूर्णम्। दीयतेऽस्मै दानीयो विप्रः॥",
    "33114": "",
    "33115": "हसितम्, हसनम्॥",
    "33116": "",
    "33117": "",
    "33118": "",
    "33119": "",
    "33120": "अवतारः कूपादेः। अवस्तारो जवनिका॥",
    "33121": "हलन्ताद् घञ्। घापवादः। रमन्ते योगिनोऽस्मिन्निति रामः। अपमृज्यतेऽनेन व्याध्यादिरित्यपामार्गः॥",
    "33122": "",
    "33123": "",
    "33124": "",
    "33125": "",
    "33126": "करणाधिकरणयोरिति निवृत्तम्। एषु दुःखसुखार्थेषूपपदेषु खल् तयोरेवेति भावे कर्मणि च। कृच्छ्रे - दुष्करः कटो भवता। अकृच्छ्रे - ईषत्करः। सुकरः॥",
    "33127": "",
    "33128": "खलोऽपवादः। ईषत्पानः सोमो भवता। दुष्पानः। सुपानः॥",
    "33129": "",
    "33130": "",
    "33131": "वर्तमाने ये प्रत्यया उक्तास्ते वर्तमानसामीप्ये भूते भविष्यति च वा स्युः। कदागतोऽसि। अयमागच्छामि, अयमागमं वा। कदा गमिष्यसि। एष गच्छामि, गमिष्यामि वा॥",
    "33132": "",
    "33133": "",
    "33134": "",
    "33135": "",
    "33136": "",
    "33137": "",
    "33138": "",
    "33139": "हेतुहेतुमद्भावादि लिङ्निमित्तं तत्र भविष्यत्यर्थे ऌङ् स्यात् क्रियाया अनिष्पत्तौ गम्यमानायाम्। अभविष्यत्। अभविष्यताम्। अभविष्यन्। अभविष्यः। अभविष्यतम्। अभविष्यत। अभविष्यम्। अभविष्याव। अभविष्याम। सुवृष्टिश्चेदभविष्यत्तदा सुभिक्षमभविष्यत्, इत्यादि ज्ञेयम्॥ {$ {! 2 अत !} सातत्यगमने $}(धातुपाठे <{01.0038}>)॥ अतति॥",
    "33140": "",
    "33141": "",
    "33142": "",
    "33143": "",
    "33144": "",
    "33145": "",
    "33146": "",
    "33147": "",
    "33148": "",
    "33149": "",
    "33150": "",
    "33151": "",
    "33152": "",
    "33153": "",
    "33154": "",
    "33155": "",
    "33156": "वा स्यात् । कृष्णं नमेच्चेत्सुखं यायात् । कृष्णं नंस्यति चेत्सुखं यास्यति । <<भविष्यत्येवेष्यते>> (वार्त्तिकम्) । नेह । हन्तीति पलायते ॥ विधिनिमन्त्रणेति लिङ् । विधिः प्रेरणं भृत्यादेर्निकृष्टस्य प्रवर्तनम् । यजेत ॥ निमन्त्रणं नियोगकरणम्, आवश्यके श्राद्धभोजनादौ दौहित्रादेः प्रवर्तनम् । इह भुञ्जीत ॥ आमन्त्रणं कामचारानुज्ञा । इहासीत ॥ अधीष्टं सत्कारपूर्वको व्यापारः । पुत्रमध्यापयेद्भवान् ॥ संप्रश्नः संप्रधारणम् । किं भो वेदमधीयीय उत तर्कम् ॥ प्रार्थनं याच्ञा । भो भोजनं लभेय । एवं लोट् ॥ इटि लकारार्थप्रक्रिया ॥ इति तिङन्तं समाप्तम् ॥",
    "33157": "",
    "33158": "",
    "33159": "",
    "33160": "",
    "33161": "एष्वर्थेषु धातोर्लिङ् ॥",
    "33162": "विध्याद्यर्थेषु धातोर्लोट् ॥",
    "33163": "",
    "33164": "",
    "33165": "",
    "33166": "",
    "33167": "कालार्थेषूपपदेषु तुमुन्। कालः समयो वेला वा भोक्तुम्॥",
    "33168": "",
    "33169": "",
    "33170": "",
    "33171": "",
    "33172": "",
    "33173": "",
    "33174": "",
    "33175": "सर्वलकारापवादः ॥",
    "33176": "स्मोत्तरे माङि लङ् स्याच्चाल्लुङ्॥",
    "34001": "",
    "34002": "",
    "34003": "",
    "34004": "",
    "34005": "",
    "34006": "",
    "34007": "",
    "34008": "",
    "34009": "",
    "34010": "",
    "34011": "",
    "34012": "",
    "34013": "",
    "34014": "",
    "34015": "",
    "34016": "",
    "34017": "",
    "34018": "प्रतिषेधार्थयोरलंखल्वोरुपपदयोः क्त्वा स्यात् । प्राचां ग्रहणं पूजार्थम् । अमैवाव्ययेनेति नियमान्नोपपदसमासः । दो दद्घोः । अलं दत्त्वा । घुमास्थेतीत्वम् । पीत्वा खलु । अलंखल्वोः किम् ? मा कार्षीत् । प्रतिषेधयोः किम् ? अलंकारः ॥",
    "34019": "",
    "34020": "",
    "34021": "समानकर्तृकयोर्धात्वर्थयोः पूर्वकाले विद्यमानाद्धातोः क्त्वा स्यात्। भुक्त्वा व्रजति। द्वित्वमतन्त्रम्। भुक्त्वा पीत्वा व्रजति॥",
    "34022": "आभीक्ष्ण्ये द्योत्ये पूर्वविषये णमुल् स्यात् क्त्वा च॥",
    "34023": "",
    "34024": "",
    "34025": "",
    "34026": "",
    "34027": "एषु कृञो णमुल् स्यात् । सिद्धोऽप्रयोगोऽस्य एवम्भूतश्चेत् कृञ् । व्यर्थत्वात्प्रयोगानर्ह इत्यर्थः । अन्यथाकारम् । एवङ्कारम् । कथङ्कारम् । इत्थङ्कारं भुङ्क्ते । सिद्धेति किम्? शिरोऽन्यथा कृत्वा भुङ्क्ते ॥ इत्युत्तरकृदन्तम् ॥ इति कृदन्तम् ॥",
    "34028": "",
    "34029": "",
    "34030": "",
    "34031": "",
    "34032": "",
    "34033": "",
    "34034": "",
    "34035": "",
    "34036": "",
    "34037": "",
    "34038": "",
    "34039": "",
    "34040": "",
    "34041": "",
    "34042": "",
    "34043": "",
    "34044": "",
    "34045": "",
    "34046": "",
    "34047": "",
    "34048": "",
    "34049": "",
    "34050": "",
    "34051": "",
    "34052": "",
    "34053": "",
    "34054": "",
    "34055": "",
    "34056": "",
    "34057": "",
    "34058": "",
    "34059": "",
    "34060": "",
    "34061": "",
    "34062": "",
    "34063": "",
    "34064": "",
    "34065": "",
    "34066": "",
    "34067": "कृत्प्रत्ययः कर्तरि स्यात्। इति प्राप्ते  -",
    "34068": "",
    "34069": "लकाराः सकर्मकेभ्यः कर्मणि कर्तरि च स्युरकर्मकेभ्यो भावे कर्तरि च॥",
    "34070": "एते भावकर्मणोरेव स्युः॥",
    "34071": "",
    "34072": "",
    "34073": "",
    "34074": "",
    "34075": "",
    "34076": "",
    "34077": "",
    "34078": "एतेऽष्टादश लादेशाः स्युः॥",
    "34079": "॥ अथ आत्मनेपदिनः ॥ {$ {! 1 एध !} वृद्धौ $} (धातुपाठे <{01.0002}>) ॥ टितो लस्यात्मनेपदानां टेरेत्वम्। एधते॥",
    "34080": "टितो लस्य थासः से स्यात्। एधसे। एधेथे। एधध्वे। अतो गुणे। एधे। एधावहे। एधामहे॥",
    "34081": "लिडादेशयोस्तझयोरेश् इरेजेतौ स्तः। एधाञ्चक्रे। एधाञ्चक्राते। एधाञ्चक्रिरे। एधाञ्चकृषे। एधाञ्चक्राथे॥",
    "34082": "लिटस्तिबादीनां नवानां णलादयः स्युः। भू अ इति स्थिते  -",
    "34083": "वेत्तेर्लटः परस्मैपदानां णलादयो वा स्युः। वेद। विदतुः। विदुः। वेत्थ। विदथुः। विद। वेद। विद्व। विद्म। पक्षे  -  वेत्ति। वित्तः। विदन्ति॥",
    "34084": "ब्रुवो लटस्तिबादीनां पञ्चानां णलादयः पञ्च वा स्युर्ब्रुवश्चाहादेशः। आह। आहतुः। आहुः॥",
    "34085": "लोटस्तामादयस्सलोपश्च॥",
    "34086": "लोट इकारस्य उः। भवतु॥",
    "34087": "लोटः सेर्हिः सोऽपिच्च॥",
    "34088": "",
    "34089": "लोटो मेर्निः स्यात्॥",
    "34090": "लोट एकारस्याम् स्यात्। एधताम्। एधेताम्। एधन्ताम्॥",
    "34091": "सवाभ्याम् परस्य लोडेतः क्रमाद्वामौ स्तः। एधस्व। एधेथाम्। एधध्वम्॥",
    "34092": "लोडुत्तमस्याट् स्यात् पिच्च। हिन्योरुत्वं न, इकारोच्चारणसामर्थ्यात्॥",
    "34093": "लोडुत्तमस्य एत ऐ स्यात्। एधै। एधावहै। एधामहै॥ आटश्च। ऐधत। ऐधेताम्। ऐधन्त। ऐधथाः। ऐधेथाम्। ऐधध्वम्। ऐधे। ऐधावहि। ऐधामहि॥",
    "34094": "",
    "34095": "",
    "34096": "",
    "34097": "",
    "34098": "",
    "34099": "सकारान्तस्य ङिदुत्तमस्य नित्यं लोपः। अलोऽन्त्यस्येति सलोपः। भवाव। भवाम॥",
    "34100": "ङितो लस्य परस्मैपदमिकारान्तं यत्तदन्तस्य लोपः। अभवत्। अभवताम्। अभवन्। अभवः। अभवतम्। अभवत। अभवम्। अभवाव। अभवाम॥",
    "34101": "ङितश्चतुर्णां तामादयः क्रमात्स्युः। भवताम्। भवन्तु॥",
    "34102": "सलोपः। एधेत। एधेयाताम्॥",
    "34103": "लिङः परस्मैपदानां यासुडागमो ङिच्च॥",
    "34104": "आशिषि लिङो यासुट् कित्। स्कोः संयोगाद्योरिति सलोपः॥",
    "34105": "लिङो झस्य रन् स्यात्। एधेरन्। एधेथाः। एधेयाथाम्। एधेध्वम्॥",
    "34106": "लिङादेशस्य इटोऽत्स्यात्। एधेय। एधेवहि। एधेमहि॥",
    "34107": "लिङस्तथोः सुट्। यलोपः। आर्धधातुकत्वात्सलोपो न। एधिषीष्ट। एधिषीयास्ताम्। एधिषीरन्। एधिषीष्ठाः। एधिषीयास्थाम्। एधिषीध्वम्। एधिषीय। एधिषीवहि। एधिषीमहि। ऐधिष्ट। ऐधिषाताम्॥",
    "34108": "लिङो झेर्जुस् स्यात्। भवेयुः। भवेः। भवेतम्। भवेत। भवेयम्। भवेव। भवेम॥",
    "34109": "सिचोऽभ्यस्ताद्विदेश्च परस्य ङित्संबन्धिनो झेर्जुस्। आतिषुः। आतीः। आतिष्टम्। आतिष्ट। आतिषम्। आतिष्व। आतिष्म। आतिष्यत्॥ {$ {! 3 षिध !} गत्याम् $} (धातुपाठे <{01.0049}>)॥",
    "34110": "सिज्लुकि आदन्तादेव झेर्जुस्॥",
    "34111": "आदन्तात्परस्य लङो झेर्जुस् वा स्यात्। अयुः, अयान्। यायात्। यायाताम्। यायुः। यायात्। यायास्ताम्। यायासुः। अयासीत्। अयास्यत्। ॥ {$ {! 5 वा !} गतिगन्धनयोः $} (धातुपाठे <{02.0045}>) ॥ {$ {! 6 भा !} दीप्तौ $} (धातुपाठे <{02.0046}>) ॥ {$ {! 7 ष्णा !} शौचे $} (धातुपाठे <{02.0047}>) ॥ {$ {! 8 श्रा !} पाके $} (धातुपाठे <{02.0048}>) ॥ {$ {! 9 द्रा !} कुत्सायां गतौ $} (धातुपाठे <{02.0049}>) ॥ {$ {! 10 प्सा !} भक्षणे $} (धातुपाठे <{02.0050}>)॥ {$ {! 11 रा !} दाने $} (धातुपाठे <{02.0052}>) ॥ {$ {! 12 ला !} आदाने $} (धातुपाठे <{02.0053}>) ॥ {$ {! 13 दाप् !} लवने $} (धातुपाठे <{02.0054}>) ॥ {$ {! 14 पा !} रक्षणे $} (धातुपाठे <{02.0051}>) ॥ {$ {! 15 ख्या !} प्रकथने $} (धातुपाठे <{02.0055}>) ॥ अयं सार्वधातुक एव प्रयोक्तव्यः॥ {$ {! 16 विद !} ज्ञाने $} (धातुपाठे <{02.0059}>) ॥",
    "34112": "",
    "34113": "तिङः शितश्च धात्वधिकारोक्ता एतत्संज्ञाः स्युः॥",
    "34114": "तिङशिद्भ्योऽन्यो धातोरिति विहितः प्रत्यय एतत्संज्ञः स्यात् । इट् ॥",
    "34115": "लिडादेशस्तिङ्ङार्धधातुकसंज्ञः॥",
    "34116": "आशिषि लिङस्तिङार्धधातुकसंज्ञः स्यात्॥",
    "34117": "",
    "41001": "",
    "41002": "सु औ जस् इति प्रथमा । अम् औट् शस् इति द्वितीया । टा भ्याम् भिस् इति तृतीया । ङे भ्याम् भ्यस् इति चतुर्थी । ङसि भ्याम् भ्यस् इति पञ्चमी । ङस् ओस् आम् इति षष्ठी । ङि ओस् सुप् इति सप्तमी ॥",
    "41003": "अधिकारोऽयम्। समर्थानामिति यावत्॥",
    "41004": "अजादीनामकारान्तस्य च वाच्यं यत् स्त्रीत्वं तत्र द्योत्ये टाप् स्यात्। अजा। एडका। अश्वा। चटका। मूषिका। बाला। वत्सा। होडा। मन्दा। विलाता। इत्यादि॥ मेधा। गङ्गा। सर्वा॥",
    "41005": "ऋदन्तेभ्यो नान्तेभ्यश्च स्त्रियां ङीप्। क्रोष्ट्री गौरीवत्॥ भ्रूः श्रीवत्॥ स्वयम्भूः पुंवत्॥",
    "41006": "उगिदन्तात्प्रातिपदिकात्स्त्रियां ङीप्स्यात्। भवती। भवन्ती। पचन्ती। दीव्यन्ती॥",
    "41007": "",
    "41008": "",
    "41009": "",
    "41010": "ङीप्टापौ न स्तः ॥ स्वसा तिस्रश्चतस्त्रश्च ननान्दा दुहिता तथा । याता मातेति सप्तैते स्वस्रादय उदाहृताः ॥ स्वसा । स्वसारौ ॥ माता पितृवत् । शसि मातॄ: ॥ द्यौर्गोवत् ॥ राः पुंवत् ॥ नौर्ग्लौवत् ॥",
    "41011": "",
    "41012": "",
    "41013": "",
    "41014": "",
    "41015": "अनुपसर्जनं यट्टिदादि तदन्तं यददन्तं प्रातिपदिकं ततः स्त्रियां ङीप्स्यात् । कुरुचरी । नदट् नदी । देवट् देवी । सौपर्णेयी । ऐन्द्री । औत्सी , ऊरुद्वयसी । ऊरुदघ्नी । ऊरुमात्री । पञ्चमयी । आक्षिकी । लावणिकी । यादृशी । इत्वरी । <<नञ्स्नञीकक्ख्युंस्तरुणतलुनानामुपसंख्यानम्>> (वार्त्तिकम्) । स्त्रैणी । पौंस्री । आक्तीकी । याष्टीकी । आढ्यङ्करणी । तरुणी । तलुनी ॥",
    "41016": "यञन्तात् स्त्रियां ङीप्स्यात्। अकारलोपे कृते -",
    "41017": "यञन्तात् ष्फो वा स्यात्स च तद्धितः॥",
    "41018": "",
    "41019": "",
    "41020": "प्रथमवयोवाचिनोऽदन्तात् स्त्रियां ङीप्स्यात्। कुमारी॥",
    "41021": "अदन्ताद् द्विगोर्ङीप्स्यात् । त्रिलोकी । अजादित्वात्त्रिफला । त्र्यनीका सेना ॥",
    "41022": "",
    "41023": "",
    "41024": "",
    "41025": "",
    "41026": "",
    "41027": "",
    "41028": "",
    "41029": "",
    "41030": "",
    "41031": "",
    "41032": "",
    "41033": "",
    "41034": "",
    "41035": "",
    "41036": "",
    "41037": "",
    "41038": "",
    "41039": "वर्णवाची योऽनुदात्तान्तस्तोपधस्तदन्तादनुपसर्जनात्प्रातिपदिकाद्वा ङीप् तकारस्य नकारादेशश्च। एनी, एता। रोहिणी, रोहिता॥",
    "41040": "",
    "41041": "षिद्भ्यो गौरादिभ्यश्च स्त्रियां ङीष् स्यात् । गार्ग्यायणी । नर्तकी । गौरी । अनडुही । अनड्वाही । आकृतिगणोऽयम् ॥",
    "41042": "",
    "41043": "",
    "41044": "उदन्ताद् गुणवाचिनो वा ङीष् स्यात्। मृद्वी, मृदुः॥",
    "41045": "एभ्यो वा ङीष् स्यात्। बह्वी, बहुः। <<कृदिकारादक्तिनः>> (वार्त्तिकम्) । रात्री, रात्रिः। <<सर्वतोऽक्तिन्नर्थादित्येके>>  (वार्त्तिकम्)। शकटी। शकटिः॥",
    "41046": "",
    "41047": "",
    "41048": "यापुमाख्या पुंयोगात् स्त्रियां वर्तते ततो ङीष्। गोपस्य स्त्री गोपी। <<पालकान्तान्न>> (वार्त्तिकम्) -",
    "41049": "एषामानुगागमः स्यात् ङीष् च। इन्द्रस्य स्त्री - इन्द्राणी। वरुणानी। भवानी। शर्वाणी। रुद्राणी। मृडानी। <<हिमारण्ययोर्महत्त्वे>> (वार्त्तिकम्) । महद्धिमं हिमानी। महदरण्यमरण्यानी। <<यवाद्दोषे>> (वार्त्तिकम्) । दुष्टो यवो यवानी। <<यवनाल्लिप्याम्>> (वार्त्तिकम्) । यवनानां लिपिर्यवनानी। <<मातुलोपाध्याययोरानुग्वा>> (वार्त्तिकम्) । मातुलानी, मातुली। उपाध्यायानी, उपाध्यायी। <<आचार्यादणत्वं च>> (वार्त्तिकम्)। आचार्यस्य स्त्री आचार्यानी। <<अर्यक्षत्रियाभ्यां वा स्वार्थे>> (वार्त्तिकम्) । अर्याणी, अर्या। क्षत्रियाणी, क्षत्रिया॥",
    "41050": "क्रीतान्ताददन्तात् करणादेः स्त्रियां ङीष् स्यात्। वस्त्रक्रीती। क्वचिन्न। धनक्रीता॥",
    "41051": "",
    "41052": "",
    "41053": "",
    "41054": "असंयोगोपधमुपसर्जनं यत् स्वाङ्गं तदन्ताददन्तान् ङीष् वा स्यात्। केशानतिक्रान्ता - अतिकेशी, अतिकेशा। चन्द्रमुखी चन्द्रमुखा। असंयोगोपधात्किम्? सुगुल्फा। उपसर्जनात्किम्? शिखा॥",
    "41055": "",
    "41056": "क्रोडादेर्बह्वचश्च स्वाङ्गान्न ङीष्। कल्याणक्रोडा। आकृतिगणोऽयम्। सुजघना॥",
    "41057": "",
    "41058": "न ङीष्॥",
    "41059": "",
    "41060": "",
    "41061": "",
    "41062": "",
    "41063": "जातिवाचि यन्न च स्त्रियां नियतमयोपधं ततः स्त्रियां ङीष् स्यात्। तटी। वृषली। कठी। बह्वृची। जातेः किम्? मुण्डा। अस्त्रीविषयात्किम्? बलाका। अयोपधात्किम्? क्षत्रिया। <<योपधप्रतिषेधे हयगवयमुकयमनुष्यमत्स्यानामप्रतिषेधः>> (वार्त्तिकम्) । हयी। गवयी। मुकयी। हलस्तद्धितस्येति यलोपः। मनुषी। <<मत्स्यस्य ङ्याम्>> (वार्त्तिकम्) । यलोपः। मत्सी॥",
    "41064": "",
    "41065": "ङीष्। दाक्षी॥",
    "41066": "उदन्तादयोपधान्मनुष्यजातिवाचिनः स्त्रियामूङ् स्यात्। कुरूः। अयोपधात्किम्? अध्वर्युर्ब्राह्मणी॥",
    "41067": "",
    "41068": "पङ्गूः। <<श्वशुरस्योकाराकारलोपश्च>> (वार्त्तिकम्) । श्वश्रूः॥",
    "41069": "उपमानवाची पूर्वपदमूरूत्तरपदं यत्प्रातिपदिकं तस्मादूङ् स्यात्। करभोरूः॥",
    "41070": "अनौपम्यार्थं सूत्रम्। संहितोरूः। शफोरूः। लक्षणोरूः। वामोरूः॥",
    "41071": "",
    "41072": "",
    "41073": "शार्ङ्गरवादेरञो योऽकारस्तदन्ताच्च जातिवाचिनो ङीन् स्यात्। शार्ङ्गरवी। बैदी। ब्राह्मणी। <<नृनरयोर्वृद्धिश्च>> (वार्त्तिकम्)। नारी॥",
    "41074": "",
    "41075": "",
    "41076": "आपञ्चमसमाप्तेरधिकारोऽयम्॥",
    "41077": "युवञ्छब्दात् स्त्रियां तिः प्रत्ययः स्यात् । युवतिः ॥ इति स्त्रीप्रत्ययाः ॥ शास्त्रान्तरे प्रविष्टानां बालानां चोपकारिका । कृता वरदराजेन लघुसिद्धान्तकौमुदी ॥ इति श्रीवरदराजकृता लघुसिद्धान्तकौमुदी समाप्ता ॥",
    "41078": "",
    "41079": "",
    "41080": "",
    "41081": "",
    "41082": "इदं पदत्रयमधिक्रियते प्राग्दिश इति यावत्॥",
    "41083": "",
    "41084": "एभ्योऽण् स्यात्प्राग्दीव्यतीयेष्वर्थेषु। अश्वपतेरपत्यादि आश्वपतम्। गाणपतम्॥",
    "41085": "दित्यादिभ्यः पत्युत्तरपदाच्च प्राग्दीव्यतीयेष्वर्थेषु ण्यः स्यात् । अणोऽपवादः । दितेरपत्यं दैत्यः । अदितेरादित्यस्य वा -",
    "41086": "औत्सः ॥ इत्यपत्यादिविकारान्तार्थसाधारणप्रत्ययाः ॥ १ ॥",
    "41087": "धान्यानां भवन इत्यतः प्रागार्थेषु स्त्रीपुंसाभ्यां क्रमान्नञ्स्नञौ स्तः । स्त्रैणः । पौस्रः ॥",
    "41088": "",
    "41089": "",
    "41090": "",
    "41091": "",
    "41092": "षष्ठ्यान्तात्कृतसन्धेः समर्थादपत्येऽर्थे उक्ता वक्ष्यमाणाश्च प्रत्यया वा स्युः ॥",
    "41093": "गोत्रे एक एवापत्यप्रत्ययः स्यात्। उपगोर्गोत्रापत्यमौपगवः॥",
    "41094": "यून्यपत्ये गोत्रप्रत्ययान्तादेव प्रत्ययः स्यात्, स्त्रियां तु न युवसंज्ञा॥",
    "41095": "अपत्येऽर्थे। दाक्षिः॥",
    "41096": "बाहविः। औडुलोमिः। <<लोम्नोऽपत्येषु बहुष्वकारो वक्तव्यः>> (वार्त्तिकम्) । उडुलोमाः। आकृतिगणोऽयम्॥",
    "41097": "",
    "41098": "",
    "41099": "",
    "41100": "",
    "41101": "गोत्रे यौ यञिञौ तदन्तात्फक् स्यात्॥",
    "41102": "",
    "41103": "",
    "41104": "एभ्योऽञ् गोत्रे। ये त्वत्रानृषयस्तेभ्योऽपत्येऽन्यत्र तु गोत्रे। बिदस्य गोत्रं बैदः। बैदौ। बिदाः। पुत्रस्यापत्यं पौत्रः। पौत्रौ। पौत्राः। एवं दौहित्रादयः॥",
    "41105": "गोत्रापत्ये। गर्गस्य गोत्रापत्यं गार्ग्यः। वात्स्यः॥",
    "41106": "",
    "41107": "",
    "41108": "",
    "41109": "",
    "41110": "",
    "41111": "",
    "41112": "अपत्ये। शैवः। गाङ्गः॥",
    "41113": "",
    "41114": "ऋषिभ्यः - वासिष्ठः। वैश्वामित्रः। अन्धकेभ्यः - श्वाफल्कः। वृष्णिभ्यः - वासुदेवः। कुरुभ्यः - नाकुलः। साहदेवः॥",
    "41115": "संख्यादिपूर्वस्य मातृशब्दस्योदादेशः स्यादण् प्रत्ययश्च। द्वैमातुरः। षाण्मातुरः। सांमातुरः। भाद्रमातुरः॥",
    "41116": "चादण्। कानीनो व्यासः कर्णश्च॥",
    "41117": "",
    "41118": "",
    "41119": "",
    "41120": "स्त्रीप्रत्ययान्तेभ्यो ढक्। वैनतेयः॥",
    "41121": "",
    "41122": "",
    "41123": "",
    "41124": "",
    "41125": "",
    "41126": "",
    "41127": "",
    "41128": "",
    "41129": "",
    "41130": "",
    "41131": "",
    "41132": "",
    "41133": "",
    "41134": "",
    "41135": "",
    "41136": "",
    "41137": "<<राज्ञो जातावेवेति वाच्यम्>> (वार्त्तिकम्)॥",
    "41138": "क्षत्त्रियः। जातावित्येव। क्षात्त्रिरन्यत्र॥",
    "41139": "",
    "41140": "",
    "41141": "",
    "41142": "",
    "41143": "",
    "41144": "",
    "41145": "",
    "41146": "",
    "41147": "",
    "41148": "",
    "41149": "",
    "41150": "",
    "41151": "",
    "41152": "",
    "41153": "",
    "41154": "",
    "41155": "",
    "41156": "",
    "41157": "",
    "41158": "",
    "41159": "",
    "41160": "",
    "41161": "",
    "41162": "अपत्यत्वेन विवक्षितं पौत्रादि गोत्रसंज्ञं स्यात् ॥",
    "41163": "वंश्ये पित्रादौ जीवति पौत्रादेर्यदपत्यं चतुर्थादि तद्युवसंज्ञमेव स्यात्॥",
    "41164": "",
    "41165": "",
    "41166": "",
    "41167": "",
    "41168": "जनपदक्षत्त्रियवाचकाच्छब्दादञ् स्यादपत्ये। पाञ्चालः। <<क्षत्त्रियसमान शब्दाज्जनपदात्तस्य राजन्यपत्यवत्>> (वार्त्तिकम्) । पञ्चालानां राजा पाञ्चालः। <<पूरोरण् वक्तव्यः>> (वार्त्तिकम्)। पौरवः। <<पाण्डोर्ड्यण्>> (वार्त्तिकम्)। पाण्ड्यः॥",
    "41169": "",
    "41170": "",
    "41171": "",
    "41172": "कौरव्यः। नैषध्यः॥",
    "41173": "",
    "41174": "अञादयस्तद्राजसंज्ञाः स्युः॥",
    "41175": "अस्मात्तद्राजस्य लुक् । कम्बोजः । कम्बोजौ । <<कम्बोजादिभ्य इति वक्तव्यम्>> (वार्त्तिकम्) । चोलः ।  शकः । केरलः । यवनः ॥ इत्यपत्याधिकारः ॥ २ ॥",
    "41176": "",
    "41177": "",
    "41178": "",
    "42001": "अण् स्यात् । रज्यतेऽनेनेति रागः । कषायेण रक्तं वस्त्रं काषायम् ॥",
    "42002": "",
    "42003": "अण् स्यात्। <<तिष्यपुष्ययोर्नक्षत्राणि यलोप इति वाच्यम्>>। पुष्येण युक्तं पौषमहः॥",
    "42004": "पूर्वेणविहितस्य लुप् स्यात् षष्टिदण्डात्मकस्य कालस्यावान्तरविशेषश्चेन्न गम्यते। अद्य पुष्यः॥",
    "42005": "",
    "42006": "",
    "42007": "तेनेत्येव। वसिष्ठेन दृष्टं वासिष्ठं साम॥",
    "42008": "",
    "42009": "वामदेवेन दृष्टं साम वामदेव्यम्॥",
    "42010": "अस्मिन्नर्थेऽण् प्रत्ययो भवति। वस्त्रेण परिवृतो वास्त्रो रथः॥",
    "42011": "",
    "42012": "",
    "42013": "",
    "42014": "शरावे उद्धृतः शाराव ओदनः॥",
    "42015": "",
    "42016": "सप्तम्यन्तादण् स्यात्संस्कृतेऽर्थे यत्संस्कृतं भक्षाश्चेत्ते स्युः। भ्राष्ट्रेषु संस्कृता भ्राष्ट्रा यवाः॥",
    "42017": "",
    "42018": "",
    "42019": "",
    "42020": "",
    "42021": "",
    "42022": "",
    "42023": "",
    "42024": "इन्द्रो देवताऽस्येति ऐन्द्रं हविः। पाशुपतम्। बार्हस्पत्यम्॥",
    "42025": "",
    "42026": "शुक्रियम्॥",
    "42027": "",
    "42028": "",
    "42029": "",
    "42030": "सौम्यम्॥",
    "42031": "वायव्यम्। ऋतव्यम्॥",
    "42032": "",
    "42033": "",
    "42034": "",
    "42035": "",
    "42036": "एते निपात्यन्ते। पितुर्भ्राता पितृव्यः। मातुर्भ्राता मातुलः। मातुः पिता मातामहः। पितुः पिता पितामहः॥",
    "42037": "काकानां समूहः काकम् ॥",
    "42038": "भिक्षाणां समूहो भैक्षम् । गर्भिणीनां समूहो गार्भिणम् । इह <<भस्याढे तद्धिते पुंवद्भावो वक्तव्यः>> (वार्त्तिकम्) । इति पुंवद्भावे कृते -",
    "42039": "",
    "42040": "",
    "42041": "",
    "42042": "",
    "42043": "तलन्तं स्त्रियाम्। ग्रमता। जनता। बन्धुता। <<गजसहायाभ्यां चेति वक्तव्यम्>> (वार्त्तिकम्) । गजता। सहायता। <<अह्नः खः क्रतौ>> (वार्त्तिकम्) । अहीनः॥",
    "42044": "",
    "42045": "",
    "42046": "",
    "42047": "",
    "42048": "",
    "42049": "",
    "42050": "",
    "42051": "",
    "42052": "",
    "42053": "",
    "42054": "",
    "42055": "",
    "42056": "",
    "42057": "",
    "42058": "",
    "42059": "",
    "42060": "",
    "42061": "क्रमकः । पदकः । शिक्षकः । मीमांसकः ॥ इति रक्ताद्यर्थकाः ॥ ३ ॥",
    "42062": "",
    "42063": "",
    "42064": "",
    "42065": "",
    "42066": "",
    "42067": "उदुम्बराः सन्त्यस्मिन्देशे औदुम्बरो देशः ॥",
    "42068": "कुशाम्बेन निर्वृत्ता नगरी कौशाम्बी॥",
    "42069": "शिबीनां निवासो देशः शैबः॥",
    "42070": "विदिशाया अदूरभवं नगरं वैदिशम्॥",
    "42071": "",
    "42072": "",
    "42073": "",
    "42074": "",
    "42075": "",
    "42076": "",
    "42077": "",
    "42078": "",
    "42079": "",
    "42080": "",
    "42081": "जनपदे वाच्ये चातुरर्थिकस्य लुप् ॥",
    "42082": "अजनपदार्थ आरम्भः। वरणानामदूरभवं नगरं वरणाः॥",
    "42083": "",
    "42084": "",
    "42085": "",
    "42086": "",
    "42087": "",
    "42088": "नङ्वलः । शाद्वलः ॥",
    "42089": "शिखावलः ॥ इति चातुरर्थिकाः ॥ ४ ॥",
    "42090": "",
    "42091": "",
    "42092": "अपत्यादिचतुरर्थन्तादन्योऽर्थः शेषस्तत्राणादयः स्युः । चक्षुषा गृह्यते चाक्षुषं रूपम् । श्रावणः शब्दः । औपनिषदः पुरुषः । दृषदि पिष्टा दार्षिदाः सक्तवः । चतुर्भिरुह्यं चातुरं शकटम् । चतुर्दश्यां दृश्यते चातुर्दशं रक्षः । 'तस्य विकारः' इत्यतः प्राक् शेषाधिकारः ॥",
    "42093": "आभ्यां क्रमाद् घखौ स्तः शेषे । राष्ट्रे जातादिः राष्ट्रियः । अवारपारीणः । <<सवारपाराद्विगृहीतादपि विपरीताच्चेति वक्तव्यम्>> (वार्त्तिकम्) । अवारीणः । पारीणः । पारावारीणः । इह प्रकृतिविशेषाद् घादयष्ट्युट्युलन्ताः प्रत्यया उच्यन्ते तेषां जातादयोऽर्थविशेषाः समर्थविभक्तयश्च वक्ष्यन्ते ॥",
    "42094": "ग्राम्यः। ग्रामीणः॥",
    "42095": "",
    "42096": "",
    "42097": "नादेयम्। माहेयम्। वाराणसेयम्॥",
    "42098": "दाक्षिणात्यः। पाश्चात्यः। पौरस्त्यः॥",
    "42099": "",
    "42100": "",
    "42101": "दिव्यम्। प्राच्यम्। अपाच्यम्। उदीच्यम्। प्रतीच्यम्॥",
    "42102": "",
    "42103": "",
    "42104": "<<अमेहक्वतसित्रेभ्य एव>> (वार्त्तिकम्)। अमात्यः। इहत्यः। क्वत्यः। ततस्त्यः। तत्रत्यः। <<त्यब्नेर्ध्रुव इति वक्तव्यम्>> (वार्त्तिकम्) । नित्यः॥",
    "42105": "",
    "42106": "",
    "42107": "अस्माद्भवाद्यर्थे ञः स्यादसंज्ञायाम्॥",
    "42108": "",
    "42109": "",
    "42110": "",
    "42111": "",
    "42112": "",
    "42113": "",
    "42114": "शालीयः। मालीयः। तदीयः। <<वा नामधेयस्य वृद्धसंज्ञा वक्तव्या>> (वार्त्तिकम्) । देवदत्तीयः, दैवदत्तः॥",
    "42115": "",
    "42116": "",
    "42117": "",
    "42118": "",
    "42119": "",
    "42120": "",
    "42121": "",
    "42122": "",
    "42123": "",
    "42124": "",
    "42125": "",
    "42126": "",
    "42127": "",
    "42128": "",
    "42129": "",
    "42130": "",
    "42131": "",
    "42132": "",
    "42133": "",
    "42134": "",
    "42135": "",
    "42136": "",
    "42137": "",
    "42138": "गहीयः॥",
    "42139": "",
    "42140": "",
    "42141": "",
    "42142": "",
    "42143": "",
    "42144": "",
    "42145": "",
    "43001": "चाच्छः। पक्षेऽण्। युवयोर्युष्माकं वायं युष्मदीयः, अस्मदीयः॥",
    "43002": "युष्मदस्मदोरेतावादेशौ स्तः खञि अणि च। यौष्माकीणः। आस्माकीनः। यौष्माकः। आस्माकः॥",
    "43003": "एकार्थवाचिनोर्युष्मदस्मदोस्तवकममकौ स्तः खञि अणि च। तावकीनः। तावकः। मामकीनः। मामकः। छे तु -",
    "43004": "",
    "43005": "",
    "43006": "",
    "43007": "",
    "43008": "मध्यमः॥",
    "43009": "",
    "43010": "",
    "43011": "कालवाचिभ्यष्ठञ् स्यात्। कालिकम्। मासिकम्। सांवत्सरिकम्। <<अव्ययानां भमात्रे टिलोपः>> (वार्त्तिकम्) । सायम्प्रातिकः। पौनःपुनिकः॥",
    "43012": "",
    "43013": "",
    "43014": "",
    "43015": "",
    "43016": "",
    "43017": "प्रावृषेण्यः॥",
    "43018": "",
    "43019": "",
    "43020": "",
    "43021": "",
    "43022": "",
    "43023": "सायमित्यादिभ्यश्चतुर्भ्योऽव्ययेभ्यश्च कालवाचिभ्यष्ट्युट्युलौ स्तस्तयोस्तुट् च। सायन्तनम्। चिरन्तनम्। प्राह्णेप्रगे अनयोरेदन्तत्वं निपात्यते। प्राह्णेतनम्। प्रगेतनम्। दोषातनम्॥",
    "43024": "",
    "43025": "सप्तमीसमर्थाज्जात इत्यर्थेऽणादयो घादयश्च स्युः। स्रुग्घ्ने जातः स्रौग्घ्नः। उत्से जात औत्सः। राष्ट्रे जातो राष्ट्रियः। अवारपारे जातः अवारपारीणः, इत्यादि॥",
    "43026": "एण्यापवादः। प्रावृषिकः॥",
    "43027": "",
    "43028": "",
    "43029": "",
    "43030": "",
    "43031": "",
    "43032": "",
    "43033": "",
    "43034": "",
    "43035": "",
    "43036": "",
    "43037": "",
    "43038": "",
    "43039": "तत्रेत्येव। स्रुग्घ्ने प्रायेण बाहुल्येन भवति स्रौग्घ्नः॥",
    "43040": "",
    "43041": "स्रुघ्ने संभवति स्रौघ्नः॥",
    "43042": "कौशेयम् वस्त्रम्॥",
    "43043": "",
    "43044": "",
    "43045": "",
    "43046": "",
    "43047": "",
    "43048": "",
    "43049": "",
    "43050": "",
    "43051": "",
    "43052": "",
    "43053": "स्रुग्घ्ने भवः स्रौग्घ्नः। औत्सः। राष्ट्रियः॥",
    "43054": "दिश्यम्। वर्ग्यम्॥",
    "43055": "दन्त्यम्। कण्ठ्यम्। <<अध्यात्मादेष्ठञिष्यते>> (वार्त्तिकम्)  । अध्यात्मं भवमाध्यात्मिकम्॥",
    "43056": "",
    "43057": "",
    "43058": "",
    "43059": "",
    "43060": "",
    "43061": "",
    "43062": "जिह्वामूलीयम्। अङ्गुलीयम्॥",
    "43063": "कवर्गीयम्॥",
    "43064": "",
    "43065": "",
    "43066": "",
    "43067": "",
    "43068": "",
    "43069": "",
    "43070": "",
    "43071": "",
    "43072": "",
    "43073": "",
    "43074": "स्रुग्घ्नादागतः स्रौग्घ्नः॥",
    "43075": "शुल्कशालाया आगतः शौल्कशालिकः॥",
    "43076": "",
    "43077": "औपाध्यायकः। पैतामहकः॥",
    "43078": "",
    "43079": "",
    "43080": "",
    "43081": "समादागतं समरूप्यम्। पक्षे - गहादित्वाच्छः। समीयम्। विषमीयम्। देवदत्तरूप्यम्। दैवदत्तम्॥",
    "43082": "सममयम्। देवदत्तमयम्॥",
    "43083": "हिमवतः प्रभवति हैमवती गङ्गा॥",
    "43084": "",
    "43085": "स्रुग्घ्नं गच्छति स्रौग्ध्नं पन्था दूतो वा॥",
    "43086": "स्रुग्घ्नमभिनिष्क्रामति स्रौग्घ्नं कान्यकुब्जद्वारम्॥",
    "43087": "शारीरकमधिकृत्य कृतो ग्रन्थः शारीरकीयः॥",
    "43088": "",
    "43089": "स्रुग्घ्नो निवासोऽस्य स्रौग्घ्नः॥",
    "43090": "",
    "43091": "",
    "43092": "",
    "43093": "",
    "43094": "",
    "43095": "",
    "43096": "",
    "43097": "",
    "43098": "",
    "43099": "",
    "43100": "",
    "43101": "पाणिनिना प्रोक्तं पाणिनीयम्॥",
    "43102": "",
    "43103": "",
    "43104": "",
    "43105": "",
    "43106": "",
    "43107": "",
    "43108": "",
    "43109": "",
    "43110": "",
    "43111": "",
    "43112": "",
    "43113": "",
    "43114": "",
    "43115": "",
    "43116": "",
    "43117": "",
    "43118": "",
    "43119": "",
    "43120": "उपगोरिदम् औपगवम् ॥ इति शैषिकाः ॥ ५ ॥",
    "43121": "",
    "43122": "",
    "43123": "",
    "43124": "",
    "43125": "",
    "43126": "",
    "43127": "",
    "43128": "",
    "43129": "",
    "43130": "",
    "43131": "",
    "43132": "",
    "43133": "",
    "43134": "<<अश्मनो विकारे टिलोपो वक्तव्यः>> (वार्त्तिकम्) । अश्मनो विकारः आश्मः । भास्मनः । मार्त्तिकः ॥",
    "43135": "चाद्विकारे। मयूरस्यावयवो विकारो वा मायूरः। मौर्वं काण्डं भस्म वा। पैप्पलम्॥",
    "43136": "",
    "43137": "",
    "43138": "",
    "43139": "",
    "43140": "",
    "43141": "",
    "43142": "",
    "43143": "प्रकृतिमात्रान्मयड् वा स्याद् विकारावयवयोः। अश्ममयम्, आश्मनम्। अभक्ष्येत्यादि किम्? मौद्गः सूपः। कार्पासमाच्छादनम्॥",
    "43144": "आम्रमयम्। शरमयम्॥",
    "43145": "गोः पुरीषं गोमयम्॥",
    "43146": "",
    "43147": "",
    "43148": "",
    "43149": "",
    "43150": "",
    "43151": "",
    "43152": "",
    "43153": "",
    "43154": "",
    "43155": "",
    "43156": "",
    "43157": "",
    "43158": "",
    "43159": "",
    "43160": "गव्यम् । पयस्यम् ॥ इति विकारार्थाः ॥ ६ ॥",
    "43161": "",
    "43162": "",
    "43163": "",
    "43164": "",
    "43165": "",
    "43166": "",
    "43167": "",
    "43168": "",
    "44001": "तद्वहतीत्यतः प्राक् ठगधिक्रियते ॥",
    "44002": "अक्षैर्दीव्यति खनति जयति जितो वा आक्षिकः॥",
    "44003": "दध्ना संस्कृतम् दाधिकम्। मारीचिकम्॥",
    "44004": "",
    "44005": "तेनेत्येव। उडुपेन तरति औडुपिकः॥",
    "44006": "",
    "44007": "",
    "44008": "तृतीयान्ताद्गच्छति भक्षयतीत्यर्थयोष्ठक् स्यात्। हस्तिना चरति हास्तिकः। दध्ना चरति दाधिकः॥",
    "44009": "",
    "44010": "",
    "44011": "",
    "44012": "",
    "44013": "",
    "44014": "",
    "44015": "",
    "44016": "",
    "44017": "",
    "44018": "",
    "44019": "",
    "44020": "क्त्रिप्रत्ययान्तात्मप् निर्वृत्तेऽर्थे। पाकेन निर्वृत्तं पक्त्रिमम्। डुवप् उप्त्रिमम्॥",
    "44021": "",
    "44022": "दध्ना संसृष्टं दाधिकम्॥",
    "44023": "",
    "44024": "",
    "44025": "",
    "44026": "",
    "44027": "",
    "44028": "",
    "44029": "",
    "44030": "",
    "44031": "",
    "44032": "बदराण्युञ्छति बादरिकः॥",
    "44033": "समाजं रक्षति सामाजिकः॥",
    "44034": "शब्दं करोति शाब्दिकः। दर्दुरं करोति दार्दुरिकः॥",
    "44035": "",
    "44036": "",
    "44037": "",
    "44038": "",
    "44039": "",
    "44040": "",
    "44041": "धार्मिकः <<अधर्माच्चेति वक्तव्यम्>> (वार्त्तिकम्)। आधर्मिकः॥",
    "44042": "",
    "44043": "",
    "44044": "",
    "44045": "",
    "44046": "",
    "44047": "",
    "44048": "",
    "44049": "",
    "44050": "",
    "44051": "",
    "44052": "",
    "44053": "",
    "44054": "",
    "44055": "मृदङ्गवादनं शिल्पमस्य मार्दङ्गिकः॥",
    "44056": "",
    "44057": "तदस्येत्येव। असिः प्रहरणमस्य आसिकः। धानुष्कः॥",
    "44058": "",
    "44059": "",
    "44060": "",
    "44061": "अपूपभक्षणं शीलमस्य आपूपिकः॥",
    "44062": "",
    "44063": "",
    "44064": "",
    "44065": "",
    "44066": "",
    "44067": "",
    "44068": "",
    "44069": "",
    "44070": "",
    "44071": "",
    "44072": "",
    "44073": "नैकटिको भिक्षुकः ॥ इति ठगधिकारः ॥७ ॥",
    "44074": "",
    "44075": "तस्मै हितमित्यतः प्राग् यदधिक्रियते ॥",
    "44076": "रथं वहति रथ्यः। युग्यः। प्रासङ्ग्यः॥",
    "44077": "हलि चेति दीर्घे प्राप्ते - <<न भकुर्छुराम्>> <{LSK675}> । भस्य कुर्छुरोश्चोपधाया इको दीर्घो न स्यात् । धुर्यः । धौरेयः ॥",
    "44078": "",
    "44079": "",
    "44080": "",
    "44081": "",
    "44082": "",
    "44083": "",
    "44084": "",
    "44085": "",
    "44086": "",
    "44087": "",
    "44088": "",
    "44089": "",
    "44090": "",
    "44091": "नावा तार्यं नाव्यं जलम्। वयसा तुल्यो वयस्यः। धर्मेण प्राप्यं धर्म्यम्। विषेण वध्यो विष्यः। मूलेन आनाम्यं मूल्यम्। मूलेन समो मूल्यः। सीतया समितं सीत्यं क्षेत्रम्। तुलया संमितं तुल्यम्॥",
    "44092": "",
    "44093": "",
    "44094": "",
    "44095": "",
    "44096": "",
    "44097": "",
    "44098": "अग्रे साधुः - अग्र्यः। सामसु साधुः सामन्यः। ये चाभावकर्मणोरिति प्रकृतिभावः। कर्मण्यः। शरण्यः॥",
    "44099": "",
    "44100": "",
    "44101": "",
    "44102": "",
    "44103": "",
    "44104": "",
    "44105": "सभ्यः ॥ इति यतोऽवधिः  ॥ ८ ॥",
    "44106": "",
    "44107": "",
    "44108": "",
    "44109": "",
    "44110": "",
    "44111": "",
    "44112": "",
    "44113": "",
    "44114": "",
    "44115": "",
    "44116": "",
    "44117": "",
    "44118": "",
    "44119": "",
    "44120": "",
    "44121": "",
    "44122": "",
    "44123": "",
    "44124": "",
    "44125": "",
    "44126": "",
    "44127": "",
    "44128": "",
    "44129": "",
    "44130": "",
    "44131": "",
    "44132": "",
    "44133": "",
    "44134": "",
    "44135": "",
    "44136": "",
    "44137": "",
    "44138": "",
    "44139": "",
    "44140": "",
    "44141": "",
    "44142": "",
    "44143": "",
    "44144": "",
    "51001": "तेन क्रीतमित्यतः प्राक् छोऽधिक्रियते ॥",
    "51002": "प्राक् क्रीतादित्येव। उवर्णान्ताद्गवादिभ्यश्च यत् स्यात्। छस्यापवादः। शङ्कवे हितं शङ्कव्यं दारु। गव्यम्। <<नाभि नभं च>> (वार्त्तिकम्) । नभ्योऽक्षः। नभ्यमञ्जनम् ॥",
    "51003": "",
    "51004": "",
    "51005": "वत्सेभ्यो हितो वत्सीयो गोधुक्॥",
    "51006": "दन्त्यम्। कण्ठ्यम्। नस्यम्॥",
    "51007": "",
    "51008": "",
    "51009": "",
    "51010": "",
    "51011": "",
    "51012": "",
    "51013": "",
    "51014": "",
    "51015": "",
    "51016": "",
    "51017": "",
    "51018": "तेन तुल्यमिति वतिं वक्ष्यति, ततः प्राक् ठञधिक्रियते ॥",
    "51019": "",
    "51020": "",
    "51021": "",
    "51022": "",
    "51023": "",
    "51024": "",
    "51025": "",
    "51026": "",
    "51027": "",
    "51028": "",
    "51029": "",
    "51030": "",
    "51031": "",
    "51032": "",
    "51033": "",
    "51034": "",
    "51035": "",
    "51036": "",
    "51037": "सप्तत्या क्रीतं साप्ततिकम्। प्रास्थिकम्॥",
    "51038": "",
    "51039": "",
    "51040": "",
    "51041": "",
    "51042": "सर्वभूमिपृथिवीभ्यामणञौ स्तः । अनुशतिकादीनां च । सर्वभूमेरीश्वरः सार्वभौमः । पार्थिवः ॥",
    "51043": "",
    "51044": "",
    "51045": "",
    "51046": "",
    "51047": "",
    "51048": "",
    "51049": "",
    "51050": "",
    "51051": "",
    "51052": "",
    "51053": "",
    "51054": "",
    "51055": "",
    "51056": "",
    "51057": "",
    "51058": "",
    "51059": "एते रूढिशब्दा निपात्यन्ते॥",
    "51060": "",
    "51061": "",
    "51062": "",
    "51063": "लब्धुं योग्यो भवतीत्यर्थे द्वितीयान्ताट्ठञादयः स्युः। श्वेतच्छत्रमर्हति श्वैतच्छत्रिकः॥",
    "51064": "",
    "51065": "",
    "51066": "एभ्यो यत् स्यात्। दण्डमर्हति दण्ड्यः। अर्घ्यः। वध्यः॥",
    "51067": "",
    "51068": "",
    "51069": "",
    "51070": "",
    "51071": "",
    "51072": "",
    "51073": "",
    "51074": "",
    "51075": "",
    "51076": "",
    "51077": "",
    "51078": "",
    "51079": "अह्ना निर्वृत्तम् आह्निकम् ॥ इति ठञोऽवधिः ॥ १० ॥",
    "51080": "",
    "51081": "",
    "51082": "",
    "51083": "",
    "51084": "",
    "51085": "",
    "51086": "",
    "51087": "",
    "51088": "",
    "51089": "",
    "51090": "",
    "51091": "",
    "51092": "",
    "51093": "",
    "51094": "",
    "51095": "",
    "51096": "",
    "51097": "",
    "51098": "",
    "51099": "",
    "51100": "",
    "51101": "",
    "51102": "",
    "51103": "",
    "51104": "",
    "51105": "",
    "51106": "",
    "51107": "",
    "51108": "",
    "51109": "",
    "51110": "",
    "51111": "",
    "51112": "",
    "51113": "",
    "51114": "",
    "51115": "ब्राह्मणेन तुल्यं ब्राह्मणवत् अधीते । क्रिया चेदिति किम् ? गुणतुल्ये मा भूत् । पुत्रेण तुल्यः स्थूलः ॥",
    "51116": "मथुरायामिव मथुरावत् स्रुग्ध्ने प्राकारः। चैत्रस्येव चैत्रवन्मैत्रस्य गावः॥",
    "51117": "",
    "51118": "",
    "51119": "प्रकृतिजन्यबोधे प्रकारो भावः। गोर्भावो गोत्वम्। गोता। त्वान्तं क्लीबम्॥",
    "51120": "ब्रह्मणस्त्व इत्यतः प्राक् त्वतलावधिक्रियेते। अपवादैः सह समावेशार्थमिदम्। चकारो नञ्स्नञ्भ्यामपि समावेशार्थः। स्त्रिया भावः - स्त्रैणम्। स्त्रीत्वम्। स्त्रीता। पौंस्नम्। पुंस्त्वम्। पुंस्ता॥",
    "51121": "",
    "51122": "वावचनमणादिसमावेशार्थम्॥",
    "51123": "चादिमनिच्। शौक्ल्यम्। शुक्लिमा। दार्ढ्यम्। द्रढिमा॥",
    "51124": "चाद्भावे। जडस्य भावः कर्म वा जाड्यम्। मूढस्य भावः कर्म वा मौढ्यम्। ब्राह्मण्यम्। आकृतिगणोऽयम्॥",
    "51125": "",
    "51126": "सख्युर्भावः कर्म वा सख्यम्॥",
    "51127": "कापेयम्। ज्ञातेयम्॥",
    "51128": "सैनापत्यम् । पौरोहित्यम् ॥ इति त्वतलोरधिकारः ॥ ११ ॥",
    "51129": "",
    "51130": "",
    "51131": "इगन्ताल्लघुपूर्वात् प्रातिपदिकाद्भावेऽण् प्रत्ययः । पार्थवम् । म्रदिमा, मार्दिवम् ॥",
    "51132": "",
    "51133": "",
    "51134": "",
    "51135": "",
    "51136": "",
    "52001": "भवत्यस्मिन्निति भवनम्। मुद्गानां भवनं क्षेत्रं मौद्गीनम्॥",
    "52002": "व्रैहेयम्। शालेयम्॥",
    "52003": "",
    "52004": "",
    "52005": "",
    "52006": "",
    "52007": "",
    "52008": "",
    "52009": "",
    "52010": "",
    "52011": "",
    "52012": "",
    "52013": "",
    "52014": "",
    "52015": "",
    "52016": "",
    "52017": "",
    "52018": "",
    "52019": "",
    "52020": "",
    "52021": "",
    "52022": "",
    "52023": "ह्योगोदोहशब्दस्य हियङ्गुरादेशः विकारार्थे खञ्च निपात्यते। दुह्यत इति दोहः क्षीरम्। ह्रोगोदोहस्य विकारः - हैयङ्गवीनं नवनीतम्॥",
    "52024": "",
    "52025": "",
    "52026": "",
    "52027": "",
    "52028": "",
    "52029": "",
    "52030": "",
    "52031": "",
    "52032": "",
    "52033": "",
    "52034": "",
    "52035": "",
    "52036": "तारकाः संजाता अस्य तारकितं नभः। पण्डितः। आकृतिगणोऽयम्॥",
    "52037": "तदस्येत्यनुवर्तते। ऊरू प्रमाणमस्य - ऊरुद्वयसम्। ऊरुदघ्नम्। ऊरुमात्रम्॥",
    "52038": "",
    "52039": "यत्परिमाणमस्य यावान् । तावान् । एतावान् ॥",
    "52040": "आभ्यां वतुप् स्याद् वकारस्य घश्च॥",
    "52041": "",
    "52042": "पञ्च अवयवा अस्य पञ्चतमम् ॥",
    "52043": "द्वयम्। द्वितयम्। त्रयम्। त्रितयम्॥",
    "52044": "उभशब्दात्तयपोऽयच् स्यात् स चाद्युदात्तः। उभयम्॥",
    "52045": "",
    "52046": "",
    "52047": "",
    "52048": "एकादशानां पूरणः एकादशः॥",
    "52049": "डटो मडागमः। पञ्चानां पूरणः पञ्चमः। नान्तात्किम्? विंशः ॥",
    "52050": "",
    "52051": "एषां थुगागमः स्याड्डटि। षण्णां षष्ठः। कतिथः। कतिपयशब्दस्यासंख्यात्वेऽप्यत एव ज्ञापकाड्डट्। कतिपयथः। चतुर्थः॥",
    "52052": "",
    "52053": "",
    "52054": "डटोऽपवादः। द्वयोः पूरणो द्वितीयः॥",
    "52055": "तृतीयः॥",
    "52056": "",
    "52057": "",
    "52058": "",
    "52059": "",
    "52060": "",
    "52061": "",
    "52062": "",
    "52063": "",
    "52064": "",
    "52065": "",
    "52066": "",
    "52067": "",
    "52068": "",
    "52069": "",
    "52070": "",
    "52071": "",
    "52072": "",
    "52073": "",
    "52074": "",
    "52075": "",
    "52076": "",
    "52077": "",
    "52078": "",
    "52079": "",
    "52080": "",
    "52081": "",
    "52082": "",
    "52083": "",
    "52084": "श्रोत्रियः। वेत्यनुवृत्तेश्छान्दसः॥",
    "52085": "",
    "52086": "पूर्वं कृतमनेन पूर्वी॥",
    "52087": "कृतपूर्वी॥",
    "52088": "इष्टमनेन इष्टी । अधीती ॥ इति भवनाद्यर्थकाः ॥ १२ ॥",
    "52089": "",
    "52090": "",
    "52091": "",
    "52092": "",
    "52093": "",
    "52094": "गावोऽस्यास्मिन्वा सन्ति गोमान् ॥",
    "52095": "",
    "52096": "चूडालः। चूडावान्। प्राणिस्थात्किम्? शिखावान् दीपः। प्राण्यङ्गादेव। मेधावान्॥",
    "52097": "",
    "52098": "",
    "52099": "",
    "52100": "लोमादिभ्यः शः। लोमशः। लोमवान्। रोमशः। रोमवान्। पामादिभ्यो नः। पामनः। <=अङ्गात्कल्याणे=>  (गणसूत्रम्)  । अङ्गना । <=लक्ष्म्या अच्च=> (गणसूत्रम्) । लक्ष्मणः। पिच्छादिभ्य इलच्। पिच्छिलः। पिच्छवान्॥",
    "52101": "",
    "52102": "",
    "52103": "",
    "52104": "",
    "52105": "",
    "52106": "उन्नता दन्ताः सन्त्यस्य दन्तुरः॥",
    "52107": "",
    "52108": "",
    "52109": "केशवः। केशी। केशिकः। केशवान्। <<अन्येभ्योऽपि दृश्यते>> (वार्त्तिकम्) । मणिवः। <<अर्णसो लोपश्च>> (वार्त्तिकम्)। अर्णवः॥",
    "52110": "",
    "52111": "",
    "52112": "",
    "52113": "",
    "52114": "",
    "52115": "दण्डी। दण्डिकः॥",
    "52116": "व्रीही। व्रीहिकः॥",
    "52117": "",
    "52118": "",
    "52119": "",
    "52120": "",
    "52121": "यशस्वी। यशस्वान्। मायावी। मेधावी। स्रग्वी॥",
    "52122": "",
    "52123": "",
    "52124": "वाग्ग्मी॥",
    "52125": "",
    "52126": "",
    "52127": "अर्शोऽस्य विद्यते अर्शसः। आकृतिगणोऽयम्॥",
    "52128": "",
    "52129": "",
    "52130": "",
    "52131": "",
    "52132": "",
    "52133": "",
    "52134": "",
    "52135": "",
    "52136": "",
    "52137": "",
    "52138": "",
    "52139": "",
    "52140": "अहंयुः अहङ्कारवान् । शुभंयुस्तु शुभान्वितः ॥ इति मत्वर्थीयाः ॥ १३ ॥",
    "53001": "दिक्छब्देभ्य इत्यतः प्राग्वक्ष्यमाणाः प्रत्यया विभक्तिसंज्ञाः स्युः ॥",
    "53002": "किमः सर्वनाम्नो बहुशब्दाच्चेति प्राग्दिशोऽधिक्रियते ॥",
    "53003": "प्राग्दिशीये परे । इतः ॥",
    "53004": "इदम् शब्दस्य एत इत् इत्यादेशौ स्तौ रेफादौ थकारादौ च प्राग्दिशीये परे। अस्मिन् काले एतर्हि। काले किम्? इह देशे॥",
    "53005": "एतदः प्राग्दिशीये। अनेकाल्त्वात्सर्वादेशः। अतः। अमुतः। यतः। ततः। बहुतः। द्व्यादेस्तु द्वाभ्याम्॥",
    "53006": "दादौ प्राग्दिशीये सर्वस्य सो वा स्यात्। सर्वस्मिन् काले सदा सर्वदा। अन्यदा। कदा। यदा। तदा। काले किम्? सर्वत्र देशे॥",
    "53007": "पञ्चम्यन्तेभ्यः किमादिभ्यस्तसिल् वा स्यात्॥",
    "53008": "",
    "53009": "आभ्यां तसिल् स्यात्। परितः। सर्वत इत्यर्थः। अभितः। उभयत इत्यर्थः॥",
    "53010": "कुत्र। यत्र। तत्र। बहुत्र॥",
    "53011": "त्रलोऽपवादः। इह॥",
    "53012": "वाग्रहणमपकृष्यते। सप्तम्यन्तात्किमोऽद्वा स्यात् पक्षे त्रल्॥",
    "53013": "",
    "53014": "पञ्चमीसप्तमीतरविभक्त्यन्तादपि तसिलादयो दृश्यन्ते। दृशिग्रहणाद्भवदादियोग एव। स भवान्। ततो भवान्। तत्र भवान्। तं भवन्तम्। ततो भवन्तम्। तत्र भवन्तम्। एवं दीर्घायुः, देवानाम्प्रियः, आयुष्मान्॥",
    "53015": "सप्तम्यन्तेभ्यः कालार्थेभ्यः स्वार्थे दा स्यात्॥",
    "53016": "सप्तम्यन्तात् काल इत्येव॥",
    "53017": "",
    "53018": "",
    "53019": "",
    "53020": "",
    "53021": "कर्हि, कदा। यर्हि, यदा। तर्हि, तदा॥ <<एतदोऽन्>> <{LSK1196}> इत्यत्र 'एतद्' इति योगविभागः । एत इत् एतौ स्तौ रेफादौ थादौ च प्राग्दिशीये। एतस्मिन् काले एतर्हि॥",
    "53022": "",
    "53023": "प्रकारवृत्तिभ्यः किमादिभ्यस्थाल् स्यात् स्वार्थे। तेन प्रकारेण तथा। यथा॥",
    "53024": "थालोऽपवादः। <<एतदोऽपि वाच्यः>>  (वार्त्तिकम्)। अनेन एतेन वा प्रकारेण इत्थम्॥",
    "53025": "केन प्रकारेण कथम् ॥ इति प्राग्दिशीयाः ॥ १४ ॥",
    "53026": "",
    "53027": "",
    "53028": "",
    "53029": "",
    "53030": "",
    "53031": "",
    "53032": "",
    "53033": "",
    "53034": "",
    "53035": "",
    "53036": "",
    "53037": "",
    "53038": "",
    "53039": "",
    "53040": "",
    "53041": "",
    "53042": "",
    "53043": "",
    "53044": "",
    "53045": "",
    "53046": "",
    "53047": "",
    "53048": "",
    "53049": "",
    "53050": "",
    "53051": "",
    "53052": "",
    "53053": "",
    "53054": "",
    "53055": "अतिशयविशिष्टार्थवृत्तेः स्वार्थ एतौ स्तः । अयमेषामतिशयेनाढ्यः आढ्यतमः । लघुतमः, लघिष्ठः ॥",
    "53056": "तिङन्तादतिशये द्योत्ये तमप् स्यात्॥",
    "53057": "द्वयोरेकस्यातिशये विभक्तव्ये चोपपदे सुप्तिङन्तादेतौ स्तः। पूर्वयोरपवादः। अयमनयोरतिशयेन लघुः लघुतरो लघीयान्। उदीच्याः प्राच्येभ्यः पटुतराः पटीयांसः॥",
    "53058": "",
    "53059": "",
    "53060": "अस्य श्रादेशः स्यादजाद्योः परतः॥",
    "53061": "प्रशस्यस्य ज्यादेशः स्यादिष्ठेयसोः। ज्येष्ठः॥",
    "53062": "",
    "53063": "",
    "53064": "",
    "53065": "विनो मतुपश्च लुक् स्यादिष्ठेयसोः। अतिशयेन स्रग्वी स्रजिष्ठः। स्रजीयान्। अतिशयेन त्वग्वान् त्वचिष्ठः। त्वचीयान्॥",
    "53066": "",
    "53067": "ईषदूनो विद्वान् विद्वत्कल्पः। विद्वद्देश्यः। विद्वद्देशीयः। पचतिकल्पम्॥",
    "53068": "ईषदसमाप्तिविशिष्टेऽर्थे सुबन्ताद्बहुज्वा स्यात्स च प्रागेव न तु परतः। ईषदूनः पटुर्बहुपटुः। पटुकल्पः। सुपः किम्? जयतिकल्पम्॥",
    "53069": "",
    "53070": "इवे प्रतिकृतावित्यतः प्राक्काधिकारः॥",
    "53071": "कापवादः। तिङश्चेत्यनुवर्तते॥",
    "53072": "",
    "53073": "कस्यायमश्वोऽश्वकः। उच्चकैः। नीचकैः। सर्वके। <<ओकारसकारभकारादौ सुपि सर्वनाम्नष्टेः प्रागकच्, अन्यत्र सुबन्तस्य>> (वार्त्तिकम्)। युष्मकाभिः। युवकयोः। त्वयका॥",
    "53074": "कुत्सितोऽश्वोऽश्वकः॥",
    "53075": "",
    "53076": "",
    "53077": "",
    "53078": "",
    "53079": "",
    "53080": "",
    "53081": "",
    "53082": "",
    "53083": "",
    "53084": "",
    "53085": "",
    "53086": "",
    "53087": "",
    "53088": "",
    "53089": "",
    "53090": "",
    "53091": "",
    "53092": "अनयोः कतरो वैष्णवः। यतरः। ततरः॥",
    "53093": "जातिपरिप्रश्न इति प्रत्याख्यातमाकरे । बहूनां मध्ये एकस्य निर्धारणे इतमज्वा स्यात् । कतमो भवतां कठः । यतमः । ततमः । वाग्रहणमकजर्थम् । यकः । सकः ॥ इति प्रागिवीवीयाः ॥ १५ ॥",
    "53094": "",
    "53095": "",
    "53096": "कन् स्यात् । अश्व इव प्रतिकृतिरश्वकः । <<सर्वप्रातिपदिकेभ्यः स्वार्थे कन्>> (वार्त्तिकम्) । अश्वकः ॥",
    "53097": "",
    "53098": "",
    "53099": "",
    "53100": "",
    "53101": "",
    "53102": "",
    "53103": "",
    "53104": "",
    "53105": "",
    "53106": "",
    "53107": "",
    "53108": "",
    "53109": "",
    "53110": "",
    "53111": "",
    "53112": "",
    "53113": "",
    "53114": "",
    "53115": "",
    "53116": "",
    "53117": "",
    "53118": "",
    "53119": "",
    "54001": "",
    "54002": "",
    "54003": "",
    "54004": "",
    "54005": "",
    "54006": "",
    "54007": "",
    "54008": "",
    "54009": "",
    "54010": "",
    "54011": "किम एदन्तात्तिङोऽव्ययाच्च यो घस्तदन्तादामुः स्यान्न तु द्रव्यप्रकर्षे। किन्तमाम्। प्राह्णेतमाम्। पचतिमाम्। उच्चैस्तमाम्। द्रव्यप्रकर्षे तु उच्चैस्तमस्तरुः॥",
    "54012": "",
    "54013": "",
    "54014": "",
    "54015": "",
    "54016": "",
    "54017": "",
    "54018": "",
    "54019": "",
    "54020": "",
    "54021": "प्राचुर्येण प्रस्तुतं प्रकृतम्, तस्य वचनं प्रतिपादनम्। भावे अधिकरणे वा ल्युट्। आद्ये प्रकृतमन्नमन्नमयम्। अपूपमयम्। द्वितीये तु अन्नमयो यज्ञः। अपूपमयं पर्व॥",
    "54022": "",
    "54023": "",
    "54024": "",
    "54025": "",
    "54026": "",
    "54027": "",
    "54028": "",
    "54029": "",
    "54030": "",
    "54031": "",
    "54032": "",
    "54033": "",
    "54034": "",
    "54035": "",
    "54036": "",
    "54037": "",
    "54038": "अण् स्यात्। प्रज्ञ एव प्राज्ञः। प्राज्ञी स्त्री। दैवतः। बान्धवः॥",
    "54039": "",
    "54040": "",
    "54041": "",
    "54042": "बहूनि ददाति बहुशः। अल्पशः। <<आद्यादिभ्यस्तसेरुपसंख्यानम्>> (वार्त्तिकम्) । आदौ आदितः। मध्यतः। अन्ततः। पृष्ठतः। पार्श्वतः। आकृतिगणोऽयम्। स्वरेण, स्वरतः। वर्णतः॥",
    "54043": "",
    "54044": "",
    "54045": "",
    "54046": "",
    "54047": "",
    "54048": "",
    "54049": "",
    "54050": "<<अभूततद्भाव इति वक्तव्यम्>> (वार्त्तिकम्)। विकारात्मतां प्राप्नुवत्यां प्रकृतौ वर्तमानाद्विकारशब्दात् स्वार्थे च्विर्वा स्यात्करोत्यादिभिर्योगे॥",
    "54051": "",
    "54052": "च्विविषये सातिर्वा स्यात्साकल्ये॥",
    "54053": "",
    "54054": "",
    "54055": "",
    "54056": "",
    "54057": "द्व्यजेवावरं न्यूनं न तु ततो न्यूनमनेकाजिति यावत् । तादृशमर्धं यस्य तस्माड्डाच् स्यात् कृभ्वस्तिभिर्योगे । <<डाचि विवक्षिते द्वे बहुलम्>> (वार्त्तिकम्) इति डाचि विवक्षिते द्वित्वम् । <<नित्यमाम्रेडिते डाचीति वक्तव्यम्>> (वार्त्तिकम्)। डाच्परं यदाम्रेडितं तस्मिन्परे पूर्वपरयोर्वर्णयोः पररूपं स्यात् । इति तकारपकारयोः पकारः । पटपटाकरोति । अव्यक्तानुकरणात्किम् ? ईषत्करोति । द्व्यजवरार्धात्किम् ? श्रत्करोति । अवरेति किम् ? खरटखरटाकरोति । अनितौ किम् ? पटिति करोति ॥ इति स्वार्थिकाः ॥ १६ ॥ ॥ इति तद्धिताः ॥",
    "54058": "",
    "54059": "",
    "54060": "",
    "54061": "",
    "54062": "",
    "54063": "",
    "54064": "",
    "54065": "",
    "54066": "",
    "54067": "",
    "54068": "",
    "54069": "पूजनार्थात्परेभ्यः समासान्ता न स्युः । सुराजा । अतिराजा ॥ इति समासान्ताः ॥",
    "54070": "",
    "54071": "",
    "54072": "",
    "54073": "",
    "54074": "अ अनक्षे इटिच्छेदः । ऋगाद्यन्तस्य समासस्य अप्रत्ययोऽन्तावयवोऽक्षे या धूस्तदन्तस्य तु न । अर्धर्चः । विष्णुपुरम् । विमलापं सरः । राजधुरा । अक्षे तु अक्षधूः । दृडधूरक्षः । सखिपथः । रम्यपथो देशः ॥",
    "54075": "",
    "54076": "अचक्षुःपर्यायादक्ष्णोऽच् स्यात्समासान्तः। गवामक्षीव गवाक्षः॥",
    "54077": "",
    "54078": "",
    "54079": "",
    "54080": "",
    "54081": "",
    "54082": "",
    "54083": "",
    "54084": "",
    "54085": "प्रगतोऽध्वानं प्राध्वोरथः॥",
    "54086": "संख्याव्ययादेरङ्गुल्यन्तस्य समासान्तोऽच् स्यात्। द्वे अङ्गुली प्रमाणमस्य द्व्यङ्गुलम्। निर्गतमङ्गुल्यो निरङ्गुलम्॥",
    "54087": "एभ्यो रात्रेरच् स्याच्चात्संख्याव्ययादेः। अहर्ग्रहणं द्वन्द्वार्थम्॥",
    "54088": "",
    "54089": "",
    "54090": "",
    "54091": "एतदन्तात्तत्पुरुषाट्टच् स्यात्। परमराजः॥",
    "54092": "गोऽन्तात्तत्पुरुषाट्टच् स्यात् समासान्तो न तु तद्धितलुकि। पञ्चगवधनः॥",
    "54093": "",
    "54094": "",
    "54095": "",
    "54096": "",
    "54097": "",
    "54098": "",
    "54099": "",
    "54100": "",
    "54101": "",
    "54102": "",
    "54103": "",
    "54104": "",
    "54105": "",
    "54106": "चवर्गान्ताद्दषहान्ताच्च द्वन्द्वाट्टच् स्यात्समाहारे । वाक् च त्वक् च वाक्त्वचम् । त्वक्स्रजम् । शमीदृषदम् । वाक्त्विषम् । छत्रोपानहम् । समाहारे किम् ? प्रावृट्शरदौ ॥ इति द्वन्द्वः ॥ ५ ॥",
    "54107": "शरदादिभ्यष्टच् स्यात्समासान्तोऽव्ययीभावे । शरदः समीपमुपशरदम् । प्रतिविपाशम् । <<जराया जरश्च>> (वार्त्तिकम्) । उपजरसमित्यादि ॥",
    "54108": "अन्नन्तादव्ययीभावाट्टच् स्यात्॥",
    "54109": "अन्नन्तं यत् क्लीबं तदन्तादव्ययीभावाट्टज्वा स्यात्। उपचर्मम्। उपचर्म॥",
    "54110": "",
    "54111": "झयन्तादव्ययीभावाट्टज्वा स्यात् । उपसमिधम् । उपसमित् ॥ इत्यव्ययीभावः ॥ २ ॥",
    "54112": "",
    "54113": "स्वाङ्गवाचिसक्थ्यक्ष्यन्ताद्बहुव्रीहेः षच् स्यात् । दीर्घसक्थः । जलजाक्षी । स्वाङ्गात्किम् ? दीर्घसक्थि शकटम् । स्थूलाक्षा वेणुयष्टिः । अक्ष्णोऽदर्शनादिति वक्ष्यमाणोऽच् ॥",
    "54114": "",
    "54115": "आभ्यां मूर्ध्नः षः स्याद्बहुव्रीहौ। द्विमूर्धः। त्रिमूर्धः॥",
    "54116": "पूरणार्थप्रत्ययान्तं यत्स्त्रीलिङ्गं तदन्तात्प्रमाण्यन्ताच्च बहुव्रीहेरप्स्यात्। कल्याणी पञ्चमी यासां रात्रीणां ताः कल्याणीपञ्चमा रात्रयः। स्त्री प्रमाणी यस्य स स्त्रीप्रमाणः। अप्रियादिषु किम्? कल्याणीप्रिय इत्यादि॥",
    "54117": "आभ्यां लोम्नोऽप्स्याद्बहुव्रीहौ। अन्तर्लोमः। बहिर्लोमः॥",
    "54118": "",
    "54119": "",
    "54120": "",
    "54121": "",
    "54122": "",
    "54123": "",
    "54124": "",
    "54125": "",
    "54126": "",
    "54127": "",
    "54128": "",
    "54129": "",
    "54130": "",
    "54131": "",
    "54132": "",
    "54133": "",
    "54134": "",
    "54135": "",
    "54136": "",
    "54137": "",
    "54138": "हस्त्यादिवर्जितादुपमानात्परस्य पादशब्दस्य लोपः स्याद्बहुव्रीहौ। व्याघ्रस्येव पादावस्य व्याघ्रपात्। अहस्त्यादिभ्यः किम्? हस्तिपादः। कुसूलपादः॥",
    "54139": "",
    "54140": "पादस्य लोपः स्यात्समासान्तो बहुव्रीहौ। द्विपात्। सुपात्॥",
    "54141": "",
    "54142": "",
    "54143": "",
    "54144": "",
    "54145": "",
    "54146": "",
    "54147": "",
    "54148": "लोपः स्यात्। उत्काकुत्। विकाकुत्॥",
    "54149": "पूर्णकाकुत्। पूर्णकाकुदः॥",
    "54150": "सुदुर्भ्यां हृदयस्य हृद्भावो निपात्यते। सुहृन्मित्रम्। दुर्हृदमित्रः॥",
    "54151": "",
    "54152": "",
    "54153": "",
    "54154": "अनुक्तसमासान्ताद्बहुव्रीहेः कब्वा । महायशस्कः, महायशाः ॥ इति बहुव्रीहिः ॥ ४ ॥",
    "54155": "",
    "54156": "",
    "54157": "",
    "54158": "",
    "54159": "",
    "54160": "",
    "61001": "",
    "61002": "",
    "61003": "अचः पराः संयोगादयो नदरा द्विर्न भवन्ति । नुशब्दस्य द्वित्वम् । ऊर्णुनाव । ऊर्णुनवतुः । ऊर्णुनुवुः ॥",
    "61004": "अत्र ये द्वे विहिते तयोः पूर्वोऽभ्याससंज्ञः स्यात्॥",
    "61005": "षाष्ठद्वित्वप्रकरणे ये द्वे विहिते ते उभे समुदिते अभ्यस्तसंज्ञे स्तः॥",
    "61006": "षड्धातवोऽन्ये जक्षितिश्च सप्तम एते अभ्यस्तसंज्ञाः स्युः। जक्षत्, जक्षद्। जक्षतौ। जक्षतः॥ एवं जाग्रत्। दरिद्रत्। शासत्। चकासत्॥ गुप्, गुब्। गुपौ। गुपः। गुब्भ्याम्॥",
    "61007": "",
    "61008": "लिटि परेऽनभ्यासधात्ववयस्यैकाचः प्रथमस्य द्वे स्त आदिभूतादचः परस्य तु द्वितीयस्य। भूव् भूव् अ इति स्थिते  -",
    "61009": "सन्नन्तस्य यङन्तस्य च धातोरनभ्यासस्य प्रथमस्यैकाचो द्वे स्तोऽजादेस्तु द्वितीयस्य। सन्यतः। पठितुमिच्छति पिपठिषति। कर्मणः किम्? गमनेनेच्छति। समानकर्तृकात् किम्? शिष्याः पठन्त्वितीच्छति गुरुः। वा ग्रहणाद्वाक्यमपि॥ लुङ्सनोर्घसॢ॥",
    "61010": "धातोर्द्वे स्तः। जुहोति। जुहुतः॥",
    "61011": "चङि परे अनभ्यासस्य धात्ववयवस्यैकाचः प्रथमस्य द्वे स्तोऽजादेर्द्वितीयस्य॥",
    "61012": "",
    "61013": "",
    "61014": "",
    "61015": "वचिस्वप्योर्यजादीनां च संप्रसारणं स्यात् किति। ईजतुः। ईजुः। इयजिथ, इयष्ठ। ईजे। यष्टा॥",
    "61016": "एषां सम्प्रसारणं स्यात्किति ङिति च। विध्यति। विव्याध। विविधतुः। विविधुः। विव्यधिथ, विव्यद्ध। व्यद्धा। व्यत्स्यति। विध्येत्। विध्यात्। अव्यात्सीत्॥ {$ {! 10 पुष !} पुष्टौ $} (धातुपाठे <{04.0079}>) ॥ पुष्यति। पुपोष। पुपोषिथ। पोष्टा। पोक्ष्यति। पुषादीत्यङ्। अपुषत्॥ {$ {! 11 शुष !} शोषणे $} (धातुपाठे <{04.0080}>)॥ शुष्यति। शुशोष। अशुषत्॥ {$ {! 12 णश !} अदर्शने $} (धातुपाठे <{04.0091}>) ॥ नश्यति। ननाश। नेशतुः॥",
    "61017": "वच्यादीनां ग्रह्यादीनां चाभ्यासस्य सम्प्रसारणं लिटि। इयाज॥",
    "61018": "",
    "61019": "",
    "61020": "",
    "61021": "",
    "61022": "",
    "61023": "",
    "61024": "",
    "61025": "",
    "61026": "",
    "61027": "",
    "61028": "",
    "61029": "",
    "61030": "",
    "61031": "",
    "61032": "",
    "61033": "",
    "61034": "",
    "61035": "",
    "61036": "",
    "61037": "संप्रसारणे परतः पूर्वस्य यणः संप्रसारणं न स्यात्। इति यकारस्य नेत्वम्। अत एव ज्ञापकादन्त्यस्य यणः पूर्वं संप्रसारणम्। यूनः। यूना। युवभ्याम् इत्यादि॥ अर्वा। हे अर्वन्॥",
    "61038": "",
    "61039": "",
    "61040": "",
    "61041": "",
    "61042": "",
    "61043": "",
    "61044": "",
    "61045": "उपदेशे एजन्तस्य धातोरात्वं न तु शिति। जग्लौ। ग्लाता। ग्लास्यति। ग्लायतु। अग्लायत्। ग्लायेत्॥",
    "61046": "",
    "61047": "",
    "61048": "",
    "61049": "",
    "61050": "एषामात्वं स्याल्ल्यपि चादशित्येज्निमित्ते। दाता। दास्यति। <<स्थाघ्वोरित्त्वे दीङः प्रतिषेधः>> (वार्त्तिकम्) । अदास्त॥ {$ {! 16 डीङ् !} विहायसा गतौ $} (धातुपाठे <{04.0030}>) ॥ डीयते। डिड्ये। डयिता॥ {$ {! 17 पीङ् !} पाने $} (धातुपाठे <{04.0036}>) ॥ पीयते। पेता। अपेष्ट॥ {$ {! 18 माङ् !} माने $} (धातुपाठे <{04.0037}>) ॥ मायते। ममे ॥ {$ {! 19 जनी !} प्रादुर्भावे $} (धातुपाठे <{04.0044}>)  ॥",
    "61051": "",
    "61052": "",
    "61053": "",
    "61054": "",
    "61055": "",
    "61056": "",
    "61057": "",
    "61058": "अनयोरमागमः स्याज्झलादावकिति । स्रष्टा । स्रक्ष्यति । सृक्षीष्ट । असृष्ट । असृक्षायाम् ॥ {$ {! 26 मृष !} तितिक्षायाम् $} (धातुपाठे <{04.0060}>) ॥ मृष्यते । ममर्षे । ममर्षिथ । ममृषिषे । मर्षितासि । मर्षिष्यति, मर्षिष्यते ॥ {$ {! 27 णह !} बन्धने $} (धातुपाठे <{04.0062}>) ॥ नह्यति, नह्यते । ननाह । नेहिथ, ननद्ध । नेहे । नद्धा । नत्स्यति । अनात्सीत्; अनद्ध ॥ इति दिवादयः ॥ ४ ॥",
    "61059": "उपदेशेऽनुदात्तो य ऋदुपधस्तस्याम्वा स्याज्झलादावकिति । क्रष्टा, कर्ष्टा । कृक्षीष्ट । <<स्पृशमृशकृषतृपदृपां च्लेः सिञ्वा वाच्यः>> (वार्त्तिकम्) । अकृक्षत । अकृक्षाताम् । अकृक्षन्त ॥॥ {$ {! 5 मिल !} संगमे $} (धातुपाठे <{06.0165}>) ॥ मिलति, मिलते । मिमेल । मेलिता । अमेलीत् ॥ {$ {! 6 मुचॢ !} मोचने $} (धातुपाठे <{06.0166}>) ॥",
    "61060": "",
    "61061": "",
    "61062": "",
    "61063": "",
    "61064": "स्नुक्, स्नुग्, स्नुट्, स्नुड्। एवं स्निक्, स्निग्, स्निट्, स्निड्॥ विश्ववाट्, विश्ववाड्। विश्ववाहौ। विश्ववाहः। विश्ववाहम्। विश्ववाहौ॥",
    "61065": "धात्वादेर्णस्य नः। णोपदेशास्त्वनर्द्नाटिनाथ्नाध्नन्दनक्कनॄनृतः॥",
    "61066": "भवेत्। भवेताम्॥",
    "61067": "अपृक्तस्य वस्य लोपः॥",
    "61068": "हलन्तात्परं दीर्घौ यौ ङ्यापौ तदन्ताच्च परं सुतिसीत्येतदपृक्तं हल् लुप्यते॥",
    "61069": "एङन्ताद्ध्रस्वान्ताच्चाङ्गाद्धल्लुप्यते सम्बुद्धेश्चेत्। हे राम। हे रामौ। हे रामाः॥",
    "61070": "",
    "61071": "इत्यः। स्तुत्यः। शासु अनुशिष्टौ॥",
    "61072": "",
    "61073": "ह्रस्वस्य छे तुक्। शिवच्छाया॥",
    "61074": "",
    "61075": "",
    "61076": "दीर्घात्पदान्ताच्छे तुग् वा । लक्ष्मीच्छाया, लक्ष्मीछाया ॥ <<विसर्जनीयस्य सः>> <{LSK96}> - खरि । विष्णुस्त्राता ॥",
    "61077": "इकः स्थाने यण् स्यादचि संहितायां विषये। सुधी उपास्य इति स्थिते॥",
    "61078": "एचः क्रमादय् अव् आय् आव् एते स्युरचि॥",
    "61079": "यकारादौ प्रत्यये परे ओदौतोः अव् आव् एतौ स्तः। गव्यम्। नाव्यम्। <<अध्वपरिमाणे च>> (वार्त्तिकम्) गव्यूतिः॥",
    "61080": "",
    "61081": "",
    "61082": "",
    "61083": "",
    "61084": "",
    "61085": "योऽयमेकादेशः स पूर्वस्यान्तवत्परस्यादिवत्। शिवेहि॥",
    "61086": "",
    "61087": "अवर्णादचि परे पूर्वपरयोरेको गुण आदेशः स्यात्। उपेन्द्रः। गङ्गोदकम्॥",
    "61088": "आदेचि परे वृद्धिरेकादेशः स्यात्। गुणापवादः। कृष्णैकत्वम्। गङ्गौघः। देवैश्वर्यम्। कृष्णौत्कण्ठ्यम्॥",
    "61089": "अवर्णादेजाद्योरेत्येधत्योरूठि च परे वृद्धिरेकादेशः स्यात्। उपैति। उपैधते। प्रष्ठौहः। एजाद्योः किम्? उपेतः। मा भवान्प्रेदिधत्। <<अक्षादूहिन्यामुपसंख्यानम्>>  (वार्त्तिकम्) । अक्षौहिणी सेना। <<प्रादूहोढोढ्येषैष्येषु>> (वार्त्तिकम्)। प्रौहः। प्रौढः। प्रौढिः। प्रैषः। प्रैष्यः। <<ऋते च तृतीयासमासे>>  (वार्त्तिकम्)। सुखेन ऋतः सुखार्तः। तृतीयेति किम्? परमर्तः। <<प्रवत्सतरकम्बलवसनार्णदशानामृणे>> (वार्त्तिकम्) । प्रार्णम्, वत्सतरार्णम्, इत्यादि॥",
    "61090": "आटोऽचि परे वृद्धिरेकादेशः। बहुश्रेयस्यै। बहुश्रेयस्याः। बहुश्रेयसीनाम्॥",
    "61091": "अवर्णान्तादुपसर्गादृकारादौ धातौ परे वृद्धिरेकादेशः स्यात्। प्रार्च्छति॥",
    "61092": "",
    "61093": "ओतोऽम्शसोरचि आकार एकादेशः। गाम्। गावौ। गाः। गवा। गवे। गोः। इत्यादि॥",
    "61094": "आदुपसर्गादेङादौ धातौ पररूपमेकादेशः स्यात् । प्रेजते । उपोषति ॥",
    "61095": "ओमि आङि चात्परे पररूपमेकादेशः स्यात् । शिवायों नमः । शिव एहि ॥",
    "61096": "अपदान्तादकारादुसि पररूपमेकादेशः। अपुः। अपास्यत्॥ {$ {! 17 ग्लै !} हर्षक्षये $} (धातुपाठे <{01.1051}>) ॥ ग्लायति॥",
    "61097": "अपदान्तादतो गुणे पररूपमेकादेशः॥",
    "61098": "",
    "61099": "",
    "61100": "",
    "61101": "अकः सवर्णेऽचि परे पूर्वपरयोर्दीर्घ एकादेशः स्यात्। दैत्यारिः। श्रीशः। विष्णूदयः। होतॄकारः॥",
    "61102": "अकः प्रथमाद्वितीययोरचि पूर्वसवर्णदीर्घ एकादेशः स्यात्। इति प्राप्ते॥",
    "61103": "पूर्वसवर्णदीर्घात्परो यः शसः सस्तस्य नः स्यात्पुंसि॥",
    "61104": "आदिचि न पूर्वसवर्णदीर्घः। वृद्धिरेचि। रामौ॥",
    "61105": "दीर्घाज्जसि इचि च परे पूर्वसवर्णदीर्घो न स्यात् । विश्वपौ । विश्वपाः । हे विश्वपाः । विश्वपाम् । विश्वपौ ॥",
    "61106": "",
    "61107": "अकोऽम्यचि पूर्वरूपमेकादेशः। रामम्। रामौ॥",
    "61108": "संप्रसारणादचि पूर्वरूपमेकादेशः। एत्येधत्यूठ्स्विति वृद्धिः। विश्वौहः, इत्यादि॥",
    "61109": "पदान्तादेङोऽति परे पूर्वरूपमेकादेशः स्यात्। हरेऽव। विष्णोऽव॥",
    "61110": "एङो ङसिङसोरति पूर्वरूपमेकादेशः। हरेः हरेः। हर्योः हर्योः। हरीणाम्॥",
    "61111": "ऋतो ङसिङसोरति उदेकादेशः। रपरः॥",
    "61112": "खितिशब्दाभ्यां खीतीशब्दाभ्यां कृतयणादेशाभ्यां परस्य ङसिङसोरत उः। सख्युः॥",
    "61113": "अप्लुतादतः परस्य रोरुः स्यादप्लुतेऽति। शिवोऽर्च्यः॥",
    "61114": "तथा। शिवो वन्द्यः॥",
    "61115": "",
    "61116": "",
    "61117": "",
    "61118": "",
    "61119": "",
    "61120": "",
    "61121": "",
    "61122": "लोके वेदे चैङन्तस्य गोरति वा प्रकृतिभावः पदान्ते। गोअग्रम्, गोऽग्रम्। एङन्तस्य किम्? चित्रग्वग्रम्। पदान्ते किम्? गोः॥",
    "61123": "पदान्ते एङन्तस्य गोरवङ् वाऽचि । गवाग्रम्, गोऽग्रम् । पदान्ते किम् ? गवि ॥",
    "61124": "गोरवङ् स्यादिन्द्रे। गवेन्द्रः॥",
    "61125": "एतेऽचि प्रकृत्या स्युः। आगच्छ कृष्ण ३ अत्र गौश्चरति॥",
    "61126": "",
    "61127": "पदान्ता इको ह्रस्वा वा स्युरसवर्णेऽचि। ह्रस्वविधिसामर्थ्यान्न स्वरसन्धिः। चक्रि अत्र, चक्र्यत्र। पदान्ता इति किम्? गौर्यौ -",
    "61128": "ऋति परे पदान्ता अकः प्राग्वद्वा । ब्रह्म ऋषिः, ब्रह्मर्षिः पदान्ताः किम् ? आर्च्छत् ॥",
    "61129": "",
    "61130": "",
    "61131": "दिवोऽन्तादेश उकारः स्यात् पदान्ते । सुद्युभ्यामित्यादि ॥ चत्वारः । चतुरः । चतुर्भिः । चतुर्भ्यः ॥",
    "61132": "अककारयोरेतत्तदोर्यः सुस्तस्य लोपो हलि न तु नञ्समासे। एष विष्णुः। स शम्भुः। अकोः किम्? एषको रुद्रः। अनञ्समासे किम्? असः शिवः। हलि किम्? एषोऽत्र॥",
    "61133": "पदान्ते एङन्तस्य गोरवङ् वाचि। गवाग्रम्, गोऽग्रम्। पदान्ते किम्? गवि॥",
    "61134": "स इत्यस्य सोर्लोपः स्यादचि पादश्चेल्लोपे सत्येव पूर्य्येत । सेमामविड्ढि प्रभृतिम् । सैष दाशरथी रामः ॥",
    "61135": "",
    "61136": "",
    "61137": "",
    "61138": "सम्परिपूर्वस्य करोतेः सुट् स्याद् भूषणे संघाते चार्थे । संस्करोति । अलङ्करोतीत्यर्थः । संस्कुर्वन्ति । सङ्घीभवन्तीत्यर्थः । सम्पूर्वस्य क्वचिदभूषणेऽपि सुट् । संस्कृतं भक्षा इति ज्ञापकात् ॥",
    "61139": "उपात्कृञः सुट् स्यादेष्वर्थेषु चात्प्रागुक्तयोरर्थयोः । प्रतियत्नो गुणाधानम् । विकृतमेव वैकृतं विकारः । वाक्याध्याहार आकाङ्क्षितैकदेशपूरणम् । उपस्कृता कन्या । उपस्कृता ब्राह्मणाः । एधो दकस्योपस्कुरुते । उपस्कृतं भुङ्क्ते । उपस्कृतं ब्रूते ॥ {$ {! 7 वनु !} याचने $} ॥ वनुते ॥ {$ {! 8 मनु !} अवबोधने $} ॥ मनुते ॥ मेने । मनिता । मनिष्यते । मनुताम् । अमनुत । मन्वीत । मनिषीष्ट । अमत, अमनिष्ट । अमनिष्यत ॥  इति तनादयः ॥ ८ ॥",
    "61140": "उपात्किरतेः सुट् छेदने । उपस्किरति । <<अडभ्यासव्यवायेऽपि सुट् कात् पूर्व इति वक्तव्यम्>> (वार्त्तिकम्) । उपास्किरत् । उपचस्कार ॥",
    "61141": "उपात्प्रतेश्च किरतेः सुट् स्यात् हिंसायाम्। उपस्किरति। प्रतिस्किरति॥ {$ {! 40 गॄ !} निगरणे $} (धातुपाठे <{06.0146}>)॥",
    "61142": "",
    "61143": "",
    "61144": "",
    "61145": "",
    "61146": "",
    "61147": "",
    "61148": "",
    "61149": "",
    "61150": "",
    "61151": "",
    "61152": "",
    "61153": "",
    "61154": "",
    "61155": "",
    "61156": "",
    "61157": "",
    "61158": "",
    "61159": "",
    "61160": "",
    "61161": "",
    "61162": "",
    "61163": "",
    "61164": "",
    "61165": "",
    "61166": "",
    "61167": "",
    "61168": "",
    "61169": "",
    "61170": "",
    "61171": "",
    "61172": "",
    "61173": "",
    "61174": "",
    "61175": "",
    "61176": "",
    "61177": "",
    "61178": "",
    "61179": "",
    "61180": "",
    "61181": "",
    "61182": "",
    "61183": "",
    "61184": "",
    "61185": "",
    "61186": "",
    "61187": "",
    "61188": "",
    "61189": "",
    "61190": "",
    "61191": "",
    "61192": "",
    "61193": "",
    "61194": "",
    "61195": "",
    "61196": "",
    "61197": "",
    "61198": "",
    "61199": "",
    "61200": "",
    "61201": "",
    "61202": "",
    "61203": "",
    "61204": "",
    "61205": "",
    "61206": "",
    "61207": "",
    "61208": "",
    "61209": "",
    "61210": "",
    "61211": "",
    "61212": "",
    "61213": "",
    "61214": "",
    "61215": "",
    "61216": "",
    "61217": "",
    "61218": "",
    "61219": "",
    "61220": "",
    "61221": "",
    "61222": "",
    "61223": "",
    "62001": "",
    "62002": "",
    "62003": "",
    "62004": "",
    "62005": "",
    "62006": "",
    "62007": "",
    "62008": "",
    "62009": "",
    "62010": "",
    "62011": "",
    "62012": "",
    "62013": "",
    "62014": "",
    "62015": "",
    "62016": "",
    "62017": "",
    "62018": "",
    "62019": "",
    "62020": "",
    "62021": "",
    "62022": "",
    "62023": "",
    "62024": "",
    "62025": "",
    "62026": "",
    "62027": "",
    "62028": "",
    "62029": "",
    "62030": "",
    "62031": "",
    "62032": "",
    "62033": "",
    "62034": "",
    "62035": "",
    "62036": "",
    "62037": "",
    "62038": "",
    "62039": "",
    "62040": "",
    "62041": "",
    "62042": "",
    "62043": "",
    "62044": "",
    "62045": "",
    "62046": "",
    "62047": "",
    "62048": "",
    "62049": "",
    "62050": "",
    "62051": "",
    "62052": "",
    "62053": "",
    "62054": "",
    "62055": "",
    "62056": "",
    "62057": "",
    "62058": "",
    "62059": "",
    "62060": "",
    "62061": "",
    "62062": "",
    "62063": "",
    "62064": "",
    "62065": "",
    "62066": "",
    "62067": "",
    "62068": "",
    "62069": "",
    "62070": "",
    "62071": "",
    "62072": "",
    "62073": "",
    "62074": "",
    "62075": "",
    "62076": "",
    "62077": "",
    "62078": "",
    "62079": "",
    "62080": "",
    "62081": "",
    "62082": "",
    "62083": "",
    "62084": "",
    "62085": "",
    "62086": "",
    "62087": "",
    "62088": "",
    "62089": "",
    "62090": "",
    "62091": "",
    "62092": "",
    "62093": "",
    "62094": "",
    "62095": "",
    "62096": "",
    "62097": "",
    "62098": "",
    "62099": "",
    "62100": "",
    "62101": "",
    "62102": "",
    "62103": "",
    "62104": "",
    "62105": "",
    "62106": "",
    "62107": "",
    "62108": "",
    "62109": "",
    "62110": "",
    "62111": "",
    "62112": "",
    "62113": "",
    "62114": "",
    "62115": "",
    "62116": "",
    "62117": "",
    "62118": "",
    "62119": "",
    "62120": "",
    "62121": "",
    "62122": "",
    "62123": "",
    "62124": "",
    "62125": "",
    "62126": "",
    "62127": "",
    "62128": "",
    "62129": "",
    "62130": "",
    "62131": "",
    "62132": "",
    "62133": "",
    "62134": "",
    "62135": "",
    "62136": "",
    "62137": "",
    "62138": "",
    "62139": "",
    "62140": "",
    "62141": "",
    "62142": "",
    "62143": "",
    "62144": "",
    "62145": "",
    "62146": "",
    "62147": "",
    "62148": "",
    "62149": "",
    "62150": "",
    "62151": "",
    "62152": "",
    "62153": "",
    "62154": "",
    "62155": "",
    "62156": "",
    "62157": "",
    "62158": "",
    "62159": "",
    "62160": "",
    "62161": "",
    "62162": "",
    "62163": "",
    "62164": "",
    "62165": "",
    "62166": "",
    "62167": "",
    "62168": "",
    "62169": "",
    "62170": "",
    "62171": "",
    "62172": "",
    "62173": "",
    "62174": "",
    "62175": "",
    "62176": "",
    "62177": "",
    "62178": "",
    "62179": "",
    "62180": "",
    "62181": "",
    "62182": "",
    "62183": "",
    "62184": "अरित्रम्। लवित्रम्। धुवित्रम्। सवित्रम्। खनित्रम्। सहित्रम्। चरित्रम्॥",
    "62185": "",
    "62186": "",
    "62187": "",
    "62188": "",
    "62189": "",
    "62190": "",
    "62191": "",
    "62192": "",
    "62193": "",
    "62194": "",
    "62195": "",
    "62196": "",
    "62197": "",
    "62198": "",
    "62199": "",
    "63001": "",
    "63002": "अलुगुत्तरपदे। स्तोकान्मुक्तः। अन्तिकादागतः। अभ्याशादागतः। दूरादागतः। कृच्छ्रादागतः॥",
    "63003": "",
    "63004": "",
    "63005": "",
    "63006": "",
    "63007": "",
    "63008": "",
    "63009": "हलन्ताददन्ताच्च सप्तम्या अलुक्। कण्ठेकालः। प्राप्तमुदकं यं स प्राप्तोदको ग्रामः। ऊढरथोऽनड्वान्। उपहृतपशू रुद्रः। उद्धृतौदना स्थाली। पीताम्बरो हरिः। वीरपुरुषको ग्रामः। <<प्रादिभ्यो धातुजस्य वाच्यो वा चोत्तरपदलोपः>> (वार्त्तिकम्)। प्रपतितपर्णः, प्रपर्णः। <<नञोऽस्त्यर्थानां वाच्यो वा चोत्तरपदलोपः>> (वार्त्तिकम्) । अविद्यमानपुत्रः, अपुत्रः॥",
    "63010": "",
    "63011": "",
    "63012": "",
    "63013": "",
    "63014": "ङेरलुक्। सरसिजम्, सरोजम्॥",
    "63015": "",
    "63016": "",
    "63017": "",
    "63018": "",
    "63019": "",
    "63020": "",
    "63021": "",
    "63022": "",
    "63023": "",
    "63024": "",
    "63025": "",
    "63026": "",
    "63027": "",
    "63028": "",
    "63029": "",
    "63030": "",
    "63031": "",
    "63032": "",
    "63033": "",
    "63034": "उक्त पुंस्कादनूङ् ऊङोऽभावोऽस्यामिति बहुव्रीहिः। निपातनात्पञ्चम्या अलुक् षष्ठ्याश्च लुक्। तुल्ये प्रवृत्तिनिमित्ते यदुक्त पुंस्कं तस्मात्पर ऊङोऽभावो यत्र तथाभूतस्य स्त्रीवाचकशब्दस्य पुंवाचकस्येव रूपं स्यात् समानाधिकरणे स्त्रीलिङ्गे उत्तरपदे न तु पूरण्यां प्रियादौ च परतः। गोस्त्रियोरिति ह्रस्वः। चित्रगुः। रूपवद्भार्यः। अनूङ् किम्? वामोरूभार्यः॥ पूरण्यां तु -",
    "63035": "",
    "63036": "",
    "63037": "",
    "63038": "",
    "63039": "",
    "63040": "",
    "63041": "",
    "63042": "",
    "63043": "",
    "63044": "",
    "63045": "",
    "63046": "महत आकारोऽन्तादेशः स्यात्समानाधिकरणे उत्तरपदे जातीये च परे। महाराजः। प्रकारवचने जातीयर्। महाप्रकारो महाजातीयः॥",
    "63047": "आत्स्यात्। द्वौ च दश च द्वादश। अष्टाविंशतिः॥",
    "63048": "त्रयोदश। त्रयोविंशतिः। त्रयस्त्रिंशत्॥",
    "63049": "",
    "63050": "",
    "63051": "",
    "63052": "",
    "63053": "",
    "63054": "",
    "63055": "",
    "63056": "",
    "63057": "",
    "63058": "",
    "63059": "",
    "63060": "",
    "63061": "",
    "63062": "",
    "63063": "",
    "63064": "",
    "63065": "",
    "63066": "खिदन्ते परे पूर्वपदस्य ह्रस्वः। ततो मुम्। कालिम्मन्या॥",
    "63067": "अरुषो द्विषतोऽजन्तस्य च मुमागमः स्यात्खिदन्ते परे न त्वव्ययस्य। शित्त्वाच्छबादिः। जनमेजयतीति जनमेजयः॥",
    "63068": "",
    "63069": "",
    "63070": "",
    "63071": "",
    "63072": "",
    "63073": "नञो नस्य लोप उत्तरपदे। न ब्राह्मणः अब्राह्मणः॥",
    "63074": "लुप्तनकारान्नञ उत्तरपदस्याजादेर्नुडागमः स्यात्। अनश्वः। नैकधेत्यादौ तु नशब्देन सह सुप्सुपेति समासः॥",
    "63075": "",
    "63076": "",
    "63077": "",
    "63078": "",
    "63079": "",
    "63080": "",
    "63081": "सहस्य सः स्यादव्ययीभावे न तु काले। हरेः सादृश्यं सहरि। ज्येष्ठस्यानुपूर्व्येणेत्यनुज्येष्ठम्। चक्रेणयुगपत् सचक्रम्। सदृशः सख्या ससखि। क्षत्राणां संपत्तिः सक्षत्रम्। तृणमप्यपरित्यज्य सतृणमत्ति। अग्निग्रन्थपर्यन्तमधीते साग्नि॥",
    "63082": "",
    "63083": "",
    "63084": "",
    "63085": "",
    "63086": "",
    "63087": "",
    "63088": "",
    "63089": "",
    "63090": "दृग्दृशवतुषु इदम ईश् किमः किः। कियान्। इयान्॥",
    "63091": "सर्वनाम्न आकारोऽन्तादेशः स्याद्दृग्दृशवतुषु। तादृक्, तादृग्। तादृशौ। तादृशः। तादृग्भ्याम्॥ व्रश्चेति षः। जश्त्वचर्त्वे। विट्, विड्। विशौ। विशः। विड्भ्याम्॥",
    "63092": "",
    "63093": "वप्रत्ययान्तेऽञ्चतौ। सम्यङ्। सम्यञ्चौ। समीचः। सम्यग्भ्याम्॥",
    "63094": "अलुप्ताकारेऽञ्चतौ वप्रत्ययान्ते तिरसस्तिर्यादेशः। तिर्यङ्। तिर्यञ्चौ। तिरश्चः। तिर्यग्भ्याम्॥",
    "63095": "तथा। सध्र्यङ्॥",
    "63096": "",
    "63097": "",
    "63098": "",
    "63099": "",
    "63100": "",
    "63101": "",
    "63102": "",
    "63103": "",
    "63104": "",
    "63105": "",
    "63106": "",
    "63107": "",
    "63108": "",
    "63109": "",
    "63110": "",
    "63111": "ढरेफयोर्लोपनिमित्तयोः पूर्वस्याणो दीर्घः। पुना रमते। हरी रम्यः। शम्भू राजते। अणः किम्? तृढः। वृढः। मनस् रथ इत्यत्र रुत्वे कृते हशि चेत्युत्वे रोरीति लोपे च प्राप्ते -",
    "63112": "अनयोरवर्णस्य ओत्स्याड्ढलोपे । अवोढ । ऊहे । वोढा । वक्ष्यति । अवाक्षीत् । अवोढाम् । अवाक्षुः । अवाक्षीः । अवोढम् । अवोढ । अवाक्षम् । अवाक्ष्व । अवाक्ष्म । अवोढ । अवक्षाताम् । अवक्षत । अवोढाः । अवक्षाथाम् । अवोढ्वम् । अवक्षि । अवक्ष्वहि । अवक्ष्महि ॥",
    "63113": "",
    "63114": "",
    "63115": "",
    "63116": "क्विबन्तेषु पूर्वपदस्य दीर्घः । उपानत्, उपानद् । उपानहौ । उपानत्सु ॥ क्विन्नन्तत्वात् कुत्वेन घः । उष्णिक्, उष्णिग् । उष्णिहौ । उष्णिग्भ्याम् ॥ द्यौः । दिवौ । दिवः । द्युभ्याम् ॥ गीः । गिरौ । गिरः ॥ एवं पूः ॥ चतस्रः ॥ चतसृणाम् ॥ का । के । काः । सर्वावत् ॥",
    "63117": "",
    "63118": "",
    "63119": "",
    "63120": "",
    "63121": "",
    "63122": "",
    "63123": "",
    "63124": "",
    "63125": "",
    "63126": "",
    "63127": "",
    "63128": "विश्वशब्दस्य दीर्घोऽन्तादेशः स्याद्वसौ राट्शब्दे च परे। विश्वाराट्, विश्वाराड्। विश्वराजौ। विश्वाराड्भ्याम्॥",
    "63129": "",
    "63130": "",
    "63131": "",
    "63132": "",
    "63133": "",
    "63134": "",
    "63135": "",
    "63136": "",
    "63137": "",
    "63138": "लुप्ताकारनकारेऽञ्चतौ परे पूर्वस्याणो दीर्घः। प्राचः। प्राचा। प्राग्भ्याम्॥ प्रत्यङ्। प्रत्यञ्चौ। प्रतीचः। प्रत्यग्भ्याम्॥ उदङ्। उदञ्चौ॥",
    "63139": "",
    "64001": "",
    "64002": "अङ्गावयवाद्धलः परं यत्संप्रसारणं तदन्तस्य दीर्घः। जीनः॥",
    "64003": "अजन्ताङ्गस्य दीर्घः। रामाणाम्। रामे। रामयोः। सुपि - एत्त्वे कृते॥",
    "64004": "एतयोर्नामि दीर्घो न। तिसृणाम्। तिसृषु॥ द्वे। द्वे। द्वाभ्याम्। द्वाभ्याम्। द्वाभ्याम्। द्वयोः। द्वयोः॥ गौरी। गौर्य्यौ। गौर्य्यः। हे गौरि। गौर्य्यै इत्यादि। एवं नद्यादयः॥ लक्ष्मीः। शेषं गौरीवत्॥ एवं तरीतन्त्र्यादयः॥ स्त्री। हे स्त्रि॥",
    "64005": "",
    "64006": "अस्य नामि वा दीर्घः। नृणाम्। नॄणाम्॥",
    "64007": "नान्तस्योपधाया दीर्घो नामि। पञ्चानाम्। पञ्चसु॥",
    "64008": "नान्तस्योपधाया दीर्घोऽसम्बुद्धौ सर्वनामस्थाने॥",
    "64009": "",
    "64010": "सान्तसंयोगस्य महतश्च यो नकारस्तस्योपधाया दीर्घोऽसम्बुद्धौ सर्वनामस्थाने। महान्। महान्तौ। महान्तः। हे महन्। महद्भ्याम्॥",
    "64011": "अबादीनामुपधाया दीर्घः असंबुद्धौ सर्वनामस्थाने। क्रोष्टा। क्रोष्टारौ। क्रोष्टारः। क्रोष्टून्॥",
    "64012": "एषां शावेवोपधाया दीर्घो नान्यत्र। इति निषेधे प्राप्ते -",
    "64013": "इन्नादीनामुपधाया दीर्घोऽसंबुद्धौ सौ। वृत्रहा। हे वृत्रहन्॥",
    "64014": "अत्वन्तस्योपधाया दीर्घो धातुभिन्नासन्तस्य चासम्बुद्धौ सौ परे। उगित्तवान्नुम्। धीमान्। धीमन्तौ। धीमन्तः। हे धीमन् शसादौ महद्वत्॥ भातेर्डवतुः। डित्त्वसामर्थ्यादभस्यापि टेर्लोपः। भवान्। भवान्तौ। भवन्तः। शत्रन्तस्य भवन्॥",
    "64015": "अनुनासिकान्तस्योपधाया दीर्घः स्यात्क्वौ झलादौ च क्ङिति। इदमिवाचरति इदामति। राजेव राजानति। पन्था इव पथीनति॥",
    "64016": "अजन्तानां हन्तेरजादेशगमेश्च दीर्घो झलादौ सनि॥",
    "64017": "",
    "64018": "",
    "64019": "सतुक्कस्य छस्य वस्य च क्रमात् श् ऊठ् इत्यादेशौ स्तोऽनुनासिके क्वौ झलादौ च क्ङिति। पृच्छतीति प्राट्। आयतं स्तौतीति आयतस्तूः। कटं प्रवते कटप्रूः। जूरुक्तः। श्रयति हरिं श्रीः॥",
    "64020": "एषामुपधावकारयोरूठ् अनुनासिके क्वौ झलादौ क्ङिति॥ अतः क्विप्। जूः। तूः। स्रूः। ऊः। मूः॥",
    "64021": "रेफाच्छ्वोर्लोपः क्वौ झलादौ क्ङिति। धूः। विद्युत्। ऊर्क। पूः। दृशिग्रहणस्यापकर्षाज्जवतेर्दीर्घः। जूः। ग्रावस्तुत्। <<क्विब्वचिप्रच्छ्यायतस्तुकटप्रुजुश्रीणां दीर्घोऽसम्प्रसारणं च>> (वार्त्तिकम्)। वक्तीति वाक्॥",
    "64022": "इत उर्ध्वमापादसमाप्तेराभीयम्, समानाश्रये तस्मिन्कर्तव्ये तदसिद्धम्। इति जस्यासिद्धत्वान्न हेर्लुक्। जहि, हतात्। हतम्। हत। हनानि। हनाव। हनाम। अहन्। अहताम्। अघ्नन्। अहन्। अहतम्। अहत। अहनम्। अहन्व। अहन्म। हन्यात्। हन्याताम्। हन्युः॥",
    "64023": "श्नमः परस्य नस्य लोपः स्यात्। हिनस्ति। जिहिंस। हिंसिता॥",
    "64024": "हलन्तानामनिदितामङ्गानामुपधाया नस्य लोपः किति ङिति। नुम्। संयोगान्तस्य लोपः। नस्य कुत्वेन ङः। प्राङ्। प्राञ्चौ। प्राञ्चः॥",
    "64025": "",
    "64026": "",
    "64027": "रञ्जेर्नलोपः स्यात्। रागः। अनयोः किम्? रज्यत्यस्मिन्निति रङ्गः॥",
    "64028": "",
    "64029": "",
    "64030": "पूजार्थस्याञ्चतेरुपधाया नस्य लोपो न। प्राङ्। प्राञ्चौ। नलोपाभावादलोपो न। प्राञ्चः। प्राङ्भ्याम्। प्राङ्क्षु॥ एवं पूजार्थे प्रत्यङ्ङादयः॥ क्रुङ्। क्रुञ्चौ। क्रुङ्भ्याम्॥ पयोमुक्, पयोमुग्। पयोमुचौ। पयोमुग्भ्याम्॥ उगित्त्वान्नुमि -",
    "64031": "",
    "64032": "",
    "64033": "नलोपो वा स्यात्। अभाजि, अभञ्जि॥ लभ्यते॥",
    "64034": "शास उपधाया इत्स्यादङि हलादौ क्ङिति। शिष्यः। वृत्यः। आदृत्यः। जुष्यः॥",
    "64035": "",
    "64036": "हौ परे॥",
    "64037": "अनुनासिकान्तानामेषां वनतेश्च लोपः स्याज्झलादौ किति ङिति परे। यमिरमिनमिगमिहनिमन्यतयोऽनुदात्तोपदेशाः। तनु क्षणु क्षिणु ऋणु तृणु घृणु वनु मनु तनोत्यादयः। हतः। घ्नन्ति। हंसि। हथः। हथ। हन्मि। हन्वः। हन्मः। जघान। जघ्नतुः। जघ्नुः॥",
    "64038": "",
    "64039": "",
    "64040": "",
    "64041": "अनुनासिकस्याऽत्स्यात्। विजायत इति विजावा॥ ओणृ अपनयने॥ अवावा। विच्॥ रुष रिष हिंसायाम्॥ रोट्। रेट्। सुगण्॥",
    "64042": "एषामाकारेऽन्तादेशः स्यात् सनि झलादौ क्ङिति। असात, असनिष्ट॥॥ {$ {! 3 क्षणु !} हिंसायाम् $}  (धातुपाठे <{08.0003}>) ॥ क्षणोति, क्षणुते॥ ह्म्यन्तेति न वृद्धिः। अक्षणीत्, अक्षत, अक्षणिष्ट। अक्षथाः, अक्षणिष्ठाः॥ {$ {! 4 क्षिणु !} च $}  (धातुपाठे <{08.0004}>) ॥ अप्रत्यये लघूपधस्य गुणो वा। क्षेणोति, क्षिणोति। क्षेणिता। अक्षेणीत्, अक्षित, अक्षेणिष्ट॥ {$ {! 5 तृणु !} अदने $}  (धातुपाठे <{08.0006}>) ॥ तृणोति, तर्णोति; तृणुते, तर्णुते॥ {$ {! 6 डुकृञ् !} करणे $}  (धातुपाठे <{08.0010}>) ॥ करोति॥ <<अत उत्सार्वधातुके>> <{LSK571}> - उप्रत्ययान्तस्य कृञोऽकारस्य उः स्यात्, सार्वधातुके क्ङिति । कुरुतः ॥",
    "64043": "जनसनखनामात्वं वा यादौ क्ङिति। सायात्, सन्यात्॥",
    "64044": "आकारोऽन्तादेशो वा स्यात्। तायते, तन्यते॥",
    "64045": "",
    "64046": "",
    "64047": "भ्रस्जो रेफस्योपधायाश्च स्थाने रमागमो वा स्यादार्धधातुके। मित्वादन्त्यादचः परः। स्थानषष्ठीनिर्देशाद्रोपधयोर्निवृत्तिः। बभर्ज। बभर्जतुः। बभर्जिथ, बभर्ष्ठ। बभ्रज्ज। बभ्रज्जतुः। बभ्रज्जिथ। स्कोरिति सलोपः। व्रश्चेति षः। बभ्रष्ठ। बभर्जे, बभ्रज्जे। भर्ष्टा, भ्रष्टा। भर्क्ष्यति, भ्रक्ष्यति। क्ङिति रमागमं बाधित्वा सम्प्रसारणं पूर्वविप्रतिषेधेन। भृज्ज्यात्। भृज्ज्यास्ताम्। भृज्ज्यासुः। भर्क्षीष्ट, भ्रक्षीष्ट। अभार्क्षीत्, अभ्राक्षीत्। अभर्ष्ट, अभ्रष्ट॥ {$ {! 4 कृष !} विलेखने $} (धातुपाठे <{06.0006}>) ॥ कृषति कृषते। चकर्ष, चकृषे॥",
    "64048": "आर्धधातुकोपदेशे यददन्तं तस्यातो लोप आर्धधातुके॥",
    "64049": "यस्येति संघातग्रहणम्। हलः परस्य यशब्दस्य लोप आर्धधातुके। आदेः परस्य। अतो लोपः। वाव्रजाञ्चक्रे। वाव्रजिता॥",
    "64050": "हलः परयोः क्यच्क्यङोर्लोपो वार्धधातुके। आदेः परस्य। अतो लोपः। तस्य स्थानिवत्त्वाल्लघूपधगुणो न। समिधिता, समिध्यिता॥",
    "64051": "अनिडादावार्धधातुके परे णेर्लोपः स्यात्॥",
    "64052": "णेर्लोपः। भावितः। भावितवान्। दृह हिंसायाम्॥",
    "64053": "",
    "64054": "",
    "64055": "आम् अन्त आलु आय्य इत्नु इष्णु एषु णेरयादेशः स्यात्। कामयाञ्चक्रे। आयादय इति णिङ् वा। चकमे। चकमाते। चकमिरे। चकमिषे। चकमाथे। चकमिध्वे। चकमे। चकमिवहे। चकमिमहे। कामयिता। कामयितासे। कमिता। कामयिष्यते, कमिष्यते। कामयताम्। अकामयत। कामयेत। कामयिषीष्ट॥",
    "64056": "",
    "64057": "",
    "64058": "",
    "64059": "",
    "64060": "",
    "64061": "",
    "64062": "उपदेशे योऽच् तदन्तानां हनादीनां च चिणीवाङ्गकार्यं वा स्यात्स्यादिषु भावकर्मणोर्गम्यमानयोः स्यादीनामिडागमश्च। चिण्वद्भावपक्षेऽयमिट्। चिण्वद्भावाद् वृद्धिः। भाविता, भविता। भाविष्यते, भविष्यते। भूयताम्। अभूयत। भाविषीष्ट, भविषीष्ट॥",
    "64063": "दीङः परस्याजादेः क्ङित आर्धधातुकस्य युट्। <<वुग्युटावुवङ्यणोः सिद्धौ वक्तव्यौ>> (वार्त्तिकम्)। दिदीये॥",
    "64064": "अजाद्योरार्धधातुकयोः क्ङिदिटोः परयोरातो लोपः। पपतुः। पपुः। पपिथ, पपाथ। पपथुः। पप। पपौ। पपिव। पपिम। पाता। पास्यति। पिबतु। अपिबत्। पिबेत्॥",
    "64065": "यति परे आत ईत्स्यात्। देयम्। ग्लेयम्॥",
    "64066": "एषामात ईत्स्याद्धलादौ क्ङित्यार्धधातुके। अध्यगीष्ट, अध्यैष्ट। अध्यगीष्यत, अध्यैष्यत॥ {$ {! 21 दुह !} प्रपूरणे $} (धातुपाठे <{02.0004}>) ॥ दोग्धि। दुग्धः। दुहन्ति। धोक्षि। दुग्धे। दुहाते। दुहते। धुक्षे। दुहाथे। धुग्ध्वे। दुहे। दुह्वहे। दुह्महे। दुदोह, दुदुहे। दोग्धासि, दोग्धासे। धोक्ष्यति, धोक्ष्यते। दोग्धु, दुग्धात्। दुग्धाम्। दुहन्तु। दुग्धि, दुग्धात्। दुग्धम्। दुग्ध। दोहानि। दोहाव। दोहाम। दुग्धाम्। दुहाताम्। दुहताम्। धुक्ष्व। दुहाथाम्। धुग्घ्वम्। दोहै। दोहावहै। दोहामहै। अधोक्। अदुग्धाम्। अदुहन्। अदोहम्। अदुग्ध। अदुहाताम्। अदुहत। अधुग्ध्वम्। दुह्रात्, दुहीत॥",
    "64067": "घुसंज्ञकानां मास्थादीनां च एत्वं स्यादार्धधातुके किति लिङि। पेयात्। गातिस्थेति सिचो लुक्। अपात्। अपाताम्॥",
    "64068": "घुमास्थादेरन्यस्य संयोगादेर्धातोरात एत्वं वार्धधातुके किति लिङि। ग्लेयात्, ग्लायात्॥",
    "64069": "",
    "64070": "अभ्यासस्यादेरतो दीर्घः स्यात्। आत। आततुः। आतुः। आतिथ। आतथुः। आत। आत। आतिव। आतिम। अतिता। अतिष्यति। अततु॥",
    "64071": "एष्वङ्गस्याट्॥",
    "64072": "अजादेरङ्गस्याट् लुङ्लङॢङ्क्षु। आतत्। अतेत्। अत्यात्। अत्यास्ताम्। लुङि सिचि इडागमे कृते -",
    "64073": "",
    "64074": "अडाटौ न स्तः। मा भवान् भूत्। मा स्म भवत्। मा स्म भूत्॥",
    "64075": "",
    "64076": "",
    "64077": "श्नु प्रत्ययान्तस्येवर्णोवर्णान्तस्य धातोर्भ्रू इत्यस्य चाङ्गस्येयङुवङौ स्तोऽजादौ प्रत्यये परे। इति प्राप्ते -",
    "64078": "अभ्यासस्य इवर्णोवर्णयोरियङुवङौ स्तोऽसवर्णेऽचि। इयाय॥",
    "64079": "अस्येयङ् स्यादजादौ प्रत्यये परे। स्त्रियौ। स्त्रियः॥",
    "64080": "अमि शसि च स्त्रिया इयङ् वा स्यात्। स्त्रियम्, स्त्रीम्। स्त्रियः, स्त्रीः। स्त्रिया। स्त्रियै। स्त्रियाः। परत्वान्नुट्। स्त्रीणाम्। स्त्रीषु॥ श्रीः। श्रियौ। श्रियः॥",
    "64081": "अजादौ प्रत्यये परे। यन्ति॥",
    "64082": "धात्ववयवसंयोगपूर्वो न भवति य इवर्णस्तदन्तो यो धातुस्तदन्तस्यानेकाचोऽङ्गस्य यणजादौ प्रत्यये। प्रध्यौ। प्रध्यः। प्रध्यम्। प्रध्यौ। प्रध्यः। प्रध्यि। शेषं पपीवत्। एवं ग्रामणीः। ङौ तु ग्रामण्याम्॥ अनेकाचः किम्? नीः। नियौ। नियः। अमि शसि च परत्वादियङ्, नियम्। ङेराम्; नियाम्॥ असंयोगपूर्वस्य किम्? सुश्रियौ। यवक्रियौ॥",
    "64083": "धात्ववयवसंयोगपूर्वो न भवति य उवर्णस्तदन्तो यो धातुस्तदन्तस्यानेकाचोऽङ्गस्य यण् स्यादचि सुपि। खलप्वौ। खलप्वः। एवं सुल्वादयः॥ स्वभूः। स्वभुवौ। स्वभुवः॥ वर्षाभूः॥",
    "64084": "अस्य यण् स्यादचि सुपि। वर्षाभ्वावित्यादि॥ दृन्भूः। <<दृन्करपुनः पूर्वस्य भुवो यण् वक्तव्यः>> (वार्त्तिकम्)। दृन्भ्वौ। एवं करभूः॥ धाता। हे धातः। धातारौ। धातारः। <<ऋवर्णान्नस्य णत्वं वाच्यम्>> (वार्त्तिकम्) । धातॄणाम्। एवं नप्त्रादयः॥ नप्त्रादिग्रहणं व्युत्पत्तिपक्षे नियमार्थम्। तेनेह न। पिता। पितरौ। पितरः। पितरम्। शेषं धातृवत्। एवं जामात्रादयः॥ ना। नरौ॥",
    "64085": "एतयोरचि सुपि यण्न। सुधियौ। सुधिय इत्यादि॥ सुखमिच्छतीति सुखीः। सुतीः। सुख्यौ। सुत्यौ। सुख्युः। सुत्युः। शेषं प्रधीवत्। शम्भुर्हरिवत्। एवं भान्वादयः॥",
    "64086": "",
    "64087": "हुश्नुवोरनेकाचोऽसंयोगपूर्वस्योवर्णस्य यण् स्यादचि सार्वधातुके। शृण्वन्ति। शृणोषि। शृणुथः। शृणुथ। शृणोमि॥",
    "64088": "भुवो वुगागमः स्यात् लुङ्लिटोरचि॥",
    "64089": "",
    "64090": "",
    "64091": "",
    "64092": "घटादीनां ज्ञपादीनां चोपधाया ह्रस्वः स्याण्णौ । घटयति ॥ {$ {! 3 ज्ञप !} ज्ञाने ज्ञापने च $} (धातुपाठे <{10.0118}>) ॥ ज्ञपयति । अजिज्ञपत् ॥  इति ण्यन्तप्रक्रिया ॥",
    "64093": "",
    "64094": "",
    "64095": "",
    "64096": "द्विप्रभृत्युपसर्गहीनस्य छादेर्ह्रस्वो घे परे । दन्ताश्छाद्यन्तेऽनेनेति दन्तच्छदः । आकुर्वन्त्यस्मिन्नित्याकरः ॥",
    "64097": "",
    "64098": "एषामुपधाया लोपोऽजादौ क्ङिति न त्वङि। जग्मतुः। जग्मुः। जगमिथ, जगन्थ। जग्मथुः। जग्म। जगाम, जगम। जग्मिव। जग्मिम। गन्ता॥",
    "64099": "",
    "64100": "",
    "64101": "होर्झलन्तेभ्यश्च हेर्धिः स्यात्। अद्धि। अत्तात्। अत्तम्। अत्त। अदानि। अदाव। अदाम॥",
    "64102": "",
    "64103": "",
    "64104": "चिणः परस्य लुक् स्यात्॥",
    "64105": "अतः परस्य हेर्लुक्। भव। भवतात्। भवतम्। भवत॥",
    "64106": "असंयोगपूर्वात्प्रत्ययोतो हेर्लुक्। शृणु, शृणुतात्। शृणुतम्। शृणुत। गुणावादेशौ। शृणवानि। शृणवाव। शृणवाम। अशृणोत्। अशृणुताम्। अशृण्वन्। अशृणोः। अशृणुतम्। अशृणुत। अशृणवम्। अशृण्व, अशृणुव। अशृण्म, अशृणुम। शृणुयात्। शृणुयाताम्। शृणुयुः। शृणुयाः। शृणुयातम्। शृणुयात। शृणुयाम्। शृणुयाव। शृणुयाम। श्रूयात्। अश्रौषीत्। अश्रोष्यत्॥ {$ {! 20 गमॢ !} गतौ $} (धातुपाठे <{01.1137}>)॥",
    "64107": "असंयोगपूर्वस्य प्रत्ययोकारस्य लोपो वा म्वोः परयोः। शृण्वः, शृणुवः। शृण्मः, शृणुमः। शुश्राव। शुश्रुवतुः। शुश्रुवुः। शुश्रोथ। शुश्रुवथुः। शुश्रुव। शुश्राव, शुश्रव। शुश्रुव। शुश्रुम। श्रोता। श्रोष्यति। शृणोतु, शृणुतात्। शृणुताम्। शृण्वन्तु॥",
    "64108": "करोतेः प्रत्ययोकारस्य नित्यं लोपो म्वोः परयोः। कुर्वः। कुर्मः। कुरुते। चकार, चक्रे। कर्तासि, कर्तासे। करिष्यति, करिष्यते। करोतु। कुरुताम्। अकरोत्। अकुरुत॥",
    "64109": "कृञ उलोपो यादौ प्रत्यये परे। कुर्यात्, कुर्वीत। क्रियात्, कृषीष्ट। अकार्षीत्, अकृत। अकरिष्यत्, अकरिष्यत॥",
    "64110": "उप्रत्ययान्तस्य कृञोऽत उत्सार्वधातुके क्ङिति। विदाङ्कुरुतात् । विदाङ्कुरुताम् । विदाङ्कुर्वन्तु । विदाङ्कुरु । विदाङ्करवाणि । अवेत् । अवित्ताम् । अविदुः ॥",
    "64111": "श्नस्यास्तेश्चातो लोपः सार्वधातुके क्ङिति। स्तः। सन्ति। असि। स्थः। स्थ। अस्मि। स्वः। स्मः॥",
    "64112": "अनयोरातो लोपः क्ङिति सार्वधातुके। जहति। जहौ। हाता। हास्यति। जहातु, जहितात्, जहीतात्॥",
    "64113": "श्नाभ्यस्तयोरात ईत् स्यात् सार्वधातुके क्ङिति हलादौ न तु घोः। जहीतः॥",
    "64114": "",
    "64115": "इकारो वा स्याद्धलादौ क्ङिति सार्वधातुके। बिभितः, बिभीतः। बिभ्यति। बिभयाञ्चकार, बिभाय। भेता। भेष्यति। बिभेतु, बिभितात्, बिभीतात्। अबिभेत्। बिभीयात्। भीयात्। अभैषीत्। अभेष्यत्॥॥ {$ {! 3 ह्री !} लज्जायाम् $} (धातुपाठे <{03.0003}>) ॥ जिह्रेति। जिह्रीतः। जिह्रियति। जिह्रयाञ्चकार, जिह्राय। ह्रेता। ह्रेष्यति। जिह्रेतु। अजिह्रेत्। जिह्रियात्। ह्रीयात्। अह्रैषीत्। अह्रेष्यत्॥ {$ {! 4 पॄ !} पालनपूरणयोः $} (धातुपाठे <{03.0004}>)॥",
    "64116": "इद्वा स्याद्धलादौ क्ङिति सार्वधातुके। जहितः॥",
    "64117": "जहातेर्है परे आ स्याच्चादिदीतौ। जहाहि, जहिहि, जहीहि। अजहात्। अजहुः॥",
    "64118": "जहातेरालोपो यादौ सार्वधातुके। जह्रात्। एर्लिङि। हेयात्। अहासीत्। अहास्यत्॥ {$ {! 6 माङ् !} माने शब्दे च $} (धातुपाठे <{03.0007}>) ॥",
    "64119": "घोरस्तेश्च एत्त्वं स्याद्धौ परे अभ्यासलोपश्च। एत्त्वस्यासिद्धत्वाद्धेर्धिः। श्नसोरित्यल्लोपः। तातङ्पक्षे एत्त्वं न, परेण तातङा बाधात्। एधि, स्तात्। स्तम्। स्त। असानि। असाव। असाम। आसीत्। आस्ताम्। आसन्। स्यात्। स्याताम्। स्युः। भूयात्। अभूत्। अभविष्यत्॥ {$ {! 18 इण् !} गतौ $} (धातुपाठे <{02.0040}>) ॥ एति। इतः॥",
    "64120": "लिण्निमित्तादेशादिकं न भवति यदङ्गं तदवयवस्यासंयुक्तहल्मध्यस्थस्यात एत्वमभ्यासलोपश्च किति लिटि। नेदतुः। नेदुः॥",
    "64121": "प्रागुक्तं स्यात्। नेदिथ। नेदथुः। नेद। ननाद, ननद। नेदिव। नेदिम। नदिता। नदिष्यति। नदतु। अनदत्। नदेत्। नद्यात्। अनादीत्, अनदीत्। अनदिष्यत्॥ {$ {! 8 टुनदि !} (धातुपाठे <{01.0070}>) समृद्धौ $} ॥",
    "64122": "एषामत एत्त्वमभ्यासलोपश्च स्यात् किति लिटि सेटि थलि च। त्रेपे। त्रपिता, त्रप्ता। त्रपिष्यते, त्रप्स्यते। त्रपताम्। अत्रपत। त्रपेत। त्रपिषीष्ट, त्रप्सीष्ट। अत्रपिष्ट, अत्रप्त। अत्रपिष्यत, अत्रप्स्यत ॥ इत्यात्मनेपदिनः॥",
    "64123": "",
    "64124": "एषां किति लिटि सेटि थलि च एत्वाभ्यासलोपौ वा। त्रेसतुः, तत्रसतुः। त्रेसिथ, तत्रसिथ। त्रसिता॥ {$ {! 5 शो !} तनूकरणे $} (धातुपाठे <{04.0040}>) ॥",
    "64125": "",
    "64126": "शसेर्ददेर्वकारादीनां गुणशब्देन विहितो योऽकारस्तस्य एत्त्वाभ्यासलोपौ न। दददे। दददाते। दददिरे। ददिता। ददिष्यते। ददताम्। अददत। ददेत। ददिषीष्ट। अददिष्ट। अददिष्यत॥ {$ {! 20 त्रपूष् !} लज्जायाम् $} (धातुपाठे <{01.0434}>)॥ त्रपते॥",
    "64127": "नञा रहितस्यार्वन्नित्यस्याङ्गस्य तृ इत्यन्तादेशो न तु सौ। अर्वन्तौ। अर्वन्तः। अर्वद्भ्यामित्यादि॥",
    "64128": "मघवन्शब्दस्य वा तृ इत्यन्तादेशः। ऋ इत्॥",
    "64129": "",
    "64130": "पाच्छब्दान्तं यदङ्गं भं तदवयवस्य पाच्छब्दस्य पदादेशः॥ सुपदः। सुपदा। सुपाद्भ्याम्॥ अग्निमत्, अग्निमद्। अग्निमथौ। अग्निमथः॥",
    "64131": "वस्वन्तस्य भस्य सम्प्रसारणं स्यात्। विदुषः। वसुस्रंस्विति दः। विद्वद्भ्याम्॥",
    "64132": "भस्य वाहः संप्रसारणमूठ्॥",
    "64133": "अन्नन्तानां भानामेषामतद्धिते संप्रसारणम्। मघोनः। मघवभ्याम्। एवं श्वन्, युवन्॥",
    "64134": "अङ्गावयवोऽसर्वनामस्थानयजादिस्वादिपरो योऽन् तस्याकारस्य लोपः। दध्ना। दध्ने। दध्नः। दध्नः। दध्नोः। दध्नोः॥",
    "64135": "",
    "64136": "अङ्गावयवोऽसर्वनामस्थानयजादिस्वादिपरो योऽन् तस्याकारस्य लोपो वा स्यात् ङिश्योः परयोः। दध्नि, दधनि। शेषं वारिवत्॥ एवमस्थिसक्थ्यक्षि॥ सुधि। सुधिनी। सुधीनि। हे सुधे, हे सुधि॥",
    "64137": "वमन्तसंयोगादनोऽकारस्य लोपो न। यज्वनः। यज्वना। यज्वभ्याम्॥ ब्रह्मणः। ब्रह्मणा॥",
    "64138": "लुप्तनकारस्याञ्चतेर्भस्याकारस्य लोपः॥",
    "64139": "उच्छब्दात्परस्य लुप्तनकारस्याञ्चतेर्भस्याकारस्य ईत्। उदीचः। उदीचा। उदग्भ्याम् ॥",
    "64140": "आकारान्तो यो धातुस्तदन्तस्य भस्याङ्गस्य लोपः। <<अलोऽन्त्यस्य>>[[1.1.52]]। विश्वपः। विश्वपा। विश्वपाभ्यामित्यादि। एवं शङ्खध्मादयः। धातोः किम्? हाहान्॥ हरिः। हरी॥",
    "64141": "",
    "64142": "विंशतेर्भस्य तिशब्दस्य लोपो डिति परे। विंशः। असंख्यादेः किम्? एकादशः॥",
    "64143": "डिति भस्य टेर्लोपः। कतरत्, कतरद्। कतरे। कतराणि। हे कतरत्। शेषं पुंवत्॥ एवं कतमत्। इतरत्। अन्यत्। अन्यतरत्। अन्यतमस्य त्वन्यतममित्येव। <<एकतरात्प्रतिषेधो वक्तव्यः>> (वार्त्तिकम्) । एकतरम्॥",
    "64144": "नान्तस्य भस्य टेर्लोपस्तद्धिते। उपराजम्। अध्यात्मम्॥",
    "64145": "",
    "64146": "उवर्णान्तस्य भस्य गुणस्तद्धिते । उपगोरपत्यमौपगवः । आश्वपतः । दैत्यः । औत्सः । स्त्रैणः । पौंस्रः ॥",
    "64147": "",
    "64148": "ईकारे तद्धिते च परे भस्येवर्णावर्णयोर्लोपः। इत्यल्लोपे प्राप्ते <<औङः श्यां प्रतिषेधो वाच्यः>> (वार्त्तिकम्)। ज्ञाने॥",
    "64149": "",
    "64150": "हलः परस्य तद्धितयकारस्योपधाभूतस्य लोप ईति परे । गार्गी ॥",
    "64151": "",
    "64152": "",
    "64153": "",
    "64154": "",
    "64155": "भस्य टेर्लोप इष्ठेमेयस्सु। पृथोर्भावः प्रथिमा -",
    "64156": "",
    "64157": "",
    "64158": "बहोः परयोरिमेयसोर्लोपः स्याद्बहोश्च भूरादेशः। भूमा। भूयान्॥",
    "64159": "बहोः परस्य इष्ठस्य लोपः स्याद् यिडागमश्च। भूयिष्ठः॥",
    "64160": "आदेः परस्य। ज्यायान्॥",
    "64161": "हलादेर्लघोर्ऋकारस्य रः स्यादिष्ठेयस्सु परतः। पृथुमृदुभृशकृशदृढपरिवृढानामेव रत्वम्॥",
    "64162": "",
    "64163": "इष्ठादिष्वेकाच् प्रकृत्या स्यात्। श्रेष्ठः, श्रेयान्॥",
    "64164": "अनपत्यार्थेऽणि परे  इन् प्रकृत्या स्यात् । तेन नस्तद्धित इति टिलोपो न । युवतीनां समूहो यौवनम् ॥",
    "64165": "",
    "64166": "",
    "64167": "अन् प्रकृत्या स्यादणि परे । राजनः । श्वशुर्यः ॥",
    "64168": "यादौ तद्धिते परेऽन् प्रकृत्या स्यान्न तु भावकर्मणोः। राजन्यः। जातावेवेति किम्? -",
    "64169": "एतौ खे प्रकृत्या स्तः । आत्मने हितम् आत्मनीनम् । विश्वजनीनम् । मातृभोगीणः ॥  इति छयतोरवधिः  ॥ ९ ॥",
    "64170": "",
    "64171": "",
    "64172": "",
    "64173": "",
    "64174": "",
    "64175": "",
    "71001": "यु वु एतयोरनाकौ स्तः । कारकः कर्ता ॥",
    "71002": "प्रत्ययादेः फस्य आयन्, ढस्य एय्, खस्य ईन्, छस्य ईय्, घस्य इय् एते स्युः। गर्गस्य युवापत्यं गार्ग्यायणः। दाक्षायणः॥",
    "71003": "प्रत्ययावयवस्य झस्यान्तादेशः। अतो गुणे। भवन्ति। भवसि। भवथः। भवथ॥",
    "71004": "झस्यात्स्यात्। हुश्नुवोरिति यण्। जुह्वति॥",
    "71005": "अनकारात्परस्यात्मनेपदेषु झस्य अदित्यादेशः स्यात्। ऐधिषत। ऐधिष्ठाः। ऐधिषाथाम्। ऐधिढ्वम्। ऐधिषि। ऐधिष्वहि। ऐधिष्महि। ऐधिष्यत। ऐधिष्येताम्। ऐधिष्यन्त। ऐधिष्यथाः। ऐधिष्येथाम्। ऐधिष्यध्वम्। ऐधिष्ये। ऐधिष्यावहि। ऐधिष्यामहि॥ {$ {! 2 कमु !} कान्तौ $} (धातुपाठे <{01.0511}>) ॥",
    "71006": "शीङः परस्य झादेशस्यातो रुडागमः स्यात् । शेरते । शेषे । शयाथे । शेध्वे । शये । शेवहे । शेमहे । शिश्ये । शिश्याते । शिश्यिरे । शयिता । शयिष्यते । शेताम् । शयाताम् । अशेत । अशयाताम् । अशेरत । शयीत । शयीयाताम् । शयीरन् । शयिषीष्ट । अशयिष्ट ॥ {$ {! 20 इङ् !} अध्ययने $} (धातुपाठे <{02.0041}>) ॥ इडिकावध्युपसर्गतो न व्यभिचरतः । अधीते । अधियाते । अधीयते ॥",
    "71007": "",
    "71008": "",
    "71009": "अनेकाल्शित्सर्वस्य । रामैः ॥",
    "71010": "",
    "71011": "अककारयोरिदमदसोर्भिस ऐस् न। एभिः। अस्मै। एभ्यः। अस्मात्। अस्य। अनयोः। एषाम्। अस्मिन्। अनयोः। एषु॥",
    "71012": "अदन्ताट्टादीनामिनादयः स्युः। णत्वम्। रामेण॥",
    "71013": "अतोऽङ्गात्परस्य ङेर्यादेशः ॥",
    "71014": "अतः सर्वनाम्नो ङेः स्मै । सर्वस्मै ॥",
    "71015": "अतः सर्वनाम्न एतयोरेतौ स्तः। सर्वस्मात्॥",
    "71016": "एभ्यो ङसिङ्योः स्मात्स्मिनौ वा स्तः। पूर्वस्मात्, पूर्वात्। पूर्वस्मिन्, पूर्वे। एवं परादीनाम्। शेषं सर्ववत्॥",
    "71017": "अदन्तात्सर्वनाम्नो जसः शी स्यात्। अनेकाल्त्वात्सर्वादेशः। सर्वे॥",
    "71018": "आबन्तादङ्गात्परस्यौङः शी स्यात्। औङित्यौकारविभक्तेः संज्ञा। रमे। रमाः॥",
    "71019": "क्लीबादौङः शी स्यात्। भसंज्ञायाम्॥",
    "71020": "क्लीबादनयोः शिः स्यात्॥",
    "71021": "कृताकारादष्टनो जश्शसोरौश्। अष्टभ्य इति वक्तव्ये कृतात्वनिर्देशो जश्शसोर्विषये आत्वं ज्ञापयति। अष्टौ। अष्टौ। अष्टाभिः। अष्टाभ्यः। अष्टाभ्यः। अष्टानाम्। अष्टासु। आत्वाभावे अष्ट, पञ्चवत्॥",
    "71022": "जश्शसोः॥",
    "71023": "लुक् स्यात्। वारि॥",
    "71024": "अतोऽङ्गात् क्लीबात्स्वमोरम्। अमि पूर्वः। ज्ञानम्। एङ्ह्रस्वादिति हल्लोपः। हे ज्ञान॥",
    "71025": "एभ्यः क्लीबेभ्यः स्वमोरद्डादेशः स्यात्॥",
    "71026": "",
    "71027": "तव। मम। युवयोः। आवयोः॥",
    "71028": "युष्मदस्मद्भ्यां परस्य ङे इत्येतस्य प्रथमाद्वितीययोश्चामादेशः॥",
    "71029": "आभ्यां शसो नः स्यात्। अमोऽपवादः। आदेः परस्य। संयोगान्तलोपः। युष्मान्। अस्मान्॥",
    "71030": "आभ्यां परस्य। युष्मभ्यम्। अस्मभ्यम्॥",
    "71031": "आभ्यां पञ्चम्या भ्यसोऽत्स्यात्। युष्मत्। अस्मत्॥",
    "71032": "आभ्यां ङसेरत्। त्वत्। मत्॥",
    "71033": "आभ्यां परस्य साम आकं स्यात्। युष्माकम्। अस्माकम्। त्वयि। मयि। युवयोः। आवयोः। युष्मासु। अस्मासु ॥",
    "71034": "आदन्ताद्धातोर्णल औकारादेशः स्यात्। पपौ॥",
    "71035": "आशिषि तुह्योस्तातङ् वा। परत्वात्सर्वादेशः। भवतात्॥",
    "71036": "वेत्तेः परस्य शतुर्वसुरादेशो वा। विदन्। विद्वान्॥",
    "71037": "अव्ययपूर्वपदेऽनञ्समासे क्त्वो ल्यबादेशः स्यात्। तुक्। प्रकृत्य। अनञ् किम्? अकृत्वा॥",
    "71038": "",
    "71039": "",
    "71040": "",
    "71041": "",
    "71042": "",
    "71043": "",
    "71044": "",
    "71045": "",
    "71046": "",
    "71047": "",
    "71048": "",
    "71049": "",
    "71050": "",
    "71051": "",
    "71052": "अवर्णान्तात्परस्य सर्वनाम्नो विहितस्यामः सुडागमः। एत्वषत्वे। सर्वेषाम्। सर्वस्मिन्। शेषं रामवत्। एवं विश्वादयोऽप्यदन्ताः॥ उभशब्दो नित्यं द्विवचनान्तः। उभौ उभौ। उभाभ्याम् उभाभ्याम् उभाभ्याम्। उभयोः उभयोः। तस्येह पाठोऽकजर्थः। उभयशब्दस्य द्विवचनं नास्ति। उभयः। उभये। उभयम्। उभयान्। उभयेन। उभयैः। उभयस्मै। उभयेभ्यः। उभयस्मात्। उभयेभ्यः। उभयस्य। उभयेषाम्। उभयस्मिन्। उभयेषु॥ डतरडतमौ प्रत्ययौ, प्रत्ययग्रहणे तदन्तग्रहणमिति तदन्ता ग्राह्याः॥ नेम इत्यर्धे॥ समः सर्वपर्यायस्तुल्यपर्यायस्तु न, यथासंख्यमनुदेशः समानामिति ज्ञापकात्॥",
    "71053": "त्रिशब्दस्य त्रयादेशः स्यादामि। त्रयाणाम्। त्रिषु। गौणत्वेऽपि प्रियत्रयाणाम्॥",
    "71054": "ह्रस्वान्तान्नद्यन्तादाबन्ताच्चाङ्गात्परस्यामो नुडागमः॥",
    "71055": "एभ्य आमो नुडागमः॥",
    "71056": "",
    "71057": "",
    "71058": "नन्दति। ननन्द। नन्दिता। नन्दिष्यति। नन्दतु। अनन्दत्। नन्देत्। नन्द्यात्। अनन्दीत्। अनन्दिष्यत्। ॥ {$ {! 9 अर्च !} पूजायाम् $} (धातुपाठे <{01.0232}>) ॥ अर्चति॥",
    "71059": "मुच्-लिप्-विद्-लुप्-सिच्-कृत्-खिद्-पिशां नुम् स्यात् शे परे। मुञ्चति, मुञ्चते। मोक्ता। मुच्यात्। मुक्षीष्ट। अमुचत्, अमुक्त। अमुक्षाताम्।॥ {$ {! 7 लुपॢ !} छेदने $} (धातुपाठे <{06.0167}>) ॥ लुम्पति, लुम्पते। लोप्ता। अलुपत्। अलुप्त। ॥ {$ {! 8 विदॢ !} लाभे $} (धातुपाठे <{06.0168}>)॥ विन्दति, विन्दते। विवेद, विवेदे। व्याघ्रभूतिमते सेट्। वेदिता। भाष्यमतेऽनिट्। परिवेत्ता॥॥ {$ {! 9 षिच !} क्षरणे $} (धातुपाठे <{06.0170}>) ॥ सिञ्चति, सिञ्चते॥",
    "71060": "नुम् स्यात्। ननंष्ठ। नेशिव, नेश्व। नेशिम, नेश्म। नशिता, नंष्टा। नशिष्यति, नङ्क्ष्यति। नश्यतु। अनश्यत्। नश्येत्। नश्यात्। अनशत्॥॥ {$ {! 13 षूङ् !} प्राणिप्रसवे $} (धातुपाठे <{04.0027}>) ॥ सूयते। सुषुवे। क्रादिनियमादिट्। सुषुविषे। सुषुविवहे। सुषुविमहे। सविता सोता॥॥ {$ {! 14 दूङ् !} परितापे $} (धातुपाठे <{04.0028}>) ॥ दूयते॥ {$ {! 15 दीङ् !} क्षये $} (धातुपाठे <{04.0029}>) ॥ दीयते॥",
    "71061": "",
    "71062": "",
    "71063": "",
    "71064": "",
    "71065": "",
    "71066": "",
    "71067": "",
    "71068": "",
    "71069": "लभेर्नुमागमो वा स्यात् । अलम्भि, अलाभि ॥ इति भावकर्मप्रक्रिया ॥",
    "71070": "अधातोरुगितो नलोपिनोऽञ्चतेश्च नुम्स्यात्सर्वनामस्थाने परे। मघवान् । मघवन्तौ। मघवन्तः । हे मघवन् । मघवद्भ्याम् । तृत्वाभावे मघवा । सुटि राजवत् ॥",
    "71071": "युजेः सर्वनामस्थाने नुम् स्यादसमासे । सुलोपः ।  संयोगान्तलोपः । कुत्वेन नस्य ङः । युङ् । अनुस्वारपरसवर्णौ । युञ्जौ । युञ्जः । युग्भ्याम् ॥",
    "71072": "झलन्तस्याजन्तस्य च क्लीबस्य नुम् स्यात् सर्वनामस्थाने॥",
    "71073": "इगन्तस्य क्लीबस्य नुमचि विभक्तौ। वारिणी। वारीणि। न लुमतेत्यस्यानित्यत्वात्पक्षे संबुद्धिनिमित्तो गुणः। हे वारे, हे वारि। आङो ना,वारिणा । घेर्ङितीति गुणे प्राप्ते <<वृद्ध्यौत्त्वतृज्वद्भावगुणेभ्यो नुम् पूर्वविप्रतिषेधेन>> (वार्त्तिकम्)। वारिणे। वारिणः। वारिणोः। नुमचिरेति नुट्। वारीणाम्। वारिणि। हलादौ हरिवत्॥",
    "71074": "प्रवृत्तिनिमित्तैक्ये भाषितपुंस्कमिगन्तं क्लीबं पुंवद्वा टादावचि। सुधिया, सुधिनेत्यादि॥ मधु। मधुनी। मधूनि। हे मधो, हे मधु॥ सुलु। सुलुनी। सुलूनि। सुलुनेत्यादि॥ धातृ। धातृणी। धातॄणि। हे धातः, हे धातृ। धातॄणाम्॥ एवं ज्ञात्रादयः॥",
    "71075": "एषामनङ् स्याट्टादावचि॥",
    "71076": "",
    "71077": "",
    "71078": "अभ्यस्तात्परस्य शतुर्नुम् न। ददत्, ददद्। ददतौ। ददतः॥",
    "71079": "अभ्यस्तात्परो यः शता तदन्तस्य क्लीबस्य वा नुम् सर्वनामस्थाने। ददन्ति, ददति॥ तुदत्॥",
    "71080": "अवर्णान्तादङ्गात्परो यः शतुरवयस्तदन्तस्य नुम् वा शीनद्योः। तुदन्ती, तुदती। तुदन्ति॥",
    "71081": "शप्श्यनोरात्परो यः शतुरवयवस्तदन्तस्य नित्वं नुम् शीनद्योः । पचन्ती । पचन्ति ॥ दीव्यत् । दीव्यन्ती । दीव्यन्ति ॥ धनुः । धनुषी । सान्तेति दीर्घः । नुम्विसर्जनीयेति षः । धनूंषि । धनुषा । धनुर्भ्याम् । एवं चक्षुर्हविरादयः ॥ पयः । पयसी । पयांसि । पयसा । पयोभ्याम् ॥ सुपुम् । सुपुंसी । सुपुमांसि ॥ अदः । विभक्तिकार्यम् ।  उत्वमत्वे । अमू । अमूनि । शेषं पुंवत् ॥",
    "71082": "अस्य नुम् स्यात् सौ परे । अनड्वान् ॥",
    "71083": "",
    "71084": "दिविति प्रातिपदिकस्यौत्स्यात्सौ। सुद्यौः। सुदिवौ॥",
    "71085": "एषामाकारोऽन्तादेशः स्यात् सौ परे॥",
    "71086": "पथ्यादेरिकारस्याकारः स्यात्सर्वनामस्थाने परे॥",
    "71087": "पथिमथोस्थस्य न्थादेशः सर्वनामस्थाने। पन्थाः। पन्थानौ। पन्थानः॥",
    "71088": "भस्य पथ्यादेष्टेर्लोपः। पथः। पथा। पथिभ्याम्॥ एवं मथिन्, ऋभुक्षिन्॥",
    "71089": "सर्वनामस्थाने विवक्षिते पुंसोऽसुङ् स्यात्। पुमान्। हे पुमन्। पुमांसौ। पुंसः। पुम्भ्याम्। पुंसु॥ ऋदुशनेत्यनङ्। उशना। उशनसौ। <<अस्य संबुद्धौ वानङ्, नलोपश्च वा वाच्यः>> (वार्त्तिकम्)। हे उशन, हे उशनन्, हे उशनः। हे उशनसौ। उशनोभ्याम्। उशनस्सु॥ अनेहा। अनेहसौ। हे अनेहः॥ वेधाः। वेधसौ। हे वेधः। वेधोभ्याम्॥",
    "71090": "ओकाराद्विहितं सर्वनामस्थानं णिद्वत्। गौः। गावौ। गावः॥",
    "71091": "उत्तमो णल् वा णित्स्यात्। जगाद, जगद। जगदिव। जगदिम। गदिता। गदिष्यति। गदतु। अगदत्। गदेत्। गद्यात्॥",
    "71092": "सख्युरङ्गात्परं संबुद्धिवर्जं सर्वनामस्थानं णिद्वत्स्यात्॥",
    "71093": "सख्युरङ्गस्यानङादेशोऽसम्बुद्धौ सौ॥",
    "71094": "ऋदन्तानामुशनसादीनाम् चानङ् स्यादसम्बुद्धौ सौ॥",
    "71095": "असम्बुद्धौ सर्वनामस्थाने परे । क्रोष्टुशब्दस्य स्थाने क्रोष्टृशब्दः प्रयोक्तव्य इत्यर्थः ॥",
    "71096": "स्त्रीवाची क्रोष्टुशब्दस्तृजन्तवद्रूपं लभते॥",
    "71097": "अजादिषु तृतीयादिषु क्रोष्टुर्वा तृज्वत्। क्रोष्ट्रा। क्रोष्ट्रे॥",
    "71098": "अनयोराम् स्यात्सर्वनामस्थाने परे॥",
    "71099": "हे अनड्वन्। हे अनड्वाहौ। हे अनड्वाहः। अनडुहः। अनडुहा॥",
    "71100": "ॠदन्तस्य धातोरङ्गस्य इत्स्यात्। किरति। चकार। चकरतुः। चकरुः। करीता, करिता। कीर्यात्॥",
    "71101": "",
    "71102": "अङ्गावयवौष्ठ्यपूर्वो य ॠत् तदन्तस्याङ्गस्य उत् स्यात्॥",
    "71103": "",
    "72001": "इगन्ताङ्गस्य वृद्धिः स्यात् परस्मैपदे सिचि। अक्षैषीत्। अक्षेष्यत्॥ {$ {! 14 तप !} संतापे $} (धातुपाठे <{01.1140}>) ॥ तपति। तताप। तेपतुः। तेपुः। तेपिथ, ततप्थ। तेपिव। तेपिम। तप्ता। तप्स्यति। तपतु। अतपत्। तपेत्। तप्यात्। अताप्सीत्। अताप्ताम्। अतप्स्यत्॥ {$ {! 15 क्रमु !} पादविक्षेपे $} (धातुपाठे <{01.0545}>) ॥",
    "72002": "",
    "72003": "एषामचो वृद्धिः सिचि परस्मैपदेषु। अव्राजीत्। अव्रजिष्यत्॥ {$ {! 11 कटे !} वर्षावरणयोः $} (धातुपाठे <{01.0331}>)॥ कटति। चकाट। चकटतुः। कटिता। कटिष्यति। कटतु। अकटत्। कटेत्। कट्यात्॥",
    "72004": "इडादौ सिचि हलन्तस्य वृद्धिर्न। अगोपीत्, अगौप्सीत्॥",
    "72005": "हमयान्तस्य क्षणादेर्ण्यन्तस्य श्वयतेरेदितश्च वृद्धिर्नेडादौ सिचि । अकटीत् । अकटिष्यत् ॥ {$ {! 12 गुपू !} रक्षणे $} (धातुपाठे <{01.0461}>)॥",
    "72006": "इडादौ सिचि वा वृद्धिः परस्मैपदे परे । पक्षे गुणः । और्णावीत्, और्णुवीत् । और्णवीत् और्णाविष्टाम्, और्णुविष्टाम् और्णविष्टाम् । और्णुविष्ट, और्णविष्ट । और्णुविष्यत्, और्णविष्यत् । और्णुविष्यत, और्णविष्यत ॥इत्यदादयः ॥",
    "72007": "हलादेर्लघोरकारस्य वृद्धिर्वेडादौ परस्मैपदे सिचि। अगादीत्, अगदीत्। अगदिष्यत्॥ {$ {! 7 णद !} (धातुपाठे <{01.0056}>) अव्यक्ते शब्दे $}  ॥",
    "72008": "वशादेः कृत इण् न स्यात्॥ शॄ हिंसायाम्॥ सुशर्मा प्रातरित्वा॥",
    "72009": "एषां दशानां कृत्प्रत्ययानामिण् न। शस्त्रम्। योत्रम्। योक्त्रम्। स्तोत्रम्। तोत्त्रम्। सेत्रम्। सेक्त्रम्। मेढ्रम्। पत्त्रम्। दंष्ट्रा। नद्ध्री॥",
    "72010": "उपदेशे यो धातुरेकाजनुदात्तश्च तत आर्धधातुकस्येण्न । \nऊदॄदन्तैर्योतिरुक्ष्णुशीङ्स्नुनुक्षुश्विडीङ्श्रिभिः । \nवृड्वृञ्भ्यां च विनैकाचोऽजन्तेषु निहताः स्मृताः ॥ \nकान्तेषु शक्लेकः । चान्तेषु पच्-मुच्-रिच्-वच्-विच्-सिचः षट् । छान्तेषु प्रच्छेकः । जान्तेषु त्यज्-निजिर्-भज्-भञ्ज्-भुज्-भ्रस्ज्-मस्ज्-यज्-युज्-रुज्-रञ्ज्-विजिर्-स्वञ्ज्-सञ्ज्-सृजः पञ्चदश । दान्तेषु अद्-क्षुद्-खिद्-छिद्-तुद्-नुद्-पद्य-भिद्-विद्यति-विनद्-विन्द्-शद्-स्विद्-स्विद्य-स्कन्द्-हदः डश । धान्तेषु क्रुध्-क्षुध्-बुध्य-बन्ध्-युध्-रुध्-राध्-व्यध्-साध्-शुध्-सिद्ध्या एकादश । नान्तेषु मन्य-हनी द्वौ । पान्तेषु आप्-छुप्-क्षिप्-तप्-तिप्-तृप्य-दृप्य-लिप्-लुप्-वप्-शप्-स्वप्-सृप्स्त्रयोदश । भान्तेषु यभ्-रभ्-लभस्त्रयः । मान्तेषु गम्-नम्-यम्-रमश्चत्वारः । शान्तेषु क्रुश्-दंश्-दिश्-दृश्-मृश्-रिश्-रुश्-लिश्-विश्-स्पृशो दश । षान्तेषु कृष्-त्विष्-तुष्-द्विष्-दुष्-पुष्य-विष्-विष्-शिष्-शुष्-श्लिष्या एकादश ॥ सान्तेषु घस्-वसती द्वौ । हान्तेषु दह्-दिह्-दुह्-नह्-मिह्-रुह्-लिह्-वहोऽष्टौ । \nअनुदात्ता हलन्तेषु धातवस्त्र्यधिकं शतम् । \nगोपायाञ्चकर्थ । गोपायाञ्चक्रथुः । गोपायाञ्चक्र । गोपायञ्चकार, गोपायाञ्चकर । गोपायाञ्चकृव । गोपायाञ्चकृम । गोपायाम्बभूव, गोपायामास । जुगोप । जुगुपतुः । जुगुपुः ॥",
    "72011": "श्रिञ एकाच उगन्ताच्च गित्कितोरिण् न । परमपि स्वरत्यादि विकल्पं बाधित्वा पुरस्तात्प्रतिषेधकाण्डारम्भसामर्थ्यादनेन निषेधे प्राप्ते क्रादिनियमान्नित्यमिट् । दुधुविव । दुधुवे । अधावीत्, अधविष्ट, अधोष्ट । अधविष्यत्, अधोष्यत् । अधविष्यताम्, अधोष्यताम् । अधविष्यत, अधोष्यत ॥ इति स्वादयः ॥ ५ ॥",
    "72012": "ग्रहेर्गुहेरुगन्ताच्च सन इण् न स्यात् । बुभूषति ॥ इति सन्नन्तप्रक्रिया ॥",
    "72013": "क्रादिभ्य एव लिट इण्न स्यादन्यस्मादनिटोऽपि स्यात् ॥",
    "72014": "",
    "72015": "",
    "72016": "",
    "72017": "",
    "72018": "",
    "72019": "",
    "72020": "स्थूले बलवति च निपात्यते॥",
    "72021": "",
    "72022": "",
    "72023": "",
    "72024": "",
    "72025": "",
    "72026": "",
    "72027": "",
    "72028": "",
    "72029": "",
    "72030": "",
    "72031": "",
    "72032": "",
    "72033": "",
    "72034": "",
    "72035": "वलादेरार्धधातुरस्येडागमः स्यात्। बभूविथ। बभूवथुः। बभूव। बभूव। बभूविव। बभूविम॥",
    "72036": "",
    "72037": "एकाचो ग्रहेर्विहितस्येटो दीर्घो न तु लिटि । ग्रहीता । गृह्णातु । हलः श्नः शनञ्झविति श्नः शनजादेशः । गृहाणा । गृह्यात्, ग्रहीषीष्ट । ह्म्यन्तेति न वृद्धिः । अग्रहीत् । अग्रहीष्टाम् । अग्रहीष्ट । अग्रहीषाताम् ॥ {$ {! 18 कुष !} निष्कर्षे $} (धातुपाठे <{09.0054}>) ॥ कुष्णाति । कोषिता ।  {! 19 अश !} भोजने $} (धातुपाठे <{09.0059}>) ॥ अश्नाति । आश । अशिता । अशिष्यति । अश्नातु । अशान ॥  {! 20 मुष !} स्तेये $} (धातुपाठे <{09.0066}>) ॥ मोषिता । मुषाण ॥  {! 21 ज्ञा !} अवबोधने $} (धातुपाठे <{09.0043}>) ॥ जज्ञौ ॥  {! 22 वृङ् !} सम्भक्तौ $} (धातुपाठे <{09.0045}>) ॥ वृणीते । ववृषे । ववृढ्वे । वरिता, वरीता । अवरीष्ट, अवरिष्ट, अवृत ॥ इति क्र्यादयः ॥ ९ ॥",
    "72038": "वृङ्वृञ्भ्यामॄदन्ताच्चेटो दीर्घो वा स्यान्न तु लिटि । परीता, परिता । परीष्यति, परिष्यति । पिपर्तु । अपिपः । अपिपूर्ताम् । अपिपरुः । पिपूर्यात् । पूर्यात् । अपारीत् ॥",
    "72039": "वॄत इटो लिङि न दीर्घः। स्तरिषीष्ट। उश्चेति कित्त्वम्। स्तीर्षीष्ट। सिचि च परस्मैपदेषु। अस्तारीत्। अस्तारिष्टाम्। अस्तारिषुः। अस्तरीष्ट, अस्तरिष्ट, अस्तीर्ष्ट॥ {$ {! 14 कॄञ् !} हिंसायाम् $} (धातुपाठे <{09.0031}>) ॥ कृणाति, कृणीते। चकार, चकरे॥ {$ {! 15 वॄञ् !} वरणे $} (धातुपाठे <{09.0019}>) ॥ वृणाति, वृणीते। ववार, ववरे। वरिता, वरीता। उदोष्ठ्येत्युत्त्वम्। वूर्यात्। वरिषीष्ट, वूर्षीष्ट। अवारीत्। अवारिष्टाम्। अवरिष्ट, अवरीष्ट, अवूर्ष्ट॥ {$ {! 16 धूञ् !} कम्पने $} (धातुपाठे <{09.0020}>) ॥ धुनाति, धुनीते। धविता, धोता। अधावीत्। अधविष्ट, अधोष्ट॥ {$ {! 17 ग्रह !} उपादाने $} (धातुपाठे <{09.0071}>) ॥ गृह्णाति, गृह्णीते। जग्राह, जगृहे॥",
    "72040": "अत्र इटो न दीर्घः। अपारिष्टाम्। अपरीष्यत्, अपरिष्यत्॥ {$ {! 5 ओहाक् !} त्यागे $} (धातुपाठे <{03.0009}>) ॥ जहाति॥",
    "72041": "",
    "72042": "वृङ्वृञ्भ्यामॄदन्ताच्च परयोर्लिङ्सिचोरिड् वा स्यात्तङि॥",
    "72043": "ऋदन्तात्संयोगादेः परयोः लिङ्सिचोरिड्वा स्यात्तङि। स्तरिषीष्ट, स्तृषीष्ट। अस्तरिष्ट, अस्तृत॥ {$ {! 4 धूञ् !} कम्पने $} (धातुपाठे <{05.0007}>) ॥ धूनोति, धूनुते। दुधाव। स्वरतीति वेट्। दुधविथ, दुधोथ॥",
    "72044": "स्वरत्यादेरूदितश्च परस्य वलादेरार्धधातुकस्येड् वा स्यात्। जुगोपिथ, जुगोप्थ। गोपायिता, गोपिता, गोप्ता। गोपायिष्यति, गोपिष्यति, गोप्स्यति। गोपायतु। अगोपायत्। गोपायेत्। गोपाय्यात्, गुप्यात्। अगोपायीत्॥",
    "72045": "रध् नश् तृप् दृप् द्रुह् मुह् ष्णुह् ष्णिह् एभ्यो वलाद्यार्धधातुकस्य वेट् स्यात्। नेशिथ॥",
    "72046": "",
    "72047": "",
    "72048": "इच्छत्यादेः परस्य तादेरार्धधातुकस्येड्वा स्यात्। लोभिता, लोब्धा। लोभिष्यति॥ {$ {! 20-21 तृप, तृम्फ !} तृप्तौ $} (धातुपाठे <{06.0028}>, <{06.0031}>) ॥ तृपति। ततर्प। तर्पिता। अतर्पीत्। तृम्फति। <<शे तृम्फादीनां नुम् वाच्यः>> (वार्त्तिकम्) । आदिशब्दः प्रकारे, तेन येऽत्र नकारानुषक्तास्ते तृम्फादयः। ततृम्फ। तृफ्यात्॥ {$ {! 22-23 मृड, पृड !} सुखने $} (धातुपाठे <{06.0053}>, <{06.0054}>) ॥ मृडति। पृडति। ॥ {$ {! 24 शुन !} गतौ $} (धातुपाठे <{06.0062}>) ॥ शुनति॥ {$ {! 25 इषु !} इच्छायाम् $} (धातुपाठे <{06.0078}>) ॥ इच्छति। एषिता, एष्टा। एषिष्यति। इष्यात्। ऐषीत्॥ {$ {! 26 कुट !} कौटिल्ये $} (<{06.0093}>) ॥ गाङ्कुटादीति ङित्त्वम्॥ चुकुटिथ। चुकोट, चुकुट। कुटिता॥ {$ {! 27 पुट !} संश्लेषणे $} (धातुपाठे <{06.0094}>) ॥ पुटति। पुटिता। ॥ {$ {! 28 स्फुट !} विकसने $} (धातुपाठे <{06.0100}>) ॥ स्फुटति। स्फुटिता॥ {$ {! 29-30 स्फुर, स्फुल !} संचलने $} (धातुपाठे <{06.0121}>, <{06.0122}>) ॥ स्फुरति। स्फुलति॥",
    "72049": "",
    "72050": "",
    "72051": "",
    "72052": "",
    "72053": "",
    "72054": "",
    "72055": "",
    "72056": "उदितः परस्य क्त्व इड्वा। शमित्वा, शान्त्वा। देवित्वा, द्यूत्वा। दधातेर्हिः। हित्वा॥",
    "72057": "एभ्यः परस्य सिज्भिन्नस्य सादेरार्धधातुकस्येड्वा। नर्तिष्यति, नर्त्स्यति। नृत्यतु। अनृत्यत्। नृत्येत्। नृत्यात्। अनर्तीत्। अनर्तिष्यत्, अनर्त्स्यत्॥॥ {$ {! 4 त्रसी !} उद्वेगे $} (धातुपाठे <{04.0011}>) ॥ वा भ्राशेति श्यन्वा। त्रस्यति, त्रसति। तत्रास॥",
    "72058": "गमेः परस्य सादेरार्धधातुकस्येट् स्यात् परस्मैपदेषु। गमिष्यति। गच्छतु। अगच्छत्। गच्छेत्। गम्यात्॥",
    "72059": "वृतुवृधुशृधुस्यन्दूभ्यः सकारादेरार्धधातुकस्येण् न स्यात् तङानयोरभावे। वर्त्स्यति, वर्तिष्यते। वर्तताम्। अवर्तत। वर्तेत। वर्तिषीष्ट। अवर्तिष्ट। अवर्त्स्यत्, अवर्तिष्यत॥ {$ {! 19 दद !} दाने $} (धातुपाठे <{01.0017}>)॥ ददते॥",
    "72060": "",
    "72061": "उपदेशेऽजन्तो यो धातुस्तासौ नित्यानिट् ततस्थल इण् न॥",
    "72062": "उपदेशेऽकारवतस्तासौ नित्यानिटः परस्य थल इण् न स्यात्॥",
    "72063": "तासौ नित्यानिट ऋदन्तादेव थलो नेट् भारद्वाजस्य मते। तेन अन्यस्य स्यादेव। अयमत्र संग्रहः- \nअजन्तोऽकारवान्वा यस्तास्यनिट् थलि वेडयम् । \nऋदन्त ईदृङ्निन्तयानिट् क्राद्यन्यो लिटि सेड् भवेत् ॥ \nचिक्षयिथ, चिक्षेथ । चिक्षियथुः । चिक्षिय । चिक्षाय, चिक्षय । चिक्षियिव । चिक्षियिम । क्षेता । क्षेष्यति । क्षयतु । अक्षयत् । क्षयेत् ॥",
    "72064": "",
    "72065": "",
    "72066": "अद् ऋ व्येञ् एभ्यस्थलो नित्यमिट् स्यात्। आदिथ। अत्ता। अत्स्यति। अत्तु। अत्तात्। अत्ताम्। अदन्तु॥",
    "72067": "",
    "72068": "",
    "72069": "",
    "72070": "ऋतो हन्तेश्च स्यस्येट् । ह्वरिष्यति । ह्वरतु । अह्वरत् । ह्वरेत् ॥",
    "72071": "अञ्जेः सिचो नित्यमिट् स्यात्। आञ्जीत्॥ {$ {! 15 तञ्चू !} संकोचने $} <{07.0022}> ॥ तनक्ति। तञ्चिता, तङ्क्ता। ॥ {$ {! 16 ओविजी !} भयचलनयोः $} <{07.0023}> ॥ विनक्ति॥ विङ्क्तः। विज इडिति ङित्त्वम्। विविजिथ। विजिता। अविनक्। अविजीत्॥ {$ {! 17 शिषॢ !} विशेषणे $} <{07.0014}> ॥ शिनष्टि। शिंष्टः। शिंषन्ति। शिनक्षि। शिशेष। शिशेषिथ। शेष्टा। शेक्ष्यति। हेर्धिः। शिण्ड्ढि। शिनषाणि। अशिनट्। शिंष्यात्। शिष्यात्। अशिषत्॥ एवं {! 18 पिषॢ !}  संचूर्णने $} <{07.0015}> ॥ {$ {! 19 भञ्जो !} आमर्दने $} <{07.0016}> ॥ श्नान्नलोपः। भनक्ति। बभञ्जिथ, बभङ्क्थ। भङ्क्ता। भङ्ग्धि। अभाङ्क्षीत्॥ {$ {! 20 भुज !} पालनाभ्यवहारयोः $} <{07.0017}> ॥ भुनक्ति। भोक्ता। भोक्ष्यति। अभुनक्॥",
    "72072": "एभ्यस्सिच इट् स्यात्परस्मैपदेषु। असावीत्, असोष्ट॥ {$ {! 2 चिञ् !} चयने $} (धातुपाठे <{05.0005}>) ॥ चिनोति, चिनुते॥",
    "72073": "एषां सक् स्यादेभ्यः सिच इट् स्यात्परस्मैपदेषु। अग्लासीत्। अग्लास्यत्॥ {$ {! 18 ह्वृ !} कौटिल्ये $} (धातुपाठे <{01.1080}>) ॥ ह्वरति॥",
    "72074": "",
    "72075": "",
    "72076": "",
    "72077": "",
    "72078": "",
    "72079": "सार्वधातुकलिङोऽनन्त्यस्य सस्य लोपः। इति प्राप्ते  -",
    "72080": "अतः परस्य सार्वधातुकावयवस्य यास् इत्यस्य इय्। गुणः॥",
    "72081": "अतः परस्य ङितामाकारस्य इय् स्यात्। एधेते। एधन्ते॥",
    "72082": "अदन्ताङ्गस्य मुगागमः स्यादाने परे। पचमानं चैत्रं पश्य। लडित्यनुवर्तमाने पुनर्लड्ग्रहणात् प्रथमासामानाधिकरण्येऽपि क्वचित्। सन् द्विजः॥",
    "72083": "",
    "72084": "हलादौ वा स्यात्॥",
    "72085": "अस्याकारादेशो हलि विभक्तौ । राः । रायौ । रायः । राभ्यामित्यादि ॥ ग्लौः । ग्लावौ । ग्लावः । ग्लौभ्यामित्यादि ॥",
    "72086": "अनयोरात्स्यादनादेशे हलादौ विभक्तौ । युवाभ्याम् । आवाभ्याम् । युष्माभिः । अस्माभिः ॥",
    "72087": "अनयोरात्स्यात्। त्वाम्। माम्॥",
    "72088": "औङ्येतयोरात्वं लोके। युवाम्। आवाम्॥",
    "72089": "अनयोर्यकारादेशः स्यादनादेशेऽजादौ परतः। त्वया। मया॥",
    "72090": "एतयोष्टिलोपः। त्वम्। अहम्॥",
    "72091": "",
    "72092": "द्वयोरुक्तावनयोर्मपर्यन्तस्य युवावौ स्तो विभक्तौ ॥",
    "72093": "अनयोर्मपर्यन्तस्य। यूयम्। वयम्॥",
    "72094": "अनयोर्मपर्यन्तस्य त्वाहौ आदेशौ स्तः॥",
    "72095": "अनयोर्मपर्यन्तस्य। टिलोपः। तुभ्यम्। मह्यम्॥",
    "72096": "अनयोर्मपर्यन्तस्य तवममौ स्तो ङसि॥",
    "72097": "एकस्योक्तावनयोर्मपर्यन्तस्य त्वमौ स्तो विभक्तौ॥",
    "72098": "मपर्यन्तयोरेतयोरेकार्थवाचिनोस्त्वमौ स्तः प्रत्यये उत्तरपदे च परतः। त्वदीयः। मदीयः। त्वत्पुत्रः। मत्पुत्रः॥",
    "72099": "स्त्रीलिङ्गयोरेतौ स्तो विभक्तौ॥",
    "72100": "तिसृचतसृ एतयोर्ऋकारस्य रेफादेशः स्यादचि। गुणदीर्घोत्वानामपवादः। तिस्रः। तिस्रः । तिसृभिः । तिसृभ्यः। तिसृभ्यः। आमि नुट्॥",
    "72101": "अजादौ विभक्तौ । <<पदाङ्गाधिकारे तस्य च तदन्तस्य च>>(परिभाषा) । <<निर्दिश्यमानस्यादेशा भवन्ति>>(परिभाषा) । <<एकदेशविकृतमनन्यवत्>> (परिभाषा), इति जरशब्दस्य जरस्। निर्जरसौ। निर्जरस इत्यादि। पक्षे हलादौ च रामवत्॥ विश्वपाः॥",
    "72102": "एषामकारो विभक्तौ। <<द्विपर्य्यन्तानामेवेष्टिः>> (वार्त्तिकम्) । द्वौ द्वौ। द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् । द्वयोः द्वयोः ॥ पाति लोकमिति पपीः सूर्यः॥ <<दीर्घाज्जसि च>> <{LSK161}>  - पप्यौ पप्यौ । पप्यः । हे पपीः । पपीम् । पपीन् । पप्या । पपीभ्याम् पपीभ्याम् पपीभ्याम् । पपीभिः । पप्ये । पपीभ्यः पपीभ्यः । पप्यः पप्यः । पप्योः । दीर्घत्वान्न नुट्, पप्याम् । ङौ तु सवर्णदीर्घ: । पपी । पप्योः । पपीषु । एवं वातप्रम्यादयः ॥ बह्व्यः श्रेयस्यो यस्य स बहुश्रेयसी ॥",
    "72103": "किमः कः स्याद्विभक्तौ। कः। कौ। के इत्यादि। शेषं सर्ववत्॥",
    "72104": "किमः कुः स्यात्तादौ हादौ च विभक्तौ परतः। कुतः, कस्मात्॥",
    "72105": "किमः क्वादेशः स्यादति। क्व। कुत्र॥",
    "72106": "त्यदादीनां तकारदकारयोरनन्त्ययोः सः स्यात्सौ। स्यः। त्यौ। त्ये॥ सः। तौ। ते॥ यः। यौ। ये॥ एषः। एतौ। एते॥",
    "72107": "अदस औकारोऽन्तादेशः स्यात्सौ परे सुलोपश्च। तदोरिति सः। असौ। त्यदाद्यत्वम्। वृद्धिः॥",
    "72108": "सौ। त्यदाद्यत्वापवादः॥",
    "72109": "इदमो दस्य मः स्याद्विभक्तौ। इमौ। इमे। त्यदादेः सम्बोधनं नास्तीत्युत्सर्गः॥",
    "72110": "इदमो दस्य यः इयम्। त्यदाद्यत्वम्। पररूपत्वम्। टाप्। दश्चेति मः। इमे। इमाः। इमाम्। अनया। हलि लोपः। आभ्याम्। आभिः। अस्यै। अस्याः। अनयोः। आसाम्। अस्याम्। आसु॥ त्यदाद्यत्वम्। टाप्। स्या। त्ये। त्याः॥ एवं तद्, एतद्॥ वाक्, वाग्। वाचौ। वाग्भ्याम्। वाक्षु॥ अप्शब्दो नित्यं बहुवचनान्तः। अप्तृन्निति दीर्घः। आपः। अपः॥",
    "72111": "इदम इदोऽय् सौ पुंसि। अयम्। त्यदाद्यत्वे॥",
    "72112": "अककारस्येदम इदोऽनापि विभक्तौ। आबिति प्रत्याहारः। अनेन॥",
    "72113": "अककारस्येदम इदो लोप आपि हलादौ। <<नानर्थकेऽलोन्त्यविधिरनभ्यासविकारे>> (परिभाषा)॥",
    "72114": "मृजेरिको वृद्धिः सार्वधातुकार्धधातुकयोः। मार्ग्यः॥",
    "72115": "अजन्ताङ्गस्य वृद्धिर्ञिति णिति च परे। सखायौ। सखायः। हे सखे। सखायम्। सखायौ। सखीन्। सख्या। सख्ये॥",
    "72116": "उपधाया अतो वृद्धिः स्यात् ञिति णिति च प्रत्यये परे। जगाद। जगदतुः। जगदुः। जगदिथ। जगदथुः। जगद॥",
    "72117": "ञिति णिति च तद्धितेष्वचामादेरचो वृद्धिः स्यात् । यस्येति च । पौर्वशालः ॥ पञ्च गावो धनं यस्येति त्रिपदे बहुव्रीहौ । <<द्वन्द्वतत्पुरुषयोरुत्तरपदे नित्यसमासवचनम्>> (वार्त्तिकम्)॥",
    "72118": "किति तद्धिते चाचामादेरचो वृद्धिः स्यात्। वाहीकः। <<गोरजादिप्रसङ्गे यत्>> (वार्त्तिकम्) । गोरपत्यादि गव्यम्॥",
    "73001": "",
    "73002": "",
    "73003": "पदान्ताभ्यां यकारवकाराभ्यां परस्य न वृद्धिः किं तु ताभ्यां पूर्वौ क्रमादैजावागमौ स्तः। व्याकरणमधीते वेद वा वैयाकरणः॥",
    "73004": "",
    "73005": "",
    "73006": "",
    "73007": "",
    "73008": "",
    "73009": "",
    "73010": "",
    "73011": "",
    "73012": "",
    "73013": "",
    "73014": "",
    "73015": "",
    "73016": "",
    "73017": "",
    "73018": "",
    "73019": "",
    "73020": "एषामुभयपदवृद्धिर्ञिति णिति किति च। आधिदैविकम्। आधिभौतिकम्। ऐहलौकिकम्। पारलोकिकम्। आकृतिगणोऽयम्॥",
    "73021": "",
    "73022": "",
    "73023": "",
    "73024": "",
    "73025": "",
    "73026": "",
    "73027": "",
    "73028": "",
    "73029": "",
    "73030": "",
    "73031": "",
    "73032": "",
    "73033": "आदन्तानां युगागमः स्याच्चिणि ञ्णिति कृति च। दायिता, दाता। दायिषीष्ट, दासीष्ट। अदायि। अदायिषाताम्॥ भज्यते॥",
    "73034": "",
    "73035": "अनयोरुपधाया वृद्धिर्न स्याच्चिणि ञ्णिति कृति च। अजनि, अजनिष्ट॥ {$ {! 20 दीपी !} दीप्तौ $} (धातुपाठे <{04.0045}>) ॥ दीप्यते। दिदीपे। अदीपि, अदीपिष्ट॥ {$ {! 21 पद !} गतौ $} (धातुपाठे <{04.0065}>) ॥ पद्यते। पेदे। पत्ता। पत्सीष्ट॥",
    "73036": "स्थापयति॥",
    "73037": "",
    "73038": "",
    "73039": "",
    "73040": "",
    "73041": "",
    "73042": "",
    "73043": "",
    "73044": "प्रत्ययस्थात्कात्पूर्वस्याकारस्येकारः स्यादापि स आप्सुपः परो न चेत्। गोपालिका। अश्वपालिका। सर्विका। कारिका। अतः किम्? नौका। प्रत्ययस्थात्किम्? शक्नोतीति शका। असुपः किम्? बहुपरिव्राजका नगरी। <<सूर्याद्देवतायां चाब्वाच्यः>> । सूर्यस्य स्त्री देवता सूर्या। देवतायां किम्? <<सूर्यागस्त्ययोश्छे च ङ्यां च>> (वार्त्तिकम्)। यलोपः। सूरी - कुन्ती; मानुषीयम्॥",
    "73045": "",
    "73046": "",
    "73047": "",
    "73048": "",
    "73049": "",
    "73050": "अङ्गात्परस्य ठस्येकादेशः स्यात्। रैवतिकः॥",
    "73051": "इस् उस् उक्तान्तात्परस्य ठस्य कः। साक्तुकम्। हास्तिकम्। धैनुकम्॥",
    "73052": "चजोः कुत्वं स्यात् घिति ण्यति च परे॥",
    "73053": "",
    "73054": "ञिति णिति प्रत्यये नकारे च परे हन्तेर्हकारस्य कुत्वम्। वृत्रघ्नः इत्यादि। एवं शार्ङ्गिन्, यशस्विन्, अर्यमन्, पूषन्॥",
    "73055": "अभ्यासात्परस्य हन्तेर्हस्य कुत्वं स्यात्। जघनिथ, जघन्थ। जघ्नथुः। जघ्न। जघान, जघन । जघ्निव। जघ्निम। हन्ता। हनिष्यति। हन्तु, हतात्। हताम्। घ्नन्तु॥",
    "73056": "",
    "73057": "",
    "73058": "अभ्यासात्परस्य कुत्वं वा स्यात्सनि लिटि च। चिकाय, चिचाय; चिक्ये, चिच्ये। अचैषीत्, अचेष्ट॥॥ {$ {! 3 स्तृञ् !} आच्छादने $} (धातुपाठे <{05.0006}>) ॥ स्तृणोति, स्तृणुते॥",
    "73059": "",
    "73060": "",
    "73061": "",
    "73062": "",
    "73063": "",
    "73064": "",
    "73065": "",
    "73066": "",
    "73067": "",
    "73068": "",
    "73069": "भोग्यमन्यत् ॥ इति कृत्यप्रक्रिया ॥",
    "73070": "",
    "73071": "लोपः स्यात्। श्यति। श्यतः। श्यन्ति। शशौ। शशतुः। शाता। शास्यति॥",
    "73072": "अजादौ तङि क्सस्य लोपः। अधुक्षाताम्। अधुक्षन्त। अदुग्धाः, अधुक्षथाः। अधुक्षाथाम्। अधुग्ध्वम्, अधुक्षध्वम्। अधुक्षि। अदुह्वहि, अधुक्षावहि। अधुक्षामहि। अधोक्ष्यत॥ एवं ॥ {$ {! 22 दिह !} उपचये $} (धातुपाठे <{02.0005}>) ॥ {$ {! 23 लिह !} आस्वादने $} (धातुपाठे <{02.0006}>) ॥ लेढि। लीढः। लिहन्ति। लेक्षि। लीढे। लिहाते। लिहते। लिक्षे। लिहाथे। लीढ्वे। लिलेह, लिलिहे। लेढासि, लेढासे। लेक्ष्यति, लेक्ष्यते। लेढु। लीढाम्। लिहन्तु। लीढि। लेहानि। लीढाम्। अलेट्, अलेड्। अलिक्षत्, अलीढ, अलिक्षत। अलेक्ष्यत्, अलेक्ष्यत॥ {$ {! 24 ब्रूञ् !} व्यक्तायां वाचि $} (धातुपाठे <{02.0039}>) ॥",
    "73073": "एषां क्सस्य लुग्वा स्याद्दन्त्ये तङि। अदुग्ध, अधुक्षत॥",
    "73074": "",
    "73075": "",
    "73076": "क्रमो दीर्घः परस्मैपदे शिति। क्राम्यति, क्रामति। चक्राम। क्रमिता। क्रमिष्यति। क्राम्यतु, क्रामतु। अक्राम्यत्, अक्रामत्। क्राम्येत्, क्रामेत्। क्रम्यात्। अक्रमीत्। अक्रमिष्यत्॥ {$ {! 16 पा !} पाने $} (धातुपाठे <{01.1074}>) ॥",
    "73077": "एषां छः स्यात् शिति। गच्छति। जगाम॥",
    "73078": "पादीनां पिबादयः स्युरित्संज्ञकशकारादौ प्रत्यये परे। पिबादेशोऽदन्तस्तेन न गुणः। पिबति॥",
    "73079": "अनयोर्जादेशः स्याच्छिति। जायते। जज्ञे। जनिता। जनिष्यते॥",
    "73080": "पूञ्-लूञ्-स्तॄञ्-कॄञ्-वॄञ्-धूञ्-शॄ-पॄ-वॄ-भॄ-मॄ-दॄ-जॄ-झॄ-धॄ-नॄ-कॄ-ॠ-गॄ-ज्या-री-ली-व्ली-प्लीनां चतुर्विंशतेः शिति ह्रस्वः। पुनाति, पुनीते। पविता॥ {$ {! 11 दॄ !} विदारणे $} (धातुपाठे <{09.0026}>) ॥ दृणाति, दृणीते ॥ {$ {! 12 लूञ् !} छेदने $} (धातुपाठे <{09.0016}>) ॥ लुनाति, लुनीते॥ {$ {! 13 स्तॄञ् !} आच्छादने $} (धातुपाठे <{09.0017}>) ॥ स्तृणाति। शर्पूर्वाः खयः। तस्तार। तस्तरतुः। तस्तरे। स्तरीता। स्तरिता। स्तृणीयात्, स्तृणीत। स्तीर्यात्॥",
    "73081": "",
    "73082": "",
    "73083": "इगन्ताङ्गस्य गुणोऽजादौ जुसि। अजुहवुः। जुहुयात्। हूयात्। अहौषीत्। अहोष्यत्॥ {$ {! 2 ञिभी !} भये $} (धातुपाठे <{03.0002}>) ॥ बिभेति॥",
    "73084": "अनयोः परयोरिगन्ताङ्गस्य गुणः। अवादेशः। भवति। भवतः॥",
    "73085": "",
    "73086": "पुगन्तस्य लघूपधस्य चाङ्गस्येको गुणः सार्वधातुकार्धधातुकयोः। धात्वादेरिति सः। सेधति। षत्वम्। सिषेध॥",
    "73087": "लघूपधगुणो न स्यात्। नेनिजानि। नेनिक्ताम्। अनेनेक्। अनेनिक्ताम्। अनेनिजुः। अनेनिजम्। अनेनिक्त। नेनिज्यात्। नेनिजीत। निज्यात्, निक्षीष्ट॥",
    "73088": "भू सू एतयोः सार्वधातुके तिङि परे गुणो न। अभूत्। अभूताम्। अभूवन्। अभूः। अभूतम्। अभूत। अभूवम्। अभूव। अभूम॥",
    "73089": "लुग्विषये उतो वृद्धिः पिति हलादौ सार्वधातुके नत्वभ्यस्तस्य। यौति। युतः। युवन्ति। यौषि। युथः। युथ। यौमि। युवः। युमः। युयाव। यविता। यविष्यति। यौतु, युतात्। अयौत्। अयुताम्। अयुवन्। युयात्। इह उतो वृद्धिर्न, भाष्ये -'पिच्च ङिन्न ङिच्च पिन्न' इति व्याख्यानात्। युयाताम्। युयुः। यूयात्। यूयास्ताम्। यूयासुः। अयावीत्। अयविष्यत्॥ {$ {! 4 या !} प्रापणे $} (धातुपाठे <{02.0044}>) ॥ याति। यातः। यान्ति। ययौ। याता। यास्यति। यातु। अयात्। अयाताम्॥",
    "73090": "वा वृद्धिः स्याद्धलादौ पिति सार्वधातुके। ऊर्णौति, ऊर्णोति। ऊर्णुतः। ऊर्णुवन्ति। ऊर्णुते। ऊर्णुवाते। ऊर्णुवते। <<ऊर्णोतेराम्नेति वाच्यम्>> (वार्त्तिकम्)॥",
    "73091": "ऊर्णोतेर्गुणोऽपृक्ते हलादौ पिति सार्वधातुके। वृद्ध्यपवादः। और्णोत्। और्णोः। ऊर्णुयात्। ऊर्णुयाः। ऊर्णुवीत। ऊर्णूयात्। ऊर्णुविषीष्ट, ऊर्णविषीष्ट॥",
    "73092": "तृहः श्नमि कृते इमागमो हलादौ पिति सार्वधातुके। तृणेढि। तृण्ढः। ततर्ह। तर्हिता। अतृणेट्॥",
    "73093": "ब्रुवः परस्य हलादेः पित ईट् स्यात्। ब्रवीति। ब्रूतः। ब्रुवन्ति। ब्रूते। ब्रुवाते। ब्रुवते॥",
    "73094": "यङ्लुगन्तात्परस्य हलादेः पितः सार्वधातुकस्येड् वा स्यात्। भूसुवोरिति गुणनिषेधो यङ्लुकि भाषायां न, बोभूतु तेतिक्ते इति छन्दसि निपातनात् । बोभवीति, बोभोति । बोभूतः । अदभ्यस्तात् । बोभुवति । बोभवाञ्चकार, बोभवामास । बोभविता । बोभविष्यति । बोभवीतु, बोभोतु, बोभूतात् । बोभूताम् । बोभुवतु । बोभूहि । बोभवानि । अबोभवीत्, अबोभोत् । अबोभूताम् । अबोभवुः । बोभूयात् । बोभूयाताम् । बोभूयुः । बोभूयात् । बोभूतास्ताम् । बोभूतासुः । गातिस्थेति सिचो लुक् । यङो वेतीट्पक्षे गुणं बाधित्वा नित्यत्वाद्वुक् । अबोभूवीत्, अबोभोत् । अबोभूताम् । अबोभूवुः । अबोभविष्यत् ॥ इति यङ्लुक्प्रक्रिया ॥",
    "73095": "",
    "73096": "विद्यमानात् सिचोऽस्तेश्च परस्यापृक्तस्य हल ईडागमः ॥",
    "73097": "",
    "73098": "",
    "73099": "",
    "73100": "अदः परस्यापृक्तसार्वधातुकस्य अट् स्यात्सर्वमतेन। आदत्। आत्ताम्। आदन्। आदः। आत्तम्। आत्त। आदम्। आद्व। आद्म। अद्यात्। अद्याताम्। अद्युः। अद्यात्। अद्यास्ताम्। अद्यासुः॥",
    "73101": "अतोऽङ्गस्य दीर्घो यञादौ सार्वधातुके। भवामि। भवावः। भवामः। स भवति। तौ भवतः। ते भवन्ति। त्वं भवसि। युवां भवथः। यूयं भवथ। अहं भवामि। आवां भवावः। वयं भवामः॥",
    "73102": "यञादौ सुपि अतोऽङ्गस्य दीर्घः। रामाभ्याम्॥",
    "73103": "झलादौ बहुवचने सुप्यतोऽङ्गस्यैकारः। रामेभ्यः। सुपि किम्? पचध्वम्॥",
    "73104": "अतोऽङ्गस्यैकारः। रामयोः॥",
    "73105": "आङि ओसि चाप एकारः। रमया। रमाभ्याम्। रमाभिः॥",
    "73106": "आप एकारः स्यात्सम्बुद्धौ। एङ्ह्रस्वादिति संबुद्धिलोपः। हे रमे। हे रमे। हे रमाः। रमाम्। रमे। रमाः॥",
    "73107": "सम्बुद्धौ। हे बहुश्रेयसि॥",
    "73108": "सम्बुद्धौ। हे हरे। हरिम्। हरी। हरीन्॥",
    "73109": "ह्रस्वान्तस्याङ्गस्य गुणः। हरयः॥",
    "73110": "ऋतोऽङ्गस्य गुणो ङौ सर्वनामस्थाने च । इति प्राप्ते -",
    "73111": "घिसंज्ञस्य ङिति सुपि गुणः। हरये। हरिभ्याम्। हरिभ्यः॥",
    "73112": "नद्यन्तात्परेषां ङितामाडागमः॥",
    "73113": "आपो ङितो याट्। वृद्धिः। रमायै। रमाभ्याम्। रमाभ्यः। रमायाः। रमयोः। रमाणाम्। रमायाम्। रमासु। एवं दुर्गाम्बिकादयः॥",
    "73114": "आबन्तात्सर्वनाम्नो ङितः स्याट् स्यादापश्च ह्रस्वः। सर्वस्यै। सर्वस्याः। सर्वासाम्। सर्वस्याम्। शेषं रमावत्॥ एवं विश्वादय आबन्ताः॥",
    "73115": "",
    "73116": "नद्यन्तादाबन्तान्नीशब्दाच्च परस्य ङेराम् । बहुश्रेयस्याम् । शेषं पपीवत् ॥ अङ्यन्तत्वान्न सुलोपः । अतिलक्ष्मीः । शेषं बहुश्रेयसीवत् ॥ प्रधी: ॥",
    "73117": "इदुद्भ्यां नदीसंज्ञकाभ्यां परस्य ङेराम्। मत्याम्, मतौ। शेषं हरिवत्॥ एवं बुद्ध्यादयः॥",
    "73118": "इतः परस्य ङेरौत्। सख्यौ। शेषं हरिवत्॥",
    "73119": "इदुद्भ्यामुत्तरस्य ङेरौत्, घेरच्च। हरौ। हरिषु। एवं कव्यादयः॥",
    "73120": "घेः परस्याङो ना स्यादस्त्रियाम्। आङिति टासंज्ञा। हरिणा। हरिभ्याम्। हरिभिः॥",
    "74001": "चङ्परे णौ यदङ्गं तस्योपधाया ह्रस्वः स्यात्॥",
    "74002": "",
    "74003": "",
    "74004": "",
    "74005": "उपधाया इदादेशः स्याच्चङ्परे णौ। अतिष्ठिपत्॥ {$ {! 2 घट !} चेष्टायाम् $} (धातुपाठे <{01.0867}>) ॥",
    "74006": "",
    "74007": "",
    "74008": "",
    "74009": "",
    "74010": "ऋदन्तस्य संयोगादेरङ्गस्य गुणो लिटि। उपधाया वृद्धिः। जह्वार। जह्वरतुः। जह्वरुः। जह्वर्थ। जह्वरथुः। जह्वर। जह्वार, जह्वर। जह्वरिव। जह्वरिम। ह्वर्ता॥",
    "74011": "तौदादिक ऋच्छेर्ऋधातोर्ॠतां च गुणो लिटि। पपरतुः। पपरुः॥",
    "74012": "एषां लिटि ह्रस्वो वा स्यात्। पप्रतुः॥",
    "74013": "",
    "74014": "",
    "74015": "",
    "74016": "",
    "74017": "",
    "74018": "",
    "74019": "",
    "74020": "अङि परे। अवोचत्, अवोचत। अवक्ष्यत्, अवक्ष्य । <=चर्करीतं च=> (गणसूत्रम्) (धातुपाठे <{02.0076}>) । चर्करीतमिति यङ्लुगन्तस्य संज्ञा, तददादौ बोध्यम्॥ {$ {! 25 ऊर्णुञ् !} आच्छादने $} (धातुपाठे <{02.0034}>) ॥",
    "74021": "क्ङिति चेत्यस्यापवादः। शेते। शयाते॥",
    "74022": "",
    "74023": "",
    "74024": "उपसर्गात्परस्य इणोऽणो ह्रस्व आर्धधातुके किति लिङि। निरियात्। उभयत आश्रयणे नान्तादिवत्। अभीयात्। अणः किम्? समेयात्॥",
    "74025": "अजन्ताङ्गस्य दीर्घो यादौ प्रत्यये न तु कृत्सार्वधातुकयोः । क्षीयात् ॥",
    "74026": "च्वौ परे पूर्वस्य दीर्घः स्यात्। अग्नीभवति॥",
    "74027": "अकृद्यकारे असार्वधातुके यकारे च्वौ च परे ऋदन्ताङ्गस्य रीङादेशः। यस्येति च। पित्र्यम्। उषस्यम्॥",
    "74028": "॥ अथ उभयपदिनः ॥ {$ {! 1 श्रिञ् !} सेवायाम् $} (धातुपाठे <{01.1044}>) ॥ श्रयति, श्रयते। शिश्राय, शिश्रिये। श्रयितासि, श्रयितासे। श्रयिष्यति, श्रयिष्यते। श्रयतु, श्रयताम्। अश्रयत्, अश्रयत। श्रयेत्, श्रयेत। श्रीयात्, श्रयिषीष्ट। चङ्। अशिश्रियत्, अशिश्रियत। अश्रयिष्यत्, अश्रयिष्यत॥ {$ {! 2 भृञ् !} भरणे $}  (धातुपाठे <{01.1045}>) ॥ भरति, भरते। बभार। बभ्रतुः। बभ्रुः। बभर्थ। बभृव। बभृम। बभ्रे। बभृषे। भर्तासि, भर्तासे। भरिष्यति, भरिष्यते। भरतु, भरताम्। अभरत्, अभरत। भरेत्, भरेत॥  <<रिङ् शयग्लिङ्क्षु>> । शे यकि यादावार्धधातुके लिङि च ऋतो रिङ् आदेशः स्यात्। रीङि प्रकृते रिङ्विधानसामर्थ्याद्दीर्घो न। भ्रियात्॥",
    "74029": "अर्तेः संयोगादेरृदन्तस्य च गुणः स्याद्यकि यादावार्धधातुके लिङि च। ह्वर्यात्। अह्वार्षीत्। अह्वरिष्यत्॥ {$ {! 19 श्रु !} श्रवणे $} (धातुपाठे <{01.1092}>) ॥",
    "74030": "",
    "74031": "",
    "74032": "अवर्णस्य ईत्स्यात् च्वौ । वेर्लोपे च्व्यन्तत्वादव्ययत्वम् । अकृष्णः कृष्णः संपद्यते तं करोति कृष्णीकरोति । ब्रह्मीभवति । गङ्गीस्यात् । <<अव्ययस्यच्वावीत्वं नेति वाच्यम्>> दोषाभूतमहः । दिवाभूता रात्रिः ॥",
    "74033": "अवर्णस्य ईः। आत्मनः पुत्रमिच्छति पुत्रीयति॥",
    "74034": "",
    "74035": "",
    "74036": "",
    "74037": "",
    "74038": "",
    "74039": "",
    "74040": "",
    "74041": "",
    "74042": "तादौ किति। हितम्॥",
    "74043": "हित्वा। हाङस्तु - हात्वा॥",
    "74044": "",
    "74045": "",
    "74046": "घुसंज्ञकस्य दा इत्यस्य दथ् स्यात् तादौ किति। चर्त्वम्। दत्तः॥",
    "74047": "",
    "74048": "अपस्तकारो भादौ प्रत्यये । अद्भिः । अद्भ्यः \/ अपाम् । अप्सु ॥ दिक्, दिग् । दिशः । दिग्भ्याम् ॥ त्यदादिष्वति दृशेः क्विन्विधानादन्यत्रापि कुत्वम् । दृक्, दृग् । दृशौ । दृग्भ्याम् ॥ त्विट्, त्विड् । त्विषौ । त्विड्भ्याम् ॥ ससजुषो रुरिति रुत्वम् । सजूः । सजुषौ । सजूर्भ्याम् ॥ आशीः । आशिषौ । आशीर्भ्याम् ॥ असौ । उत्वमत्वे । अमू । अमूः । अमुया । अमूभ्याम् अमूभ्याम् अमूभ्याम् । अमूभिः । अमुष्यौ । अमूभ्यः अमूभ्यः । अमुष्याः । अमुयोः अमुयोः । अमूषाम् । अमुष्याम् । अमूषु ॥",
    "74049": "सस्य तः स्यात्सादावार्धधातुके । अत्तुमिच्छति जिघत्सति । एकाच इति नेट् ॥",
    "74050": "तासेरस्तेश्च सस्य लोपः स्यात्सादौ प्रत्यये परे॥",
    "74051": "रादौ प्रत्यये तथा। भवितारौ। भवितारः। भवितासि। भवितास्थः। भवितास्थ। भवितास्मि। भवितास्वः। भवितास्मः॥",
    "74052": "तासस्त्योः सस्य हः स्यादेति परे । एधिताहे , एधितास्वहे । एधितास्महे । एधिष्यते । एधिष्येते । एधिष्यन्ते । एधिष्यसे । एधिष्येथे । एधिष्यध्वे । एधिष्ये । एधिष्यावहे । एधिष्यामहे ॥",
    "74053": "",
    "74054": "",
    "74055": "",
    "74056": "",
    "74057": "णिज्विज्विषामभ्यासस्य गुणः स्यात् श्लौ। नेनेक्ति। नेनिक्तः। नेनिजति। नेनिक्ते। निनेज, निनिजे। नेक्ता। नेक्ष्यति, नेक्ष्यते। नेनेक्तु। नेनिग्धि॥",
    "74058": "",
    "74059": "अभ्यासस्याचो ह्रस्वः स्यात्॥",
    "74060": "अभ्यासस्यादिर्हल् शिष्यते अन्ये हलो लुप्यन्ते। इति वलोपः॥",
    "74061": "अभ्यासस्य शर्पूर्वाः खयः शिष्यन्तेऽन्ये हलो लुप्यन्ते। तस्तार। तस्तरतुः। तस्तरे। गुणोऽर्तीति गुणः। स्तर्यात्॥",
    "74062": "अभ्यासकवर्गहकारयोश्चवर्गादेशः॥",
    "74063": "",
    "74064": "",
    "74065": "",
    "74066": "अभ्यासऋवर्णस्यात् प्रत्यये। रपरः। हलादिः शेषः। वृद्धिः। गोपायाञ्चकार। द्वित्वात्परत्वाद्यणि प्राप्ते -",
    "74067": "अनयोरभ्यासस्य सम्प्रसारणं स्यात्। दिद्युते॥",
    "74068": "",
    "74069": "इणोऽभ्यासस्य दीर्घः स्यात् किति लिटि। ईयतुः। ईयतुः। ईयुः । इयायिथ, इयेथ । एता। एष्यति । एतु । ऐत् । ऐताम् । आयन् । इयात् । ईयात् ॥",
    "74070": "अभ्यासस्यादेरतो दीर्घः स्यात् । आत । आततुः । आतुः । आतिथ । आतथुः । आत । आत । आतिव । आतिम । अतिता । अतिष्यति । अततु ॥",
    "74071": "द्विहलो धातोर्दीर्घीभूतात्परस्य नुट् स्यात्। आनर्च। आनर्चतुः। अर्चिता। अर्चिष्यति। अर्चतु। आर्चत्। अर्चेत्। अर्च्यात्। आर्चीत्। आर्चिष्यत्॥ {$ {! 10 व्रज !} गतौ $} (धातुपाठे <{01.0286}>) ॥ व्रजति। वव्राज। व्रजिता। व्रजिष्यति। व्रजतु। अव्रजत्। व्रजेत्। व्रज्यात्॥",
    "74072": "",
    "74073": "भवतेरभ्यासोकारस्य अः स्याल्लिटि॥",
    "74074": "",
    "74075": "णिज्विज्विषामभ्यासस्य गुणः स्यात् श्लौ । नेनिक्तः । नेनिजति । नेनिक्ते । निनेज, निनिजे । नेक्ता । नेक्ष्यति, नेक्ष्यते । नेनेक्तु । नेनिग्धि ॥",
    "74076": "भृञ् माङ् ओहाङ् एषां त्रयाणामभ्यासस्य इत्स्यात् श्लौ। मिमीते। मिमाते। मिमते। ममे। माता। मास्यते। मिमीताम्। अमिमीत। मिमीत। मासीष्ट। अमास्त। अमास्यत॥ {$ {! 7 ओहाङ् !} गतौ $} (धातुपाठे <{03.0008}>) ॥ जिहीते। जिहाते। जिहते। जहे। हाता। हास्यते। जिहीताम्। अजिहीत। जिहीत। हासीष्ट। अहास्त। अहास्यत॥ {$ {! 8 डुभृञ् !} धारणपोषणयोः $} (धातुपाठे <{03.0006}>) ॥ बिभर्ति। बिभृतः। बिभ्रति। बिभृते। बिभ्राते। बिभ्रते। बिभराञ्चकार, बभार। बभर्थ। बभृव। बिभराञ्चक्रे, बभ्रे। भर्तासि, भर्तासे। भरिष्यति, भरिष्यते। बिभर्तु। बिभराणि। बिभृताम्। अबिभः। अबिभृताम्। अबिभरुः। अबिभृत। बिभृयात्, बिभ्रीत। भ्रियात्, भृषीष्ट। अभार्षीत्, अभृत। अभरिष्यत्, अभरिष्यत॥॥ {$ {! 9 डुदाञ् !} दाने $} (धातुपाठे <{03.0010}>) ॥ ददाति। दत्तः। ददति। दत्ते। ददाते। ददते। ददौ, ददे। दातासि, दातासे। दास्यति, दास्यते। ददातु॥",
    "74077": "अभ्यासस्य इकारोऽन्तादेशः स्यात् श्लौ। पिपर्ति॥",
    "74078": "",
    "74079": "अभ्यासस्यात इत् स्यात् सनि॥",
    "74080": "सनि परे यदङ्गं तदवयवाभ्यासोकारस्य इत्स्यात् पवर्गयण्जकारेष्ववर्णपरेषु परतः॥ अबीभवत्॥ {$ {! 1 ष्ठा !} गतिनिवृत्तौ $} (धातुपाठे <{01.1077}>) ॥",
    "74081": "",
    "74082": "अभ्यासस्य गुणो यङि यङ्लुकि च परतः। ङिदन्तत्वादात्मनेपदम्। पुनः पुनरतिशयेन वा भवति बोभूयते। बोभूयाञ्चक्रे। अबोभूयिष्ट॥",
    "74083": "अकितोऽभ्यासस्य दीर्घो यङ्यङ्लुकोः। कुटिलं व्रजति वाव्रज्यते॥",
    "74084": "",
    "74085": "",
    "74086": "",
    "74087": "",
    "74088": "",
    "74089": "",
    "74090": "ऋदुपधस्य धातोरभ्यासस्य रीगागमो यङ्यङ्लुकोः। वरीवृत्यते। वरीवृताञ्चक्रे। वरीवर्तिता॥",
    "74091": "",
    "74092": "",
    "74093": "चङ्परे णौ यदङ्गं तस्य योऽभ्यासो लघुपरः, तस्य सनीव कार्यं स्याण्णावग्लोपेऽसति॥",
    "74094": "लघोरभ्यासस्य दीर्घः स्यात् सन्वद्भावविषये। अचीकमत, णिङ्भावपक्षे  -  <<कमेश्च्लेश्चङ् वाच्यः>>  (वार्त्तिकम्)। अचकमत। अकामयिष्यत, अकमिष्यत॥ {$ {! 3 अय !} गतौ $} (धातुपाठे <{01.0546}>) ॥ अयते॥",
    "74095": "",
    "74096": "",
    "74097": "गणयतेरभ्यासस्य ई स्याच्छङ्परे णौ चादत् । अजीगणत्, अजगणत् ॥ इति चुरादयः ॥ १० ॥",
    "81001": "",
    "81002": "द्विरुक्तस्य परमाम्रेडितम् स्यात् ॥",
    "81003": "",
    "81004": "आभीक्ष्ण्ये वीप्सायां च द्योत्ये पदस्य द्वित्वं स्यात्। आभीक्ष्ण्यं तिङन्तेष्वव्ययसंज्ञकेषु च कृदन्तेषु च। स्मारं स्मारं नमति शिवम्। स्मृत्वा स्मृत्वा। पायम्पायम्। भोजम्भोजम्। श्रावं श्रावम्॥",
    "81005": "",
    "81006": "",
    "81007": "",
    "81008": "",
    "81009": "",
    "81010": "",
    "81011": "",
    "81012": "",
    "81013": "",
    "81014": "",
    "81015": "",
    "81016": "",
    "81017": "",
    "81018": "",
    "81019": "",
    "81020": "पदात्परयोरपादादौ स्थितयोः षष्ठ्यादिविशिष्टयोर्वां नौ इत्यादेशौ स्तः॥",
    "81021": "उक्तविधयोरनयोः षष्ठ्यादिबहुवचनान्तयोर्वस्नसौ स्तः॥",
    "81022": "उक्तविधयोरनयोष्षष्ठीचतुर्थ्येकवचनान्तयोस्ते मे एतौ स्तः॥",
    "81023": "द्वितीयैकवचनान्तयोस्त्वा मा इत्यादेशौ स्तः॥  \nश्रीशस्तवाऽवतु मापीह दत्तात्ते मेऽपि शर्म सः। \nस्वामी ते मेऽपि स हरिः पातु वामपि नौ विभुः॥ \nसुखं वां नौ ददात्वीशः पतिर्वामपि नौ हरिः। \nसोऽव्याद्वो नः शिवं वो नो दद्यात् सेव्योऽत्र वः स नः॥ \n<<एकवाक्ये युष्मदस्मदादेशा वक्तव्याः>> (वार्त्तिकम्) । एकतिङ् वाक्यम्। ओदनं पच तव भविष्यति। <<एते वान्नावादयोऽनन्वादेशे वा वक्तव्याः>> (वार्त्तिकम्)। अन्वादेशे तु नित्यं स्युः। धाता ते भक्तोऽस्ति, धाता तव भक्तोऽस्ति वा। तस्मै ते नम इत्येव॥ सुपात्, सुपाद्॥ सुपदौ॥",
    "81024": "",
    "81025": "",
    "81026": "",
    "81027": "",
    "81028": "",
    "81029": "",
    "81030": "",
    "81031": "",
    "81032": "",
    "81033": "",
    "81034": "",
    "81035": "",
    "81036": "",
    "81037": "",
    "81038": "",
    "81039": "",
    "81040": "",
    "81041": "",
    "81042": "",
    "81043": "",
    "81044": "",
    "81045": "",
    "81046": "",
    "81047": "",
    "81048": "",
    "81049": "",
    "81050": "",
    "81051": "",
    "81052": "",
    "81053": "",
    "81054": "",
    "81055": "",
    "81056": "",
    "81057": "",
    "81058": "",
    "81059": "",
    "81060": "",
    "81061": "",
    "81062": "",
    "81063": "",
    "81064": "",
    "81065": "",
    "81066": "",
    "81067": "",
    "81068": "",
    "81069": "",
    "81070": "",
    "81071": "",
    "81072": "",
    "81073": "",
    "81074": "",
    "82001": "सपादसप्ताध्यायीं प्रति त्रिपाद्यसिद्धा, त्रिपाद्यामपि पूर्वं प्रति परं शास्त्रमसिद्धम्। हर इह, हरयिह। विष्ण इह, विष्णविह॥",
    "82002": "सुब्विधौ स्वरविधौ संज्ञाविधौ कृति तुग्विधौ च नलोपोऽसिद्धो नान्यत्र - राजाश्व इत्यादौ। इत्यसिद्धत्वादात्वमेत्त्वमैस्त्वं च न। राजभ्याम्। राजभिः। राज्ञि, राजनि। राजसु॥ यज्वा। यज्वानौ। यज्वानः॥",
    "82003": "नाभावे कर्तव्ये कृते च मुभावो नासिद्धः । अमुना । अमूभ्याम् अमूभ्याम् अमूभ्याम् । अमीभिः। अमुष्मै । अमीभ्यः अमीभ्यः । अमुष्मात् । अमुष्य । अमुयोः अमुयोः । अमीषाम् । अमुष्मिन् । अमीषु ॥",
    "82004": "",
    "82005": "",
    "82006": "",
    "82007": "प्रातिपदिकसंज्ञकं यत्पदं तदन्तस्य नस्य लोपः । सखा ॥",
    "82008": "नस्य लोपो न ङौ सम्बुद्धौ च। हे राजन्। <<ङावुत्तरपदे प्रतिषेधो वक्तव्यः>>। ब्रह्मनिष्ठः। राजानौ। राजानः। राज्ञः॥",
    "82009": "मवर्णावर्णान्तान्मवर्णावर्णोपधाच्च यवादिवर्जितात्परस्य मतोर्मस्य वः। वेतस्वान्॥",
    "82010": "झयन्तान्मतोर्मस्य वः। कुमुद्वान्। नड्वान्॥",
    "82011": "",
    "82012": "",
    "82013": "",
    "82014": "",
    "82015": "",
    "82016": "",
    "82017": "",
    "82018": "",
    "82019": "अयतिपरस्योपसर्गस्य यो रेफस्तस्य लत्वं स्यात्। प्लायते। पलायते॥",
    "82020": "",
    "82021": "गिरते रेफस्य लो वाजादौ प्रत्यये। गिरति, गिलति। जगार, जगाल। जगरिथ, जगलिथ। गरीता, गरिता, गलीता, गलिता॥ {$ {! 41 प्रच्छ !} ज्ञीप्सायाम् $} (धातुपाठे <{06.0149}>) ॥ ग्रहिज्येति सम्प्रसारणम्। पृच्छति। पप्रच्छ। पप्रच्छतुः। प्रष्टा। प्रक्ष्यति। अप्राक्षीत्॥ {$ {! 42 मृङ् !} प्राणत्यागे $} (धातुपाठे <{06.0139}>) ॥",
    "82022": "",
    "82023": "संयोगान्तं यत्पदं तदन्तस्य लोपः स्यात्॥",
    "82024": "रेफात्संयोगान्तस्य सस्यैव लोपो नान्यस्य। रस्य विसर्गः। क्रोष्टुः क्रोष्टुः । क्रोष्ट्रोः क्रोष्ट्रोः। <<नुमचिरतृज्वद्भावेभ्यो नुट् पूर्वविप्रतिषेधेन>> (वार्त्तिकम्) । क्रोष्टूनाम्। क्रोष्टरि। पक्षे हलादौ च शम्भुवत्॥ हूहूः। हूह्वौ। हूह्वः। हूहूम् इत्यादि॥ अतिचमूशब्दे तु नदीकार्य्यं विशेषः। हे अतिचमु। अतिचम्वै। अतिचम्वाः। अतिचमूनाम्॥ खलपूः॥",
    "82025": "धादौ प्रत्यये परे सस्य लोपः। एधिताध्वे॥",
    "82026": "झलः परस्य सस्य लोपो झलि। अगौप्ताम्। अगौप्सुः। अगौप्सीः। अगौप्तम्। अगौप्त। अगौप्सम्। अगौप्स्व। अगौप्स्म। अगोपायिष्यत्, अगोपिष्यत्, अगोप्स्यत्॥॥ {$ {! 13 क्षि !} क्षये $} (धातुपाठे <{01.0269}>)॥ क्षयति। चिक्षाय। चिक्षियतुः। चिक्षियुः। एकाचेति निषेधे प्राप्ते  -",
    "82027": "सिचो लोपो झलि। अभृत। अभृषाताम्। अभरिष्यत्, अभरिष्यत॥ {$ {! 3 हृञ् !} हरणे $} (धातुपाठे <{01.1046}>) ॥ हरति, हरते। जहार। जहर्थ। जह्रिव। जह्रिम। जह्रे। जह्रिषे। हर्तासि, हर्तासे। हरिष्यति, हरिष्यते। हरतु, हरताम्। अहरत्, अहरत। हरेत्, हरेत। ह्रियात्, हृषीष्ट। हृषीयास्ताम्। अहार्षीत्, अहृत। अहरिष्यत्, अहरिष्यत॥ {$ {! 4 धृञ् !} धारणे $}  (धातुपाठे <{01.1047}>) ॥ धरति, धरते॥ {$ {! 5 णीञ् !}  (धातुपाठे <{01.1049}>) प्रापणे $} ॥ नयति, नयते॥ {$ {! 6 डुपचष् !} पाके $}  (धातुपाठे <{01.1151}>) ॥ पचति, पचते। पपाच। पेचिथ, पपक्थ। पेचे। पक्तासि, पक्तासे॥ {$ {! 7 भज !} सेवायाम् $}  (धातुपाठे <{01.1153}>) ॥ भजति, भजते। बभाज, भेजे। भक्तासि, भक्तासे। भक्ष्यति, भक्ष्यते। अभाक्षीत्, अभक्त। अभक्षाताम्॥ {$ {! 8 यज !} देवपूजासङ्गतिकरणदानेषु $}  (धातुपाठे <{01.1157}>) ॥ यजति, यजते॥",
    "82028": "इटः परस्य सस्य लोपः स्यादीटि परे। <<सिज्लोप एकादेशे सिद्धो वाच्यः>> (वार्त्तिकम्)। आतीत्। आतिष्टाम्॥",
    "82029": "पदान्ते झलि च यः संयोगस्तदाद्योः स्कोर्लोपः। भृट्। सस्य श्चुत्वेन शः। झलां जश् झशि इति शस्य जः। भृज्जौ। भृड्भ्याम्॥ त्यदाद्यत्वं पररूपत्वं च॥",
    "82030": "चवर्गस्य कवर्गः स्याज्झलि पदान्ते च। सुयुक्, सुयुग्। सुयुजौ। सुयुग्भ्याम्॥ खन्। खञ्जौ। खन्भ्याम्॥",
    "82031": "हस्य ढः स्याज्झलि पदान्ते च। लिट्, लिड्। लिहौ। लिहः। लिड्भ्याम्। लिट्त्सु, लिट्सु॥",
    "82032": "झलि पदान्ते चोपदेशे दादेर्धातोर्हस्य घः॥",
    "82033": "एषां हस्य वा घो झलि पदान्ते च। ध्रुक्, ध्रुग्, ध्रुट्, ध्रुड्। द्रुहौ। द्रुहः। ध्रुग्भ्याम्, ध्रुड्भ्याम्। ध्रुक्षु, ध्रुट्त्सु, ध्रुट्सु॥ एवं मुक्, मुग् इत्यादि॥",
    "82034": "नहो हस्य धः स्याज्झलि पदान्ते च॥",
    "82035": "झलि परे। चर्त्वम्। आत्थ। आहथुः॥",
    "82036": "झलि पदान्ते च। जश्त्वचर्त्वे। राट्, राड्। राजौ। राजः। राड्भ्याम्॥ एवं विभ्राट्, देवेट्, विश्वसृट्॥ <<परौ व्रजेः षः पदान्ते>> (वार्त्तिकम्) । परावुपपदे व्रजेः क्विप् स्याद्दीर्घश्च पदान्ते षत्वमपि। परिव्राट्। परिव्राजौ॥",
    "82037": "धात्ववयवस्यैकाचो झषन्तस्य बशो भष् से ध्वे पदान्ते च। धुक्, धुग्। दुहौ। दुहः। धुग्भ्याम्। धुक्षु॥",
    "82038": "द्विरुक्तस्य झषन्तस्य धाञो बशो भष् स्यात्तथोः स्ध्वोश्च परतः। धत्तः। दधति। दधासि। धत्थः। धत्थ। धत्ते। दधाते। दधते। धत्से। धद्ध्वे। घ्वसोरेद्धावभ्यास लोपश्च। धेहि। अदधात्, अधत्त। दध्यात्, दधीत। धेयात्, धासीष्ट। अधात्, अधित। अधास्यत्। अधास्यत॥ {$ {! 11 णिजिर् !}  शौचपोषणयोः $} (धातुपाठे <{03.0012}>) ॥ <<इर इत्संज्ञा वाच्या>> (वार्त्तिकम्) ॥",
    "82039": "पदान्ते झलां जशः स्युः। वागीशः॥",
    "82040": "झषः परस्योस्तथोर्धः स्यान्न तु दधातेः॥",
    "82041": "यक्ष्यति, यक्ष्यते। इज्यात्, यक्षीष्ट। अयाक्षीत्, अयष्ट॥ {$ {! 9 वह !} प्रापणे $} (धातुपाठे <{01.1159}>) ॥ वहति, वहते। उवाह। ऊहतुः। ऊहुः। उवहिथ॥",
    "82042": "रदाभ्यां परस्य निष्ठातस्य नः स्यात् निष्ठापेक्षया पूर्वस्य धातोर्दस्य च॥ शॄ हिंसायाम्॥ ॠत इत्। रपरः। णत्वम्। शीर्णः। भिन्नः। छिन्नः॥",
    "82043": "निष्ठातस्य नः स्यात्। द्राणः। ग्लानः॥",
    "82044": "एकविंशतेर्लूञादिभ्यः प्राग्वत्। लूनः॥ ज्या धातुः॥ ग्रहिज्येति संप्रसारणम्॥",
    "82045": "भुजो भुग्नः। टुओश्वि, उच्छूनः॥",
    "82046": "",
    "82047": "",
    "82048": "",
    "82049": "",
    "82050": "",
    "82051": "निष्ठातस्य कः॥ शुष्कः॥",
    "82052": "पक्वः॥ क्षै क्षये॥",
    "82053": "क्षामः॥",
    "82054": "",
    "82055": "",
    "82056": "",
    "82057": "",
    "82058": "",
    "82059": "",
    "82060": "",
    "82061": "",
    "82062": "क्विन्प्रत्ययो यस्मात्तस्य कवर्गोऽन्तादेशः पदान्ते। अस्यासिद्धत्वाच्चोः कुरिति कुत्वम्। ऋत्विक्, ऋत्विग्। ऋत्विजौ।ऋत्विग्भ्याम्॥",
    "82063": "नशेः कवर्गोऽन्तादेशो वा पदान्ते। नक्, नग्; नट्, नड्। नशौ। नशः। नग्भ्याम्, नड्भ्याम्॥",
    "82064": "धातोर्मस्य नः पदान्ते। प्रशान्॥",
    "82065": "मान्तस्य धातोर्नत्वं म्वोः परतः। जगन्वान्॥",
    "82066": "पदान्तस्य सस्य सजुषश्च रुः स्यात्॥",
    "82067": "",
    "82068": "अहन्नित्यस्य रुः पदान्ते । अहोभ्याम् ॥ दण्डि । <<सम्बुद्धौ नपुंसकानां नलोपो वा वाच्यः>> (वार्त्तिकम्) । हे दण्डिन्, हे दण्डि । दण्डिनी । दण्डीनि । दण्डिना । दण्डिभ्याम् ॥ सुपथि । टेर्लोपः । सुपथी । सुपन्थानि ॥ ऊर्क्, ऊर्ग् । ऊर्जी । ऊन्र्जि । नरजानां संयोगः । तत् । ते । तानि ॥ यत् । ये । यानि ॥ एतत् । एते । एतानि ॥ गवाक्, गवाग् । गोची । गवाञ्चि । पुनस्तद्वत् । गोचा । गवाग्भ्याम् ॥ शकृत् । शकृती । शकृन्ति ॥ ददत् ॥",
    "82069": "अह्नो रेफादेशो न तु सुपि। अहरहः। अहर्गणः॥",
    "82070": "",
    "82071": "",
    "82072": "सान्तवस्वन्तस्य स्रंसादेश्च दः स्यात्पदान्ते। अनडुद्भ्यामित्यादि॥ सान्तेति किम्? विद्वान्। पदान्ते किम्? स्रस्तम् । ध्वस्तम्॥",
    "82073": "पदान्तस्य सस्य दः स्यात्तिपि न त्वस्तेः। ससजुषोरुरित्यस्यापवादः। अहिनत्, अहिनद्। अहिंस्ताम्। अहिंसन्॥",
    "82074": "पदान्तस्य धातोः सस्य रुः स्याद्वा, पक्षे दः। अहिनः, अहिनत्, अहिनद्॥ {$ {! 13 उन्दी !} क्लेदने $} <{07.0020}> ॥ उनत्ति। उन्तः। उन्दन्ति। उन्दाञ्चकार। औनत्, औनद्। औन्ताम्। औन्दन्। औनः, औनत्, औनद्। औनदम्॥ {$ {! 14 अञ्जू !} व्यक्तिम्रक्षणकान्तिगतिषु $} <{07.0021}> ॥ अनक्ति। अङ्क्तः। अञ्जन्ति। आनञ्ज। आनञ्जिथ, आनङ्क्थ। अञ्जिता, अङ्क्ता। अङ्ग्धि। अनजानि। आनक्॥",
    "82075": "धातोर्दस्य पदान्तस्य सिपि रुर्वा। अवेः, अवेत्। विद्यात्। विद्याताम्। विद्युः। विद्यात्। विद्यास्ताम्। अवेदीत्। अवेदिष्यत्॥ {$ {! 17 अस !} भुवि $} (धातुपाठे <{02.0060}>) ॥ अस्ति॥",
    "82076": "रेफवान्तयोर्धात्वोरुपधाया इको दीर्घः पदान्ते। पिपठीः। पिपठिषौ। पिपठीर्भ्याम्॥",
    "82077": "रेफवान्तस्य धातेरुपधाया इको दीर्घो हलि। पिपूर्तः। पिपुरति। पपार॥",
    "82078": "",
    "82079": "भस्य कुर्छुरोरुपधाया न दीर्घः। कुर्वन्ति ॥",
    "82080": "अदसोऽसान्तस्य दात्परस्य उदूतौ स्तो दस्य मश्च। आन्तरतम्याद्ध्रस्वस्य उः, दीर्घस्य ऊः। अमू। जसः शी। गुणः॥",
    "82081": "अदसो दात्परस्यैत ईद्दस्य च मो बह्वर्थोक्तौ। अमी। पूर्वत्रासिद्धमिति विभक्तिकार्यं प्राक् पश्चादुत्वमत्वे। अमुम्। अमू। अमून्। मुत्वे कृते घिसंज्ञायां नाभावः॥",
    "82082": "",
    "82083": "",
    "82084": "दूरात्सम्बोधने वाक्यस्य टेः प्लुतो वा॥",
    "82085": "",
    "82086": "अहन्नित्यस्य रुः पदान्ते। अहोभ्याम्॥ दण्डि। दण्डिनी। दण्डीनि। दण्डिना। दण्डिभ्याम्॥ सुपथि। टेर्लोपः। सुपथी। सुपन्थानि॥ ऊर्क, ऊर्ग। ऊर्जी। ऊन्र्जि। नरजानां संयोगः। तत्। ते। तानि॥ यत्। ये। यानि॥ एतत्। एते। एतानि॥ गवाक्, गवाग्। गोची। गवाञ्चि। पुनस्तद्वत्। गोचा। गवाग्भ्याम्॥ शकृत्। शकृती। शकृन्ति॥ ददत्॥",
    "82087": "",
    "82088": "",
    "82089": "",
    "82090": "",
    "82091": "",
    "82092": "",
    "82093": "",
    "82094": "",
    "82095": "",
    "82096": "",
    "82097": "",
    "82098": "",
    "82099": "",
    "82100": "",
    "82101": "",
    "82102": "",
    "82103": "",
    "82104": "",
    "82105": "",
    "82106": "",
    "82107": "",
    "82108": "",
    "83001": "",
    "83002": "अत्र रुप्रकरणे रोः पूर्वस्यानुनासिको वा॥",
    "83003": "",
    "83004": "अनुनासिकं विहाय रोः पूर्वस्मात्परोऽनुस्वारागमः॥",
    "83005": "समो रुः सुटि॥",
    "83006": "अम्परे खयि पुमो रुः। पुँस्कोकिलः, पुंस्कोकिलः॥",
    "83007": "अम्परे छवि नान्तस्य पदस्य रुः ; न तु प्रशान्शब्दस्य॥",
    "83008": "",
    "83009": "",
    "83010": "नॄनित्यस्य रुर्वा पे॥",
    "83011": "",
    "83012": "कान्नकारस्य रुः स्यादाम्रेडिते। काँस्कान्, कांस्कान्॥",
    "83013": "",
    "83014": "रेफस्य रेफे परे लोपः ॥",
    "83015": "खरि अवसाने च पदान्तस्य रेफस्य विसर्गः। <<संपुंकानां सो वक्तव्यः>>  (वार्त्तिकम्) । सँस्स्कर्ता, संस्स्कर्ता॥",
    "83016": "रोरेव विसर्गः सुपि। षत्वम्। षस्य द्वित्वे प्राप्ते॥",
    "83017": "एतत्पूर्वस्य रोर्यादेशोऽशि। देवा इह, देवायिह। भोस् भगोस् अघोस् इति सान्ता निपाताः। तेषां रोर्यत्वे कृते॥",
    "83018": "",
    "83019": "अवर्णपूर्वयोः पदान्तयोर्यवयोर्लोपो वाऽशि परे॥",
    "83020": "",
    "83021": "",
    "83022": "भोभगोअघोअपूर्वस्य यस्य लोपः स्याद्धलि। भो देवाः। भगो नमस्ते। अघो याहि॥",
    "83023": "मान्तस्य पदस्यानुस्वारो हलि । हरिं वन्दे ॥",
    "83024": "नस्य मस्य चापदान्तस्य झल्यनुस्वारः। यशांसि। आक्रंस्यते। झलि किम्? मन्यते॥",
    "83025": "क्विबन्ते राजतौ परे समो मस्य म एव स्यात्। सम्राट्॥",
    "83026": "मपरे हकारे परे मस्य मो वा। किम् ह्मलयति, किं ह्मलयति। <<यवलपरे यवला वा>> (वार्त्तिकम्) । किय्ँ ह्यः, किं ह्यः। किव्ँ ह्वलयति, किं ह्वलयति। किल्ँ ह्लादयति, किं ह्लादयति॥",
    "83027": "नपरे हकारे मस्य नो वा। किन् ह्नुते, किं ह्नुते॥",
    "83028": "वा स्तः। <<चयो द्वितीयाः शरि पौष्करसादेरिति वाच्यम्>>  (वार्त्तिकम्) । प्राङ्ख् षष्ठः, प्राङ्क्षष्ठः, प्राङ् षष्ठः। सुगण्ठ् षष्ठः सुगण्ट् षष्ठः, सुगण् षष्ठः॥",
    "83029": "डात्परस्य सस्य धुड्वा। षट्त्सन्तः, षट् सन्तः॥",
    "83030": "नान्तात्परस्य सस्य धुड्वा। सन्त्सः, सन्सः॥",
    "83031": "पदान्तस्य नस्य शे परे तुग्वा। सञ्छम्भुः, सञ्च्छम्भुः, सञ्च्शम्भुः, सञ्शम्भुः॥",
    "83032": "ह्रस्वात्परो यो ङम् तदन्तं यत्पदं तस्मात्परस्याचो ङमुट्। प्रत्यङ्ङात्मा। सुगण्णीशः। सन्नच्युतः॥",
    "83033": "मयः परस्य उञो वो वाऽचि। किम्वुक्तम्, किमु उक्तम्॥",
    "83034": "खरि। चक्रिँस्त्रायस्व, चक्रिंस्त्रायस्व । अप्रशान् किम् ? प्रशान् तनोति । पदस्येति किम् ? हन्ति॥",
    "83035": "",
    "83036": "शरि विसर्गस्य विसर्गो वा। हरिः शेते, हरिश्शेते॥",
    "83037": "कवर्गे पवर्गे च विसर्गस्य ≍क ≍पौ स्तः, चाद्विसर्गः । नॄँ ≍पाहि, नॄँः पाहि, नॄं≍ पाहि नॄंः पाहि । नॄन्पाहि॥",
    "83038": "पाशकल्पककाम्येषु विसर्गस्य सः॥",
    "83039": "इण उत्तरस्य विसर्गस्य षः पाशकल्पककाम्येषु परेषु। प्रियसर्पिष्कः॥",
    "83040": "",
    "83041": "",
    "83042": "",
    "83043": "",
    "83044": "",
    "83045": "",
    "83046": "आदुत्तरस्यानव्ययस्य विसर्गस्य समासे नित्यं सादेशः करोत्यादिषु परेषु। यशस्करी विद्या। श्राद्धकरः। वचनकरः॥",
    "83047": "",
    "83048": "एष्विण उत्तरस्य विसर्गस्य षोऽन्यस्य तु सः। इति सः। व्यूढोरस्कः॥",
    "83049": "",
    "83050": "",
    "83051": "",
    "83052": "",
    "83053": "",
    "83054": "",
    "83055": "",
    "83056": "साड्रूपस्य सहेः सस्य मूर्धन्यादेशः। तुराषाट्, तुराषाड्। तुरासाहौ। तुरासाहः। तुराषाड्भ्यामित्यादि॥",
    "83057": "",
    "83058": "एतैः प्रत्येकं व्यवधानेऽपि इण्कुभ्यां परस्य सस्य मूर्धन्यादेशः। ष्टुत्वेन पूर्वस्य षः। पिपठीष्षु, पिपठीःषु॥ चिकीः। चिकीर्षौ। चिकीर्भ्याम्। चिकीर्षु॥ विद्वान्। विद्वांसौ। हे विद्वन्॥",
    "83059": "इण्कुभ्यां परस्यापदान्तस्यादेशस्य प्रत्ययावयवस्य यः सस्तस्य मूर्धन्यादेशः। ईषद्विवृतस्य सस्य तादृश एव षः। रामेषु। एवं कृष्णादयोऽप्यदन्ताः॥",
    "83060": "इण्कुभ्यां परस्यैषां सस्य षः स्यात्। घस्य चर्त्वम्॥ जक्षतुः। जक्षुः। जघसिथ। जक्षथुः। जक्ष। जघास, जघस। जक्षिव। जक्षिम। आद। आदतुः। आदुः॥",
    "83061": "",
    "83062": "",
    "83063": "",
    "83064": "",
    "83065": "",
    "83066": "",
    "83067": "स्तन्भेः सौत्रस्य सस्य षः स्यात्। व्यष्टभत्। अस्तम्भीत्॥ {$ {! 7 युञ् !} बन्धने $} (धातुपाठे <{09.0011}>) ॥ युनाति, युनीते। योता॥ {$ {! 8 क्नूञ् !} शब्दे $} (धातुपाठे <{09.0012}>) ॥ क्नूनाति, क्नूनीते॥ {$ {! 9 द्रूञ् !} हिंसायाम् $} (धातुपाठे <{09.0013}>) ॥ द्रूणाति, द्रूणीते॥ {$ {! 10 पूञ् !} पवने $} (धातुपाठे <{09.0014}>) ॥",
    "83068": "",
    "83069": "",
    "83070": "",
    "83071": "",
    "83072": "",
    "83073": "",
    "83074": "",
    "83075": "",
    "83076": "षत्वं वा स्यात्। निःष्फुरति, निःस्फुरति। ॥ {$ {! 31 णू !} स्तवने $} (धातुपाठे <{06.0132}>) ॥ परिणूतगुणोदयः। नुवति। नुनाव। नुविता॥॥ {$ {! 32 टुमस्जो !} शुद्धौ $} (धातुपाठे <{06.0151}>) ॥ मज्जति। ममज्ज। ममज्जिथ। मस्जिनशोरिति नुम्। <<मस्जेरन्त्यात्पूर्वो नुम्वाच्यः>> (वार्त्तिकम्)। संयोगादिलोपः। ममङ्क्थ। मङ्क्ता। मङ्क्ष्यति। अमाङ्क्षीत्। अमाङ्क्ताम्। अमाङ्क्षुः॥ {$ {! 33 रुजो !} भङ्गे $} (धातुपाठे <{06.0152}>) ॥ रुजति। रोक्ता। रोक्ष्यति। अरौक्षीत्॥ {$ {! 34 भुजो !} कौटिल्ये $} (धातुपाठे <{06.0153}>) ॥ रुजिवत्॥ {$ {! 35 विश !} प्रवेशने $} (धातुपाठे <{06.0160}>) ॥ विशति॥ {$ {! 36 मृश !} आमर्शने $} (धातुपाठे <{06.0161}>) ॥ आमर्शनं स्पर्शः॥ अनुदात्तस्य चर्दुपधस्यान्यतरस्याम्॥ अम्राक्षीत्, अमार्क्षीत्, अमृक्षत्॥ {$ {! 37 षदॢ !} विशरणगत्यवसादनेषु $} (धातुपाठे <{06.0163}>) ॥ सीदतीत्यादि॥ {$ {! 38 शदॢ !} शातने $} (धातुपाठे <{06.0164}>) ॥",
    "83077": "",
    "83078": "इणन्तादङ्गात्परेषां षीध्वंलुङ्लिटां धस्य ढः स्यात्॥ एधाञ्चकृढ्वे। एधाञ्चक्रे। एधाञ्चकृवहे। एधाञ्चकृमहे। एधाम्बभूव। एधामास। एधिता। एधितारौ। एधितारः। एधितासे। एधितासाथे॥",
    "83079": "इणः परो य इट् ततः परेषां षीध्वंलुङ्लिटां धस्य वा ढः। कामयिषीढ्वम्, कामयिषीध्वम्। कमिषीष्ट। कमिषीध्वम्॥",
    "83080": "",
    "83081": "",
    "83082": "",
    "83083": "",
    "83084": "",
    "83085": "",
    "83086": "",
    "83087": "उपसर्गेणः प्रादुसश्चास्तेः सस्य षो यकारेऽचि च परे। निष्यात्। प्रनिषन्ति, प्रादुःषन्ति। यच्परः किम्? अभिस्तः॥",
    "83088": "",
    "83089": "",
    "83090": "",
    "83091": "",
    "83092": "",
    "83093": "",
    "83094": "",
    "83095": "",
    "83096": "",
    "83097": "",
    "83098": "",
    "83099": "",
    "83100": "",
    "83101": "",
    "83102": "",
    "83103": "",
    "83104": "",
    "83105": "",
    "83106": "",
    "83107": "",
    "83108": "",
    "83109": "",
    "83110": "",
    "83111": "सस्य षत्वं न स्यात्। कृत्स्नं शस्त्रमग्निः संपद्यतेऽग्निसाद्भवति। दधि सिञ्चति॥",
    "83112": "",
    "83113": "",
    "83114": "",
    "83115": "",
    "83116": "",
    "83117": "",
    "83118": "",
    "83119": "",
    "84001": "स्पष्टम् । <<अचो रहाभ्यां द्वे>> <{LSK60}> । अचः पराभ्यां रेफहकाराभ्यां परस्य यरो द्वे वा स्तः । चतुर्ण्णाम्, चतुर्णाम् ॥",
    "84002": "अट् कवर्गः पवर्गः आङ् नुम् एतैर्व्यस्तैर्यथासंभवं मिलितैश्च व्यवधानेऽपि रषाभ्यां परस्य नस्य णः समानपदे । इति प्राप्ते ॥",
    "84003": "पूर्वपदस्थान्निमित्तात्परस्य नस्य णः स्यात् संज्ञायां न तु गकारव्यवधाने। शूर्पणखा। गौरमुखा। संज्ञायां किम्? ताम्रमुखी कन्या॥",
    "84004": "",
    "84005": "",
    "84006": "",
    "84007": "",
    "84008": "",
    "84009": "",
    "84010": "",
    "84011": "",
    "84012": "एकाजुत्तरपदं यस्य तस्मिन्समासे पूर्वपदस्थान्निमित्तात्परस्य प्रातिपदिकान्तनुम्विभक्तिस्थस्य नस्य णः। वृत्रहणौ॥",
    "84013": "",
    "84014": "उपसर्गस्थान्निमित्तात्परस्य णोपदेशस्य धातोर्नस्य णः। प्रणदति। प्रणिनदति। नदति। ननाद॥",
    "84015": "उपसर्गस्थान्निमित्तात्परस्यैतयोर्नस्य णः स्यात्। प्रमीणाति, प्रमीणीते। मीनातीत्यात्वम्। ममौ। मिम्यतुः। ममिथ, ममाथ। मिम्ये। माता। मास्यति। मीयात्, मासीष्ट। अमासीत्। अमासिष्टाम्। अमास्त॥ {$ {! 5 षिञ् !} बन्धने $} (धातुपाठे <{09.0005}>) ॥ सिनाति, सिनीते। सिषाय, सिष्ये। सेता॥ {$ {! 6 स्कुञ् !} आप्लवने $} (धातुपाठे <{09.0006}>) ॥",
    "84016": "उपसर्गस्थान्निमित्तात्परस्य लोडादेशस्यानीत्यस्य नस्य णः स्यात्। प्रभवाणि। <<दुरः षत्वणत्वयोरुपसर्गत्वप्रतिषेधो वक्तव्यः>> (वार्त्तिकम्)। दुःस्थितिः। दुर्भवानि। <<अन्तश्शब्दस्याङ्कि विधिणत्वेषूपसर्गत्वं वाच्यम्>> (वार्त्तिकम्)। अन्तर्भवाणि॥",
    "84017": "उपसर्गस्थान्निमित्तात्परस्य नेर्नस्य णो गदादिषु परेषु। प्रणिगदति॥",
    "84018": "",
    "84019": "",
    "84020": "",
    "84021": "",
    "84022": "",
    "84023": "",
    "84024": "",
    "84025": "",
    "84026": "",
    "84027": "",
    "84028": "",
    "84029": "",
    "84030": "",
    "84031": "",
    "84032": "",
    "84033": "",
    "84034": "",
    "84035": "",
    "84036": "",
    "84037": "नस्य णो न। रामान्॥",
    "84038": "",
    "84039": "णत्वं न । नरीनृत्यते । जरीगृह्यते ॥ इति यङन्तप्रक्रिया ॥",
    "84040": "सकारतवर्गयोः शकारचवर्गाभ्यां योगे शकारचवर्गौ स्तः । रामश्शेते । रामश्चिनोति । सच्चित् । शार्ङ्गिञ्जय ॥",
    "84041": "स्तोः ष्टुना योगे ष्टुः स्यात् । रामष्षष्ठः । रामष्टीकते । पेष्टा । तट्टीका । चक्रिण्ढौकसे ॥",
    "84042": "पदान्ताट्टवर्गात्परस्यानामः स्तोः ष्टुर्न स्यात्। षट् सन्तः। षट् ते। पदान्तात्किम्? ईट्टे। टोः किम्? सर्पिष्टमम्। <<अनाम्नवतिनगरीणामिति वाच्यम्>>  (वार्त्तिकम्) ।  षण्णाम् । षण्णवतिः। षण्णगर्य्यः॥",
    "84043": "न ष्टुत्वम्। सन्षष्ठः॥",
    "84044": "शात्परस्य तवर्गस्य चुत्वं न स्यात्। विश्नः। प्रश्नः॥",
    "84045": "यरः पदान्तस्यानुनासिके परेऽनुनासिको वा स्यात् । एतन्मुरारिः एतद् मुरारिः । <<प्रत्यये भाषायां नित्यम्>>  (वार्त्तिकम्) । तन्मात्रम् । चिन्मयम् ॥",
    "84046": "अचः पराभ्यां रेफहकाराभ्यां परस्य यरो द्वे वा स्तः। गौर्य्यौ । <<न समासे>>  (वार्त्तिकम्) । वाप्यश्वः ॥",
    "84047": "अचः परस्य यरो द्वे वा स्तो न त्वचि। इति धकारस्य द्वित्वेन सुध्ध्य् उपास्य इति जाते॥",
    "84048": "",
    "84049": "अचि परे शरो न द्वे स्तः। चतुर्षु॥",
    "84050": "",
    "84051": "",
    "84052": "",
    "84053": "स्पष्टम्। इति पूर्वधकारस्य दकारः॥",
    "84054": "अभ्यासे झलां चरः स्युर्जशश्च। झशां जशः खयां चर इति विवेकः। बभूव। बभुवतुः। बभूवुः॥",
    "84055": "खरि झलां चरः स्युः । इत्युदो दस्य तः। उत्थानम्। उत्तम्भनम्॥",
    "84056": "अवसाने झलां चरो वा। रामात्, रामाद्। रामाभ्याम्। रामेभ्यः। रामस्य॥",
    "84057": "",
    "84058": "स्पष्टम्। शान्तः॥",
    "84059": "त्वङ्करोषि, त्वं करोषि॥",
    "84060": "तवर्गस्य लकारे परे परसवर्णः। तल्लयः। विद्वाँल्लिखति। नस्यानुनासिको लः॥",
    "84061": "उदः परयोः स्थास्तम्भोः पूर्वसवर्णः ॥",
    "84062": "झयः परस्य हस्य वा पूर्वसवर्णः। नादस्य घोषस्य संवारस्य महाप्राणस्य तादृशो वर्गचतुर्थः। वाग्घरिः, वाग्हरिः॥",
    "84063": "झयः परस्य शस्य छो वाऽटि। तद् शिव इत्यत्र दस्य श्चुत्वेन जकारे कृते खरि चेति जकारस्य चकारः। तच्छिवः, तच्शिवः। <<छत्वममीति वाच्यम्>> (वार्त्तिकम्) । तच्छ्लोकेन॥",
    "84064": "हलः परस्य यमो लोपः स्याद् वा यमि। इति यलोपः। आदित्यः। प्राजापत्यः। <<देवाद्यञञौ>> (वार्त्तिकम्) । दैव्यम्। दैवम्। <<बहिषष्टिलोपो यञ्च>> (वार्त्तिकम्)। बाह्यः <<ईकक्च>> (वार्त्तिकम्)॥",
    "84065": "हलः परस्य झरो वा लोपः सवर्णे झरि॥",
    "84066": "",
    "84067": "",
    "84068": ""
}