1
00:00:21,080 --> 00:00:23,759
Cicha noc.
Pierwszy dzień Bożego Narodzenia.

2
00:00:23,800 --> 00:00:26,159
Apel o pokój.
Przesłanie Leona XIV.

3
00:00:26,200 --> 00:00:30,879
Ludzkim głosem.
Zawieszenie broni w polityce
na święta?

4
00:00:47,280 --> 00:00:50,879
Joanna Dunikowska-Paź, dobry wieczór
w pierwszy dzień świąt,

5
00:00:50,920 --> 00:00:54,479
w którym Kościół katolicki
obchodzi uroczystość
Narodzenia Pańskiego.

6
00:00:54,520 --> 00:00:57,719
Świętujemy w rodzinnym gronie,
przy dźwięku kolęd,

7
00:00:57,960 --> 00:01:01,319
zapachu choinki i z długą listą
bożonarodzeniowych tradycji.

8
00:01:01,360 --> 00:01:03,879
I kolejny rok z apelem o pokój.

9
00:01:08,520 --> 00:01:14,159
To najważniejsze po Wielkanocy
święto w Kościele katolickim.
Dziś Boże Narodzenie.

10
00:01:14,200 --> 00:01:18,839
Jezus nam się urodził,
przepiękny dzień,
trzeba się tą radością cieszyć.

11
00:01:18,880 --> 00:01:23,639
To jest wielkie święto,
bardzo ważne święto,
narodzenie Chrystusa.

12
00:01:23,680 --> 00:01:27,959
Pierwszy dzień świąt
to czas kolędowania i spotkań
w rodzinnym gronie.

13
00:01:28,000 --> 00:01:30,559
Rozpoczyna się mszą świętą o północy.

14
00:01:30,600 --> 00:01:34,599
Pasterka jest dla nas wszystkich
początkiem tej radości,

15
00:01:34,640 --> 00:01:38,359
którą będziemy przeżywać
podczas dni świątecznych.

16
00:01:38,400 --> 00:01:45,159
Prymas Polski w homilii wygłoszonej
w katedrze gnieźnieńskiej zaznaczył,
że Bóg stał się człowiekiem.

17
00:01:45,200 --> 00:01:51,079
Bóg w Jezusie Chrystusie
naprawdę wszedł
w naszą ludzką historię.

18
00:01:51,280 --> 00:01:56,039
I że nasza wiara nie była,
nie jest, jedynie naszą filozofią,

19
00:01:56,240 --> 00:02:00,399
ale konkretną wędrówką
w dziele świata.

20
00:02:01,840 --> 00:02:06,319
O pokoju mówił
kardynał Grzegorz Ryś
podczas pasterki na Wawelu.

21
00:02:06,360 --> 00:02:09,719
Tego się nie wymusi żadną bronią,
żadna siłą.

22
00:02:09,760 --> 00:02:12,719
A ile razy nawet
w najbliższych relacjach,

23
00:02:12,760 --> 00:02:19,319
kiedy się miedzy
nami nie najlepiej dzieje,
usiłujemy siłą przeprowadzić swoje.

24
00:02:20,240 --> 00:02:24,599
Metropolita warszawski
apelował o jedność i szacunek.

25
00:02:24,800 --> 00:02:28,519
Możemy się różnić, możemy mieć
różne poglądy,

26
00:02:28,560 --> 00:02:34,519
możemy rożnie widzieć polskie sprawy,
ale nie możemy się nienawidzić,

27
00:02:34,920 --> 00:02:38,079
nie możemy się nie szanować.

28
00:02:39,080 --> 00:02:44,919
Dziś wierni uczestniczą
w nabożeństwach i odwiedzają szopki
ze Świętą Rodziną.

29
00:02:44,960 --> 00:02:48,879
Piękna. Ile tu pracy jest włożone.

30
00:02:49,080 --> 00:02:52,919
Pierwszy raz państwo widzieli
te szopkę?
Tak, pierwszy!

31
00:02:53,120 --> 00:02:57,639
Jedną z największych w Polsce
jest ta w Poznaniu
w kościele franciszkanów.

32
00:02:57,680 --> 00:03:03,319
Tradycja budowania szopek
została zapoczątkowana
przez świętego Franciszka z Asyżu.

33
00:03:03,360 --> 00:03:07,079
Święty Franciszek poprzez przyrodę
chwalił Boga,

34
00:03:07,120 --> 00:03:10,439
widział w przyrodzie
swoich braci i siostry,

35
00:03:10,480 --> 00:03:16,239
bo pochodzą od jednego stwórcy,
zarówno ludzie, jaki i przyroda,
wszystko, co Pan Bóg stworzył.

36
00:03:16,280 --> 00:03:19,759
Boże Narodzenie pierwszy raz
było obchodzone w Betlejem
w IV wieku.

37
00:03:19,800 --> 00:03:25,879
Jutro Kościół katolicki
wspomina świętego Szczepana
- pierwszego męczennika.

38
00:03:25,920 --> 00:03:31,919
Betlejem - to stamtąd w świat
rusza światło pokoju i właśnie wróciło
Boże Narodzenie.

39
00:03:31,960 --> 00:03:35,679
Choć w cieniu nieustającej
niepewności jutra.

40
00:03:35,720 --> 00:03:42,999
"Niech ucichnie huk broni"
- apelował z Watykanu papież Leon XIV,
myśląc także o broniącej się Ukrainie.

41
00:03:44,080 --> 00:03:49,319
Dziesiątki tysięcy wiernych
z całego świata
na placu Świętego Piotra.

42
00:03:49,640 --> 00:03:56,679
Tak witali papieża Leona XIV,
który po raz pierwszy przewodniczył
uroczystościom Bożego Narodzenia.

43
00:03:56,720 --> 00:04:02,039
W samo południe wygłosił orędzie.
Złożył życzenia wiernym
w kilkunastu językach.

44
00:04:02,080 --> 00:04:03,919
Także po polsku.

45
00:04:04,120 --> 00:04:08,599
Błogosławionych Świąt
Bożego Narodzenia.

46
00:04:10,600 --> 00:04:14,319
Ale przede wszystkim apelował o pokój.

47
00:04:14,640 --> 00:04:20,639
Modlimy się w szczególności
za umęczony naród ukraiński:
niech ucichnie huk broni.

48
00:04:20,680 --> 00:04:23,799
Papież nawoływał też
do zakończenia konfliktów na świecie

49
00:04:23,840 --> 00:04:26,679
w Bazylice Watykańskiej
podczas porannej mszy,

50
00:04:26,720 --> 00:04:31,359
która nie była odprawiana
od czasów pontyfikatu Jana Pawła II.

51
00:04:32,000 --> 00:04:36,919
Wczoraj wieczorem zaś spotkał się
z wiernymi na pasterce.

52
00:04:36,960 --> 00:04:42,639
Oczy Chrześcijan zwrócone były też
na bazylikę Narodzenia Pańskiego
w Betlejem.

53
00:04:42,680 --> 00:04:45,879
Ponad stu duchownych
i dziesiątki wiernych,

54
00:04:45,920 --> 00:04:49,599
takie tłumy widziano tu
ostatnio 2 lata temu,
przed wybuchem wojny w Strefie Gazy.

55
00:04:49,640 --> 00:04:54,519
Ludzie z powodu konfliktu w regionie
mieli obawy przed pielgrzymowaniem
do tego miejsca.

56
00:04:54,560 --> 00:04:58,519
W Ziemi Świętej
to pierwsze Boże Narodzenie
od zawieszenia broni.

57
00:04:58,560 --> 00:05:02,199
I właśnie o katastrofalnej sytuacji
mieszkańców Gazy

58
00:05:02,240 --> 00:05:06,079
w swojej homilii mówił
łaciński patriarcha Jerozolimy.

59
00:05:06,120 --> 00:05:11,679
Pomimo zakończenia wojny,
cierpienie wciąż obecne w Gazie.
Byliśmy tam kilka dni temu.

60
00:05:11,720 --> 00:05:15,559
Rodziny żyją w gruzach,
a przyszłość wydaje się
krucha i niepewna.

61
00:05:15,600 --> 00:05:21,679
Choć jak mówią Palestyńczycy w Gazie,
Święta Bożego Narodzenia
to dla nich czas nadziei.

62
00:05:22,520 --> 00:05:24,359
W całej enklawie mieszczą się
zaledwie dwa kościoły,

63
00:05:24,400 --> 00:05:26,879
a diaspora Chrześcijan
liczy niespełna tysiąc osób.

64
00:05:26,920 --> 00:05:29,639
Moim jedynym pragnieniem jest pokój.

65
00:05:29,680 --> 00:05:33,359
Którego pragną też mieszkańcy
ogarniętej wojną Ukrainy.

66
00:05:33,400 --> 00:05:36,799
Świętujemy Boże Narodzenie
w trudnych czasach.

67
00:05:36,840 --> 00:05:40,879
Niestety, nie wszyscy jesteśmy
dziś wieczorem w domu,

68
00:05:40,920 --> 00:05:45,199
nie wszyscy mamy jeszcze dom
i nie wszyscy, niestety,
są dziś z nami.

69
00:05:45,240 --> 00:05:51,319
Na święta spędzone w rodzinnym gronie
czekają przede wszystkim żołnierze
broniący ukraińskiej ziemi.

70
00:05:51,360 --> 00:05:54,879
To już moje trzecie Boże Narodzenie
na linii frontu.

71
00:05:54,920 --> 00:05:57,159
To oczywiste, że chcę pokoju,
ale na warunkach Ukrainy.

72
00:05:57,200 --> 00:06:01,319
Moskwa odrzuciła propozycję
zawieszenia broni na czas świąt.

73
00:06:01,360 --> 00:06:07,919
Tylko w ciągu ostatniej doby
Rosjanie zaatakowali prawie
200 bombami i ponad 6000 dronów.

74
00:06:10,760 --> 00:06:17,039
Świąteczny stół i polityka
to ryzykowne połączenie,
ale postaramy się nieco je odczarować.

75
00:06:17,080 --> 00:06:20,839
Politycy na co dzień
mają dla siebie mało ciepłych słów,

76
00:06:20,880 --> 00:06:24,159
ale Święta Bożego Narodzenia
to dobry czas,

77
00:06:24,200 --> 00:06:28,439
by nawet w politycznych przeciwnikach
znaleźć coś dobrego.

78
00:06:28,480 --> 00:06:31,039
Pytanie z pozoru wydawało się proste.

79
00:06:31,080 --> 00:06:35,399
Czy z okazji świąt jest pan w stanie
powiedzieć coś dobrego
o konkurencji politycznej?

80
00:06:35,440 --> 00:06:39,039
Bardzo trudne zadanie
pani stawia przede mną.

81
00:06:39,080 --> 00:06:41,999
No cóż mogę o nich powiedzieć dobrego?

82
00:06:42,040 --> 00:06:45,079
Zadaje mi pani bardzo,
ale to bardzo trudne pytanie.

83
00:06:45,120 --> 00:06:47,759
Trzeba je było zadać wiele razy.

84
00:06:47,800 --> 00:06:48,839
Nie jest to łatwe.

85
00:06:48,880 --> 00:06:50,119
I dać czas do namysłu.

86
00:06:50,160 --> 00:06:54,479
Coś dobrego
o konkurencji politycznej, hm...

87
00:06:55,480 --> 00:06:59,279
By w Sejmie wydarzył się
bożonarodzeniowy cud.

88
00:06:59,320 --> 00:07:04,599
I zwalczające się strony
o przeciwnikach politycznych
zaczęły mówić tylko dobrze.

89
00:07:04,640 --> 00:07:07,879
Może państwa zaskoczę,
ale na przykład Janusz Kowalski

90
00:07:07,920 --> 00:07:13,359
ma bardzo dobrze skrojone garnitury
i jest kilku polityków prawicy,
którzy dobrze się ubierają.

91
00:07:13,400 --> 00:07:16,359
Janusz Kowalski z PiS
prezentuje się tak.

92
00:07:16,400 --> 00:07:19,879
I dziś też ma dobre słowo
dla rządzących.

93
00:07:19,920 --> 00:07:24,959
Na przykład pani Dziemianowicz-Bąk,
widać, że ma pomysł,
w jaki sposób dbać o pracowników.

94
00:07:25,000 --> 00:07:28,479
Jeśli chodzi o PiS, to przychodzi mi
do głowy tylko jedna taka myśl,

95
00:07:28,520 --> 00:07:31,319
że niektórzy z nich mają
dużo serca do zwierząt,

96
00:07:31,360 --> 00:07:39,119
a poseł Suski miał piękne wystąpienie
na temat norek trzymanych w klatkach
i to była rzecz, która mnie ujęła.

97
00:07:39,720 --> 00:07:46,239
Ma wiele talentów, nie każdy wie,
że Marek Suski jest naprawdę
dobrym malarzem.

98
00:07:46,800 --> 00:07:52,039
Maluje tak.
To wystawa jego prac w sejmie,
którą zainicjował Szymon Hołownia.

99
00:07:52,080 --> 00:07:57,079
To bardzo dobrze,
że ludzie mają swoje talenty,
coś co kochają, coś poza polityką.

100
00:07:57,120 --> 00:08:00,119
I tak wymiana komplementów
trwa w najlepsze.

101
00:08:00,160 --> 00:08:04,319
Niektórzy z nich dobrze śpiewają,
Michał Gramatyka chociażby,

102
00:08:04,360 --> 00:08:09,999
może kiedyś uda się nam zaśpiewać,
scena muzyczna jest dzisiaj otwarta
dla każdego.

103
00:08:10,040 --> 00:08:15,879
Gdyby taki duet polityka PiS
i Polski 2050 doszedł do skutku,
to byłoby połączenie

104
00:08:16,080 --> 00:08:18,839
muzyki estradowej i szant.

105
00:08:23,240 --> 00:08:26,079
To teraz rewanż rządzących o opozycji.

106
00:08:26,120 --> 00:08:31,359
Mógłbym powiedzieć
o panu marszałku Bosaku,
że bardzo elegancko się nosi.

107
00:08:31,560 --> 00:08:40,519
Ja chwalę dużą część PiS,
którzy zagłosowali półtora roku temu
za zmianą definicji zgwałcenia.

108
00:08:41,880 --> 00:08:47,199
Jesteśmy po programie wspólnym
z panem Jabłońskim z PiS,

109
00:08:47,520 --> 00:08:51,959
zatrudniłabym go jako pełnomocnika,
bo jest dobry.

110
00:08:52,440 --> 00:08:53,959
I ad vocem PiS.

111
00:08:54,000 --> 00:08:57,279
O panu ministrze Sikorskim,
cóż ja mógłbym powiedzieć.

112
00:08:57,320 --> 00:08:59,359
Bardzo ładnie mówi po angielsku.

113
00:08:59,400 --> 00:09:03,079
Mam takich kolegów z różnych klubów,
z którymi gramy w piłkę,

114
00:09:03,120 --> 00:09:06,759
na przykład Adam Gomoła
całkiem nieźle gra.

115
00:09:07,080 --> 00:09:11,919
Magię świąt dopełnia Konfederacja
z dobrym słowem o marszałku Sejmu
z Lewicy.

116
00:09:11,960 --> 00:09:15,319
Zgodził się na to,
żeby wystawić szopkę bożonarodzeniową.

117
00:09:15,360 --> 00:09:16,999
To jest bardzo ważny gest.

118
00:09:17,040 --> 00:09:19,519
I jeszcze o całym
obozie rządzącym.

119
00:09:19,560 --> 00:09:25,999
Są posłowie na przykład pracowici,
są posłowie otwarci
w kontaktach międzyludzkich.

120
00:09:26,040 --> 00:09:28,319
Bo w końcu mamy święta.

121
00:09:28,640 --> 00:09:32,479
A po świętach pewnie
znów wszystko wróci do normy.

122
00:09:39,840 --> 00:09:44,399
Kolędowanie - przed wiekami
to było zadanie wyłącznie
dla mężczyzn,

123
00:09:44,440 --> 00:09:48,839
odwiedziny należały się domom,
w których mieszkają dobrzy ludzie,

124
00:09:48,880 --> 00:09:53,599
za każdym razem chodziło o spotkanie
- zawsze ze słowem, muzyką i tańcem.

125
00:09:53,640 --> 00:09:56,199
Kolędownicy sami o sobie mówią,
że są jak pasterze,

126
00:09:56,240 --> 00:09:58,879
ale tradycja sięga daleko
poza chrześcijaństwo.

127
00:09:59,080 --> 00:10:01,919
I trwa do dziś
od północy po południe Polski.

128
00:10:01,960 --> 00:10:07,439
Ta tradycja wywodzi się
z pogańskich obrzędów związanych
z przesileniem zimowym.

129
00:10:07,480 --> 00:10:12,759
Najważniejsza była w nim idea
wzajemnej wymiany darów,
która tworzy wspólnotę.

130
00:10:15,120 --> 00:10:17,919
Lipnica Wielka koła Babiej Góry.

131
00:10:17,960 --> 00:10:22,559
Kolędnicy z Orawy dają gospodarzom
słowa, taniec i muzykę.

132
00:10:22,600 --> 00:10:28,079
W zamian muszą być
zacnie ugoszczeni,
aby przyszły rok był szczęśliwy.

133
00:10:28,400 --> 00:10:35,359
Kolędowanie to forma wyróżnienia,
nie po każdej chałupie
się po kolędzie chodziło,

134
00:10:35,400 --> 00:10:39,719
to nie tak, że szło się
od chałupy do chałupy,

135
00:10:39,760 --> 00:10:42,039
tylko do tej,
gdzie byli dobrzy ludzie.

136
00:10:42,080 --> 00:10:47,599
Tradycja kolędników chodzących
po wsiach jest żywa w Małopolsce,
na Podlasiu i Kaszubach.

137
00:10:47,640 --> 00:10:52,959
W północnej Małopolsce
po wsiach już się nie chodzi,
ale występuje na scenie.

138
00:10:53,000 --> 00:10:57,279
To grupa Herody z Działoszyc.

139
00:10:57,320 --> 00:10:59,399
Pan Marian tego króla
gra już 70 lat.

140
00:10:59,440 --> 00:11:03,839
Dla mnie osobiście to najważniejsze
jest to spotkanie ze społeczeństwem

141
00:11:03,880 --> 00:11:07,399
i cieszyć się tym,
że mogę coś jeszcze pokazać.

142
00:11:07,440 --> 00:11:11,959
Przyzwyczaiłem się, jestem aniołem
i zadowolony jestem.

143
00:11:12,000 --> 00:11:15,959
Anioł pierwszy wchodzi i zapowiada.
Bardzo to lubię.

144
00:11:16,000 --> 00:11:19,559
Herody z Działoszyc do sprawy
podchodzą tradycyjnie.

145
00:11:19,600 --> 00:11:24,239
W składzie są sami mężczyźni,
tak jak w antycznym teatrze.

146
00:11:24,280 --> 00:11:28,399
Przepraszam, czy to tu Nazaret?

147
00:11:28,440 --> 00:11:30,999
Bo GPS mi pokazuje między
Paleśnicą a Filipowicami.

148
00:11:31,040 --> 00:11:33,679
Kolędnicy z Rudy Kameralnej
pod Tarnowem modyfikują tradycję.

149
00:11:33,720 --> 00:11:37,799
Czasy się zmieniają,
mężczyźni nam wyjeżdżają do pracy
za granicę,

150
00:11:37,840 --> 00:11:41,159
kiedy my mamy próby,
to tych mężczyzn nie mamy.

151
00:11:41,200 --> 00:11:45,959
To są mieszkańcy Rudy Kameralnej,
którzy podtrzymują tradycje
z dziada pradziada,

152
00:11:46,000 --> 00:11:49,959
chodzą co roku,
ten skład się zmienia
w zależności od sytuacji.

153
00:11:50,000 --> 00:11:52,519
Od kilku wieków nie zmienia się
jednak to,

154
00:11:52,560 --> 00:11:56,519
że kolędnicy opowiadają historie
nawiązujące do Ewangelii.

155
00:11:56,560 --> 00:11:59,919
My prości ludzie idziemy dalej
jako pasterze

156
00:11:59,960 --> 00:12:06,359
i śpiewamy temu dzieciąteczku,
bo wielkie pany tam nie poszły,
tylko prości ludzie.

157
00:12:07,120 --> 00:12:09,759
Tak jednak nie było zawsze.

158
00:12:09,800 --> 00:12:14,919
Z ludową pogańską tradycją
w średniowieczu walczył
Kościół katolicki.

159
00:12:14,960 --> 00:12:22,399
Tradycje przedchrześcijańskie
zostały wchłonięte
w tradycje Bożego Narodzenia,

160
00:12:22,440 --> 00:12:26,639
to jest ewidentne,
chociażby gwiazda betlejemska.

161
00:12:26,680 --> 00:12:29,959
W zależności od regionu
te postaci ewoluowały.

162
00:12:30,000 --> 00:12:32,919
Dla mnie ważny jest turoń.

163
00:12:34,200 --> 00:12:40,719
Kiedyś był to tur, symbol siły,
płodności, ale tury wyginęły.

164
00:12:40,880 --> 00:12:45,359
To Turoń z Lipnicy w akcji
obok śmierci i diabła.

165
00:12:46,640 --> 00:12:51,759
Kłapie paszczą, płata figle,
ale daje urodzaj i szczęście.

166
00:12:53,200 --> 00:12:58,239
A najpiękniejsze w tej
ludowej tradycji
jest poczucie wspólnoty.

167
00:12:58,280 --> 00:13:03,199
Bez internetu i technologii,
ale w grupie.
Człowiek obok człowieka.

168
00:13:07,760 --> 00:13:10,719
Świąteczny czas
w więziennej rzeczywistości

169
00:13:10,760 --> 00:13:15,359
to przede wszystkim tęsknota
za utraconą wolnością i bliskimi.

170
00:13:15,400 --> 00:13:18,919
Ale to także może być impuls
do refleksji i prawdziwej zmiany.

171
00:13:18,960 --> 00:13:20,839
O to stara się Służba Więzienna,

172
00:13:20,880 --> 00:13:25,039
zaczynając od bożonarodzeniowych
symboli po wspieranie resocjalizacji.

173
00:13:25,080 --> 00:13:27,919
Jakie święta widać
zza więziennych krat?

174
00:13:27,960 --> 00:13:32,959
W polskich aresztach
i zakładach karnych przebywa obecnie
ponad 70 tysięcy więźniów.

175
00:13:33,000 --> 00:13:35,639
Święta to okres rodzinnych spotkań,
wspólnych kolacji.

176
00:13:35,680 --> 00:13:38,479
Dla nich to kolejne dni
za murami więzienia.

177
00:13:38,520 --> 00:13:42,759
Jak Boże Narodzenie wygląda
w więziennej celi? Sprawdźmy.

178
00:13:43,320 --> 00:13:48,879
Areszt Śledczy w Radomiu
to jedna z największych
jednostek penitencjarnych w Polsce.

179
00:13:48,920 --> 00:13:51,319
Przebywa tu ponad tysiąc osadzonych.

180
00:13:51,360 --> 00:13:54,399
Jestem tu 20. rok.
20. święta spędzam w więzieniu.

181
00:13:54,440 --> 00:13:59,399
W tym pan Grzegorz,
który odsiaduje karę za współudział
w morderstwie.

182
00:13:59,440 --> 00:14:03,079
Dla więźniów okres świąteczny
do przyjemnych nie należy.

183
00:14:03,120 --> 00:14:06,879
Ta bliskość, że nie ma rodziny,
nikogo obok. To myślę, że jest to.

184
00:14:06,920 --> 00:14:11,159
Zawsze obchodziło się święta razem,
a tutaj jednak jest się samemu,

185
00:14:11,200 --> 00:14:11,639
bo każdy przeżywa to osobno
i zamykamy się w sobie.

186
00:14:12,240 --> 00:14:17,159
Pobyt w więziennej celi, co ważne,
to element odbywania kary.

187
00:14:17,360 --> 00:14:22,039
Praca służby więziennej
szczególnie w tym okresie
jest bardzo ważna.

188
00:14:22,080 --> 00:14:24,879
To jest czas trudny też
dla funkcjonariuszy.

189
00:14:24,920 --> 00:14:28,359
Bo w tym czasie muszą zapewnić
ciągłość i bezpieczeństwo,

190
00:14:28,400 --> 00:14:31,999
jakby są odpowiedzialni
za bezpieczeństwo jednostki.

191
00:14:32,040 --> 00:14:34,399
Kadra jest zabezpieczona.

192
00:14:34,440 --> 00:14:36,319
I gotowa do pracy.

193
00:14:36,360 --> 00:14:42,879
Jest to czas taki newralgiczny,
gdzie niejednokrotnie osadzeni
potrzebują takiego większego wsparcia.

194
00:14:42,920 --> 00:14:46,079
To wsparcie otrzymują
od wychowawców i psychologów.

195
00:14:46,280 --> 00:14:49,319
Z ich pomocą osadzeni
ozdabiają więzienny oddział,

196
00:14:49,360 --> 00:14:51,839
a także wysyłają kartki świąteczne
do rodzin.

197
00:14:51,880 --> 00:14:56,599
Ma to charakter terapeutyczny,
ze względu na miejsce,
w którym się znajdujemy,

198
00:14:56,640 --> 00:15:02,119
mają taką namiastkę świąt
i namiastkę tego,
co czekałoby ich w domu.

199
00:15:05,440 --> 00:15:09,879
Pan Grzegorz od kilku lat prowadzi
w więzieniu swój zespół.

200
00:15:09,920 --> 00:15:13,359
W czasie świąt
do wspólnego kolędowania
zaprasza szczególnie tych,

201
00:15:13,400 --> 00:15:16,079
dla których święta za kratami są obce.

202
00:15:16,120 --> 00:15:21,599
Staramy się wspierać tych,
co są tutaj na samym początku
swojej drogi, bo to jest najgorsze.

203
00:15:21,640 --> 00:15:25,559
Jeszcze niedawno byli z rodziną,
a tu nagle zostali odizolowani

204
00:15:25,600 --> 00:15:29,799
i siedzą w takim miejscu,
gdzie nie jest najprzyjemniej.

205
00:15:29,840 --> 00:15:32,279
Atmosfera, kolędy i jakoś idzie.

206
00:15:32,320 --> 00:15:36,039
A po świętach kolorowe łańcuchy
czy ozdobione choinki znikną.

207
00:15:36,080 --> 00:15:39,359
W więzieniu nadejdą
kolejne zwykłe, szare dni.

208
00:15:39,400 --> 00:15:43,279
Dlatego tak ważne jest,
aby więźniowie rozwijali
swoje talenty.

209
00:15:43,320 --> 00:15:47,159
Pan Grzegorz nie tylko gra,
ale i maluje - to jego brat z żoną.

210
00:15:47,200 --> 00:15:53,559
Robiąc różne rzeczy, tworząc coś,
rysując, malując, grając,
można iść do przodu.

211
00:15:53,600 --> 00:15:55,839
Mimo że jest się w takim miejscu.

212
00:15:55,880 --> 00:16:02,039
Bo nawet za murami więzienia
da się znaleźć chwilę wolności,
która pozwala przetrwać.

213
00:16:10,000 --> 00:16:15,239
Nad ranem polskie myśliwce
przechwyciły nad Bałtykiem
rosyjski samolot rozpoznawczy.

214
00:16:15,280 --> 00:16:18,599
Maszyna leciała w pobliżu
przestrzeni powietrznej Polski.

215
00:16:18,640 --> 00:16:24,119
Nasze samoloty eskortowały ją
w przestrzeń powietrzną
Federacji Rosyjskiej.

216
00:16:24,160 --> 00:16:27,439
Z kolei w nocy służby
zaobserwowały wlatujące do Polski
obiekty z Białorusi.

217
00:16:27,480 --> 00:16:30,519
Prawdopodobnie było to kilkadziesiąt
balonów przemytniczych.

218
00:16:30,560 --> 00:16:32,439
Do obu wydarzeń odniósł się
szef MON.

219
00:16:32,480 --> 00:16:35,839
Kolejna pracowita noc
dla służb operacyjnych
Wojska Polskiego.

220
00:16:35,880 --> 00:16:41,079
Wszystkie prowokacje,
zarówno nad Bałtykiem,
jak i nad granicą z Białorusią,

221
00:16:41,120 --> 00:16:42,239
były pod pełną kontrolą.

222
00:16:42,280 --> 00:16:44,479
Dziękuję prawie 20 tysiącom
naszych żołnierzy,

223
00:16:44,520 --> 00:16:46,799
którzy w czasie świąt
czuwają nad naszym bezpieczeństwem,

224
00:16:46,840 --> 00:16:49,399
i jak widać,
robią to niezwykle skutecznie.

225
00:16:49,440 --> 00:16:53,879
17-letni Bartosz G.,
podejrzany o zabicie 16-letniej Mai
z Mławy,

226
00:16:53,920 --> 00:16:57,719
usłyszał zarzut zabójstwa
ze szczególnym okrucieństwem.

227
00:16:57,760 --> 00:17:02,879
Nastolatek uciekł do Grecji,
gdzie został zatrzymany, do kraju
trafił w wyniku ekstradycji.

228
00:17:02,920 --> 00:17:07,039
Grozi mu nawet 30 lat więzienia.
Do tragedii doszło
pod koniec kwietnia.

229
00:17:07,080 --> 00:17:14,399
Prokurator prowadząca postępowanie
przedstawiła nieznacznie zmodyfikowany
zarzut temu podejrzanemu

230
00:17:14,440 --> 00:17:18,639
o popełnienie zbrodni zabójstwa
ze szczególnym okrucieństwem.

231
00:17:18,680 --> 00:17:22,519
Po przedstawieniu zarzutów
przesłuchano podejrzanego,

232
00:17:22,560 --> 00:17:25,959
nie przyznał się on
do zarzucanego mu czynu

233
00:17:26,000 --> 00:17:31,439
i skorzystał z przysługującego mu
prawa do odmowy składania wyjaśnień.

234
00:17:31,480 --> 00:17:36,079
Francuski kulinarny klasyk
i symbol bożonarodzeniowego menu.

235
00:17:36,120 --> 00:17:40,039
Foie gras, czyli pasztet z kaczych
lub gęsich wątróbek.

236
00:17:40,080 --> 00:17:45,039
Francuzi w świątecznym czasie
jedzą tony tego przysmaku,
słono za niego płacąc,

237
00:17:45,080 --> 00:17:47,879
ale coraz cięższe są zarzuty
obrońców zwierząt,

238
00:17:48,080 --> 00:17:51,759
którzy oskarżają producentów
o wyjątkowe okrucieństwo.

239
00:17:51,800 --> 00:17:56,199
Z truflami, pieprzem, orzechami,
a nawet na surowo.

240
00:17:56,240 --> 00:18:01,399
We Francji na święta foie gras
odmienia się
przez wszystkie przypadki.

241
00:18:01,560 --> 00:18:08,999
Proszę spojrzeć, jeśli mamy dobre
foie gras, to wystarczy do tego
tylko kawałek chleba i nic więcej.

242
00:18:09,040 --> 00:18:13,159
Foie gras, czyli pasztet z kaczych
lub gęsich wątróbek,

243
00:18:13,200 --> 00:18:17,479
to francuski rarytas
i najważniejsza potrawa
na bożonarodzeniowym stole.

244
00:18:17,520 --> 00:18:22,879
W te święta foie gras
zje 78% Francuzów,
co daje 15 tysięcy ton pasztetu.

245
00:18:23,080 --> 00:18:27,599
I to chociaż foie gras jest jednym
z najdroższych dań na świecie.

246
00:18:27,640 --> 00:18:30,919
Kilogram kosztuje
od 50 do nawet 200 euro.

247
00:18:30,960 --> 00:18:36,399
Ta wysoka cena to efekt trudnego
i niezwykle okrutnego
sposobu produkcji.

248
00:18:36,440 --> 00:18:42,959
Foie gras to nic innego jak chora,
stłuszczona i powiększona,
nawet 10-krotnie, kacza wątroba.

249
00:18:43,000 --> 00:18:46,999
By uzyskać taki efekt,
ptaki są karmione na siłę.

250
00:18:47,040 --> 00:18:50,159
Muszą zjeść nawet 2 kilogramy
paszy dziennie.

251
00:18:50,200 --> 00:18:54,799
To okrucieństwo
- mówią stowarzyszenia
broniące praw zwierząt.

252
00:18:54,840 --> 00:18:58,599
Kaczki i gęsi to jedyne gatunki,
które zmuszamy do jedzenia.

253
00:18:58,640 --> 00:19:00,839
A to dla nich ogromne cierpienie.

254
00:19:00,880 --> 00:19:06,639
Są zamykane w klatkach i wkłada się im
do przełyku 20-centymetrową tubę.

255
00:19:06,680 --> 00:19:09,799
To powoduje wiele ran
i wysoką śmiertelność,

256
00:19:09,840 --> 00:19:12,959
dlatego wiele krajów
tej praktyki zakazało.

257
00:19:13,000 --> 00:19:18,319
Foie gras, oprócz Francji,
produkują już tylko Belgia, Hiszpania,
Bułgaria i Węgry.

258
00:19:18,360 --> 00:19:22,039
Ale to nad Sekwaną ma miejsce
3/4 światowej produkcji.

259
00:19:22,080 --> 00:19:26,919
Producenci pasztetu przed świętami
mają ręce pełne pracy.

260
00:19:26,960 --> 00:19:29,919
Potrzebujemy specjalnej rasy kaczek.

261
00:19:29,960 --> 00:19:34,639
Wybieramy tylko samce, bo wątroba
kaczek jest bardziej unerwiona.

262
00:19:34,680 --> 00:19:38,599
Hodujemy je przez 12 dni,
później przez 12 karmimy.

263
00:19:38,640 --> 00:19:42,519
Bo w grudniu realizują
nawet 3/4 swojego rocznego dochodu.

264
00:19:42,560 --> 00:19:46,199
Kontrowersje zdają się Francuzom
nie przeszkadzać.

265
00:19:46,240 --> 00:19:49,999
Uwielbiam foie gras,
bez niego nie ma kolacji.

266
00:19:50,040 --> 00:19:56,319
Nasze dzieci pracują za granicą,
więc obowiązkowo przywitamy ich
foie gras.

267
00:19:56,360 --> 00:20:00,359
Sami producenci o swojej pracy
też mówią niechętnie.

268
00:20:00,400 --> 00:20:04,039
A na pytanie o dobrobyt zwierząt,
odpowiadają tak:

269
00:20:04,080 --> 00:20:07,319
To część naszego
dziedzictwa kulinarnego.

270
00:20:07,360 --> 00:20:12,279
Ludzie na święta chcą sprawić
sobie przyjemność
i chcą jeść foie gras.

271
00:20:12,320 --> 00:20:16,199
Choć w Wigilię zwierzęta
mówią ponoć ludzkim głosem,

272
00:20:16,240 --> 00:20:19,159
to we Francji kaczki i gęsi
tego głosu na pewno nie mają.

273
00:20:19,200 --> 00:20:23,639
Przemysł związany z tym pasztetem
wciąż ma się tu bardzo dobrze.

274
00:20:23,680 --> 00:20:28,079
I co rok generuje
ponad 2 miliardy euro przychodu.

275
00:20:29,920 --> 00:20:34,319
15-letni belgijski geniusz
już ma doktorat z fizyki kwantowej

276
00:20:34,360 --> 00:20:37,679
i wszyscy powinniśmy trzymać
za laureata kciuki,

277
00:20:37,720 --> 00:20:40,679
bo chce pracować
nad przedłużeniem naszego życia.

278
00:20:40,720 --> 00:20:44,479
Rodzice chłopca szukają balansu
między nauką a dzieciństwem,

279
00:20:44,520 --> 00:20:48,279
choć egzamin dojrzałości
dawno za ich synem.

280
00:20:48,760 --> 00:20:53,719
Szkole średnią skończył jako 8-latek,
magistrem został w wieku 12 lat.

281
00:20:53,760 --> 00:21:01,319
Przed świętami znów usłyszał o nim
świat, bo 15-letni Laurent Simonis
został doktorem nauk ścisłych.

282
00:21:01,520 --> 00:21:04,679
Mam dwie zdolności:
pamięć fotograficzną,

283
00:21:04,720 --> 00:21:08,239
raz przeczytam podręcznik
i od razu przyswajam wiedzę,

284
00:21:08,280 --> 00:21:12,639
oraz analityczny umysł
- łatwo łączę fakty
i zdobywam informacje.

285
00:21:12,680 --> 00:21:15,879
Za sukcesami syna
rodzice nie nadążają.

286
00:21:15,920 --> 00:21:21,399
Czasem trudno się pogodzić z tym,
że kolejne osiągnięcia przychodzą mu
tak szybko,

287
00:21:21,440 --> 00:21:26,439
kończy kolejne szkoły w takim tempie,
że nie ma czasu się tym
nawet nacieszyć.

288
00:21:26,480 --> 00:21:32,159
Doktorat z fizyki kwantowej
na uniwersytecie w Antwerpii
Laurent zrobił w 3 lata,

289
00:21:32,200 --> 00:21:35,879
szybciej niż jego dwa razy starsi
koledzy z roku.

290
00:21:35,920 --> 00:21:40,799
O badaniach rozmawia się z nim
jak z kolegą ze studiów,
ale na piwo iść nie można.

291
00:21:40,840 --> 00:21:47,159
Za to w czasie studiów doktoranckich,
jak opowiada jego promotor,

292
00:21:49,160 --> 00:21:53,119
Pytają mnie, czy on jest jak Einstein
i jego odkrycia zmienią świat.

293
00:21:53,160 --> 00:21:55,959
Jego praca doktorska
była solidnie przygotowana.

294
00:21:56,000 --> 00:21:58,999
Jest jeszcze młody,
ma więcej czasu niż inni na badania.

295
00:21:59,040 --> 00:22:00,879
Laurent nie traci czasu.

296
00:22:00,920 --> 00:22:05,719
Już rozpoczął kolejny doktorat,
tym razem z medycyny z zastosowaniem
sztucznej inteligencji

297
00:22:05,760 --> 00:22:08,359
na uniwersytecie Humboldta
w Monachium.

298
00:22:08,400 --> 00:22:14,079
Chcę stworzyć nieśmiertelność,
wydłużyć życie ludzkie najbardziej,
jak się da.

299
00:22:14,280 --> 00:22:16,039
Dlatego pogłębiam kilka dziedzin nauk.

300
00:22:16,080 --> 00:22:17,999
Chciałbym stworzyć super-ludzi,
którzy będą potrafili

301
00:22:18,040 --> 00:22:20,159
skakać tak wysoko jak Michael Jordan
czy biegać tak szybko
jak olimpijscy sprinterzy

302
00:22:20,200 --> 00:22:22,519
i nie potrzebowali 8 godzin snu,
by dobrze się czuć.

303
00:22:22,560 --> 00:22:25,999
Inspiracją dla 15-latka
są superbohaterzy z komiksów
i gier wideo,

304
00:22:26,040 --> 00:22:28,559
w które wciąż gra,
gdy spotyka się z rówieśnikami.

305
00:22:28,600 --> 00:22:34,719
Choć Laurent częściej uczestniczy
w zgromadzeniach sędziwych wiekiem
fizyków i naukowców,

306
00:22:34,760 --> 00:22:36,599
na które wożą go rodzice.

307
00:22:36,640 --> 00:22:39,599
Jest bardziej jak starszy brat
niż dziecko.

308
00:22:39,640 --> 00:22:43,679
Nie musimy go uczyć,
to my coraz częściej
uczymy się od niego.

309
00:22:43,720 --> 00:22:47,279
A my pewnie jeszcze
nie raz o nim usłyszymy.

310
00:22:51,840 --> 00:22:56,599
Do wyboru jest szereg tytułów,
karta biblioteczna to także
punkt obowiązkowy,

311
00:22:56,640 --> 00:23:01,839
ale biblioteka jest żywa,
bo zamiast półek z książkami
są rozmowy z ludźmi.

312
00:23:01,880 --> 00:23:05,719
Michał Niewodowski zaprasza państwa
do jedynej takiej czytelni,

313
00:23:05,760 --> 00:23:10,639
w której wybrana przez nas
z katalogu żywa książka opowie swoją,
często niełatwą historię.

314
00:23:10,680 --> 00:23:14,039
I z biblioteki jak zawsze
wyjdziemy bogatsi o wiedzę.

315
00:23:14,080 --> 00:23:17,559
Są ludzie, których czyta się
jak otwartą księgę, są też tacy,

316
00:23:17,600 --> 00:23:20,879
którzy sami decydują,
by opowiedzieć swoją historię,

317
00:23:20,920 --> 00:23:23,399
stać się żywą książką
w żywej bibliotece.

318
00:23:23,440 --> 00:23:26,599
Bezpośredni kontakt,
rozmowa z inną osobą,

319
00:23:26,640 --> 00:23:30,919
pozwala trochę bardziej poznawać osoby
z grup mniejszościowych,

320
00:23:30,960 --> 00:23:34,919
z takich, z którymi
nie mamy okazji porozmawiać
na co dzień

321
00:23:34,960 --> 00:23:38,319
i w związku z tym taki kontakt
zmniejsza uprzedzenia.

322
00:23:38,360 --> 00:23:42,399
Żywa Biblioteka to wydarzenie
organizowane w oparciu o wartości

323
00:23:42,440 --> 00:23:46,119
takie jak otwartość, różnorodność
i prawa człowieka,

324
00:23:46,160 --> 00:23:49,919
aby redukować uprzedzenia
i budować akceptację dla inności.

325
00:23:49,960 --> 00:23:51,799
Każdy ma swoją motywację.

326
00:23:51,840 --> 00:23:55,639
Chcę destygmatyzować zaburzenia
i choroby psychiczne.

327
00:23:55,680 --> 00:24:00,359
I myślę, że taki mój głos osoby,
której to dotyczy, jest ważny.

328
00:24:00,400 --> 00:24:05,719
Żywa biblioteka polega
na osobistej rozmowie
z osobą doświadczającą stereotypów,

329
00:24:05,760 --> 00:24:09,239
uprzedzeń, wykluczenia
i dyskryminacji,

330
00:24:09,280 --> 00:24:11,519
jak, co może być zaskoczeniem, ksiądz.

331
00:24:11,560 --> 00:24:17,039
Jest takim super miejscem,
gdzie mogę przekroczyć granicę
takich moich naturalnych środowisk,

332
00:24:17,080 --> 00:24:20,279
w których jestem codziennie
i porozmawiać o tym, czym żyję,

333
00:24:20,320 --> 00:24:23,999
co jest dla mnie najważniejsze,
o tym, kto jest dla mnie
najważniejszy.

334
00:24:24,040 --> 00:24:28,239
Co najważniejsze, tu każda historia
jest prawdziwa, każda jest inna

335
00:24:28,280 --> 00:24:33,279
i za każdą stoi prawdziwy człowiek,
który pomaga nam zdemaskować
stereotypy, które w nas drzemią.

336
00:24:33,320 --> 00:24:37,519
W kontekście tego, co ludzie wiedzą,
chcą też poznać jakąś twarz tej osoby,

337
00:24:37,720 --> 00:24:40,719
żeby transpłciowość nie była
pojęciem bezcielesnym,

338
00:24:40,760 --> 00:24:43,559
tylko żeby miała czyjąś twarz
i zwykle jest to twarz moja.

339
00:24:43,600 --> 00:24:46,159
Czasem rozmowa może wiele zmienić.

340
00:24:46,200 --> 00:24:50,319
Rozmawiałam z osobą transpłciową
i ta rozmowa dużo mi dała
takich przemyśleń,

341
00:24:50,360 --> 00:24:53,839
jak podchodzić do takiej osoby,
miałam takie sytuacje,

342
00:24:53,880 --> 00:25:00,759
że osobę spotkałam i nie wiedziałam,
jak się do niej zwrócić,
aby nie urazić jej.

343
00:25:03,320 --> 00:25:08,919
To również szansa, żeby zobaczyć,
że osoby z najdalszych
zakątków świata są takie jak my.

344
00:25:08,960 --> 00:25:12,479
Gaudi mówi o sobie,
że jest nie stereotypową hinduską.

345
00:25:12,520 --> 00:25:16,359
Pochodzi z kraju, gdzie rola kobiety
jest marginalizowana,

346
00:25:16,400 --> 00:25:19,359
ale ona sprzeciwia się
takiemu podejściu.

347
00:25:19,400 --> 00:25:22,719
Chce pokazać, że może i nie ma tak.

348
00:25:24,080 --> 00:25:28,959
I kobiety w Mombaju są bardziej
podobne do kobiety w Europie.

349
00:25:29,000 --> 00:25:32,679
A siła kobiet jest jednym
z wątków żywej biblioteki.

350
00:25:32,720 --> 00:25:35,959
Zmieniają się pytania,
ludzie coraz więcej wiedzą.

351
00:25:36,000 --> 00:25:40,119
Nie muszę opowiadać,
kiedy zaczął się feminizm,
czego dotyczy,

352
00:25:40,160 --> 00:25:43,639
tylko przychodzą
z konkretnymi kwestiami, pytaniami.

353
00:25:43,680 --> 00:25:48,599
Bo ciekawość drugiego
jest najlepszą formą własnego rozwoju.

354
00:25:52,400 --> 00:25:56,679
To gwiezdny wyścig,
w którym oręż stanowi
cenna wiedza z kosmosu.

355
00:25:56,720 --> 00:26:01,079
Reporter "19:30" Igor Sokołowski
przygotował dla państwa
specjalną relację

356
00:26:01,120 --> 00:26:05,999
z miejsc o strategicznym znaczeniu
dla naszego bezpieczeństwa.

357
00:26:06,040 --> 00:26:11,759
To historia o satelitach,
za sprawą których Polska wchodzi
na poziom kosmicznej ofensywy.

358
00:26:11,800 --> 00:26:14,479
Niezależność i bezpieczeństwo.

359
00:26:14,520 --> 00:26:20,559
Zapewnia ją na pierwszy satelita
polskich sił zbrojnych wysłany
na orbitę pod koniec listopada.

360
00:26:20,600 --> 00:26:24,239
Odwiedziliśmy z kamerą miejsca
na co dzień niedostępne dla cywilów,

361
00:26:24,440 --> 00:26:28,599
by zrozumieć, jak działa
nasze kosmiczne źródło informacji.

362
00:26:28,640 --> 00:26:32,159
Znajdujemy się w miejscu strategicznym
dla naszego bezpieczeństwa,

363
00:26:32,200 --> 00:26:35,919
to w tym centrum operacyjnym
analizowany jest każdy ruch
naszego satelity.

364
00:26:35,960 --> 00:26:40,919
W tej chwili moi operatorzy
skupiają się na monitorowaniu
jego poruszania się po orbicie,

365
00:26:40,960 --> 00:26:45,159
jak również na sprawdzaniu,
z jakich państw pochodzą
najbliższe satelity.

366
00:26:45,200 --> 00:26:52,039
Te urządzenia biorą udział
w gwiezdnym wyścigu, w którym
stawką jest nasze bezpieczeństwo.

367
00:26:52,080 --> 00:26:57,559
Na jednego operatora na polu walki
przypada 6,7 właśnie takich żołnierzy,

368
00:26:57,600 --> 00:27:01,639
którzy pracują,
można powiedzieć w skrócie
"przy komputerze",

369
00:27:01,680 --> 00:27:04,079
ale wspierają go informacyjnie.

370
00:27:04,120 --> 00:27:08,919
Satelita MikroSAR został stworzony
przez polsko-fińską firmę ICEYE

371
00:27:08,960 --> 00:27:12,359
i to jej operatorzy obecnie
kontrolują urządzenie,

372
00:27:12,400 --> 00:27:16,279
a nasi żołnierze jedynie obserwują
trajektorię jego lotu.

373
00:27:16,320 --> 00:27:20,759
Ale już wkrótce satelita całkowicie
będzie do dyspozycji wojska,

374
00:27:20,800 --> 00:27:25,399
które dzięki takim zdjęciom
będzie mogło analizować
każdy ruch wroga.

375
00:27:25,600 --> 00:27:33,639
Mamy unikatową zdolność obrazowania
ziemi bez względu na pogodę,
czy to w nocy, czy to przez chmury.

376
00:27:33,880 --> 00:27:38,999
Oprócz satelity MikroSAR
wysłaliśmy też na orbitę 3 satelity
stworzone w ramach programu PIAST.

377
00:27:39,040 --> 00:27:46,879
Satelity badawczo-rozwojowe,
które mają w kosmosie przetestować
różne polskie technologie.

378
00:27:47,440 --> 00:27:52,359
Z których skorzystają
naukowcy i żołnierze.

379
00:27:52,680 --> 00:27:58,679
Wojsku dajemy kompletny system
do sprawdzania technologii
i koncepcji w kosmosie.

380
00:27:58,720 --> 00:28:02,199
Kosmosie, który dotąd był
przestrzenią zarezerwowaną

381
00:28:02,240 --> 00:28:07,359
jedynie dla mocarstw takich
jak USA, Rosja czy Chiny.

382
00:28:07,400 --> 00:28:10,839
Teraz do tej gry
wkracza także Polska.

383
00:28:10,880 --> 00:28:15,999
Wiele państw tego "starego" NATO
nie dysponuje takimi zdolnościami,

384
00:28:16,040 --> 00:28:19,639
które my wkrótce zbudujemy,
podkreślmy,

385
00:28:19,680 --> 00:28:24,199
w oparciu o polskie podmioty
lub podmioty z polskim kapitałem.

386
00:28:24,240 --> 00:28:26,799
To oczywiście kosztuje.

387
00:28:26,840 --> 00:28:31,519
W program MikroSAR zainwestowaliśmy
860 milionów złotych.

388
00:28:31,560 --> 00:28:34,919
Projekt badawczy PIAST
to 70 milionów złotych

389
00:28:34,960 --> 00:28:38,439
z kasy Narodowego Centrum Badań
i Rozwoju.

390
00:28:38,480 --> 00:28:41,399
Ale to dobrze wydane pieniądze.

391
00:28:41,440 --> 00:28:45,279
Dla Polski to jest w ogóle
przewrót kopernikański.

392
00:28:45,320 --> 00:28:49,319
No bo nie jesteśmy już
od nikogo uzależnieni,

393
00:28:49,360 --> 00:28:51,519
nie musimy korzystać ze zdjęć
Amerykanów czy Francuzów.

394
00:28:51,560 --> 00:28:53,959
Korzystamy ze zdjęć polskich.

395
00:28:54,160 --> 00:28:57,999
A to dopiero początek
naszej ofensywy w kosmosie.

396
00:28:58,200 --> 00:29:02,279
Świętowanie trwa.
Jutro drugi dzień Bożego Narodzenia.

397
00:29:02,320 --> 00:29:06,039
Na koniec naszego programu
pozostańmy jeszcze przez chwilę
w świątecznym klimacie.

398
00:29:36,080 --> 00:29:40,399
W imieniu całej redakcji "19:30"
życzymy państwu
spokojnego świętowania.

399
00:29:40,440 --> 00:29:44,159
Koniecznie proszę zostać z nami,
bo już za chwilę w TVP1
"Reklama dzieciom",

400
00:29:44,200 --> 00:29:45,999
a w TVP Info "Pytanie dnia"

401
00:29:46,040 --> 00:29:51,279
i rozmowa Aleksandry Pawlickiej
z metropolitą warszawskim
arcybiskupem Adrianem Galbasem.

402
00:29:51,320 --> 00:29:54,039
Ciekawego wieczoru
i do zobaczenia!