1
00:00:30,960 --> 00:00:36,639
W pierwszy sierpniowy wtorek 1944 roku
walki w stolicy trwały od 2,5 godziny.

2
00:00:36,680 --> 00:00:39,239
17.00, czyli "W" jak Wolność

3
00:00:39,280 --> 00:00:43,999
- to był początek powstańczego zrywu,
od którego właśnie mija 80 lat.

4
00:00:44,040 --> 00:00:46,999
Cała Warszawa jest jak mapa
walki o wolność,

5
00:00:47,040 --> 00:00:50,559
ale są miejsca,
które w mieście ruin były szczególne.

6
00:00:50,600 --> 00:00:53,239
Joanna Dunikowska-Paź, dobry wieczór.

7
00:00:53,280 --> 00:00:57,999
Specjalne wydanie "19.30"
zaczynamy na budynku PAST-y,
dawnej centrali telefonicznej,

8
00:00:58,040 --> 00:01:01,319
zdobywanej przez powstańców
piętro po piętrze.

9
00:01:01,360 --> 00:01:05,639
A w tle najnowocześniejszy
budynek ówczesnej stolicy
- Prudential,

10
00:01:05,680 --> 00:01:09,439
który na zdjęciach z serią eksplozji
stał się symbolem walk.

11
00:01:09,480 --> 00:01:12,199
O 17.00 miasto
jak co roku się zatrzymało,

12
00:01:12,240 --> 00:01:15,079
a jak jeszcze upamiętnia
swoich bohaterów?

13
00:01:15,120 --> 00:01:22,119
To pytanie do Daniela Chalińskiego,
który jest na Cmentarzu Powstańców
na warszawskiej Woli.

14
00:01:40,920 --> 00:01:48,399
Jestem w miejscu szczególnym.

15
00:01:48,440 --> 00:01:51,239
Tutaj spoczywa
ponad 50 tysięcy ofiar powstania.

16
00:01:51,280 --> 00:01:54,279
Za mną pomnik poległych
niepokonanych.

17
00:01:54,320 --> 00:02:01,399
Obecny był tutaj premier Tusk
i marszałek Hołownia.

18
00:02:01,440 --> 00:02:03,719
Premier powiedział,
że wszyscy mamy obowiązek

19
00:02:03,760 --> 00:02:06,679
złożyć bohaterkom i bohaterom
powstania przyrzeczenie,

20
00:02:06,720 --> 00:02:08,479
że ta ofiara nie pójdzie na marne.

21
00:02:08,520 --> 00:02:10,519
Dzisiaj się jednoczymy.

22
00:02:10,560 --> 00:02:15,159
Wszyscy oddajemy hołd powstańcom.
Hołd oddaje także prezydent Niemiec.

23
00:02:15,200 --> 00:02:17,479
SYRENY

24
00:02:17,520 --> 00:02:19,879
"W" jak wolność, wytrwałość, wiara.

25
00:02:19,920 --> 00:02:22,879
Wymarzona, wyczekiwana godzina "W".

26
00:02:22,920 --> 00:02:27,959
Godzina rozpoczęcia walki
o wyzwolenie Polski.

27
00:02:28,000 --> 00:02:32,639
Zryw powstańczy 80 lat temu
powitano z nadzieją na zwycięstwo.

28
00:02:32,680 --> 00:02:35,679
Warszawa od pięciu lat
była pod niemiecką okupacją.

29
00:02:35,720 --> 00:02:38,319
Wkrótce miała wkroczyć Armia Czerwona.

30
00:02:38,360 --> 00:02:40,599
Ludność stolicy - chwyciła za broń.

31
00:02:40,640 --> 00:02:44,479
To, że oni wszyscy mieli zaufanie,
że tam była miłość i przyjaźń,

32
00:02:44,520 --> 00:02:49,279
dała im nadzieję, że mogą
to totalitarne zło pokonać.

33
00:02:49,320 --> 00:02:52,879
Heroiczna walka trwała
sześćdziesiąt trzy dni.

34
00:02:52,920 --> 00:02:57,039
Powstanie warszawskie
jest moralnym fundamentem,

35
00:02:57,080 --> 00:03:00,079
moralną podstawą
naszej niepodległości.

36
00:03:00,120 --> 00:03:03,399
Zawdzięczamy to tym,
którzy 80 lat temu walczyli,

37
00:03:03,440 --> 00:03:08,399
ginęli, którzy się nie poddali,
nie cofnęli się, mieli odwagę
walczyć do samego końca.

38
00:03:08,440 --> 00:03:12,279
Dziś w uroczystościach
bierze udział prezydent Niemiec,

39
00:03:12,320 --> 00:03:16,679
który przy Pomniku
Powstania Warszawskiego
skierował słowa do powstańców.

40
00:03:16,720 --> 00:03:20,239
Chciałbym zwrócić się
do wszystkich Polek i Polaków,

41
00:03:20,280 --> 00:03:25,679
a zwłaszcza do weteranek i weteranów,
do bohaterek i bohaterów
powstania warszawskiego.

42
00:03:25,720 --> 00:03:28,159
Chcę powiedzieć
tylko jedno zdanie,

43
00:03:28,200 --> 00:03:31,799
pochodzi ono prosto z serca
i wypowiem je z całą powagą:

44
00:03:31,840 --> 00:03:36,039
Proszę właśnie dzisiaj
i właśnie tu o wybaczenie.

45
00:03:36,960 --> 00:03:41,759
Tradycyjny już Marsz Mokotowa
czy składanie kwiatów pod pomnikami...

46
00:03:42,440 --> 00:03:46,719
Powtarzamy za każdym razem,
że to jest mit założycielski
naszego państwa,

47
00:03:46,760 --> 00:03:50,119
że bez powstańców
nie byłoby naszej wolności.

48
00:03:50,160 --> 00:03:52,119
Spotykacie się z harcerzami,

49
00:03:52,160 --> 00:03:55,679
jesteście w Muzeum
Powstania Warszawskiego,

50
00:03:55,720 --> 00:03:59,879
opowiadacie całemu światu,
co tu się wydarzyło...

51
00:04:00,080 --> 00:04:01,959
Wasza służba trwa.

52
00:04:02,000 --> 00:04:05,039
Tak wyglądały dziś
główne uroczystości.

53
00:04:05,080 --> 00:04:08,439
Do stolicy przyjechało
2 tys. harcerzy z całego świata

54
00:04:08,480 --> 00:04:14,599
oraz wolontariusze,
którzy kwestują na odrestaurowanie
zaniedbanych grobów bohaterów.

55
00:04:14,640 --> 00:04:17,879
Żeby te groby wyglądały
jeszcze bardziej uroczyście,

56
00:04:17,920 --> 00:04:22,479
bo ci powstańcy,
którzy tam w nich spoczywają
bardzo na to zasłużyli.

57
00:04:22,520 --> 00:04:25,519
Żyjących weteranów
jest niestety coraz mniej.

58
00:04:25,560 --> 00:04:28,839
20 lat temu na otwarciu
Muzeum Powstania Warszawskiego

59
00:04:28,880 --> 00:04:32,359
było ich 4 tys.
- dziś zaledwie kilkudziesięciu.

60
00:04:32,400 --> 00:04:33,919
Pamięć jest ważna.

61
00:04:33,960 --> 00:04:36,639
Dlatego jest bezcenne.

62
00:04:40,480 --> 00:04:45,759
Ta pamięć jest bezcenna i hołd,
który w oczywisty sposób się należy

63
00:04:48,960 --> 00:04:53,039
jest też oczywisty
w tworzeniu lepszej przyszłości.

64
00:04:59,920 --> 00:05:04,919
Walcząca stolica
jest symbolem zwycięskiej
i nieujarzmionej Polski,

65
00:05:04,960 --> 00:05:09,959
którą można pokonać,
ale nie można złamać.

66
00:05:14,320 --> 00:05:18,479
Planowane na trzy dni walki
trwały aż 63 dni

67
00:05:18,520 --> 00:05:22,359
- do 2 października,
kiedy podpisano akt kapitulacji.

68
00:05:22,400 --> 00:05:25,599
To była największa miejska bitwa
w dziejach Polski

69
00:05:25,640 --> 00:05:29,119
i największy wolnościowy zryw
w całej okupowanej Europie.

70
00:05:29,160 --> 00:05:33,559
W pierwszych dniach walk
udało się przejąć kontrolę
nad wieloma ulicami i budynkami,

71
00:05:33,600 --> 00:05:36,479
ale wydany przez Hitlera
rozkaz krwawego odwetu

72
00:05:36,520 --> 00:05:38,919
zmusił powstańców do defensywy.

73
00:05:38,960 --> 00:05:42,959
O heroicznej i samotnej walce
z Niemcami.

74
00:05:43,120 --> 00:05:45,559
Żoliborz, ulica Suzina.

75
00:05:45,600 --> 00:05:48,839
Tu padły pierwsze strzały
powstania warszawskiego,

76
00:05:48,880 --> 00:05:50,879
tu zginął pierwszy powstaniec.

77
00:05:50,920 --> 00:05:53,079
Trzy godziny przed Godziną "W".

78
00:05:53,120 --> 00:06:01,559
Walki zaczęły wybuchać wcześniej,
w momencie kiedy niemieckie patrole
natrafiały na uzbrojone oddziały.

79
00:06:01,600 --> 00:06:05,559
1 sierpnia do walki staje około
30 tys. powstańców.

80
00:06:05,600 --> 00:06:08,079
Większość bez broni i amunicji.

81
00:06:08,120 --> 00:06:12,319
Chcą jednak wyzwolić miasto zanim
na rogatkach stanie Armia Czerwona.

82
00:06:12,360 --> 00:06:16,559
Dowództwo dostało informację,
że ta jest już blisko i wydało rozkaz.

83
00:06:16,600 --> 00:06:22,159
Powstańcy w pierwszych dniach walki
przejmują kontrolę nad wieloma ulicami
i budynkami w każdej dzielnicy.

84
00:06:22,200 --> 00:06:23,799
Zdobywają Stare Miasto.

85
00:06:23,840 --> 00:06:26,559
Polskie flagi powiewają
na siedzibie Poczty Głównej

86
00:06:26,600 --> 00:06:29,439
i na wieżowcu Prudential
- najwyższym w mieście.

87
00:06:29,480 --> 00:06:33,239
To jednak plamy na mapie stolicy
rozdzielone siłami wroga.

88
00:06:33,280 --> 00:06:36,679
Głównym bastionem niemieckim
był gmach Sejmu,

89
00:06:36,720 --> 00:06:40,759
skąd Niemcy wypuszczali natarcia
na Śródmieście Południowe.

90
00:06:40,800 --> 00:06:43,959
I mamy też dzielnicę policyjną,
tę północną część.

91
00:06:44,000 --> 00:06:45,999
Hitler nakazuje krwawy odwet.

92
00:06:46,040 --> 00:06:49,519
Wydał rozkaz zniszczenia Warszawy
i wymordowania mieszkańców.

93
00:06:49,560 --> 00:06:51,519
5 sierpnia rusza Rzeź Woli.

94
00:06:51,560 --> 00:06:53,759
Ginie około 50 tys. cywilów.

95
00:06:53,800 --> 00:06:59,599
Można powiedzieć, że był to element
niemieckiego ludobójstwa na Polakach.

96
00:06:59,640 --> 00:07:02,719
Powstańcy byli przygotowani
na kilka dni walki

97
00:07:02,760 --> 00:07:04,719
i przechodzą do defensywy.

98
00:07:04,760 --> 00:07:08,319
Niemcy odbijają Wolę,
prą do Śródmieścia i na Stare Miasto.

99
00:07:08,360 --> 00:07:10,279
Starówka została odcięta,

100
00:07:10,320 --> 00:07:19,319
ale też sławny mini czołg pułapka,
który wjechał na teren Starego Miasta.

101
00:07:19,360 --> 00:07:23,679
Powstańcy odzyskują kolejne tereny
w innych częściach stolicy.

102
00:07:23,720 --> 00:07:25,639
Zdobywają budynek PAST-y,

103
00:07:25,680 --> 00:07:28,439
utrzymują pozycję
na Mokotowie i Sadybie.

104
00:07:28,480 --> 00:07:33,119
Jednocześnie trwa
zaciekła walka o Stare Miasto,
która kończy się na początku września.

105
00:07:33,160 --> 00:07:37,599
W kolejnych dniach
powstańcy tracą Powiśle,
a Niemcy niszczą mosty na Wiśle.

106
00:07:37,640 --> 00:07:41,239
Mimo to, przez rzekę
przeprawiają się żołnierze
Armii Wojska Polskiego,

107
00:07:41,280 --> 00:07:43,959
idący ze wschodu
razem z Armią Czerwoną.

108
00:07:44,000 --> 00:07:45,519
Ta była już na Pradze.

109
00:07:45,560 --> 00:07:49,879
To podniosło nadzieję w tym,
że może się coś uda
w Warszawie wywalczyć,

110
00:07:49,920 --> 00:07:52,319
może Sowieci przyjdą nam z pomocą.

111
00:07:52,360 --> 00:07:56,599
Żołnierze Stalina tego nie zrobili,
czekali aż Warszawa się wykrwawi.

112
00:07:56,640 --> 00:08:00,719
2 października w Ożarowie Mazowieckim
podpisano akt kapitulacji.

113
00:08:00,760 --> 00:08:01,959
To koniec walk.

114
00:08:02,000 --> 00:08:04,879
Ja jako historyk,
ale też mieszkanka Warszawy

115
00:08:04,920 --> 00:08:08,719
i osoba, której dziadek był powstańcem
i zginął w powstaniu,

116
00:08:08,760 --> 00:08:17,879
nie śmiałabym podważać ani decyzji,
ani piętnować tego, co było.

117
00:08:17,920 --> 00:08:22,319
Przez 63 dni w Warszawie zginęło
około 20 tys. powstańców

118
00:08:22,360 --> 00:08:24,799
i około 180 tys. cywilów.

119
00:08:24,840 --> 00:08:27,039
Miasto zrównano z ziemią.

120
00:08:27,080 --> 00:08:35,439
Kanały warszawskie
- w czasie powstania
były jak drugie miasto pod ziemią.

121
00:08:35,480 --> 00:08:40,839
Ratowały życie, ale także tam
życie można było stracić
w dramatycznych okolicznościach.

122
00:08:40,880 --> 00:08:48,639
Powstańcy wiedzieli, że cisza
była jak najskuteczniejsza broń,
a każdy dźwięk mógł oznaczać śmierć.

123
00:08:48,680 --> 00:08:54,759
I raptem jesteś w rurze,
która śmierdzi nieludzko.

124
00:08:54,800 --> 00:09:03,359
I idzie się w rzędzie,
więc nie ma żadnej możliwości
ani uciec, ani nic.

125
00:09:03,400 --> 00:09:06,359
Jesteś totalnie ubezwłasnowolniony.

126
00:09:06,400 --> 00:09:08,359
Musisz iść w tym rzędzie.

127
00:09:08,400 --> 00:09:12,919
Tędy powstańcy transportowali broń,
amunicję żywność, a także ludzi.

128
00:09:12,960 --> 00:09:15,559
Można powiedzieć,
że te podziemne kanały

129
00:09:15,600 --> 00:09:18,719
tworzyły drugie,
alternatywne podziemne miasto

130
00:09:18,760 --> 00:09:22,759
a arterie tego miasta
często ratowały ewakuowanym życie.

131
00:09:22,800 --> 00:09:25,799
Ależ oczywiście,
kanały ratowały życie,

132
00:09:25,840 --> 00:09:31,999
z tym, że jednocześnie były to
momenty nieprawdopodobnie tragiczne.

133
00:09:32,040 --> 00:09:39,199
Niejednokrotnie przechodzono
przez leżące zwłoki,
niestety tak było.

134
00:09:39,240 --> 00:09:42,199
Po tym, jak Niemcy
dokonali szeregu ataków

135
00:09:42,240 --> 00:09:46,359
i pocięli powstańcze pozycje
na odseparowane od siebie punkty,

136
00:09:46,400 --> 00:09:50,359
kanały stały się de facto
jedyną możliwą drogą transportu,

137
00:09:50,400 --> 00:09:55,279
a także wycofywania oddziałów
z oblężonych i upadających dzielnic.

138
00:09:55,320 --> 00:10:00,159
Powstańcy musieli pamiętać,
aby poruszać się w absolutnej,
ogłuszającej ciszy,

139
00:10:00,200 --> 00:10:05,039
ponieważ każdy szmer
inny niż szum płynących ścieków
był śmiertelnie niebezpieczny.

140
00:10:05,080 --> 00:10:09,359
Słyszymy, chodzą Niemcy. Rozmawiają.

141
00:10:10,360 --> 00:10:13,559
Ani słowa. Znowu idziemy dalej.

142
00:10:13,760 --> 00:10:20,479
Niemcy jak zorientowali się,
że funkcjonuje coś takiego
jak podziemne miasto

143
00:10:20,520 --> 00:10:25,479
to w niektórych punktach
otwierali włazy,

144
00:10:25,520 --> 00:10:29,519
nasłuchiwali, czy coś się dzieje.

145
00:10:29,560 --> 00:10:37,719
Jak już blisko był jakiś dźwięk,
rzucali granaty, były straszne straty.

146
00:10:37,760 --> 00:10:40,719
Żołnierze,
którzy wchodzili do kanałów,

147
00:10:40,760 --> 00:10:45,519
musieli za każdym razem
otrzymać indywidualną przepustkę
od dowództwa powstania.

148
00:10:45,560 --> 00:10:49,439
To nie było tak,
że oni sobie mogli
wejść do kanału jak potrzebowali.

149
00:10:49,480 --> 00:10:51,799
Ta droga była bardzo pilnowana.

150
00:10:51,840 --> 00:10:56,359
W kanałach było po prostu błoto,
które było taką półwodnistą mazią.

151
00:10:56,400 --> 00:11:00,719
Trzeba było uważać,
bo ta maź powodowała,
że ludzie np. tracili równowagę

152
00:11:00,760 --> 00:11:03,359
i mogli po prostu
w tych kanałach utonąć.

153
00:11:03,400 --> 00:11:07,639
Ogromną liczbę ludzi
nie można było wpuścić do kanałów.

154
00:11:07,680 --> 00:11:11,599
Ciężko rannych nie można było
zabierać do kanałów.

155
00:11:11,640 --> 00:11:13,359
Musieli zostać tu.

156
00:11:13,400 --> 00:11:17,199
A co się z nimi stało,
to jak przejdziemy po mieście

157
00:11:17,240 --> 00:11:22,159
i rozejrzymy się po miejscach
upamiętnionych tablicami,

158
00:11:22,200 --> 00:11:26,159
to zobaczymy, jaki los
był tych ludzi, którzy tu zostali.

159
00:11:26,200 --> 00:11:31,719
Była ogromna liczba ofiar,
wiele osób zbłądziło.

160
00:11:31,760 --> 00:11:34,759
Po prostu już tam pozostali na zawsze.

161
00:11:40,320 --> 00:11:45,039
Sami o sobie mówią,
że są pokoleniem, które odchodzi.

162
00:11:45,080 --> 00:11:48,159
Warszawa to dla powstańców
miasto święte,

163
00:11:48,200 --> 00:11:53,519
a 1 sierpnia 1944 roku
wspominają jako najpiękniejszy
dzień w życiu.

164
00:11:53,560 --> 00:11:56,639
Przypominają, że pokój
nie jest dany na zawsze

165
00:11:56,680 --> 00:12:00,959
i warto posłuchać
tych przejmujących relacji,
bo z roku na rok ich ubywa.

166
00:12:01,000 --> 00:12:04,279
Dziś w wieku 106 lat
odeszła Barbara Sowa "Basia",

167
00:12:04,320 --> 00:12:09,999
a w przededniu wyjątkowej rocznicy
zmarł Ireneusz Rudnicki "Emir"
żołnierz batalionu "Kiliński",

168
00:12:10,040 --> 00:12:15,279
który właśnie na zdobytym
przez powstańców budynku PAST-y
wieszał biało-czerwoną flagę.

169
00:12:15,320 --> 00:12:18,759
Ze świadkami historii
rozmawiała Anna Hałas.

170
00:12:18,800 --> 00:12:21,639
80 lat temu
mieli po kilkanaście lat.

171
00:12:21,680 --> 00:12:27,479
I jedno marzenie:
by po 5 latach niemieckiego terroru,
znów żyć w wolnej Polsce.

172
00:12:27,520 --> 00:12:29,879
To był potworny zamordyzm.

173
00:12:30,240 --> 00:12:33,239
Człowiek wyszedł z domu
i nie wiedział, czy wróci.

174
00:12:33,280 --> 00:12:37,439
Nie można było znieść dłużej tego,
co Niemcy wyprawiali z nami.

175
00:12:37,480 --> 00:12:41,239
Wanda Traczyk-Stawska
w czasie powstania warszawskiego
walczyła z bronią.

176
00:12:41,280 --> 00:12:44,559
To ją widać na koloryzowanym filmie
sprzed 80 lat.

177
00:12:44,600 --> 00:12:47,999
Musiała pani dobrze strzelać,
że pani chcieli zostawić tę broń?

178
00:12:48,040 --> 00:12:49,079
Tak jest.

179
00:12:49,120 --> 00:12:55,639
Byłam dobrym żołnierzem,
bo umiałam dobrze celować,
nie marnowałam amunicji.

180
00:12:55,680 --> 00:13:00,519
Żołnierzem chciała być
od pierwszych dni wojny,
kiedy była świadkiem tej zbrodni.

181
00:13:00,560 --> 00:13:08,439
Widziałam, jak ze zbombardowanego domu
wybiegła kobieta z niemowlęciem
i Niemcy do niej strzelali,

182
00:13:08,480 --> 00:13:11,559
ale nie do niej samej,
tylko w to niemowlę

183
00:13:11,600 --> 00:13:13,999
i widziałam jak się rozpada.

184
00:13:15,040 --> 00:13:21,079
1 sierpnia 1944 roku
wspominają ze łzami w oczach
jako najpiękniejszy dzień w życiu.

185
00:13:21,120 --> 00:13:23,559
Ulga, ogromna ulga...

186
00:13:23,600 --> 00:13:25,119
Szał radości.

187
00:13:25,160 --> 00:13:30,079
Zobaczyłam pierwszą flagę
powiewającą na jakimś balkonie,

188
00:13:30,120 --> 00:13:34,479
samochód z proporczykiem
takim biało-czerwonym.

189
00:13:34,520 --> 00:13:36,679
Poczuło się od razu wolność.

190
00:13:36,720 --> 00:13:39,759
Jakie to uczucie
było wreszcie zobaczyć te flagi?

191
00:13:39,800 --> 00:13:42,559
Bardzo, bardzo wzniosłe. To jest to.

192
00:13:42,600 --> 00:13:46,039
I nas nie interesuje,
że my możemy zginąć.

193
00:13:46,080 --> 00:13:50,399
Powstańcy byli słabo uzbrojeni,
pomoc Zachodu niewystarczająca.

194
00:13:50,440 --> 00:13:52,799
Ale Warszawa i tak walczyła długo.

195
00:13:52,840 --> 00:13:56,479
Planowane na trzy dni powstanie
trwało aż 63 dni.

196
00:13:56,520 --> 00:13:59,239
My chcieliśmy sami wyzwolić Warszawę.

197
00:13:59,280 --> 00:14:05,039
Po to było powstanie zrobione,
żeby pokazać Rosjanom,
że my walczymy z Niemcami

198
00:14:05,080 --> 00:14:08,599
i możemy wyzwolić stolicę
bez ich pomocy.

199
00:14:08,640 --> 00:14:14,279
W powstaniu warszawskim zginęło
około 20 tys. powstańców
i 180 tys. cywilów,

200
00:14:14,320 --> 00:14:16,759
a miasto Niemcy zrównali z ziemią.

201
00:14:16,800 --> 00:14:21,519
Mimo ogromnej ceny,
powstańcy przekonują,
że ich walka miała sens.

202
00:14:21,560 --> 00:14:26,799
Bo to jednak pokazało, że jest naród,
że żyjemy, że chcemy tej wolności.

203
00:14:26,840 --> 00:14:29,959
Co by było,
gdyby tego powstania nie było.

204
00:14:30,000 --> 00:14:31,359
Co by z nami było?

205
00:14:31,400 --> 00:14:34,159
Od lat apelowali: nigdy więcej wojny.

206
00:14:34,200 --> 00:14:36,559
Teraz, gdy ta toczy się w Ukrainie

207
00:14:36,600 --> 00:14:40,079
przypominają, że pokój
nie jest dany raz na zawsze.

208
00:14:40,120 --> 00:14:43,999
Ja bym chciała
znów mieć te naście lat i pomagać,

209
00:14:44,040 --> 00:14:50,479
bo wiem, że oni walczą
nie tylko o siebie,
walczą o całą Europę.

210
00:14:50,520 --> 00:14:54,199
Sami o sobie mówią,
że są pokoleniem, które odchodzi.

211
00:14:54,240 --> 00:14:56,999
O czym chciałby pan,
żebyśmy my pamiętali?

212
00:14:57,040 --> 00:15:07,279
Że Polska musi być krajem nowoczesnym,
europejskim, patriotycznym
w naszym tego słowa rozumieniu,

213
00:15:07,320 --> 00:15:11,759
do którego wkładamy
całe nasze serce i uczucia,

214
00:15:11,800 --> 00:15:15,919
wiedząc, że jesteśmy
częścią świata zachodniego.

215
00:15:15,960 --> 00:15:17,679
Po prostu pamiętać.

216
00:15:17,720 --> 00:15:23,359
Pamiętać, że to był zryw ludzi,
którzy byli w ciężkiej niewoli,

217
00:15:23,400 --> 00:15:27,399
którzy byli mordowani
i chcieli mieć wolność.

218
00:15:27,600 --> 00:15:29,719
Wychodźcie ze swojej skorupy.

219
00:15:29,760 --> 00:15:32,039
Nie wolno myśleć tylko o sobie.

220
00:15:32,080 --> 00:15:34,839
Musicie myśleć o tym,
o innych ludziach,

221
00:15:34,880 --> 00:15:36,599
o tym, co jest naokoło.

222
00:15:36,640 --> 00:15:39,679
I myśmy tak myśleli,
że myśmy nie myśleli o sobie.

223
00:15:39,720 --> 00:15:43,039
Musimy nie dać się ogłupiać,
mieć swoje zdanie,

224
00:15:43,080 --> 00:15:45,959
bo nie ma nic gorszego
jak łatwizna.

225
00:15:46,000 --> 00:15:49,119
Trzeba mieć swoje zdanie.

226
00:15:49,160 --> 00:15:53,039
Tu do młodzieży - słuchajcie,
nie bójcie się głosować,

227
00:15:53,240 --> 00:15:56,919
głosujcie na to,
co dyktuje serce, a nie kieszeń.

228
00:15:56,960 --> 00:16:06,879
Pamiętać o tragicznej przeszłości,
ale żyć dla teraźniejszości
i dla przyszłości.

229
00:16:06,920 --> 00:16:12,239
Obecnie na świecie żyje
zaledwie 394 powstańców warszawskich.

230
00:16:16,880 --> 00:16:21,039
"Nawet 6-letnie dziecko,
jak stanie przed lufami,
wie, co to jest"

231
00:16:21,080 --> 00:16:24,319
- to jedno z tysięcy
dramatycznych wspomnień cywilów.

232
00:16:24,360 --> 00:16:27,719
"Chcieliśmy coś robić, chodziło o to,
by nie dać się rozdzielić"

233
00:16:27,760 --> 00:16:31,759
- mówią mieszkańcy stolicy,
którzy w czasie powstania
pomagali jak mogli.

234
00:16:31,800 --> 00:16:34,479
Ukryci w piwnicach
nasłuchiwali głosu ulicy,

235
00:16:34,520 --> 00:16:38,599
czekając na ciszę, która dawała szansę
na zdobycie wody i jedzenia.

236
00:16:38,640 --> 00:16:45,519
W trakcie powstania w Warszawie
zginęło dziesiątki tysięcy cywilów.

237
00:16:48,200 --> 00:16:54,719
Zaledwie sześć lat
miała wtedy Krystyna Starczewska.

238
00:16:54,760 --> 00:16:58,519
Ja miałam braci samych,
byłam jedyną dziewczynką,

239
00:16:58,560 --> 00:17:05,119
a moi bracia byli bardzo zaangażowani
w taką działalność podziemną,
konspiracyjną,

240
00:17:05,160 --> 00:17:11,039
więc ja się nie bałam,
chciałam współdziałać,
chciałam tam robić różne rzeczy.

241
00:17:11,080 --> 00:17:14,559
Ludzie starali się być wtedy razem.

242
00:17:14,600 --> 00:17:17,759
Wzajemna opieka nad sobą,
pomoc wzajemna,

243
00:17:17,800 --> 00:17:24,079
chodziło o to,
żeby nie dać się rozdzielić,
żeby można było tę rodzinę zachować.

244
00:17:24,120 --> 00:17:26,639
Rodzinę zachował Marian Kirpluk.

245
00:17:26,680 --> 00:17:29,319
Miał sześć lat. Jego brat pół roku.

246
00:17:29,360 --> 00:17:32,959
Ojciec walczył na froncie.
Mama była sama z dwójką dzieci.

247
00:17:33,000 --> 00:17:36,159
Uratowali się dzięki powstańcom,
którzy zaatakowali Niemców.

248
00:17:36,200 --> 00:17:40,319
Nawet 6-letnie dziecko
jak stanie przed lufami nad rowem,
to wie, co to jest.

249
00:17:40,360 --> 00:17:44,919
Pan wiedział, czym to się może
skończyć wtedy?

250
00:17:44,960 --> 00:17:50,599
Ja wołałem po prostu do matki,
że oni zabiją nas.

251
00:17:50,640 --> 00:17:59,039
To znaczy dziecko 6-letnie rozumie,
co się dzieje, jaka jest sytuacja.

252
00:17:59,080 --> 00:18:02,359
Dostali od niemieckiego oficera
przepustkę

253
00:18:02,400 --> 00:18:04,879
i przedarli się przez Warszawę.

254
00:18:04,920 --> 00:18:10,159
Płonące domy, Niemcy z psami,
a ulice zagrodzone drutem kolczastym.

255
00:18:10,200 --> 00:18:15,439
Także, jak ktoś nie miał przepustki,
to z Warszawy nie wyszedł.

256
00:18:15,480 --> 00:18:19,199
Dziś Marian Kiprluk mówi,
że to, że żyje, to cud.

257
00:18:19,240 --> 00:18:22,879
Ten mural upamiętnia
cywilne ofiary walk.

258
00:18:22,920 --> 00:18:27,999
W sylwetkę powstańca wkomponowano
sceny z życia codziennego
mieszkańców Warszawy.

259
00:18:28,040 --> 00:18:31,759
Mimo niebezpieczeństwa,
cywile starali się pomagać powstańcom,

260
00:18:31,800 --> 00:18:34,559
budować barykady,
transportować rannych,

261
00:18:34,600 --> 00:18:37,839
odgruzowywać zasypanych
i tworzyć kuchnie polowe.

262
00:18:37,880 --> 00:18:41,559
Ci, którzy przetrwali
przez wiele dni ukrywali się
w piwnicach.

263
00:18:41,600 --> 00:18:45,319
Często nie wiedzieli dokładnie,
co dzieje się na ulicach Warszawy.

264
00:18:45,360 --> 00:18:48,559
Oni tylko słyszeli odgłosy,
słyszeli tylko to, co dzieje się
na ulicach,

265
00:18:48,600 --> 00:18:51,119
kolejne wybuchające bomby,
kolejne strzały.

266
00:18:51,160 --> 00:18:52,679
I kiedy zapadała ta cisza,

267
00:18:52,720 --> 00:18:55,319
to była nadzieja na to,
że na chwilę są przerwane walki

268
00:18:55,360 --> 00:18:59,319
i mogą wyjść po wodę,
mogą wyjść po jakieś zaopatrzenie,

269
00:18:59,920 --> 00:19:03,199
Najbardziej krwawą masakrą cywilów
była rzeź Woli.

270
00:19:03,240 --> 00:19:06,759
Zginęły tysiące warszawiaków,
zamordowanych całych rodzin.

271
00:19:06,800 --> 00:19:11,439
Ale po 6 sierpnia Niemcy stwierdzili,
że zaczną wysiedlać warszawiaków,

272
00:19:11,480 --> 00:19:14,399
w ten sposób pozyskają
tanią siłę roboczą

273
00:19:14,440 --> 00:19:18,479
i w kilku punktach Warszawy
stworzyli takie punkty zbiorcze.

274
00:19:18,520 --> 00:19:21,639
W Alei Pamięci
na Cmentarzu Powstańców Warszawy

275
00:19:21,680 --> 00:19:28,759
na kilkudziesięciu bryłach
wyryto nazwiska prawie 60 tys. osób
poległych lub zaginionych.

276
00:19:31,560 --> 00:19:34,359
Z zewnątrz budynek,
jakich wiele w stolicy,

277
00:19:34,400 --> 00:19:37,679
ale w piwnicy skrywa
niezwykłą powstańczą historię.

278
00:19:37,720 --> 00:19:40,039
Szpital polowy przy Konopczyńskiego

279
00:19:40,080 --> 00:19:43,799
- choć brakowało w nim
właściwie wszystkiego,
od wody i światła po leki,

280
00:19:43,840 --> 00:19:51,039
w zaledwie kilka dni udało się tam
ocalić 180 rannych powstańców
i cywilów.

281
00:19:51,080 --> 00:19:54,999
Znajdujemy się w piwnicach
budynku Konopczyńskiego 5/7,

282
00:19:55,040 --> 00:20:04,599
w którym jest miejsce niesamowite,
chyba jedyne swego rodzaju
- szpital powstańczy.

283
00:20:04,640 --> 00:20:11,399
Był wrzesień 44. roku,
kiedy na trzy dni schron w kamienicy
stał się polowym szpitalem.

284
00:20:11,440 --> 00:20:14,479
Na stołach operacyjnych
i szpitalnych łóżkach

285
00:20:14,520 --> 00:20:18,159
przeplatały się historie
rannych powstańców i cywilów.

286
00:20:18,200 --> 00:20:19,399
Również dzieci.

287
00:20:19,440 --> 00:20:21,839
Wśród nich był 10-letni Tadzio.

288
00:20:21,880 --> 00:20:23,879
Tadzio ma zmiażdżoną nogę,

289
00:20:23,920 --> 00:20:26,679
był operowany
w zasadzie bez znieczulenia.

290
00:20:26,720 --> 00:20:29,959
Tadzio niestety zmarł
z upływu krwi tej samej nocy,

291
00:20:30,000 --> 00:20:32,519
nie odezwał się
i tak cichutko odszedł.

292
00:20:32,560 --> 00:20:34,999
Prawie połowa pacjentów
chorowała na czerwonkę.

293
00:20:35,040 --> 00:20:39,079
Wszystkim doskwierała duchota.
Brak wody. Brak światła. Brak toalet.

294
00:20:39,120 --> 00:20:42,599
Nieczystości zbierano w wiadra
i wynoszono na górę.

295
00:20:42,640 --> 00:20:44,839
Zajmowała się tym starsza kobieta,

296
00:20:44,880 --> 00:20:47,999
która się sama zgodziła,
zgłosiła się do tej pracy,

297
00:20:48,040 --> 00:20:50,199
stwierdziła, że jest to potrzebne.

298
00:20:50,240 --> 00:20:52,319
Kiedy do budynku wkroczyli Niemcy,

299
00:20:52,360 --> 00:20:55,359
komendant szpitala dr Stefan Żegliński
nie poddał się.

300
00:20:55,400 --> 00:20:57,159
Uratowano 180 osób.

301
00:20:57,200 --> 00:21:00,479
Znał na szczęście świetnie
język niemiecki,

302
00:21:00,520 --> 00:21:06,359
negocjował tutaj
z dowódcą tego oddziału niemieckiego,
który wkroczył do tego szpitala.

303
00:21:06,400 --> 00:21:10,199
Na budynek spadały bomby.
Został zburzony do 2. piętra.

304
00:21:10,240 --> 00:21:12,999
I choć dziś,
toczy się tu normalne życie,

305
00:21:13,040 --> 00:21:17,439
wystarczy zejść do piwnic,
by zobaczyć, że czas się zatrzymał.

306
00:21:17,480 --> 00:21:22,279
Tu jest klimat, tu się po prostu czuje
tę duszę, tego ducha całego.

307
00:21:22,320 --> 00:21:24,599
Ta cisza aż krzyczy.

308
00:21:24,640 --> 00:21:27,239
Szpital polowy przy Konopczyńskiego

309
00:21:27,280 --> 00:21:30,599
znajduje się pod opieką
tutejszej wspólnoty mieszkaniowej,

310
00:21:30,800 --> 00:21:34,559
ale na razie nie jest to miejsce
ani powszechnie znane,
ani powszechnie dostępne.

311
00:21:34,600 --> 00:21:37,239
To raczej unikat
na mapie miejsc pamięci,

312
00:21:37,280 --> 00:21:42,519
ale wystarczy przejść
około kilometra w linii prostej,
by dostrzec dwa budynki-symbole.

313
00:21:42,560 --> 00:21:45,119
Symbole powstańczej niezłomności.

314
00:21:45,160 --> 00:21:48,119
Warszawska PAST-a
- centrala telefoniczna.

315
00:21:48,160 --> 00:21:50,559
Dla Niemców budynek strategiczny.

316
00:21:50,600 --> 00:21:54,479
Został zdobyty dopiero 20 sierpnia,
po kilku nieudanych próbach.

317
00:21:54,520 --> 00:21:56,999
Batalion Kiliński podpalił PAST-ę.

318
00:21:57,040 --> 00:22:00,799
Żołnierze skakali przez okno
i zabili się,

319
00:22:00,840 --> 00:22:06,999
ale końcowa grupa niemiecka
wyszła z podniesionymi rękoma.

320
00:22:07,040 --> 00:22:09,799
Na samej górze powiewała polska flaga.

321
00:22:09,840 --> 00:22:14,319
Podobnie jak tu, na Prudentialu,
najwyższym budynku ówczesnej Warszawy.

322
00:22:14,360 --> 00:22:16,879
Dlatego tu spadały niemieckie pociski.

323
00:22:16,920 --> 00:22:20,599
Moment, w którym największy z nich,
najmocniej uszkodził budynek,

324
00:22:20,760 --> 00:22:23,439
został uwieczniony
przez Sylwestra Brauna.

325
00:22:23,480 --> 00:22:25,839
Był fotoreporterem powstańczym,

326
00:22:25,880 --> 00:22:29,839
i wtedy, w tym momencie,
znajdował się przy ulicy Kopernika 28

327
00:22:29,880 --> 00:22:34,119
i akurat zauważył
taki żółty słup ognia.

328
00:22:34,160 --> 00:22:38,039
Seria tych ujęć
stała się symbolem dorobku fotografa.

329
00:22:38,080 --> 00:22:41,879
A Prudential
- ikoną polskiej nieugiętości.

330
00:22:45,440 --> 00:22:49,399
Powojenne losy powstańców i cywilów
były bardzo różne.

331
00:22:49,440 --> 00:22:52,679
Czasem od Warszawy dzieliły ich
tysiące kilometrów,

332
00:22:52,720 --> 00:22:57,359
ale właśnie tu,
w stolicy, przy Grzybowskiej 79,
mają swoje szczególne miejsce

333
00:22:57,400 --> 00:22:59,759
- Muzeum Powstania Warszawskiego.

334
00:22:59,800 --> 00:23:05,159
Dziś premier poinformował,
że w ciągu kilku miesięcy muzeum
ma otrzymać 100 mln zł na rozbudowę.

335
00:23:05,200 --> 00:23:07,679
Na miejscu jest Zbigniew Łuczyński.

336
00:23:07,720 --> 00:23:13,239
Ci, którzy tworzą to miejsce
mówią, że to zdecydowanie więcej
niż muzeum.

337
00:23:15,080 --> 00:23:17,879
Opinię o tym, że to więcej niż muzeum,

338
00:23:17,920 --> 00:23:22,399
że być tutaj to nie tylko
zwiedzanie przejmującej ekspozycji,

339
00:23:22,440 --> 00:23:25,439
usłyszałem od jednej
z pracujących tu osób.

340
00:23:25,480 --> 00:23:29,359
W dawnej elektrowni tramwajowej
ulokowano wszystko, co ważne,

341
00:23:29,400 --> 00:23:34,399
aby przeżyć jeszcze raz 63 dni walki
ówczesnych młodych ludzi,

342
00:23:34,440 --> 00:23:38,519
którzy dla ukochanego miasta
gotowi byli oddać życie.

343
00:23:38,560 --> 00:23:41,839
"Dziś idę walczyć mamo,
może nie wrócę więcej,

344
00:23:41,880 --> 00:23:44,399
może mi przyjdzie polec tak samo,

345
00:23:44,440 --> 00:23:48,239
jak tyle, tyle tysięcy
poległo polskich żołnierzy"

346
00:23:48,280 --> 00:23:51,559
- pisał powstaniec
Józef "Ziutek" Szczepański.

347
00:23:51,600 --> 00:23:58,559
Energia i wiara tych,
którzy oddali życie za wolność
nie może pójść na marne.

348
00:23:58,600 --> 00:24:02,399
I właśnie dzięki
Muzeum Powstania Warszawskiego,

349
00:24:02,440 --> 00:24:06,919
możemy się dowiedzieć,
jak wyglądało życie
w powstańczej Warszawie,

350
00:24:06,960 --> 00:24:10,519
możemy wejść do kanału,
którym przemieszczali się powstańcy,

351
00:24:10,560 --> 00:24:14,959
możemy zasiąść w Kinie Palladium,
aby zobaczyć kroniki powstańcze.

352
00:24:15,000 --> 00:24:19,279
Nad muzeum góruje wieża widokowa
z symbolem Polski Walczącej.

353
00:24:19,320 --> 00:24:22,599
Dziś widzimy z niej
już nie miasto ruin,

354
00:24:22,640 --> 00:24:26,759
ale piękną stolicę,
o którą walczyli oni.

355
00:24:27,440 --> 00:24:29,839
Cześć im i chwała...

356
00:24:37,200 --> 00:24:39,799
"Warszawiacy śpiewają
(nie)zakazane piosenki",

357
00:24:39,840 --> 00:24:43,879
czyli wyjątkowe zaproszenie
do wspólnego śpiewania
powstańczych utworów.

358
00:24:43,920 --> 00:24:48,519
Orkiestra i chór
pod kierownictwem Jana Stokłosy
zagwarantują profesjonalną oprawę,

359
00:24:48,560 --> 00:24:51,159
a jedyne czego nam potrzeba
to śpiewnik i chęć,

360
00:24:51,200 --> 00:24:54,599
by w ten wyjątkowy wieczór
na placu Piłsudskiego być razem.

361
00:24:54,640 --> 00:24:57,159
Na miejscu jest Anna Łubian-Halicka.

362
00:24:57,200 --> 00:24:59,719
Co roku wydarzenie przyciąga tłumy.

363
00:24:59,760 --> 00:25:03,959
Jak liczny jedyny taki chór
zapowiada się w tym roku?

364
00:25:15,840 --> 00:25:19,839
Już teraz jest tłoczno.

365
00:25:19,880 --> 00:25:23,039
Za pół godziny plac Piłsudskiego
będzie wypełniony po brzegi.

366
00:25:23,080 --> 00:25:27,079
Co roku przychodzą tutaj
tysiące warszawiaków.

367
00:25:27,120 --> 00:25:32,439
Każdy z nich na wejściu
otrzymuje śpiewnik.

368
00:25:32,480 --> 00:25:35,039
Każdy ma swój prywatny powód,
by się tutaj pojawić.

369
00:25:35,080 --> 00:25:37,079
Jest też 1 wspólny cel:

370
00:25:37,120 --> 00:25:40,559
wyjątkowe podziękowania.

371
00:25:40,600 --> 00:25:45,799
Janusz Walędzik, pseudonim "Czarny"
wspomina pierwszy dzień powstania
i piosenki, które wtedy śpiewano.

372
00:25:45,840 --> 00:25:48,999
Siekiera, motyka...

373
00:25:49,040 --> 00:25:51,479
80 lat temu nie miał nawet 14 lat.

374
00:25:51,520 --> 00:25:53,959
Ale, jak mówi, dzieckiem już nie był.

375
00:25:54,000 --> 00:25:57,279
My, młodzi chłopcy,
nie byliśmy dziećmi.

376
00:25:57,320 --> 00:26:00,599
Nam dzieciństwo odebrano po prostu.

377
00:26:00,640 --> 00:26:03,879
Ta radość na ulicach Warszawy
też nie była dziecięca.

378
00:26:03,920 --> 00:26:08,959
Bo jak mówią powstańcy:
kiedy w każdej chwili można zginąć,
życie smakuje bardziej.

379
00:26:09,000 --> 00:26:14,239
Usiądzie, będzie się modlił,
tacy też byli.

380
00:26:14,280 --> 00:26:17,679
Ale chodzi głównie o to,
że to musiało żyć wszystko.

381
00:26:17,720 --> 00:26:20,559
I żyło, tak,
jak za czasów okupacji nie mogło.

382
00:26:20,600 --> 00:26:23,279
Bo śpiewy i tańce
były dla Polaków zakazane.

383
00:26:23,320 --> 00:26:25,159
Powstanie to zmieniło.

384
00:26:25,200 --> 00:26:27,079
To ostatnia niedziela...

385
00:26:27,120 --> 00:26:30,759
Mieczysław Fogg w walczącej Warszawie
zaśpiewał ponad sto koncertów.

386
00:26:31,560 --> 00:26:33,879
Jutro się rozejdziemy,
na wieczny czas...

387
00:26:33,920 --> 00:26:35,159
I nie był jedyny.

388
00:26:35,200 --> 00:26:41,079
Nagle w Warszawie, z dnia na dzień,
wybuchło normalne życie,

389
00:26:41,120 --> 00:26:43,719
normalne w cudzysłowie, ale normalne.

390
00:26:43,760 --> 00:26:47,959
Jan Młynarski wie to
z opowieści rodzinnych,
w której było kilkoro powstańców,

391
00:26:48,000 --> 00:26:50,079
trzech - zginęło podczas walk.

392
00:26:50,120 --> 00:26:55,679
Dzisiejszy koncert,
który będzie prowadzić
ma dla niego wyjątkowe znaczenie.

393
00:26:55,720 --> 00:26:59,799
To jest po prostu idea spotkania
i wspólnego śpiewania piosenek,

394
00:26:59,840 --> 00:27:03,639
które są osadzone
w konkretnym kontekście,

395
00:27:03,680 --> 00:27:12,479
ale ten kontekst stale się poszerza,
o dziś, o nas.

396
00:27:12,520 --> 00:27:14,679
Janusz Walędzik jest co roku.

397
00:27:14,720 --> 00:27:18,399
Łza się w oku kręci.

398
00:27:18,600 --> 00:27:20,759
I czeka na swoją ulubioną piosenkę.

399
00:27:20,800 --> 00:27:23,839
1 sierpnia - dzień krwawy,
powstał naród Warszawy.

400
00:27:23,880 --> 00:27:25,759
By uwolnić Warszawę od zła.

401
00:27:25,800 --> 00:27:32,319
O jaka rozkosz
się we mnie rozpina,
gdy vis w ręku gra...

402
00:27:32,360 --> 00:27:36,079
Paweł Zdun śpiewa
w Chórze Warszawiaków od lat.

403
00:27:36,120 --> 00:27:39,839
Na próbę przyszedł w koszulce
ze zdjęciem swojej mamy.

404
00:27:39,880 --> 00:27:43,359
Wanda Zalewska-Zdun
była sanitariuszką na Żoliborzu.

405
00:27:43,400 --> 00:27:46,439
Przez kilka koncertów
była i śpiewała razem z nami,

406
00:27:46,480 --> 00:27:51,119
mimo że miała bardzo mało sił,
uważała to za bardzo ważne,

407
00:27:51,160 --> 00:27:54,639
przede wszystkim ze względu na pamięć
swoich kolegów i koleżanek.

408
00:27:54,680 --> 00:27:56,919
Dziś to on jest tutaj dla niej.

409
00:27:56,960 --> 00:27:59,519
Wystąpienie w tym wydarzeniu
to było moje marzenie odkąd pamiętam.

410
00:27:59,560 --> 00:28:03,079
10-letnia Lena Paczkowska
przyjechała spod Grudziądza,

411
00:28:03,120 --> 00:28:05,919
tylko po to,
by zaśpiewać w Chórze Warszawiaków.

412
00:28:05,960 --> 00:28:10,439
Wspólne śpiewanie to dla wszystkich
rodzaj podziękowania dla powstańców.

413
00:28:10,480 --> 00:28:13,839
Dla powstańców to radość,
że znów mają z kim śpiewać.

414
00:28:13,880 --> 00:28:16,599
Pałacyk Michla, Żytnia, Wola...

415
00:28:17,000 --> 00:28:19,519
Bronią jej chłopcy od Parasola.

416
00:28:19,560 --> 00:28:22,599
Choć na tygrysy mają wisy...

417
00:28:22,640 --> 00:28:33,679
Czuwaj wiaro i wytężaj słuch,
pręż swój młody duch,
pracując za dwóch.

418
00:28:34,480 --> 00:28:43,919
80 lat od wybuchu
powstania warszawskiego
w specjalnym wydaniu "19.30".

419
00:28:43,960 --> 00:28:48,639
Bardzo dziękuję,
że w tym szczególnym dniu
byli państwo z nami.

420
00:28:48,680 --> 00:28:50,759
Za chwilę "Pytanie dnia".

421
00:28:50,800 --> 00:28:54,199
Gościem Marka Czyża
będzie profesor Tomasz Nałęcz.

422
00:28:54,240 --> 00:28:56,119
Do zobaczenia.