1
00:00:06,680 --> 00:00:08,079

2
00:00:17,280 --> 00:00:22,759
Są wydarzenia, które na zawsze
zapisują się na kartach historii.

3
00:00:22,800 --> 00:00:25,639
Są też takie,
które zmieniają bieg zdarzeń.

4
00:00:25,680 --> 00:00:31,599
Jednak to, co stało się wieczorem
16 października 1978. roku,
tu w Watykanie,

5
00:00:31,640 --> 00:00:38,479
zmieniło również życie wielu ludzi,
było niezwykle ważne dla świata,
a dla nas, Polaków, szczególnie.

6
00:00:38,520 --> 00:00:40,839
Dobry wieczór, Danuta Holecka.

7
00:00:40,880 --> 00:00:43,279
Zapraszam na specjalne wydanie
"Wiadomości" z Watykanu,

8
00:00:43,320 --> 00:00:50,119
w 44. rocznicę wyboru
kardynała Karola Wojtyły na papieża.

9
00:01:03,800 --> 00:01:08,399
Habemus Papam.
Cardinalem Wojtyla.

10
00:01:23,200 --> 00:01:27,079
Ogłaszam wam wielką radość:
mamy papieża.

11
00:01:27,120 --> 00:01:32,479
Te słowa, które padły tu 44 lata temu,
to tradycyjna formuła
ogłoszenia wyboru

12
00:01:32,520 --> 00:01:35,399
nowego następcy świętego Piotra.

13
00:01:35,440 --> 00:01:39,199
Choć brzmiała tak samo,
tym razem zadziwiła świat.

14
00:01:39,240 --> 00:01:45,439
Tym, co zaskoczyło wszystkich,
na początku był sam fakt,
że nowy papież nie jest Włochem.

15
00:01:45,480 --> 00:01:50,799
Nic w tym dziwnego - podobna sytuacja
nie zdarzyła się od 455 lat.

16
00:01:50,840 --> 00:01:55,839
Wybór polskiego kardynała
był tak niespodziewany,

17
00:01:55,880 --> 00:02:00,239
że zaskoczył dziennikarzy
relacjonujących wydarzenie
i oczekujących na placu św. Piotra.

18
00:02:00,280 --> 00:02:03,679
Pytali siebie nawzajem:

19
00:02:03,720 --> 00:02:05,719
"jeśli nie Włoch,
to w jakim języku do nas przemówi?".

20
00:02:05,760 --> 00:02:07,959
Przemówił po włosku,
prosząc zebranych:

21
00:02:08,000 --> 00:02:13,959
"gdybym się pomylił, poprawcie mnie",
czym zjednał serca zebranych.

22
00:02:14,000 --> 00:02:16,519
Tak rozpoczął się
jeden z najważniejszych
pontyfikatów w historii.

23
00:02:16,560 --> 00:02:20,319
W Watykanie jest Maciej Sawicki.

24
00:02:20,360 --> 00:02:23,119
Jak pamiętają te wydarzenia ci,
którzy byli blisko kardynała Wojtyły,

25
00:02:23,160 --> 00:02:27,519
ci, którzy z bliska
obserwowali ten wybór?

26
00:02:37,880 --> 00:02:43,599
Ci, którzy na własne oczy
obserwowali ten wybór,

27
00:02:43,640 --> 00:02:48,039
wspominają te wydarzenia,
mówiąc, że było widać,
że to będzie przełomowy pontyfikat.

28
00:02:48,080 --> 00:02:50,559
Dodają, że Jan Paweł II
był dla nich wzorem i autorytetem.

29
00:02:50,600 --> 00:02:52,959
Habemus Papam.
Cardinalem Wojtyla.

30
00:02:53,320 --> 00:02:57,159
To był moment,
który zmienił wszystko. Na zawsze.

31
00:02:57,560 --> 00:03:01,279
Jak nie będę potrafił
wytłumaczyć czegoś w waszym...

32
00:03:01,600 --> 00:03:03,759
Nie, w naszym języku włoskim,
to mnie poprawcie.

33
00:03:04,200 --> 00:03:11,239
44 lata temu Jan Paweł II
do wiernych przemówił
nie po łacinie, a po włosku.

34
00:03:11,560 --> 00:03:16,599
Wspomina Arturo Mari
i dodaje, że ten pontyfikat
od początku był inny.

35
00:03:17,040 --> 00:03:18,279
Byłem tam.

36
00:03:18,680 --> 00:03:21,119
Otworzyły się drzwi po konklawe
i papież mówi do mnie:

37
00:03:21,440 --> 00:03:23,159
"Arturo, zobacz jak mnie ubrali".

38
00:03:23,520 --> 00:03:26,439
To był najpiękniejszy moment
w moim życiu.

39
00:03:26,840 --> 00:03:28,559
To był pontyfikat przełomu.

40
00:03:28,920 --> 00:03:31,239
Papież Polak, pielgrzym,
który obudził w nas solidarność

41
00:03:31,560 --> 00:03:34,399
i odegrał znacząca rolę
w obaleniu komunizmu.

42
00:03:34,760 --> 00:03:36,959
Dla nas Polaków ten wybór
miał bardzo ogromne znaczenie.

43
00:03:37,280 --> 00:03:39,759
Nie tylko historyczne,
ale i społeczne,

44
00:03:40,160 --> 00:03:42,199
jak również polityczne i religijne.

45
00:03:42,560 --> 00:03:45,199
Papież pielgrzym
- odwiedził ponad 130 państw.

46
00:03:45,520 --> 00:03:47,879
Uczył, wychowywał, kochał,
zawsze po prostu był.

47
00:03:48,200 --> 00:03:49,439
Robił to całym sercem.

48
00:03:49,760 --> 00:03:50,359
Z wielką ufnością powierzając siebie
i wszystkie sprawy Maryi, Matce Bożej.

49
00:03:50,560 --> 00:03:57,839
Jego wezwanie Totus Tuus
- cały twój, mówi samo za siebie.

50
00:03:58,400 --> 00:04:02,359
Z wielką ufnością powierzając siebie
i wszystkie sprawy Maryi, Matce Bożej.

51
00:04:02,920 --> 00:04:05,239
Podkreśla rektor papieskiego
kolegium polskiego w Rzymie.

52
00:04:05,680 --> 00:04:07,079
To stąd Karol Wojtyła
wyruszył na konklawe.

53
00:04:07,480 --> 00:04:10,399
W tej drodze towarzyszył mu
brat Marian Markiewicz.

54
00:04:10,720 --> 00:04:15,159
Zaraz po wyborze mówię
"Ojcze Święty, to moi rodzice".

55
00:04:15,520 --> 00:04:19,199
A on po góralsku mówi
"ładnie żeście tego synka wychowali".

56
00:04:19,640 --> 00:04:24,039
Zawiózł człowieka, zostawił
i się nie przejmuje,
co się z nim dzieje.

57
00:04:24,360 --> 00:04:27,719
Ta jego prostota,
szacunek w podejściu do człowieka.

58
00:04:28,080 --> 00:04:30,519
Dla niego nie był ważny
wierzący czy nie wierzący.

59
00:04:30,800 --> 00:04:33,919
Człowiek - to się u niego liczyło.

60
00:04:34,280 --> 00:04:38,519
Ta jego normalność w tym postępowaniu
to jest ta jego wielkość i świętość.

61
00:04:38,920 --> 00:04:41,039
Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli
- powtarzał.

62
00:04:41,400 --> 00:04:45,519
W swoich tysiącach homilii,
encyklikach, pozostawił nam
swoje dziedzictwo.

63
00:04:45,920 --> 00:04:49,679
Wspominano dziś podczas mszy
przy grobie św. Jana Pawła II.

64
00:04:50,120 --> 00:04:56,799
Jak podkreśla profesor
Andrzej Zieliński,
to wyzwanie i zobowiązanie.

65
00:04:57,200 --> 00:05:00,919
Ta świętość
naszego wielkiego papieża zobowiązuje.

66
00:05:01,280 --> 00:05:06,399
Zobowiązuje nie tylko nas,
którzy go znaliśmy osobiście
i bezpośrednio,

67
00:05:06,840 --> 00:05:11,559
ale wszystkich tych,
którzy go teraz poznali
poprzez jego przekaz.

68
00:05:11,920 --> 00:05:13,879
A gdy nie mógł już mówić,

69
00:05:14,320 --> 00:05:22,279
w milczeniu ten ostatni raz pokazał,
co znaczy nieść swój krzyż.

70
00:05:22,720 --> 00:05:24,759
To stąd zmieniał świat,

71
00:05:25,120 --> 00:05:34,319
to tu został ogłoszony świętym,
to tu wielu z nas brakuje go,
dziś szczególnie.

72
00:05:36,080 --> 00:05:41,319
Niespełna trzy lata po wyborze,
13 maja 1981 roku,

73
00:05:41,680 --> 00:05:44,079
padły strzały,
które wstrząsnęły światem.

74
00:05:44,480 --> 00:05:48,079
Turecki zamachowiec strzela
i próbuje zabić papieża Jana Pawła II.

75
00:05:48,440 --> 00:05:50,119
Terrorysta strzelał celnie,
ciężko ranił,

76
00:05:50,480 --> 00:05:52,079
ale nie zdołał zabić papieża.

77
00:05:52,480 --> 00:05:54,919
Mimo upływu czasu,
ciągle nie znamy całej prawdy,

78
00:05:55,280 --> 00:05:57,319
choć nie ma wątpliwości,
że inspiracja wyszła z Moskwy.

79
00:05:57,680 --> 00:06:00,159
Kiedy więc zapadła decyzja
o zamordowaniu papieża Polaka?

80
00:06:00,560 --> 00:06:03,519
Czy już wkrótce po wyborze
Karola Wojtyły na Stolicę Apostolską,

81
00:06:03,920 --> 00:06:08,759
Sowieci zdali sobie sprawę
z ogromnego zagrożenia,
jakie ten wybór dla nich niesie?

82
00:06:09,120 --> 00:06:13,399
Wiele mogłyby wyjaśnić
rosyjskie archiwa,

83
00:06:13,760 --> 00:06:15,519
ale nawet jeśli ich nie zniszczono,

84
00:06:15,920 --> 00:06:20,439
na dostęp do nich nie ma teraz
i pewnie jeszcze długo nie będzie,
żadnych szans.

85
00:06:20,800 --> 00:06:24,199
Jeden człowiek,
który przestraszył imperium zła.

86
00:06:24,600 --> 00:06:29,719
Władał jedynie językami
i licznymi talentami,
zjednywał nie tylko wierzących.

87
00:06:30,080 --> 00:06:33,759
Mimo to, początek pontyfikatu
Jana Pawła II wywołał
trzęsienie ziemi w Moskwie.

88
00:06:34,160 --> 00:06:42,159
To było jak bomba atomowa,
która wybuchła na terenie
Związku Sowieckiego.

89
00:06:42,600 --> 00:06:51,159
To było takie niesamowite wydarzenie,
które rzeczywiście podważyło istotę
całego tego systemu komunistycznego.

90
00:06:51,560 --> 00:06:55,319
Narody mieszkające pod sowieckim butem
spostrzegły, że sowieci są słabi

91
00:06:55,680 --> 00:06:59,399
- nie potrafią powstrzymać
wyboru na Stolicę Piotrową
Karola Wojtyły z Polski.

92
00:06:59,720 --> 00:07:02,079
Kraju, o którym decydował Kreml.

93
00:07:02,520 --> 00:07:08,439
Doskonale znał uwarunkowania
i filozofię totalitaryzmów,

94
00:07:08,800 --> 00:07:13,439
zarówno tego nazistowskiego
i komunistycznego.

95
00:07:13,760 --> 00:07:16,519
KGB szybko miało "wykorzystać
wszelkie dostępne możliwości,

96
00:07:16,880 --> 00:07:21,879
także wykraczające
poza dezinformację i dyskredytację",
by powstrzymać działanie papieża.

97
00:07:22,280 --> 00:07:26,159
Ja mam ciągle w uszach te strzały,
które wtedy usłyszałem.

98
00:07:26,600 --> 00:07:29,719
Krzyk, rozpacz, szaleńczy przejazd
do polikliniki Gemelli

99
00:07:30,120 --> 00:07:32,799
i modlitwa na placu świętego Piotra.

100
00:07:33,160 --> 00:07:34,559
Tak wyglądały
pierwsze chwile po zamachu.

101
00:07:35,000 --> 00:07:37,359
Papież stracił ponad 3 litry krwi,
umierał.

102
00:07:37,720 --> 00:07:43,239
Przyszedł do mnie lekarz i mówi,
że trzeba udzielić sakramentu
namaszczenia chorych.

103
00:07:43,640 --> 00:07:48,879
Kula minęła główną tętnicę
i przeszła tuż obok rdzenia kręgowego.

104
00:07:49,320 --> 00:07:51,719
Jan Paweł II, który wrócił do zdrowia
powtarzał, że życie zawdzięcza
Matce Bożej.

105
00:07:52,080 --> 00:07:53,479
Do dziś nie udowodniono,
kto stał za zamachem.

106
00:07:53,840 --> 00:07:57,759
Tropy przez Bułgarię i Turcję
wiodą do Moskwy.

107
00:07:58,120 --> 00:08:00,319
Nikołaj Iwanow KGB,
służby specjalne bułgarskie

108
00:08:00,680 --> 00:08:04,199
i prawdopodobnie inne
organizacje wywiadowcze
Związku Sowieckiego

109
00:08:04,720 --> 00:08:14,159
i innych krajów,
dla których zabicie papieża
było bardzo wygodne.

110
00:08:14,560 --> 00:08:17,079
W ten sposób jego pontyfikat
miał trwać niecałe 3 lata,

111
00:08:17,480 --> 00:08:19,519
w ciągu których jednak zdążył
kilkakrotnie dokonać niemożliwego.

112
00:08:19,920 --> 00:08:21,279
Natchnąć miliony Polaków,
którzy zjednoczyli się,

113
00:08:21,680 --> 00:08:23,599
tworząc najliczniejszy
ruch antykomunistyczny w historii.

114
00:08:23,920 --> 00:08:28,599
Rosjanie rozumieli, że papież
skutecznie burzy mury niewoli,
nie tylko w Polsce.

115
00:08:29,000 --> 00:08:34,559
Było przerażenie, myślę że słuszne.

116
00:08:35,080 --> 00:08:38,439
Bo jednak
wybór Karola Wojtyły na papieża

117
00:08:38,760 --> 00:08:41,759
przyczynił się do upadku marksizmu
i leninizmu,

118
00:08:42,200 --> 00:08:47,559
nie tylko w Rosji
i w Europie Wschodniej,
ale i na świecie.

119
00:08:47,800 --> 00:08:49,359
Jego wrogowie byli bezradni.

120
00:08:49,720 --> 00:08:51,479
Pistolet zawiódł,
przypomina autor książki
"Dlaczego papież miał zginąć?".

121
00:08:51,880 --> 00:08:55,199
Papież wymykał się ich myśleniu,

122
00:08:55,600 --> 00:09:00,319
wybaczając strzelającemu do niego
Ali Agcy bezpośrednio po zamachu
i później odwiedzając go w więzieniu.

123
00:09:00,680 --> 00:09:04,279
Nie walczył przeciwko Rosji, Moskwie
i Kremlowi, ani żadnemu dyktatorowi,

124
00:09:05,040 --> 00:09:09,079
tylko o wartości,
godność człowieka i wiarę.

125
00:09:09,440 --> 00:09:13,079
Miał niezwykły autorytet
zarówno na Zachodzie,
jak i na Wschodzie.

126
00:09:13,400 --> 00:09:16,679
Zagrzewał do walki, ale z różańcem,
a nie karabinem w ręku.

127
00:09:17,120 --> 00:09:21,279
Musicie być mocni mocą wiary.

128
00:09:21,680 --> 00:09:23,439
Rekordowe liczby spotkań, pielgrzymek,

129
00:09:23,760 --> 00:09:26,479
wydanych dokumentów
za jego pontyfikatu
służyły nawracaniu.

130
00:09:26,880 --> 00:09:29,319
Uświadomienie ludziom,
że mają wolną wolę i siłę
było początkiem końca imperium zła.

131
00:09:29,800 --> 00:09:35,599
Tego tak bardzo bali się komuniści.

132
00:09:37,000 --> 00:09:42,039
"Nie lękajcie się,
otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi"

133
00:09:42,400 --> 00:09:46,199
- to słowa papieża Polaka
w czasie uroczystej inauguracji
pontyfikatu.

134
00:09:46,600 --> 00:09:49,199
Kierując to osobiste zaproszenie
do każdego człowieka,

135
00:09:49,600 --> 00:09:52,039
Jan Paweł II miał świadomość
zniewoleń i trudności,

136
00:09:52,440 --> 00:09:57,039
które nie pozwalają wielu ludziom
wykonać tego odważnego kroku.

137
00:09:57,400 --> 00:10:02,159
Wolność i miłość - to dwa fundamenty,
na których opierał swoje nauczanie.

138
00:10:02,480 --> 00:10:08,119
Jak mówił:
"nie ma wolności bez solidarności"
i "nie ma solidarności bez miłości".

139
00:10:08,520 --> 00:10:12,279
Zwracał się do wiernych
z ogromnym zrozumieniem
i cierpliwością,

140
00:10:12,640 --> 00:10:15,679
ale zdarzało się też,
że potrafił podnieść głos.

141
00:10:16,120 --> 00:10:17,879
Waldemar Stankiewicz
jest na placu św. Piotra.

142
00:10:18,200 --> 00:10:20,919
Ten papież nie wahał się
mówić rzeczy trudnych,

143
00:10:21,280 --> 00:10:23,239
nawet gdyby dla słuchających
było to niewygodne.

144
00:10:23,640 --> 00:10:26,319
Jednak tych słuchających,
nie brakowało.

145
00:10:26,760 --> 00:10:29,359
Na czym polegał jego fenomen?

146
00:10:42,840 --> 00:10:45,439
Stoję w miejscu,
w którym doszło do zamachu
na papieża.

147
00:10:45,480 --> 00:10:50,199
Jego nauczanie
zyskuje tu jeszcze większy sens.

148
00:10:50,240 --> 00:10:53,559
Czy mówił o śmierci, życiu, miłości,

149
00:10:53,600 --> 00:10:55,199
mówił tak, że ludzie go słyszeli,
ale też brali jego słowa
głęboko do serca.

150
00:10:55,240 --> 00:10:57,639
Papiestwo i rolę papieża
Jan Paweł II zmieniał
od pierwszych dni pontyfikatu.

151
00:10:58,040 --> 00:11:00,919
Widział to Włodzimierz Rędzioch,
dziennikarz od ponad 40 lat
w Watykanie.

152
00:11:01,360 --> 00:11:03,359
Wtedy czuło się jedno - przyznaje.

153
00:11:03,760 --> 00:11:12,239
Żyje tak jak głosi,
żyje tym, co głosi
i to zmieniało ludzi.

154
00:11:12,640 --> 00:11:16,359
Ponieważ nie potrzebujemy nauczycieli,
potrzebujemy świadków.

155
00:11:16,760 --> 00:11:19,039
Papież był przede wszystkim świadkiem,
świadkiem Chrystusa.

156
00:11:19,440 --> 00:11:21,479
Historyczna pielgrzymka do Polski.
1979 rok.

157
00:11:21,920 --> 00:11:24,679
Papież jako zwiastun wolności
upominał się o tę wolność
dla swojego narodu.

158
00:11:25,080 --> 00:11:37,839
Niech zstąpi duch twój
i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi.

159
00:11:38,240 --> 00:11:41,079
Gdy Polska odzyskała wolność,
papież podkreślał,

160
00:11:41,480 --> 00:11:43,799
że trzeba ją zbudować
na wartościach moralnych.

161
00:11:44,200 --> 00:11:47,839
Jak zatroskany i cierpiący ojciec,
głośno i gniewnie mówił:

162
00:11:48,200 --> 00:11:54,959
To jest moja matka ta ziemia,
to jest moja matka ta ojczyzna,
to są moi bracia i siostry.

163
00:11:55,400 --> 00:12:00,719
Zrozumcie wy wszyscy,
którzy lekkomyślnie
podchodzicie do tych spraw,

164
00:12:01,120 --> 00:12:08,359
zrozumcie, że te sprawy
nie mogą mnie nie obchodzić,

165
00:12:08,800 --> 00:12:13,559
nie mogą mnie nie boleć,
was też powinny boleć.

166
00:12:13,920 --> 00:12:17,839
"Chciał nami wstrząsnąć"
- mówią Ludmiła i Stanisław
Grygielowie,

167
00:12:18,240 --> 00:12:20,319
wieloletni przyjaciele Karola Wojtyły.

168
00:12:20,720 --> 00:12:27,759
On zdawał sobie sprawę,
z jakimi zagrożeniami
Polacy się spotkają

169
00:12:28,080 --> 00:12:32,599
i zdał sobie sprawę,
że już im ulegali wtedy.

170
00:12:32,920 --> 00:12:37,879
Widzieliśmy od początku,
że to jest jego pontyfikat.

171
00:12:38,280 --> 00:12:41,159
Ukształtowany według jego myśli,
według jego postawy.

172
00:12:41,600 --> 00:12:46,359
Święty Jan Paweł II w wyjątkowy sposób
rozumiał posługę apostolską,

173
00:12:46,680 --> 00:12:49,279
próbował docierać
do każdego człowieka.

174
00:12:49,680 --> 00:12:52,799
Biegła znajomość 7 języków
bardzo mu w tym pomagała.

175
00:12:53,200 --> 00:13:00,159
Ksiądz Paweł Ptasznik
towarzyszył papieżowi
w wielu pielgrzymkach.

176
00:13:03,720 --> 00:13:07,639
Widział jak wielką wagę
przywiązuje do tego,

177
00:13:07,960 --> 00:13:12,079
by w każdym kraju który odwiedzi,
ludzie usłyszeli jego przesłanie.

178
00:13:12,640 --> 00:13:15,999
W Japonii wygłosił 13 przemówień
i homilii po japońsku.

179
00:13:16,400 --> 00:13:20,559
Cały rok wcześniej przygotowywał się.

180
00:13:20,960 --> 00:13:25,479
Miałem okazje znać księdza,
który przychodził do niego
każdego tygodnia i odbywali lekcje.

181
00:13:25,840 --> 00:13:28,599
On tych lekcji człowieczeństwa
dał nam nad wyraz dużo.

182
00:13:28,800 --> 00:13:42,919
Jak bardzo dzisiejszy świat
potrzebuje bożego miłosierdzia,
na wszystkich kontynentach,

183
00:13:43,360 --> 00:13:50,039
z głębi ludzkiego cierpienia
zdaje się wznosić
wołanie miłosierdzia.

184
00:13:53,760 --> 00:14:02,599
26 lat, 5 miesięcy i 17 dni
- tyle dokładnie trwał
pontyfikat Jana Pawła II.

185
00:14:03,000 --> 00:14:10,799
Był to trzeci co do długości
wśród wszystkich pontyfikatów,
począwszy od samego św. Piotra.

186
00:14:11,200 --> 00:14:14,559
Odbył 104
zagraniczne podróże apostolskie,
na wszystkie kontynenty,

187
00:14:14,920 --> 00:14:17,639
8 oficjalnych pielgrzymek do ojczyzny.

188
00:14:18,000 --> 00:14:20,159
Papież-pielgrzym,
w nieustannej drodze.

189
00:14:20,480 --> 00:14:25,519
Przemierzył ponad 1,7 mln km,
co odpowiada ponad 40-krotnemu
okrążeniu Ziemi wokół równika.

190
00:14:25,920 --> 00:14:27,279
Obrońca pokoju.

191
00:14:27,680 --> 00:14:30,439
Mediował
w międzynarodowych konfliktach,
prowadził dialog z innymi religiami.

192
00:14:30,840 --> 00:14:32,719
Papież rodziny, przyjaciel młodych.

193
00:14:33,120 --> 00:14:35,959
Niektórzy mówią nawet
"Jan Paweł II Wielki".

194
00:14:36,320 --> 00:14:38,919
Jak dziś pamiętany jest tu,
w Stolicy Piotrowej?

195
00:14:39,320 --> 00:14:42,359
To sprawdzała
Magdalena Wolińska-Riedi.

196
00:14:42,760 --> 00:14:46,519
Jak w Watykanie, Rzymie
pamiętają papieża Polaka?

197
00:14:58,400 --> 00:15:04,279
Pomimo upływu lat ta pamięć
w Watykanie jest bardzo żywa.

198
00:15:04,320 --> 00:15:09,119
Pamiętają o nim
bliscy współpracownicy i Polacy.

199
00:15:09,160 --> 00:15:12,599
Dzisiaj po południu
swoje pierwsze kroki
do bazyliki św. Piotra

200
00:15:12,640 --> 00:15:19,079
skierował prezydent Andrzej Duda
z małżonką.

201
00:15:19,120 --> 00:15:22,879
Tamten dzień
był prawdziwym trzęsieniem ziemi.

202
00:15:23,240 --> 00:15:26,759
Byłem pewien,
że ze względów politycznych
zablokują jego kandydaturę.

203
00:15:27,160 --> 00:15:31,919
Dlatego pośród 20 kardynałów
na konklawe, 6 tygodni wcześniej
nie było jego biogramu.

204
00:15:32,280 --> 00:15:34,319
A na 16 października
redaktor naczelny gazety

205
00:15:34,680 --> 00:15:37,079
powiedział bym przygotował
życiorys Wojtyły.

206
00:15:37,440 --> 00:15:40,079
A ja, by nie zapeszać,
nie zrobiłem tego.

207
00:15:40,360 --> 00:15:41,759
A jednak!

208
00:15:42,160 --> 00:15:46,039
Na tronie piotrowym
zasiadł papież "z dalekiego kraju",
który od razu zaczął zmieniać świat.

209
00:15:46,440 --> 00:15:51,959
Ten globalny i ten za Spiżową Bramą.

210
00:15:52,280 --> 00:15:55,959
Pracowałem w drukarni watykańskiej
od '74. roku.

211
00:15:56,320 --> 00:16:00,159
Ciągle na umowach śmieciowych.

212
00:16:00,560 --> 00:16:01,999
Po jego wyborze
zaczęło się inne życie.

213
00:16:02,400 --> 00:16:03,799
Jan Paweł II założył nam w Watykanie
związki zawodowe.

214
00:16:04,360 --> 00:16:05,319
Dostałem stały kontrakt.

215
00:16:05,680 --> 00:16:07,279
Ależ to była rewolucja.

216
00:16:07,640 --> 00:16:09,519
To człowiek był w centrum jego misji.

217
00:16:09,880 --> 00:16:13,079
Bliskość drugiemu człowiekowi
pozostała priorytetem
do samego końca.

218
00:16:13,400 --> 00:16:15,759
Pomimo wielkiego fizycznego cierpienia
chciał być blisko ludzi.

219
00:16:16,120 --> 00:16:17,919
Kiedyś u nas w magazynie znalazłam
biały fotel fryzjerski
papieża Jana XXIII.

220
00:16:18,320 --> 00:16:21,519
Zamontowałem go
w papamobile Jana Pawła II

221
00:16:21,920 --> 00:16:24,799
i on dzięki temu mógł się obracać
i pozdrawiać tłumy wiernych.

222
00:16:25,200 --> 00:16:27,519
Te tłumy wspomnienie o nim
noszą w sercach do dziś.

223
00:16:27,880 --> 00:16:30,399
W domu Jana Pawła II w Rzymie
rodacy zebrali się, by dziękować
za ten pontyfikat,

224
00:16:30,800 --> 00:16:35,279
który przemienił oblicze świata
i Kościoła.

225
00:16:35,640 --> 00:16:40,239
Ten wybór był dla nas
na prawdę wielkim darem
Ducha Świętego,

226
00:16:40,560 --> 00:16:44,199
który pomaga i pomagał nam
w prowadzeniu tego,

227
00:16:44,600 --> 00:16:49,319
do czego Pan Bóg nas,
kapłanów, powołał.

228
00:16:49,640 --> 00:16:52,959
A po mszy był spektakl
krakowskiego teatru Komedia
"Oczekiwane Pokolenie".

229
00:16:53,280 --> 00:16:55,439
To, że mogliśmy zagrać
w tak niezwykłym miejscu,

230
00:16:55,800 --> 00:16:58,879
w domu imienia Jana Pawła II,

231
00:16:59,280 --> 00:17:01,799
jeszcze w 44. rocznicę pontyfikatu,
jest czymś dla nas wyjątkowym.

232
00:17:02,240 --> 00:17:05,639
Czymś co jest niesamowitym przeżyciem.

233
00:17:06,040 --> 00:17:09,199
Kraków Karola Wojtyły
przybył dziś do Rzymu.

234
00:17:09,600 --> 00:17:12,999
Ale obchodów nie zabrakło i w Polsce.

235
00:17:13,440 --> 00:17:15,599
Bo to u nas 22. Dzień Papieski,
który upamiętnia Jana Pawła II
i promuje jego spuściznę

236
00:17:16,040 --> 00:17:19,479
poprzez Fundację
Dzieło Nowego Tysiąclecia.

237
00:17:19,880 --> 00:17:23,279
Obok modlitwy, trwają koncerty
i zbiórka na stypendia

238
00:17:23,600 --> 00:17:26,679
dla uzdolnionej, niezamożnej młodzieży
z małych miejscowości.

239
00:17:27,120 --> 00:17:31,039
Tak jak tu za murami Watykanu,
gdzie wspomnienie o polskim papieżu
pozostaje wciąż bardzo żywe.

240
00:17:31,480 --> 00:17:46,879
Czy po 44 latach od wyboru,
zrozumieliśmy w pełni
fenomen Jana Pawła II?

241
00:17:47,200 --> 00:17:53,479
Na świecie powstały tysiące,
jeśli nie miliony książek i opracowań.

242
00:17:53,840 --> 00:17:56,079
Jednak czy znajomość jego nauczania,
nie jest zbyt powierzchowna?

243
00:17:56,440 --> 00:17:59,719
Zmienia się Kościół,
zmienia się świat, zmieniamy się my.

244
00:18:00,120 --> 00:18:04,559
Ale nauczanie papieża Polaka,
jest wciąż aktualne.

245
00:18:04,760 --> 00:18:07,719
Warto powrócić do słów
świętego Jana Pawła II.

246
00:18:08,120 --> 00:18:09,119
Dziś to żaden problem.

247
00:18:09,520 --> 00:18:11,239
Jednym kliknięciem
można skorzystać z zasobów Internetu

248
00:18:11,640 --> 00:18:14,879
i na nowo przypomnieć sobie
słowa największego z Polaków.

249
00:18:15,320 --> 00:18:18,319
A może wcale nie na nowo,
tylko po raz pierwszy?

250
00:18:18,720 --> 00:18:24,559
O tym, co do nas mówił
i jak do nas mówił - Maria Stepan.

251
00:18:26,000 --> 00:18:29,679
Filozof. Mistyk.
Wreszcie poeta i pedagog.

252
00:18:30,040 --> 00:18:32,799
Papież, który umiał
i chciał rozmawiać z młodymi.

253
00:18:33,200 --> 00:18:36,039
W tym Rzymie też nie tak łatwo
być tym papieżem.

254
00:18:36,440 --> 00:18:39,039
Ale w Krakowie
to by się już całkiem nie dało.

255
00:18:39,400 --> 00:18:42,799
No boby człowiek
wciąż musiał stać w oknie.

256
00:18:43,120 --> 00:18:45,639
Jego poprzednicy jeździli w lektykach.

257
00:18:46,000 --> 00:18:50,119
On stał w oknie.
Jedynym takim na świecie.
Na Franciszkańskiej 3.

258
00:18:50,480 --> 00:18:52,999
Do Polski przyjechał rok po wyborze.

259
00:18:53,360 --> 00:19:00,719
Proszę was, byście nigdy nie zwątpili
i nie znużyli się, i nie zniechęcili,

260
00:19:01,080 --> 00:19:03,839
abyście nie podcinali
sami tych korzeni,
z których wyrastamy.

261
00:19:04,280 --> 00:19:08,999
Pierwszy papież, który przekroczył
bramę niemieckiego obozu zagłady
Auschwitz-Birkenau.

262
00:19:09,280 --> 00:19:11,519
Pytał, gdzie leżą granice nienawiści.

263
00:19:11,920 --> 00:19:14,559
Nigdy jeden naród
nie może rozwijać się
kosztem drugiego.

264
00:19:14,920 --> 00:19:17,679
Nie może rozwijać się
za cenę drugiego.

265
00:19:18,120 --> 00:19:20,079
Nic się nie zmieniło.

266
00:19:20,480 --> 00:19:22,679
I zmienić nie może.

267
00:19:23,120 --> 00:19:25,839
Choć są tacy, którzy próbują...

268
00:19:26,200 --> 00:19:28,919
Każdy z was,
młodzi przyjaciele,

269
00:19:29,320 --> 00:19:31,639
znajduje też w życiu
jakieś swoje Westerplatte.

270
00:19:32,040 --> 00:19:36,599
Jakiś obowiązek, powinność,
od której nie można się uchylić.

271
00:19:37,000 --> 00:19:39,919
Nie można zdezerterować.

272
00:19:40,320 --> 00:19:41,639
Wydał 14 encyklik.

273
00:19:42,080 --> 00:19:46,239
Ale potrafił też mówić twardo
i wprost o rzeczach najważniejszych.

274
00:19:46,600 --> 00:19:49,719
W sytuacji pustki
w dziedzinie wartości,

275
00:19:50,160 --> 00:19:56,039
gdy w sferze moralnej
panuje chaos i zamęt,
wolność umiera.

276
00:19:56,520 --> 00:20:00,159
Pielgrzymki po Europie,
to próba przełamania
religijnej obojętności.

277
00:20:00,560 --> 00:20:07,039
Francjo, najstarsza córko Kościoła,
czy jesteś wierna obietnicom
twego chrztu?

278
00:20:07,440 --> 00:20:12,679
Ażeby Europa
szukała na przyszłość jedności,

279
00:20:13,080 --> 00:20:18,119
wracając do swych
chrześcijańskich korzeni.

280
00:20:19,640 --> 00:20:23,559
Tłumaczył, że Europa
powinna oddychać dwoma płucami:
zachodnim i wschodnim.

281
00:20:23,960 --> 00:20:26,839
Dlatego tak ważna była dla niego
pielgrzymka na Ukrainę.

282
00:20:27,200 --> 00:20:31,599
Przez niemal ćwierć wieku
uczył nas solidarności,
odwagi, ale i pokory.

283
00:20:32,040 --> 00:20:33,879
A potem...

284
00:20:34,200 --> 00:20:40,239
Niestety jest to spotkanie pożegnalne.

285
00:20:40,640 --> 00:20:47,599
Żegnamy cię, alleluja...

286
00:20:47,960 --> 00:20:52,279
A na końcu, cóż powiedzieć...
Żal odjeżdżać.

287
00:20:52,640 --> 00:20:59,279
Słabł powoli, nieodwracalnie.
Patrzenie na niego bolało.

288
00:20:59,720 --> 00:21:06,159
On chciał, byśmy zrozumieli,
że życie, to też choroba i umieranie.

289
00:21:06,560 --> 00:21:11,959
Z krzyża przecież się nie schodzi...

290
00:21:12,400 --> 00:21:14,599
Do Watykanu wrócimy jeszcze
pod koniec "Wiadomości".

291
00:21:15,040 --> 00:21:17,839
Gościem będzie
arcybiskup Jan Romeo Pawłowski,

292
00:21:18,200 --> 00:21:24,119
który pełnił funkcję sekretarza
ds. przedstawicielstw papieskich.

293
00:21:30,000 --> 00:21:33,879
Kilkanaście eksplozji na lotnisku
w rosyjskiej bazie w Biełgorodzie.

294
00:21:34,200 --> 00:21:37,999
Według nieoficjalnych informacji

295
00:21:38,400 --> 00:21:41,399
Ukraińcy przeprowadzili
zmasowane uderzenie
na wyrzutnie rakietowe.

296
00:21:41,760 --> 00:21:45,399
Na południu trwa kolejna faza
ukraińskiej kontrofensywy.

297
00:21:45,800 --> 00:21:51,799
Cofający się Rosjanie
są zabijani przez oddziały zaporowe.

298
00:21:52,240 --> 00:21:58,279
Świadkowie ataku
na bazę w Biełgorodzie
naliczyli kilkanaście eksplozji.

299
00:21:58,640 --> 00:22:03,319
Celem były prawdopodobnie
rosyjskie samoloty
i wyrzutnie rakietowe.

300
00:22:04,680 --> 00:22:06,799
Przez cztery dni
praktycznie nie chciało mi się jeść.

301
00:22:07,160 --> 00:22:09,919
Mieliśmy taką adrenalinę,
taką chęć pomocy krajowi.

302
00:22:10,320 --> 00:22:13,759
Po drugiej stronie frontu chaos
i wstrząsające relacje poborowych,

303
00:22:14,240 --> 00:22:17,279
którzy mają strzelać
do siebie nawzajem.

304
00:22:17,640 --> 00:22:19,439
Siedzimy tu jako żołnierze zaporowi.

305
00:22:19,640 --> 00:22:22,919
Jeśli ktoś ucieka z frontu
- zabijamy ich.

306
00:22:23,280 --> 00:22:24,599
Niejasna jest wciąż
sytuacja na Białorusi.

307
00:22:25,000 --> 00:22:28,479
Według analiz
ściągane są tam rosyjskie wojska,

308
00:22:28,880 --> 00:22:30,559
które miałyby stworzyć
wspólne z białoruską armią oddziały.

309
00:22:30,880 --> 00:22:35,479
Teraz Putin zmusza Białorusinów
do tego,

310
00:22:35,800 --> 00:22:40,479
ze względu na to, że ma problemy
z mobilizacją, z żołnierzami.

311
00:22:40,840 --> 00:22:44,119
Zmusza ich do tego,
żeby włączyli się
bezpośrednio w konflikt,

312
00:22:44,480 --> 00:22:47,039
Zdecydowana większość żołnierzy,
trafiających na front,

313
00:22:47,400 --> 00:22:51,279
to rekruci z, takich jak ta,
ulicznych łapanek.

314
00:22:51,720 --> 00:22:53,879
Bez doświadczenia, wyposażenia,

315
00:22:54,240 --> 00:22:57,119
nie mówiąc
o jakichkolwiek szkoleniach.

316
00:22:57,560 --> 00:23:01,079
Trwa spór o zasięg rosyjskich wpływów
w polskiej polityce.

317
00:23:01,400 --> 00:23:04,679
Platforma za wszelką cenę
broni niemieckiej
polityki energetycznej,

318
00:23:04,960 --> 00:23:07,879
która uzależniła Europę
od rosyjskiego gazu.

319
00:23:08,320 --> 00:23:13,279
Z kolei działania Agrounii
są pożywką dla propagandy Kremla.

320
00:23:13,680 --> 00:23:15,199
Mamy w Polsce partię niemiecką.

321
00:23:15,640 --> 00:23:22,079
I ten wybór, który jest przed nami,
to jest wybór między partią polską
a niemiecką.

322
00:23:22,480 --> 00:23:26,919
Politycy Platformy
ciągle dostarczają nowych przykładów
na potwierdzenie tej tezy.

323
00:23:27,320 --> 00:23:31,519
Jeden z posłów PO na antenie TVP Info
tak mówił o polityce Berlina,

324
00:23:31,920 --> 00:23:35,879
który narzucił UE gaz
jako paliwo przejściowe
w transformacji energetycznej

325
00:23:36,280 --> 00:23:38,599
i mimo protestów Polski
i państw bałtyckich

326
00:23:39,040 --> 00:23:42,359
zbudował z Rosjanami
gazociągi Nord Stream.

327
00:23:42,720 --> 00:23:46,519
Korzystali z taniego ruskiego gazu,
ale równocześnie robili wszystko,
żeby się oderwać od tego gazu.

328
00:23:46,920 --> 00:23:52,159
I dzisiaj oni nie mają.

329
00:23:52,520 --> 00:23:55,119
Taka współpraca
z niemieckimi partnerami

330
00:23:55,560 --> 00:23:58,119
nie tylko naraża
polityków PO na śmieszność,

331
00:23:58,520 --> 00:24:03,839
ale skłania też do akceptowania
szkodliwej dla Polski
prorosyjskiej polityki Berlina.

332
00:24:04,360 --> 00:24:06,879
Jednocześnie w Polsce
także wśród niektórych formacji

333
00:24:07,280 --> 00:24:11,119
nie brakowało nigdy zwolenników
bezpośredniego biznesu z Rosją.

334
00:24:11,440 --> 00:24:14,479
Co zrobiliście z Rosją?
Pokłóciliście nas z Rosją!

335
00:24:14,800 --> 00:24:16,719
Z największym klientem.

336
00:24:17,160 --> 00:24:21,159
Lider Agrounii Michał Kołodziejczak
dziś odcina się od Rosjan
i powiązań z nimi,

337
00:24:21,560 --> 00:24:24,359
ale politycy i dziennikarze
przypominają jego zdjęcie z ludźmi

338
00:24:24,760 --> 00:24:27,399
znanymi z działalności
otwartej na Rosję.

339
00:24:27,800 --> 00:24:30,719
Happeningi Agrounii zwykle relacjonują
kremlowskie reżimowe media.

340
00:24:31,120 --> 00:24:33,679
Wczoraj Kołodziejczak
utrudniał europosłowi
Patrykowi Jakiemu

341
00:24:34,080 --> 00:24:36,279
dotarcie na konwencję
Solidarnej Polski,

342
00:24:36,720 --> 00:24:39,239
rzekomo w proteście
przeciwko polityce rolnej rządzących.

343
00:24:39,600 --> 00:24:43,039
Działacze Agrounii
zablokowali europosła w windzie.

344
00:24:43,480 --> 00:24:47,159
Ja czułem od nich alkohol,
widać, że chcieli mnie sprowokować
do jakiejś bójki.

345
00:24:47,520 --> 00:24:51,399
Polityk domaga się,
by służby prześwietliły działania
szefa Agrounii.

346
00:24:51,760 --> 00:24:56,519
W chwili obecnej można odczytywać
jako wpisujące się
w narracje rosyjską.

347
00:24:56,920 --> 00:25:05,719
Pytanie, czy lider Agrounii
działa w ten sposób świadomie,
czy nie.

348
00:25:07,160 --> 00:25:09,639
Polityka zrównoważonego rozwoju
będzie kontynuowana

349
00:25:10,040 --> 00:25:14,719
- tak zapewnił prezes PiS
podczas niedzielnych spotkań
z mieszkańcami Pabianic i Sieradza.

350
00:25:15,120 --> 00:25:17,759
Jednocześnie Jarosław Kaczyński
wykluczył scenariusz walki z inflacją,

351
00:25:18,160 --> 00:25:22,959
który byłby kolejną terapią szokową
znaną z lat Leszka Balcerowicza.

352
00:25:23,320 --> 00:25:27,679
To był tydzień dobrych informacji
dla samorządów.

353
00:25:28,080 --> 00:25:31,799
Rząd przyjął ustawę
o zamrożeniu cen energii
dla instytucji samorządowych,

354
00:25:32,200 --> 00:25:36,439
a w ramach nowej edycji
Programu Inwestycji Strategicznych

355
00:25:36,800 --> 00:25:39,359
rozdysponowano 5 mld zł
na lokalne inwestycje.

356
00:25:39,680 --> 00:25:42,279
Państwo musi być czynne w gospodarce,

357
00:25:42,640 --> 00:25:45,239
muszą być wielkie
inwestycje państwowe,

358
00:25:45,600 --> 00:25:49,279
muszą być wielkie przedsięwzięcia,
zmierzające do tworzenia
potężnych podmiotów.

359
00:25:49,680 --> 00:25:52,839
I my, proszę państwa, to robimy.

360
00:25:53,200 --> 00:25:57,599
Z drugiej strony
- koncepcja ograniczania inwestycji.

361
00:25:58,000 --> 00:26:01,279
PO, która krytykowała
przekop Mierzei Wiślanej

362
00:26:01,640 --> 00:26:04,319
czy budowę
Centralnego Portu Komunikacyjnego,

363
00:26:04,760 --> 00:26:08,199
teraz sugeruje zatrzymanie odbudowy
Pałacu Saskiego w Warszawie.

364
00:26:08,520 --> 00:26:10,399
To są takie decyzje podejmowane,
że oni to będą robić.

365
00:26:10,760 --> 00:26:13,919
W Warszawie jesteśmy spokojni,
że tego nie zdążą wybudować,

366
00:26:14,280 --> 00:26:16,239
bo na szczęście przez rok
nic nie zrobią.

367
00:26:16,640 --> 00:26:18,719
To ma być odbudowanie
polskiej kultury,

368
00:26:19,160 --> 00:26:22,679
wybudowali to Rosjanie.

369
00:26:23,040 --> 00:26:25,559
Nie. Pałac Saski wybudowali Polacy.

370
00:26:25,920 --> 00:26:29,119
Pomijając brak wiedzy historycznej,
wypowiedź kandydatki PO na prezydenta

371
00:26:29,440 --> 00:26:33,159
sugeruje, jak partia Donalda Tuska
przygotowuje się do przejęcia władzy.

372
00:26:33,560 --> 00:26:37,039
Także szef PO zapowiedział,
że w wyniku wygranych wyborów
przez opozycję

373
00:26:37,440 --> 00:26:43,719
- polityczni koledzy Platformy
w Brukseli przestaną blokować
należne Polsce pieniądze z KPO.

374
00:26:44,120 --> 00:26:47,919
Jeśli dostałbym jakiś wpływ na władzę,
jeśli zmienilibyśmy tę władzę,

375
00:26:48,280 --> 00:26:51,319
a ja miałbym na coś wpływ,
to jestem to w stanie załatwić
z dnia na dzień.

376
00:26:51,680 --> 00:26:54,919
To oznacza, że on
jest tylko posłannikiem Brukseli,
czyli Berlina,

377
00:26:55,280 --> 00:26:59,919
i przekazuje nam informacje
- zmieńcie rząd a będą pieniądze.

378
00:27:00,360 --> 00:27:02,999
Niezależnie od politycznego szantażu,
rząd realizuje kolejne inwestycje.

379
00:27:03,360 --> 00:27:05,479
W najbliższych tygodniach
mogą zapaść decyzje

380
00:27:05,960 --> 00:27:10,999
dotyczące budowy
elektrowni atomowej w Polsce.

381
00:27:11,400 --> 00:27:14,719
Obsługa broni, pomoc medyczna,
umiejętności przetrwania w terenie.

382
00:27:15,040 --> 00:27:16,599
Czyli bezpieczeństwo w praktyce.

383
00:27:16,960 --> 00:27:25,119
W 17 jednostkach wojskowych
trwa akcja "Trenuj z wojskiem".

384
00:27:25,520 --> 00:27:31,199
Jednodniowe zajęcia
przyciągają chętnych
na poligony w całej Polsce.

385
00:27:31,560 --> 00:27:33,799
To wspólna inicjatywa
resortu obrony i Wojska Polskiego.

386
00:27:34,200 --> 00:27:35,399
Przede wszystkim celnie.

387
00:27:35,760 --> 00:27:36,959
Cel - bezpieczeństwo.

388
00:27:37,360 --> 00:27:38,719
Wojsko Polskie otworzyło bramy,
by szkolić ochotników.

389
00:27:39,080 --> 00:27:40,519
To dodatkowa wiedza,
dodatkowe umiejętności,

390
00:27:40,920 --> 00:27:44,039
może się przyda, może nie,
ale wiedzieć warto.

391
00:27:44,400 --> 00:27:46,479
Strzelanie, pierwsza pomoc,
a nawet surwiwalowy marsz z mapą.

392
00:27:46,880 --> 00:27:50,239
Program ma nauczyć
podstaw obsługi broni,

393
00:27:50,600 --> 00:27:53,119
podstaw przetrwania w ciężkim terenie,
w ciężkim klimacie.

394
00:27:53,480 --> 00:27:56,599
Wyzwaniem okazało się
założenie maski przeciwgazowej.

395
00:27:57,000 --> 00:27:58,319
Ma to nam zapewnić
możliwość przetrwania.

396
00:27:58,720 --> 00:28:01,959
Dobrze, że tylko na chwilę
- jak działać w tym,
to dużo ciężej by było.

397
00:28:02,320 --> 00:28:04,719
Szacunek dla żołnierza,
który musi w tym pracować.

398
00:28:05,080 --> 00:28:06,759
Ćwiczenia to szansa
i sprawdzian dla tych,
którzy o wojsku myślą poważniej.

399
00:28:07,200 --> 00:28:09,439
Chcemy też skorzystać z okazji,
jaką daje obecność osób
w jednostkach wojskowych

400
00:28:09,800 --> 00:28:12,679
zainteresowanych obronnością,
bezpieczeństwem

401
00:28:13,080 --> 00:28:16,759
do tego, żeby zaproponować
służbę w wojsku polskim.

402
00:28:17,200 --> 00:28:18,919
Każdy może znaleźć
odpowiednią formułę.

403
00:28:19,280 --> 00:28:20,839
Zapraszam pana ministra,
czegoś nauczę.

404
00:28:21,240 --> 00:28:24,599
Ja bardzo dziękuję, ale nie chciałbym
wchodzić w kolejkę bez kolejki.

405
00:28:24,920 --> 00:28:27,479
Program "Trenuj z wojskiem"
cieszy się dużym zainteresowaniem.

406
00:28:27,840 --> 00:28:30,999
Tylko w ten weekend setki osób
ćwiczyły ramię w ramię z żołnierzami.

407
00:28:31,320 --> 00:28:34,839
Już w najbliższą sobotę
szansa przed kolejnymi śmiałkami,
ale warto zapisać się wcześniej.

408
00:28:35,240 --> 00:28:39,519
Ćwiczenia potrwają do 26 listopada.

409
00:28:42,160 --> 00:28:48,319

410
00:28:50,280 --> 00:29:11,439
Na "Gościa Wiadomości" z napisami
zapraszamy do kanału TVP Info.

411
00:29:12,880 --> 00:30:59,959