1 00:00:21,000 --> 00:00:26,519 Dobry wieczór, Monika Sawka, zapraszam na 19:30. 2 00:00:28,800 --> 00:00:31,279 Izrael odpowie na atak. 3 00:00:31,320 --> 00:00:34,119 Iran poniesie konsekwencje swoich działań. 4 00:00:34,160 --> 00:00:37,959 Odpowiednio wybierzemy naszą reakcję. 5 00:00:38,000 --> 00:00:39,999 Ameryka będzie bronić swoich sojuszników 6 00:00:40,040 --> 00:00:44,519 i interesów na świecie. 7 00:00:44,560 --> 00:00:50,479 Powinna powstać szczelna kopuła, żelazna kopuła nad polskim niebem. 8 00:00:50,520 --> 00:00:53,759 Pół tysiąca osób inwigilowanych Pegasusem. 9 00:00:53,800 --> 00:00:59,799 Mamy jakiś obłęd w naszym kraju ze strony PiS. 10 00:00:59,840 --> 00:01:05,999 To wszystko oceniam jako zorganizowanie igrzysk, wtedy kiedy brakuje chleba. 11 00:01:06,040 --> 00:01:09,759 W ogniu pytań. 12 00:01:09,800 --> 00:01:16,039 Miałem poważne obawy o bezpieczeństwo zdrowotne przy organizacji wyborów. 13 00:01:16,080 --> 00:01:18,599 Oczekiwałem, że pan wtedy zareaguje. 14 00:01:18,640 --> 00:01:23,519 Nie wiem, co się stało. 15 00:01:23,560 --> 00:01:26,959 Izrael przygotowuje się do odwetu. To ma być odpowiedź na atak Iranu. 16 00:01:27,000 --> 00:01:30,199 Taką decyzję miał podjąć izraelski komitet wojenny. 17 00:01:30,240 --> 00:01:32,999 Działania mają być konsultowane ze Stanami Zjednoczonymi. 18 00:01:33,040 --> 00:01:34,439 Łączymy się z Anną Kowalską. 19 00:01:34,480 --> 00:02:00,719 Jakie scenariusze są brane pod uwagę? 20 00:02:00,760 --> 00:02:03,039 W grę wchodzą 2 opcje. 21 00:02:03,080 --> 00:02:05,119 Albo atak jawny, 22 00:02:05,160 --> 00:02:07,119 albo pod przykryciem. 23 00:02:07,160 --> 00:02:08,759 Na albo poza terytorium Iranu. 24 00:02:08,800 --> 00:02:11,319 Armia Izraela to prawdziwa potęga 25 00:02:11,360 --> 00:02:13,959 i mogłaby naprawdę bardzo zranić Iran. 26 00:02:14,000 --> 00:02:17,399 I chociaż część tutejszych wojskowych oraz część koalicji rządzącej 27 00:02:17,440 --> 00:02:19,039 chce bardzo agresywnych działań, 28 00:02:19,080 --> 00:02:21,279 to takie agresywne działania 29 00:02:21,320 --> 00:02:28,799 mogłyby wywołać bezprecedensowo agresywną wojnę. 30 00:02:28,840 --> 00:02:31,399 Na wojnę szykuje się już młode pokolenie żołnierzy. 31 00:02:31,440 --> 00:02:34,399 Iran stoi za Hamasem, za Hezbollahem i innymi ugrupowaniami. 32 00:02:34,440 --> 00:02:38,279 Ale jesteśmy zdeterminowani, by wygrać i bronić się na wszystkich frontach. 33 00:02:38,320 --> 00:02:40,879 Premier Izraela natychmiast po spotkaniu z rekrutami 34 00:02:40,920 --> 00:02:44,919 udał się na piąte już od sobotniego ataku Iranu posiedzenie gabinetu wojennego, 35 00:02:44,960 --> 00:02:47,319 gdzie wciąż analizowane są scenariusze odwetu. 36 00:02:47,360 --> 00:02:49,759 Wojsko chce działać szybko, by pokazać Iranowi, 37 00:02:49,800 --> 00:02:52,159 że takie jak ta rakiety nie są tu mile widziane. 38 00:02:52,200 --> 00:02:55,399 Iran wiedział, że wystrzelenie ponad 110 pocisków balistycznych, 39 00:02:55,440 --> 00:02:57,839 oprócz pocisków manewrujących, rakiet i dronów 40 00:02:57,880 --> 00:03:00,239 to niebezpieczna eskalacja sytuacji w regionie. 41 00:03:00,280 --> 00:03:02,679 Gdyby te pociski balistyczne uderzyły w Izrael, 42 00:03:02,720 --> 00:03:05,919 spowodowałoby to niebezpieczne konsekwencje dla całego regionu. 43 00:03:05,960 --> 00:03:07,759 Na stole leży kilka opcji odwetu. 44 00:03:07,800 --> 00:03:09,119 Najbardziej prawdopodobna: 45 00:03:09,160 --> 00:03:11,959 uderzenie w pozycje proirańskich wojowników w regionie. 46 00:03:12,000 --> 00:03:13,959 Amerykański wywiad sugeruje jednak, 47 00:03:14,000 --> 00:03:16,599 że Izrael rozważa też uderzenie na terytorium Iranu. 48 00:03:16,640 --> 00:03:18,039 To zmieniłoby zasady gry. 49 00:03:18,080 --> 00:03:19,279 Iran już zapowiedział, 50 00:03:19,320 --> 00:03:22,079 że jeśli uderzymy w nich bezpośrednio, to oni odpowiedzą. 51 00:03:22,120 --> 00:03:24,319 Uderzenie na terenie Iranu najprawdopodobniej 52 00:03:24,360 --> 00:03:26,719 zwiększyłoby ryzyko otwartej wojny w regionie. 53 00:03:26,760 --> 00:03:28,559 Komentatorzy obawiają się, 54 00:03:28,600 --> 00:03:32,399 że upokorzeni Irańczycy do wojny mogliby namówić libański Hezbollah, 55 00:03:32,440 --> 00:03:36,239 który Teheran wspiera i finansuje. 56 00:03:36,280 --> 00:03:40,279 Siły obronne Izraela zabiły dzisiaj w ataku jednego z przywódców tej organizacji. 57 00:03:40,320 --> 00:03:42,039 Jest taka możliwość, 58 00:03:42,080 --> 00:03:45,479 że dzisiaj jesteśmy bliżej wojny niż kiedykolwiek. 59 00:03:45,520 --> 00:03:48,119 Jeszcze nigdy Iran nie zaatakował nas bezpośrednio. 60 00:03:48,160 --> 00:03:50,519 Izrael prowadzi już działania na kilku frontach. 61 00:03:50,560 --> 00:03:52,559 Sytuacja może wymknąć się spod kontroli, 62 00:03:52,600 --> 00:03:55,159 wystarczy jeden głupi błąd. 63 00:03:55,200 --> 00:03:59,079 Wojna toczy się też za kulisami. 64 00:03:59,120 --> 00:04:03,279 Izrael apeluje do swoich sojuszników o nałożenie na Iran kolejnych sankcji. 65 00:04:19,960 --> 00:04:22,599 W sprawie sankcji głosować ma amerykański kongres. 66 00:04:22,640 --> 00:04:24,399 Stany Zjednoczone poinformowały też, 67 00:04:24,440 --> 00:04:26,479 że Izba Reprezentantów będzie pracować 68 00:04:26,520 --> 00:04:30,279 nad zalegającym od prawie pół roku pakietem pomocowym dla Izraela i Ukrainy. 69 00:04:30,320 --> 00:04:33,559 Mamy terrorystów, tyranów i strasznych przywódców na całym świecie 70 00:04:33,600 --> 00:04:35,359 takich jak Putin, Xi i Iran. 71 00:04:35,400 --> 00:04:38,159 Obserwują, czy Ameryka stanie w obronie swoich sojuszników 72 00:04:38,200 --> 00:04:40,599 i naszych własnych interesów na całym świecie. 73 00:04:40,640 --> 00:04:41,599 A my to zrobimy. 74 00:04:41,640 --> 00:04:44,039 I chociaż Stany Zjednoczone zapowiedziały, 75 00:04:44,080 --> 00:04:48,079 że będą bronić Izraela tak długo, jak trzeba, 76 00:04:48,120 --> 00:04:55,639 to wciąż apelują o rozwagę w odpowiedzi na, jak mówią, prowokacje Teheranu. 77 00:04:55,680 --> 00:04:58,599 Europa jest w strefie zagrożenia - mówi premier. 78 00:04:58,640 --> 00:05:02,239 Dlatego według szefa rządu potrzebna jest żelazna kopuła, 79 00:05:02,280 --> 00:05:04,879 która chroni przed ewentualnymi atakami rakietowymi. 80 00:05:04,920 --> 00:05:06,479 Taka jaką ma Izrael. 81 00:05:06,520 --> 00:05:10,599 Sceptyczny wobec pomysłu jest prezydent. 82 00:05:10,640 --> 00:05:14,279 O bezpieczeństwie w obliczu narastającego konfliktu na Bliskim Wschodzie 83 00:05:14,320 --> 00:05:20,119 członkowie rządu rozmawiali dziś na nietypowym posiedzeniu 84 00:05:20,160 --> 00:05:23,159 z udziałem generałów i szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego. 85 00:05:23,200 --> 00:05:25,399 Tak wygląda ponad 90-procentowa skuteczność. 86 00:05:25,440 --> 00:05:27,759 Izraelska Żelazna Kopuła musiała stawić czoła 87 00:05:27,800 --> 00:05:29,079 irańskim rakietom i dronom. 88 00:05:29,120 --> 00:05:32,119 To jest w miarę uniwersalny system obrony krótkiego zasięgu. 89 00:05:32,160 --> 00:05:33,959 Izraelski system ma trzy warstwy. 90 00:05:34,000 --> 00:05:40,559 Żelazna Kopuła jest ostatnią. 91 00:05:40,600 --> 00:05:44,359 Pierwsza - system Arrow - zestrzeliwuje pociski balistyczne dalekiego zasięgu, 92 00:05:44,400 --> 00:05:47,599 rakietami średniego zasięgu zajmuje się system zwany Procą Dawida. 93 00:05:47,640 --> 00:05:51,839 Żelazna Kopuła chroni obiekty mieszkalne, wojskowe i infrastrukturę krytyczną Izraela. 94 00:05:51,880 --> 00:05:53,279 Radar wykrywa wrogą rakietę, 95 00:05:53,320 --> 00:05:55,359 przesyła informacje do systemu kontroli, 96 00:05:55,400 --> 00:05:56,719 który szacuje zagrożenie, 97 00:05:56,760 --> 00:06:00,119 a następnie wystrzeliwuje pocisk i niszczy obiekt. 98 00:06:00,160 --> 00:06:03,599 Europa ma połączyć systemy obrony powietrznej poszczególnych państw, 99 00:06:03,640 --> 00:06:05,319 żeby stworzyć szczelną kopułę. 100 00:06:05,360 --> 00:06:07,879 Prace trwają, a Polska chce dołączyć do inicjatywy. 101 00:06:07,920 --> 00:06:10,159 Aby Polska stała się częścią wielu systemów, 102 00:06:10,200 --> 00:06:13,759 w których na końcu powinna powstać możliwie szczelna kopuła, 103 00:06:13,800 --> 00:06:17,239 żelazna kopuła nad polskim niebem. 104 00:06:17,280 --> 00:06:20,439 Premier mówił o tym po posiedzeniu rządu, 105 00:06:20,480 --> 00:06:22,439 na które wyjątkowo zaproszeni zostali 106 00:06:22,480 --> 00:06:25,039 szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego i generałowie. 107 00:06:25,080 --> 00:06:27,279 To w związku z sytuacją na Bliskim Wschodzie 108 00:06:27,320 --> 00:06:30,519 i obawami o polskich żołnierzy stacjonujących w Libanie i Iraku. 109 00:06:30,560 --> 00:06:32,559 Nic im w tej chwili nie zagraża. 110 00:06:32,600 --> 00:06:34,719 Inicjatywa Europejskiej Tarczy Powietrznej 111 00:06:34,760 --> 00:06:36,759 to niemiecki pomysł sprzed dwóch lat, 112 00:06:36,800 --> 00:06:39,199 który ma wzmocnić obronę europejskiego nieba. 113 00:06:39,240 --> 00:06:41,239 Jest w niej 19 państw. 114 00:06:41,280 --> 00:06:45,759 W tym roku mają dołączyć Grecja i Turcja. 115 00:06:45,800 --> 00:06:48,559 Warto wejść w ten system, który będzie Europa budowała, 116 00:06:48,600 --> 00:06:51,759 po to, żeby nasze zdolności się zwiększyły. 117 00:06:51,800 --> 00:06:55,599 Nie jesteśmy w stanie zbudować sobie systemu 3-warstwowego w miarę szybko, 118 00:06:55,640 --> 00:07:06,399 a uważam, że z udziałem Europy takie zdolności możemy szybko osiągnąć. 119 00:07:06,440 --> 00:07:11,439 Polska za rządów PiS nie dołączyła do inicjatywy. 120 00:07:11,480 --> 00:07:14,879 Pytany o pomysł dołączenia do Europejskiej Tarczy był także prezydent. 121 00:07:14,920 --> 00:07:16,599 Jest projektem niemieckim, 122 00:07:16,640 --> 00:07:19,519 myśmy do tej pory nie rozważali przystąpienia do niego, 123 00:07:19,560 --> 00:07:24,039 ponieważ realizujemy swój we współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, 124 00:07:24,080 --> 00:07:27,159 z Wielką Brytanią 125 00:07:27,200 --> 00:07:31,639 i także w oparciu o to, co nasz przemysł wykonuje. 126 00:07:31,680 --> 00:07:34,239 Minister Siewiera, przedstawiciel pana prezydenta, 127 00:07:34,280 --> 00:07:41,599 i obaj panowie generałowie potwierdzili jednoznacznie, 128 00:07:41,640 --> 00:07:46,679 że A - szkoda, że nie było wcześniej decyzji pozytywnej o uczestnictwie European Skyshield. 129 00:07:46,720 --> 00:07:50,879 Premier skrytykował także stan polskiej obrony powietrznej po ośmiu latach rządów PiS. 130 00:07:50,920 --> 00:07:53,679 Większość zakupów to skutek nieprzemyślanej strategii, 131 00:07:53,720 --> 00:07:57,079 bo tę zniszczył Macierewicz na początku rządów PiS-u. 132 00:07:57,120 --> 00:08:00,999 Szef rządu zapowiedział dalszy rozwój polskich programów obrony powietrznej: 133 00:08:01,040 --> 00:08:02,279 Pilica, Narew i Wisła, 134 00:08:02,320 --> 00:08:03,679 współpracę z sojusznikami 135 00:08:03,720 --> 00:08:08,559 oraz wzmocnienie przygotowań do obrony na wschodzie kraju. 136 00:08:08,600 --> 00:08:12,559 Ponad pół tysiąca osób w ciągu 6 lat miało być inwigilowanych Pegasusem. 137 00:08:12,600 --> 00:08:17,279 Na biurko marszałka Sejmu trafił już raport 138 00:08:17,320 --> 00:08:20,119 w sprawie stosowania przez służby kontroli operacyjnej, 139 00:08:20,160 --> 00:08:22,319 w tym za pomocą programu szpiegowskiego. 140 00:08:22,360 --> 00:08:25,559 W przyszłym tygodniu minister sprawiedliwości ma omówić dokument, 141 00:08:25,600 --> 00:08:27,799 który budzi ogromne emocje. 142 00:08:27,840 --> 00:08:31,079 Mamy jakiś obłęd w naszym kraju. 143 00:08:31,120 --> 00:08:36,159 Jacek Karnowski na początku maja stawi się w Prokuraturze Krajowej. 144 00:08:36,200 --> 00:08:39,039 Jest wśród 31 osób wezwanych w charakterze świadka. 145 00:08:39,080 --> 00:08:41,639 Twierdzi, że był podsłuchiwany. 146 00:08:41,680 --> 00:08:48,639 Obłęd, który sięga zenitu, 147 00:08:48,680 --> 00:08:51,039 bo widać, że spółka Kaczyński, Ziobro Kamiński 148 00:08:51,080 --> 00:08:52,919 chcieli mieć wszystko pod kontrolą. 149 00:08:52,960 --> 00:08:54,919 Wszystkich ludzi z opozycji. 150 00:08:54,960 --> 00:08:59,759 A także pewnie i od siebie. 151 00:08:59,800 --> 00:09:07,199 Nie było afery związanej z Pegasusem - tak o sprawie w Brukseli mówi Mateusz Morawiecki. 152 00:09:07,240 --> 00:09:09,839 Powoli opinia publiczna w Polsce widzi, że to humbug, 153 00:09:09,880 --> 00:09:13,279 że jest to temat zastępczy. 154 00:09:13,320 --> 00:09:18,879 W kraju wtóruje mu Mariusz Błaszczak, 155 00:09:18,920 --> 00:09:23,719 który na konferencji prasowej pojawił się wraz z głównymi sprawcami inwigilacji systemem Pegasus. 156 00:09:23,760 --> 00:09:26,119 To wszystko oceniam jako zorganizowanie igrzysk, 157 00:09:26,160 --> 00:09:27,559 wtedy kiedy brakuje chleba. 158 00:09:27,600 --> 00:09:34,239 Ujawniona dziś liczba robi wrażenie - 578 osób było podsłuchiwanych systemem Pegasus. 159 00:09:34,280 --> 00:09:36,879 W 2017 podsłuchiwano 6 osób, rok później - już sto. 160 00:09:36,920 --> 00:09:39,479 W roku wyborczym liczba inwigilowanych wyniosła 140, 161 00:09:39,520 --> 00:09:40,639 w kolejnym znów wzrosła. 162 00:09:40,680 --> 00:09:42,079 To jest system szpiegowski, 163 00:09:42,120 --> 00:09:43,719 to nie jest żadna inwigilacja, 164 00:09:43,760 --> 00:09:45,719 to jest po prostu szpiegowanie ludzi. 165 00:09:45,760 --> 00:09:49,119 Na Szymonie Hołowni liczba nie robi wrażenia, 166 00:09:49,160 --> 00:09:53,239 uważa, że już choćby jedna osoba podsłuchiwana niezgodnie z przeznaczeniem systemu 167 00:09:53,280 --> 00:09:55,079 to skandal. 168 00:09:55,120 --> 00:09:58,319 Jest zdania, że Wąsik i Kamiński używali Pegasusa jak zabawki, 169 00:09:58,360 --> 00:10:05,399 rujnując zaufanie obywateli do państwa. 170 00:10:05,440 --> 00:10:08,239 Ci goście bawili się w Jamesów Bondów od siedmiu boleści. 171 00:10:08,280 --> 00:10:10,639 W MI5 na miarę naszych możliwości. 172 00:10:10,680 --> 00:10:13,519 Podczas kiedy chodziło o najważniejsze dla Polski rzeczy. 173 00:10:13,560 --> 00:10:16,879 Wszystko było zgodne z prawem - tłumaczą działania politycy PiS. 174 00:10:16,920 --> 00:10:20,919 Zawsze, i to też potwierdził minister Bodnar, zawsze była zgoda sądu. 175 00:10:20,960 --> 00:10:24,879 Zawsze była zastosowana cała procedura. 176 00:10:24,920 --> 00:10:29,919 Czy podsłuchiwanie było legalne czy nie - dla Donalda Tuska nie ma to znaczenia. 177 00:10:29,960 --> 00:10:35,359 Znamy reżimy w historii Europy i świata, które bardzo dbały 178 00:10:35,400 --> 00:10:40,959 o legalizm swoich do gruntu nielegalnych działań. 179 00:10:41,000 --> 00:10:44,799 Wiecie, jakim legalistą starał się być Stalin? 180 00:10:44,840 --> 00:10:47,039 Na wszystko był papier. 181 00:10:47,080 --> 00:10:49,319 Premier podkreśla, 182 00:10:49,360 --> 00:10:52,959 że system miał być używany do zwalczania terroryzmu 183 00:10:53,000 --> 00:10:58,679 i przestępczości zorganizowanej, 184 00:10:58,720 --> 00:11:03,159 a został użyty np. wobec szefa ówczesnej kampanii wyborczej opozycji Krzysztofa Brejzy. 185 00:11:03,200 --> 00:11:05,919 Grupa Citizen Lab wskazuje w raporcie kilka innych osób, 186 00:11:05,960 --> 00:11:11,519 także Romana Giertycha. 187 00:11:11,560 --> 00:11:18,599 Mecenasa również wezwała Prokuratura Krajowa w charakterze świadka. 188 00:11:18,640 --> 00:11:24,239 Ten nie wie, czy była zgoda sądu na jego podsłuchiwanie. 189 00:11:24,280 --> 00:11:28,039 Uważa jednak, że sędziowie - jeśli wydawali zgodę - 190 00:11:28,080 --> 00:11:31,679 nie wiedzieli, czym jest system Pegasus. 191 00:11:31,720 --> 00:11:35,119 Program Pegasus pozwala wejść w iPhone, wejść w system operacyjny, 192 00:11:35,160 --> 00:11:37,519 w chmurę i zassać wszystkie informacje, 193 00:11:37,560 --> 00:11:45,519 które były gromadzone na tym urządzeniu przez wiele lat. 194 00:11:45,560 --> 00:11:48,679 A na to żaden sąd w polskim systemie prawnym nie może wydać zgody. 195 00:11:48,720 --> 00:11:51,919 Gorącą atmosferę wokół Pegasusa studzi prezydent. 196 00:11:51,960 --> 00:11:57,799 Bardzo wiele plotek i półprawd, i nieprawd już narosło wokół tego, legend. 197 00:11:57,840 --> 00:12:02,039 Kolejne posiedzenie komisji śledczej ds. Pegasusa za 10 dni. 198 00:12:02,080 --> 00:12:06,439 Oglądają państwo 19:30, już za chwilę... 199 00:12:08,800 --> 00:12:11,679 Przemoc w sporcie. 200 00:12:11,720 --> 00:12:13,679 Aż 90% osób, które zostały przebadane, 201 00:12:13,720 --> 00:12:15,119 doświadczyły tej przemocy. 202 00:12:15,160 --> 00:12:20,879 To są dane bardzo alarmujące. 203 00:12:20,920 --> 00:12:24,479 Ogromne pieniądze, które trzeba szybko wydać. 204 00:12:24,520 --> 00:12:30,319 Polska dostała z Brukseli 27 miliardów złotych na Krajowy Plan Odbudowy. 205 00:12:30,360 --> 00:12:33,199 To rekordowy przelew z UE w historii naszego członkostwa. 206 00:12:33,240 --> 00:12:35,559 I ogromny zastrzyk dla samorządów. 207 00:12:35,600 --> 00:12:43,239 Rządzący podkreślają: pieniędzy nie byłoby, gdyby nie powrót do praworządności. 208 00:12:43,280 --> 00:12:47,079 Prezydent zaproponowanej przez rząd reformie sądownictwa mówi jednak "nie". 209 00:12:47,120 --> 00:12:48,879 To historyczna wpłata z Brukseli. 210 00:12:48,920 --> 00:12:52,719 Pierwsza transza pieniędzy na Krajowy Plan Odbudowy. 211 00:12:52,760 --> 00:12:55,119 W przeliczeniu - blisko 27 mld złotych, 212 00:12:55,160 --> 00:12:57,959 które zostaną przeznaczone na poprawę jakości powietrza, 213 00:12:58,000 --> 00:13:00,359 dostęp do szerokopasmowego Internetu czy kolej. 214 00:13:00,400 --> 00:13:02,199 Spieszymy się naprawdę bardzo. 215 00:13:02,240 --> 00:13:06,839 Chodzi o olbrzymie pieniądze i topniejący czas. 216 00:13:06,880 --> 00:13:10,439 W ramach Funduszu Obudowy, który miał pobudzić gospodarkę po pandemii, 217 00:13:10,480 --> 00:13:16,399 do Polski ma trafić w sumie blisko 256 miliardów złotych, 218 00:13:16,440 --> 00:13:20,799 ponad sto miliardów to dotacje. 219 00:13:20,840 --> 00:13:24,679 Realizowane dzięki nim inwestycje muszą być gotowe za niewiele ponad dwa lata. 220 00:13:24,720 --> 00:13:28,679 Reszta to preferencyjne pożyczki, tu termin realizacji jest dłuższy. 221 00:13:28,720 --> 00:13:30,879 Zadanie bardzo karkołomne, co mam wam mówić? 222 00:13:30,920 --> 00:13:33,399 Dwa lata w plecy. 223 00:13:33,440 --> 00:13:37,599 W większości krajów Unii pieniądze z Funduszu Odbudowy są wydawane od dwóch lat. 224 00:13:37,640 --> 00:13:39,679 Polska właśnie dostała pierwszą transzę. 225 00:13:39,720 --> 00:13:43,159 Kolejne spodziewane są pod koniec tego i na początku przyszłego roku. 226 00:13:43,200 --> 00:13:48,759 Wszystko z powodu 283 kamieni milowych, na które zgodził się rząd PiS. 227 00:13:48,800 --> 00:13:52,759 Wśród nich te dotyczące zmian w sądownictwie. 228 00:13:52,800 --> 00:13:56,879 W negocjacjach nie można być miękiszonem. 229 00:13:56,920 --> 00:14:00,079 Których wprowadzenie blokował koalicjant Prawa i Sprawiedliwości. 230 00:14:00,120 --> 00:14:05,679 Najtrudniejszą barierę pokonaliśmy, odbudowaliśmy przekonanie, 231 00:14:05,720 --> 00:14:16,079 że Polska na nowo staje się państwem prawa. 232 00:14:16,120 --> 00:14:27,479 Bez zmiany ustawy to realizują. 233 00:14:27,520 --> 00:14:36,759 Gdyby to nie była tak poważna sprawa, tobym się zaśmiał. 234 00:14:36,800 --> 00:14:39,319 Jeśli ktoś komuś kradnie czas i jeśli to jest władza, 235 00:14:39,360 --> 00:14:42,039 która narodowi kradnie czas, a czas jest bezcenny, 236 00:14:42,080 --> 00:14:44,999 to za to niestety do więzienia się nie idzie, 237 00:14:45,040 --> 00:14:47,039 ale do politycznego piekła - już owszem. 238 00:14:47,080 --> 00:14:52,919 W ministerstwach trwa wyścig z czasem i przegląd zaplanowanych inwestycji. 239 00:14:52,960 --> 00:14:54,959 W planach także negocjacje tego, 240 00:14:55,000 --> 00:14:57,519 na co w kamieniach milowych zgodzili się poprzednicy. 241 00:14:57,560 --> 00:15:06,319 Chodzi między innymi o podatek od samochodów spalinowych. 242 00:15:06,360 --> 00:15:14,279 Nie można karać ludzi za to 243 00:15:14,320 --> 00:15:18,359 że jeżdżą samochodami spalinowymi, kiedy dzisiaj praktycznie nie ma alternatywy. 244 00:15:18,400 --> 00:15:22,039 Najważniejsze wymagania dotyczą sądownictwa. 245 00:15:29,800 --> 00:15:33,559 Pytanie, czy ewentualne weto nie zablokuje unijnych pieniędzy. 246 00:15:33,600 --> 00:15:38,839 Wpływu na tę czy na kolejna wypłatę - moim zdaniem - to mieć nie będzie. 247 00:15:38,880 --> 00:15:41,999 Decyzja prezydenta w sprawie w KRS-ie - prawdopodobnie w maju, 248 00:15:42,040 --> 00:15:45,439 wówczas też rząd ma przedstawić swój pomysł na Krajowy Plan Odbudowy. 249 00:15:45,480 --> 00:15:47,279 Były minister zdrowia w ogniu pytań. 250 00:15:47,320 --> 00:15:50,879 Przed komisją do spraw wyborów kopertowych zeznawał dziś Łukasz Szumowski. 251 00:15:50,920 --> 00:15:54,879 Mówił, że miał poważne obawy o bezpieczeństwo zdrowotne przy organizacji wyborów. 252 00:15:54,920 --> 00:15:57,319 Ale przyznał, że nie ma sobie nic do zarzucenia. 253 00:15:57,360 --> 00:16:00,399 Były szef resortu zdrowia tłumaczył się sejmowym śledczym, 254 00:16:00,440 --> 00:16:02,999 dlaczego rekomendował głosowanie korespondencyjne, 255 00:16:03,040 --> 00:16:04,839 choć wcześniej był temu przeciwny. 256 00:16:04,880 --> 00:16:09,439 Powrót do Sejmu po kilku latach, tym razem w roli świadka. 257 00:16:09,480 --> 00:16:13,279 Były minister zdrowia - przesłuchiwany w sprawie wyborów korespondencyjnych. 258 00:16:13,320 --> 00:16:21,399 Miałem poważne obawy o bezpieczeństwo zdrowotne przy organizacji wyborów. 259 00:16:21,440 --> 00:16:25,639 Wspomniane wybory prezydenckie miały się odbyć w formie głosowania korespondencyjnego. 260 00:16:25,680 --> 00:16:27,999 W maju 2020 roku - w środku pandemii. 261 00:16:28,040 --> 00:16:31,919 Kosztowały państwo 70 milionów złotych. 262 00:16:31,960 --> 00:16:37,599 Nie rekomendowałem wyborów korespondencyjnych na 10 maja. 263 00:16:37,640 --> 00:16:41,879 Rekomendowałem przesunięcie wyborów prezydenckich o dwa lata. 264 00:16:41,920 --> 00:16:46,519 Mówię też jako obywatel, nie tylko jako poseł. 265 00:16:46,560 --> 00:16:50,919 Oczekiwałem, że pan wtedy zareaguje. I nie wiem, co się stało. 266 00:16:50,960 --> 00:16:55,119 Mateusz Morawiecki decyzję o przygotowaniu wyborów wydał dokładnie cztery lata temu. 267 00:16:55,160 --> 00:16:56,559 Dzień później, 17 kwietnia, 268 00:16:56,600 --> 00:16:58,799 minister zdrowia przygotował rekomendacje. 269 00:16:58,840 --> 00:17:01,199 Dla części komisji - zbyt łagodną. 270 00:17:01,240 --> 00:17:06,039 Nie ma dowodów, że wybory korespondencyjnie zwiększają liczbę zakażeń. 271 00:17:06,080 --> 00:17:08,639 Zbyt krótki czas, żeby ocenić, czy takie dowody są. 272 00:17:08,680 --> 00:17:12,279 Całkiem możliwe. 273 00:17:12,320 --> 00:17:15,519 Posłowie PiS bronili byłego szefa resortu zdrowia. 274 00:17:15,560 --> 00:17:18,959 Warto pokazać, jak historia ocenia tych awanturników z tamtego czasu, 275 00:17:19,000 --> 00:17:21,759 a jak ludzi, którzy walczyli o dobrą sprawę. 276 00:17:21,800 --> 00:17:22,959 Pan tak na serio? 277 00:17:23,000 --> 00:17:28,159 Byli tchórze i byli bohaterowie. 278 00:17:28,200 --> 00:17:31,119 Pan Joński już swoją rolkę nakręcił, teraz tobie nie pozwala. 279 00:17:31,160 --> 00:17:34,319 Przed sejmową komisją śledczą stawił się jeszcze jeden świadek. 280 00:17:34,360 --> 00:17:36,599 Paweł Skóra, 40 lat, jestem informatykiem. 281 00:17:36,640 --> 00:17:39,999 To były dyrektor Pionu Informatyki i Telekomunikacji Poczty Polskiej. 282 00:17:40,040 --> 00:17:42,799 Dostałem polecenie od mojego przełożonego Tomasza Janki. 283 00:17:42,840 --> 00:17:46,679 Paweł Skóra miał zapewnić informatyczną obsługę wyborów korespondencyjnych. 284 00:17:46,720 --> 00:17:50,879 Jego zadaniem było wysłanie maili do wszystkich gmin w celu pozyskania spisu wyborców. 285 00:17:50,920 --> 00:17:53,119 I co pan zrobił? Wykonał pan to polecenie? 286 00:17:53,160 --> 00:17:56,919 Nie, przekazałem sprawę mojemu podwładnemu. 287 00:17:56,960 --> 00:18:00,759 Bo zdaniem byłego dyrektora wysyłanie maili z danymi obywateli 288 00:18:00,800 --> 00:18:02,799 to nie jest bezpieczna forma komunikacji. 289 00:18:02,840 --> 00:18:05,239 Niecały miesiąc później stracił stanowisko. 290 00:18:05,280 --> 00:18:14,359 Poczta pozbawiła mnie praw do wykonywania czynności 15 maja. 291 00:18:14,400 --> 00:18:18,559 Czy według pana było to związane z pana kontestacją wyborów? 292 00:18:18,600 --> 00:18:22,759 Uważam, że fatalnie rozegrano kwestię komunikacyjną całych wyborów korespondencyjnych 293 00:18:22,800 --> 00:18:26,839 i szukano kozła ofiarnego, i wskazano na mnie. 294 00:18:26,880 --> 00:18:30,639 Jutro przesłuchanie byłego ministra cyfryzacji Marka Zagórskiego 295 00:18:30,680 --> 00:18:36,999 i byłego prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych Jana Nowaka. 296 00:18:37,040 --> 00:18:40,439 Jeśli będzie taka możliwość, towarzysko spotkam się z Donaldem Trumpem 297 00:18:40,480 --> 00:18:42,239 - mówi Andrzej Duda. 298 00:18:42,280 --> 00:18:45,479 Prezydent podkreślił, że Polsce zależy na relacjach ze wszystkimi, 299 00:18:45,520 --> 00:18:48,279 którzy w Ameryce podejmują decyzje. 300 00:18:48,320 --> 00:18:52,319 Przed Trump Tower w Nowym Jorku jest Marcin Antosiewicz. 301 00:18:52,360 --> 00:19:12,799 Dzień dobry, co więcej wiemy o tym możliwym spotkaniu? 302 00:19:12,840 --> 00:19:15,199 Współpracownicy prezydenta Dudy 303 00:19:15,240 --> 00:19:17,799 od kilku tygodni starają się o to spotkanie, 304 00:19:17,840 --> 00:19:22,759 do którego miało dojść już miesiąc temu, 305 00:19:22,800 --> 00:19:28,999 kiedy prezydent Duda wspólnie z premierem Tuskiem był w Waszyngtonie. 306 00:19:29,040 --> 00:19:30,639 Jeżeli będzie taka możliwość, 307 00:19:30,680 --> 00:19:32,279 bo to zależy też od kalendarza, 308 00:19:32,320 --> 00:19:35,679 spotkam się także towarzysko z panem prezydentem Donaldem Trumpem, 309 00:19:35,720 --> 00:19:38,519 wstępne takie ustalenie w Nowym Jorku rzeczywiście było, 310 00:19:38,560 --> 00:19:40,519 ale to wszystko zależy od możliwości, 311 00:19:40,560 --> 00:19:43,679 jakie będą w danym momencie. 312 00:19:43,720 --> 00:19:50,039 Jeśli spotka się z prezydentem Trumpem, 313 00:19:50,080 --> 00:19:53,239 to mam nadzieję, i zresztą minister Sikorski po rozmowie ze mną 314 00:19:53,280 --> 00:19:56,439 też będzie takie sugestie dzisiaj panu prezydentowi przekazywał, 315 00:19:56,480 --> 00:20:11,239 że jest kilka punktów, na które warto zwrócić uwagę. 316 00:20:11,280 --> 00:20:13,519 Spotkanie Duda - Trump w Nowym Jorku 317 00:20:13,560 --> 00:20:15,719 jest bardzo prawdopodobne. 318 00:20:15,760 --> 00:20:17,519 Trump nawet jakby chciał, 319 00:20:17,560 --> 00:20:19,759 to nie może wyjechać z miasta. 320 00:20:19,800 --> 00:20:23,239 Zakazał mu tego sędzia. 321 00:20:23,280 --> 00:20:26,639 Od wczoraj trwa jego proces karny za przekupstwo aktorki porno. 322 00:20:26,680 --> 00:20:29,239 Donald Trump zarzuca wymiarowi sprawiedliwości, 323 00:20:29,280 --> 00:20:31,919 że próbuje uniemożliwić jego powrót do Białego Domu. 324 00:20:31,960 --> 00:20:43,999 Atakuje prokuratorów i sędziów. 325 00:20:44,040 --> 00:20:46,239 To pierwszy taki proces w historii Ameryki. 326 00:20:46,280 --> 00:20:49,279 Stąd emocje nie tylko na sali sądowej, ale także na ulicy. 327 00:20:49,320 --> 00:20:50,519 To skorumpowany sędzia, 328 00:20:50,560 --> 00:20:53,719 którego córka jest działaczką polityczną Partii Demokratycznej. 329 00:20:53,760 --> 00:20:57,079 Zwolennicy Trumpa powtarzają jego ataki na prokuratorów i sędziów. 330 00:20:57,120 --> 00:20:59,159 To polityczne polowanie na czarownice. 331 00:20:59,200 --> 00:21:01,119 Nie będziemy mieli uczciwego procesu. 332 00:21:01,160 --> 00:21:02,559 To bardzo, bardzo smutne. 333 00:21:02,600 --> 00:21:04,559 Druga strona opowiada jednym zdaniem, 334 00:21:04,600 --> 00:21:05,799 skandowanym przed sądem. 335 00:21:05,840 --> 00:21:07,239 Nikt nie jest ponad prawem. 336 00:21:07,280 --> 00:21:10,239 Prokurator oskarża go o fałszowanie dokumentacji biznesowej. 337 00:21:10,280 --> 00:21:13,119 Przez swojego prawnika miał zapłacić 130 tysięcy dolarów 338 00:21:13,160 --> 00:21:14,719 gwieździe porno Stormy Daniels 339 00:21:14,760 --> 00:21:17,119 za milczenie na temat ich relacji seksualnych. 340 00:21:17,160 --> 00:21:18,959 Był już wtedy po ślubie z Melanią. 341 00:21:19,000 --> 00:21:20,439 Nie przyznaje się do winy, 342 00:21:20,480 --> 00:21:22,879 a jego zwolennicy są mu w stanie wiele wybaczyć. 343 00:21:22,920 --> 00:21:30,719 Mężczyźni lubią kobiety. I niektórzy mężczyźni mają pieniądze. 344 00:21:30,760 --> 00:21:34,199 Czy lubisz bawić się w łóżku, tak czy nie? Nie bądź hipokrytą. 345 00:21:34,240 --> 00:21:37,959 W tak gorącej politycznej atmosferze kluczowy jest wybór ławy przysięgłych. 346 00:21:38,000 --> 00:21:40,239 Ta procedura może potrwać nawet dwa tygodnie. 347 00:21:40,280 --> 00:21:41,639 To 12 osób i 6 zastępców. 348 00:21:41,680 --> 00:21:43,799 To oni orzekną o winie lub jej braku. 349 00:21:43,840 --> 00:21:47,799 Ich wybór dokonuje się spośród ponad 500 zakwalifikowanych mieszkańców Manhattanu. 350 00:21:47,840 --> 00:21:49,599 96 otrzymało szczegółowe ankiety, 351 00:21:49,640 --> 00:21:52,439 które mają pomóc w powołaniu najbardziej bezstronnych. 352 00:21:52,480 --> 00:21:54,879 42 pytania dotyczą ich związków z firmami Trumpa. 353 00:21:54,920 --> 00:21:56,679 Mediów, z jakich czerpią informacje. 354 00:21:56,720 --> 00:22:02,119 A także ich zdania na temat Donalda Trumpa. 355 00:22:02,160 --> 00:22:04,679 To może trochę przerażać, 356 00:22:04,720 --> 00:22:07,359 że aż połowa z potencjalnych ławników powiedziała, 357 00:22:07,400 --> 00:22:08,999 że ma uprzedzenia wobec Trumpa. 358 00:22:09,040 --> 00:22:12,919 Ale z drugiej strony to dobry znak, 359 00:22:12,960 --> 00:22:24,279 że są szczerzy, że ci, którzy ostatecznie zostaną wyłonieni, będą sprawiedliwi i bezstronni. 360 00:22:24,320 --> 00:22:27,719 Proces o zapłatę za milczenie aktorki porno jest jednym z czterech, 361 00:22:27,760 --> 00:22:30,519 które czekają Donalda Trumpa w najbliższych miesiącach, 362 00:22:30,560 --> 00:22:34,519 ale tylko ten ma szansę zakończyć się przed wyborami prezydenckimi w listopadzie. 363 00:22:34,560 --> 00:22:35,599 Szokujące dane. 364 00:22:35,640 --> 00:22:38,159 90% dzieci uprawiających sport doświadcza przemocy. 365 00:22:38,200 --> 00:22:42,239 Badanie - pierwsze takie w Polsce - przeprowadziła Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. 366 00:22:42,280 --> 00:22:45,079 Mimo ogromnej skali problemu równie przerażające jest to, 367 00:22:45,120 --> 00:22:48,839 że zdecydowana większość młodych ludzi nie szuka pomocy. 368 00:22:48,880 --> 00:22:51,719 I nie chodzi tylko o przemoc fizyczną, także emocjonalną. 369 00:22:51,760 --> 00:22:54,399 Sport to zdrowie. 370 00:22:54,440 --> 00:22:58,039 Ale również większe ryzyko nadużyć oraz przemocy. 371 00:22:58,080 --> 00:23:04,799 Takie wnioski płyną z badań Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. 372 00:23:04,840 --> 00:23:07,239 Mamy ogrom pracy do wykonania. 373 00:23:07,280 --> 00:23:10,679 Rzeczniczka praw dziecka alarmuje, 374 00:23:10,720 --> 00:23:14,719 bo różnych form przemocy doznawało 90% dziewcząt i chłopców uprawiających sport. 375 00:23:14,760 --> 00:23:17,919 Większość dzieci niestety będzie się borykała z depresją, 376 00:23:17,960 --> 00:23:25,439 obniżonym poczuciem wartości, sięgnie po używki. 377 00:23:25,480 --> 00:23:30,279 To zarówno krzywda wyrządzona przez rówieśników z drużyny czy klasy - 83%, 378 00:23:30,320 --> 00:23:33,119 jak i przez osoby dorosłe, nauczycieli i trenerów - 72%. 379 00:23:33,160 --> 00:23:40,639 Tylko jedna trzecia skrzywdzonych prosi o pomoc. 380 00:23:40,680 --> 00:23:43,319 Zdecydowana większość dzieci nie mówi o tym dorosłym, 381 00:23:43,360 --> 00:23:44,719 nie rozmawia o tym. 382 00:23:44,760 --> 00:23:48,359 Chodzi nie tylko o przemoc fizyczną, ale też tę emocjonalną i seksualną. 383 00:23:48,400 --> 00:23:52,519 Pokutuje przekonanie, 384 00:23:52,560 --> 00:23:55,679 że do wykorzystywania seksualnego dzieci dochodzi na imprezach, 385 00:23:55,720 --> 00:23:56,679 po zmroku, 386 00:23:56,720 --> 00:23:58,119 a okazuje się, 387 00:23:58,160 --> 00:24:01,359 że krzywdzą osoby najbliższe dla dziecka. 388 00:24:01,400 --> 00:24:05,679 Niechciany dotyk czy rozmowa z podtekstem. 389 00:24:05,720 --> 00:24:08,079 Do takich sytuacji ze strony nauczyciela wuefu 390 00:24:08,120 --> 00:24:11,079 miało dochodzić przez kilka lat w tym białostockim liceum. 391 00:24:11,120 --> 00:24:13,959 Byłam świadkiem natarczywych komentarzy, 392 00:24:14,000 --> 00:24:19,639 takich nie na miejscu, natarczywego dotyku. 393 00:24:19,680 --> 00:24:22,799 Nauczyciel usłyszał już prokuratorskie zarzuty. 394 00:24:22,840 --> 00:24:26,039 Wykorzystanie stosunku zaufania i zależności, 395 00:24:26,080 --> 00:24:29,079 i doprowadzania małoletnich do innych czynności seksualnych. 396 00:24:29,120 --> 00:24:30,879 Grozi mu do pięciu lat więzienia. 397 00:24:30,920 --> 00:24:34,519 Dyrekcji - która miała bagatelizować zgłoszenia uczniów - do trzech lat. 398 00:24:34,560 --> 00:24:41,119 Nawet jeśli poniosą konsekwencje, ciężko będzie odbudować zaufanie skrzywdzonych dzieci. 399 00:24:41,160 --> 00:24:47,239 Badania pokazują, że jeśli w ciągu dwóch tygodni skrzywdzony nie powie tego, 400 00:24:47,280 --> 00:24:50,639 to znaczy, że nie powie o tym już nigdy. 401 00:24:50,680 --> 00:24:54,079 Dlatego konieczna jest edukacja i większa empatia. 402 00:24:54,120 --> 00:24:57,679 Zapytajmy się, czego potrzebujecie? 403 00:24:57,720 --> 00:25:00,719 Co wam przeszkadza, co dla was ważne? 404 00:25:00,760 --> 00:25:04,679 Potrzeba też zmian systemowych. 405 00:25:04,720 --> 00:25:09,279 Na bazie tak zwanej ustawy Kamilka placówki, które sprawują opiekę nad dziećmi i młodzieżą, 406 00:25:09,320 --> 00:25:11,919 mają wprowadzić konkretne zasady. 407 00:25:11,960 --> 00:25:14,319 Mówimy o sprawdzeniu personelu w rejestrach. 408 00:25:14,360 --> 00:25:16,319 Czas na wprowadzenie nowych standardów 409 00:25:16,360 --> 00:25:32,999 placówki mają do połowy sierpnia. 410 00:25:33,040 --> 00:25:35,919 Potężny pożar w Danii. 411 00:25:35,960 --> 00:25:39,359 Ogień zniszczył wieżę gmachu Starej Giełdy Papierów Wartościowych. 412 00:25:39,400 --> 00:25:43,199 To jeden z najcenniejszych zabytków Kopenhagi - budynek pochodzi z 1625 roku. 413 00:25:43,240 --> 00:25:45,999 Na razie nie są znane przyczyny pojawienia się płomieni, 414 00:25:46,040 --> 00:25:48,439 nie ma też informacji o osobach poszkodowanych. 415 00:25:48,480 --> 00:25:50,039 Przejęliśmy kontrolę nad ogniem. 416 00:25:50,080 --> 00:25:51,439 Wiele osób było w środku, 417 00:25:51,480 --> 00:25:54,279 by pomóc w ratowaniu bezcennych dzieł sztuki, obrazów. 418 00:25:54,320 --> 00:25:58,079 Zniszczenia w ogarniętej przez ogień części tego gmachu są bardzo poważne. 419 00:25:58,120 --> 00:26:00,159 To bardzo stary, historyczny budynek, 420 00:26:00,200 --> 00:26:01,879 który oddano do użytku w 1620 roku. 421 00:26:01,920 --> 00:26:04,159 Staraliśmy się ratować, co tylko się dało. 422 00:26:04,200 --> 00:26:06,959 To jeden z najbardziej kultowych budynków w naszym kraju. 423 00:26:07,000 --> 00:26:10,359 Giełda została zbudowana przez Christiana IV na początku XVII wieku. 424 00:26:10,400 --> 00:26:14,799 Był on znany ze wznoszenia budynków, które są niezwykle ważne dla historii architektury. 425 00:26:14,840 --> 00:26:25,599 Ale także szeroko rozpoznawane przez opinię publiczną. 426 00:26:25,640 --> 00:26:30,439 Prawie 2 tysiące osób zgłosiło się do akcji Telewizji Polskiej - Włącz się! Zmieniajmy się razem. 427 00:26:30,480 --> 00:26:33,879 To pierwszy etap nowego projektu rekrutacyjnego Telewizji Polskiej. 428 00:26:33,920 --> 00:26:37,479 Najwięcej kandydatów, którzy chcieliby być dziennikarzem lub prezenterem, 429 00:26:37,520 --> 00:26:39,119 interesuje rozrywka lub kultura. 430 00:26:39,160 --> 00:26:42,959 Największym zainteresowaniem projekt cieszył się w województwie mazowieckim, 431 00:26:43,000 --> 00:26:44,959 skąd przyszło prawie tysiąc zgłoszeń. 432 00:26:45,000 --> 00:26:47,159 Było też kilkadziesiąt zgłoszeń z zagranicy. 433 00:26:47,200 --> 00:26:49,599 Każdy z kandydatów przygotował prezentację video. 434 00:26:49,640 --> 00:26:52,799 Teraz czas na ocenę dziennikarzy i redaktorów Telewizji Polskiej. 435 00:26:52,840 --> 00:26:54,839 Szansę na pracę w TVP otrzyma 50 osób. 436 00:26:54,880 --> 00:26:57,279 W kolejnym etapie na kandydatów czekają szkolenia 437 00:26:57,320 --> 00:26:59,479 i próby kamerowe w Akademii Telewizyjnej. 438 00:26:59,520 --> 00:27:05,319 Nazwiska zwycięzców zostaną ogłoszone 4 maja w programie Pytanie na Śniadanie. 439 00:27:05,360 --> 00:27:09,359 W imieniu Telewizji Polskiej i redakcji 19.30 dziękujemy za udział w projekcie. 440 00:27:09,400 --> 00:27:11,799 Ja już państwu dziękuję, czas na Pytanie Dnia. 441 00:27:11,840 --> 00:27:16,639 Dziś u Marka Czyża - Małgorzata Paprocka z Kancelarii Prezydenta.