1
00:00:29,200 --> 00:00:34,919
85 lat temu o 4.45 mieszkańców
Gdańska obudziły syreny.

2
00:00:34,960 --> 00:00:39,959
Nikt wtedy jeszcze nie wiedział,
że Polska i świat
stają na progu piekła wojny,

3
00:00:40,000 --> 00:00:43,879
która będzie największych konfliktem
zbrojnym w historii ludzkości.

4
00:00:43,920 --> 00:00:47,559
Jej pierwszy akord rozegrał się tu,
na Westerplatte.

5
00:00:47,600 --> 00:00:51,439
To jest 19.30,
Zbigniew Łuczyński, zapraszam.

6
00:01:16,000 --> 00:01:21,039
Tak niemiecka propaganda
uwieczniła moment ataku
na polską placówkę na Westerplatte.

7
00:01:21,080 --> 00:01:27,119
Tego miejsca broniło
182 żołnierzy pod dowództwem
majora Henryka Sucharskiego.

8
00:01:27,160 --> 00:01:29,119
Mieli wytrzymać 12 godzin.

9
00:01:29,160 --> 00:01:33,519
Niemcom udało się zdobyć
polski przyczółek dopiero po 7 dniach.

10
00:01:33,560 --> 00:01:36,359
Dziś na Westerplatte
oddano hołd bohaterom,

11
00:01:36,400 --> 00:01:41,199
którzy na frontach całego świata
walczyli o polską wolność
i niepodległość.

12
00:01:41,240 --> 00:01:44,039
Uroczystości śledził Daniel Chaliński.

13
00:01:44,080 --> 00:01:47,639
Jakie przesłanie płynie
z Westerplatte i innych miejsc,

14
00:01:47,680 --> 00:01:52,719
gdzie wspominano dziś początek
niemieckiej agresji na Polskę?

15
00:01:53,640 --> 00:01:56,839
Dziś lekcja, którą dała nam wojna,
jest bardziej niż aktualna.

16
00:01:56,880 --> 00:01:59,199
Premier Donald Tusk powiedział dziś:

17
00:01:59,240 --> 00:02:01,879
"Jesteśmy narodem
zdolnym do bohaterstwa.

18
00:02:01,920 --> 00:02:04,599
Ta wojna znowu przychodzi od wschodu".

19
00:02:04,640 --> 00:02:07,119
W Wieluniu, gdzie spadły 85 lat temu
pierwsze bomby,

20
00:02:07,160 --> 00:02:09,479
Andrzej Duda przypominał:

21
00:02:09,520 --> 00:02:11,519
"Nie wolno ustępować imperializmowi".

22
00:02:11,560 --> 00:02:15,679
"Byliśmy dla nich ciemną masą"
- tak o agresorach mówił prezydent.

23
00:02:15,720 --> 00:02:20,519
1 września był zapowiedzią
6 lat terroru i bohaterskiej walki
z okupantem.

24
00:02:20,560 --> 00:02:28,199
Salwy niemieckiego pancernika
"Schleswig-Holstein"
w kierunku Westerplatte

25
00:02:28,240 --> 00:02:31,559
- pierwszy akord II wojny światowej.

26
00:02:31,600 --> 00:02:34,959
Dzisiaj nie powiemy:
"Nigdy więcej wojny".

27
00:02:35,000 --> 00:02:38,999
Dzisiaj musimy powiedzieć:
"Nigdy więcej samotności".

28
00:02:39,040 --> 00:02:41,839
Nie może już tak więcej
być w historii,

29
00:02:41,880 --> 00:02:46,639
że Polska będzie samotnie
stawiała czoła agresji
temu czy innemu sąsiadowi.

30
00:02:46,680 --> 00:02:50,399
Podczas uroczystości na Westerplatte
odczytano apel pamięci,

31
00:02:50,440 --> 00:02:54,879
po którym żołnierze
oddali 12 salw armatnich.

32
00:02:55,320 --> 00:03:01,719
Lekcja po tym brutalnym,
krwawym XX wieku brzmi:

33
00:03:01,760 --> 00:03:07,959
"Źli ludzie mogą działać wtedy,
kiedy dobrzy ludzie działać nie chcą".

34
00:03:08,000 --> 00:03:10,999
Wtedy, 85 lat temu,
wróg był silniejszy.

35
00:03:11,040 --> 00:03:14,479
Polska liczyła na pomoc sojuszników,
Anglii i Francji.

36
00:03:14,520 --> 00:03:16,119
Ta jednak nie nadeszła.

37
00:03:16,160 --> 00:03:20,479
A Hitler, jak szybko się okazało,
nie zamierzał zatrzymać się na Polsce.

38
00:03:20,520 --> 00:03:24,919
Oba te państwa deklarowały,
że są przygotowane do wojny.

39
00:03:31,240 --> 00:03:35,319
Jednego nam nigdy nie brakowało
i Bogu dzięki i tego nam dzisiaj
nie brakuje - miłości do ojczyzny.

40
00:03:35,360 --> 00:03:37,359
Hołd bohaterom oddał także IPN.

41
00:03:37,400 --> 00:03:40,879
Na grobach westerplatczyków
zapłonęły symboliczne znicze.

42
00:03:40,920 --> 00:03:46,359
Naszym obowiązkiem jest teraz
przekazywać tę pamięć o naszych
przodkach kolejnym pokoleniom.

43
00:03:46,400 --> 00:03:49,799
Gdy niemiecki pancernik
atakował Westerplatte,

44
00:03:49,840 --> 00:03:53,559
na Wieluń już spadały bomby,
równając miasto z ziemią.

45
00:03:53,600 --> 00:03:57,399
Brutalny, zmasowany atak
na śpiących ludzi,

46
00:03:57,600 --> 00:04:02,359
zawsze w historii uważany był
za akt absolutnego barbarzyństwa.

47
00:04:02,400 --> 00:04:04,999
One ryczały te samoloty.

48
00:04:05,040 --> 00:04:07,959
Były jęki w murach słychać.

49
00:04:08,000 --> 00:04:12,599
No ale co my możemy zrobić,
jak następne samoloty
mogą przylecieć.

50
00:04:12,640 --> 00:04:17,439
Tylko pierwszego dnia wojny Niemcy
zbombardowali 160 polskich miast.

51
00:04:17,480 --> 00:04:23,079
W uroczystościach w Wieluniu
obecni byli przedstawiciele
Republiki Federalnej Niemiec.

52
00:04:23,120 --> 00:04:26,439
To przy nich prezydent Duda
przypomniał o reparacjach.

53
00:04:26,480 --> 00:04:30,199
Zadośćuczynienie nie tylko
jest możliwe, ale jest należne.

54
00:04:30,240 --> 00:04:32,119
My Polacy go oczekujemy.

55
00:04:32,160 --> 00:04:34,039
O wybuchu II wojny światowej

56
00:04:34,080 --> 00:04:38,319
przesądził podpisany w Moskwie
pakt o nieagresji
między Niemcami a ZSRR

57
00:04:38,360 --> 00:04:40,239
- pakt Ribbentrop-Mołotow.

58
00:04:40,280 --> 00:04:44,439
Dokument zawierał tajny protokół
między nazistowskimi Niemcami
a sowiecką Rosją,

59
00:04:44,480 --> 00:04:47,999
w którym oba państwa dzieliły
między siebie terytorium Polski.

60
00:04:48,040 --> 00:04:52,199
Ale Europa od wielu miesięcy
była pewna, że wojna to kwestia czasu.

61
00:04:52,240 --> 00:04:55,239
1938 rok dostarczył do tego
namacalne dowody.

62
00:04:55,280 --> 00:04:59,559
Rozbiór Czechosłowacji,
aneksja Austrii.

63
00:04:59,600 --> 00:05:05,959
To wszystko były fakty,
które nie mogły nie dawać do myślenia.

64
00:05:06,000 --> 00:05:09,359
Atak Niemców 1 września
i bohaterska wojna obronna

65
00:05:09,400 --> 00:05:12,159
były jedynie pierwszym
rozdziałem tej wojny.

66
00:05:12,200 --> 00:05:17,599
16 dni później, 17 września,
Polskę ze wschodu zaatakował
Związek Sowiecki.

67
00:05:18,160 --> 00:05:26,759
II wojna światowa to konflikt,
w którym ścierały się nie tylko armie.

68
00:05:26,800 --> 00:05:30,439
Pokazał to już 1 września
w Wolnym Mieście Gdańsk,

69
00:05:30,480 --> 00:05:37,159
gdzie niespełna 60 pocztowców
uzbrojonych w kilka karabinów
broniło gmachu Poczty Polskiej.

70
00:05:37,200 --> 00:05:40,239
Walczyli, choć nie byli żołnierzami.

71
00:05:40,280 --> 00:05:43,479
Przed budynkiem Poczty Polskiej
jest Igor Sokołowski.

72
00:05:43,520 --> 00:05:47,159
Pocztowcy z Gdańska zapłacili
ogromną cenę za swoją postawę.

73
00:05:47,200 --> 00:05:50,919
To był jeden dzień walki,
ale chwała jest na zawsze.

74
00:05:50,960 --> 00:05:55,039
Tak, Gdańsk pamięta
o swoich bohaterach,

75
00:05:55,080 --> 00:05:57,559
nie tylko tych,
których nazwiska znamy.

76
00:05:57,600 --> 00:06:02,239
Wojna rozpętana przez Hitlera
jak żadna inna oznaczała tragedię
milionów cywilów,

77
00:06:02,280 --> 00:06:13,359
cierpienie cywilów
- ginęli rozstrzeliwani na ulicach,
w łapankach, obozach koncentracyjnych.

78
00:06:13,400 --> 00:06:17,239
To masowe mordy, deportacje
i równanie z ziemią domów.

79
00:06:17,280 --> 00:06:20,959
To także dramaty rodzin tych,
którzy tracili bliskich i zdrowie.

80
00:06:21,000 --> 00:06:23,319
I nieme bohaterstwo wszystkich,

81
00:06:23,360 --> 00:06:28,759
którzy w zderzeniu z niemiecką
machiną zła próbowali zachować
godność i życie.

82
00:06:29,200 --> 00:06:32,479
1 września równocześnie
z ostrzałem Westerplatte

83
00:06:32,520 --> 00:06:36,879
wojska niemieckie zaatakowały
gmach Poczty Polskiej w Gdańsku.

84
00:06:36,920 --> 00:06:40,959
Pocztowcy nie zamierzali
poddać się bez walki.

85
00:06:41,000 --> 00:06:43,599
No to byli trochę samobójcy, nie?

86
00:06:43,640 --> 00:06:45,719
Wśród nich był pani tata.

87
00:06:45,760 --> 00:06:48,119
Tak, wśród nich był mój tata.

88
00:06:48,160 --> 00:06:49,679
Dlaczego samobójcy?

89
00:06:49,720 --> 00:06:55,159
No 55 osób na poczcie stawia czoło
wielkiej niemieckiej armii?

90
00:06:55,200 --> 00:07:00,999
Alfons Flisykowski przez kilkadziesiąt
godzin dowodził obroną poczty.

91
00:07:01,040 --> 00:07:05,039
Niemcy nie spodziewali się
tak silnego oporu Polaków.

92
00:07:05,080 --> 00:07:07,439
Oni byli bardzo słabo uzbrojeni.

93
00:07:07,480 --> 00:07:10,759
Ale bronili się 14 godzin.
To był absolutnie heroiczny akt.

94
00:07:10,800 --> 00:07:15,759
Po kapitulacji
Niemcy aresztowali 38 osób,
wśród nich także ojca Pani Henryki.

95
00:07:15,800 --> 00:07:20,959
Sąd polowy III Rzeszy
skazał ich na śmierć,
wyrok wykonano miesiąc później.

96
00:07:21,000 --> 00:07:25,639
Przez kilkadziesiąt lat
nieznane było miejsce pochówku
obrońców Poczty Polskiej.

97
00:07:25,680 --> 00:07:30,919
Dopiero w 1991 roku
przypadkowo podczas prac budowlanych
na alei Jana Pawła II

98
00:07:30,960 --> 00:07:32,919
odnaleziono ich szczątki.

99
00:07:32,960 --> 00:07:36,519
Pochowano ich tutaj,
na cmentarzu na Zaspie w Gdańsku.

100
00:07:36,560 --> 00:07:40,079
W alei obok leży najmłodsza ofiara
obrony poczty.

101
00:07:40,120 --> 00:07:43,359
Mowa o 10-letniej
Erwinie Barzychowskiej.

102
00:07:43,400 --> 00:07:46,839
Wychowanicy jednego z pracowników
Poczty Polskiej,

103
00:07:46,880 --> 00:07:50,999
która po 7 tygodniach
ciężkiego leczenia poniosła śmierć.

104
00:07:51,040 --> 00:07:53,519
Niemcy popalili ją miotaczami ognia.

105
00:07:53,560 --> 00:07:57,719
To była zapowiedź piekła,
jakie Europie stworzyli hitlerowcy.

106
00:07:57,760 --> 00:08:01,479
Skala okrucieństwa, które wybuchło
podczas II wojny światowej,

107
00:08:01,520 --> 00:08:07,239
była nieporównywalna, absolutnie
wyjątkowa, brutalna i tragiczna.

108
00:08:07,280 --> 00:08:12,639
Jej niemym, przerażającym pomnikiem
są niemieckie obozy koncentracyjne.

109
00:08:12,680 --> 00:08:17,879
Jak wyszłam z wagonu w Auschwitz,
to pierwsza rzecz:
zapach palonych ciał.

110
00:08:17,920 --> 00:08:23,519
Janina Iwańska
do obozu Auschwitz-Birkenau
trafiła w sierpniu 1944 roku.

111
00:08:23,560 --> 00:08:25,439
Miała 14 lat.

112
00:08:25,480 --> 00:08:29,919
Tam był taki lasek,
myśmy przechodziły koło niego
w obozie.

113
00:08:29,960 --> 00:08:31,799
To tam były wykopane doły

114
00:08:31,840 --> 00:08:37,479
i w tych dołach palono,
bo już nie nadążały krematoria,
palono ludzi.

115
00:08:37,520 --> 00:08:41,279
Wojna już nie służyła wyłącznie
jakiemuś zwycięstwu militarnemu,

116
00:08:41,320 --> 00:08:44,999
ale wyniszczeniu,
świadomemu wyniszczeniu ludzi,

117
00:08:45,040 --> 00:08:48,279
którzy przecież z wojną
nie mają nic wspólnego,
no bo nie są żołnierzami.

118
00:08:48,320 --> 00:08:51,159
Straty cywilne jedynie samej Warszawy

119
00:08:51,200 --> 00:08:56,479
były większe niż straty cywilne
całej Francji i Wielkiej Brytanii
razem wzięte.

120
00:08:56,520 --> 00:09:00,839
Dzieciństwo w okupowanej Warszawie
spędził Gabriel Stypiński.

121
00:09:00,880 --> 00:09:03,319
Był świadkiem niemieckich zbrodni,

122
00:09:03,360 --> 00:09:07,599
w tym tej, do której doszło
na podwórku tego domu
w dzielnicy Włochy.

123
00:09:07,640 --> 00:09:12,319
Widziałem, jak strzelał ten żandarm,
który gonił tych ludzi.

124
00:09:12,360 --> 00:09:21,199
A sąsiad dostał, wyrwało mu tu,
że na kawałku skóry dosłownie
głowa się trzymała.

125
00:09:21,240 --> 00:09:29,279
W czasie II wojny światowej
zginęło ok. 6 mln obywateli Polski,
w tym 3 mln polskich Żydów.

126
00:09:33,960 --> 00:09:37,799
Ślady kul, wojenne ostańce,
niemieckie napisy na murach.

127
00:09:37,840 --> 00:09:42,199
II wojna światowa zostawiła po sobie
nie tylko okaleczone miasta.

128
00:09:42,240 --> 00:09:46,999
Całe pokolenia odczuwały
traumatyczne skutki wojny
i okupacji hitlerowskiej,

129
00:09:47,040 --> 00:09:51,839
a to uleczyć i odbudować
często trudniej niż zniszczone domy.

130
00:09:51,880 --> 00:09:54,199
O ranach pamięci.

131
00:09:55,480 --> 00:09:58,519
To ślady kul w murze
jednej z warszawskich kamienicy.

132
00:09:58,560 --> 00:10:02,239
Specjalnie zabezpieczone
mają przypominać
o okrucieństwie wojny.

133
00:10:02,280 --> 00:10:04,839
To zachowany symbol Polski Walczącej.

134
00:10:04,880 --> 00:10:07,879
A to plama krwi powstańca
w budynku Muzeum Ziemi.

135
00:10:07,920 --> 00:10:10,719
Wojenne rany
ma niejedno polskie miasto.

136
00:10:10,760 --> 00:10:13,759
Każda wojna niesie ze sobą
barbarzyństwo.

137
00:10:13,800 --> 00:10:18,239
Ta ostatnia była
szczególnie ciężka dla Polski.

138
00:10:18,280 --> 00:10:25,519
My jako pierwsi dostaliśmy w plecy
i w brzuch równocześnie.

139
00:10:25,560 --> 00:10:28,439
Od zachodu - Hitler,
od wschodu - Stalin.

140
00:10:28,480 --> 00:10:31,159
Każda rodzina kogoś lub coś straciła.

141
00:10:31,200 --> 00:10:33,439
Wielu nigdy nie wróciło do domu.

142
00:10:33,480 --> 00:10:37,839
Maria Dutkiewicz miała 10 lat,
kiedy Niemcy zbombardowali
jej rodzinne Grodno.

143
00:10:37,880 --> 00:10:43,279
Byliśmy w schronie i pamiętam,
że bardzo pachniało jabłkami.

144
00:10:43,320 --> 00:10:45,559
Tata - wojskowy - wyjechał na front.

145
00:10:45,600 --> 00:10:48,479
Po wkroczeniu Sowietów
zaczęły się deportacje Polaków.

146
00:10:48,520 --> 00:10:50,279
2 lata spędzili na Syberii.

147
00:10:50,320 --> 00:10:53,959
Po podpisaniu
układu Sikorski - Majski
zaczęto tworzyć Armię Andersa.

148
00:10:54,000 --> 00:10:57,599
Maria Dutkiewicz
z tysiącami polskich żołnierzy
i cywilów trafiła do Iranu,

149
00:10:57,640 --> 00:10:59,159
a następnie - Afryki.

150
00:10:59,200 --> 00:11:01,039
4 lata spędziła w Ugandzie.

151
00:11:01,080 --> 00:11:03,519
Polacy zbudowali tam
osadę, szkołę, kościół.

152
00:11:03,560 --> 00:11:06,399
Z Afryki wróciła do Polski,
ale nie do swojego domu.

153
00:11:06,440 --> 00:11:08,039
Zmieniły się granice.

154
00:11:08,080 --> 00:11:12,279
I to była największa tragedia
- przecież my nie wrócimy do Grodna.

155
00:11:12,320 --> 00:11:17,519
Nie wiemy gdzie. Ojca nie ma.

156
00:11:17,560 --> 00:11:21,679
Pod koniec wojny
z Kresów wysiedlono 1,8 mln Polaków.

157
00:11:21,720 --> 00:11:23,919
Pani Maria mieszka we Wrocławiu.

158
00:11:23,960 --> 00:11:25,839
O tym, co stało się z tatą...

159
00:11:25,880 --> 00:11:28,839
Całe życie szukaliśmy.

160
00:11:28,880 --> 00:11:31,319
...dowiedziała się dopiero rok temu.

161
00:11:31,360 --> 00:11:35,439
Jest mój ojciec
- białoruska lista katyńska.

162
00:11:35,480 --> 00:11:41,439
Czyli został zamordowany
zaraz po aresztowaniu.

163
00:11:41,480 --> 00:11:44,919
I to jest pierwsza wiadomość o ojcu.

164
00:11:44,960 --> 00:11:48,639
Eugeniusz Niedzielski,
gdy wybuchła wojna, miał 14 lat.

165
00:11:48,680 --> 00:11:50,599
Też był zesłany na Syberię.

166
00:11:50,640 --> 00:11:54,879
Jak tylko usłyszał o tworzącej się
na wschodzie polskiej armii,
chciał być żołnierzem.

167
00:11:54,920 --> 00:11:56,559
"Smarkaczu, uciekaj".

168
00:11:56,600 --> 00:11:59,159
Ze względu na wiek
odesłali go z kwitkiem.

169
00:11:59,200 --> 00:12:01,479
Wróciłem się do matki i płakałem.

170
00:12:01,520 --> 00:12:03,759
Mówi: "Co się stało z tobą?".

171
00:12:03,800 --> 00:12:05,399
"Nie wzięli mnie".

172
00:12:05,440 --> 00:12:07,559
"Nie martw się, idź jutro".

173
00:12:07,600 --> 00:12:09,279
Poszedł, przyjęli go.

174
00:12:09,320 --> 00:12:12,679
Z Syberii przez Iran,
Palestynę, Afrykę trafił do Anglii.

175
00:12:12,720 --> 00:12:14,839
Służył w dywizji generała Maczka.

176
00:12:14,880 --> 00:12:17,759
Walczył pod Falaise
w decydującej bitwie o Normandię.

177
00:12:17,800 --> 00:12:20,519
Moje życie takie było na froncie.

178
00:12:20,560 --> 00:12:23,479
Od zakończenia wojny
mieszka w Wielkiej Brytanii.

179
00:12:23,520 --> 00:12:26,599
Z 5 mln Polaków,
którzy znaleźli się poza krajem,

180
00:12:26,640 --> 00:12:29,119
do Polski wróciło
zaledwie pół miliona.

181
00:12:29,160 --> 00:12:31,799
Wojna pozostawiła w nich ślad
na zawsze.

182
00:12:31,840 --> 00:12:36,199
Patrzę się na takie dzieci
i myślę, jaką przyszłość oni mają.

183
00:12:36,240 --> 00:12:41,919
Przecież ten świat
jest postawiony do góry nogami.

184
00:12:41,960 --> 00:12:45,839
Wanda Traczyk Stawska
w powstaniu warszawskim
walczyła z bronią w ręku.

185
00:12:45,880 --> 00:12:49,999
Dziś, patrząc na Ukrainę, mówi,
że znów chciałaby mieć
kilkanaście lat i pomagać.

186
00:12:50,040 --> 00:12:52,239
Oni walczą o całą Europę.

187
00:12:52,280 --> 00:12:57,239
Co my możemy zrobić,
żebyśmy byli bezpieczniejsi?

188
00:12:57,280 --> 00:13:00,079
Przede wszystkim przestać się kłócić.

189
00:13:00,120 --> 00:13:06,239
I pamiętać, że czeka nas tu
nieuchronne wejście Rosji,

190
00:13:06,280 --> 00:13:09,799
jeśli nie będziemy umieli
współpracować

191
00:13:09,840 --> 00:13:17,679
jako jeden z krajów europejskich
z innymi, bo sami nie damy rady.

192
00:13:17,720 --> 00:13:19,479
"Nigdy więcej wojny".

193
00:13:19,520 --> 00:13:21,679
Weterani wołali o to od lat.

194
00:13:21,720 --> 00:13:25,399
Dziś te słowa nabierają
jeszcze większej mocy.

195
00:13:28,080 --> 00:13:34,439
Po zakończeniu I wojny światowej
kruchy pokój w Europie
trwał zaledwie 20 lat.

196
00:13:34,480 --> 00:13:37,599
Upokorzone Niemcy
dały się uwieść wizji

197
00:13:37,640 --> 00:13:41,239
wielkiej Rzeszy Adolfa Hitlera
i przekonać do wojny.

198
00:13:41,280 --> 00:13:44,599
A pytanie, jak było to możliwe,
dziś nadal jest aktualne.

199
00:13:44,640 --> 00:13:47,679
W Berlinie
jest Magdalena Gwóźdź-Pallokat.

200
00:13:47,720 --> 00:13:53,119
Dziś pytanie o przyczyny wojny
jest równie aktualne co 85 lat temu.

201
00:13:55,720 --> 00:13:59,039
Tak, to prawda, podobnie zresztą
jak aktualne pozostaje pytanie,

202
00:13:59,080 --> 00:14:02,319
jak to możliwe,
że ludzie ludziom zgotowali taki los.

203
00:14:02,360 --> 00:14:05,759
Pytanie, które przed laty
postawiła Zofia Nałkowska.

204
00:14:05,800 --> 00:14:09,759
Stawiał je też dziś tu
kierujący od niedawna
ambasadą Polski w Berlinie

205
00:14:09,800 --> 00:14:10,959
Jan Tombiński.

206
00:14:11,000 --> 00:14:13,999
W miejscu, w którym przed wojną
stała opera Krolla,

207
00:14:14,040 --> 00:14:19,239
w której 1 września '39 roku
Hitler w propagandowym przemówieniu
ogłosił inwazję na Polskę.

208
00:14:19,280 --> 00:14:23,999
Dziś odsłonięto tablicę informacyjną
dotyczącą historii tego miejsca.

209
00:14:24,040 --> 00:14:31,639
I akurat dziś,
85 lat po wybuchu wojny,

210
00:14:31,680 --> 00:14:36,599
całe Niemcy patrzą
w stronę Turyngii i Saksonii.

211
00:14:36,640 --> 00:14:45,079
Tam pierwsze sondażowe wyniki wskazują
na zwycięstwo skrajnie prawicowej
Alternatywy dla Niemiec.

212
00:14:50,440 --> 00:14:57,279
Po 6 latach walk
i ostatecznej kapitulacji Niemiec
mogło się wydawać,

213
00:14:57,320 --> 00:15:01,599
że świat wyciągnął wnioski
z tragicznej lekcji, jaką była wojna.

214
00:15:01,640 --> 00:15:05,839
Dziś słowo "wojna" jest jednak
równie aktualne tuż obok nas,

215
00:15:05,880 --> 00:15:09,039
w Ukrainie,
która walczy z rosyjską agresją.

216
00:15:09,080 --> 00:15:11,559
W Kijowie jest Mateusz Lachowski.

217
00:15:11,600 --> 00:15:15,679
Wojna w Ukrainie od początku
jest nazywana wojną o pokój
nie tylko w tym kraju,

218
00:15:15,720 --> 00:15:20,159
jej stawką może być
bezpieczeństwo Polski i całej Europy.

219
00:15:22,960 --> 00:15:26,039
Ukraińscy żołnierze
dobrze zdają sobie z tego sprawę.

220
00:15:26,080 --> 00:15:29,239
2,5 roku temu zatrzymali Rosjan tu,
pod Kijowem,

221
00:15:29,280 --> 00:15:32,039
który mógł stać się furtką na zachód.

222
00:15:32,080 --> 00:15:36,399
Ale to nie jest tylko wojna obronna.

223
00:15:36,440 --> 00:15:42,759
Pierwszy raz od II wojny światowej
walki trwają na terytorium Rosji
w obwodzie kurskim.

224
00:15:42,800 --> 00:15:49,399
Dziś nad ranem
dziesiątki ukraińskich dronów
zaatakowało 16 regionów Rosji.

225
00:15:49,440 --> 00:15:53,919
Na celowniku były Moskwa
i dwie elektrownie w jej okolicy.

226
00:15:53,960 --> 00:16:00,279
Rosjanie odpowiadają ogniem
- ostrzelali między innymi Charków.

227
00:16:00,320 --> 00:16:04,399
Na miasto spadło 10 pocisków,
kilkadziesiąt osób zostało rannych.

228
00:16:04,440 --> 00:16:08,159
Mimo że cały wolny świat
bezprecedensowo wspiera Ukrainę,

229
00:16:08,200 --> 00:16:14,839
a wojna trwa już ponad 2,5 roku,
nie widać na razie żadnych perspektyw
na jej szybkie zakończenie.

230
00:16:14,880 --> 00:16:20,679
"Nigdy więcej wojny"
- słowa, które widnieją
na pomniku na Westerplatte,

231
00:16:20,720 --> 00:16:26,199
są wyrazem nadziei na pokój,
którą po tamtej tragicznej lekcji
miał świat.

232
00:16:26,240 --> 00:16:30,959
Jednak XX i XXI wiek to nadal
wyniszczające wojny i konflikty,

233
00:16:31,000 --> 00:16:35,359
które toczą się także setki
czy tysiące kilometrów
od naszych domów.

234
00:16:35,400 --> 00:16:39,399
Trzeba o nich pamiętać,
bo ich cena jest
nie mniej tragiczna jak ta,

235
00:16:39,440 --> 00:16:43,319
którą narody zapłaciły
po niemieckiej agresji na Polskę.

236
00:16:43,360 --> 00:16:48,319
Wykuł go głęboko w skale,
by chronić rodzinę.

237
00:16:48,360 --> 00:16:53,999
Wykopaliśmy ten schron
z powodu dużej liczby
ataków rosyjskich samolotów

238
00:16:54,040 --> 00:16:57,359
i spadających non stop
rosyjskich pocisków.

239
00:16:57,400 --> 00:17:01,559
Jego słowa brzmią jak te wypowiadane
przez mieszkańców Ukrainy.

240
00:17:01,600 --> 00:17:04,399
Tyle że Ahmad mieszka w Syrii
- w regionie,

241
00:17:04,440 --> 00:17:10,439
który jest celem nieustannych ataków
armii reżimu Baszara al-Assada
wspieranego przez Moskwę.

242
00:17:10,480 --> 00:17:13,719
Krwawa wojna domowa
trwa tu już 13 lat.

243
00:17:13,760 --> 00:17:18,799
Pochłonęła ponad pół miliona ofiar,
a niemal 7 mln zmusiła do ucieczki.

244
00:17:18,840 --> 00:17:20,999
To schronienie jest jak grób.

245
00:17:21,040 --> 00:17:24,599
Moje dzieci marzą o życiu,
jakie mają inne dzieci,

246
00:17:24,640 --> 00:17:29,439
o zabawie na zewnątrz,
o grze w piłkę nożną na ulicy
lub jeździe na rowerze.

247
00:17:29,480 --> 00:17:34,559
Ale zamiast tego są uwięzione
i zamknięte w tym schronie
przez cały dzień.

248
00:17:34,600 --> 00:17:39,399
To nie dzieci rozpoczynają wojny,
ale płacą za nie najwyższą cenę.

249
00:17:39,440 --> 00:17:43,639
Tak jest i w Sudanie,
gdzie wojna to codzienność.

250
00:17:43,680 --> 00:17:46,839
Najnowsza wojna domowa
zmusiła do ucieczki
rodzinę 7-letniej Retaj.

251
00:17:46,880 --> 00:17:48,959
Żyją w tym obozie dla uchodźców.

252
00:17:49,000 --> 00:17:52,879
Chcę tylko, by wojna się skończyła.
Żebyśmy mieli jedzenie i wodę.

253
00:17:52,920 --> 00:17:57,959
UNICEF ocenia,
że aż 25 mln Sudańczyków pilnie
potrzebuje pomocy humanitarnej.

254
00:17:58,000 --> 00:18:00,279
To połowa mieszkańców kraju.

255
00:18:00,320 --> 00:18:05,119
W Jemenie wojna trwa od 9 lat,
ale świat przypomniał sobie o niej,

256
00:18:05,160 --> 00:18:11,479
dopiero gdy rebelianci Huti
zaczęli strzelać rakietami w Izrael
i statki na Morzu Czerwonym.

257
00:18:11,520 --> 00:18:14,799
W kraju, w którym żyje
blisko 40 milionów ludzi,

258
00:18:14,840 --> 00:18:18,519
co druga osoba potrzebuje pilnie
pomocy humanitarnej.

259
00:18:18,560 --> 00:18:22,919
Nie działa blisko 50%
publicznych placówek zdrowia.

260
00:18:22,960 --> 00:18:28,959
Statystycznie co dwie godziny
przy porodzie umiera kobieta.

261
00:18:29,000 --> 00:18:30,999
Największe więzienie.

262
00:18:31,040 --> 00:18:35,319
Tak określa się
to najbardziej zaludnione miejsce
na świecie.

263
00:18:35,360 --> 00:18:41,799
Z Gazy każdego dnia izraelskie pociski
i bomby wyciskają życie.

264
00:18:41,840 --> 00:18:47,279
Mówi się, że Gaza jest
najtrudniejszym miejscem
do mieszkania na Ziemi obecnie.

265
00:18:47,320 --> 00:18:53,119
Konflikt w Gazie,
właściwie ludobójstwo Palestyńczyków,
które dzieje się na oczach świata,

266
00:18:53,160 --> 00:18:59,079
zniszczenie 75% budynków sprawiło,
że Gaza praktycznie
jest niezamieszkiwalna.

267
00:18:59,120 --> 00:19:01,999
Afganistan, Birma, Mali.

268
00:19:02,040 --> 00:19:06,359
Według raportu
Międzynarodowego Instytutu
Studiów Strategicznych

269
00:19:06,400 --> 00:19:10,839
na świecie toczy się obecnie
ponad 180 konfliktów zbrojnych.

270
00:19:10,880 --> 00:19:14,079
Najwięcej
od czasów II wojny światowej.

271
00:19:14,120 --> 00:19:16,959
Wszystkie wyglądają podobnie.

272
00:19:17,000 --> 00:19:18,919
Morze gruzów.

273
00:19:18,960 --> 00:19:21,279
Morze uciekinierów.

274
00:19:21,320 --> 00:19:27,319
A przede wszystkim
morze ofiar, bólu i beznadziei.

275
00:19:55,760 --> 00:19:59,799
Na Westerplatte jeszcze wrócimy,
tymczasem - kolejne informacje.

276
00:19:59,840 --> 00:20:02,399
Joanna Dunikowska-Paź, zapraszam.

277
00:20:02,440 --> 00:20:05,519
Dwie osoby zginęły na miejscu,
trzecia zmarła w szpitalu.

278
00:20:05,560 --> 00:20:10,559
Wszystkie to ofiary pijanego 42-latka,
który w takim stanie za kierownicą
usiadł nie pierwszy raz.

279
00:20:10,600 --> 00:20:16,599
Mężczyzna wjechał w pieszych
w sobotni wieczór
w miejscowości Magnuszew, na Mazowszu.

280
00:20:16,640 --> 00:20:19,799
Magnuszew, 60 km od Warszawy.

281
00:20:19,840 --> 00:20:23,959
To na tej drodze wczoraj wieczorem
rozegrała się tragedia.

282
00:20:24,000 --> 00:20:28,519
42-letni kierujący fordem
w niewyjaśnionych
jak do tej pory przyczyn

283
00:20:28,560 --> 00:20:30,759
wjechał w dwie grupy pieszych.

284
00:20:30,800 --> 00:20:35,599
Wskutek obrażeń
niestety jedna kobieta zmarła,

285
00:20:35,640 --> 00:20:39,079
w drugiej grupie
poruszało się dwoje pieszych.

286
00:20:39,120 --> 00:20:42,879
Niestety ta dwójka poniosła śmierć
na miejscu.

287
00:20:42,920 --> 00:20:46,599
Dziś mieszkańcy badają
miejsce wypadku.

288
00:20:46,640 --> 00:20:52,959
Tutaj ludzie jeżdżą szybko,
ruch jest, długi kawał prostej.

289
00:20:53,000 --> 00:20:55,839
Do kilku wiosek dojazd tutaj,
nie ma pobocza.

290
00:20:55,880 --> 00:20:56,959
Mapa Google.

291
00:20:57,000 --> 00:21:00,119
Tragedia rozegrało się tu
pomiędzy sklepem w Magnuszewie

292
00:21:00,160 --> 00:21:02,919
a oddaloną od niego o 2 km wsią Kurki.

293
00:21:02,960 --> 00:21:07,999
To mazowieckie zagłębie sadownicze
zatrudniające robotników sezonowych.

294
00:21:08,040 --> 00:21:11,159
Pięcioro z nich mieszkało w Kurkach.

295
00:21:11,200 --> 00:21:14,319
Wczoraj wybrali się pieszo na zakupy.

296
00:21:14,360 --> 00:21:16,319
Najprawomocniej - po alkohol.

297
00:21:16,360 --> 00:21:19,559
Ja jechałem o 20.00 do Magnuszewa
i oni już szli do Magnuszewa,

298
00:21:19,600 --> 00:21:22,159
szli całą drogą,
musiałem gwałtownie hamować,

299
00:21:22,200 --> 00:21:25,719
bo bez żadnego oświetlenia,
bez odblasków, bez światełka,
bez niczego.

300
00:21:25,760 --> 00:21:29,999
Jakub Majdak dwie godziny później
widział znajome twarze
umierających ludzi.

301
00:21:30,040 --> 00:21:33,919
Ja rozpoznałem tę panią Sylwię,
co była u mnie na ogórkach.

302
00:21:33,960 --> 00:21:36,519
Na miejscu zginęli
mężczyzna i kobieta.

303
00:21:36,560 --> 00:21:39,039
Trzecia ofiara zmarła w szpitalu.

304
00:21:39,080 --> 00:21:42,999
Kolejne dwie osoby zostały ranne.
Są w szpitalu w Radomiu.

305
00:21:43,040 --> 00:22:01,639
Kierowca, mieszkaniec Magnuszewa,
miał prawie 1,5 promila alkoholu
we krwi.

306
00:22:01,680 --> 00:22:06,439
14 lat temu stracił prawo jazdy
za jazdę w stanie nietrzeźwym.

307
00:22:06,480 --> 00:22:09,839
Mężczyzna został zatrzymany
przez kozienickich policjantów,

308
00:22:09,880 --> 00:22:14,719
trafił do policyjnej celi,
teraz prowadzone będą z nim
czynności po wytrzeźwieniu.

309
00:22:14,760 --> 00:22:18,359
Grozi mu od 5 do 20 lat więzienia.

310
00:22:22,160 --> 00:22:24,959
Dziś święto plonów
i zakończonych żniw.

311
00:22:25,000 --> 00:22:28,079
W czasie tradycyjnej mszy dożynkowej
na Jasnogórskich Błoniach

312
00:22:28,120 --> 00:22:33,799
prezydent Andrzej Duda podkreślał
wartość pracy rolników
i wspólnie z nimi się modlił.

313
00:22:33,840 --> 00:22:37,039
Na uroczystą mszę rolnicy przynieśli
oprócz chleba

314
00:22:37,080 --> 00:22:41,919
uwite z pozostawionych na polu zbóż
wieńce - symbol dziękczynienia
za plony.

315
00:22:41,960 --> 00:22:46,479
Ogólnopolskim dożynkom na Jasnej Górze
towarzyszy Krajowa Wystawa Rolnicza.

316
00:22:46,520 --> 00:22:49,239
Na stoiskach
w alei Najświętszej Maryi Panny

317
00:22:49,280 --> 00:22:54,639
swoje produkty i usługi
prezentuje 400 firm
i instytucji rolniczych.

318
00:22:54,680 --> 00:22:57,879
Ostatni wakacyjny dzień
to dobry moment
na podsumowanie sezonu.

319
00:22:59,440 --> 00:23:01,599
Debata o debacie i wojna na wpisy.

320
00:23:01,640 --> 00:23:04,079
Kamala Harris i Donald Trump
10 września wystąpią

321
00:23:04,120 --> 00:23:07,119
w telewizyjnej debacie
zorganizowanej przez ABC News,

322
00:23:07,160 --> 00:23:12,479
ale zanim wojna nerwów
przeniesie się do studia,
już na dobre trwa m. in w sieci.

323
00:23:12,520 --> 00:23:15,959
Ostatnio mieliśmy debatę
ze śpiącym Joem Bidenem.

324
00:23:16,000 --> 00:23:17,479
Jak sobie poradził?

325
00:23:17,520 --> 00:23:19,759
Był ostry jak bułka z masłem.

326
00:23:19,800 --> 00:23:24,319
Teraz kandydat republikanów
w debacie przedwyborczej zmierzy się

327
00:23:24,360 --> 00:23:28,159
z byłą prokuratorką generalną
Kalifornii Kamalą Harris.

328
00:23:28,200 --> 00:23:32,239
Ale to, czy w ogóle do niej dojdzie,
stało pod znakiem zapytania.

329
00:23:32,280 --> 00:23:35,199
Kandydaci nie mogli
dojść do porozumienia,

330
00:23:35,240 --> 00:23:38,479
która z amerykańskich stacji
ma być organizatorem.

331
00:23:38,520 --> 00:23:42,919
Harris odmówiła udziału w debacie
w sprzyjającej Trumpowi
stacji Fox News.

332
00:23:42,960 --> 00:23:45,719
Ona nie chciała debatować.
Nie chciała debatować.

333
00:23:45,760 --> 00:23:48,959
Nie byli z tego zadowoleni.
Ale dostali telewizję, którą chcieli.

334
00:23:49,000 --> 00:23:53,279
Chodzi o telewizję ABC News,
w której ostatecznie
spotkają się kandydaci.

335
00:23:53,320 --> 00:23:56,639
Osiągnąłem porozumienie
z radykalnymi lewicowymi demokratami

336
00:23:57,600 --> 00:24:00,079
w sprawie debaty
z towarzyszką Kamalą Harris.

337
00:24:00,120 --> 00:24:03,079
Będzie ona transmitowana na żywo
przez ABC Fake News.

338
00:24:03,120 --> 00:24:07,719
Zdecydowanie najbardziej paskudną
i niesprawiedliwą
stację informacyjną w branży.

339
00:24:07,760 --> 00:24:12,319
We wpisie Trump zaznaczył,
że chce, by debata z Harris odbyła się
według tych samych reguł

340
00:24:12,360 --> 00:24:15,199
co czerwcowy pojedynek
Biden - Trump w CNN.

341
00:24:15,240 --> 00:24:18,439
Na stojąco, bez możliwości
korzystania z notatek.

342
00:24:18,480 --> 00:24:20,799
Nie wspomniał jednak o mikrofonach.

343
00:24:20,840 --> 00:24:23,239
Donald Trump poddaje się
swoim doradcom,

344
00:24:23,280 --> 00:24:26,879
którzy nie pozwalają mu na debatę
z non stop włączonym mikrofonem.

345
00:24:26,920 --> 00:24:29,919
Jeśli jego własny zespół
nie ma do niego zaufania,

346
00:24:29,960 --> 00:24:32,479
Amerykanie z pewnością też nie mogą.

347
00:24:32,520 --> 00:24:35,719
Sztab Harris domaga się
tzw. gorących mikrofonów,

348
00:24:35,760 --> 00:24:39,519
włączonych nie tylko wtedy,
gdy kandydat odpowiada na pytanie.

349
00:24:39,560 --> 00:24:43,599
I z tego Trump najwyraźniej
zdaje sobie sprawę.

350
00:24:51,840 --> 00:24:55,879
Czy chciałby pan, aby mikrofon
był wyciszony podczas debaty,
gdy nie zabiera pan głosu?

351
00:24:55,920 --> 00:24:58,679
Zgadzamy się na te same zasady,
nie wiem.

352
00:24:58,720 --> 00:25:00,559
Nie ma to dla mnie znaczenia.

353
00:25:00,600 --> 00:25:03,319
Prawdopodobnie wolałbym,
by był włączony.

354
00:25:03,360 --> 00:25:06,359
Ale umowa była taka,
że będzie tak samo jak ostatnio.

355
00:25:06,400 --> 00:25:08,599
Zapytajcie Bidena, jak to wyszło.

356
00:25:08,640 --> 00:25:10,999
Jaki będzie rezultat debaty z Harris?

357
00:25:11,040 --> 00:25:14,559
To miliony Amerykanów ocenią
10 września.

358
00:25:18,240 --> 00:25:20,719
Na koniec 19.30
obiecany powrót na Westerplatte,

359
00:25:20,760 --> 00:25:24,839
gdzie kolejne spotkanie z historią
ma dla państwa Zbigniew Łuczyński.

360
00:25:24,880 --> 00:25:29,119
Jestem tutaj od wczoraj
i ciągle w myślach
towarzyszy mi zdanie o Gdańsku:

361
00:25:29,160 --> 00:25:31,559
"Tu wolnością pachnie wiatr".

362
00:25:31,600 --> 00:25:37,119
I coś w tym jest, bo jak widzieliśmy
w dzisiejszych materiałach,
wolność nie ma ceny.

363
00:25:37,160 --> 00:25:40,239
Wielu z naszych rodaków,
naszych bliskich, krewnych

364
00:25:40,280 --> 00:25:43,119
zapłaciło za tę wolność
najwyższą cenę.

365
00:25:43,160 --> 00:25:45,719
Ich historie
pozostają we wspomnieniach,

366
00:25:45,760 --> 00:25:50,119
jednak wielu tych,
którzy mogliby je przekazać,
już często z nami nie ma.

367
00:25:50,160 --> 00:25:54,479
Może dlatego warto wsłuchać się
w słowa tych, którzy są.

368
00:25:54,520 --> 00:26:02,759
Krystyna Sierpińska,
pseudonim "Marzenka", rocznik '29.

369
00:26:02,800 --> 00:26:06,199
W powstaniu warszawskim
była sanitariuszką.

370
00:26:06,240 --> 00:26:13,119
Kolega umarł, tak trzymałam mu głowę,
i "matko" do mnie mówił.

371
00:26:13,160 --> 00:26:18,479
Jakie to było smutne,
nie pożegnałam taty ani mamy,
ale pożegnałam kolegę.

372
00:26:18,520 --> 00:26:21,519
Rodziców straciła
na samym początku wojny.

373
00:26:21,560 --> 00:26:26,279
Dla niej, trojga rodzeństwa
to był koniec dzieciństwa.

374
00:26:26,320 --> 00:26:29,519
Po ojcu, który zginął
w obozie Mauthausen,

375
00:26:29,560 --> 00:26:32,639
została jej jedynie obrączka
i rodowy sygnet.

376
00:26:32,680 --> 00:26:49,919
Przyszła taka teczka z nazwiskami
i ojciec był na pierwszym miejscu,

377
00:26:52,240 --> 00:26:58,719
ten gestapowiec patrzy i mówi:
"Jezus Maria, ale pan ma pecha".

378
00:26:59,960 --> 00:27:03,359
Dla Stanisława Pacześniaka
wojna to tułaczka.

379
00:27:03,400 --> 00:27:07,159
To także nieobecny w domu ojciec
- oficer armii Kleeberga,

380
00:27:07,200 --> 00:27:09,919
który do rodziny wrócił po 7 latach.

381
00:27:09,960 --> 00:27:16,919
Zobaczyłem potężnie zbudowanego pana
w mundurze majora.

382
00:27:16,960 --> 00:27:24,759
Powiedziano mi: "Ucałuj tatę".

383
00:27:25,560 --> 00:27:29,439
Wśród wojennych wspomnień
- także to o paczce z pomarańczami.

384
00:27:29,480 --> 00:27:39,319
Nie wiedziałem, co to pomarańcza,
bawiłem się, mój brat mi to zjadł.

385
00:27:42,080 --> 00:27:52,199
Do śmierci mu wypominałem,
że zjadł mi piłeczkę, którą dostałem.

386
00:27:52,520 --> 00:27:56,759
Ta słodko-gorzka historia
jest przekazywana
z pokolenia na pokolenie.

387
00:27:56,800 --> 00:28:00,239
Dba o to między innymi
bratanek pana Stanisława Adam,

388
00:28:00,280 --> 00:28:03,399
historyk i pracownik
wrocławskiej Zajezdni.

389
00:28:03,440 --> 00:28:06,919
Miejsca, w którym pamięć
o przeszłości nie ginie.

390
00:28:06,960 --> 00:28:12,079
Wysłuchiwanie ich relacji
jest istotne
dla budowania naszej tożsamości,

391
00:28:12,120 --> 00:28:17,839
bo musimy wiedzieć,
dlaczego tu mieszkamy,
skąd się wzięliśmy,

392
00:28:17,880 --> 00:28:19,839
dlaczego mówimy w takim,
a nie innym języku.

393
00:28:19,880 --> 00:28:23,359
Ale nawet jeśli w rodzinie
nie mamy już świadków tamtych czasów,

394
00:28:23,400 --> 00:28:25,999
są inni,
którzy chętnie o nich opowiadają.

395
00:28:26,040 --> 00:28:29,079
I ci, którzy te historie
chcą nieść dalej.

396
00:28:29,120 --> 00:28:33,039
Historia nie może umrzeć,
jak powiedział jeden pan powstaniec,

397
00:28:33,080 --> 00:28:36,879
mamy Polskę wolną i niepodległą,
trzeba to pielęgnować.

398
00:28:36,920 --> 00:28:40,839
To ostatnia okazja do obcowania
z żywymi świadkami historii.

399
00:28:40,880 --> 00:28:46,719
Bo takich wspomnień jak to
podporucznika Franciszka Batorego

400
00:28:46,760 --> 00:28:50,159
próżno szukać
w podręcznikach do historii.

401
00:28:50,200 --> 00:28:55,479
Major wyciągnął pistolet,
wkłada mu w usta,

402
00:28:55,520 --> 00:29:07,159
to była scena, którą oglądałem,
i został wywieziony przez tego majora.

403
00:29:11,760 --> 00:29:14,599
Lęk o brata towarzyszył mu już zawsze.

404
00:29:14,640 --> 00:29:18,479
A wojenne traumy
wciąż wracają do niego w snach.

405
00:29:18,720 --> 00:29:33,039
Pamiętam, jak chodziłem
między zabitymi ludźmi,
ciała leżały wszędzie i zabite konie.

406
00:29:36,400 --> 00:29:39,639
Wojenne historie rodzinne,
często te tragiczne,

407
00:29:39,680 --> 00:29:42,479
równie często
pozostają nieopowiedziane.

408
00:29:42,520 --> 00:29:46,159
To jednak historie, które pomagają
zrozumieć teraźniejszość,

409
00:29:46,200 --> 00:29:51,479
a dzisiejsza rocznica to dobry moment,
by wysłuchać świadków tych wydarzeń.

410
00:29:51,520 --> 00:29:55,439
I przekazać kolejnym pokoleniom.

411
00:29:57,080 --> 00:30:05,599
A zaraz po 19.30 w TVP INFO
"Rozmowy (nie)wygodne"

412
00:30:05,640 --> 00:30:10,919
i bardzo osobista rozmowa
o życiu i przyjaźniach
Mariusza Szczygła z Magdą Umer.