{
   "name":"unaadi",
   "data":
[
{
   "i":"1001",
   "sutra":"कृवापाजिमिस्वदिसाध्यशूभ्य उण्",
   "pratyay":"उण्",
   "sk":"करोतीति कारुः , शिल्पी कारकश्च । [[7.3.33]] <<आतो युक्…>> वातीति वायुः । पायुर्गुदम् । जयत्यभिभवति रोगान् जायुरौषधम् । मिनोति प्रक्षिपति देहे ऊष्माणमिति मायुः पित्तम् । स्वादुः । साध्नोति परकार्यं साधुः । अश्नुते आशु शीघ्रम् । आशुर्व्रीहिः पाटलः स्यात् ।"
},
{
   "i":"1002",
   "sutra":"छन्दसीणः",
   "pratyay":"उण्",
   "sk":"मा न आयौ ।"
},
{
   "i":"1003",
   "sutra":"दॄसनिजनिचरिचटिभ्यो ञुण्",
   "pratyay":"ञुण्",
   "sk":"दीर्यत इति दारु । स्नुः प्रस्थः सानुरस्त्रियाम् । जानु । जानुनी । इह [[7.3.35]] <<जनिवध्योश्च>> इति न निषेधः । अनुबन्धद्वयसामर्थ्यात् । चारु रम्यम् । चाटु प्रियं वाक्यम् । मृगय्वादित्वात्कुप्रत्यये चटु इत्यपि ।"
},
{
   "i":"1004",
   "sutra":"किञ्जरयोः श्रिणः",
   "pratyay":"ञुण्",
   "sk":"किं शृणोतीति किंशारुः सस्यशूकं बाणश्च । जरामेति जरायुर्गर्भाशयः । गर्भाशयो जरायुः स्यात् ।"
},
{
   "i":"1005",
   "sutra":"त्रो रश्च लः",
   "pratyay":"ञुण्",
   "sk":"तरन्त्यनेन वर्णा इति तालुः ।"
},
{
   "i":"1006",
   "sutra":"कृके वचः कश्च",
   "pratyay":"ञुण्",
   "sk":"कृकेन गलेन वक्तीति कृकवाकुः । ’कृकवाकुर्मयूरे च सरटे चरणायुधे’ इति विश्वः ।"
},
{
   "i":"1007",
   "sutra":"भृमृशीतॄचरित्सरितनिधनिमिमस्जिभ्य उः",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"भरति बिभर्ति वा भरुः, स्वामी हरश्च । म्रियन्तेऽस्मिन्भूतानि मरुर्निर्जलदेशः । शेते शयुरजगरः । तरुर्वृक्षः । चरन्ति भक्षयन्ति देवता इममिति चरुः । त्सरुः खड्गादिमुष्टिः । तनु स्वल्पम् । तन्यते कर्मपाशोऽनया इति तनुः, शरीरं च । स्त्रियां मूर्तिस्तनुस्तनूः । धनुः शस्त्रविशेषः । धनुषा च धनुं विदुः । धनुरिवाजनि वक्र इति श्रीहर्षः । मयुः किंनरः । मद्गुः पानीयकाकिकेति रभसः । न्यङ्क्वादित्वात्कुत्वम् जश्त्वेन सस्य दः ।"
},
{
   "i":"1008",
   "sutra":"अणश्च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"लवलेशकणाणवः । चात्कटिवटिभ्याम् । कटति रसनां कटुः । वटतीति वटुः ।"
},
{
   "i":"1009",
   "sutra":"धान्ये नित्",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"धान्ये वाच्येऽण उप्रत्ययः स्यात् स च नित् । नित्त्वादाद्युदात्तः । प्रियङ्गवश्च मेऽणवश्च मे । व्रीहिभेदस्त्वणुः पुमान् । निद्ग्रहणं फलिपाटीत्यादिसूत्रमभिव्याप्य संबध्यते ।"
},
{
   "i":"1010",
   "sutra":"शॄस्वृस्निहित्रप्यसिवसिहनिक्लिदिबन्धिमनिभ्यश्च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"शृणातीति शरुः । शरुरायुधकोपयोः । स्वर्यन्ते प्राणा अनेन स्वरुर्वज्रम् । स्नेहुर्व्याधिः । चन्द्र इत्यन्ये । त्रपु सीसम् । पुंसि भूम्न्यसवः प्राणाः । वसुर्हृदेऽग्नौ योक्त्रेंऽशौ वसु तोये धने मणौ । हनुर्वक्त्रैकदेशः । क्लेदुश्चन्द्रः । बन्धुः । मनुः । चात् बिदि अवयवे । बिन्दुः ।"
},
{
   "i":"1011",
   "sutra":"स्यन्देः संप्रसारणं धश्च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"देशे नदविशेषेऽब्धौ सिन्धुर्ना सरिति स्त्रियामित्यमरः ।"
},
{
   "i":"1012",
   "sutra":"उन्देरिच्चादेः",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"उनत्ति इन्दुः ।"
},
{
   "i":"1013",
   "sutra":"ईषेः किच्च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"ईषेरुः स्यात्स च कित् आदेरिकारादेशश्च । ईषते हिनस्ति इषुः शरः । इषुर्द्वयोः ।"
},
{
   "i":"1014",
   "sutra":"स्कन्देः सलोपश्च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"कन्दुः ।"
},
{
   "i":"1015",
   "sutra":"सृजेरसुम् च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"चात्सलोप उप्रत्ययश्च । रज्जुः ।"
},
{
   "i":"1016",
   "sutra":"कृतेराद्यन्तविपर्ययश्च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"ककारतकारयोर्विनिमयः । तर्कुः सूत्रवेष्टनम् ।"
},
{
   "i":"1017",
   "sutra":"नावञ्चेः",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"न्यङ्क्वादित्वात्कुत्वम् । नियतमञ्चति न्यङ्कुर्मृगः ।"
},
{
   "i":"1018",
   "sutra":"फलिपाटिनमिमनिजनां गुक्पटिनाकिधतश्च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"फलेर्गुक् । फल्गु । पाटेः पटिः । पाटयतीति पटुः । नम्यतेऽनेन नाकुर्वल्मीकम् । मन्यते इति मधु । जायते इति जतु ।"
},
{
   "i":"1019",
   "sutra":"वलेर्गुक्च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"वल संवरणे ।"
},
{
   "i":"1020",
   "sutra":"शः कित्सन्वच्च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"श्यतेरुः स्यात्स च कित्सन्वच्च । शिशुर्बालः ।"
},
{
   "i":"1021",
   "sutra":"यो द्वे च",
   "pratyay":"उ",
   "sk":"ययुरश्वोऽश्वमेधीयः । सन्वदिति प्रकृते द्वेग्रहणमित्वनिवृत्त्यर्थम् ।"
},
{
   "i":"1022",
   "sutra":"कुर्भ्रश्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"बभ्रुर्मुन्यन्तरे विष्णौ बभ्रू नकुलपिङ्गलौ । चादन्यतोऽपि । चक्रुः कर्ता । जघ्नुर्हन्ता । पपुः पालकः ।"
},
{
   "i":"1023",
   "sutra":"पॄभिदिव्यधिगृधिधृषिभ्यः",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"कुः स्यात् । पुरुः । भिनत्ति भिदुर्वज्रम् । [[6.1.16]] <<ग्रहिज्या...>> इति संप्रसारणम् । विरहिणं विध्यति विधुः । विधुः शशाङ्के कर्पूरे हृषीकेशे च राक्षसे । गृधुः कामः । धृषुर्दक्षः ।"
},
{
   "i":"1024",
   "sutra":"कृग्रोरुच्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"करोतीति कुरुः । गृणाति गुरुः ।"
},
{
   "i":"1025",
   "sutra":"अपदुःसुषु स्थः",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"[[8.3.98]] <<सुषामादिषु च>> इति षत्वम् । अपष्ठु प्रतिकूलम् । दुष्ठु । सुष्ठु ।"
},
{
   "i":"1026",
   "sutra":"रपेरिच्चोपधायाः",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"अनिष्टं रपतीति रिपुः ।"
},
{
   "i":"1027",
   "sutra":"अर्जिदृशिकम्यमिपशिबाधामृजिपसितुक्धुक्दीर्घहकाराश्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"अर्जयति गुणान् ऋजुः । सर्वानविशेषेण पश्यतीति पशुः । कन्तुः । अन्धुः कूपः । पांशुर्ना न द्वयो रजः । तालव्या अपि दन्त्याश्च सम्बसूकरपांसवः । बाधते इति बाहुः । बाहुः स्त्रीपुंसयोर्भुजः ।"
},
{
   "i":"1028",
   "sutra":"प्रथिम्रदिभ्रस्जां संप्रसारणं सलोपश्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"त्रयाणां कुः संप्रसारणं भ्रस्जेः सलोपश्च । पृथुः । मृदुः । न्यङ्क्वादित्वात्कुत्वम् । भृज्जति तपसा भृगुः ।"
},
{
   "i":"1029",
   "sutra":"लङ्घिबंह्योर्नलोपश्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"लघुः । <! वालमूललघ्वलमङ्गुलीनां वा लो रत्वमापद्यते (वार्त्तिकम्) !> ।  रघुर्नृपभेदः । बहुः ।"
},
{
   "i":"1030",
   "sutra":"ऊर्णोतेर्नुलोपश्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"ऊरुः सक्थि ।"
},
{
   "i":"1031",
   "sutra":"महति ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"उरु महत् ।"
},
{
   "i":"1032",
   "sutra":"श्लिषेः कश्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"श्लिष्यतीति श्लिकुर्भृत्यः । उद्यतो ज्योतिश्च ।"
},
{
   "i":"1033",
   "sutra":"आङ्परयोः खनिशॄभ्यां डिच्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"आखनतीत्याखुः । परं शृणातीति परशुः । पृषोदरादित्वादकारलोपात्पर्शुरपि ।"
},
{
   "i":"1034",
   "sutra":"हरिमितयोर्द्रुवः",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"द्रु गतौ अस्मात् हरिमितयोरुपपदयोः कुः स च डित् । हरिभिर्द्रूयते हरिद्रुर्वृक्षः । मितं द्रवति मितद्रुः समुद्रः ।"
},
{
   "i":"1035",
   "sutra":"शते च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"शतधा द्रवति शतद्रुः । बाहुलकात्केवलादपि । द्रवत्यूर्ध्वमिति द्रुर्वृक्षः शाखा च तद्वान् द्रुमः ।"
},
{
   "i":"1036",
   "sutra":"खरु शङ्कु पीयु नीलङ्गु लिगु",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"पञ्चैते कुप्रत्ययान्ता निपात्यन्ते । खनते रेफश्चान्तादेशः । खरुः कामः क्रूरो मूर्खः अश्वश्च । शङ्कुर्ना कीलशल्ययोः । पिबतेरित्वं युगागमश्च ।  पीयुर्वायसः कालः सुवर्णं च । निपूर्वाल्लगि गतावस्मात्कुत्वं नेर्दीर्घश्च । नीलङ्गुः क्रिमिविशेषः शृगालश्च । नीलाङ्गुरिति पाठान्तरम् । तत्र धातोरपि दीर्घः । लगे सङ्गे अस्य अत इत्वं च । लगतीति लिगु चित्तम् । लिगुर्मूर्खः ।"
},
{
   "i":"1037",
   "sutra":"मृगय्वादयश्च",
   "pratyay":"कु",
   "sk":"एते कुप्रत्ययान्ता निपात्यन्ते । मृगं यातीति मृगयुर्व्याधः । देवयुर्धार्मिकः । मित्रयुर्लोकयात्राभिज्ञः । आकृतिगणोऽयम् ।"
},
{
   "i":"1038",
   "sutra":"मन्दिवाशिमथिचतिचङ्क्यङ्किभ्य उरच्",
   "pratyay":"उरच्",
   "sk":"मन्दुरा वाजिशाला । वाशुरा रात्रिः । मथुरा । चतुरः । चङ्कुरो रथः । अङ्कुरः । खर्जूरादित्वादङ्कूरोऽपि ।"
},
{
   "i":"1039",
   "sutra":"व्यथेः संप्रसारणं किच्च",
   "pratyay":"उरच्",
   "sk":"विथुरश्चोररक्षसोः ।"
},
{
   "i":"1040",
   "sutra":"मुकुरदर्दुरौ",
   "pratyay":"उरच्",
   "sk":"मुकुरो दर्पणः । बाहुलकान्मकुरोऽपि । दॄ विदारणे । धातोर्द्विर्वचनमभ्यासस्य रुक् टिलोपश्च । दर्दुरस्तोयदे भेके वाद्यभाण्डाद्रिभेदयोः । दर्दुरा चण्डिकायां स्याद्ग्रामजाले च दर्दुरमिति विश्वः ।"
},
{
   "i":"1041",
   "sutra":"मद्गुरादयश्च",
   "pratyay":"उरच्",
   "sk":"उरजन्ता निपात्यन्ते । माद्यतेर्गुक् । मद्गुरो मत्स्यभेदः । कबृ वर्णे । रुमागमः । कर्बुरं श्वेतरक्षसोः । बध्नातेः खर्जूरादित्वादूरोऽपि । बन्धूरबन्धुरौ स्यातां नम्रसुन्दरयोस्त्रिषु इति रन्तिदेवः । <= कोकतेर्वा कुक् च => (गणसूत्रम् 195) ।  कुक्कुरः । कुकुरः ।"
},
{
   "i":"1042",
   "sutra":"असेरुरन्",
   "pratyay":"उरन्",
   "sk":"असुरः । प्रज्ञाद्यण् । आसुरः ।"
},
{
   "i":"1043",
   "sutra":"मसेश्च",
   "pratyay":"उरन्",
   "sk":"पञ्चमे पादे मसेरूरन्निति वक्ष्यते । मसूरा मसुरा व्रीहिप्रभेदे पण्ययोषिति । मसूरा मसुरा वा ना वेश्याव्रीहिप्रभेदयोः । मसूरी पादरोगे स्यादुपधाने पुनः पुमान् । मसूरमसुरौ च द्वाविति विश्वः ।"
},
{
   "i":"1044",
   "sutra":"शावशेराप्तौ",
   "pratyay":"उरन्",
   "sk":"शु इति आश्वर्थे । श्वशुरः । पतिपत्न्योः प्रसूः श्वश्रूः श्वशुरस्तु पिता तयोरित्यमरः ।"
},
{
   "i":"1045",
   "sutra":"अविमह्योष्टिषच्",
   "pratyay":"टिषच्",
   "sk":"अविषः । महिषः ।"
},
{
   "i":"1046",
   "sutra":"अमेर्दीर्घश्च",
   "pratyay":"टिषच्",
   "sk":"आमिषं त्वस्त्रियां मांसे तथा स्याद्भोग्यवस्तुनि ।"
},
{
   "i":"1047",
   "sutra":"रुहेर्वृद्धिश्च",
   "pratyay":"टिषच्",
   "sk":"रङ्कुशम्बररौहिषाः । रौहिषो मृगभेदे स्याद्रौहिषं च तृणं मतमिति संसारावर्तः ।"
},
{
   "i":"1048",
   "sutra":"तवेर्णिद्वा",
   "pratyay":"टिषच्",
   "sk":"तवेति सौत्रो धातुः । तविपताविषावब्धौ स्वर्गे च । स्त्रियां तविषी ताविषी नदी देवकन्या भूमिश्च । तविषी बलमिति वेदभाष्यम् ।"
},
{
   "i":"1049",
   "sutra":"नञि व्यथेः",
   "pratyay":"टिषच्",
   "sk":"अव्यथिषोऽब्धिसूर्ययोः । अव्यथिषी धरारात्र्योः ।"
},
{
   "i":"1050",
   "sutra":"किलेर्बुक् च",
   "pratyay":"टिषच्",
   "sk":"किल्बिषम् ।"
},
{
   "i":"1051",
   "sutra":"इषिमदिमुदिखिदिच्छिदिभिदिमन्दिचन्दितिमिमिहिमुहिमुचिरुचिरुधिबन्धिशुषिभ्यः किरच्",
   "pratyay":"किरच्",
   "sk":"इषिरोऽग्निः । मदिरा सुरा । मुदिरः कामुकाभ्रयोरिति विश्वमेदिन्यौ । खिदिरश्चन्द्रः । छिदिरोऽसिकुठारयोः । भिदिरं वज्रम् । मन्दिरं गृहम् । स्त्रियामपि । मन्दिरं मदिरापि स्यादिति विश्वः । चन्दिरौ चन्द्रहस्तिनौ । तिमिरं तमोऽक्षिरोगश्च । मिहिरः सूर्यः मुहिरः काम्यसभ्ययोः । मुचिरो दाता । रुचिरम् । रुधिरम् । बधिरः । शुष शोषणे । शुषिरं छिद्रम् । शुष्कमित्यन्ये ।"
},
{
   "i":"1052",
   "sutra":"अशेर्णित्",
   "pratyay":"किरच्",
   "sk":"आशिरो वह्निरक्षसोः ।"
},
{
   "i":"1053",
   "sutra":"अजिरशिशिरशिथिलस्थिरस्फिरस्थविरखदिराः",
   "pratyay":"किरच्",
   "sk":"अजेर्वीभावाभावः । अजिरमङ्गणम् शशेरुपधाया इत्वम् । शिशिरं स्यादृतोर्भेदे तुषारे शीतलेऽन्यवत् । श्रथ मोचने उपधाया इत्वं रेफलोपः । प्रत्ययरेफश्च लत्वम् । शिथिलम् । स्थास्फाय्योष्टिलोपः । स्थिरं निश्चलम् । स्फिरं प्रभूतम् । तिष्ठतेर्वुक् ह्रस्वत्वं च । स्थविरः । खदिरः । बाहुलकात् शीङो बुक् ह्रस्वत्वं च । शिबिरम् ।"
},
{
   "i":"1054",
   "sutra":"सलिकल्यनिमहिभडिभण्डिशण्डिपिण्डितुण्डिकुकिभूभ्य इलच्",
   "pratyay":"इलच्",
   "sk":"सलति गच्छति निम्नमिति सलिलम् । कलिलः । अनिलः । महिला । पृषोदरादित्वान्महेलापि । भड इति सौत्रो धातुः । भडिलौ शूरसेवकौ । भण्डिलो दूतः कल्याणं च । शण्डिलो मुनिः । पिण्डिलो गणकः । तुण्डिलो मुखरः । कोकिलः । भविलो भव्यः । बाहुलकात्कुटिलः ।"
},
{
   "i":"1055",
   "sutra":"कमेः पश्च",
   "pratyay":"इलच्",
   "sk":"कपिलः ।"
},
{
   "i":"1056",
   "sutra":"गुपादिभ्यः कित्",
   "pratyay":"इलच्",
   "sk":"गुपिलो राजा । तिजिलो निशाकरः । गुहिलं वनम् ।"
},
{
   "i":"1057",
   "sutra":"मिथिलादयश्च",
   "pratyay":"इलच्",
   "sk":"मथ्यन्तेऽत्र रिपवो मिथिला नगरी । पथिलः । पथिकः ।"
},
{
   "i":"1058",
   "sutra":"पतिकठिकुठिगडिगुडिदंशिभ्य एरक्",
   "pratyay":"एरक्",
   "sk":"पतेरः पक्षी गन्ता च । छठेरः कृच्छ्रजीवी । कुठेरः पर्णाशः । बाहुलकान्नुम्न । गडेरो मेघः । गुडेरो गुडकः । दंशेरो हिंस्रः ।"
},
{
   "i":"1059",
   "sutra":"कुम्बेर्नलोपश्च",
   "pratyay":"एरक्",
   "sk":"कुबेरः ।"
},
{
   "i":"1060",
   "sutra":"शदेस्त च",
   "pratyay":"एरक्",
   "sk":"शतेरः शत्रुः ।"
},
{
   "i":"1061",
   "sutra":"मूलेरादयः",
   "pratyay":"एरक्",
   "sk":"एरगन्ता निपात्यन्ते । मूलेरो जटा । गुधेरो गोप्ता । गुहेरो लोहघातकः । मुहेरो मूर्खः ।"
},
{
   "i":"1062",
   "sutra":"कबेरोतच् पश्च",
   "pratyay":"ओतच्",
   "sk":"कपोतः पक्षी ।"
},
{
   "i":"1063",
   "sutra":"भातेर्डवतुः",
   "pratyay":"डवतु",
   "sk":"भातीति भवान् ।"
},
{
   "i":"1064",
   "sutra":"कठिचकिभ्यामोरन्",
   "pratyay":"ओरन्",
   "sk":"कठोरः । चकोरः ।"
},
{
   "i":"1065",
   "sutra":"किशोरादयश्च",
   "pratyay":"ओरन्",
   "sk":"किंपूर्वस्य शृणातेष्टिलोपः किमोऽन्त्यलोपः किशोरोऽश्वशावः । सहोरः साधुः ।"
},
{
   "i":"1066",
   "sutra":"कपिगडिगण्डिकटिपटिभ्य ओलच्",
   "pratyay":"ओलच्",
   "sk":"कपीति निर्देशान्नलोपः । कपोलः । गडोलगण्डोलौ गुडकपर्यायौ । कटोलः कटुः । पटोलः ।"
},
{
   "i":"1067",
   "sutra":"मीनातेरूरन्",
   "pratyay":"ऊरन्",
   "sk":"मयूरः ।"
},
{
   "i":"1068",
   "sutra":"स्यन्देः संप्रसारणं च",
   "pratyay":"ऊरन्",
   "sk":"सिन्दूरम् ।"
},
{
   "i":"1069",
   "sutra":"सितनिगमिमसिसच्यविधाञ्क्रुशिभ्यस्तुन्",
   "pratyay":"तुन्",
   "sk":"सिनोतीति सेतुः । [[7.2.9]] <<तितुत्र...>> इति नेट् । तन्तुः । गन्तुः । मस्तु दधिमण्डम् । सच्यत इति सक्तुः । अर्धर्चादिः । [[6.4.20]] <<ज्वरत्वर...>> इत्यूठ् । तत्र क्ङितीत्यनुवर्तते इति मते तु बाहुलकात् । ओतुर्बिडालः । धातुः क्रोष्टा ।"
},
{
   "i":"1070",
   "sutra":"पः किच्च",
   "pratyay":"तुन्",
   "sk":"पिबतीति पितुर्वह्नौ दिवाकरे ।"
},
{
   "i":"1071",
   "sutra":"अर्तेश्च तुः",
   "pratyay":"तु",
   "sk":"अर्तेस्तुः स्यात्स च कित् । ऋतुः स्त्रीपुष्पकालयोः ।"
},
{
   "i":"1072",
   "sutra":"कमिमनिजनिगाभायाहिभ्यश्च",
   "pratyay":"तु",
   "sk":"एभ्यस्तुः स्यात् । कन्तुः कन्दर्पचित्तयोः । मन्तुरपराधः । जन्तुः प्राणी । गातुः पुंस्कोकिले भृङ्गे गन्धर्वे गायनेऽपि च । भानुरादित्यः । यातुरध्वगकालयोः । रक्षसि क्लीबे । हेतुः कारणम् ।"
},
{
   "i":"1073",
   "sutra":"चायः किः",
   "pratyay":"तु",
   "sk":"केतुर्ग्रहपताकयोः ।"
},
{
   "i":"1074",
   "sutra":"आप्नोतेर्ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"तु",
   "sk":"अप्तुः शरीरम् ।"
},
{
   "i":"1075",
   "sutra":"वसेस्तुन्",
   "pratyay":"तुन्",
   "sk":"वस्तु ।"
},
{
   "i":"1076",
   "sutra":"अगारे णिच्च",
   "pratyay":"तुन्",
   "sk":"वेश्मभूर्वास्तुरस्त्रियाम् ।"
},
{
   "i":"1077",
   "sutra":"कृञः कतुः",
   "pratyay":"कतु",
   "sk":"क्रतुर्यज्ञः ।"
},
{
   "i":"1078",
   "sutra":"एधिवह्योश्चतुः",
   "pratyay":"चतु",
   "sk":"एधतुः पुरुषः । वहतुरनड्वान् ।"
},
{
   "i":"1079",
   "sutra":"जीवेरातुः",
   "pratyay":"आतु",
   "sk":"जीवातुरस्त्रियां भक्ते जीविते जीवनौषधे ।"
},
{
   "i":"1080",
   "sutra":"आतृकन् वृद्धिश्च",
   "pratyay":"आतृकन्",
   "sk":"जीवेरित्येव । जैवातृकस्त्विन्दुभिषगायुष्मत्सु कृषीवले ।"
},
{
   "i":"1081",
   "sutra":"कृषिचमितनिधनिसर्जिखर्जिभ्य ऊः",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"कर्षूः पुंसि करीषाग्नौ कर्षूर्नद्यां स्त्रियां मता । चमूः । तनूः । धनूः शस्त्रम् । सर्ज सर्जने । सर्जूर्वणिक् । खर्ज व्यथने । खर्जूः पामा ।"
},
{
   "i":"1082",
   "sutra":"मृजेर्गुणश्च",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"मर्जूः शुद्धिकृत् ।"
},
{
   "i":"1083",
   "sutra":"वहो धश्च",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"वधूर्जायास्नुषास्त्रीषु ।"
},
{
   "i":"1084",
   "sutra":"कषेश्छश्च",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"कच्छूः पामा ।"
},
{
   "i":"1085",
   "sutra":"णित्कसिपद्यर्तेः",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"कासूः शक्तिः । पादूश्चरणधारिणी । आरूः पिङ्गलः ।"
},
{
   "i":"1086",
   "sutra":"अणो डश्च",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"आडूर्जलप्लवद्रव्यम् ।"
},
{
   "i":"1087",
   "sutra":"नञि लम्बेर्नलोपश्च",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"तुम्ब्यलाबूरुभे समे इत्यमरः ।"
},
{
   "i":"1088",
   "sutra":"के श्र एरङ् चास्य",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"कशब्दे उपपदे शृणातेरूः स्यादेरङ् आदेशः । कशेरूस्तृणकन्दे स्त्री । बाहुलकादुप्रत्यये कशेरुः क्लीबे पुंसि च ।"
},
{
   "i":"1089",
   "sutra":"त्रो दुट् च",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"तरतेरूः स्यात्तस्य दुट् । तर्दूः स्याद्दारुहस्तकः ।"
},
{
   "i":"1090",
   "sutra":"दरिद्रातेर्यालोपश्च",
   "pratyay":"ऊ",
   "sk":"इश्च आश्च यौ तयोर्लोपः । दर्द्रूः कुष्ठप्रभेदः ।"
},
{
   "i":"1091",
   "sutra":"नृतिशृध्योः कूः",
   "pratyay":"कू",
   "sk":"नृतूर्नर्तकः । शृधूरपानम् ।"
},
{
   "i":"1092",
   "sutra":"ऋतेरम् च",
   "pratyay":"कू",
   "sk":"ऋतिः सौत्रो धातुः । ततः कूरमागमश्च । रन्तूर्देवनदी सत्यवाक् च ।"
},
{
   "i":"1093",
   "sutra":"अन्दूदृम्भूजम्बूकफेलूकर्कन्धूदिधिषूः",
   "pratyay":"कू",
   "sk":"एते कूप्रत्ययान्ता निपात्यन्ते । अन्दूर्बन्धनम् । दृभी ग्रन्थे । निपातनान्नुम् । दृम्भूः । अनुस्वाराभावोऽपि निपातनादित्येके । दृन्भूः । जनेर्बुक्  जम्बूः । जमु अदने अस्येत्येके बाहुलकाद्ध्रस्वोऽपि । जम्बुः । कफं लाति कफेलूः श्लेष्मातकः । निपातनादेत्वम् । कर्कं दधाति कर्कन्धूर्बदरी । निपातनान्नुम् । दिधिं धैर्यं स्यति त्यजतीति दिधिषूः पुनर्भूः । केचित्तु अन्दूदृम्फूजम्बूकम्बू इति पठन्ति । दृम्फ उत्क्लेशे । दृम्फूः सर्पजातिः । कमेर्बुक्  कम्बूः परद्रव्यापहारी ।"
},
{
   "i":"1094",
   "sutra":"मृग्रोरुतिः",
   "pratyay":"उति",
   "sk":"मरुत् । गरुत्पक्षः ।"
},
{
   "i":"1095",
   "sutra":"ग्रो मुट् च",
   "pratyay":"उति",
   "sk":"गिरतेरुतिस्तस्य च मुट् । गर्मुत्सुवर्णं तृणविशेषश्च ।"
},
{
   "i":"1096",
   "sutra":"हृषेरुलच्",
   "pratyay":"उलच्",
   "sk":"हर्षुलो मृगकामिनोः । बाहुलकाच्चटतेः । चटुलं शोभनम् ।"
},
{
   "i":"1097",
   "sutra":"हृसृरुहियुषिभ्य इतिः",
   "pratyay":"इति",
   "sk":"हरित्ककुभि वर्णे च तृणवाचिविशेषयोः । सरिन्नदी । रोहित् मृगविशेषस्य स्त्री । युष इति सौत्रो धातुः । ऋश्यस्य रोहित् । पुरुषस्य योषित् इति भाष्यम् ।"
},
{
   "i":"1098",
   "sutra":"ताडेर्णिलुक् च",
   "pratyay":"इति",
   "sk":"ताडयतीति तडित् ।"
},
{
   "i":"1099",
   "sutra":"शमेर्ढः",
   "pratyay":"ढ",
   "sk":"बाहुलकादिसंज्ञा एयादेश इट् च न । शण्ढः स्यात्पुंसि गोपतौ । शण्ढः क्लीबः ।"
},
{
   "i":"1100",
   "sutra":"कमेरठः",
   "pratyay":"अठ",
   "sk":"कमठः । कमठः कच्छपे पुंसि भाण्डभेदे नपुंसकमिति मेदिनी । बाहुलकाज्जरठः ।"
},
{
   "i":"1101",
   "sutra":"रमेर्वृद्धिश्च",
   "pratyay":"अठ",
   "sk":"रामठं हिङ्गु ।"
},
{
   "i":"1102",
   "sutra":"शमेः खः",
   "pratyay":"ख",
   "sk":"शङ्खः ।"
},
{
   "i":"1103",
   "sutra":"कणेष्ठः",
   "pratyay":"ठ",
   "sk":"कण्ठः ।"
},
{
   "i":"1104",
   "sutra":"कलस्तृपश्च",
   "pratyay":"कल",
   "sk":"तृपतेः कलप्रत्ययः चात्तृफतेः । तृपला लता । त्रिफला तु फलत्रिके ।"
},
{
   "i":"1105",
   "sutra":"शपेर्बश्च",
   "pratyay":"कल",
   "sk":"शबलः ।"
},
{
   "i":"1106",
   "sutra":"वृषादिभ्यश्चित्",
   "pratyay":"कल",
   "sk":"वृषलः । पललम् । बाहुलकाद्गुणः । सरलः । तरलः । <= कमेर्बुक् च => (गणसूत्रम् 196) ।  कम्बलः । मुस खण्डने । मुसलम् । <= लङ्गेर्वृद्धिश्च => (गणसूत्रम् 197) ।   लाङ्गलम् । <= कुटिकशिकौतिभ्यः प्रत्ययस्य मुट् => (गणसूत्रम् 198) ।  कुट्मलः । कुडेरपि । कुड्मलः । कश्मलम् । बाहुलकाद्गुणः । कोमलम् ।"
},
{
   "i":"1107",
   "sutra":"मृजेष्टिलोपश्च",
   "pratyay":"कल",
   "sk":"मलम् ।"
},
{
   "i":"1108",
   "sutra":"चुपेरच्चोपधायाः",
   "pratyay":"कल",
   "sk":"चपलम् ।"
},
{
   "i":"1109",
   "sutra":"शकिशम्योर्नित्",
   "pratyay":"कल",
   "sk":"शकलम् । शमलम् ।"
},
{
   "i":"1110",
   "sutra":"छो गुक् ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"कल",
   "sk":"छगलः । प्रज्ञादित्वाच्छागलः ।"
},
{
   "i":"1111",
   "sutra":"ञमन्ताड्डः",
   "pratyay":"ड",
   "sk":"दण्डः । रण्डा । खण्डः । भण्डः । वण्डश्छिन्नहस्तः । अण्डः । बाहुलकात्सभावः । षण्डः सङ्घातः । तालव्यादिरित्यपरे । शण्डः। गण्डः । चण्डः । पण्डः क्लीबः । पण्डा बुद्धिः ।"
},
{
   "i":"1112",
   "sutra":"क्वादिभ्यः कित्",
   "pratyay":"ड",
   "sk":"कवर्गादिभ्यो डः कित्स्यात् । कुण्डम् । काण्डम् । गुङ् । गुडः । घुण भ्रमणे । घुण्डो भ्रमरः ।"
},
{
   "i":"1113",
   "sutra":"स्थाचतिमृजेरालज्वालजालीयचः",
   "pratyay":"आलच्, वालच्, आलीयच्",
   "sk":"तिष्ठतेरालच् । स्थालम् स्थाली । चतेर्वालच् । चत्वालः । मृजेरालीयच् । मार्जालीयो बिडालः ।"
},
{
   "i":"1114",
   "sutra":"पतिचण्डिभ्यामालञ्",
   "pratyay":"आलञ्",
   "sk":"पातालम् । चण्डालः । प्रज्ञादित्वादणि चाण्डालोऽपीत्येके ।"
},
{
   "i":"1115",
   "sutra":"तमिविशिबिडिमृणिकुलिकपिपलिपञ्चिभ्यः कालन्",
   "pratyay":"कालन्",
   "sk":"तमालः । विशालः । बिडालः । मृणालम् । कुलालः । कपालम् । पलालम् । पञ्चालाः ।"
},
{
   "i":"1116",
   "sutra":"पतेरङ्गच् पक्षिणि",
   "pratyay":"अङ्गच्",
   "sk":"पतङ्गः ।"
},
{
   "i":"1117",
   "sutra":"तरत्यादिभ्यश्च",
   "pratyay":"अङ्गच्",
   "sk":"तरङ्गः । लवङ्गम् ।"
},
{
   "i":"1118",
   "sutra":"विडादिभ्यः कित्",
   "pratyay":"अङ्गच्",
   "sk":"विडङ्गः । मृदङ्गः । कुरङ्गः । बाहुलकादुत्वं च ।"
},
{
   "i":"1119",
   "sutra":"सृवृञोर्वृद्धिश्च",
   "pratyay":"अङ्गच्",
   "sk":"सारङ्गः । वारङ्गः खड्गादिमुष्टिः ।"
},
{
   "i":"1120",
   "sutra":"गन् गम्यद्योः",
   "pratyay":"गन्",
   "sk":"गङ्गा । अद्गः पुरोडाशः ।"
},
{
   "i":"1121",
   "sutra":"छापूखडिभ्यः कित्",
   "pratyay":"गन्",
   "sk":"छागः । पूगः । खड्गः । बाहुलकात् षिट अनादरे गन्सत्वाभावश्च । षिड्गः तरलः । षिड्गैरगद्यत ससंभ्रममेवमेकेति माघः ।"
},
{
   "i":"1122",
   "sutra":"भृञः किन्नुट् च",
   "pratyay":"गन्",
   "sk":"भृञः गन् कित्स्यात्तस्य नुत् च । भृङ्गाः षिड्गालिधूम्याटाः ।"
},
{
   "i":"1123",
   "sutra":"शृणातेर्ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"गन्",
   "sk":"शृङ्गम् ।"
},
{
   "i":"1124",
   "sutra":"गण् शकुनौ",
   "pratyay":"गण्",
   "sk":"नुट् चेत्यनुवर्तते । शार्ङ्गः ।"
},
{
   "i":"1125",
   "sutra":"मुदिग्रोर्गग्गौ",
   "pratyay":"गक्, ग",
   "sk":"मुद्गः । गर्गः ।"
},
{
   "i":"1126",
   "sutra":"अण्डन्कृसृभृवृञः",
   "pratyay":"अण्डन्",
   "sk":"करण्डः । सरण्डः पक्षी । भरण्डः स्वामी । वरण्डो मुखरोगः ।"
},
{
   "i":"1127",
   "sutra":"शॄदॄभसोऽदिः",
   "pratyay":"अदि",
   "sk":"शरत् । दरद्धृदयकूलयोः । भसज्जघनम् ।"
},
{
   "i":"1128",
   "sutra":"दृणातेर्दृग् ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"अदि",
   "sk":"दृषत् ।"
},
{
   "i":"1129",
   "sutra":"त्यजितनियजिभ्यो डित्",
   "pratyay":"अदि",
   "sk":"त्यद् । तद् । यद् । सर्वादयः ।"
},
{
   "i":"1130",
   "sutra":"एतेस्तुट् च",
   "pratyay":"अदि",
   "sk":"एतद् ।"
},
{
   "i":"1131",
   "sutra":"सर्तेरटिः",
   "pratyay":"अटि",
   "sk":"सरट् स्याद्वातमेघयोः । वेदभाष्ये तु याभिः कृशानुमिति मन्त्रे सरट्भ्यो मधुमक्षिकाभ्य इति व्याख्यातम् ।"
},
{
   "i":"1132",
   "sutra":"लङ्घेर्नलोपश्च",
   "pratyay":"अटि",
   "sk":"लघट् वायुः ।"
},
{
   "i":"1133",
   "sutra":"पारयतेरजिः",
   "pratyay":"अजि",
   "sk":"पारक् सुवर्णम् ।"
},
{
   "i":"1134",
   "sutra":"प्रथः कित्संप्रसारणं च",
   "pratyay":"अजि",
   "sk":"पृथक् । स्वरादिपाठादव्ययत्वम् ।"
},
{
   "i":"1135",
   "sutra":"भियः षुक् ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"अजि",
   "sk":"भिषक् ।"
},
{
   "i":"1136",
   "sutra":"युष्यसिभ्यां मदिक्",
   "pratyay":"मदिक्",
   "sk":"युष् सौत्रो धातुः । युष्मद् । अस्मद् । त्वम् । अहम् ।"
},
{
   "i":"1137",
   "sutra":"अर्तिस्तुसुहुसृधृभिक्षुभायावापदियक्षिनीभ्यो मन्",
   "pratyay":"मन्",
   "sk":"एभ्यश्चतुर्दशभ्यो मन् । अर्मश्चक्षूरोगः । स्तोमः सङ्घातः । सोमः । होमः । सर्मो गमनम् । धर्मः क्षेमं कुशलम् । क्षोमम् । प्रज्ञाद्यणि क्षौमं च । भाम आदित्यः । यामः । वामः शोभनदुष्टयोः । पद्मम् । यक्ष पूजायाम् । यक्ष्मो रोगराजः । नेमः ।"
},
{
   "i":"1138",
   "sutra":"जहातेः सन्वदालोपश्च",
   "pratyay":"मन्",
   "sk":"जिह्मः कुटिलमन्दयोः ।"
},
{
   "i":"1139",
   "sutra":"अवतेष्टिलोपश्च",
   "pratyay":"मन्",
   "sk":"मन्प्रत्ययस्यायं टिलोपो न प्रकृतेः । अन्यथा डिदित्येव ब्रूयात् । [[6.4.20]] <<ज्वरत्वर...>> इति ऊठौ । तयोर्दीर्घे कृते गुणः । चादिपाठादव्ययत्वमित्युज्ज्वलदत्तस्तन्न । तेषामसत्त्वार्थत्वात् । वस्तुतस्तु स्वरादिपाठादव्ययत्वम् । अवतीति ओम् ।"
},
{
   "i":"1140",
   "sutra":"ग्रसेरा च",
   "pratyay":"मन्",
   "sk":"ग्रामः ।"
},
{
   "i":"1141",
   "sutra":"अविसिविसिशुषिभ्यः कित्",
   "pratyay":"मन्",
   "sk":"ऊमं नगरम् । स्यूमो रश्मिः । सिमः सर्वः । शुष्ममग्निसमीपयोः ।"
},
{
   "i":"1142",
   "sutra":"इषियुधीन्धिदसिश्याधूसूभ्यो मक्",
   "pratyay":"मक्",
   "sk":"इष्मः कामवसन्तयोः । ईषीति पाठे दीर्घादिः । युध्मः शरो योद्धा च । इध्मः समित् । दस्मो यजमानः । श्यामः धूमः । सूमोऽन्तरिक्षम् । बाहुलकादीर्मं व्रणः ।"
},
{
   "i":"1143",
   "sutra":"युजिरुचितिजां कुश्च",
   "pratyay":"मक्",
   "sk":"युग्मम् । रुक्मम् । तिग्मम् ।"
},
{
   "i":"1144",
   "sutra":"हन्तेर्हि च",
   "pratyay":"मक्",
   "sk":"हिमम् ।"
},
{
   "i":"1145",
   "sutra":"भियः षुग्वा",
   "pratyay":"मक्",
   "sk":"भीमः । भीष्मः ।"
},
{
   "i":"1146",
   "sutra":"घर्मः",
   "pratyay":"मक्",
   "sk":"घृधातोर्मग्गुणश्च निपात्यते ।"
},
{
   "i":"1147",
   "sutra":"ग्रीष्मः",
   "pratyay":"मक्",
   "sk":"ग्रसतेर्निपातोऽयम् ।"
},
{
   "i":"1148",
   "sutra":"प्रथेः षिवन् संप्रसारणं च",
   "pratyay":"षिवन्",
   "sk":"पृथिवी । पवन्नित्येके । पृथवी पृथिवी पृथ्वी इति शब्दार्णवः ।"
},
{
   "i":"1149",
   "sutra":"अशूप्रुषिलटिकणिखटिविशिभ्यः क्वन्",
   "pratyay":"क्वन्",
   "sk":"अश्वः । प्रुष स्नेहनादौ । प्रुष्वः स्यादृतुसूर्ययोः । प्रुष्वा जलकणिका । लट्वा पक्षिभेदः फलं च । कण्वं पापम् । बाहुलकादित्वे किण्वमपि । खट्वा । विश्वम् ।"
},
{
   "i":"1150",
   "sutra":"इण्शीभ्यां वन्",
   "pratyay":"वन्",
   "sk":"एवो गन्ता । ये च एवा मरुतः । असत्वे निपातोऽयम् । शेवं मित्राय वरुणाय ।"
},
{
   "i":"1151",
   "sutra":"सर्वनीघृष्वरिष्वलष्वशिवपट्वप्रह्वेष्वा अस्वतन्त्रे",
   "pratyay":"वन्",
   "sk":"अकर्तर्येते निपात्यन्ते । सृतमनेन विश्वमिति सर्वम् । निपूर्वाद्घृषेर्गुणाभावोऽपि । निघृष्यतेऽनेन निघृष्वः खुरः । रिष्वो हिंस्रः । लष्वो नर्तकः । लिष्व इत्यन्ये । तत्रोपधाया इत्वमपि । शेतेऽस्मिन् सर्वमिति शिवः शम्भुः । शीङो ह्रस्वत्वम् । पट्वो रथो भूलोकश्च । प्रहूयते इति प्रह्वः । ह्वेञ आकारवकारलोपः । जहातेरालोपो वा । ईषेर्वन् । ईष्व आचार्यः । इष्व इत्यन्ये । अस्वतन्त्रे किम् । सर्ता सारकः । बाहुलकाद् ह्रसतेः ह्रस्वः ।"
},
{
   "i":"1152",
   "sutra":"शेवयह्वजिह्वाग्रीवाप्वामीवाः",
   "pratyay":"वण्",
   "sk":"शेव इत्यन्तोदात्तार्थम् । यान्त्यनेन वह्वः । ह्रस्वो हुगागमश्च । लिहन्त्यनया जिह्वा । लकारस्य जः गुणाभावश्च । गिरन्त्यनया ग्रीवा । ईडागमश्च । अप्नोतीत्याप्वा वायुः । मीवा उदरकृमिः । वायुरित्यन्ये ।"
},
{
   "i":"1153",
   "sutra":"कॄगॄशॄदॄभ्यो वः",
   "pratyay":"व",
   "sk":"कर्वः काम आखुश्च । गर्वः । शर्वः । दर्वो राक्षसः ।"
},
{
   "i":"1154",
   "sutra":"कनिन् युवृषितक्षिराजिधन्विद्युप्रतिदिवः",
   "pratyay":"कनिन्",
   "sk":"यौतीति युवा । वृषा इन्द्रः । तक्षा । राजा । धन्वा मरुः । धन्व शरासनम् । द्युवा सूर्यः । प्रतिदीव्यन्त्यस्मिन् प्रतिदिवा दिवसः ।"
},
{
   "i":"1155",
   "sutra":"सप्यशूभ्यां तुट् च",
   "pratyay":"कनिन्",
   "sk":"सप्त । अष्ट ।"
},
{
   "i":"1156",
   "sutra":"नञि जहातेः",
   "pratyay":"कनिन्",
   "sk":"अहः ।"
},
{
   "i":"1157",
   "sutra":"श्वन्नुक्षन्पूषन्प्लीहन्क्लेदन्स्नेहन्मूर्धन्मज्जन्नर्यमन्विश्वप्सन्परिज्जन्मातरिश्वन्मघवन्निति",
   "pratyay":"कनिन्",
   "sk":"एते त्रयोदश कनिप्रत्ययान्ता निपात्यन्ते । श्वयतीति श्वा । उक्षा पूषा । प्लिह गतौ । इकारस्य दीर्घत्वम् । प्लेहतीति प्लीहा कुक्षिव्याधिः । क्लिदू आर्द्रीभावे । क्लिद्यति क्लेदा चन्द्रः । स्निह्यतेर्गुणः । स्निह्यतीति स्नेहा सुहृच्चन्द्रश्च । मुह्यन्त्यस्मिन्नाहते । मूर्धा । मुहेरुपधाया दीर्घो धोऽन्तादेशो रमागमश्च । मज्जत्यस्थिषु मज्जा अस्थिसारः । अर्यपूर्वो माङ् अर्यमा । विश्वं प्साति विश्वप्साग्निः । परिजायते परिज्मा चन्द्रोऽग्निश्च । जनेरुपधालोपो मश्चान्तादेशः । मातरि अन्तरिक्षे श्वयतीति मातरिश्वा । धातोरिकारलोपः । मह पूजायाम् । हस्य घो वुगागमश्च मघवा इन्द्रः"
},
{
   "i":"2001",
   "sutra":"कृहृभ्यामेणुः",
   "pratyay":"एणु",
   "sk":"करेणुः । हरेणुर्गन्धद्रव्यम् ।"
},
{
   "i":"2002",
   "sutra":"हनिकुषिनरिकाशिभ्यः कथन्",
   "pratyay":"कथन्",
   "sk":"हथो विषण्णः । कुष्ठः । नीथो नेता । रथः काष्ठम् ।"
},
{
   "i":"2003",
   "sutra":"अवे भृञः",
   "pratyay":"कथन्",
   "sk":"अवभृथः ।"
},
{
   "i":"2004",
   "sutra":"उषिकुषिगार्तिभ्यः स्थन्",
   "pratyay":"स्थन्",
   "sk":"ओष्ठः कोष्ठम् । गाथा अर्थः । बाहुलकात् शोथः ।"
},
{
   "i":"2005",
   "sutra":"सर्तेर्णित्",
   "pratyay":"स्थन्",
   "sk":"सार्थः समूहः ।"
},
{
   "i":"2006",
   "sutra":"जॄवृञ्भ्यामूथन्",
   "pratyay":"ऊथन्",
   "sk":"जरूथं मांसम् । वरूथो रथगुप्तौ ना ।"
},
{
   "i":"2007",
   "sutra":"पातॄतुदिवचिरिचिसिचिभ्यस्थक्",
   "pratyay":"थक्",
   "sk":"पीथो रविर्घृतं पीथम् । तीर्थं शास्त्राध्वरक्षेत्रोपायोपाध्यायमन्त्रिषु । अवतारर्षिजुष्टाम्भःस्त्रीरजःसु च विश्रुतमिति विश्वः । तुत्थोऽग्निः । उक्थं सामभेदः । रिक्थम् । बाहुलकादृचेरपि । रिक्थमृक्थं धनं वसु । सिक्थम् ।"
},
{
   "i":"2008",
   "sutra":"अर्तेर्निरि",
   "pratyay":"थक्",
   "sk":"निर्ऋथं साम ।"
},
{
   "i":"2009",
   "sutra":"निशीथगोपीथावगथाः",
   "pratyay":"थक्",
   "sk":"निशीथोऽर्धरात्रः रात्रिमात्रं च । गोपीथं तीर्थम् । अवगथः प्रातःस्नातः ।"
},
{
   "i":"2010",
   "sutra":"गश्चोदि",
   "pratyay":"थक्",
   "sk":"उद्गीथः साम्नो भागविशेषः ।"
},
{
   "i":"2011",
   "sutra":"समीणः",
   "pratyay":"थक्",
   "sk":"समिथो वह्निः संग्रामश्च ।"
},
{
   "i":"2012",
   "sutra":"तिथपृष्ठगूथयूथप्रोथाः",
   "pratyay":"थक्",
   "sk":"तिजेर्जलोपः । तिथोऽनलः कामश्च । पृष्ठम् । गूथं विष्ठा । यूथं समूहः । प्रोथमस्त्री तुरङ्गास्ये प्रोथः प्रस्थित उच्यते ।"
},
{
   "i":"2013",
   "sutra":"स्फायितञ्चिवञ्चिशकिक्षिपिक्षुदिसृपितृपिदृपिवन्द्युन्दिश्वितिवृत्यजिनीपदिमदिमुदिखिदिछिदिभिदिमन्दिचन्दिदहिदसिदम्भिवसिवाशिशीङ्हसिसिधिशुभिभ्यो रक्",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"द्वात्रिंशद्भ्यो रक् स्यात् । वलि यलोपः । स्फारम् । न्यङ्क्वादित्वात्कुत्वम् । तक्रम् । वक्रम् । शक्रः । क्षिप्रम् । क्षुद्रः । सृप्रश्चन्द्रः । तृप्रः पुरोडाशः । दृप्रो बलवान् । वन्द्रः पूजकः । उन्दी, उन्द्रो जलचरः । श्वित्रं कुष्ठम् । वृत्रो रिपौ ध्वनौ ध्वान्ते शैले चक्रे च दानवे । अजेर्वी, वीरः । नीरम् । पद्रो ग्रामः । मन्द्रो हर्षो देशभेदश्च । मुद्रा प्रत्ययकारिणी । खिद्रो रोगो दरिद्रश्च । छिद्रम् । भिद्रं वज्रम् । मन्द्रः । चन्द्रः । पचाद्यचि चन्दोऽपि । हिमांशुश्चन्द्रमाश्चन्द्रः शशी चन्दो हिमद्युतिः । दहोऽग्निः । दस्रः स्वर्वैद्यः । दम्भ्रः समुद्रः स्वल्पं च । वसेः संप्रसारणे ।"
},
{
   "i":"2014",
   "sutra":"चकिरम्योरुच्चोपधायाः",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"चुक्रमम्लद्रव्यम् । रुम्रोऽरुणः ।"
},
{
   "i":"2015",
   "sutra":"वौ कसेः",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"विकुस्रश्चन्द्रः ।"
},
{
   "i":"2016",
   "sutra":"अमितम्योर्दीर्घश्च",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"आम्रम् । ताम्रम् ।"
},
{
   "i":"2017",
   "sutra":"निन्देर्नलोपश्च",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"निद्रा ।"
},
{
   "i":"2018",
   "sutra":"अर्देर्दीर्घश्च",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"आर्द्रम् ।"
},
{
   "i":"2019",
   "sutra":"शुचेर्दश्च",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"शूद्रः ।"
},
{
   "i":"2020",
   "sutra":"दुरीणो लोपश्च",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"दुःखेनेयते प्राप्यत इति दूरम् ।"
},
{
   "i":"2021",
   "sutra":"कृतेश्छः क्रू च",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"कृच्छ्र्म् । क्रूरः ।"
},
{
   "i":"2022",
   "sutra":"रोदेर्णिलुक् च",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"रोदयतीति रुद्रः ।"
},
{
   "i":"2023",
   "sutra":"बहुलमन्यत्रापि संज्ञाछन्दसोः",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"णिलुगित्येव । वान्ति पर्णशुषो वातास्ततः पर्णमुचोऽपरे ।"
},
{
   "i":"2024",
   "sutra":"जोरी च",
   "pratyay":"रक्",
   "sk":"जीरोऽणुः । ज्यश्चेत्येके ।"
},
{
   "i":"2025",
   "sutra":"सुसूधागृधिभ्यः क्रन्",
   "pratyay":"क्रन्",
   "sk":"सुरः । सूरः । धीरः । गृध्रः ।"
},
{
   "i":"2026",
   "sutra":"शुसिचिमीनां दीर्घश्च",
   "pratyay":"क्रन्",
   "sk":"शुः सौत्रः । शूरः । सीरम् । चीरम् । भीरः समुद्रः ।"
},
{
   "i":"2027",
   "sutra":"वा विन्धेः",
   "pratyay":"क्रन्",
   "sk":"वीध्रं विमलम् ।"
},
{
   "i":"2028",
   "sutra":"वृधिवपिभ्यां रन्",
   "pratyay":"रन्",
   "sk":"वर्ध्रं चर्म । वप्रः प्राकारः ।"
},
{
   "i":"2029",
   "sutra":"ऋज्रेन्द्राग्रवज्रविप्रकुव्रचुव्रक्षुरखुरभद्रोग्रभेरभेलशुक्रशुक्लगौरवम्रेरामालाः",
   "pratyay":"रन्",
   "sk":"रन्नन्ता ऊनविंशतिः । निपातनाद्गुणाभावः । ऋज्रो नायकः । इदि इन्द्रः । अङ्गेर्नलोपः । अग्रम् । वज्रोऽस्त्री हीरके पवौ । डुवप् उपधाया इत्वम् विप्रः । कुम्बिचुम्ब्योर्नलोपः । कुब्रमरण्यम् । चुब्रं मुखम् । क्षुर विलेखने रेफलोपः । अगुणः । क्षुरः । खुर छेदने रलोपो गुणाभावश्च । खुरः । भन्देर्नलोपः भद्रम् । उच समवाये । चस्य गः । उग्रः । ञिभी । भेरी । पक्षे लः । भेलो जलतरणद्रव्यम् । शुचेश्चस्य कः । शुक्रः । पक्षे लः । शुक्लः । गुङ् वृद्धिः । गौरोऽरुणे सिते पीते । वन संभक्तौ । वम्रो विभागी इणो गुणाभावः । इरा मद्ये च वारिणि । मा माने माला ।"
},
{
   "i":"2030",
   "sutra":"समि कस उकन्",
   "pratyay":"उकन्",
   "sk":"कस गतौ । सम्यक्कसन्ति पलायन्ते जना अस्मादिति सङ्कसुको दुर्जनः अस्थिरश्च ।"
},
{
   "i":"2031",
   "sutra":"पचिनशोर्णुकन्कनुमौ च",
   "pratyay":"णुकन्, कनुम्",
   "sk":"पचेः कः । पाकुकः सूपकारः । नशेर्नुम् । नंशुकः ।"
},
{
   "i":"2032",
   "sutra":"भियः क्रुकन्",
   "pratyay":"क्रुकन्",
   "sk":"भीरुकः ।"
},
{
   "i":"2033",
   "sutra":"क्वुन् शिल्पिसंज्ञयोरपूर्वस्यापि",
   "pratyay":"क्वुन्",
   "sk":"रजकः । इक्षुकुट्टकः । चरकः । चष भक्षणे । चषकः । शुनकः । भषकः ।"
},
{
   "i":"2034",
   "sutra":"रमे रश्च लो वा",
   "pratyay":"क्वुन्",
   "sk":"रमको विलासी । लमकः ।"
},
{
   "i":"2035",
   "sutra":"जहातेर्द्वे च",
   "pratyay":"क्वुन्",
   "sk":"जहकस्त्यागी कालश्च ।"
},
{
   "i":"2036",
   "sutra":"ध्मो धम च",
   "pratyay":"क्वुन्",
   "sk":"धमकः कर्मकारः ।"
},
{
   "i":"2037",
   "sutra":"हनो वध च",
   "pratyay":"क्वुन्",
   "sk":"वधकः ।"
},
{
   "i":"2038",
   "sutra":"बहुलमन्यत्रापि",
   "pratyay":"क्वुन्",
   "sk":"कुह विस्मापने । कुहकः । कृतकम् ।"
},
{
   "i":"2039",
   "sutra":"कृषेर्वृद्धिश्चोदीचाम्",
   "pratyay":"क्वुन्",
   "sk":"कार्षकः । कृषकः ।"
},
{
   "i":"2040",
   "sutra":"उदकं च",
   "pratyay":"क्वुन्",
   "sk":"प्रपञ्चार्थम् ।"
},
{
   "i":"2041",
   "sutra":"वृश्चिकृष्योः किकन्",
   "pratyay":"किकन्",
   "sk":"वृश्चिकः । कृषिकः ।"
},
{
   "i":"2042",
   "sutra":"प्राङिपणिकषः",
   "pratyay":"किकन्",
   "sk":"प्रापणिकः पण्यविक्रयी । प्राकषिकः परदारोपजीवी ।"
},
{
   "i":"2043",
   "sutra":"मुषेर्दीर्घश्च",
   "pratyay":"किकन्",
   "sk":"मूषिक आखुः ।"
},
{
   "i":"2044",
   "sutra":"स्यमेः संप्रसारणं च",
   "pratyay":"किकन्",
   "sk":"चाद्दीर्घः । सीमिको वृक्षभेदः ।"
},
{
   "i":"2045",
   "sutra":"क्रिय इकन्",
   "pratyay":"इकन्",
   "sk":"क्रयिकः क्रेता ।"
},
{
   "i":"2046",
   "sutra":"आङि पणिपनिपतिखनिभ्यः",
   "pratyay":"इकन्",
   "sk":"आपणिकः । आपनिकः इन्द्रनीलः किरातश्च । आपतिकः श्येनो दैवायत्तश्च । आखनिको मूषिको वराहश्च ।"
},
{
   "i":"2047",
   "sutra":"श्यास्त्याहृञविभ्य इनच्",
   "pratyay":"इनच्",
   "sk":"श्येनः । स्त्येनः । हरिणः । अविनोऽध्वर्युः ।"
},
{
   "i":"2048",
   "sutra":"वृजेः किच्च",
   "pratyay":"इनच्",
   "sk":"वृजिनम् ।"
},
{
   "i":"2049",
   "sutra":"अजेरज च",
   "pratyay":"इनच्",
   "sk":"वीभावबाधनार्थम् । अजिनम् ।"
},
{
   "i":"2050",
   "sutra":"बहुलमन्यत्रापि",
   "pratyay":"इनच्",
   "sk":"कठिनम् । नलिनम् । मलिनम् । कुण्डिनम् । द्यतेः यत्परुषि दिनम् । दिवसोऽपि दिनम् ।"
},
{
   "i":"2051",
   "sutra":"द्रुदक्षिभ्यामिनन्",
   "pratyay":"इनन्",
   "sk":"द्रविणम् । दक्षिणः । दक्षिणा ।"
},
{
   "i":"2052",
   "sutra":"अर्तेः किदिच्च",
   "pratyay":"इनन्",
   "sk":"इरिणं शून्यम् ।"
},
{
   "i":"2053",
   "sutra":"वेपितुह्योर्ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"इनन्",
   "sk":"विपिनम् । तुहिनम् ।"
},
{
   "i":"2054",
   "sutra":"तलिपुलिभ्यां च",
   "pratyay":"इनन्",
   "sk":"तलिनं विरले स्तोके स्वच्छेऽपि तलिनं त्रिषु । पुलिनम् ।"
},
{
   "i":"2055",
   "sutra":"गर्वेरत उच्च",
   "pratyay":"इनन्",
   "sk":"गौरादित्वात् ङीष् । गुर्विणी । गर्भिणी ।"
},
{
   "i":"2056",
   "sutra":"रुहेश्च",
   "pratyay":"इनन्",
   "sk":"रोहिणः ।"
},
{
   "i":"2057",
   "sutra":"महेरिनण् च",
   "pratyay":"इनण्",
   "sk":"चादिनन् । माहिनन् । महिनं राज्यम् ।"
},
{
   "i":"2058",
   "sutra":"क्विब्वचिप्रच्छिश्रिस्रुद्रुप्रुज्वां दीर्घोऽसंप्रसारणं च",
   "pratyay":"क्विप्",
   "sk":"वाक् । प्राट् । श्रीः । स्रवत्यतो घृतादिकमिति स्रूर्यज्ञोपकरणम् । द्रूर्हिरण्यम् । कटप्रूः कामरूपी कीटश्च । जूराकाशे सरस्वत्यां पिशाच्यां जवने स्त्रियाम् ।"
},
{
   "i":"2059",
   "sutra":"आप्नोतेर्ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"क्विप्",
   "sk":"आपः । अपः । अद्भिः । अद्भ्यः ।"
},
{
   "i":"2060",
   "sutra":"परौ व्रजेः षश्च पदान्ते",
   "pratyay":"क्विप्",
   "sk":"व्रजेः क्विब्दीर्घौ स्तः पदान्ते तु षश्च । परिव्राट् । परिव्राजौ ।"
},
{
   "i":"2061",
   "sutra":"हुवः श्लुवच्च",
   "pratyay":"क्विप्",
   "sk":"जुहूः ।"
},
{
   "i":"2062",
   "sutra":"स्रुवः कः",
   "pratyay":"क",
   "sk":"स्रुवः ।"
},
{
   "i":"2063",
   "sutra":"चिक् च",
   "pratyay":"चिक्",
   "sk":"इकार उच्चारणार्थः । क इत् कुत्वम् । स्रुवं च स्रुचश्च संमृड्ढि ।"
},
{
   "i":"2064",
   "sutra":"तनोतेरनश्च वः",
   "pratyay":"चिक्",
   "sk":"तनोतेश्चिक् प्रत्ययः । अनो वशब्दादेशश्च । त्वक् ।"
},
{
   "i":"2065",
   "sutra":"ग्लानुदिभ्यां डौः",
   "pratyay":"डौ",
   "sk":"ग्लौः । नौः ।"
},
{
   "i":"2066",
   "sutra":"च्विरव्ययम्",
   "pratyay":"डौ",
   "sk":"डौरित्येव । ग्लौकरोति । [[1.1.39]] <<कृन्मेजन्तः>> इति सिद्धे नियमार्थमिदम् । उणादिप्रत्ययान्तश्च्व्यन्त एवेति ।"
},
{
   "i":"2067",
   "sutra":"रातेर्डैः",
   "pratyay":"डै",
   "sk":"राः । रायौ । रायः ।"
},
{
   "i":"2068",
   "sutra":"गमेर्डोः",
   "pratyay":"डो",
   "sk":"गौर्नादित्ये बलीवर्दे किरणक्रतुभेदयोः । स्त्री तु स्याद्दिशि भारत्यां भूमौ च सुरभावपि । नृस्त्रियोः स्वर्गवज्राम्बुरश्मिदृग्बाणलोमसु । बाहुलकाद् द्युतेरपि डोः । द्यौः स्त्री स्वर्गान्तरिक्षयोः ।"
},
{
   "i":"2069",
   "sutra":"भ्रमेश्च डूः",
   "pratyay":"डू",
   "sk":"भ्रूः । चाद्गमेः । अग्रेगूः ।"
},
{
   "i":"2070",
   "sutra":"दमेर्डोसिः",
   "pratyay":"डोसि",
   "sk":"दोः । दोषौ ।"
},
{
   "i":"2071",
   "sutra":"पणेरिज्यादेश्च वः",
   "pratyay":"इजि",
   "sk":"वणिक् । स्वार्थेऽण् । नैगमो वाणिजो वणिक् ।"
},
{
   "i":"2072",
   "sutra":"वशेः कित्",
   "pratyay":"इजि",
   "sk":"उशिगग्नौ घृतेपि च ।"
},
{
   "i":"2073",
   "sutra":"भृञ ऊच्च",
   "pratyay":"इजि",
   "sk":"भूरिक् भूमिः ।"
},
{
   "i":"2074",
   "sutra":"जसिसहोरुरिन्",
   "pratyay":"उरिन्",
   "sk":"जसुरिर्व्रज्रम् । सहुरिरादित्यः पृथिवी च ।"
},
{
   "i":"2075",
   "sutra":"सुयुरुवृञो युच्",
   "pratyay":"युच्",
   "sk":"सवश्चन्द्रमाः । यवनः । रवणः । कोकिलः । वरणः ।"
},
{
   "i":"2076",
   "sutra":"अशेरश च",
   "pratyay":"युच्",
   "sk":"अश्नोतेर्युच् स्यात् रशादेशश्च । रशना काञ्ची । जिह्वावाची तु दन्त्यसकारवान् ।"
},
{
   "i":"2077",
   "sutra":"उन्देर्नलोपश्च",
   "pratyay":"युच्",
   "sk":"ओदनः ।"
},
{
   "i":"2078",
   "sutra":"गमेर्गश्च",
   "pratyay":"युच्",
   "sk":"गमेर्युच् स्याद्गश्चादेशः । गगनम् ।"
},
{
   "i":"2079",
   "sutra":"बहुलमन्यत्रापि",
   "pratyay":"युच्",
   "sk":"युच् स्यात् । स्यन्दनः । रोचना ।"
},
{
   "i":"2080",
   "sutra":"रञ्जेः क्युन्",
   "pratyay":"क्युन्",
   "sk":"रजनम् ।"
},
{
   "i":"2081",
   "sutra":"भूसूधूभ्रस्जिभ्यश्छन्दसि",
   "pratyay":"क्युन्",
   "sk":"भुवनम् । सुवन आदित्यः । धवनो वह्निः । निधुवनं सुरतम् । भृज्जनमम्बरीषम् ।"
},
{
   "i":"2082",
   "sutra":"कॄपॄवृजिमन्दिनिधाञः क्युः",
   "pratyay":"क्यु",
   "sk":"किरणः । पुरणः समुद्रः । वृजनमन्तरिक्षम् । मन्दनं स्तोत्रम् । निधनम् ।"
},
{
   "i":"2083",
   "sutra":"धृषेर्धिष् च संज्ञायाम्",
   "pratyay":"क्यु",
   "sk":"धिषणो गुरुः । धिषणा धीः ।"
},
{
   "i":"2084",
   "sutra":"वर्तमाने पृषद्बृहन्महज्जगच्छतृवच्च",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"अतिप्रत्ययान्ताः । पृषु सेचने गुणाभावः पृषन्ति । बृहत् महान् । गमेर्जगादेशः । जगत् ।"
},
{
   "i":"2085",
   "sutra":"संश्चत्तृपद्वेहत्",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"एते निपात्यन्ते । पृथक्करणं शतृवद्भावनिवृत्त्यर्थम् । संचिनोतेः सुट् इकारलोपः । संश्चत् कुहकः । तृषत् छत्रम् । विपूर्वाद्धन्तेष्टिलोपः । इत ए च । वेहद्गर्भोपघातिनी ।"
},
{
   "i":"2086",
   "sutra":"छन्दस्यसानच् शुजॄभ्याम्",
   "pratyay":"असानच्",
   "sk":"शवसानः पन्थाः । जरसानः पुरुषः ।"
},
{
   "i":"2087",
   "sutra":"ऋञ्जिवृद्धिमन्दिसहिभ्यः कित्",
   "pratyay":"असानच्",
   "sk":"ऋञ्जसानो मेघः । वृधसानः पुरुषः । मन्दसानोऽग्निर्जीवश्च । सहसानो यज्ञो मयूरश्च ।"
},
{
   "i":"2088",
   "sutra":"अर्तेर्गुणः शुट् च",
   "pratyay":"असानच्",
   "sk":"अर्शसानोऽग्निः ।"
},
{
   "i":"2089",
   "sutra":"सम्यानच्स्तुवः",
   "pratyay":"आनच्",
   "sk":"संस्तवानो वाग्मी ।"
},
{
   "i":"2090",
   "sutra":"युधिबुधिदृशिभ्यः किच्च",
   "pratyay":"आनच्",
   "sk":"युधानः । बुधानः । दृशानो लोकपालकः ।"
},
{
   "i":"2091",
   "sutra":"हुर्छेः सनो लुक् छलोपश्च",
   "pratyay":"आनच्",
   "sk":"जुहुराणश्चन्द्रमाः ।"
},
{
   "i":"2092",
   "sutra":"श्वितेर्दश्च",
   "pratyay":"आनच्",
   "sk":"शिश्विदानः पुण्यकर्मा ।"
},
{
   "i":"2093",
   "sutra":"तृन्तृचौ शंसिक्षदादिभ्यः संज्ञायां चानिटौ",
   "pratyay":"तृन्, तृच्",
   "sk":"शंसेः क्षदादिभ्यश्च क्रमात्तृन्तृचौ स्तः तौ चानिटौ । शंस्ता स्तोता । शंस्तरौ । शंस्तरः । क्षदिः सौत्रो धातुः शकलीकरणे भक्षणे च । अनुदात्तेत् । वृक्ये चक्षदानमिति मन्त्रात् । उक्षाणं वा वेहतं वा क्षदन्ते इति ब्राह्मणाच्च । क्षत्ता स्यात्सारथौ द्वाःस्थे क्षत्रियायां च शूद्रजे ।"
},
{
   "i":"2094",
   "sutra":"बहुलमन्यत्रापि",
   "pratyay":"तृन्, तृच्",
   "sk":"मन् । मन्ता । हन् । हन्ता । इत्यादि ।"
},
{
   "i":"2095",
   "sutra":"नप्तृनेष्टृत्वष्टृहोतृपोतृभ्रातृजामातृमातृपितृदुहितृ",
   "pratyay":"तृन्, तृच्",
   "sk":"न पतन्त्यनेन नप्ता पौत्रो दौहित्रश्च । नयतेः पुग्गुणश्च । नेष्टा । त्विषेरितोऽत्वम् । त्वष्टा । होता । पोता ऋत्विग्भेदः । भ्राजतेर्जलोपः । भ्राता । जायां माति जामाता । मान पूजायां नलोपः । माता । पातेराकारस्य इत्वम् । पिता । दुहेस्तृच इट् गुणाभावश्च । दुहिता ।"
},
{
   "i":"2096",
   "sutra":"सुञ्यसेर्ऋन्",
   "pratyay":"ऋन्",
   "sk":"स्वसा ।"
},
{
   "i":"2097",
   "sutra":"यतेर्वृद्धिश्च",
   "pratyay":"ऋन्",
   "sk":"याता । भार्यास्तु भ्रातृवर्गस्य यातरः स्युः परस्परम् ।"
},
{
   "i":"2098",
   "sutra":"नञि च नन्देः",
   "pratyay":"ऋन्",
   "sk":"न नन्दति ननान्दा । इह वृद्धिर्नानुवर्तत इत्येके । ननान्दा तु स्वसा पत्युर्ननन्दा नन्दिनी च सेति शब्दार्णवः ।"
},
{
   "i":"2099",
   "sutra":"दिवेर्ऋः",
   "pratyay":"ऋ",
   "sk":"देवा देवरः । स्वामिनो देवृ देवरौ ।"
},
{
   "i":"2100",
   "sutra":"नयतेर्डिच्च",
   "pratyay":"ऋ",
   "sk":"ना । नरौ नरः ।"
},
{
   "i":"2101",
   "sutra":"सव्ये स्थश्छन्दसि",
   "pratyay":"ऋ",
   "sk":"[[8.3.97]] <<अम्बाम्ब...>> इत्यत्र ‘स्थास्थिन्स्थूणामुपसंख्यानम्’ । सव्येष्टा सारथिः । सव्येष्टरौ । सव्येष्टरः ।"
},
{
   "i":"2102",
   "sutra":"अर्तिसृधृधम्यश्यवितॄभ्योऽनिः",
   "pratyay":"अनि",
   "sk":"सरणिः । धरणिः । धमनिः । अमनिर्गतिः । अशनिः । अवनिः । तरणिः । बाहुलकात् रजनिः ।"
},
{
   "i":"2103",
   "sutra":"आङि शुषेः सनश्छन्दसि",
   "pratyay":"अनि",
   "sk":"आशुशुक्षणिरग्निर्वातश्च ।"
},
{
   "i":"2104",
   "sutra":"कृषेरादेश्च चः",
   "pratyay":"अनि",
   "sk":"चर्षणिर्जनः ।"
},
{
   "i":"2105",
   "sutra":"अदेर्मुट् च",
   "pratyay":"अनि",
   "sk":"अद्मनिरग्निः ।"
},
{
   "i":"2106",
   "sutra":"वृतेश्च",
   "pratyay":"अनि",
   "sk":"वर्तनिः । गोवर्धनस्तु चकारान्मुट् वर्त्मनिरित्याह ।"
},
{
   "i":"2107",
   "sutra":"क्षिपेः किच्च",
   "pratyay":"अनि",
   "sk":"क्षिपणिरायुधम् ।"
},
{
   "i":"2108",
   "sutra":"अर्चिशुचिहुसृपिछादिछर्दिभ्य इसिः",
   "pratyay":"इसि",
   "sk":"अर्चिर्ज्वाला । इदन्तोऽप्ययम् । अग्नेर्भ्राजन्ते अर्चयः । शोचिर्दीप्तिः । हविः सर्पिः । [[6.4.97]] <<इस्मन्...>> इति ह्रस्वः । छदिः पटलम् । छर्दिर्वमनव्याधिः । इदन्तोऽपि । छर्द्यतीसारशूलवान् ।"
},
{
   "i":"2109",
   "sutra":"बृंहेर्नलोपश्च",
   "pratyay":"इसि",
   "sk":"बर्हिर्ना कुशशुष्मणोः ।"
},
{
   "i":"2110",
   "sutra":"द्युतेरिसिन्नादेश्च जः",
   "pratyay":"इसिन्",
   "sk":"ज्योतिः ।"
},
{
   "i":"2111",
   "sutra":"वसौ रुचेः संज्ञायाम्",
   "pratyay":"इसिन्",
   "sk":"वसुरोचिर्यज्ञः ।"
},
{
   "i":"2112",
   "sutra":"भुवः कित्",
   "pratyay":"इसिन्",
   "sk":"भुविः समुद्रः ।"
},
{
   "i":"2113",
   "sutra":"सहो धश्च",
   "pratyay":"इसिन्",
   "sk":"सिधिरनड्वान् ।"
},
{
   "i":"2114",
   "sutra":"पिबतेस्थुक्",
   "pratyay":"इसिन्",
   "sk":"पाथिश्चक्षुःसमुद्रयोः ।"
},
{
   "i":"2115",
   "sutra":"जनेरुसिः",
   "pratyay":"उसि",
   "sk":"जनुर्जननम् ।"
},
{
   "i":"2116",
   "sutra":"मनेर्धश्छन्दसि",
   "pratyay":"उसि",
   "sk":"मधुः ।"
},
{
   "i":"2117",
   "sutra":"अर्तिपॄवपियजितनिधनितपिभ्यो नित्",
   "pratyay":"उसि",
   "sk":"अरुः । परुर्ग्रन्थिः । वपुः । यजुः । तनुः । तनुषी । तनूंषि । धनुरस्त्रियाम् । धनुर्वंशविशुद्धोऽपि निर्गुणः किं करिष्यति । सान्तस्य उदन्तस्य वा रूपम् । तपुः सूर्याग्निशत्रुषु ।"
},
{
   "i":"2118",
   "sutra":"एतेर्णिच्च",
   "pratyay":"उसि",
   "sk":"आयुः । आयुषी ।"
},
{
   "i":"2119",
   "sutra":"चक्षेः शिच्च",
   "pratyay":"उसि",
   "sk":"चक्षुः ।"
},
{
   "i":"2120",
   "sutra":"मुहेः किच्च",
   "pratyay":"उसि",
   "sk":"मुहुरव्ययम् ।"
},
{
   "i":"2121",
   "sutra":"बहुलमन्यत्रापि",
   "pratyay":"उसि",
   "sk":"आचक्षुः । परिचक्षुः ।"
},
{
   "i":"2122",
   "sutra":"कॄगॄशॄवृञ्चतिभ्यः ष्वरच्",
   "pratyay":"ष्वरच्",
   "sk":"कर्वरो व्याघ्ररक्षसोः । गर्वरोऽहंकारी । शर्वरी रात्रिः । वर्वरः प्राकृतो जनः । चत्वरम् ।"
},
{
   "i":"2123",
   "sutra":"नौ सदेः",
   "pratyay":"ष्वरच्",
   "sk":"निपद्वरस्तु जम्बालः । निपद्वरी रात्रिः"
},
{
   "i":"3001",
   "sutra":"छित्वरछत्वरधीवरपीवरमीवरचीवरतीवरनीवरगह्वरकट्वरसंयद्वराः",
   "pratyay":"ष्वरच्",
   "sk":"एकादश प्वरच्प्रत्ययान्ता निपात्यन्ते । छिदिर् छद् अनयोस्तकारोऽन्तादेशः छिदेर्गुणाभावश्च । छित्वरो धूर्तः । छत्वरो गृहकुञ्जयोः । धीवरः कैवर्तः । पीवरः स्थूलः । मीवरो हिंसकाः । चिनोतेर्दीर्घश्च । चीवरं भिक्षुकप्रावरणं । तीवरो जातिविशेषः । नीवरः परिव्राट् । गाहतेर्ह्रस्वत्वम् । गह्वरम् । कटे वर्षादौ । कट्वरं व्यजनम् । यमेर्दकारः । संयद्वरो नृपः । पदेः संपद्वरः इत्येके ।"
},
{
   "i":"3002",
   "sutra":"इण्सिञ्जिदीङुष्यविभ्यो नक्",
   "pratyay":"नक्",
   "sk":"इनः सूर्ये नृपे पत्यौ । सिनः काणः । जिनोऽर्हन् । दीनः । उष्णः । ऊनः ।"
},
{
   "i":"3003",
   "sutra":"फेनमीनौ",
   "pratyay":"नक्",
   "sk":"एतौ निपात्येते । स्फायतेः फेनः । मीनः ।"
},
{
   "i":"3004",
   "sutra":"कृषेर्वर्णे",
   "pratyay":"नक्",
   "sk":"कृष्णः ।"
},
{
   "i":"3005",
   "sutra":"बन्धेर्ब्रधिबुधी च",
   "pratyay":"नक्",
   "sk":"ब्रध्नः । बुध्नः ।"
},
{
   "i":"3006",
   "sutra":"धापॄवस्यज्यतिभ्यो नः",
   "pratyay":"न",
   "sk":"धाना भ्रष्टयवे स्त्रियः । पर्णं पत्रम् । पर्णः किंशुकः । वस्नो मूल्ये वेतने च । अजेर्वी । वेनः । अत्न आदित्यः । बाहुलकात् । शृणोतेः श्रोणः पङ्गुः ।"
},
{
   "i":"3007",
   "sutra":"लक्षेरट् च",
   "pratyay":"न",
   "sk":"लक्षेश्चुरादिण्यन्तान्नः स्यात्तस्याडागमश्च । चान्मुडित्येके । लक्षणं लक्ष्मणं नाम्नि चिन्हे च । लक्षणो लक्ष्मणश्च रामभ्राता । लक्षणा हंसयोषायां सारसस्य च लक्ष्मणा ।"
},
{
   "i":"3008",
   "sutra":"वनेरिच्चोपधायाः",
   "pratyay":"न",
   "sk":"वेन्ना नदी ।"
},
{
   "i":"3009",
   "sutra":"सिवेष्ठेर्यू च",
   "pratyay":"न",
   "sk":"दीर्घोच्चारणसामर्थ्यान्न गुणः । स्यून आदित्यः । बाहुलकात् केवलो नः । ऊठ् । अन्तरङ्गत्वाद्यण् । गुणः । स्योनः ।"
},
{
   "i":"3010",
   "sutra":"कॄवॄजॄसिद्रुपन्यनिस्वपिभ्यो नित्",
   "pratyay":"न",
   "sk":"कर्णः । वर्णः । जर्णश्चन्द्रे च वृक्षे च । सेना । द्रोणः । पन्नो नीचैर्गतिः । अन्नमोदनः । स्वप्नो निद्रा ।"
},
{
   "i":"3011",
   "sutra":"धेट इच्च",
   "pratyay":"न",
   "sk":"धेनः सिन्धुर्नदी धेना ।"
},
{
   "i":"3012",
   "sutra":"तृषिशुषिरसिभ्यः कित्",
   "pratyay":"न",
   "sk":"तृष्णा । शुष्णः सूर्यो वह्निश्च । रस्नं द्रव्यम् ।"
},
{
   "i":"3013",
   "sutra":"सुञो दीर्घश्च",
   "pratyay":"न",
   "sk":"सूना वधस्थानम् ।"
},
{
   "i":"3014",
   "sutra":"रमेस्त च",
   "pratyay":"न",
   "sk":"रमयतीति रत्नम् ।"
},
{
   "i":"3015",
   "sutra":"रास्नासास्नास्थूणावीणाः",
   "pratyay":"न",
   "sk":"रास्ना गन्धद्रव्यम् । सास्ना गोगलकम्बलः । स्थूणा गृहस्तम्भः । वीणा वल्लकी ।"
},
{
   "i":"3016",
   "sutra":"गादाभ्यामिष्णुच्",
   "pratyay":"इष्णुच्",
   "sk":"गेष्णुर्गायनः । देष्णुर्दाता ।"
},
{
   "i":"3017",
   "sutra":"कृत्यशूभ्यां क्स्नः",
   "pratyay":"क्स्न",
   "sk":"कृत्स्नम् । अक्ष्णमखण्डम् ।"
},
{
   "i":"3018",
   "sutra":"तिजेर्दीर्घश्च",
   "pratyay":"क्स्न",
   "sk":"तीक्ष्णम् ।"
},
{
   "i":"3019",
   "sutra":"श्लिषेरच्चोपधायाः",
   "pratyay":"क्स्न",
   "sk":"श्लक्ष्णम् ।"
},
{
   "i":"3020",
   "sutra":"यजिमनिशुन्धिदसिजनिभ्यो युच्",
   "pratyay":"युच्",
   "sk":"यज्युरध्वर्युः। मन्युर्दैन्ये क्रतौ क्रुधि । शुन्ध्युरग्निः । दस्युस्तस्करः । जन्युः शरीरी ।"
},
{
   "i":"3021",
   "sutra":"भुजिमृङ्भ्याम् युक्त्युकौ",
   "pratyay":"युक्, त्युक्",
   "sk":"भुज्युर्भाजनम् । मृत्युः ।"
},
{
   "i":"3022",
   "sutra":"सर्तेरयुः",
   "pratyay":"अयु",
   "sk":"सरयुर्नदी । अयूरिति पाठान्तरम् । सरयूः ।"
},
{
   "i":"3023",
   "sutra":"पानीविषिभ्यः पः",
   "pratyay":"प",
   "sk":"पाति रक्षत्यस्मादात्मानमिति पापम् । तद्योगात्पापः । नेपः पुरोहितः । बाहुलकाद्गुणाभावे नीपो वृक्षविशेषः । वेष्पः पानीयम् ।"
},
{
   "i":"3024",
   "sutra":"च्युवः किच्च",
   "pratyay":"प",
   "sk":"च्युपो वक्त्रम् ।"
},
{
   "i":"3025",
   "sutra":"स्तुवो दीर्घश्च",
   "pratyay":"प",
   "sk":"स्तूपः समुच्छ्रायः ।"
},
{
   "i":"3026",
   "sutra":"सुशॄभ्यां निच्च",
   "pratyay":"प",
   "sk":"चात्कित् । सूपः । बाहुलकादूत्वम् । शूर्पम् ।"
},
{
   "i":"3027",
   "sutra":"कुयुभ्यां च",
   "pratyay":"प",
   "sk":"कुवन्ति मन्ण्डूका अस्मिन् कूपः । युवन्ति बध्नन्त्यस्मिन्पशुमिति यूपो यज्ञस्थम्भः ।"
},
{
   "i":"3028",
   "sutra":"खष्पशिल्पशष्पबाष्परूपपर्पतल्पाः",
   "pratyay":"प",
   "sk":"सप्तैते पप्रत्ययान्ता निपात्यन्ते । खनतेर्नकारस्य पत्वम् । खष्पौ क्रोधबलात्कारौ शीलतेर्ह्रस्वः । शिल्पं कौशलम् । शसु हिंसायाम् निपातनात्पत्वम् । शष्पं बालतृणं प्रतिभाक्षयश्च । बधतेः पः । बाष्पो नेत्रजलोष्मणोः । बाष्पं च । रौतेर्दीर्घ । रूपं स्वभावे सौन्दैर्ये । पॄ । पर्पं गृहं बालतृणं पङ्गुपीठं च । तल प्रतिष्ठाकरणे चुरादिणिचो लुक् । तल्पं शय्याट्टदारेषु ।"
},
{
   "i":"3029",
   "sutra":"स्तनिह्रुषिपुपिगदिमदिभ्यो णेरित्नुच्",
   "pratyay":"इत्नुच्",
   "sk":"’अयामन्त-२३११’ इति णेरयादेशः । स्तनयित्नुः । हर्षयित्नुः । पोपयित्नुः गदयित्नुर्वावदूकः । मदयित्नुर्मदिरा ।"
},
{
   "i":"3030",
   "sutra":"कृहनिभ्यां क्त्नुः",
   "pratyay":"क्त्नु",
   "sk":"कृत्नुः शिल्पीः । हत्नुर्व्याधिः शस्त्रं च ।"
},
{
   "i":"3031",
   "sutra":"गमेः सन्वच्च",
   "pratyay":"क्त्नु",
   "sk":"जिगत्नुः ।"
},
{
   "i":"3032",
   "sutra":"दाभाभ्यां नुः",
   "pratyay":"नु",
   "sk":"दानुर्द्ता । भानुः ।"
},
{
   "i":"3033",
   "sutra":"वचेर्गश्च",
   "pratyay":"नु",
   "sk":"वग्नुः ।"
},
{
   "i":"3034",
   "sutra":"धेट इच्च",
   "pratyay":"नु",
   "sk":"धयति सुतानिति धेनुः ।"
},
{
   "i":"3035",
   "sutra":"सुवः कित्",
   "pratyay":"नु",
   "sk":"सूनुः पुत्रेऽनुजे रवौ ।"
},
{
   "i":"3036",
   "sutra":"जहातेर्द्वेऽन्तलोपश्च",
   "pratyay":"नु",
   "sk":"जह्नुः ।"
},
{
   "i":"3037",
   "sutra":"स्थो णुः",
   "pratyay":"णु",
   "sk":"स्थाणुः कीले स्थिरे हरे ।"
},
{
   "i":"3038",
   "sutra":"अजिवृरीभ्यो निच्च",
   "pratyay":"णु",
   "sk":"अजेर्वी । वेणुः । वर्णुर्नददेशभेदयोः । रेणुर्द्वयोः स्त्रियां धूलिः ।"
},
{
   "i":"3039",
   "sutra":"विषेः किच्च",
   "pratyay":"णु",
   "sk":"विष्णुः ।"
},
{
   "i":"3040",
   "sutra":"कृदाधारार्चिकलिभ्यः कः",
   "pratyay":"क",
   "sk":"बाहुलकान्न कस्येत्संज्ञा । कर्को धवलघोटकः । दाको दाता । धाकोऽनड्वानाधारश्च । राका पौर्णमासी अर्कः । कल्कः पापाशये पापे दम्भे विट्किट्टयोरपि ।"
},
{
   "i":"3041",
   "sutra":"सृवृभूशुषिमुषिभ्यः कक्",
   "pratyay":"कक्",
   "sk":"सृक उत्पलवातयोः । वृकः श्वापदकाकयोः । भूकं छिद्रम् । शुष्कः । मुष्कोऽण्डम् ।"
},
{
   "i":"3042",
   "sutra":"शुकवल्कोल्काः",
   "pratyay":"कक्",
   "sk":"शुभेरन्त्यलीपः । शुकः । वल्कं वल्कलमस्त्रियाम् । उष दाहे । षस्य लः । उल्का ।"
},
{
   "i":"3043",
   "sutra":"इण्भीकापाशल्यतिमर्चिभ्यः कन्",
   "pratyay":"कन्",
   "sk":"एके मुख्यान्यकेवलाः । भेको मण्डूकमेषयोरिति विश्वभेदिन्यौ । काकः । पाकः शिशुः । शल्कं शकलम् । अत्कः पथिकः शरीरावयवश्च । मर्कः शरीरवायुः ।"
},
{
   "i":"3044",
   "sutra":"नौ हः",
   "pratyay":"कन्",
   "sk":"जहातेः कन् स्यान्नो । निहाका गोधिका ।"
},
{
   "i":"3045",
   "sutra":"नौ सदेर्डिच्च",
   "pratyay":"कन्",
   "sk":"निष्कोऽस्त्री हेम्नि तत्पले ।"
},
{
   "i":"3046",
   "sutra":"स्यमेरीट् च",
   "pratyay":"कन्",
   "sk":"स्यमीको वल्मिकः वृक्षभेदश्च । इट्ह्रस्व इति केचित् । स्यमिकः ।"
},
{
   "i":"3047",
   "sutra":"अजियुधुनीभ्यो दीर्घश्च",
   "pratyay":"कन्",
   "sk":"वीकः स्याद्वातपक्षिणोः । यूका । धूको वायुः । नीको वृक्षविशेषः ।"
},
{
   "i":"3048",
   "sutra":"ह्रियो रश्च लो वा",
   "pratyay":"कन्",
   "sk":"ह्रीका ह्लीका त्रपा मता ।"
},
{
   "i":"3049",
   "sutra":"शकेरुनोन्तोन्त्युनयः",
   "pratyay":"उन, उन्त, उन्ति, उनि",
   "sk":"उन उन्त उन्ति उनि एते चत्वारः स्युः । शकुनः । शकुन्तः । शकुन्तिः । शकुनिः ।"
},
{
   "i":"3050",
   "sutra":"भुवो झिच्",
   "pratyay":"झिच्",
   "sk":"भवन्तिर्वर्तमानकालः । बहुलकादवेश्च । अवन्तिः । वदेर्वदन्तिः । किंवदन्ती जनश्रुतिः ।"
},
{
   "i":"3051",
   "sutra":"कन्युच्क्षिपेश्च",
   "pratyay":"कन्युच्",
   "sk":"चाद्भुवः । क्षिपण्युर्वसन्त इत्युज्ज्वलदत्तः । भवन्युः स्वामिसूर्ययोः ।"
},
{
   "i":"3052",
   "sutra":"अनुङ्नदेश्च",
   "pratyay":"अनुङ्",
   "sk":"चात्क्षिपेः । नदनुर्मेघः । क्षिपणुर्वातः ।"
},
{
   "i":"3053",
   "sutra":"कॄवृदारिभ्य उनन्",
   "pratyay":"उनन्",
   "sk":"करुणो वृक्षभेदः स्यात्करुणा च कृपा मता । वरुणः । दारुणम् ।"
},
{
   "i":"3054",
   "sutra":"त्रो रश्च लो वा",
   "pratyay":"उनन्",
   "sk":"तरुणस्तलुनो युवा ।"
},
{
   "i":"3055",
   "sutra":"क्षुधिपिशिमिथिभ्यः कित्",
   "pratyay":"उनन्",
   "sk":"क्षुधुनो म्लेच्छजातिः । पिशुनः । मिथुनम् ।"
},
{
   "i":"3056",
   "sutra":"फलेर्गुक् च",
   "pratyay":"उनन्",
   "sk":"फल्गुनः पार्थः । प्रज्ञाद्यण् । फाल्गुनः ।"
},
{
   "i":"3057",
   "sutra":"अशेर्लशश्च",
   "pratyay":"उनन्",
   "sk":"लशुनम् ।"
},
{
   "i":"3058",
   "sutra":"अर्जेर्णिलुक् च",
   "pratyay":"उनन्",
   "sk":"अर्जुनः ।"
},
{
   "i":"3059",
   "sutra":"तृणाख्यायां चित्",
   "pratyay":"उनन्",
   "sk":"चित्त्वादन्तोदात्तः । अर्जुनं तृणम् ।"
},
{
   "i":"3060",
   "sutra":"अर्तेश्च",
   "pratyay":"उनन्",
   "sk":"अरुणः ।"
},
{
   "i":"3061",
   "sutra":"अजियमिशीङ्भ्यश्च",
   "pratyay":"उनन्",
   "sk":"वयुनं देवमन्दिरम् । यमुना । शयुनोऽजगरः ।"
},
{
   "i":"3062",
   "sutra":"वॄतॄवदिहनिकमिकशिभ्यः सः",
   "pratyay":"स",
   "sk":"वर्सः । तर्सः प्लवसमुद्रयोः । वत्सः । वत्सम् । वक्षः । हंसः । कंसोऽस्त्री पानभाजनम् । कक्षं नक्षत्रम् ।"
},
{
   "i":"3063",
   "sutra":"प्लुषेरच्चोपधायाः",
   "pratyay":"स",
   "sk":"प्लक्षः ।"
},
{
   "i":"3064",
   "sutra":"मनेर्दीर्घश्च",
   "pratyay":"स",
   "sk":"मांसम् ।"
},
{
   "i":"3065",
   "sutra":"अशेर्देवने",
   "pratyay":"स",
   "sk":"अक्षः ।"
},
{
   "i":"3066",
   "sutra":"स्नुव्रश्चिकृत्यृषिभ्यः कित्",
   "pratyay":"स",
   "sk":"स्नुषा । वृक्षः । कुत्समुदकम् । ऋक्षं नक्षत्रम् ।"
},
{
   "i":"3067",
   "sutra":"ऋषेर्जातौ",
   "pratyay":"स",
   "sk":"ऋक्षोऽद्रिभेदे भल्लूके इति च ।"
},
{
   "i":"3068",
   "sutra":"उन्दिगुथिकुषिभ्यश्च",
   "pratyay":"स",
   "sk":"उत्सः प्रस्रवणम् । गुत्सः स्तबकः । उक्षो जठरम् ।"
},
{
   "i":"3069",
   "sutra":"गृधिपण्योर्दकौ च",
   "pratyay":"स",
   "sk":"गुत्सः कामदेवः । पक्षः ।"
},
{
   "i":"3070",
   "sutra":"अशेः सरः",
   "pratyay":"सर",
   "sk":"अक्षरम् ।"
},
{
   "i":"3071",
   "sutra":"वसेश्च",
   "pratyay":"सर",
   "sk":"वत्सरः ।"
},
{
   "i":"3072",
   "sutra":"सपूर्वाच्चित्",
   "pratyay":"सर",
   "sk":"संवत्सरः ।"
},
{
   "i":"3073",
   "sutra":"कृधूमधिभ्यः कित्",
   "pratyay":"सर",
   "sk":"बाहुलकान्न षत्वम् । कृसरः स्यात्तिलौदनम् । धूसरः । मत्सरः । मत्सरा मक्षिका ज्ञेया भम्भराली च सा मता ।"
},
{
   "i":"3074",
   "sutra":"पते रश्च लः",
   "pratyay":"सर",
   "sk":"पत्सलः पन्थाः ।"
},
{
   "i":"3075",
   "sutra":"तन्यृषिभ्यां क्सरन्",
   "pratyay":"क्सरन्",
   "sk":"तसरः सूत्रवेष्टने । ऋक्षरः ऋत्विक् ।"
},
{
   "i":"3076",
   "sutra":"पीयुक्कणिभ्यां कालन् ह्रस्वः संप्रसारणं च",
   "pratyay":"कालन्",
   "sk":"पीयुः सौत्रः । पियालो वृक्षभेदः । कुणालो देशभेदः ।"
},
{
   "i":"3077",
   "sutra":"कटिकुषिभ्यां काकुः",
   "pratyay":"काकु",
   "sk":"कटाकुः पक्षी । कुषाकुरग्निः सूर्यश्च ।"
},
{
   "i":"3078",
   "sutra":"सर्तेर्दुक् च",
   "pratyay":"काकु",
   "sk":"सृदाकुर्वातसरितोः ।"
},
{
   "i":"3079",
   "sutra":"वृतेर्वृद्धिश्च",
   "pratyay":"काकु",
   "sk":"वार्ताकुः । बाहुलकादुकारस्य अत्वम् । वार्ताकम् ।"
},
{
   "i":"3080",
   "sutra":"पर्देर्नित्संप्रसारणमल्लोपश्च",
   "pratyay":"काकु",
   "sk":"पृदाकुर्वृश्चिके व्याघ्रे चित्रके च सरीसृपे ।"
},
{
   "i":"3081",
   "sutra":"सृयुवचिभ्योऽन्युजागूजक्नुचः",
   "pratyay":"अन्युच्, आगूच्, अक्नुच्",
   "sk":"अन्युच् आगूच् अक्नुच् एते क्रमात्स्युः सरण्युर्मेघवातयोः । यवागूः । वचक्नुर्विप्रवाग्मिनोः ।"
},
{
   "i":"3082",
   "sutra":"आनकः शीङ्भियः",
   "pratyay":"आनक",
   "sk":"शयानकोऽजगरः । भयानकः ।"
},
{
   "i":"3083",
   "sutra":"आणको लुधुशिघिधाञ्भ्यः",
   "pratyay":"आणक",
   "sk":"लवाणकं दात्रम् । धवानको वातः । शिङ्घाणकः श्लेष्मा । पृषोदरादित्वात्पक्षे कलोपः । शिङ्घाणं नासिकामले । धाणको दीनारभागः ।"
},
{
   "i":"3084",
   "sutra":"उल्मुकदर्विहोमिनः",
   "pratyay":"मुक्, अवि, मिन्",
   "sk":"उष दाहे । षस्य लः मुकप्रत्ययश्च । उल्मुकं ज्वलदङ्गारम् । दृणातेर्विः । दर्विः । जुहोतेर्मिनिः । होमी ।"
},
{
   "i":"3085",
   "sutra":"ह्रियः कुक् रश्च लो वा",
   "pratyay":"कुक्",
   "sk":"ह्राकुः । ह्रीकुर्लज्जावान् ।"
},
{
   "i":"3086",
   "sutra":"हसिमृग्रिणवाऽमिदमिलूपूधुर्विभ्यस्तन्",
   "pratyay":"तन्",
   "sk":"दशभ्यस्तन् स्यात् । [[7.2.9]] <<तितुत्र ...>> इति नेट् । हस्तः । मर्तः । गर्तः । एतः कुर्बरः । वातः । दन्तः । अन्तः । लोतः स्यादश्रुचिह्नयोः । पोतो बालवहित्रयोः । धूर्तः । बाहुलकात्तु सेर्दीर्घश्च । तूस्तं पापं । धूलिर्जटा च ।"
},
{
   "i":"3087",
   "sutra":"नञ्याप इट् च",
   "pratyay":"तन्",
   "sk":"नापितः ।"
},
{
   "i":"3088",
   "sutra":"तनिमृङ्भ्यां किच्च",
   "pratyay":"तन्",
   "sk":"ततम् । मृतम् ।"
},
{
   "i":"3089",
   "sutra":"अञ्जिघृसिभ्यः क्तः",
   "pratyay":"क्त",
   "sk":"अक्तम् । घृतम् । सितम् ।"
},
{
   "i":"3090",
   "sutra":"दुतनिभ्यां दीर्घश्च",
   "pratyay":"क्त",
   "sk":"दूतः । तातः ।"
},
{
   "i":"3091",
   "sutra":"जेर्मुट् चोदात्तः",
   "pratyay":"क्त",
   "sk":"जीमूतः ।"
},
{
   "i":"3092",
   "sutra":"लोष्टपलितौ",
   "pratyay":"क्त",
   "sk":"लुनातेः क्तः तस्य सुट् धातोर्गुणः । लोष्टम् । पलितम् ।"
},
{
   "i":"3093",
   "sutra":"हृश्याभ्यामितन्",
   "pratyay":"इतन्",
   "sk":"हरितश्येतौ वर्णभेदौ ।"
},
{
   "i":"3094",
   "sutra":"रुहे रश्च लो वा",
   "pratyay":"इतन्",
   "sk":"रोहितो मृगमत्स्ययोः । लोहितं रक्तम् ।"
},
{
   "i":"3095",
   "sutra":"पिशेः किच्च",
   "pratyay":"इतन्",
   "sk":"पिशितं मांसम् ।"
},
{
   "i":"3096",
   "sutra":"श्रुदक्षिस्पृहिगृहिभ्य आय्यः",
   "pratyay":"आय्य",
   "sk":"श्रवाय्यो यज्ञपशुः । दक्षाय्यो गरुडो गृध्रश्च । स्पृहयाय्यः । गृहयाय्यो गृहस्वामी ।"
},
{
   "i":"3097",
   "sutra":"दिधिषाय्यः",
   "pratyay":"आय्य",
   "sk":"दधातेर्द्वित्वमित्वं षुक् च । मित्र इव यो दिधिषाय्यः ।"
},
{
   "i":"3098",
   "sutra":"वृञ एण्यः",
   "pratyay":"एण्य",
   "sk":"वरेण्यः ।"
},
{
   "i":"3099",
   "sutra":"स्तुवः क्सेय्यश्छन्दसि",
   "pratyay":"क्सेय्य",
   "sk":"स्तुषेय्यं पुरुवर्पसम् ।"
},
{
   "i":"3100",
   "sutra":"राजेरन्यः",
   "pratyay":"अन्य",
   "sk":"राजन्यो वह्निः ।"
},
{
   "i":"3101",
   "sutra":"शॄरम्योश्च",
   "pratyay":"अन्य",
   "sk":"शरण्यम् । रमण्यम् ।"
},
{
   "i":"3102",
   "sutra":"अर्तेर्निच्च",
   "pratyay":"अन्य",
   "sk":"अरण्यम् ।"
},
{
   "i":"3103",
   "sutra":"पर्जन्यः",
   "pratyay":"अन्य",
   "sk":"पृषु सेचने । षस्य जः । पर्जन्यः शक्रमेघयोः ।"
},
{
   "i":"3104",
   "sutra":"वदेरान्यः",
   "pratyay":"आन्य",
   "sk":"वदान्यस्त्यागिवाग्मिनोः ।"
},
{
   "i":"3105",
   "sutra":"अमिनक्षियजिवधिपतिभ्योऽत्रन्",
   "pratyay":"अत्रन्",
   "sk":"अमत्रं भाजनम् । नक्षत्रम् । यजत्रः । वधत्रमायुधम् । पतत्रं च तनूरुहम् ।"
},
{
   "i":"3106",
   "sutra":"गडेरादेश्च कः",
   "pratyay":"अत्रन्",
   "sk":"कडत्रम् । डलयोरेकत्वस्मरणात् कलत्रम् ।"
},
{
   "i":"3107",
   "sutra":"वृञश्चित्",
   "pratyay":"अत्रन्",
   "sk":"वरत्रा चर्ममयी रज्जुः ।"
},
{
   "i":"3108",
   "sutra":"सुविदेः कत्रः",
   "pratyay":"कत्र",
   "sk":"सुविदत्रं कुटुम्बकम् ।"
},
{
   "i":"3109",
   "sutra":"कृतेर्नुम् च",
   "pratyay":"कत्र",
   "sk":"कृन्तत्रं लाङ्लम् ।"
},
{
   "i":"3110",
   "sutra":"भृमृदृशियजिपर्विपच्यमितमिनमिहर्येभ्योऽतच्",
   "pratyay":"अतच्",
   "sk":"दशभ्योऽतच्स्यात् । भरतः । मनतो मृत्युः । दर्शत सोमसूर्ययोः । यजतः ऋत्विक् । पर्वतः । पचतोऽग्निः । अमतो रोगः । तमतस्तृष्णापरः । नमतः प्रह्णः । हर्यतोऽश्वः ।"
},
{
   "i":"3111",
   "sutra":"पृषिरञ्जिभ्यां कित्",
   "pratyay":"अतच्",
   "sk":"पृषतो मृगो बिन्दुश्च । रजतम् ।"
},
{
   "i":"3112",
   "sutra":"खलतिः",
   "pratyay":"अतच्",
   "sk":"खलतेः सलोपः अतच्प्रत्ययान्तस्य इत्वं च । खलतिर्निष्केशशिराः ।"
},
{
   "i":"3113",
   "sutra":"शीङ्शपिरुगमिवञ्चिजीविप्राणिभ्योऽथः",
   "pratyay":"अथ",
   "sk":"सप्तभ्योऽथः स्यात् । शयथोऽजगरः । शपथः । रवथः कोकिलः । गमथः पथिकः पन्थाश्च । वञ्चथो धूर्तः । वन्दीति पाठे वन्द्यते वा वन्दथः स्तोता स्तुत्यश्च । जीवथ आयुष्मान् । प्राणथो बलवान् । बाहुलकाच्छमिदमिभ्याम् । शमथस्तु शमः शान्तिर्दान्तिस्तु दमथो दमः ।"
},
{
   "i":"3114",
   "sutra":"भृञश्चित्",
   "pratyay":"अथ",
   "sk":"भरथो लोकपालः ।"
},
{
   "i":"3115",
   "sutra":"रुदिविदिभ्यां ङित्",
   "pratyay":"अथ",
   "sk":"रोदितीति रुदथः शिशुः । वेत्तीति विदथः ।"
},
{
   "i":"3116",
   "sutra":"उपसर्गे वसेः",
   "pratyay":"अथ",
   "sk":"आवसथो गृहम् । संवसथो ग्रामः ।"
},
{
   "i":"3117",
   "sutra":"अत्यविचमितमिरभिलभिनभितपिपतिपनिपणिमहिभ्योऽसच्",
   "pratyay":"असच्",
   "sk":"त्रयोदशभ्योऽसच् स्यात् । अततीत्यतसो वायुरात्मा च । अवतीत्यवसो राजा भानुश्च । चमत्यस्मिन् चमसः सोमपानपात्रम् । ताम्यत्यस्मिन् तमसोऽन्धकारः । नमसः अनुकूलः । रभसो वेगहर्षयोः । लभसो धनं याचकश्च । नभति नभ्यति वा नभस आकाशः । तपसः पक्षी चन्द्रश्च । पतसः पक्षी । पनसः कन्टकिफलः । पणसः पण्यद्रव्यम् । महसं ज्ञानम् ।"
},
{
   "i":"3118",
   "sutra":"वेञस्तुट् च",
   "pratyay":"असच्",
   "sk":"बाहुलकादात्वाभावः । वेतसः ।"
},
{
   "i":"3119",
   "sutra":"वहियुभ्यां णित्",
   "pratyay":"असच्",
   "sk":"वाहसोऽजगरः । यावसस्तृणसङ्घातः ।"
},
{
   "i":"3120",
   "sutra":"वयश्च",
   "pratyay":"असच्",
   "sk":"वय गतौ । वायसः काकः ।"
},
{
   "i":"3121",
   "sutra":"दिवः कित्",
   "pratyay":"असच्",
   "sk":"दिवसम् । दिवसः ।"
},
{
   "i":"3122",
   "sutra":"कॄशॄशलिकलिगर्दिभ्योऽभच्",
   "pratyay":"अभच्",
   "sk":"करभः । शरभः । शलभः । कलभः । गर्दभः ।"
},
{
   "i":"3123",
   "sutra":"ऋषिवृषिभ्यां कित्",
   "pratyay":"अभच्",
   "sk":"ऋषभः । वृषभः ।"
},
{
   "i":"3124",
   "sutra":"रुषेर्निलुष् च",
   "pratyay":"अभच्",
   "sk":"रुष हिंसायाम् । अस्मादभच् नित्कित्स्यात लुषादेशश्च । लुषभो मत्तदन्तिनि ।"
},
{
   "i":"3125",
   "sutra":"रासिवल्लिभ्यां च",
   "pratyay":"अभच्",
   "sk":"रासभः । वल्लभः ।"
},
{
   "i":"3126",
   "sutra":"जॄविशिभ्यां झच्",
   "pratyay":"झच्",
   "sk":"जरन्तो महिषः । वेशन्तः पल्वलम् ।"
},
{
   "i":"3127",
   "sutra":"रुहिनन्दिजीविप्राणिभ्यः षिदाशिषि",
   "pratyay":"झच्",
   "sk":"रोहन्तो वृक्षभेदः । नन्दन्तः पुत्रः । जीवन्त औषधम् । प्राणन्तो वायुः । षित्वान्ङीष् । रोहन्ती ।"
},
{
   "i":"3128",
   "sutra":"तॄभूवहिवसिभासिसाधिगडिमण्डिजिनन्दिभ्यश्च",
   "pratyay":"झच्",
   "sk":"दशभ्यो झच् स्यात्स च षित् । तरन्तः समुद्रः । तरन्ती नौक । भवन्तः कालः । वहन्तो वायुः । वसन्तः ऋतुः । भासन्तः सूर्यः । साधन्तो भिक्षुः । गडेर्घटादित्वान्मित्त्वं ह्रस्वः । [[6.4.55]] <<अयामन्ता...>> इति णेरयः । गण्डयन्तो जलदः । मण्डयन्तो भूषणम् । जयन्तः शक्रपुत्रः । नन्दयन्तो नन्दकः ।"
},
{
   "i":"3129",
   "sutra":"हन्तेर्मुट् हि च",
   "pratyay":"झच्",
   "sk":"हेमन्तः ।"
},
{
   "i":"3130",
   "sutra":"भन्देर्नलोपश्च",
   "pratyay":"झच्",
   "sk":"भदन्तः प्रव्रजितः ।"
},
{
   "i":"3131",
   "sutra":"ऋच्छेररः",
   "pratyay":"अर",
   "sk":"ऋच्छरा वेश्या । बाहुलकाज्जर्जरझर्झरादयः ।"
},
{
   "i":"3132",
   "sutra":"अर्तिकमिभ्रमिचमिदेविवासिभ्यश्चित्",
   "pratyay":"अर",
   "sk":"षड्भ्योऽरश्चित् स्यात् । अररं कपाटम् । कमरः कामुकः । भ्रमरः । चमरः । देवरः । वासरः ।"
},
{
   "i":"3133",
   "sutra":"कुवः क्ररन्",
   "pratyay":"क्ररन्",
   "sk":"कुररः पक्षिभेदः ।"
},
{
   "i":"3134",
   "sutra":"अङ्गिमदिमन्दिभ्य आरन्",
   "pratyay":"आरन्",
   "sk":"अङ्गारः । मदारो वराहः । मन्दारः ।"
},
{
   "i":"3135",
   "sutra":"गडेः कड च",
   "pratyay":"आरन्",
   "sk":"कडारः ।"
},
{
   "i":"3136",
   "sutra":"शृङ्गारभृङ्गारौ",
   "pratyay":"आरन्",
   "sk":"शॄभृञ्भ्यामारन्नुम् गुक् ह्रस्वश्च । शृङ्गारो रसः । भृङ्गारः कनकालुका ।"
},
{
   "i":"3137",
   "sutra":"कञ्जिमृजिभ्यां चित्",
   "pratyay":"आरन्",
   "sk":"कञ्जिः सौत्रो धातुः । कञ्जारो मयूरः । मार्जारः ।"
},
{
   "i":"3138",
   "sutra":"कमेः किदुच्चोपधायाः",
   "pratyay":"आरन्",
   "sk":"चिदित्यनुवृत्तेरन्तोदात्तः । कुमारः ।"
},
{
   "i":"3139",
   "sutra":"तुषारादयश्च",
   "pratyay":"आरन्",
   "sk":"तुषारः । कासारः । सहार आम्रभेदः ।"
},
{
   "i":"3140",
   "sutra":"दीङो नुट् च",
   "pratyay":"आरन्",
   "sk":"दीनारः सुवर्णाभरणम् ।"
},
{
   "i":"3141",
   "sutra":"सर्तेरपः षुक् च",
   "pratyay":"अप",
   "sk":"सर्षपः ।"
},
{
   "i":"3142",
   "sutra":"उषिकुटिदलिकचिखजिभ्यः कपन्",
   "pratyay":"कपन्",
   "sk":"उषपो वह्निसूर्ययोः । कुटपो मानभाण्डम् । दलपः प्रहरणम् । कचपं शाकपत्रम् । खजपं घृतम् ।"
},
{
   "i":"3143",
   "sutra":"क्वणेः संप्रसारणं च",
   "pratyay":"कपन्",
   "sk":"कुणपम् ।"
},
{
   "i":"3144",
   "sutra":"कपश्चाक्रवर्मणस्य",
   "pratyay":"कप",
   "sk":"स्वरे भेदः ।"
},
{
   "i":"3145",
   "sutra":"विटपपिष्टपविशिपोलपाः",
   "pratyay":"कप",
   "sk":"चत्वारोऽमी कपन् प्रत्ययान्ताः । विट शब्दे । विटपः । विशतेरादेः पः । प्रत्ययस्य तुट् । षत्वम् । पिष्टपं भुवनम् । विशतेः प्रत्ययादेरित्वम् । विशिपं मन्दिरम् । वलतेः संप्रसारणम् । उलपं कोमलं तृणम् ।"
},
{
   "i":"3146",
   "sutra":"वृतेस्तिकन्",
   "pratyay":"तिकन्",
   "sk":"वर्तिका ।"
},
{
   "i":"3147",
   "sutra":"कृतिभिदिलतिभ्यः कित्",
   "pratyay":"तिकन्",
   "sk":"कृत्तिका भित्तिका भित्तिः । लत्तिका गोधा ।"
},
{
   "i":"3148",
   "sutra":"इष्यशिभ्यां तकन्",
   "pratyay":"तकन्",
   "sk":"इष्टका । अष्टका ।"
},
{
   "i":"3149",
   "sutra":"इणस्तशन्तशसुनौ",
   "pratyay":"तशन्, तशसुन्",
   "sk":"एतशो ब्राह्मणः । स एव एतशाः ।"
},
{
   "i":"3150",
   "sutra":"वीपतिभ्यां तनन्",
   "pratyay":"तनन्",
   "sk":"वी गत्यादौ । वेतनम् । पत्तनम् ।"
},
{
   "i":"3151",
   "sutra":"दॄदलिभ्यां भः",
   "pratyay":"भ",
   "sk":"दर्भः । ’दल्भः स्यादृषिचक्रयोः’ ।"
},
{
   "i":"3152",
   "sutra":"अर्तिगॄभ्यां भन्",
   "pratyay":"भन्",
   "sk":"अर्भः । गर्भः ।"
},
{
   "i":"3153",
   "sutra":"इणः कित्",
   "pratyay":"भन्",
   "sk":"इभः ।"
},
{
   "i":"3154",
   "sutra":"असिसञ्जिभ्यां क्थिन्",
   "pratyay":"क्थिन्",
   "sk":"अस्थि । सक्थि ।"
},
{
   "i":"3155",
   "sutra":"प्लुषिकुषिशुषिभ्यः क्सिः",
   "pratyay":"क्सि",
   "sk":"प्लुक्षिर्वह्निः । कुक्षिः । शुक्षिर्वातः ।"
},
{
   "i":"3156",
   "sutra":"अशेर्नित्",
   "pratyay":"क्सि",
   "sk":"अक्षि ।"
},
{
   "i":"3157",
   "sutra":"इषेः क्सुः",
   "pratyay":"क्सु",
   "sk":"इक्षुः ।"
},
{
   "i":"3158",
   "sutra":"अवितॄस्तॄतन्त्रिभ्यः ईः",
   "pratyay":"ई",
   "sk":"अवीर्नारी रजस्वला । तरीर्नौः । स्तरीर्धूमः । तन्त्रीर्वीणादेर्गुणः ।"
},
{
   "i":"3159",
   "sutra":"यापोः किद्द्वे च",
   "pratyay":"ई",
   "sk":"ययीरश्वः । पपीः स्यात्सोमसूर्ययोः ।"
},
{
   "i":"3160",
   "sutra":"लक्षेर्मुट् च",
   "pratyay":"ई",
   "sk":"लक्ष्मीः"
},
{
   "i":"4001",
   "sutra":"वातप्रमीः",
   "pratyay":"ई",
   "sk":"वातशब्दे उपपदे माधातोरीप्रत्ययः स च कित् । वातप्रमीः"
},
{
   "i":"4002",
   "sutra":"ऋतन्यञ्जिवन्यञ्ज्यर्पिमद्यत्यङ्गिकुयुकृशिभ्यः कत्निच्यतुजलिजिष्ठुजिष्ठजिसन्स्यनिथिनुल्यसासानुकः",
   "pratyay":"कत्निच्, यतुच्, अलिच्, इष्ठुच्, इष्ठच्, इसन्, स्यन्, इथिन्, उलि, अस् , आस्, आनुक्",
   "sk":"द्वादशभ्यः क्रमात्स्युः । अर्तेः कत्निच् यण् । बद्धमुष्टिः करो रत्निः सोऽरत्निः प्रसृताङ्गुलिः । तनोतेर्यतुच् । तन्यतुर्वायू रात्रिश्च । अञ्जेरलिच् । अञ्जलिः । वनेरिष्ठुच् । वनिष्ठुः स्थविरान्त्रम् । अञ्जेरिष्ठच् । अञ्जिष्ठो भानुः । अर्पयतेरिसन् । अर्पिसोऽग्रमांसम् । मदेः स्यन् । मत्स्यः । अतेरिथिन् । अतिथिः । अङ्गेरुलिः । अङ्गुलिः । कौतेरसः । कवसः । अच इत्येके । कवचम् । यौतेरासः । यवासो दुरालभा । कृशेरानुक् । कृशानुः ।"
},
{
   "i":"4003",
   "sutra":"श्रः करन्",
   "pratyay":"करन्",
   "sk":"उत्तरसूत्रे किद्ग्रहणादिह ककारस्य नेत्वम् । शर्करा ।"
},
{
   "i":"4004",
   "sutra":"पुषः कित्",
   "pratyay":"करन्",
   "sk":"पुष्करम् ।"
},
{
   "i":"4005",
   "sutra":"कलश्च",
   "pratyay":"कल",
   "sk":"पुष्कलम् ।"
},
{
   "i":"4006",
   "sutra":"गमेरिनिः",
   "pratyay":"इनि",
   "sk":"गमिष्यतीति गमी ।"
},
{
   "i":"4007",
   "sutra":"आङि णित्",
   "pratyay":"इनि",
   "sk":"आगामी ।"
},
{
   "i":"4008",
   "sutra":"भुवश्च",
   "pratyay":"इनि",
   "sk":"भावी ।"
},
{
   "i":"4009",
   "sutra":"प्रे स्थः",
   "pratyay":"इनि",
   "sk":"प्रस्थायी ।"
},
{
   "i":"4010",
   "sutra":"परमे कित्",
   "pratyay":"इनि",
   "sk":"परमेष्ठी ।"
},
{
   "i":"4011",
   "sutra":"मन्थः",
   "pratyay":"इनि",
   "sk":"मन्थतेरिनिः कित्स्यात् । कित्त्वान्नकारलोपः । मन्थाः मन्थानौ मन्थानः ।"
},
{
   "i":"4012",
   "sutra":"पतस्थ च",
   "pratyay":"इनि",
   "sk":"पन्थाः । पन्थानौ ।"
},
{
   "i":"4013",
   "sutra":"खजेराकः",
   "pratyay":"आक",
   "sk":"खजाकः पक्षी ।"
},
{
   "i":"4014",
   "sutra":"बलाकादयश्च",
   "pratyay":"आक",
   "sk":"बलाका । शलाका । पताका ।"
},
{
   "i":"4015",
   "sutra":"पिनाकादयश्च",
   "pratyay":"आक",
   "sk":"पातेरित्वम् नुम् च । क्लीबपुंसोः पिनाकः स्याच्छूलशङ्करधन्वनोः । तड आघाते । तडाकः ।"
},
{
   "i":"4016",
   "sutra":"कषिदूषिभ्यामीकन्",
   "pratyay":"ईकन्",
   "sk":"कषिका पक्षिजातिः । दूषिका नेत्रयोर्मलम् ।"
},
{
   "i":"4017",
   "sutra":"अनिहृषिभ्याम् किच्च",
   "pratyay":"ईकन्",
   "sk":"अनीकम् । हृषीकम् ।"
},
{
   "i":"4018",
   "sutra":"चङ्कणः कङ्कणश्च",
   "pratyay":"ईकन्",
   "sk":"कण शब्दे । अस्माद्यङ्लुगन्तादीकन् धातोः कङ्कणादेशश्च । घन्टिकायां कङ्कणीका सैव प्रतिसरापि च ।"
},
{
   "i":"4019",
   "sutra":"शॄपॄवृञां द्वेरुक् चाभ्यासश्च",
   "pratyay":"ईकन्",
   "sk":"शर्करीको हिंस्रः । पर्परीको दिवाकरः । वर्वरीकः कुटिलकेशः ।"
},
{
   "i":"4020",
   "sutra":"पर्फरीकादयश्च",
   "pratyay":"ईकन्",
   "sk":"स्फुर स्फुरणे अस्मादीकन् धातोः पर्फरादेशः । पर्फरीकं किसलयम् । दर्दरीकं वादित्रम् । झर्झरीकं शरीरम् । तित्तिडीको वृषभेदः । <= चरेर्नुम् च => (गणसूत्रम् 199) । चञ्चरीको भ्रमरः । मर्मरीको हीनजनः । कर्करीका गलन्तिका । पुणतेः । पुन्डरीकं वादित्रम् । पुन्डरीको व्याघ्रोऽग्निर्दिग्गजश्च ।"
},
{
   "i":"4021",
   "sutra":"ईषः किद्ध्रस्वश्च",
   "pratyay":"ईकन्",
   "sk":"इषीका शलाका ।"
},
{
   "i":"4022",
   "sutra":"ऋजेश्च",
   "pratyay":"ईकन्",
   "sk":"ऋजिकः उपहतः ।"
},
{
   "i":"4023",
   "sutra":"सर्तेर्नुम् च",
   "pratyay":"ईकन्",
   "sk":"सृणिका लाला ।"
},
{
   "i":"4024",
   "sutra":"मृडः कीकच्कङ्कणौ",
   "pratyay":"कीकच्, कङ्कण",
   "sk":"मृडीको मृगः । मृडङ्कणः शिशुः ।"
},
{
   "i":"4025",
   "sutra":"अलीकादयश्च",
   "pratyay":"कीकच्",
   "sk":"कीकजन्ता निपात्यन्ते । अल भूषणादौ । अलीकं मिथ्या । विपूर्वाद्व्यलीकं विप्रियं खेदश्च । वलीकं पटलप्रान्ते इत्यादि ।"
},
{
   "i":"4026",
   "sutra":"कॄतॄभ्यामीषन्",
   "pratyay":"ईषन्",
   "sk":"करीषोऽस्त्री शुष्कगोमये । करीषः तरीता ।"
},
{
   "i":"4027",
   "sutra":"शॄपॄभ्यां किच्च",
   "pratyay":"ईषन्",
   "sk":"शिरीषः । पुरीषम् ।"
},
{
   "i":"4028",
   "sutra":"अर्जेर्ऋज च",
   "pratyay":"ईषन्",
   "sk":"ऋजीषं पिष्टपचनम् ।"
},
{
   "i":"4029",
   "sutra":"अम्बरीषः",
   "pratyay":"ईषन्",
   "sk":"अयं निपात्यते । अबि शब्दे । अम्बरीषः पुमान् भाष्ट्रम् ।"
},
{
   "i":"4030",
   "sutra":"कॄशॄपॄकटिपटिशौटिभ्य ईरन्",
   "pratyay":"ईरन्",
   "sk":"करीरो वंशाङ्कुरः । शरीरम् । परीरम् । फलम् । कटीरः कन्दरो जघनप्रदेशश्च । पटीरश्चन्दनः कन्टकः कामश्च । शौटीरस्त्यागिवीरयोः ब्राह्म्णादित्वात् ष्यञ् । शौटीर्यम् ।"
},
{
   "i":"4031",
   "sutra":"वशेः कित्",
   "pratyay":"ईरन्",
   "sk":"वशीरम् ।"
},
{
   "i":"4032",
   "sutra":"कशेर्मुट् च",
   "pratyay":"ईरन्",
   "sk":"काश्मीरो देशः ।"
},
{
   "i":"4033",
   "sutra":"कृञ उच्च",
   "pratyay":"ईरन्",
   "sk":"कुरीरं मैथुनम् ।"
},
{
   "i":"4034",
   "sutra":"घसेः किश्च",
   "pratyay":"ईरन्",
   "sk":"क्षीरम् ।"
},
{
   "i":"4035",
   "sutra":"गभीरगम्भीरौ",
   "pratyay":"ईरन्",
   "sk":"गभेर्भः पक्षे नुम् च ।"
},
{
   "i":"4036",
   "sutra":"विषा विहा",
   "pratyay":"आ",
   "sk":"स्यतेर्जहातेश्च विपूर्वाभ्यामाप्रत्ययः । विषा बुद्धिः । विहा स्वर्गः । अव्यये इमे ।"
},
{
   "i":"4037",
   "sutra":"पच एलिमच्",
   "pratyay":"एलिमच्",
   "sk":"पचेलिमो वह्निरव्योः ।"
},
{
   "i":"4038",
   "sutra":"शीङो धुक्लक्वलञ्वालनः",
   "pratyay":"धुक्, लक्, वलञ्, वालन्",
   "sk":"चत्वारः प्रत्ययाः स्युः । शीधु मद्यम् । शीलं स्वभावः । शैवलः शेवालम् । बाहुलकाद्वस्य पोऽपि । शेवालं शैवलो न स्त्री शेपालो जलनीलिका ।"
},
{
   "i":"4039",
   "sutra":"मॄकणिभ्यामूकोकणौ",
   "pratyay":"ऊक, ऊकण्",
   "sk":"मरूंको मृगः । काणूकः काकः ।"
},
{
   "i":"4040",
   "sutra":"वलेरूकः",
   "pratyay":"ऊक",
   "sk":"वलूकः पक्षी उत्पलमूलं च ।"
},
{
   "i":"4041",
   "sutra":"उलूकादयश्च",
   "pratyay":"ऊक",
   "sk":"वलेः संप्रसारणमूकश्च । उलूकाविन्द्रपेचकौ । वावदूको वक्ता । भल्लूकः । <= शमेर्बुक् च=> (गणसूत्र 200) ।  शम्बूको जलशुक्तिः ।"
},
{
   "i":"4042",
   "sutra":"शलिमन्डिभ्यामूकण्",
   "pratyay":"ऊकण्",
   "sk":"शालूकं कन्दविशेषः । मण्डूकः ।"
},
{
   "i":"4043",
   "sutra":"नियो मिः",
   "pratyay":"मि",
   "sk":"नेमिः ।"
},
{
   "i":"4044",
   "sutra":"अर्तेरूच्च",
   "pratyay":"मि",
   "sk":"ऊर्मिः ।"
},
{
   "i":"4045",
   "sutra":"भुवः कित्",
   "pratyay":"मि",
   "sk":"भूमिः ।"
},
{
   "i":"4046",
   "sutra":"अश्नोते रश् च",
   "pratyay":"मि",
   "sk":"रश्मिः किरणो रज्जुश्च ।"
},
{
   "i":"4047",
   "sutra":"दल्मिः",
   "pratyay":"मि",
   "sk":"दल विशरणे । दल्मिरिन्द्रायुधम् ।"
},
{
   "i":"4048",
   "sutra":"वीज्याज्यरिभ्यो निः",
   "pratyay":"नि",
   "sk":"बाहुलकाण्णत्वम् । वेणिः स्यात्केशविन्यासः प्रवेणी च स्त्रियामुभे । ज्यानिः । जूर्णिः ।"
},
{
   "i":"4049",
   "sutra":"सृवृषिभ्यां कित्",
   "pratyay":"नि",
   "sk":"सृणिरङ्कुशः । वृष्णिः क्षत्रियमेषयोः ।"
},
{
   "i":"4050",
   "sutra":"अङ्गेर्नलोपश्च",
   "pratyay":"नि",
   "sk":"अग्निः ।"
},
{
   "i":"4051",
   "sutra":"वहिश्रिश्रुयुद्रुग्लाहात्वरिभ्यो नित्",
   "pratyay":"नि",
   "sk":"वह्निः । श्रेणिः । श्रोणिः । योनिः । द्रोणिः । ग्लानिः । हानिः । तूर्णिः । बाहुलकान्म्लानिः ।"
},
{
   "i":"4052",
   "sutra":"घृणिपृश्निपार्ष्णिचूर्णिभूर्णि",
   "pratyay":"नि",
   "sk":"एते पञ्च निपात्यन्ते । घृणिः किरणः । स्पृशतेः सलोपः पृश्निरल्पशरीरः । पृषेर्वृद्धिश्च । पार्ष्णिः पादतलम् । चरेरुपधाया उत्वम् । चूर्णिः कपर्दकशतम् । बिभर्तेरुत्वम् । भूर्णिर्धरणी ।"
},
{
   "i":"4053",
   "sutra":"वृदृभ्यां विन्",
   "pratyay":"विन्",
   "sk":"वर्विर्घस्मरः । दर्विः ।"
},
{
   "i":"4054",
   "sutra":"जॄशॄस्तॄजागृभ्यः क्विन्",
   "pratyay":"क्विन्",
   "sk":"जीर्विः पर्शुः । शीर्विर्हिंस्रः । स्तीर्विरध्वर्युः । जागृविर्नृपः ।"
},
{
   "i":"4055",
   "sutra":"दिवो द्वे दीर्घश्चाभ्यासस्य",
   "pratyay":"क्विन्",
   "sk":"दीदिविः स्वर्गमोक्षयोः ।"
},
{
   "i":"4056",
   "sutra":"कृविघृष्विछविस्थविकिकीदिवि",
   "pratyay":"क्विन्",
   "sk":"कृविस्तन्तुवायद्रव्यम् । घृष्विर्वराहः । छास्थोर्ह्रस्वत्वं च । छविर्दीप्तिः । स्थविस्तन्तुवायः । दीव्यतेः किकीपूर्वात् किकीदिविश्चाषः । बाहुलकाद्ध्रस्वदीर्घयोर्विनिमयः । चाषेण किकीदीविना ।"
},
{
   "i":"4057",
   "sutra":"पातेर्डतिः",
   "pratyay":"डति",
   "sk":"पतिः ।"
},
{
   "i":"4058",
   "sutra":"शकेर्ऋतिन्",
   "pratyay":"ऋतिन्",
   "sk":"शकृत् ।"
},
{
   "i":"4059",
   "sutra":"अमेरतिः",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"अमतिः कालः ।"
},
{
   "i":"4060",
   "sutra":"वहिवस्यर्तिभ्यश्चित्",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"वहतिः पवनः । वसतिर्गृहयामिन्योः । अरतिः क्रोधः ।"
},
{
   "i":"4061",
   "sutra":"अञ्चेः को वा",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"अङ्कतिः । अञ्चतिर्वातः ।"
},
{
   "i":"4062",
   "sutra":"हन्तेरंह च",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"हन्तेरतिः स्यादंहादेशश्च धातोः । हन्ति दुरितमनया अंहतिर्दानम् प्रादेशनं निर्वपणमपवर्जनमंहतिः ।"
},
{
   "i":"4063",
   "sutra":"रमेर्नित्",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"रमतिः कालकामयोः ।"
},
{
   "i":"4064",
   "sutra":"सूङः क्रिः",
   "pratyay":"क्रि",
   "sk":"सूरिः ।"
},
{
   "i":"4065",
   "sutra":"अदिशदिभूशुभिभ्यः क्रिन्",
   "pratyay":"क्रिन्",
   "sk":"अद्रिः । शद्रिः । शर्करा । भूरि प्रचुरम् । शुभ्रिर्ब्रह्मा ।"
},
{
   "i":"4066",
   "sutra":"वङ्क्र्यादयश्च",
   "pratyay":"क्रिन्",
   "sk":"क्रिन्नन्ता निपात्यन्ते । वङ्क्रिर्वाद्यभेदो गृहदारु पार्श्वास्थि च । वप्रिः क्षेत्रम् । अंह्रिरङ्घ्रिश्च चरणः । तदिः सौत्रो धातुः । तन्द्रिर्मोहः बाहुलकाद्गुणः । भेरिः ।"
},
{
   "i":"4067",
   "sutra":"राशदिभ्यां त्रिप्",
   "pratyay":"त्रिप्",
   "sk":"रात्रिः शन्त्रिः । कुञ्जरः ।"
},
{
   "i":"4068",
   "sutra":"अदेस्त्रिनिश्च",
   "pratyay":"त्रिन्",
   "sk":"चात्त्रिप् । अन्त्री । अन्त्रिणौ । अन्त्रिणः । अन्त्रिः । अन्त्री । अन्त्रयः ।"
},
{
   "i":"4069",
   "sutra":"पतेरत्रिन्",
   "pratyay":"अत्रिन्",
   "sk":"पतत्रिः पक्षी ।"
},
{
   "i":"4070",
   "sutra":"मृकणिभ्यामीचिः",
   "pratyay":"ईचि",
   "sk":"मरीचिः कणीचिः पल्लवो निनादश्च ।"
},
{
   "i":"4071",
   "sutra":"श्वयतेश्चित्",
   "pratyay":"ईचि",
   "sk":"श्वयीचिर्व्याधिः ।"
},
{
   "i":"4072",
   "sutra":"वेञो डिच्च",
   "pratyay":"ईचि",
   "sk":"वीचिस्तरङ्गः । नञ्समासे अवीचिर्नरकभेदः ।"
},
{
   "i":"4073",
   "sutra":"ऋहनिभ्यामूषन्",
   "pratyay":"ऊषन्",
   "sk":"अरूषः सूर्यः । हनूषो राक्षसः ।"
},
{
   "i":"4074",
   "sutra":"पुरः कुषन्",
   "pratyay":"कुषन्",
   "sk":"पुर अग्रगमने । पुरुषः । [[6.3.137]] <<अन्येषामपि –>> इति दीर्घः । पूरुषः ।"
},
{
   "i":"4075",
   "sutra":"पॄनहिकलिभ्य उषच्",
   "pratyay":"उषच्",
   "sk":"परुषम् । नहुषः । कलुषम् ।"
},
{
   "i":"4076",
   "sutra":"पीयेरूषन्",
   "pratyay":"ऊषन्",
   "sk":"पीय इति सौत्रो धातुः । पीयूषम् । बाहुलकाद्गुणे पेयूषोऽभिनवं पयः ।"
},
{
   "i":"4077",
   "sutra":"मस्जेर्नुम् च",
   "pratyay":"ऊषन्",
   "sk":"मञ्जूषा ।"
},
{
   "i":"4078",
   "sutra":"गडेश्च",
   "pratyay":"ऊषन्",
   "sk":"गण्डूषः । गण्डूषा ।"
},
{
   "i":"4079",
   "sutra":"अर्तेररुः",
   "pratyay":"अरु",
   "sk":"अररुः शत्रुः । अररू । अररवः ।"
},
{
   "i":"4080",
   "sutra":"कुटः किच्च",
   "pratyay":"अरु",
   "sk":"कुटरुर्वस्त्रगृहम् । कित्वप्रयोजनं चिन्त्यम् ।"
},
{
   "i":"4081",
   "sutra":"शकादिभ्योऽटन्",
   "pratyay":"अटन्",
   "sk":"शकटोऽस्त्रियाम् । शकिर्गत्यर्थः । कङ्कटः सन्नाहः । देवटः शिल्पी । करट इत्यादि ।"
},
{
   "i":"4082",
   "sutra":"कृकदिकडिकटिभ्योऽम्बच्",
   "pratyay":"अबच्",
   "sk":"करम्बं व्यामिश्रम् । कदिकडी सौत्रौ । कदम्बो वृक्षभेदः । कडम्बोऽग्रभागः । कटम्बो वादित्रम् ।"
},
{
   "i":"4083",
   "sutra":"कदेर्णित्पक्षिणि",
   "pratyay":"अबच्",
   "sk":"कादम्बः कलहंसः ।"
},
{
   "i":"4084",
   "sutra":"कलिकर्द्योरमः",
   "pratyay":"अम",
   "sk":"कलमः । कर्दमः ।"
},
{
   "i":"4085",
   "sutra":"कुणिपुल्योः किन्दच्",
   "pratyay":"किन्दच्",
   "sk":"कुण शब्दोपकरणयोः । कुणिन्दः शब्दः । पुलिन्दो जातिविशेषः ।"
},
{
   "i":"4086",
   "sutra":"कुपेर्वा वश्च",
   "pratyay":"किन्दच्",
   "sk":"कुपिन्दकुविन्दौ तन्तुवाये ।"
},
{
   "i":"4087",
   "sutra":"नौ षञ्जेर्घथिन्",
   "pratyay":"घथिन्",
   "sk":"निषङ्गथिरालिङ्गकः ।"
},
{
   "i":"4088",
   "sutra":"उद्यर्तेश्चित्",
   "pratyay":"घथिन्",
   "sk":"उदरथिः समुद्रः ।"
},
{
   "i":"4089",
   "sutra":"सर्तेर्णिच्च",
   "pratyay":"घथिन्",
   "sk":"सारथिः ।"
},
{
   "i":"4090",
   "sutra":"खर्जिपिञ्जादिभ्य ऊरोलचौ",
   "pratyay":"ऊर्, उलच्",
   "sk":"खर्जूरः । कर्पूरः । वल्लूरं शुष्कमांसम् । पिञ्जूलं कुशवर्तिः । <= लङ्गेर्वृद्धिश्च => (गणसूत्रम् 201) ।   लाङ्गूलम् । कुसूलः । <= तमेर्बुग्वृद्धिश्च => (गणसूत्रम् 202) । ताम्बूलम् । <= शृणातेर्दुग्वृद्धिश्च => (गणसूत्रम् 203) । शार्दूलः । <= दुक्वोः कुक्च => (गणसूत्रम् 204) । दुकूलम् । कुकूलम् ।"
},
{
   "i":"4091",
   "sutra":"कुवश्चट् दीर्घश्च",
   "pratyay":"चट्",
   "sk":"कूची चित्रलेखनिका ।"
},
{
   "i":"4092",
   "sutra":"समीणः",
   "pratyay":"चट्",
   "sk":"समीचः समुद्रः । समीची हरिणी ।"
},
{
   "i":"4093",
   "sutra":"सिवेष्टेरू च",
   "pratyay":"चट्",
   "sk":"सूचो दर्भाङ्कुरः । सूची ।"
},
{
   "i":"4094",
   "sutra":"शमेर्बन्",
   "pratyay":"बन्",
   "sk":"शम्बो मुसलम् ।"
},
{
   "i":"4095",
   "sutra":"उल्बादयश्च",
   "pratyay":"बन्",
   "sk":"बन्नन्ता निपात्यन्ते । उच समवाये । चस्य लत्वं गुणाभावश्च । उल्बो गर्भाशयः । शुल्बं ताम्रम् । बिम्बम् ।"
},
{
   "i":"4096",
   "sutra":"स्थः स्तोऽम्बजबकौ",
   "pratyay":"अम्बज्, अबक",
   "sk":"तिष्ठतेरम्बच् अबक एतौ स्तस्तादेशश्च । स्तम्बो गुच्छस्तृणादिनः । स्तबकः पुष्पगुच्छः ।"
},
{
   "i":"4097",
   "sutra":"शाशपिभ्यां ददनौ",
   "pratyay":"द, दन्",
   "sk":"शादो जम्बालशष्पयोः ।"
},
{
   "i":"4098",
   "sutra":"अब्दादयश्च",
   "pratyay":"द, दन्",
   "sk":"शब्दः । अवतीत्यशब्दः । <= कौतेर्नुम् च => (गणसूत्रम् 205) । कुन्दः ।"
},
{
   "i":"4099",
   "sutra":"वलिमलितनिभ्यः कयन्",
   "pratyay":"कयन्",
   "sk":"वलयम् । मलयः । तनयः ।"
},
{
   "i":"4100",
   "sutra":"वृह्रोः षुग्दुकौ च",
   "pratyay":"कयन्",
   "sk":"वृषयः आश्रयः । हृदयम् ।"
},
{
   "i":"4101",
   "sutra":"मिपीभ्यां रुः",
   "pratyay":"रु",
   "sk":"मेरुः । पेरुः सूर्यः । बाहुलकात् पिबतेरपि । संवत्सरवपुः पारुः पेरुर्वासीर्दिनप्रणीः ।"
},
{
   "i":"4102",
   "sutra":"जत्र्वादयश्च",
   "pratyay":"रु",
   "sk":"जत्रु जत्रुणी । अश्रु । अश्रुणी ।"
},
{
   "i":"4103",
   "sutra":"रुशातिभ्यां क्रुन्",
   "pratyay":"क्रुन्",
   "sk":"रुरुर्मृगभेदः । शातयतीति शत्रुः । प्रज्ञादौ पाठाद्ध्रस्वत्वम् ।"
},
{
   "i":"4104",
   "sutra":"जनिदाच्युसृवृमदिषमिनमिभृञ्भ्य इत्वन्त्वन्त्नण्क्निन्शक्स्यढडटाटचः",
   "pratyay":"इत्वन्, त्वन्, त्नण्, क्निन्, शक्, स्य, ढ, डट्, आटच्",
   "sk":"जनित्वौ मातापितरौ । दात्वो दाता । च्यौत्नो गन्ता अण्डजः क्षीणपुण्यश्च । सृणिरङ्कुरशश्चन्द्रः सूर्यो वायुश्च । वृशः आर्द्रकं मूलकं च । मत्स्यः । षण्ढः । डित्वाट्टिलोपः । नमतीति नटः शैलूषः । बिभर्ति भरटः कुलालो भृतकश्च ।"
},
{
   "i":"4105",
   "sutra":"अन्येभ्योऽपि दृश्यन्ते",
   "pratyay":"इत्वन्, त्वन्, त्नण्, क्निन्, शक्, स्य, ढ, डट्, आटच्",
   "sk":"पेत्वममृतम् भृशम् ।"
},
{
   "i":"4106",
   "sutra":"कुसेरुम्भोमेदेताः",
   "pratyay":"उम्भ, उम, ईद, इत",
   "sk":"कुसुम्भम् । कुसुमम् । कुसीदम् । कुसितो जनपदः ।"
},
{
   "i":"4107",
   "sutra":"सानसिवर्णसिपणसितण्डुलाङ्कुशचषालेल्वलपल्वलधिष्ण्यशल्याः",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"सनोतेरसिप्रत्यय उपधावृद्धिः । सानसिर्हिरण्यम् । वृञो नुक् च । वर्णसिर्जलम् । पॄ पर्णसिर्जलग्रहणम् । तड आघाते तण्डुलाः । अकि लक्षणे उशच् । अङ्कुशः । चषेरालच् । चषालो यूपकटकः । इल्वलो दैत्यभेदः । पल्वलम् । ञिधृषा । ऋकारश्च इकारः । धिष्ण्यम् । शलेर्यः शल्यम् । वा पुंसि शल्यं शङ्कुर्ना ।"
},
{
   "i":"4108",
   "sutra":"मूशक्यबिभ्यः क्लः",
   "pratyay":"क्ल",
   "sk":"मूलम् । शक्लः प्रियंवदे । अम्ब्लो रसः । बाहुलकादमेः । अम्लः ।"
},
{
   "i":"4109",
   "sutra":"माछाससिभ्यो यः",
   "pratyay":"य",
   "sk":"माया । छाया । सस्यम् । बाहुलकात्सुनोतेः । सव्यं दक्षिणवामयोः ।"
},
{
   "i":"4110",
   "sutra":"जनेर्यक्",
   "pratyay":"यक्",
   "sk":"[[6.4.43]] <<ये विभाषा>> । जन्यं युद्धम् । जाया भार्या ।"
},
{
   "i":"4111",
   "sutra":"अघ्न्यादयश्च",
   "pratyay":"यक्",
   "sk":"यगन्ता निपात्यन्ते । हन्तेर्युक् अडागम उपधालोपश्च । अघ्न्या माहेयी । अघ्न्यः प्रजापतिः । कनी दीप्तौ । कन्या । बवयोरैक्यम् । वन्ध्याः ।"
},
{
   "i":"4112",
   "sutra":"स्नामदिपद्यर्तिपॄशकिभ्यो वनिप्",
   "pratyay":"वनिप्",
   "sk":"स्नावा रसिकः । मद्वा शिवः । पद्वा पन्थाः । अर्वा तुरङ्गगर्ह्ययोः । पर्वा ग्रन्थिः प्रस्तावश्च । शक्का हस्ती । ङीब्रौ । शक्करी अङ्गुलिः ।"
},
{
   "i":"4113",
   "sutra":"शीङ्क्रुशिरुहिजिक्षिसृधृभ्यः क्वनिप्",
   "pratyay":"क्वनिप्",
   "sk":"शीवा अजगरः । क्रुश्वा सृगालः । रुह्वा वृक्षः । जित्वा जेता । क्षित्वा वायुः । सृत्वा प्रजापतिः । धृत्वा विष्णुः ।"
},
{
   "i":"4114",
   "sutra":"ध्याप्योः संप्रसारणं च",
   "pratyay":"क्वनिप्",
   "sk":"धीवा कर्मकरः । पीवा स्थूलः ।"
},
{
   "i":"4115",
   "sutra":"अदेर्ध च",
   "pratyay":"क्वनिप्",
   "sk":"अध्वा ।"
},
{
   "i":"4116",
   "sutra":"प्र ईरशदोस्तुट् च",
   "pratyay":"क्वनिप्",
   "sk":"प्रेर्त्वा प्रशत्वा च सागरः । प्रेत्वरी प्रशत्वरी च नदी ।"
},
{
   "i":"4117",
   "sutra":"सर्वधातुभ्य इन्",
   "pratyay":"इन्",
   "sk":"पचिरग्निः । तुडिः । तुण्डिः । वलिः । वटिः । यजिः । देवयजिः । काशत इति काशिः । यतिः । मल्लिः । केलिः । मसी परिणामे । मसिः । बाहुलकाद्गुणः । कोटिः । हेलिः । बोधिः । नन्दिः । कलिः ।"
},
{
   "i":"4118",
   "sutra":"हृपिषिरुहिवृतिविदिछिदिकीर्तिभ्यश्च",
   "pratyay":"इन्",
   "sk":"हरिर्विष्णावहाविन्द्रे भेके सिंहे हये रवौ । चन्द्रे कीले प्लवङ्गे च यमे वाते च कीर्तितः । पेषिर्वज्रम् । रोहिर्व्रती । वर्तिः । वेदिः । छदिश्छेत्ता । कीर्तिः ।"
},
{
   "i":"4119",
   "sutra":"इगुपधात्कित्",
   "pratyay":"इन्",
   "sk":"कृषिः । ऋषिः । शुचिः । लिपिः । बाहुलकाद्बत्वे लिबिः । तूल निष्कर्षे । तूलिः । तूली कूर्चिका ।"
},
{
   "i":"4120",
   "sutra":"भ्रमेः संप्रसारणं च",
   "pratyay":"इन्",
   "sk":"भृमिर्वातः । बाहुलकाद्भ्रमिः ।"
},
{
   "i":"4121",
   "sutra":"क्रमितमिशतिस्तम्भामत इच्च",
   "pratyay":"इन्",
   "sk":"क्रिमिः । संप्रसारणानुवृत्तेः कृमिरपि । तिमिर्मत्स्यभेदः । शितिर्मेचकशुक्लयोः । स्तिम्भिः समुद्रः ।"
},
{
   "i":"4122",
   "sutra":"मनेरुच्च",
   "pratyay":"इन्",
   "sk":"मुनिः ।"
},
{
   "i":"4123",
   "sutra":"वर्णेर्बलिश्चाहिरण्ये",
   "pratyay":"इन्",
   "sk":"वर्णिः सौत्रः । अस्य बलिरादेशः । करोपहारयोः पुंसि बलिः प्राण्यङ्गजे स्त्रियाम् । हिरण्ये तु वर्णिः सुवर्णम् ।"
},
{
   "i":"4124",
   "sutra":"वसिवपियजिराजिव्रजिसदिहनिनाशिवाशिवारिभ्य इञ्",
   "pratyay":"इञ्",
   "sk":"वासिश्छेदनवस्तुनि । वापिः । वापी । याजिर्यष्टा । राजिः । राजी । व्राजिर्वातालिः । सादिः सारथिः । निघातिर्लोहघातिनी । वाशिरग्निः । वादिर्विद्वान् । वारिर्गजबन्धनी । जले तु क्लीबम् । बाहुलकाद्वारिः पथिकसंहतौ ।"
},
{
   "i":"4125",
   "sutra":"नहो भश्च",
   "pratyay":"इञ्",
   "sk":"नाभिः स्यात्क्षत्रिये पुंसि । प्राण्यङ्गे तु स्त्रियाम् । पुंस्यपीति केचित् ।"
},
{
   "i":"4126",
   "sutra":"कृषेर्वृद्धिश्छन्दसि",
   "pratyay":"इञ्",
   "sk":"कार्षिः ।"
},
{
   "i":"4127",
   "sutra":"श्रः शकुनौ",
   "pratyay":"इञ्",
   "sk":"शारिः । शारिका ।"
},
{
   "i":"4128",
   "sutra":"कृञ उदीचां कारुषु",
   "pratyay":"इञ्",
   "sk":"कारिः शिल्पी ।"
},
{
   "i":"4129",
   "sutra":"जनिघसिभ्यामिण्",
   "pratyay":"इण्",
   "sk":"जनिर्जननम् । घासिर्भक्ष्यमग्निश्च ।"
},
{
   "i":"4130",
   "sutra":"अज्यतिभ्यां च",
   "pratyay":"इण्",
   "sk":"आजिः संग्रामः । आतिः पक्षी ।"
},
{
   "i":"4131",
   "sutra":"पादे च",
   "pratyay":"इण्",
   "sk":"पदाजिः । पदातिः ।"
},
{
   "i":"4132",
   "sutra":"अशिपणाय्यो रुडायलुकौ च",
   "pratyay":"इण्",
   "sk":"अशे रुट् । राशिः पुञ्जः । पणायतेरायलुक् । पाणिः करः ।"
},
{
   "i":"4133",
   "sutra":"वातेर्डिच्च",
   "pratyay":"इण्",
   "sk":"विः पक्षी । स्त्रियां वीत्यपि ।"
},
{
   "i":"4134",
   "sutra":"प्रे हरतेः कूपे",
   "pratyay":"इण्",
   "sk":"प्रहिः कूपः ।"
},
{
   "i":"4135",
   "sutra":"नौ व्यो यलोपः पूर्वस्य च दीर्घः",
   "pratyay":"इण्",
   "sk":"व्येञ इण् स्याद् यलोपश्च नेर्दीर्घः । नीविः । नीवी वस्त्रग्रन्थौ मूलधने च ।"
},
{
   "i":"4136",
   "sutra":"समाने ख्यः स चोदात्तः",
   "pratyay":"इण्",
   "sk":"समानशब्दे उपपदे ख्या इत्यस्मादिण् स्यात्स च डिच्च यलोपश्च समानस्य तूदात्तः स इत्यादेशश्च । समानं ख्यायते जनैरिति सखा ।"
},
{
   "i":"4137",
   "sutra":"आङि श्रिहनिभ्यां ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"इण्",
   "sk":"इण् स्यात्स च डित् आङो ह्रस्वश्च । स्त्रियः पाल्यश्रिकोटयः । सर्पे वृत्रासुरेऽप्यहिः ।"
},
{
   "i":"4138",
   "sutra":"अच इः",
   "pratyay":"इ",
   "sk":"रविः । पविः । तरिः । कविः । अरिः । अलिः ।"
},
{
   "i":"4139",
   "sutra":"खनिकष्यज्यसिवसिवनिसनिध्वनिग्रन्थिचरिभ्यश्च",
   "pratyay":"इ",
   "sk":"खनिः । कषिर्हिंस्रः । अजिः । असिः । वसिर्वस्त्रम् । वनिरग्निः । सनिर्भक्तिर्दानं च । ध्वनिः । ग्रन्थिः । चरिः पशुः ।"
},
{
   "i":"4140",
   "sutra":"वृतेश्छन्दसि",
   "pratyay":"इ",
   "sk":"वर्तिः ।"
},
{
   "i":"4141",
   "sutra":"भुजेः किच्च",
   "pratyay":"इ",
   "sk":"भुजिः ।"
},
{
   "i":"4142",
   "sutra":"कॄगॄशॄपॄकुटिभिदिछिदिभ्यश्च",
   "pratyay":"इ",
   "sk":"इः कित्स्यात् । किरिर्वराहः । गिरिर्गोत्राक्षिरोगयोः । गिरिणा काणः गिरिकाणः । शिरिः शलभो हन्ता च । पुरिर्नगरं राजा नदी च । कुटिः शाला शरीरं च । भिदिर्वज्रम् । छिदिः परशुः ।"
},
{
   "i":"4143",
   "sutra":"कुडिकम्प्योर्नलोपश्च",
   "pratyay":"इ",
   "sk":"कुडि दाहे । कुडिर्देहः । कपिः ।"
},
{
   "i":"4144",
   "sutra":"सर्वधातुभ्यो मनिन्",
   "pratyay":"मनिन्",
   "sk":"क्रियत इति कर्म । चर्म । भस्म । जन्म । शर्म । स्थाम बलम् । [[6.4.97]] <<इस्मन्...>> इति ह्रस्वः । छद्म । सुत्रामा ।"
},
{
   "i":"4145",
   "sutra":"बृंहेर्नोच्च",
   "pratyay":"मनिन्",
   "sk":"नकारस्याकारः । ब्रह्म तत्वं तपो वेदो ब्रह्मा विप्रः प्रजापतिः ।"
},
{
   "i":"4146",
   "sutra":"अशिशकिभ्यां छन्दसि",
   "pratyay":"मनिन्",
   "sk":"अश्मा । शक्मा ।"
},
{
   "i":"4147",
   "sutra":"हृभृधृसृस्तृशॄभ्य इमनिच्",
   "pratyay":"इमनिच्",
   "sk":"हरिमा कालः । भरिमा कुटुम्बम् । धरिमा रूपम् । सरिमा वायुः । स्तरिमा तल्पम् । शरिमा प्रसवः ।"
},
{
   "i":"4148",
   "sutra":"जनिमृङ्भ्यामिमनिन्",
   "pratyay":"इमनिन्",
   "sk":"जनिमा जन्म । मरिमा मृत्युः ।"
},
{
   "i":"4149",
   "sutra":"वेञः सर्वत्र",
   "pratyay":"इमनिन्",
   "sk":"छन्दसि भाषायां चेत्यर्थः । वेमा तन्तुवायदण्डः । अर्धर्चादिः । सामनी वेमनी इति वृत्तिः ।"
},
{
   "i":"4150",
   "sutra":"नामन् सीमन् व्योमन् रोमन् लोमन् पाप्मन् ध्यामन्",
   "pratyay":"मनिन्",
   "sk":"सप्त अमी निपात्यन्ते । म्नायतेऽनेनेति नाम । सिनोतेर्दीर्घः । सीमा सीमानौ । सीमानः । पक्षे डाप् । सीमे सीमाः । व्येञोऽन्त्यस्योत्वं गुणः । व्योम । रौतेः । रोम । लोम । पाप्मा पापम् । ध्याम परिमाणं तेजश्च ।"
},
{
   "i":"4151",
   "sutra":"मिथुने मनिः",
   "pratyay":"मनि",
   "sk":"उपसर्गक्रियासंबन्धो मिथुनम् । स्वरार्थमिदम् । सुशर्मा ।"
},
{
   "i":"4152",
   "sutra":"सातिभ्यां मनिन्मनिणौ",
   "pratyay":"मनिन्, मनिण्",
   "sk":"स्यति । साम । सामनी । आत्मा ।"
},
{
   "i":"4153",
   "sutra":"हनिमशिभ्यां सिकन्",
   "pratyay":"सिकन्",
   "sk":"हंसिका हंसयोषिति । मक्षिका ।"
},
{
   "i":"4154",
   "sutra":"कोररन्",
   "pratyay":"अरन्",
   "sk":"कवरः ।"
},
{
   "i":"4155",
   "sutra":"गिर उडच्",
   "pratyay":"उडच्",
   "sk":"गरुडः ।"
},
{
   "i":"4156",
   "sutra":"इन्देः कमिन्नलोपश्च",
   "pratyay":"कमिन्",
   "sk":"इदम् ।"
},
{
   "i":"4157",
   "sutra":"कायतेर्डिमिः",
   "pratyay":"डिमि",
   "sk":"किम् ।"
},
{
   "i":"4158",
   "sutra":"सर्वधातुभ्यः ष्ट्रन्",
   "pratyay":"ष्ट्रन्",
   "sk":"वस्त्रम् । अस्त्रम् । शस्त्रम् । [[6.4.97]] <<इस्मन्...>> इति ह्रस्वत्वम् । छादनाच्छत्रम् ।"
},
{
   "i":"4159",
   "sutra":"भ्रस्जिगमिनमिहनिविश्यशां वृद्धिश्च",
   "pratyay":"ष्ट्रन्",
   "sk":"भ्राष्ट्रः । गात्रं शकटम् । नान्त्रं स्तोत्रम् । हान्त्रं मरणम् । वैष्ट्रं विष्टपम् । आष्ट्रमाकाशम् ।"
},
{
   "i":"4160",
   "sutra":"दिवेर्द् युच्च",
   "pratyay":"ष्ट्रन्",
   "sk":"द्यौत्रम् ।"
},
{
   "i":"4161",
   "sutra":"उषिखनिभ्यां कित्",
   "pratyay":"ष्ट्रन्",
   "sk":"उष्ट्रः । खात्रं खनित्रं जलाधारश्च ।"
},
{
   "i":"4162",
   "sutra":"सिविमुच्योष्टेरू च",
   "pratyay":"ष्ट्रन्",
   "sk":"सूत्रम् । मूत्रम् ।"
},
{
   "i":"4163",
   "sutra":"अमिचिमिदिशसिभ्यः क्त्रः",
   "pratyay":"क्त्र",
   "sk":"आन्त्रम् । दित्रम् । मित्रम् । शस्त्रम् ।"
},
{
   "i":"4164",
   "sutra":"पुवो ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"क्त्र",
   "sk":"पुत्रः ।"
},
{
   "i":"4165",
   "sutra":"स्त्यायतेर्डट्",
   "pratyay":"डट्",
   "sk":"स्त्री ।"
},
{
   "i":"4166",
   "sutra":"गुधृवीपचिवचियमिसदिक्षदिभ्यस्त्रः",
   "pratyay":"त्र",
   "sk":"गोत्रं स्यान्नामवंशयोः । गोत्रा प्रुथिवी । धर्त्रं गृहम् । वेत्रम् । पक्त्रम् । वक्त्रम् । यन्त्रम् । सन्त्रम् । क्षन्त्रम् ।"
},
{
   "i":"4167",
   "sutra":"हुयामाश्रुभसिभ्यस्त्रन्",
   "pratyay":"त्रन्",
   "sk":"होत्रम् । यात्रा । मात्रा । श्रोत्रम् । भस्त्रा ।"
},
{
   "i":"4168",
   "sutra":"गमेरा च",
   "pratyay":"त्रन्",
   "sk":"गात्रम् ।"
},
{
   "i":"4169",
   "sutra":"दादिभ्यच्छन्दसि",
   "pratyay":"त्रन्",
   "sk":"दात्रम् । पात्रम् ।"
},
{
   "i":"4170",
   "sutra":"भूवादिगॄभ्यो णित्रन्",
   "pratyay":"णित्रन्",
   "sk":"भावित्रम् । वादित्रम् । गादित्रमोदनम् ।"
},
{
   "i":"4171",
   "sutra":"चरेर्वृत्ते",
   "pratyay":"णित्रन्",
   "sk":"चारित्रम् ।"
},
{
   "i":"4172",
   "sutra":"अशित्रादिभ्य इत्रोत्रौ",
   "pratyay":"इत्र, उत्र",
   "sk":"अशित्रम् । वहित्रम् । धरित्री मही । त्रैङ् एवमादिभ्य उत्रः । तोत्रं प्रहरणम् । वृञ् वरुत्रं प्रावरणम् ।"
},
{
   "i":"4173",
   "sutra":"अमेर्द्विषति चित्",
   "pratyay":"इत्र",
   "sk":"अमित्रः शत्रुः ।"
},
{
   "i":"4174",
   "sutra":"आः समिण्निकशिभ्याम्",
   "pratyay":"आ",
   "sk":"संपूर्वादिणो निपूर्वात्कषेश्च आ स्यात् । स्वरादित्वादव्ययत्वम् । समया । निकषा ।"
},
{
   "i":"4175",
   "sutra":"चित्तेः कणः कश्च",
   "pratyay":"कण",
   "sk":"बाहुलकादगुणः । चिक्कणं मसृणं स्निग्धम् ।"
},
{
   "i":"4176",
   "sutra":"सूचेः स्मन्",
   "pratyay":"स्मन्",
   "sk":"सूक्ष्मम् ।"
},
{
   "i":"4177",
   "sutra":"पातेर्डुम्सुन्",
   "pratyay":"डुम्सुन्",
   "sk":"पुमान् ।"
},
{
   "i":"4178",
   "sutra":"रुचिभुजिभ्यां किष्यन्",
   "pratyay":"किष्यन्",
   "sk":"रुचिष्यमिष्टम् । भुजिष्यो दासः ।"
},
{
   "i":"4179",
   "sutra":"वसेस्तिः",
   "pratyay":"ति",
   "sk":"वस्तिर्नाभेरधो द्वयोः । वस्तयः स्युर्दशासूत्रे । बाहुलकात् शासः शास्तिः राजदण्डः । विन्ध्याख्यमगमस्यतीत्यगस्तिः । शकन्ध्वादिः ।"
},
{
   "i":"4180",
   "sutra":"सावसेः",
   "pratyay":"ति",
   "sk":"स्वस्ति । स्वरादिपाठादव्ययत्वम् ।"
},
{
   "i":"4181",
   "sutra":"वौ तसेः",
   "pratyay":"ति",
   "sk":"वितस्तिः ।"
},
{
   "i":"4182",
   "sutra":"पदिप्रथिभ्यां नित्",
   "pratyay":"ति",
   "sk":"पत्तिः । प्रथितिः ।"
},
{
   "i":"4183",
   "sutra":"तितुत्रेष्वग्रहादीनामितीट् दृणातेर्ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"ति",
   "sk":"दृतिः ।"
},
{
   "i":"4184",
   "sutra":"कॄतॄकृपिभ्यः कीटन्",
   "pratyay":"कीटन्",
   "sk":"किरीटं शिरोवेष्टनम् । तिरीटं सुवर्णम् । कृपीटं कुक्षिवारिणोः ।"
},
{
   "i":"4185",
   "sutra":"रुचिवचिकुचिकुटिभ्यः कितच्",
   "pratyay":"कितच्",
   "sk":"रुचितमिष्टम् । उचितम् । कुचितं परिमितम् ।  कुटितं कुटिलम् ।"
},
{
   "i":"4186",
   "sutra":"कुटिकुषिभ्यां क्मलन्",
   "pratyay":"क्मलन्",
   "sk":"कुड्मलम् । कुष्मलम् ।"
},
{
   "i":"4187",
   "sutra":"कुषेर्लश्च",
   "pratyay":"क्मलन्",
   "sk":"कुल्मलं पापम् ।"
},
{
   "i":"4188",
   "sutra":"सर्वधातुभ्योऽसुन्",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"चेतः । सरः । पयः । सदः ।"
},
{
   "i":"4189",
   "sutra":"रपेरत एच्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"रेपोऽवद्यम् ।"
},
{
   "i":"4190",
   "sutra":"अशेर्देवने युट् च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"देवने स्तुतौ । यशः ।"
},
{
   "i":"4191",
   "sutra":"उब्जेर्बले बलोपश्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"ओजः ।"
},
{
   "i":"4192",
   "sutra":"श्वेः सम्प्रसारणं च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"शवः । शवसी । बालपर्यायोऽयम् ।"
},
{
   "i":"4193",
   "sutra":"श्रयतेः स्वाङ्गे शिरः किच्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"श्रयतेः शिरआदेशोऽसुन् किच्च । शिरः । शिरसी ।"
},
{
   "i":"4194",
   "sutra":"अर्तेरुच्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"उरः ।"
},
{
   "i":"4195",
   "sutra":"व्याधौ शुट्",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"अर्शो गुदव्याधिः ।"
},
{
   "i":"4196",
   "sutra":"उदके नुट् च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"अर्तेरसुन् स्यात्तस्य च नुट् । अर्णः । अर्णसी ।"
},
{
   "i":"4197",
   "sutra":"इण आगसि",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"एनः ।"
},
{
   "i":"4198",
   "sutra":"रिचेर्धने घिच्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"चात्प्रत्ययस्य नुट् । घित्त्वात्कुत्वम् । रेक्णः सुवर्णम् ।"
},
{
   "i":"4199",
   "sutra":"चायतेरन्ने ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"चनो भक्तम् ।"
},
{
   "i":"4200",
   "sutra":"वृङ्शीङ्भ्यां रूपस्वाङ्गयोः पुट् च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"वर्पो रूपम् । शेपो गुह्यम् ।"
},
{
   "i":"4201",
   "sutra":"स्रुरीभ्यां तुट् च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"स्रोतः । रेतः ।"
},
{
   "i":"4202",
   "sutra":"पातेर्बले जुट् च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"पाजः । पाजसी ।"
},
{
   "i":"4203",
   "sutra":"उदके थुट् च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"पाथः ।"
},
{
   "i":"4204",
   "sutra":"अन्ने च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"पाथो भक्तम् ।"
},
{
   "i":"4205",
   "sutra":"अदेर्नुम् धौ च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"अदेर्भक्ते वाच्येऽसुन् नुमागमो धादेशश्च । अन्धोऽन्नम् ।"
},
{
   "i":"4206",
   "sutra":"स्कन्देश्च स्वाङ्गे",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"स्कन्दः । स्कन्दसी ।"
},
{
   "i":"4207",
   "sutra":"आपः कर्माख्यायाम्",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"कर्माख्यायां ह्रस्वो नुट् च वा । अप्नः । अपः । बाहुलकात् । आपः । आपसी ।"
},
{
   "i":"4208",
   "sutra":"रूपे जुट् च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"अब्जो रूपम् ।"
},
{
   "i":"4209",
   "sutra":"उदके नुम्भौ च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"अम्भः ।"
},
{
   "i":"4210",
   "sutra":"नहेर्दिवि भश्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"नभः ।"
},
{
   "i":"4211",
   "sutra":"इण आग अपराधे च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"आगः पापापराधयोः ।"
},
{
   "i":"4212",
   "sutra":"अमेर्हुक्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"अंहः ।"
},
{
   "i":"4213",
   "sutra":"रमेश्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"रंहः ।"
},
{
   "i":"4214",
   "sutra":"देशे ह च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"रमन्तेऽस्मिन् रहः ।"
},
{
   "i":"4215",
   "sutra":"अञ्च्यञ्जियुजिभृजिभ्यः कुञ्च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"एभ्योऽसुन् कवर्गश्चान्तादेशः । अङ्कश्चिह्नशरीरयोः । अङ्गः पक्षी । योगः समाधिः । भर्गस्तेजः ।"
},
{
   "i":"4216",
   "sutra":"भूरञ्जिभ्यां कित्",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"भुवः । रजः ।"
},
{
   "i":"4217",
   "sutra":"वसेर्णित्",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"वासो वस्त्रम् ।"
},
{
   "i":"4218",
   "sutra":"चन्देरादेश्च छः",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"छन्दः ।"
},
{
   "i":"4219",
   "sutra":"पचिवचिभ्यां सुट् च",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"पक्षसी तु स्मृतौ पक्षौ । वक्षो हृदयम् ।"
},
{
   "i":"4220",
   "sutra":"वहिहाधाञ्भ्यश्छन्दसि",
   "pratyay":"असुन्",
   "sk":"वक्षाः अनड्वान् । हासाश्चन्द्रः । धासाः पर्वत इति प्राञ्चः । वस्तुतस्तु णिदित्यनुवर्तते न तु सुट् । तेन वहेरुपधावृद्धिः । इतरयोः ’आतो युक् – ७-३-३३’ इति युक् । शोणा धृष्णू नृवाहसा । श्रोता हवं गृणतः स्तोमवाहाः । विश्वो विहायाः । वाजम्भरो विहायाः । देवो न यः पृथिवीं विश्वधायाः । अधारयत् पृथिवीं विश्वधायसम् । धर्णसिं भूरिधायसमित्यादिः ।"
},
{
   "i":"4221",
   "sutra":"इण आसिः",
   "pratyay":"आसि",
   "sk":"अयाः वह्निः । स्वरादिपाठादव्ययत्वम् ।"
},
{
   "i":"4222",
   "sutra":"मिथुनेऽसिः पूर्ववच्च सर्वम्",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"उपसर्गविशिष्टो धातुर्मिथुनं तन्नासुनोऽपवादोऽसिः । स्वरार्थः ।"
},
{
   "i":"4223",
   "sutra":"नञि हन एह च",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"अनेहाः । अनेहसौ ।"
},
{
   "i":"4224",
   "sutra":"विधाञो वेध च",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"विदधातीति वेधाः ।"
},
{
   "i":"4225",
   "sutra":"नुवो धुट् च",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"नोधाः ।"
},
{
   "i":"4226",
   "sutra":"गतिकारकोपपदयोः पूर्वपदप्रकृतिस्वरत्वं च",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"असिः स्यात् । सुतपाः । जातवेदाः । [[6.2.139]] <<गतिकारकोपदात् कृत्>> इत्युत्तरपदप्रकृतिस्वरत्वे सति शेषस्यानुदात्तत्वे प्राप्ते तदपवादार्थमिदम् ।"
},
{
   "i":"4227",
   "sutra":"चन्द्रे मो डित्",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"चन्द्रोपपदान्माङोऽसिः स्यात्स च डित् । चन्द्रमाः ।"
},
{
   "i":"4228",
   "sutra":"वयसि धाञः",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"वयोधास्तरुणः ।"
},
{
   "i":"4229",
   "sutra":"पयसि च",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"पयोधाः समुद्रो मेघश्च ।"
},
{
   "i":"4230",
   "sutra":"पुरसि च",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"पुरोधाः ।"
},
{
   "i":"4231",
   "sutra":"पुरूरवाः",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"पुरुशब्दस्य दीर्घो रौतेरसिश्च निपात्यते ।"
},
{
   "i":"4232",
   "sutra":"चक्षेर्बहुलं शिच्च",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"नृचक्षाः ।"
},
{
   "i":"4233",
   "sutra":"उषः कित्",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"उषः ।"
},
{
   "i":"4234",
   "sutra":"दमेरुनसिः",
   "pratyay":"उनसि",
   "sk":"सप्तार्चिर्दमुनाः ।"
},
{
   "i":"4235",
   "sutra":"अङ्गतेरसिरिरुडागमश्च",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"अङ्गिराः ।"
},
{
   "i":"4236",
   "sutra":"सर्तेरप्पूर्वादसिः",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"अप्सराः । प्रायेणायं भूम्नि । अप्सरसः ।"
},
{
   "i":"4237",
   "sutra":"विदिभुजिभ्यां विश्वे",
   "pratyay":"असि",
   "sk":"विश्ववेदाः । विश्वभोजाः ।"
},
{
   "i":"4238",
   "sutra":"वशेः कनसिः",
   "pratyay":"कनसि",
   "sk":"सम्प्रसारणम् । उशनाः"
},
{
   "i":"5001",
   "sutra":"अदि भुवो डुतच्",
   "pratyay":"डुतच्",
   "sk":"अद्भुतम् ।"
},
{
   "i":"5002",
   "sutra":"गुधेरूमः",
   "pratyay":"ऊम",
   "sk":"गोधूमः ।"
},
{
   "i":"5003",
   "sutra":"मसेरूरन्",
   "pratyay":"ऊरन्",
   "sk":"मसूरः। प्रथमे पादे असेरुरन्मसेश्चेत्यत्र व्याख्यातः ।"
},
{
   "i":"5004",
   "sutra":"स्थः किच्च",
   "pratyay":"ऊरन्",
   "sk":"स्थूरो मनुष्यः ।"
},
{
   "i":"5005",
   "sutra":"पातेरतिः",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"पातिः स्वामी । संपातिः पक्षिराजः ।"
},
{
   "i":"5006",
   "sutra":"वातेर्नित्",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"वातिरादित्यसोमयोः ।"
},
{
   "i":"5007",
   "sutra":"अर्तेश्च",
   "pratyay":"अति",
   "sk":"अरतिरुद्वेगः ।"
},
{
   "i":"5008",
   "sutra":"तृहेः क्नो हलोपश्च",
   "pratyay":"क्न",
   "sk":"तृणम् ।"
},
{
   "i":"5009",
   "sutra":"वुञ्लुठितनिताडिभ्य उलच् तण्डश्च",
   "pratyay":"उलच्",
   "sk":"व्रियन्ते लुट्यन्ते तन्यन्ते ताड्यन्त इति वा तण्डुलाः ।"
},
{
   "i":"5010",
   "sutra":"दंसेष्टटनौ न आ च",
   "pratyay":"ट, टन्",
   "sk":"दासः सेवकशूद्रयोः ।"
},
{
   "i":"5011",
   "sutra":"दंशेश्च",
   "pratyay":"ट, टन्",
   "sk":"दाशो धीवरः ।"
},
{
   "i":"5012",
   "sutra":"उदि चेर्डैसिः",
   "pratyay":"डैसि",
   "sk":"स्वरादिपाठादव्ययत्वम् । उच्चैः ।"
},
{
   "i":"5013",
   "sutra":"नौ दीर्घश्च",
   "pratyay":"डैसि",
   "sk":"नीचैः ।"
},
{
   "i":"5014",
   "sutra":"सौ रमेः क्तो दमे पूर्वपदस्य च दीर्घः",
   "pratyay":"क्त",
   "sk":"रमेः सुपूर्वाद्दमे वाच्ये क्तः स्यात् । कित्वादनुनासिकलोपः । सूरत उपशान्तो दयालुश्च ।"
},
{
   "i":"5015",
   "sutra":"पूञो यण् णुक् ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"यत्",
   "sk":"यत्प्रत्ययः । पुण्यम् ।"
},
{
   "i":"5016",
   "sutra":"स्रंसेः शिः कुट् किश्च",
   "pratyay":"यत्",
   "sk":"स्रंसतेः शिरादेशः यत्प्रत्ययः कित्तस्य कुडागमश्च । शिक्यम् ।"
},
{
   "i":"5017",
   "sutra":"अर्तेः क्युरुच्च",
   "pratyay":"क्यु",
   "sk":"उरणो मेषः ।"
},
{
   "i":"5018",
   "sutra":"हिंसेरीरन्नीरचौ",
   "pratyay":"ईरन् , ईरच्",
   "sk":"हिंसीरो व्याघ्रदुष्टयोः ।"
},
{
   "i":"5019",
   "sutra":"उदि दृणातेरजलौ पूर्वपदान्त्यलोपश्च",
   "pratyay":"अल्, अच्",
   "sk":"उदरम् ।"
},
{
   "i":"5020",
   "sutra":"डित् खनेर्मुट् स चोदात्तः",
   "pratyay":"अल्, अच्",
   "sk":"अच् अल् च डित्स्याद्धातोर्मुट् स चोदात्तः । मुखम् ।"
},
{
   "i":"5021",
   "sutra":"अमेः सन्",
   "pratyay":"सन्",
   "sk":"अंसः ।"
},
{
   "i":"5022",
   "sutra":"मुहेः खो मूर्च",
   "pratyay":"ख",
   "sk":"मूर्खः ।"
},
{
   "i":"5023",
   "sutra":"नहेर्हलोपश्च",
   "pratyay":"ख",
   "sk":"नखः ।"
},
{
   "i":"5024",
   "sutra":"शीङो ह्रस्वश्च",
   "pratyay":"ख",
   "sk":"शिखा ।"
},
{
   "i":"5025",
   "sutra":"माङ ऊखो मय् च",
   "pratyay":"ऊख",
   "sk":"मयूखः ।"
},
{
   "i":"5026",
   "sutra":"कलिगलिभ्यां फगस्योच्च",
   "pratyay":"फक्",
   "sk":"कुल्फः शरीरावयवो रोगश्च । गुल्फः पादग्रन्थिः ।"
},
{
   "i":"5027",
   "sutra":"स्पृशेः श्वण्शुनौ पृ च",
   "pratyay":"श्वण् , शुन्",
   "sk":"श्वण्शुनौ प्रत्ययौ पृ इत्यादेशः । पार्श्वोऽस्त्री कक्षयोरधः । पर्शुरायुधम् ।"
},
{
   "i":"5028",
   "sutra":"श्मनि श्रयतेर्डुन्",
   "pratyay":"डुन्",
   "sk":"श्मन्शब्दो मुखवाची । मुखमाश्रयत इति श्मश्रुः ।"
},
{
   "i":"5029",
   "sutra":"अश्र्वादयश्च",
   "pratyay":"डुन्",
   "sk":"अश्रु नयनजलम् ।"
},
{
   "i":"5030",
   "sutra":"जनेष्टन् लोपश्च",
   "pratyay":"टन्",
   "sk":"जटा ।"
},
{
   "i":"5031",
   "sutra":"अच् तस्य जङ्घ च",
   "pratyay":"अच्",
   "sk":"तस्य जनेः जङ्घादेशः स्यादच्च । जङ्घा ।"
},
{
   "i":"5032",
   "sutra":"हन्तेः शरीरावयवे द्वे च",
   "pratyay":"अच्",
   "sk":"जघनम् । पश्चान्नितम्बः स्त्रीकट्याः क्लीबे तु जघनं पुरः ।"
},
{
   "i":"5033",
   "sutra":"क्लिशेरन् लो लोपश्च",
   "pratyay":"अन्",
   "sk":"लकारस्य लोपः । केशः ।"
},
{
   "i":"5034",
   "sutra":"फलेरितजादेश्च पः",
   "pratyay":"इतच्",
   "sk":"पलितम् ।"
},
{
   "i":"5035",
   "sutra":"कृञादिभ्यः संज्ञायाम् वुन्",
   "pratyay":"वुन्",
   "sk":"करकः । करका । कटकः । नरकम् । नरकः । नरको नारकोऽपि चेति द्विरूपकोशः । सरकं गगनम् । कोरकः कोरकं च ।"
},
{
   "i":"5036",
   "sutra":"चीकयतेराद्यन्तविपर्ययश्च",
   "pratyay":"वुन्",
   "sk":"कीचको वंशभेदः ।"
},
{
   "i":"5037",
   "sutra":"पचिमच्योरिच्चोपधायाः",
   "pratyay":"वुन्",
   "sk":"पेचकः । मेचकः ।"
},
{
   "i":"5038",
   "sutra":"जनेररष्ठ च",
   "pratyay":"अर",
   "sk":"जठरम् ।"
},
{
   "i":"5039",
   "sutra":"वचिमनिभ्यां चिच्च",
   "pratyay":"अर",
   "sk":"वठरो मूर्खः । मठरो मुनिशौण्डयोः । बिदादित्वान्माठरः। गर्गादित्वान्माठर्यः ।"
},
{
   "i":"5040",
   "sutra":"ऊर्जि दृणातेरलचौ पूर्वपदान्तलोपश्च",
   "pratyay":"अल्, अच्",
   "sk":"ऊर्दरः शूररक्षसोः ।"
},
{
   "i":"5041",
   "sutra":"कृदरादयश्च",
   "pratyay":"अल्",
   "sk":"कृदरः । कुसूलः । मृदरं विलसत् । सृदरः सर्पः ।"
},
{
   "i":"5042",
   "sutra":"हन्तेर्युन्नाद्यन्तयोर्घत्वतत्वे",
   "pratyay":"युन्",
   "sk":"घातनो मारकः ।"
},
{
   "i":"5043",
   "sutra":"क्रमिगमिक्षमिभ्यस्तुन् वृद्धिश्च",
   "pratyay":"तुन्",
   "sk":"क्रान्तुः पक्षी । गान्तुः पथिकः । क्षान्तुर्मशकः ।"
},
{
   "i":"5044",
   "sutra":"हर्यतेः कन्यन् हिर च",
   "pratyay":"कन्यन्",
   "sk":"कन्यन् प्रत्ययः । हिरण्यम् ।"
},
{
   "i":"5045",
   "sutra":"कृञः पासः",
   "pratyay":"पास",
   "sk":"कर्पासः । बिल्वादित्वात्कार्पासं वस्त्रम् ।"
},
{
   "i":"5046",
   "sutra":"जनेस्तु रश्च",
   "pratyay":"तु",
   "sk":"जर्तुर्हस्ती योनिश्च ।"
},
{
   "i":"5047",
   "sutra":"ऊर्णोतेर्डः",
   "pratyay":"ड",
   "sk":"ऊर्णा ।"
},
{
   "i":"5048",
   "sutra":"दधातेर्यत् नुट् च",
   "pratyay":"यत्",
   "sk":"धान्यम् ।"
},
{
   "i":"5049",
   "sutra":"जीर्यतेः क्रिन् रश्च वः",
   "pratyay":"क्रिन्",
   "sk":"जिव्रिः स्यात्कलपक्षिणोः । बहुलकात् [[8.2.77]] <<हलि च>> इति दीर्घो न ।"
},
{
   "i":"5050",
   "sutra":"मव्यतेर्यलोपो मश्चापतुट् चालः",
   "pratyay":"आल",
   "sk":"मव्यतेरालप्रत्ययः स्यात्तस्यापतुडागमो धातोर्यलोपो मकारश्चान्त्यस्य । ममापतालो विषये ।"
},
{
   "i":"5051",
   "sutra":"ऋजेः कीकन्",
   "pratyay":"कीकन्",
   "sk":"ऋजीक इन्द्रो धूमश्च ।"
},
{
   "i":"5052",
   "sutra":"तनोतेर्डउः सन्वच्च",
   "pratyay":"डउ",
   "sk":"तितउः । पुंसि क्लीबे ।"
},
{
   "i":"5053",
   "sutra":"अर्भकपृथुकपाका वयसि",
   "pratyay":"वुन्, कुकन्, कन्",
   "sk":"ऋधु वृद्धो । अतो वुन् । भकारश्चान्तादेशः । प्रथेः कुकन्संप्रसारणं च । पिबतेः कन् ।"
},
{
   "i":"5054",
   "sutra":"अवद्यावमाधमार्वरेफाः",
   "pratyay":"यत्, अम, वन्",
   "sk":"कुत्सिते वदेर्नञि यत् । अवद्यम् । अवतेरमः । वस्य पक्षे धः । अवमः । अधमः । अर्तेर्वन् । अर्वा । रिफतेस्तौदादिकादेः । रेफः ।"
},
{
   "i":"5055",
   "sutra":"लीरीङोर्ह्रस्वः पुट् च तरौ श्लेषणकुत्सनयोः",
   "pratyay":"त, र",
   "sk":"तरौ प्रत्ययौ क्रमात् स्तो धातोर्ह्रस्वः प्रत्ययस्य पुट् । लिप्तं श्लिष्टम् । रिप्रं कुत्सितम् ।"
},
{
   "i":"5056",
   "sutra":"क्लिशेरीच्चोपधायाः कन् लोपश्च लो नाम् च",
   "pratyay":"कन्",
   "sk":"क्लिशेः कन् स्यात् उपाधाया ईत्वं लस्य लोपो नामागमश्च । कीनाशो यमः । कित्वफलं चिन्त्यम् ।"
},
{
   "i":"5057",
   "sutra":"अश्नोतेराशुकर्मणि वरट् च",
   "pratyay":"वरट्",
   "sk":"चकारादुपधाया ईत्वम् । ईश्वरः ।"
},
{
   "i":"5058",
   "sutra":"चतेरुरन्",
   "pratyay":"उरन्",
   "sk":"चत्वारः ।"
},
{
   "i":"5059",
   "sutra":"प्राततेररन्",
   "pratyay":"अरन्",
   "sk":"प्रातः ।"
},
{
   "i":"5060",
   "sutra":"अमेस्तुट् च",
   "pratyay":"अरन्",
   "sk":"अन्तर्मध्यम् ।"
},
{
   "i":"5061",
   "sutra":"दहेर्गो लोपो दश्च नः",
   "pratyay":"ग",
   "sk":"गप्रत्ययो धातोरन्तस्य लोपो दकारस्य नकारः । नगः ।"
},
{
   "i":"5062",
   "sutra":"सिचेः संज्ञायां हनुमौ कश्च",
   "pratyay":"क",
   "sk":"सिञ्चतेः कप्रत्ययो हकारादेशो नुम् च स्यात् । सिंहः ।"
},
{
   "i":"5063",
   "sutra":"व्याङि घ्रातेश्च जातौ",
   "pratyay":"क",
   "sk":"कप्रत्ययः स्यात् । व्याघ्रः ।"
},
{
   "i":"5064",
   "sutra":"हन्तेरच् घुर च",
   "pratyay":"अच्",
   "sk":"घोरम् ।"
},
{
   "i":"5065",
   "sutra":"क्षमेरुपधालोपश्च",
   "pratyay":"अच्",
   "sk":"चादच् । क्ष्मा ।"
},
{
   "i":"5066",
   "sutra":"तरतेर्ड्रिः",
   "pratyay":"ड्रि",
   "sk":"त्रयः । त्रीन् ।"
},
{
   "i":"5067",
   "sutra":"ग्रहेरनिः",
   "pratyay":"अनि",
   "sk":"ग्रहणिः ङीष् । ग्रहणी व्याधिभेदः ।"
},
{
   "i":"5068",
   "sutra":"प्रथेरमच्",
   "pratyay":"अमच्",
   "sk":"प्रथमः ।"
},
{
   "i":"5069",
   "sutra":"चरेश्च",
   "pratyay":"अमच्",
   "sk":"चरमः ।"
},
{
   "i":"5070",
   "sutra":"मङ्गेरलच्",
   "pratyay":"अलच्",
   "sk":"मङ्गलम् ।"
}
]

}