≷mathusalam annos clxxxuii genuit lamech, cui superuixit annos dcclxxxii idest ≷usque ad diluuium. septuaginta interpretes ante natum lamech clxuii, ponunt annos, ≷postea dcccii qui numerus, ut lector facillime uidebit, iuxta hebraicam ueritatem xx annos; ≷iuxta ipsorum uero auctoritatem xiiiiiu annis diluuii tempora transiit. de qua famosissima ≷questione doctissimi patres ieronimus in libro , augustinus in ≷libro quinto decimo plenissime disputant. septuaginta mdcxlui, he&gd;brei mille lui.

≷lamech annos clxxxii genuit noe, cui superuixit annos dxcu usque ad sextum annum ≷ante diluuium. septuaginta ante natum noe ponunt annos clxxxuiii et postea dlxu. ≷in hac sola generatione summa uniuersitatis discrepat, quia xxiiiiiu annis plus uixisse lamech ≷in hebreis, quam in septuaginta translatorum codicibus inuenitur. septuaginta duo millia ≷ccxlii. hebrei mdclui.

≷noe anno dc diluuium factum est, mense secundo septima decima die mensis. hic ≷perficitur prima etas continens secundum hebraicam ueritatem annos mille dclui; iuxta sep&gd;tuaginta uero annos duo milia ccxlii. sane de differentia annorum inter hebream, et lxx ≷interpretum auctoritatem ne quis nos laceret, nouas mouisse questiones, legat prephatorum ≷patrum memorata opuscula, et intelliget hanc iam olim notissimam fuisse distantia cuius ≷originis distantiam cum beatus augustinus sollertissime quesisset, dixit in libro suprascripto, ≷capitulo tertio decimo inter alia sic: credibilis ergo quis dixerit cum primo de bibliotheca ≷ptolomei describi ista ceperunt tunc aliquid tale fieri potuisse in codice uno, sed primitus ≷inde scripto, unde iam lacius emanaret, ubi potuit quidem accidere etiam scriptoris error. ≷sed hoc in illa questione de uita mathusalem, non absurdum est suspicari: quamuis de ≷eo quidam dicant, quod tempore diluuii mathusalam, ubi pater eius enoch deo uolente ser&gd;uatus fuerit, posteaque in hoc mundo xx annis uixerit. et post aliquanta beatus idem ≷augustinus in eodem: recte inquid fieri nullo modo dubitauerim, ut cum diuersum aliquid in ≷utrisque codicibus inuenitur, quandoquidem ad fidem rerum gestarum utrumque esse non ≷potest, uerum ei lingue potius credatur unde est in aliam per interpretes facta translatio.

≷explicit prima etas.

≷incipit secunda.

≷secunda seculi etate, prima hora huius diei, quae est uicesima septima mensis secundi, egres&gd;sus est noe de arca, in qua pauci, idest octo anime salue facte sunt per aquam, quod com&gd;memorans in epistola beatus apostolus petrus mirifice statim exponere curauit, cum subiun&gd;xit: quos, et uos nunc similis forme saluos fecit baptisma non carnis depositio sordium, ≷sed conscientie bone interrogatio in deum per resurrectionem iesu christi, qui est in dex&gd;tera dei. in aqua diluuii baptismum in arca, et his quae continebat ecclesiam, et fideles ≷illius in octonario animarum numero misterium dominice resurrectionis, in cuius fide bapti&gd;zamur, docens esse figuram.

≷uixit quoque noe post diluuium annos cccl usque ad luiii anuum natiuitatis abrahe. ≷sem uero centum ac duorum annorum arfaxat chal&gd;deos originem duxisse ieronimus scribit. superuixit autem sem nato arfaxat quingentis an&gd;nis, idest usque ad quinquagesimum annum natiuitatis iacobus. septuaginta mmccclxxuiiiiix, ≷hebrei mdcxciii.

≷arfaxat annos xxxu genuit sale. hic septuaginta interpretes unam generationem plus ≷quam hebraica meritasueritas posuere, dicentes, quod arfaxat tum esset cccxxxu annorum ge&gd;nuerit cainam, qui cum cxxx annorum fuerit, ipse genuerit sale, quorum translationem ≷euangelista lucas hoc loco uidetur esse secutus. uerum chronografi grecorum cum gene&gd;rationum seriem ad auctoritatem hebraicam castigassent, ablata una generatione cainan, ≷nec tamen numerum annorum in generationibus, quas cum eis habuere communes, ad eorum ≷auctoritatem castigare curassent, propriam secuti auctoritatem dederunt huic etati annorum ≷summam minorem quidem septuaginta translatorum editione annis cxxx sed super hebrai&gd;cam ueritatem annis dcl maiorem, idest annos dcccxlii. uixit autem arfaxat post natum ≷salem annis ccciii cui tamen septuaginta interpretes post natum cainan scribunt annos ≷cccccdxxx et cainan post natum salem cccccdxxxuiii. a sale samaritani et indi. septua&gd;ginta mmdcxxxix, hebrei mdccxxiii.

≷sale annos xxx genuit heber, cui superuixit annos cccccdiii usque ad xui annum nati&gd;uitatis iacob. septuaginta interpretes ante natum heber posuere annos cxxx, postea ccciii. ≷ab hoc heber hebreorum nomen, et genus oritur. septuaginta duo m septingenti xxxix, ≷hebrei m octingentos luii.

≷heber annos xxxiiiiiu genuit falech, cui superuixit annos cccccdxxx usque ad lxxix an&gd;num natiuitatis esau, et iacob. septuaginta ante natum falech annos posuere cxxxiiiiiu po&gd;stea cccxxx. falech interpretatur diuisio, cui propterea tale nomen imposuere parentes, quia ≷tempore natiuitatis ipsius, turris hedificata, et terra per linguarum confusionem diuisa est, ≷cuius diuisionis arnobius rethor in expositionem psalmi ciiiiiu ita meminit: sem primogenito ≷noe pars facta est a perfida, et bactris usque in indiam longe, et usque rinocururis, que ≷spacia terrarum habent linguas sermone barbarico xxuii, in quibus linguis gentes sunt pa&gd;triarum quadringente et sex, non diuersarum linguarum, sed, ut dixi, diuersarum patriarum. ≷uerbi gratia, cum una lingua latina sit, sub una lingua diuerse sunt patriae, apulorum, ca&gd;labrorum, lucanorum, brutiorum, sampnitum, picenorum, tuscorum, ex his, atque huius&gd;modi similia si dicamus. cham uero filius secundus noe arinocururis usque gadira ≷habens linguas sermone punico a parte garamantum, latinum a parte boree, barbarico ≷a parte meridiei. etiopum et egyptiorum a barbaris interioribus uario sermone uiginti ≷duabus linguis in patriis ccc nonaginta quattuor; iafeth autem tertius a media usque ad ≷gadira ad boream: habet autem iafeth flumen tigridem, qui diuidit mediam, et babilo&gd;niam in patriis ducentis sermones uarios in linguis uiginti et tribus. sunt omnes simul lin&gd;gue septuaginte due; patrie autem generationum mille, in tripartito secundo hoc ordine ≷site sunt. habet autem, ut diximus, iafeth flumen tigridem, qui diuidit mediam, et ba&gd;biloniam: sem autem eufratem: cham uero geon, qui uocatur nilus. septuaginta ≷mmdcccccmiii, hebrei mcdlxxxuii.

≷falech annos xxx genuit reu cui superuixit annos ccix. septuaginta ante natum reu, ≷cxxx annos ponunt, postea cuiiiiix. his temporibus primum templa constructa, et quidam prin&gd;cipes gentium tanquam dii sunt adorati. septuaginta, mmmxxxu, hebrei mdcccxuiiiixix.

≷reu annos xxxii genuit seruch, cui superuixit annos ccuii. septuaginta ante natum ≷seruch cxxxii posuere annos, postea ccuii. tunc citharum regnum dicitur exortum, ubi primus ≷regnauit thanaus. septuaginta mmmclxu, hebrei mdcccxluiiiiix.

≷seruch annos xxx genuit nabor cui superuixit annos ccc: septuaginta ante natum ≷nahor ponunt annos cxxx postea cc. tunc egyptiorum imperium dicitur inchoasse, pri&gd;mo eis regnante uizoues; secundum septuaginta mmmccxliiiiiu, secundum hebrei ≷mdcccccmlxxuiii.

≷nahor annos xxix genuit thare, cui superuixit annos cxxuiii. septuaginta ante natum ≷thare ponunt annos lxxuiiiiix postea cxxuiiiiix. tunc assiriorum, siciniorumque regnum nasci&gd;tur, his primum belo, illis agialeo regnante.

≷hebrei mdcccccmxluiii.

≷thare annos lxx genuit abraham cui superuixit annis cxxxu. hactenus seculi secunda ≷etas protenditur, cuius tota series recensita, beatus augustinus in libro xui ≷capitulo x hoc modo conclusit. fiunt itaque anni a diluuio usque ad abraham mille sep&gd;tuaginta duo, secundum uulgatam editionem, hoc est interpretum septuaginta. in hebreis ≷autem codicibus longe pauciores annos uidelicet ccxcii perhibent inueniri, de quibus, ra&gd;tionem nullam, aut difficillimam reddunt. otosius:

≷ab adam primo homine usque ad ninum magnum regem, cuius anno xlii natus est ≷abraham, fiunt anni tria milia clxxxiiiiiu. a nino autem uel abraham, usque ad cessarem ≷augustum, idem usque ad natiuitatem christi, que fuit anno imperii cesaris xlii cum facta ≷pace cum parthis, iani porte clause sunt et bella toto orbe cessarent, colliguntur anni ≷duo milia xu.

≷incipit tertia etas.

≷tertia mundi etas a natiuitate certe abrahe patriarche, qui cum septuaginta quinque ≷annorum esset, relicta gente et patria ad imperium dei uenit in terram canaan, accipiens ≷promissionem nascituro de semine suo saluatore, in quo benedicentur omnes gentes simul, ≷et se ipsum in gentem magnam esse futurum, quarum una spiritualis, altera promissio car&gd;nalis. his temporibus ninus, et semiramis eius uxor assiriis regnabant. zaroas magi&gd;cam artem tunc primum inuenit.

garufi's paragraph runs from line 7 to line 12 of page 10 (including orosius) without interruptions. i split garufi's paragraph in order to highlight that this paragraph is an addition in manuscript a. ≷hac etate regnum inchoatur graecorum ubi primus regnavit inachus cuius filius foroneus ≷rex in graecia leges et iudicia scripsit.

garufi's paragraph runs from line 7 to line 12 of page 10 (including orosius without interruptions. i split garufi's paragraph because there is an addition before orosius. otosius:

≷ante annos urbis condite mccc rex primus apud assyrios, qui eminere ceteris po&gd;tuit, ninus fuit, quique primus dominationis libidini arma foris extulit, atque cruentam ui&gd;tam per totam asiam bellis egit: quamuis pater eius belus prius obscure regnauerit autem annis lii, quo occiso, successit ei uxor sua semiramis, que cum et ipsa ≷xlii annos regnauit, non minus crudeliter medio imperi sui tempore totius asie regina ≷babyloniam urbem instaurauit, caputque regni assyriorum ut esset, instituit iimmxxxiii.

≷abraham anno lxxxui genuit ysmahel, a quo ysmahelitem. genuit autem ysmahel duo&gd;decim duces, et uixit annos cxxxuii. mmxluiii.

≷idem abraham cum esset annorum c genuit ysahac, qui primus, et solus in tota ≷testamenti ueteris serie legitur octaua die circumcisus quod non sine magno misterio pri&gd;uilegium est filio promissionis donatum, et postquam genuit ysahac uixit abraham lxxu ≷annos usque ad xu annum natiuitatis esau, et iacob. iimmcuiii.

≷ysahac habens annos lx genuit esau, et iacob patriarchas idumee, et israelitice gentis, ≷post quorum ortum uixit ysahac annos cxx. his temporibus primus argos regnauit inanchus ≷cuius filia io, quam egiptiii mutato nomine ysidem colunt.

≷duo milia c nonaginta uiiiiix.

≷iacob habens annos xci genuit ioseph: ioseph autem annorum xui erat, quando uen&gd;ditus est a fratribus suis, quique xxx erat annorum cum post uincula carceris stetit in pre&gd;sentia pharaonis, et cum xxxuiiiiix annorum esset etatis, iacob pater es descendit in egyp&gd;tum in animabus lxx. ipse autem iacob tunc erat cxxx annorum, qui postea in egypto uixit ≷annos xuii. huius temporibus memphis in egypto ab ape argiuorum condita, sparta quo&gd;que a sparto filio foronei regis argiuorum condita. ab abraham uero usque ad introi&gd;tum filiorum israhel in egypto fiunt anni ccxc. orosius:

≷ante anno urbis condite mxl in achaia fuit seuum diluuium totam eandem pro&gd;uinciam uastans. item orosius:

≷ante annos urbis condite muiii fuit apud egyptum insolita fastidiendaque ubertas, ≷deinde iugis et intolerabilis fames, cui ioseph uir iustus et sapiens diuina prouisione su&gd;buenit. eo tempore foroneus grecie leges dedit. iuxta hebreos anni iimmcccccdlii.

≷abitatio filiorum israhel qua manserunt in egypto fuit annorum cccccdxxx, quibus ex&gd;pletis eadem die egressus est omnis exercitus domini de terra egypti, ut scriptura testatur ≷exodi. quorum tamen summam annorum chronografi ei a septuagesimo quinto anno ≷natiuitatis abrahe, quando terram repromissionis intrauit, computant, sequentes editionem ≷septuaginta interpretum, que dicit: habitatio autem filiorum israhel qua intrauerunt in egy&gd;pto, et in terra chanaan, ipsi, et patres eorum a septuagesimo quinto anno natiuitatis habrahe ≷anni cccccdxxx quam necessario sequendam et ipsa hebraica ueritas ostendit, que narrat ≷chaat filium leui, quem natum esse constat in terra chanaan, uixisse anni cxxxiii et filium ≷eius amram patrem moysi annos cxxxuii et ipsum moysen lxxx fuisset annorum tempore ≷egressionis de egypto. quia nimirum horum sumam annorum constat quadringentos et ≷triginta implere non posse: annuit autem horum translationis et apostolus, cum ait: abrahe ≷dicte sunt repromissiones, et semini eius: non dicit et seminibus, quasi ≷in uno, et semini tuo qui est christus. dico testamentum confirmatum a deo, ≷que post cccccd et xxx annos facta est lex non irritam fecit ad euacuandas promissiones patrum. ≷erat autem moyses lxxx annorum et aaron lxxxiiiiiu annorum, quando locuti sunt ad pha&gd;raonem, qui postea uixerunt annos xl donec habitatio filiorum israhel fuit per desertum. ≷orosius:

≷ante annos urbis condite dcccx. anfectione athenius tertius a cecrope regnauit, ≷cuius temporibus aquorum illuuies maiorem partem populorum thessalie assumpsit, paucis per ≷refugia montium libertatis, maxime in monte parnoso: in cuius circuitu deucalion tunc regno ≷potiebatur qui tunc ad se ratibus confugientibus susceptos per gemina parnasi iuga fouit ≷aluitque, a quo propterea genus hominum reparatum ferunt. tunc etiam in ethiopia partes ≷plurimas dirosque morbos pene usque ad desolationem exestuauisse, et ne forte diuisa tem&gd;poram esse credantur, ut dei furoris bellici, et tempestate subacta, mediam liber pater san&gd;guine madefecit, cedibus oppleuit, libidinibus polluit, gentem utique nulli unquam hominum ≷obnoxiam uernacula tantum quiete contentam. item orosius:

≷anno ante urbem conditam dcccu egyptus decem plagis attrita est per manum moysi ≷ducis, quem deus misit ad pharaonem, ut dimitteret populum suum. postquam uero pharao ≷dimisit israhelem, insecutus est eum cum omni suo exercitu usque ad mare rubrum: et hebreis ≷per medium sicci maris tuto gradientibus, uniuersa egyptiorum multitudo simul cum rege suo ≷aquarum inundatione in mari necata est, quorum multitudo hoc solo uel maxime argumento ≷conicere possumus, quod eos sexcenta milia uirorum timuerunt atque fugerunt. tunc quoque ≷temporis athlans astrologiam inuenit.

≷iimmdcccccmxciii.

≷moyses autem annos xl eductum ex egypto regit populum israhel in deserto. quorum ≷primo anno tabernaculum domino construit, et uii mensibus opus perficiens, mense primo ≷anni secundi prima die mensis erexit. hucusque ut eusepius commemorat quinque libri moysi ≷continent gesta annorum tria milia dccxxx secundum septuaginta seniorum interpretationem, quot ≷uero annos huius temporis hebraica ueritas contineat ioseppus in primo contra appionem ≷grammaticum libro ita commemorat; neque igitur apud nos habentur innumera uolumina ≷inter se discordantia, sed duo tantum et xx sunt libri, qui omnium temporum seriem continens qui ex iuste creduntur diuinitus inspirati ex quibus quinque sunt moysi con&gd;tinentes legis uite et successionis humane prosapiam usque ad ipsius moysi terminum per&gd;tendentes, qui paulo minus ad tria milia annorum continentiam gerunt. a moyse uero ≷hebrei litteras habere ceperunt. his autem temporibus iob de filiis edom quintus ab ≷abraham, pronepos ysaac in terra us que est in regione philistinorum, tunc patrie rector ≷principabatur. esau namque ipse est. edom, qui genuit rahuel, rahuel autem genuit zara. hic itaque zara genuit ≷iob, qui alio nomine dicitur iobab. hucusque ex libro genesis prosecuti sumus. ex hoc ≷autem ex libro , et usque ad regum tempora. iimmdxuiiiiix.

≷iosue annos xxui regit populum, ut ioseppus docet. nam scriptura sancta quod fuerint ≷anni ducatus illius tacet. quare autem eusebius in xxuii annos posuerit infra ≷dicemus. primo namque ducatus sui anno decimo die primi mensis populum, patefacto ≷iordanis alueo, in terram repromissionis induxit, quo uidelicet anno, ut in prefati ≷eusebii repperimus, principium erat quinquagesimi primi iobelei, secundum hebreos: idest ≷anni duo milia quingenti erant ab initio mundi completi, singulis iobeleorum ordinibus per ≷quinquagenos deputatis. constat enim a principio quia mdclui ad diluuium usque fuere ≷anni. inde ad habraham ccxcii qui lxxu erat annorum, quando promissionem dei acceperit. ≷promissionis anni cccccdxxx, ducatus moysi anni xl qui profecto numerus non duo milia quin&gd;gentos, sed septem minus, idest duo milia cccccdxciii ut prenotamus, annos implent. iosue ≷autem impetrauit a deo, et solem uersus in meridiem in eodem loco stare fecit diei unius ≷spatio, ut non effugiendi solatium hostibus, cum quibus pugnabat, minime preberet, quousque ≷idem iosue de inimicis ulcisceretur. erant ipsi enim quinque reges amorreorum. dominus ≷quoque misit super eos lapides magnos de celo, et multo plures mortuo sunt lapidibus gran&gd;dinis, quam gladio. iosue cx annorum mortuus est. eo tempore troia in quadrigis ui&gd;gebat, in qua trous prius regnauit. iimmdluiiiiix. ≷

≷othonihel annos xl populum dei rexit. hic autem de tribu iuda primus in israhel ≷domino iubente, constituitur. huius temporibus primis, filii israhel seruire chusan rasathaim ≷regi mesopotamie annis uiii. eodem tempore cathinus filius agenoris litteras grecie ≷dedit. iimmdcxxxix.

≷loth annos lxxx filius gera, filius gemini, qui utraque manu utebatur pro dextera, ≷cuius in principiis seruiuit israhel eglon regi moab annis xuiii donec cum ipse percusso ≷eglon ipse liberauit. hoc tempore cirene ciuitas condita est in libia. tunc quoque ≷fabule ficte de rebus gestis ab hominibus sceleratis. iimmdclxxx.

≷deborra prophetissa annos xl de tribu effraim cum barach de tribu neptalim cuius in ≷initio ducatus oppressit filios israel iabin rex chanaan xx annis qui regnabat in asor. sed ≷occiso ab israel principe militie eius sisara, prostratus tandem, ac humiliatus est. hoc ≷tempore miltus condita. et tunc apollo cytharam repperit. iimmdccxxx.

≷gedeon, qui et ieroboal xl annis de tribu manasse, sub quo seruiuit israhel madia&gd;nitis, et amalechitis uii annis. sed gedeon pugnante liberatus est. nam per uelleris si&gd;gnum, sicut a deo petiit, confortatus ipse cum ccc solummodo uiris, quos secum habuit, uicit ≷hoc bellum, in quo cesa sunt cxx milia uirorum. eo tempore tyrus condita ante templum ≷ierusolimorum anni ccxl ut scribit ioseppus. mercurius lyram condidit. in italia ≷primus ianus regnauit. iimmdccxlii.

≷abimelech gedeonis filius annos iii, qui regnabat in sichem. hic autem gedeonis ≷filius ex concubina occidit lxx fratres suos filios patris eius ex matrimoniis. remansitque ≷ionathas filius ieroboal minimus, et absconditus est. ipso quoque tempore hercules ilium ≷uastat. uastat saturnus in italiam fugiens, ibi post ianum regnauit. iimmdccxlu.

≷pthola annis xxiii filius phoa patrui abimelech, uir de ysachar, qui habitabat in sanir ≷montis effraym. fuitque his temporibus bellum laphitarum, et centaurorum, quod scribit ≷palefactus primo libro. notabiles fuisse dicuntur equites thessalorum. ≷in troia post laomedontem regnauit priamus iimmdcclxuii.

≷iahyr annis xxii ex tribu manasse. his diebus hercules agonem olimpiacum con&gd;stituit, a quo usque ad primam olimpiadem supputantur anni cccccdxxx. carmentes litteras ≷latinas inuenit. iimmdcclxxiii.

≷iepte galaadites annis ui philistim, et ammanite deprimunt israhel, ex quibus am&gd;manite debellantur a zepte, qui in libro ab ete moysi usque ad semetipsum ≷ait supputari annos ccc. hercules in flammis se iniecit. amazonum tunc regnum uige&gd;bat, quod usque ad alexandri magni tempora mansisse legimus iimmdcclxxx.

≷abessan de bethleem annos uii agamenon micenis imperat annos xxxu cuius annos xu ≷troia capitur. iimmdccxc.

≷achilon zabulonites annis x. hic cum annis x suis in septuaginta interpretibus non ≷habetur, pro quo annos supplendo eusebius iosue filio nun, samuheli et sauli, quorum annos ≷scriptura non dicit, plures annos, quam in iosepho legebat, annotauit, quatenus ab egressu ≷filiorum israhel ex egypto, usque ad edificationem templi ccclxxx annorum summam ≷scriptura predicat habere. orosius:

≷ante urbem conditam cccccdxxx annos raptus helene, coniuratio grecorum, et concursus ≷mille nauium, dehinc decennis obsidio, ac postremo famosium troie excidium predicatur. ≷in quo bello per decem annos cruentissime gestos; quas nationes quantosque populos idem ≷turbo inuoluerit, omerus poeta in primis clarus luculentissimo carmine palam fecit.

≷thares autem frigius, qui troie hystoriam scripsit, dicit: quia in illo bello perierunt ex ≷achiuis ccclxii milia. ex troianis autem usque ad ciuitatem perditam clxui milia; ciuitate ≷uero perdita cclxui milia iimmdccxcuiii.

≷labdon de tribu effraim annis uiii. huius anno tertio troia capta est, regnante in ≷italia latino, completis a primo anno cecropis, qui primus apud atticam regnauit ccclxxu ≷a quadragesimo autem et tertio anno nini regis assiriorum. iuxta eusebium autem ex&gd;pletis a mundi principio annis quattuor milia xuiiiiix. a diluuio anni mlxxxuii. a natiuitate ≷abrahe, et quadragesimo tertio anno nini regis annos dcccxxxu. a natiuitate moysi anni ≷cccccdx. capta igitur troia, eneas, paucis interuenientibus annis, in italia profugus ue&gd;niens, commouit, bella excitauit cum turno dauni filio regis tuscorum, dimicans eum ≷interemit, eiusque sponsam sibi uxorem accepit, et per triennium regnans multos populos ≷implicuit odio, excidioque afflixit. iimmdcccxxxuiiiiix.

≷mortuo autem labdon, seruiuit israhel philisteis annis xl. sanson de tribu dan. iimmdcccxcuiiiiix.

≷sanson de tribu dan annos xx. hactenus iudicum tempora liber signat habens annos ≷cccccdxcuiiiiix. quibus transactis ex libris regnorum, et prophetarum, et ex romanorum hy&gd;storiis diu iam inchoatis acta prosecuntur.

≷iudices autem latini duodecim, qui postea romani nuncupati sunt, post tertium annum ≷captiuitatis troie, ut quidam uolunt, octauum, regnauit eneas annis iii. post quem asca&gd;nius annis xxxuiiiiix. ante eneam uero ianus, saturnus, picus, faunus, latinus in italia re&gd;gnauerunt annis circiter cl ascanius enee filius albam urbem condidit iimmdccc.

≷heli sacerdos annis xl. in ebreorum libro xl anni inueniuntur. in septuaginta autem ≷interpretatione xx. hectoris filii ilium receperunt, expulsis antenoris posteris, heleno sibi ≷subsidium ferente. latinorum tertius siluius enee filius frater ascanii regnat annis xxuiiiiix, ≷quique post mortem patris editus ruri fuerat educatus et siluii post uiniigarufi has 'posthumii'; other manuscripts have 'post iunii'; both readings 'post iunii' and 'postumii' are equivalent in terms of vertical lines: all depends on how these lines are connected to create different graphemes. nomen accepit, ≷a quo omnes albanorum reges siluii uocati sunt. reges sicioniis defecerunt, qui ab egealeo ≷usque ad zeuxippum, regnauerunt annis nongentis lxii. post quos sacerdotes carnii con&gd;stituti sunt. iimmdccc.

≷samuhel annos xii ut docet iosephus: in scriptura enim sancta quandiu prefuerit mi&gd;nime patet. ab hoc tempora prophetarum incipiunt.

≷latinorum quartus eneas siluius regnat annis xxxi. tunc temporis omerus poeta ≷clarus fuisse putatur, iuxta ysidorum. iimmdcccxc.

≷saul primus hebreorum rex annos xx et huius quia in canonica scriptura non habetur, ≷de antiquitatis iosephi libro, tempus regni notauimus. in lacedemone regnauit primus ≷euristeus annos xlii. corinthi primus arethis annis xxxu.

≷quarta etas.

≷quarta mundi etas non solum cum inchoato iudee gentis imperio, sed et cum inno&gd;uata promissione, que patribus olim data est, imperii christiani sumit exordium, iurante ≷domino dauid ueritatem: de fructu uentris eius sedere super sedem eius. ex hoc autem ≷reges iuda designantur iimmdcccccmxxx.

≷dauid ex tribu iuda rex regnauit annis xl. hunc propheta nathan arguit propter ≷peccatum, atque legem dei docuit eum. quo tempore regnauit latinorum quintus latinus ≷siluius annis l. tunc ephesus condita ab andronico. carthago quoque condita est, ut ≷quidam uolunt, a harcedone thyrio, ut uero alii, a didone filia eius anno cxliii post ≷troianum excidium. iimmdcccccmlxx.

≷salomon filius dauid annos xl qui quarto regni sui anno, mense secundo templum ≷domino edificare coepit et in ierusalem, collectis ab egressu israhelis ex egypto annis cccccdlxxx ≷ut regum quoque liber testimonio est, quod in figura uniuersi temporis, quo in hoc seculo ≷christi edificatur ecclesia, que in futuro perficitur; septem annis perfecit, et septimo octaui ≷anni mense dedicauit. achias sylonites propheta salomoni regi predixit quod per mu&gd;lieres a mandatis domini declinaret. regina saba uenit audire sapientiam salomonis. la&gd;tinorum sextus alba siluius siluii enee filius regnauit annis xxix iimmdcccccmlxxxuii.

≷roboam filius salomonis annos xuii. ex eo quippe regnum israhel a iuda diuiditur. ≷hieroboam namque de tribu effraim separauit decem tribus a domo dauid, et a domino: ≷in figuram hereticorum, qui se suosque sequaces a christo, et ecclesia segregant. huius ≷quinto anno sisac rex egypti ierosolimam templum expoliauit. iaddo propheta in samaria ≷natus. hic ad ieroboam immolantem uitulis missus in sermone domini uenit, eumque arguit ≷immolantem. hunc ad propriam reuertentem leo in uiam strangulauit, eo quod propheta alius ≷eum fefellit. latinorum septimus egyppus siluius albe superioris regis filius regnauit ≷annis xxxiii. samus condita, et smirna in urbis modum amplificata. iimmdcccccmxx.

≷abia filius roboam annos iii. hic pugnantem contra se ieroboam superauit, occisis ≷de exercitu eius md eo quod sperasset in domino. sub hoc abymelech pontifex fuit ≷iiimmmxxxi.

≷asa filius abia annos xli. ab hoc conductus benadab rex sirie contra israhel per&gd;cussit omnem terram neptalim. asa ydola destruit, templum mundat, egredientem contra ≷se zara ethyopem cum suo sternit exercitu. amri rex israhel emit montem samarie a somer ≷duobus talentis argenti, et edificauit eum. hahiel de bethel hiericho instaurat. latinorum ≷octauus capis siluius egyppi superioris regis filius regnauit annis xxuiii. hic capuam in ≷campaniam condidit. iiimmmlui.

≷iosaphat filius asa regnat annis xxu. iste fecit rectum coram domino. helias ≷thesbites de terra arabum de tribu aaron tres semis annos pluuiam continuit propter pec&gd;cata acab, et populi israhel. et inter cetera magnalia heliseum filium saphath de ≷terra ruben, qui erat de abel meula pro se uncxit prophetam. israhel et iuda hoc inter ≷se differunt, quod omnis populus prius appellabatur israhel: et qui regnabant de genere dauid ≷in ierusalem appellabantur iuda. et quoniam ab israel uituli aurei colebantur in dan et ≷in bethel: propterea ab assiriis primum capta est samaria, non tamen omnino deleta. et multo post ≷tempore iudas a chaldeis ductus est in babilonem: quia minora peccauerunt. latinorum ≷nonus carpentus siluius superioris regis filius capis regnauit annis xiii post quem filius eius ≷thyberinus siluius annis uiii a quo, et fluuius appellatus est, tyberius qui prius albola ≷dicebatur. post quem agrippa siluius filius eius annis xl, cuius temporibus homerus fuisse, ≷in grecia perhibetur. iiimmmlxiiiiiu.

≷ioram filius iosaphat annis uiii, cuius diebus recessit edom, ne esset sub iuda, et ≷constituit sibi regem. ambulauit autem ioram in uiis domus achab: filia quippe achab erat ≷uxor eius. helyas curru igneo rapitur quasi usque ad celum. et heliseus heres prophetie ≷derelictus, primo miraculo aquam iericho sanat. abdias propheta de tribu sichem in ≷agro bethacaran natus discipulus heliae fuit: tertius quinquagenarius cum quinquaginta mili&gd;tibus ab hocozia ad heliam missus, cui et petitus pepercit helyas, ne eum ignis, sicut duos ≷ante quinquagenarios, consumeret. hic ergo hocozie relicto ministerio prophetauit. micheas ≷de tribu effrem in morasti ortus: quoniam peccantem achab sepius arguebat, sub ioram filio ≷eius precipitio ualde porrecto iactatus occubuit iiimmmlxu.

≷azarias filius ioram anno primo. hunc azariam cum filio ioas, et nepote amasia ob ≷enormitatem scelerum, et quia nec patrem, filiumue quispiam eorum bonum habebat, inde ≷eos matheus euangelista a domini saluatoris genealogia secludit. ioiadab filius rechab ≷clarus sacerdos habetur, qui uixit annis cxxx. iiimmmlxxi.

≷athalia mater azarie annis ui quae uidens interfectum ab ieu rege israhel filium suum ≷azariam, interfecit omnem stirpem regiam domus ioram, preter solum ioas filium azarie, quem ≷iosabeth soror azarie uxor ioade pontificis furata est de medio filiorum regis, cum interfi&gd;cerentur. in septuaginta interpretibus uii annis regnasse athalia narratur. zacharias ≷prophetauit iiimmmcii.

≷ioas filius azarie annis xl. iste bono principio, et fine usus pessimo. in principio ≷sui regni templum innouat. in extremis inter cetera facinora zachariam quoque filium ≷ioiade tutoris quondam, ac regnificatoris sui inter templum, et altare lapidare precepit, ≷quem ob meritorum gratiam dominus in euangelio filium barachie, idest benedicti domini, ≷cognominauit. latinorum duodecimus aremus siluius agrippe superioris regis filius re&gd;gnauit annis xuiii qui presidium albanorum inter montes, ubi nunc roma est, posuit. huius ≷filius fuit iulius proauus iulii proculi, qui cum romulo romam commigrans fundauit iuliam ≷gentem. iiimmmcxl.

≷amasias filius ioas annis xxix. heliseus propheta sepelitur in samaria. azahel rex ≷sirie afflixit israhel. latinorum tertius decimus auentinus siluius superioris regis filius ≷maior regnauit annis xxxuii atque in eo monte, qui nunc pars est urbis, mortuus, ac se&gd;pultus eternum loco uocabulum dedit. iiimmmcxcii.

≷azarias, qui et ozias filius amasie annis lii. ysayas prophetare cepit in diebus ≷ozie regis iuda ante duos annos terremotus, quem uolunt eo tempore accidisse, quo ingressus ≷ozias templum dei, ubi sacerdotium uindicabat, et terra percussa est, et cineres altaris effusi ≷sunt, et ipse rex percussus lepra.

≷item hieronimus.

≷ozias qui et azarias duplici nomine, et uno quidem atque eodem tempore ysayam, ≷osee, iohel, et amos prophetasse ex rebus quae ponuntur in titulo cognoscimus, quod prin&gd;cipium uerbi domini fuit in oseae filio beri. amos autem pater ysaye, non ut plerique ≷autumant, tertius duodecim prophetarum est. sed aliis diuersisque apud hebreos scribuntur ≷litteris. iste quidem primam, et extremam litteram habet aleph, et sade. ille uero hayn, ≷et samech. tradunt autem hebrei oseae, et amos, et ysayam. et iohel, ac ionam isdem ≷prophetasse temporibus, uidelicet in diebus ozie, iohatam, achaz, et ezechie regum iuda, ≷et in diebus ieroboam filii ioas regis israhel. de iona quidem in regum uolumine ita scri&gd;ptum est: anno xu amasie filii ioas regis iuda regnauit ieroboam filius ioas regis israhel ≷in samaria annis xli et fecit quod malum est coram domino, et non recessit ab uniuersis ≷peccatis ieroboam filii nabath, qui peccare fecit israhel. ipse conuertit fines israhel in ≷samariam ab introitum emath usque ad mare solitudinis, iuxta uerbum domini dei israhel, ≷quod locutus est in manu serui sui iona ilii amathi prophete, qui fuit deleth. dicunt ≷autem hebrei hunc esse filium uidue sareptene, quem helias propheta mortuum suscitauit. ≷assyriorum rex tricesimus sextus thonos concoleros, qui uocatur grece sardanapallus, thar&gd;sum, atque anchialem condidit, et in prelio uictus ab arbato medo scinet incendio con&gd;cremauit. usque ad id tempus fuisse reges assyriorum historia refert, et fiunt simul anni ≷mcxcuii. omnes autem anni regni assyriorum a primo anno nini supputantur mccxl.

≷orosius:

≷anno ante urbem conditam lxiiiiiu nouissimus apud assyrios regnauit sardanapallus uir ≷muliere corruptior, qui inter scortum gregis femine habitu purpuram collo gestans a ≷prefecto suo arbato, qui tunc medis preerat inuisus atque execrationi habitus, excitis ≷medorum populis ad bellum prouocatus, et uictus, ardenti pire se iniecit: exin arbates ≷medus, assyriorum imperio destructo, regnum in medos transtulit, tibiubi primum ipse re&gd;gnauit annis xxuiii. macedonum regnum inchoat primum habens caranum annis xxuiii. ≷lacedemoniorum reges deficiunt, lidorum incipiunt. latinorum quartus decimus procax ≷siluius auentini superioris regis filius regnauit annis xxiii. post quem quintus decimus ≷amulius siluius annis quadraginta iiimmmccuiii.

≷ioatham filius ozie rex iustus annos xui. hic inter cetera uirtutum bonoarum opera, ≷portam domus domini sublimissimam edificauit, quae in actibus apostolorum speciosa uo&gd;catur. omnes siquidem porte templi in terra fuerunt, excepta speciosa, quae pendebat, que ≷ab hebreis uocabatur iohatham olimpias prima ab elliensibus constituitur post annos troiane ≷captiuitatis cccxcu. remus, et romolus generantur marte et ilia. iiimmmccxxiii.

≷achaz filius ioatham annis xui. raasim rex damasci uicto achaz multos de iuda ≷damascum transtulit. et faceae filius romelie rex x tribuum, que appellabantur israhel, ≷et regnabat in samaria, centum uiginti milia percussit de iuda hominum bellatorum, et ≷ducenta mulierum, puerorumque, et puellarum cum infinita preda in samaria duxit captiua. ≷rursumque idem ipsi experimentum habentes fortitudinis suae atque uictorie ueniunt ad ≷iudeam, et hierusalem, cupiatque debellare, et non potuerunt: quia auxiliatus est eis dominus ≷sub occasionae misericordiae, qua populum liberaret obsessum, filium suum per prophetam nun&gd;tiaus de uirgine nasciturum. tunc ysayas propheta missus est cum asub filio suo in occursum ≷achaz, ut diceret ei, ne timeret, et cor eius ne formidaret a duabus istis caudis ticionum fumi&gd;gantium, quos uocat raasim, et faceae: eo quod in ipsis esset finiendum regnum syrie, idest ≷damasci, et regnum samarie, idest decem tribuum, quae alio nomine appellabantur effraim.

≷hec hieronimus item:

≷legimus, quod regnante iohas, zacharias filius barachie, quem prophetam fuisse dubium ≷non est, sacerdos fuerit templi domini, cui precepit achaz, ut altare simile altari damasci ≷faceret, quod minime fecit. et narrat liber, quod ezechias filius achat quesierit ≷dominum in diebus zacharie erudiri in timore domini. achat filius iohatham rex impiissimus, ≷qui clausit ianuas templi, et in ualle gennon adorauit baalmi, et filium suum ydolis conse&gd;crauit: ab hoc conductus thegath falasar rex assyriorum, et rasin regem syrie interfecit, ≷et habitatores damasci transtulit cyrenen.

≷anno post euersionem troie cccccdxuiii siue, ut placet oroio, annis cccccdiiiiiu. olim&gd;piade autem sexta, que quinta demum anno, in medio expletis, apud heliden grecie ≷ciuitatem agone, et ludis exercere solet. urbi xi kalendas maias, ante sex annos quam decem ≷tribuum israhel a sennacherib rege chaldeorum transferentur, roma in italia condita in ≷monte palatino a remo et romulo geminis auctoribus natis annos xuiii filiis rehe siluie, ≷quae erat filia numitoris fratris regis amulii uirgo uestalis, sed constuprata consualibus ludis. ≷sabine rapte anno ab urbe condita tertio remus rostro pastorali a fabio romuli duce occisus ≷est. regnumque romulus parricidio inbuit, atque raptas sabinas impiis nuptiis confederatas, ≷maritorum, et parentum cruore dotauit. romulus itaque interfecto primum auo numitore, de&gd;hinc remo fratre arriput imperium, urbemque constituit; regnum aui, muros fratris, templum ≷soceri sanguine dedicauit. sceleratorum manum promissa inpunitate collegit. primus illi cam&gd;pus ad bellum forus fuit, mixta sibi bella ciuilia, et externa numquam defutura significans. titum ≷tacium sabinorum ducem honestum, postquam in societatem regni assumpsit, occidit iiimmmccliii.

≷ezechias filius achaz annis cccxl. huius anno sexto salamanassar, rex assyriorum ≷capta samaria decem tribus israel transtulit in assyrios, cuius regnum a primo ieroboam ≷steterat annis cccxl. thobias tunc cum eis ab eisdem assyriis ductus est in ciuitate niniue.

≷ieronimus:

≷niniues metropolis fuit assyriorum, quorum reges phul, et thegat phalassar, et senna&gd;cherib decem tribus ceperant. scriptum est enim, quod thegat phalassar rex assyriorum ≷sub rege achat ascendit in damascum, et uastauerit eam, et transtulerit habitationes eius ≷cirenen et raasin interfecerit, et quod tetenderit insidias faceae filio romelie, oseae filius ≷elam, et percusserit eum, et interfecerit, et regnauit pro illo annis nouem. et quod uenerit ≷salmanassar rex assyriorum, et obsederit samariam, que nunc sebaste uocatur tribus annis, ≷et nono anno regni osee ceperit eam, uictumque oseae in carcerem miserit, et transtulerit ≷israhel in assyrios, posuitque mala, et in hor iuxta fluuium gozam in ciuitatibus, et in mon&gd;tibus medorum. septimo anno post mortem achaz, tempore quo regnare cepit achaz iam ≷nouem ezechias erat annorum sed regnante achaz due et semis tribus sub eo capte sunt: ≷reliquae autem tribus sub ezechia qui ei successit in regnum. omnia hec decem tribus per&gd;pessi sunt, eo quod semper contra iudam prebebat auxilium. fugato assirio regnauit iude ≷ezechia uir iustus. ezechias enim percussit philistiim usque gazam, et depopulatus est, et ≷usque ad urbes munitas: quamuis sennacherib assirius prius inter ceteras nationes eos deua&gd;stauerit philisteos. sennacherip captiuum duxit israel. et nabuchodonosor subuertit hieru&gd;salem. ezechie uero super dies suos, xi annos ad uitam deus adiecit. mortuo romulo qui ≷xxxuiii annos regnauit, per quinos dies senatores rempublicam rexerunt, atque ita unus ex&gd;pletus est annus. post quos numa pompilius annis xli regnauit, qui capitolium a fundamen&gd;tis edificauit, et leges, ac mores primus romanis instituit, annumque in menses primus com&gd;posuit iiimmmcccuiii.

≷manasses filius ezechie annis lu. hic ob scelera sua catenatus et compeditus in ba&gd;bylonia ducitur: sed ob penitentiam, et preces restituitur in regno. cuius diebus ysayas ≷propheta secatus in duas partes occubuit.

≷ieronimus:

≷tradunt hebrei ysayam socerum fuisset manasse filii ezechie regis iuda. romanorum ≷ tertius tullius hostilius regnauit annis xxxi qui primus regum romanorum purpura, et fa&gd;scibus usus est, et adiecto monte celio urbem ampliauit, qui fulminis ictu cum domo sua ≷arsit. his temporibus bitantium ciuitas a quodam pausania rege sparthanorum condita que ≷postea constantinopolis est appellata. tunc quoque sibilla claruit iiimmmcccxli.

≷ammon filius manasse annis ii in ebraica ueritate ii annis, in septuaginta legitur re&gd;gnasse xii. hic a seruis suis interficitur. histius ciuitas in ponto condita.

≷iosias filius ammon annis xxxi. hic mundata iudea et hierusalem, templo etiam in&gd;nouato, post abiectas idolarie sordes, pascha domino celeberrimum facit octauo decimo anno ≷sui. et cum nechaone egyptiorum rege congressus occiditur in campo magedo, que nunc ≷maximianipolis uocatur. in hebreo xxxi annum regnasse iosias, in septuaginta inter&gd;pretum xxxii legitur. sed eusebius inter regnum eius, et ioachim alium de suo addidit ≷annum propter menses bis ternos, quibus ioachaz, et ioachim regnauerunt. uerum quid ≷ueritas habeat ieremias pandit, qui se a tertio decimo anno iosie usque ad annum quartum ≷ioachim xxiii annos prophetasse perhibet, cum nabuchodonosor quarto anno ioachim re&gd;gnare cepisset. nonodecimo autem imperii eius anno ierusalem fuisse destructam.

≷ieronimus: ≷ieremias cum esset puer cepit a tertio decimo anno iosye regis iuda filii amos prophe&gd;tauitque imperio eius annis xuiiiiix. et postea sub ioachim filio eius annis xi usque ad quin&gd;tum mensem, quando a babylonis capta est hierusalem, ioachaz uero, et iechoniam ternos ≷menses, quorum alter in egyptum, alter cum matre ductus est in babylone, in supradictis annis ≷computantur, ac per hoc ab exordio prophetie sue, usque ad captiuitatem hierusalem, in qua ≷et ipse captus est, prophetauit annis xl preter illud tempus, quando ductus est in egyptum ≷ibique prophetauit in taphnis. fuit autem ieremias de genere sacerdotum, qui habitabant ≷contra septemtrionem in uico anathoth, qui tertio miliario distat ab hierusalem.

≷romanorum quartus ancus martius nume ex filia nepos regnauit annis xxiii qui auen&gd;tinum montem, et ianiculum urbi addidit, et supra mare xui ab urbe miliario hostiam con&gd;didit. post quem tarquinius priscus annis xxxuii qui circum rome hedificauit, numerum ≷senatorum auxit, romanos ludos instuit, muros, et cloacas hedificauit, capitolium extruxit. ≷his diebus arion methimeus a delfino in thermis transportatus est. tunc etiam massilia ≷condita. tempore tarquinii epidaurus est condita, que postea dirratium est nominata.

≷ieronimus: ≷legimus niniuen, regnantem apud hebreos iosian a saica rege iudeorum fuisse destructam, ≷que dei iudicio palustribus aquis postea est submersa. ex quo intelligimus primo tempore ≷ad ione predicationem acta penitentia niniuitas sub curra regis deum timentis ueniam consecutos: po&gd;stea uero transactis plusquam centum annis in pristinis uitiis perseuerantes dei in se prouo&gd;cantes sententiam, quia non erat eis rex, qui sollicite deum timeret, ut sui cura dei iusti&gd;stiam temperaret. iiimmmccclii.

≷ioachim filius iosie annis xi. post iosiam regnauit ioachaz filius eius tribus mensibus, ≷quem nechaon rex uictum ducens in egyptum ioachim constituit regem. huius tertio anno ≷nabuchodonosor tapta iherusalem, et plurimis captiuitatis, in quibus erant danihel, ananias, ≷azarias et misahel, pater uasorum templi in babyloniam transfert. a quarto ioachim anno ≷scriptum regum nabuchodonosor computat: quia ex eo non solum iudeis, et chaldeis, sed et ≷assyriis, egyptiis, moabitis, aliisque innumeris gentibus cepit regnare ioachim, qui et iecho&gd;nias filius ioachim mensibus tres et diebus x. hic circumdata a chaldeis hierusalem exiit ≷ad regem babylonis, et mater eius, et ductus est in babylonis cum populo suo anno octauo ≷regni nabuchodonosor. iiimmmccclxiii.

≷sedecias, qui et mathian filius iosie annis xi. huius anno xi, regis autem babylonis ≷nono decimo, iudea capta est, in babyloniam exilio ducta est, et templum domini combustum ≷anno ex quo fundari cepit cccccdxxx. qui autem reliqui fuerant iudei transfugerunt in ≷egyptum, qua post annos u percussa a chaldeis in babyloniam sunt, et ipsi transmigrati.

≷ieronimus: ≷iosias filius amon rex iustus tres habuit filios ioachaz et ioachim, et sedeciam; iosie ≷quippe successit in regno filius eius ioachaz, quem rex egipti farao necho captiuum duxit ≷in egyptum, ibique mortuus est. quo statim in captiuitate ducto regnum optinuit in hierusa&gd;lem ioachim frater eius. quarto autem anno ioachim huius filii iosie patris nabuchodo&gd;nosor in babilone suscepit imperium, atque ita factum est, ut annus, qui primus erat nabu&gd;chodonosor in babilone, quartus esset in hierusalem regis ioachim. denique nabuchodonosor ≷octauo anno regni sui ueniens hierusalem obsedit eam, et iechoniam filium ioachim cum ma&gd;tre, et principibus duxit in captiuitatem, qui tribus tantum post interfectionem patris eius ≷ioachim regnarat mensibus. interfectus est enim ioachim undecimo anno regni sui in hieru&gd;salem. ioachim filius iosie, sub quo etiam holda mulier prophetauit, ipse est qui alio nomine ≷appellatur heliachim, et regnauit super iudam et hierusalem annis undecim cui successit in ≷regnum filius eius ioachim, cognomento iechonias, qui tertio mense regni sui die decima ca&gd;ptus a ducibus nabuchodonosor ductus est in babylonem, et in loco eius constitutus est se&gd;decias patruus eius: cuius anno xi hierusalem capta, atque subuersa est, ipseque in babylo&gd;nem ductus ultra non reuersurus. in his tribus captis atque transductis regnum iuda finitum ≷est. iechonias non fuit filius, sed nepos iosie. ioachim filius iosie regis crudeliter regnauit, ≷eiusque sepultura nec narratur: habente scriptura sancta, ut omnes reges mortuos referat, ≷et sepultos, quasi bene fuit eis in presenti et in futuro bene erit. hunc autem proprie nar&gd;rat mortuum, et non sepultum: insepultum quidem, hoc est, a bestiis auibusque lacerandum. ≷hec est enim asini sepultura. hunc itaque per prophetam dominus arguit superbie, et ≷quod diuitiarum magnitudine abuius sit in contemptum domini, nec audierit uocem dei. ≷nemo putet eundem in danihelis principio esse ioachim qui in exordio ioachim ≷scribitur: iste enim extremam sillabam chim habet, ille chin habet: et ob hanc causam ≷in secundum matheum una uidetur esse generatio, quia secunda tesseris ire de&gd;cas in ioachim desinit filium ozie, et tertia in a ioachim filio ioacham. primo quidem ≷ueniente nabuchodonosor super hierusalem non omnes iudei pariter in captiuitatem ducti ≷sunt; sed pars aliqua, et tertia uasorum sanctorum direpta est. regem quoque ioachim de&gd;tentum simul cum danihele, et eis qui cum anania fuerunt in hierusalem, captiuos in baby&gd;loniam deduxerunt nec non et cum eisdem ciuitatis principibus. sedeciam autem in hierusa&gd;lem constituit regem eis, qui ibidem remanserant. magnificatur etiam et in hoc, quod fecit ≷ioachim rex, quia dum nabuchodonosor ad expugnandum hierusalem uenisset, ioachim rex ≷uidens imminens excidium ciuitatis, et intelligens hoc sine ira dei esse non posse, uita con&gd;tempta cum honore proprio ultro se protulit, tradiditque manibus hostium cum aliquantis ≷principibus ciuitatis, ne ciuitas diruentur, ne templum hostili uastationi combureretur. quod ≷aspiciens dominus deus solita pietate commotus, furiosi regis nabuchodonosor animos miti&gd;gauit, atque frenauit, ne aut subiectos occideret, aut ciuitatem dirueret, templumque combu&gd;reret. ioachim uero prospiciente domino in babylonia honoratus est, atque sublimis effectus, ≷filius namque nabuchodonosor maior natu, qui fuit euuilmerodac, mox ex quo regnare cepit, ≷honorauit eum, et multis dignitatibus decorauit omnibus diebus uite eius. sedecias uero, qui ≷in hierusalem rex fuerat constitutus post ioachim, cum hortante hieremia propheta ut exiret ≷ad regem babilonie ibidem postea uenientem exire noluisset; ipse male periit, et omnis inter&gd;fecta est eius generatio, et ciuitas uniuersa diruta est, templumque combustum; senes etiam ≷cum iuuenibus sine aliqua misericordia furiosiorum gladiis interfecti sunt in circuitu templi, ≷et sancta omnia impiorum manibus perquisita, ac sine more sublata sunt, ut in babylonem ≷transferentur. babylon autem fuit metropolis chaldeorum cuius rex nabuchodonosor cunctis ≷usque ad ethiopiam gentibus superatis inter ceteras uastauit iudeam, diuque obsessam ieru&gd;salem undecimo anno cepit sedecie, quem et ipsum captum duxit antiochiam, que tunc uo&gd;cabatur reblatha, ibique coram patre filiis interfectis oculos sedecie iussit auferri exceca&gd;tumque misit in caueam, et in ritu ferarum traxit in babyloniam. quando autem a chal&gd;deis captiuata, et uastata est hierusalem, tunc mandauit nabuchodonosor rex principibus suis, ≷ut iheremiam de carcere extraherent: ibi enim sedecias, et principes eius illum constituerant, ≷eductus itaque de carcere beatus hieremias petiiit ab eis tabernaculum testimonii et sancta a ≷moyse conscripta testimonia in deserto, et archam, et ea, que in archa habebantur, tabule ≷legis scilicet, et uas aureum plenum manna, et uirga aaron, quae fronduerat, et candelabrum ≷aureum, et omnia, que fecit moyses. hec omnia itaque petiit ab ipsis principibus hieremias ≷dicens: si ista omnia a deo consecrata in babyloniam duxeritis contrarium uobis erit, et ca&gd;uete ne patiamini sicut priores alienigene fuerunt perpessi: quia quando archam domini ≷testamenti depredati sunt, grauissima affectati sunt pena, cum manus domini uehementissime eos ≷contra baret et percussi fuissent a domino nimia plaga doloris. hec omnia predixit eis san&gd;ctus hieremias. quae audientes principes uniuersi, cuncta, quae petiiit hieremias, tabernacu&gd;lum scilicet, et archam, et cetera sacramenta superius dicta eidem tradiderunt, ex iussione ≷uidelicet et mandato regis nabuchodonosor. omnia ergo hec sanctus hieremias oblata se&gd;cundum mandatum domini in monte abscondit, atque constituit. hi uero, qui cum eo ambu&gd;lauerunt, scire uolentes uiam uel locum, non potuerunt: quia eis hoc noscere non permiserat ≷deus, nec digni fuerunt ut ea aliquando uiderent. hec quidem iosepus. sed et alia plura, ≷que illo tempore contigerunt hystorie illius commemorat per ordinem textus. sacerdotes ≷etiam, qui captiui sunt ducti ex hierusalem, abstulerunt ignem sanctum de altari, quae seruari ≷cupientes, absconderunt in spelunca: quem post septuaginta annis hi, qui reuersi sunt de ca&gd;ptiuitate, requirentes, inuenerunt aquam crassam, et accipientes, dum super holocaustum disperserunt ≷statim, ignis accensus est et holocaustum domino liberauerunt. principes uero nabuchodo&gd;nosor regis rogauerunt hieremiam plurimum, ut ueniret in babyloniam, quo nolente, quid uellet ≷agere permiserunt ei, et cum omni reuerentia cum donis, et muneribus dimiserunt eum. sedit ≷itaque sanctus hieremias in medio eorum, qui remanserant in masphat: quique iterum non ≷desinentes a prauis et illicitis rebus, abhominationes prohibitas ceperunt comittere idolis ≷seruientes, et dominum impie contempnendo. adiecerunt etiam, ut ipsum hieremiam pertra&gd;herent secum sicut captiuum in egypto, et quod non fecerunt barbari babylonis, hoc isti qui proximi uidebantur circa eum crudeliter perpetrauerunt, inuitumque eum in egyptogarufi does not report a's longer version of this sentence, in his apparatus. secum deduxerunt, et ibi dicitur esse defunctus lapi&gd;dibus obrutus.

≷ieronimus: ≷ceteri prophete, ut ysayas, osee, iohel, fuerunt ante captiuitatem decem tribuum israel, ≷siue duarum tribuum iude, et beniamin, alii post captiuitatem, ut danihel, aggeus, et zacha&gd;rias. hieremias uero et iezechiel inminente captiuitate uaticinium texuerunt; sed alter eorum ≷in terra iuda, alter in babylone. post exordium enim uaticinationis hieremie prophete hie&gd;rusalem tricesimo quinto eius anno iezechiel in babylone, his, qui cum eo capti fuerant, exor&gd;sus est prophetare: quinto uidelicet anno transmigrationis iechonie. sophonias uero tempore ≷iosie prophetauit. hebrei arbitrantur danihelem, et ananiam, et michaelem, et azariam fuisse ≷eunuchos in babylonem.

≷explicit quarta etas.

≷incipit quinta etas.

≷quinta etas ab exterminio cepit regni iudacici, quod iuxta prophetiam hieremie septua&gd;ginta annis permansit. iiimmmccclxxui.

≷anno xiiiiiu postquam percussa est ciuitas, qui est uicesimus quintus annus ioachim, cum ≷quo et ezechiel captiuatus est: ipse ezechiel in uisionibus dei adductus est in terra israel, ≷et uidit renouationem ciuitatis, ac templi cerimoniarumque eius. romanorum sextus ser&gd;uius tullius regnauit annis xxxiiiiiu qui tres montes urbi addidit, quirinalem, esquillinum, ≷uiminalem. fossas circum muros duxit. census ciuium romanorum primus instituit, qui ≷adhuc per orbem terrarum incognitus erat; tunc inuenta sunt capita romanorum ciuium octo&gd;ginta iiiiiu milia. iiimmmccclxxxuiiiiix.

≷anno xxui post euersionem hierusalem, qui est xxxuii transmigrationis regis ioachim, ≷subleuauit euuilmerodach rex babylonis anno, quo regnare ceperat, capud ioachim regis ≷iude de carcere, et pouit thronum eius super thronum regum, qui erant cum eo in babylone. ≷meminit huius temporis adhuc futuri propheta hieremias, ita scribens: ecce ego mittam, et ≷assumam uniuersas cognationes babylonis, ait dominus, et adducam eos super terram istam, ≷et super habitatores eius, et super omnes nationes, que in circuitu illius sunt, et interficiam ≷eos, et ponam eos in stupore, et in sibilum, et in solitudines sempiternas, et seruient omnes ≷gentes iste regi babylonis lxx annis. cumque inpleti fuerint annis lxx, uisitabo super regem ≷babylonis, et super gentem illam, ait dominus, iniquitates eorum, et super terram chaldeorum, ≷et ponam illas in solitudines sempiternas. et alibi scribens ad transmigrationem, quam trans&gd;duxerat nabuchodonosor de hierusalem in babylonem cum hiechonia rege: cum ceperint ≷impleri septuaginta anni in babylonem uisitabo uos, et suscitabo super uos nomen meum in ≷bonum, et reducam uos ad locum istum, ait dominus. rursus eiusdem temporis iam preteriti ≷uerba dierum ita recordantur: si quis euaserat gladium, in babylonem ductus seruiuit regi, ≷et filiis eius: donec imperat rex persarum, et compleretur sermo domini ex ore hieremie, ≷et celebraret terra sabbata sua: cunctis enim diebus desolationis egit sabbatum usque dum ≷complerentur septuaginta anni. anno autem primo ciri regis perserum ad explendum ser&gd;monem domini, quem locutus fuerat per os hieremie suscitauit dominus spiritum ciri regis ≷persarum, et cetera. quibus uerbis ostenditur quia uastata iudei chaldea non, ut assirii in ≷samaria, alios misere colonos; sed desertam reliquere terram, donec post annos lxx in ea ≷rediere iudei. consentit hic iosephus in decimo libro scribens templum, et ≷hierusalem, et omnem iudeam lxx annis permansisse desolatam: qui rursus enumerando reges ≷babylonis (si tamen ille sic scripsit, et non codex fallit mendosus) centum fere annos ab ≷euersa hierusalem usque ad euersionem regni chaldeorum facit colligi. scribi enim post ≷nabuchodonosor, qui, teste scriptura sacra, xxu post euersam hierusalem uixit annos, euuil&gd;merodach filium eius regnasse annos xuiiiiix. post quem eglesar filium eius annis xl, cui successissegarufi does not record these words in his apparatus. filium eius laborsordach men&gd;sibus nouem. hoc defuncto ad balthasar, qui naboan nuncupatur, transille imperium, qui ≷cum iam decem et septem regnauerit annis, captam a ciro persarum, et dario medorum ≷rege assueri filio babylonia. item darius autem astiagis filius qui babyloniorum dextru&gd;xit imperium cum ciro cognato suo agebat annum sexagesimum secundum, cum babylon ≷fuisset inuasa, qui tamen alio nomine uocabatur a grecis, quique danihelem prophetam sumens ≷ad se in mediam duxit, et omni honore cum celebrauit. huius darii danihel ipse ita memi&gd;nit: in anno primo darii filii assueri de semine medorum, qui imperauit super regnum chal&gd;deorum, ego danihel, intellexi in libris numerum annorum, de quo factus est sermo domini ad ≷hieremiam prophetam ut complerentur desolationis hierusalem septuaginta anni. eusebius ≷in libro xxx annos ab euersione hierusalem usque ad initium ciri persarum, iulius ≷autem africanus lxx computat. porro ieronimus in ita ≷dicit: tradunt hebrei huiuscemodi fabulam usque ad septuagesimum annum, quo hieremias ≷captiuitatem populi iudeorum dixerat esse soluendam, de quo et zacharias in principio uolu&gd;minis sui loquitur, irritam putans dei pollicitationem balthasar, falsumque promissum, uer&gd;sum in gaudium fecit grande conuiuium insalutans quodammodo spei iudeorum, et uasis ≷templa dei. sed statim ultio secuta est. item ieronimus: sciendum est balthasar non ≷esse filium nabuchodonosor, ut uulgo legentes arbitrantur, testimonium de danihele profe&gd;rentes; eo quod ipse dixerat balthasari: pater tuus nabuchodonosor; sed iuxta belosum qui ≷chaldeam scripsit hystoriam, et iosepum, qui uerosum sequitur, post nabuchodonosor, ≷qui regnauit annis xliii successisse in regnum eius filium, qui uocatur euuilmerodach, de ≷quo scribit et hieremias, quod in primo anno regni sui leuauerit capud ioachim regis iude, ≷et eduxit eum de domo carceris. referth iosepus quod post mortem euuilmerodach in ≷regnum patris successerit filius eius neglisar: post quem rursum filius eius laborsordoch: ≷quo mortuo balthasar filius eius regnauerit, cum danihel scripturam misticam in pariete ≷legit, et interpretatus est. quod autem balthasaris patrem nabuchodonosor uocat non facit ≷errorem scientibus sancte scripture consuetudinem: quia patres omnes proaui uocantur. ≷balthasar autem chaldeus rex eadem nocte, qua danihel arguit eum, interfectus est a dario ≷rege medorum, et qui ciri regis persarum auunculus fuit, et a cyro perse, quae duo regna ≷ysayas ascensorem bige, cameli, et asini uocat. darius igitur, quem artarxersen dicunt medis, ≷successit in regnum annos natus lxii qui danihelem in mediam transduxit. hunc darium quidem ≷quidam astiagen alii astiagis filium putatur. fuit autem danihel in fusis castro, que me&gd;tropolis est regionis elamitarum, in qua turrem extruxit excelsam quadrato marmore edifi&gd;catam tante pulchritudinis, ut usque in presens noua esse uideatur: in ea regum persarum, ≷atque medorum conduntur reliquie. iiimmmcccccdxxiii.

≷persarum primus cyrus regnauit annis xxx. hic ut impleretur uerbum domini ex ore ≷hieremie primo sui regni anno, laxata hebrorum captiuitate, quinquaginta ferme hominum ≷milia regredi fecit in iudeam, restituens eis uasa templi domini aurea, et argentea quinque ≷milia cccccd. qui congregati in hierusalem mense septimo edificauerunt altare, et a primo ≷die mensis eiusdem ceperunt offerre holocaustum domino; anno autem secundo aduentus ≷sui, mense secundo templi fundamenta iecerunt anno incensionis iuxta africanum lxxii ≷iuxta cusebii xxxii. sed, impedientibus samaritis, intermissum est opus usque ≷ad annum darii secundum, qui etiam in regno assueri, et artarxersis scripserunt accusatio&gd;nem aduersus iudeos, et remisit artarxerses, ne edificaretur hierusalem. romanorum se&gd;ptimus tarquinius regnauit annis xxxu qui causa tarquinii iunioris filii sui, qui lucretiam ≷corruperat, regno expulsus est: iste primum excogitauit uincla, taureas, fustes, lautomias, ≷carceres, compedes, catenas, exilia, atque metalla.

≷orosius: ≷anno post urbem conditam ccliiiiiuccxliiiiiu. brutus, expulso regis imperio, consul primum effe&gd;ctus est. eo tempore cirus rex persarum uicit babiloniam; urbem tunc cunctis opulentiorem ≷cepit, subuertit atque destruxit, anno conditionis eius millesimo clxiiiiiu. ≷cyrus autem rex persarum proximi temporis successu scithis bellum intulit, quem tamiris ≷ipsius prouincie regina ita cum suis obtruncauit, atque deleuit, quod de cc millibus militibus persis, ≷qui cum eo uenerant, nec nuntius quidem tante cladis in illo bello superfuit. anno ab ≷urbe condita ccxluin this folio, numerals seem to have been cancelled and overwritten by the same hand. darius cyro apud scitas interfecto post aliquantum interuallum forte ≷regnum nepotis adeptus est: nam medius eorum regnauit cambises cyri filius. iiimmmcccccdxxxi.

≷cambises cyri filius annis uiii. hic deuicta egypto, cunctam eius religionem abhomi&gd;natus, cerimonias eius et templa deposuit, babylonem in egipto edificauit. hunc aiunt ≷ab hebreis secundum nabuchodonosor uocari: sub quo et tarquinii temporibus castissima ≷iudith olofernem peremit. his quoque temporibus pitagoras philosophus claruit, qui samo oriundus ≷crotone deguit, nouissime metapontum addiit, ibique sepultus est. iiimmmcccccdlxuiii.

≷darius istaspis filius annis xxxui. inter darium et campisen regnasse duos fratres ≷magos in libris eusebii repperimus, uerum hieronimus in ≷scribit, quod interfecto apud messegetas cyro, qui xxx annis regnauit in persis, campises ≷successit in regnum: qui expletis octo annis duos magos fratres habuit successores, quorum ≷quidem unus sinerdes magus panthapten filiam cambisis duxit uxorem. occisis quippe a ≷populo magis, qui septem solummodo regnarant mensibus, idem darius suscepit imperium: ≷eadem uero panthapten nupsit dario, qui ex ea xersen filium genuit: anno autem secundo ≷darii regis filii istaspis, factus est sermo domini ad aggeum prophetam prius, et eodem ≷anno postea ad zachariam filium barachie filium addo. iste est addo, qui iuxta missus est ad ieroboam filium nabath, sub quo altare dirruptum est, et manus regis ≷aruit, rursumque ad preces illius restituta est. igitur a primo anno cyri regis, usque ad se&gd;cundum annum darii filii istaspis supputantur anni xl. item ieronymus. secundo anno ≷darii septuagesimum annum desolationis esse completum hieremias uaticinatus est, zacharias ≷quoque propheta, cum uisionis suae titulum in secundo anno eiusdem regis undecimo mense ≷sabath uicesima quarta die preposuisset, adiecit dicens: domine exercituum, usquequo non ≷misereberis, et urbium iuda, quibus iratus es. iste septuagesimus annus est. ≷item quarto darii regis anno dicit idem propheta: cum ieiunaretis, et plangeretis per hos ≷septuaginta annos numquid ieiunium ieiunastis mihi?. sed et esdras extructo tantum ≷altari, et iactis fundamentis templi ad litteras regis exersis prohibitum opus refert. tunc in&gd;termissum est opus dei in hierusalem, et non fiebat usque ad secundum annum darii persarum. ≷prophetauerunt autem aggeus propheta, et zacharias filius addo prophetantes ad iudeos, ≷qui erant in iudea, et hierusalem in nomine domini dei israel. tunc surrexerunt zorobabel ≷filius salathiel, et iosue filius iosedech, et ceperunt edificare templum dei in hierusalem, et ≷cum eis prophete dei adiuuantes eos; aggeus autem propheta, et zacharias, et malachias, ≷nahum, et abacuch claruerunt sub zorobabel principe gentis, et iesu magno sacerdote. ≷ieronimus. sexto darii anno templi edificatio completur die tertia mensis adar, qui est ≷quadragesimus sextus annus eius sub cyro fundamenta sunt iecta. unde in ≷dicunt iudei: quadraginta et sex annis edificatum est templum hoc. ceperunt autem edificare ≷anno secundo darii mense sexto die uicesima quarta, et anno sexto, ut dictum est, mense ≷undecimo die tertia compleuerunt: ex quo apparet, opus templi et antea non parua ex ≷parte peractum; annos autem septuaginta a destructione illius, usque ad perfectam restau&gd;randi licentiam esse computandos. quo tempore apud romanos septimus a romulo ≷tarquinius superbus regnabat, habens annum imperii uicesimum septimum, qui post anno uiii ≷pulsus est a bruto. pulsis denique ab urbe regibus, qui imperauerunt annis ccxliiiiiu (septem ≷namque fuerunt), uix usque ad xu lapidem roma sub eis tenebat imperium. post exactos ≷reges, et nomen regie dignitatis, primum consules a bruto esse ceperunt, deinde tribuni ≷plebis, quasi proprii iudices defensoresque populi: inde tribuni militares; hinc quoque dictatores, quorum ≷primus largus nomine fuit maioris honoris, quam consules: rursum quoque consules rem ≷publicam optinuerunt per annos cccccdlxiiiiiu usque ad iulium cesarem, qui primus singulare ≷arripuit imperium olimpiade clxxxiiiiiu. orosius. anno ab urbe condita cclxxu. ≷olimpiade lxxiiiiiu. xerses dario patri in regnum successit. iiimmmccclxxxuiiiiix.

≷xerses darii filius annis xx. hic egyptum, quae a dario discesserat, capit, et aduersus ≷greciam pugnaturus dcc milia armatorum de regno, et ccc milia de auxiliis, rostratas etiam ≷naues mille ducentas; onerarias autem tria milia ducentas habuisse narratur. attamen uictus ≷patriam refugiit. demonstenes lacedemonis tunc apud exersen exultabat. tunc hero&gd;dotus hystoriarum scriptor, et reusiszeusis pictor agnoscitur. anno ab urbe condita ccci, ≷olimpiade xxucccccdi, olimpiade xcu, potestas consulum decem uiris rome tradita est. tunc etiam census habitus ≷est, et inuenta sunt ciuium romanorum centum decem et octo milia cccxuiiiiix. iiimmmcccccdlxxxxxc.

≷artabanus mensibus uiii. socrates nascitur. iiimmmdxi.

≷artarxerses, qui et macrochir, idem longimanus, annis xl. huius anno septimo prima ≷die mensis primi esdra sacerdos et scriba legis domini descendit de babylonia cum epistolis ≷regis, et in prima mensis quinti uenit in hierusalem cum uiris mille dcc. et inter alia ≷strenue gesta castigauit filios transmigrationis ab uxoribus alienigenis. eiusdem anno uice&gd;simo neemias pincerna de susis castro adueniens, murum hierusalem quinquaginta duobus ≷diebus restituit, et ducatum genti xii annis prebuit. item aliter. ioachim, qui et hie&gd;chonias tempore captiuitatis genuit salathiel. salathiel genuit zorobabel iechonia quidem, ≷et salathiel in babilone defuncti sunt. zorobabel uero post obitum eorum, permittente dario ≷rege, egressus est de babylone cum omnibus, qui cum illo egredi uoluerunt cum magno ≷honore, et gratia, atque hierusalem sunt reuersi. non enim omnes simul, sed sicut per tem&gd;pora captiuati sunt, sic per tempora de eadem sunt captiuitate reuersi. primo namque a ≷ciro rege persarum dimissi sunt, cum mandasset eis dicens: qui uoluerit egredi, et reuerti ≷in hierusalem, quae in iudea est, eat, et dominus eius sit cum eo. hec ergo prima egressio ≷eius captiuitatis. altera autem facta est sub dario rege medorum. tertia uero sub artarxersen. ≷sed illi, qui primi egressi sunt sub ciro, pauci erant, et nullus principium cum eis est egressus ≷propterea uenientes in iudeam, et hierusalem, ibidem habtantes, ceperunt templum dei he&gd;dificare in hierusalem. sed proxime in circuitu gentes, uidentes quod pauci essent, nec ≷principem quempiam habuissent, prohibuerunt eos, neque dimiserunt hedificare et sic remansit ≷opus ceptum templi inconsumatum. ex parte enim faciebant, iterum prohibiti cessabant per ≷aliquantos menses ita usque ad regnum darii regis. et hoc est, quod iudei in templo domini ≷dicebant: quadraginta et sex annis hedificatum est templum hoc. ex quo enim ceperunt hedi&gd;ficare templum domino hi, qui ex captiuitate primo dimissi sunt, usque dum consummatum ≷est, xlui anni completi sunt. ergo, ut dictum est, prima dimissio captiuorum ex perfida ≷sub cyro facta est rege illorum paucorum, qui si non principe exinde facti sunt, qui nec ≷dum templum, quod ceperant, explicare potuerunt. et postea darius rex commonefactum est ≷a magnifico zorobabel, dimisit omnes egredi uolentes, et reuerti in hierusalem. eundem ≷quippe zorobabel ad construendum templum domini, quod est in hierusalem, unde fuerat ≷depredata, et cum zorobabel illo in tempore pariter egressus est ihesus filius iosedech filii ≷saraie sacerdotis magni, sicut propheta de eo meminit; saraia enim summus sacerdos in ≷hierusalem, quando eadem ciuitas uastata est a nabuchodonosor, cum aliis principibus se&gd;decia interfectus est: quo interfecto, filius eius iosedech captiuus ductus in babyloniam, ibique ≷hunc ihesum generans defunctus est. ihesus autem hic magnus et preclarus in diuino ti&gd;more fuit. his egressus cum zorobabel ibat in hierusalem, qui dimissi a dario transeuntes ≷per babyloniam, inde secum educentes uniuersos, qui ibidem erant iudeos, habentes secum ≷equites, quos eis darius rex iniuncxerat ad conducendum eos usque hierusalem. hec fuit ≷secunda egressio captiuorum de babylonia, que per zorobabel filium salathiel facta est, una ≷cum ihesu filio iosedech. hi ergo sunt, qui et templum domini edificauerunt, atque consu&gd;mauerunt. sub istis prophetauerunt post captiuitatem hierusalem alio anno sub dario rege ≷aggeus, et zacharias, et malachias. post hec tertio egressi sunt de captiuitate hii, qui ibidem ≷residebant in diebus artarxersis regis. et cum eis egressus est princeps et consiliator, et ≷dux esdra, qui cognominatus est scriba legis dei. quem etiam artarxersus rex trasmisit cum ≷magno honore, et eos, qui cum eo egressi sunt. exiit cum eis et neemias, qui in patrum ≷laudibus commemoratus est. hucusque diuina scriptura temporum seriem continet. quae ≷uero post haec apud iudeos gesta sunt de libro machabeorum et iosepi atque africani scriptis ≷exhibentur, qui deinceps hystoryam uniuersam usque ad romana tempora prosecuti sunt. ≷et quidem africanus in quinto uolumine, huius temporis ita meminit: mansit ≷atque imperfectum opus usque ad neemiam et xx annum artarxersis. quo tempore re&gd;gni persarum centum et quindecim anni fuerant euoluti: capiuitatis autem hierusalem cen&gd;tesimus octogesimus et quintus annus erat. et tunc primum artarxerses iussit muros extrui ≷hierusalem; ex illo tempore, si numerare uelis, septuaginta annorum ebdomadas, usque ad chri&gd;stum patris inuenire. xerses menses ii. post quem sogdianus menses uii. tunc temporis ≷plato nascitur, hippocrates medicus insignis habetur. iiimmmdxluiii.

≷darius, cognomento nothus, annis. egyptus recessit a persis. reuersis de ca&gd;ptiuitate iudeis non reges, sed pontifices prefuerunt, usque ad aristobolum, qui cum digni&gd;tate pontificis, etiam regale sibi cepit usurpare uocabulum. iiimmmdlxui.

garufi's paragraph runs from line 3 to line 14 of page 30 without interruptions. i split garufi's paragraph in order to highlight that there is an addition in paragraph g30.n1-30.n3. ≷artarxerses, qui cognominatus est minenon, darii et parisathidis filius, annis. sub ≷hoc rege uidetur hystoria ester completa; ipse quippe est, qui ab hebreis assuerus, et a ≷septuaginta interpretibus artarxerses uocatur. athenienses xxiiiiiu litteris uti ceperunt, cum ≷antea xui tantum litteras haberent. cartaginensium tunc inchoatur bellum famosum. ≷orosius. anno ab urbe condita ccclxiiiiiu galli senones, duce brenno, romam inuadunt, ≷urbemque penetrando, excepto capitolio, incendiunt,

the paragraph is missing in codex a.

nam mille libris auri discensionis pretium ≷paciscuntur. ex tunc tribuni militares pro consulibus esse ceperunt. orosius. anno ab ≷urbe condita cccccd. philippus aminte filius alexandri pater macedonum regnum adeptus, ≷xxu tenuit annis. eodem tempore dilatata est nox usque ad plurimam partem diei, saxa ≷quoque de nubibus ceciderunt. tunc temporis clarissimus alexander magnus ille gurges ≷miseriarum philippi filius natus est. aristotiles platonis auditor decem et octo etatis annos ≷gerebat. anno iiimmmdcxiiiiiu.

≷artarxerses, qui et ochus, annis xxui. iste egyptum suo iuncxit imperio, nectanebo rege ≷in ethiopia pulso, in quo gyptiorum regnum destructum est. tunc idem ochus, qui et ≷artarxerses, post transactum in egypto maximum diuturnumque bellum, plurimos iudeorum ≷in transmigrationem egit, atque in uchania ad caspium mare habitare precepit, quos ibi usque ≷in hodiernum diem amplissimis generis sui incrementis consistere, atque ex hinc quandoque ≷erupturos opinio est. tunc quoque temporis demonsthenes orator omnium rumore celebratur. ≷romani gallos superant. plato philosophus moritur, post quem achademicam speusippus ≷tenuit. orosius. anno ab urbe condita cccccdxxii. alexander rex epirotarum alexandri ≷illius magni auunculus, traiectis in italia copiis, cum bellum aduersus romanos pararet, et ≷circa finitimas rome urbes firmare uires exercitus sui, auxiliatque uel sibi, uel hostibus sub&gd;trahere studens, bellis exerceretur acquirere, a sampnitibus, qui lucanie genti suffraga&gd;bantur, maximo bello in lucania uictus atque occisus est. anno ab urbe condita cccccdxxui. ≷caudinas furculas satis celebres et famosas insignes romanorum fecit infamia: nam sam&gd;pnite romanum exercitum apud caudinas furculas turpiter captum sub asta missum nudum ≷abire ceperunt. posteriore uero anno romani ob ulciscendam iniuriam, uictis sampnitibus ≷seruitioque subiectis, iugum imposuerunt, quos non post multum temporis propter fidei, ≷ruptique federis pertinaciam ingenti prelio uictos, stratosque confecerunt, atque contriuerunt: ≷ita ruinas ipsas urbium diruentes, ut hodie si sanium in ipso sampnio requiratur, nec ≷inueniri facile possit. anno ab urbe condita cccccdxxui. alexander patri philippo ≷successit in regnum. iiimmmdcxuiii.

≷arses ochi filius annis iiiiiu. iudeorum pontifex maximus iaddus clarus habetur, cuius ≷frater manasses templum in monte gariz construit. speusippus moritur, cui succedit ze&gd;nocrates. quarto ochi anno alexander philippi et olimpiadis filius uicesimum etatis annum ≷gerens regnare incipit. iiimmmdcxxiiiiiu.

≷darius arsani filius annis. alexander autem aduersus illicos, et tracas feliciter ≷dimicans, subuersis thebis, in persis arma corripuit, et apud granicum flumen regis ducibus ≷oppressis, urbem sardos capit, idemque capta tyro, iudeam inuadit, a qua fauoraliter ≷exceptus, deo uictimas immolat, et pontificem templi iaddum honoribus plurimis prose&gd;quitur. andromacho custode locorum dimisso. septimo regni sui anno alexandriam in ≷egypto condidit. cum dario rege persarum ter dimicauit, et in his tribus preliis, toti&gd;demque annis quinquies decies centena milium hominum cesa referuntur. nec mora, baby&gd;loniam optinuit, interfecto dario, in quo medorum, atque persarum regnum destructum est, ≷quod steterat annos ccxxxi. quo etiam tempore latini a romanis perdomiti sunt. iiimmmdcxxxix.

≷alexander post mortem darii annos regnauit, nam antea uii. orosius. his autem ≷post mortem darii regno persarum adepto sithis bellum intulit, atque contriuit. hyrcanos ≷quoque et mardos subegit ubi etiam alexandris siue minothea amazonum regina excita, ≷suscipiende ab eo sobolis gratia uenit ad eum cum ccc mulieribus. post haec parthos deleuit ≷prope modum antequam uicit. inde drancas, euergias, parmenos, adaspios, ceterosque ≷populos, qui in radice caucasi montis morabantur, subegit. urbem ibi alexandriam super ≷amnem tanaim constituit. nec minor eius in suos crudelitas, quam in hostes rabies fuit. ≷deinde indiam petiit, ut oceano ultimoque oriente finiret imperium. nisan urbem adiit, ≷dedalos meontes, regnaque cleofilis regine expugnauit, quae cum se dedisset, concubitu regnum ≷redemit. cum poro fortissimo rege iudeorumindorum cruentissime dimicauit, quo occiso regnum eius ≷obtinuit. inde arestas, catenos, presidas, et gangaridas, nec non confides laboriosis bellis ≷subegit. peragrata perdomitaque alexander india, ad amnem egyssenen peruenit; per ≷hunc in oceanum diuehitur; ibi gesonas, sibosque oppressit. hinc mandros et subagras na&gd;uigat, que gentes cum armatis octoaginta milibus peditum, et sexaginta milibus militum il&gd;lum excipiunt: cruentissimo igitur commisso prelio et fusis hostium copiis, alexander exerci&gd;tum ad urbem deduxit, et cum murum primus ascendisset, solus introrsus desiliuit, quem cum ≷undique hostes circumdedissent, muri obice posteriora tutatus, contrarios eo usque sustinuit, ≷donec ad periculum eius, clamorem hostium, perfractis muris, exercitus omnis inrumperet. ≷inde conscensis nauibus, cum oceani litora perageret ad urbem, cui ambira rex preerat, ≷peruenit, ipsamque urbem expugnauit, et cepit. post quasi circum actus, et de oceano ≷indum flumen ingressus babyloniam rediit, ubi eum exterritarum totius orbis prouinciarum ≷legati expectabant. rumores eius quippe totum orbem peragrarant, quod dii concessissent ≷ei totius orbis uictoriam, quod ipse ac arte composuit. cum igitur quasi uoti causa, una ≷cum suis templum ammonis, quod apud alexandriam fuerat, adiissuset, secreto uocauit ad se illius ≷ora dei pontificem, promittens ac tribuens ei dona plurima auri, atque argenti, ut occultatus ≷apud dii ammonis statuam, quasi ipse deus ore suo cunctis audientibus responsa daret ale&gd;xandro, sicut ipse in eius ore uerba posuerat, et cum ubique et in omnibus uictorem nun&gd;tiaret: quod dum fecisset, fama hec terras ac mare perterruit. unde ex omni gente, et ≷natione ad eum legati concurrentes ueniebant, expetentes, ut eis sine bello dominaretur; ale&gd;xander autem apud babyloniam ministri insidiis ueneni austu interiit anno uitae suae xxxii, ≷regni uero sui xii. ieronimus. alexander ab illirico et mare adriatico usque ad indicum ≷oceanum, et gangen fluuium non tam preliis, quam uictoriis precurrit, et sex annis europe ≷partem, et omnem sibi asiam subiugauit, quod non fuit alexandri fortitudinis, sed domini ≷uoluntatis: cui postea quattuor duces eius regni successores extiterunt, uidelicet ptolomeus, ≷philippus, seleucus nicanor, antigonus. qui apud danielem per quattuor hyrci cornua, ≷qui arietem contereret, designantur. mortuo itaque alexandro tricesimo secundo etatis sue ≷anno, hi quattuor duces regnum diuiserunt. et ptolomeus lagi filius tenuit egyptum; ≷philippus, qui et arideus, frater alexandri, macedoniam; seleucus nicanor syriam et ba&gd;byloniam, et omnia regna orientis; antigonus asie regnauit, sed non inquid in fortitu&gd;dine eius, qui nullus eorum magnitudini alexandri potuit equari iiimmmdclxuiiiiix.

≷egypto regnauit primus ptolomeus lagi filius annis xl. appius claudius cetus rome ≷clarus habetur, qui aqua claudiam induxit, et uiam appiam strauit. ptolomeus hieruso&gd;lima et iudea in dicionem suam dolo redactis, plurimos captiuorum in egyptum transtulit. ≷iudeorum pontifex maximus onias iaddi filius clarus habetur. et tertio decimo ptolonei ≷anno syrie et babilonis et superioribus locis regnare incipit seleucus nicanor. a quo tem&gd;pore machabeorum hebrea hystoria grecorum supputat regnum, a quo et hedisseni sua ≷tempora computant. seleucus antiochiam, seleuciam, laodiciam, appiam, edessam, be&gd;roeam, et bellam urbes condidit. anno scilicet ab urbe condita cccccdlxiiiiiu. eo ≷tempore a tarentinis bellum ingens romanis exortum est: qui cum iniuriam legatis roma&gd;norum fecissent, pirum epiri regem contra romanos in auxilium poposcerunt. his ita&gd;que cum totis uiribus epyri, thesalie et macedonie, elefantis etiam uiginti, italiam uenit, et ≷ter cum romanis cruentissime dimicauit. quinto demum anno, ex quo uenerat, ab italia ≷uictus aufugiit, et multo post apud argos achaie florentissimam urbem saxo ictus occubuit. ≷iudeorum pontifex maximus religiosissimus, ac piissimus symon onie clarus habetur. post ≷quem elezarus frater eius suscepit templi ministerium: filio eius onia paruulo admodum ≷derelicto. seleucus in eas urbes, quas extruxerat, iudeos transfert; iudeis ciuium et mu&gd;nicipalem ordinem cum grecis equali honore concedens. eo tempore condite a romanis ≷ciuitates ariminus in gallia, et beneuentum in sampnio. tunc etiam a romanis chrotona ≷inuaditur. sallentinis in apulia bellum inditum est a romanis, et brundisini cum ciuitate ≷capti sunt. ieronimus. post alexandrum ptolomeus lagi filius primus regnauit in egypto, uir ≷prudentissimus, et fortissimus, atque ditissimus, et tante potentie, ut pirrum regem epirota&gd;rum expulsusm restitueret in regnum, ciprum quoque optineret, ac fenicem: et, deuicto de&gd;metri filio antigoni, seleuco partem regni sui, quae antigono fuerat ablata, restitueret, ca&gd;riam quoque optineret, et multas insulas, urbesque, ac regiones, de quibus non est huius ≷temporis scribere.

≷orosius: ≷anno ab urbe condita cccccdlxxuii, cum clarum urbis rome nomen esset, censusus est ≷habitus. tunc inuenta sunt ciuium capita ducenta nonaginta duo milia cccxxxiiiiiu. eo tem&gd;pore argenteus nummus primum in urbe figuratus est. tunc etiam atilius regulus consul ≷missus in africam post uictoriam trium ducum cartaginensium aput fluuium bagrada ser&gd;pentem mire magnitudinis occidit, cuius corium cxx pedum longitudine habuit, romamque ≷delatum aliquandiu cunctis miraculo fuit. iiimmmdccuii.

≷ptolomeus filiadelfus anni xxxuiii. iste quidem secundus rex egypti ptolomei supe&gd;rioris filius iudeos, qui in egipto erant, liberos esse permisit, et uasa eleazaro pontifici ≷in hierusalem uotiua promittens, diuinas scripturas ex hebreo in grecam linguam cum omni ≷studio transferre curauit, quas in alexandrina bibliotheca habuit, quas sibi ex omni genere ≷literature composuerunt: cuius bibliothece prefuit demetrius phalerus. idem apud grecos ≷orator et filosofus ptolomeus, tanteque potentie fuisse narratur, ut ptolomeus patrem uin&gd;ceret. narrant enim hystorie, habuisse eum peditum centum milia, equitum uiginti milia, ≷elefantos, quos primus adduxit de ethiopia, cccccd, naues longas, quas nunc liburnas uo&gd;cant, mille quingentas, alias autem ad cibaria deportanda militum, mille, auri quoque et ar&gd;genti grande pondus: ita ut de egypto per singulos annos quattuordecim milia octingenta ≷talenta auri, et frumenti artabas, que mensura tres modios et tertiam modii partem habet; ≷quinquies et decies centena milia. sostratus gnidius farum in alexandriam costruxit. aratus ≷philosophus agnoscetur. iiimmmdccxxxiii.

≷ptolomeus euergetes frater superioris regis annis xxuii qui inde euergetes ab egyptiiis ≷est uocatus, quia capta syria, et cilicia, et prope modum uniuersa asia, inter innumera ar&gd;genti pondera, ac uasa pretiosa, que cepit, etiam deos eorum, quos cambises capta egipto ≷in persas portauerat, retulit. iudeorum pontifex onias symonis iusti filius clarus habetur, ≷cuius item filius symon non minori gloria fulget. tunc etiam quintus ennius poeta ≷tarenti nascitur, qui post romae deguit contentus unius ancille ministerio. ieonimus. pri&gd;mum syrie, ut diximus, regnauit seleucus, cognomento nicanor; secundus antiochus, qui ≷appellatus est sother, tertius et ipse antiochus, qui uocabatur theos, idest deus. iste ad&gd;uersus ptolomeum phyladelfum, qui secundus imperat egyptiiis, gessit bella plurima et totis ≷babylonis uiribus dimicauit. uolens itaque ptolomeus post multos annos molestum inire cer&gd;tamen, filiam suam nomine beronicen antiocho uxorem dedit, qui de priore uxore, nomine ≷laodoce habebat duos filios, seleucum, qui cognominatus est callinicus, et alterum antiochum: ≷deduxitque eam usque pelusium, et infinita auri argentique milia dotis nomine dedit; unde ≷et phenophores, idest dotalis, est appellatus. antiochus autem beronicen, quae inter patrem ≷ac uirum iuncxit amicitias consortem regni habere dicens, et laodocens in concubine locum: ≷post multum temporis amore superatus, laodocen cum liberis suis regiam induxit, quae me&gd;tuens ambiguum uiri animum, ne beronicen reduceret, uirum per ministros ueneno interfecit. ≷filium suum seleucum gallinicum in loco patris regem constituit. beronice autem reuersa ≷est in terram suam, et mortuo ptolomeo philadelfo patre eius in egypto, frater illius, et ≷ipse ptolomeus cognomento euergens tertius successit in regnum. qui cum magno exercitu ≷ueniens, ingressus est prouinciam seleucii, cognomento gallicini, qui cum matre laodocen ≷regnabat in siria, et abusus est eis, et optinuit in tantum, ut siriam caperet, et ciliciam, ≷superioresque partes trans euphraten, et prope modum uniuersam asiam. cumque audisset ≷in egypto seditionem moueri, diripiens regnum seleucii, quadraginta milia talentorum argenti ≷tulit, et uasa pretiosa, simulacraque duo milia quingenta; in quibus erant et illa, quae cam&gd;bises capta egypto in persas portauerat. denique gens egyptiorum idolatrie dedita, quia ≷post multos annos deos eorum retulerat, euergertineum appellauit. et syriam quidem ipse ≷optinuit. ciliciam autem amico suo antiocho gubernandam tradidit: et antippo alteri duci ≷prouincias trans eufratem. iiimmmdccl.

≷ptolomeus phylopator filius euergetis annis xuii. antiochus rex syrie uicto philopatore ≷iudeam sibi sociat. iudeorum pontifex maximus onias filius symonis insignis habetur: atque ≷lacedemoniorum rex darius legatos mittit. huius tempore pontificis iesus filius sy&gd;radach librum componens, quem uocant , etiam symeonis in eo fecit ≷mentionem. ieronimus. post fugam et mortem seleucii gallicini, duo filii eius seleuchus ≷cognomento ceraunos, et antiochus, qui appellatus est magnus, prouocati spe uictorie, et in ≷ultione parentis, exercitu congregato, aduersus ptolomeum phylopatorem arma corripiunt. ≷cumque seleuchus maior frater tertio anno imperii occisus esset in frigia, per dolum ni&gd;canoris et eupatoris exercitus, qui erat in syria, antiochum frater eius magnus uenit de ≷babylone in syriam, quae eo tempore tenebatur a ptolomeo philopatore filio euergetis, qui ≷quartus regnabat in egypto. cumque pugnasset aduersus ducem eius, immo proditione theo&gd;doti optinuisset syriam, quae per successione iam a regibus egipti tenebatur, in tantam ≷audaciam contempta luxuria phylopatoris, et magicis artibus, quibus inseruire dicebatur; ut ≷ultro egiptiiis bellum conaretur inferre. ptolomeus cognomento phylopator, ammissa syria, pro&gd;ditione theodoti, congregauit multitudinem plurimam multo maiorem, quam prius, properans ≷cum exercitu magno et opibus nimiis contra ptolomeum philopatorem. quo mortuo antio&gd;chus mouit exercitum aduersus filium eiusdem ptolomei, qui tunc quattuor annorum erat, et uoca&gd;batur ptolomeus epyphanis.

≷orosius: ≷anno ab urbe condita dxxxiiiiiu annibal penorum imperator, uicesimum annum agens ≷etatis, saguntum florentissimum ispanie ciuitatem amica tunc populi romani, ob odioum ≷romanorum bello inpetitam obsidione cunctam ac fame excruciatam, octauo demum mense ≷deleuit. hic iam dudum anulcari patri iurauerat, cum adhuc nouem esset annorum, se ut ≷primum posset aduersus romanos pugnaturum, et cum eis numquam pacem acturum. inde ≷pirineos montes transgressus, inter ferocissimas gallorum gentes, ferro uiam aperuit et nono ≷die a pirineo ad aloes peruenit, ubi dum montanos gallos repellere obnitentes superat, atque ≷inuias rupes igni ferroque rescindit; quinto demum die cum maximo labore ad plana italie ≷uenit. fuisse in exercitu eius centum milia peditum, equitum uero uiginti milia, elefantos ≷xxxuii definiunt. scipio tunc consul magni scipionis pater, annibali cum romanis prunus ≷occurrit, et conmisso prelio apud ticinum, omnis pene romanus exercitus cesus est. pu&gd;gnatum deinde, eodem consule, apud flumen triniumtrebiam, et romani superati sunt. alio quoque bello ≷apud eundem fluuium uicti sunt. quarto bello ad flumen sarnum, in quo oculum amisit. ≷quinto bello apud transumennum locum. sexto apud cannas apulie uicum: in quo quadraginta ≷iiiiiu milia romanorum interfecta sunt, uarro consul cum l equitibus uenusium fugiit. anno ≷ab urbe condita dxl annibal in testimonium uictorie suae tres modios annulorum aureorum ≷cartaginem misit, quos ex manibus interfectorum equitum romanorum, senatorumque detraxe&gd;rat. eo tempore bella quinque roma susceperat, unum in macedonia contra philippum poten&gd;tissimum macedonie regem, alterum in hisponia contra asdruualum annibalis fratrem, tetium ≷in sardinia contra sardos, quartum annibalis quo italia premebatur, quintum sicilie, ubi ≷claudius marcellus syracusam oppulentissimam urbem sicilie secunda oppugnatione uix cepit. ≷anno ab urbe condita dxliii in campania capua capta est a quinto fuluio proconsule: principes ≷capuanorum ueneno sibi, ante quam subderentur, mortem consciuerunt; senatum omnem ca&gd;pue, etiam prohibente senatu romano, fluuius sulplicius necauit. in ispania ab asdrubale,in hispania ab asdrubale, ≷scipionisscipionibus fratribus interfectis, roma ab annibale admodum pressa iam pene ciuibus despe&gd;ratis scipio adolescens annos natus xxiiiiiu ultro se optulit ac ultionem patris, et patrui animo ≷intendens in hispaniam uenit, et cartaginem nouam cepit; dehinc cum asdruuale pugnauit, ≷et uicit; et lxxx ciuitates aut deditione, aut bello in potestatem redegit. uniuersa quippe ≷yspania usque in oceanum in prouintiam redacta, romam uenit consulque creatus in afri&gd;cam transiit et acerrimo prelio hannonem penorum ducem interfecit; exercitum omnem ≷africe partim cede, partim captiuitate disperdidit. asdriuial autem frater annibalis a car&gd;taginensibus consultus, ut fratris copiis uingeretur, cum magna secum auxilia ispanorum, gal&gd;lorumque deduceret, ab exercitu romano, ignorante annibale, preuentus cum exercitu suo ≷interfectus est. annibali capud fratris sui ante castra proiectum est. quo uiso et clade ≷penorum cognita, redire in africa iussus, ut fesse cartagini et iam pene contrite africe ≷subueniret, coactus, flens reliquit italiam anno, quibus eam optinuit, xuii. commissoque prelio ≷cum scipione apud cartaginem, suis omnibus cesis, inter tumultus annibal elapsus uix euasit ≷in bithiniam fugiens, ibique postea cum ad romanis reposceretur, ueneno sese necauit. ≷scipio denique iam tunc cognomento africanus post famosisimam annibalis uictoriam trium&gd;phans, urbem ingressus est, quem terentius, qui postea comicus fuit, ex nobilibus cartaginen&gd;sium captiuis pilleatus, quod insigne indulte sibi libertatis fuit, triumphantem post currum se&gd;cutus est. iiimmmdcclxxiiiiiu.

≷ptolomeus epyphanes regnauit annis xxiu. secundus liber machabeorum apud iudeos ≷huius temporis gesta continet.

≷ieronimus. ≷pugnantibus autem contra se antiocho magno et ducibus ptolomei, posita in medio iu&gd;dea, in contraria studia scindebantur, aliis antiocho, aliis ptolomeo fauentibus. denique et ≷onias sacerdos, assumptis iudeorum plurimis, fugiit in egiptum, et a ptolomeo honorifice ≷susceptus est. accepit eam regionem, que eliopoleos uocabatur, et concedente rege templum ≷extruxit in egypto simile templo iudeorum, et quod permansit usque ad tempus uespasiani an&gd;nis ccl. ipsa autem urbes ad solum usque desolata est. antiochus uero iudeam tenuit. sub ≷occasione igitur onie pontificis infinita examina iudeorum egyptum confugerunt. eo tem&gd;pore cirene eorum multitudine repleta est. tunc uulgani insula, quae ante non fuerat, ≷repente mari edita cum miraculo omnium ad nunc usque manet. iiimmmdcccuiiiiix.

≷ptolomeus phylometor annis xxxu. aristobo natione iudeus pypateticus philosophus ≷agnoscitur, qui ad phylometorem ptolomeum explanationem in moysen commentarios scri&gd;psit. antiochus epyhanes, qui post seleucum cognomento phylopatorem annis xi regnauit ≷in syria, iudeorum legem inpugnans, omniaque sordibus ydolorum complens in templo ≷iouis olimpii simulacrum ponit. sed et in samaria super uerticem montis garizi, iouis ≷peregrini delubrum hedificauit, ipsis samaritanis, ut id faceret, precantibus. uerum ma&gd;thathyas sacerdos leges patris uindicauit, aduersus antiochi duces arma corripiens. quo ≷mortuo ducatum iudeorum suscepit filius eius iudas machabeus anno cxlui, regni greco&gd;rum, olimpiade clu. qui mox antiochi duces de iudea expellens, et templum ab idolo&gd;rum imaginibus emundans, patrias leges post triennium suis ciuibus reddidit. unde post ≷secessum onie sacerdotis in egyptum, de quo supra diximus, et mortem alchimi qui effu&gd;gato onia pontificatum indignus inuadere temptabat, omnium fauore iudeorum, machabeo ≷sacerdotum decernitur, quod post mortem eius ionathas frater illius sortitus xuiii annos ≷summa ministrauit industria.

≷ieronimus: ≷rex autem sirie inpudens facie et intelligens propositiones fuit antiochus epiphanes ≷filius seleucii, qui et philopator appellatus est. hic cum obses fuisset rome, et nesciente ≷senatu per dolum cepisset imperium, contra ptolomeum phylometorem dimicauit, et contra ≷egyptios et contra eos, qui res nouas in perside moliebantur, ad extremum contra iudeos ≷dimicans, capta iudea, ingressus est hierusolimam et in templo dei simulacrum iouis olimpi ≷statuit. et ad filios isrhael erexit magnificentiam suam, ita ut de sanctis plurimos ydolatrie ≷subiceret et conculcaret pedibus suis, atque ita factum est ut meridiem et orientem, idest ≷egyptum, et persidam suo retineret imperio: et erectus est contra deum, et sanctos illius ≷persecutus, tulerit uige sacrificium, quod mane offerebatur et uespera. legitur in machabeo&gd;rum libris et iosepi hystoria, quod centesimo et quadragesimo anno a seleuco, qui primus ≷regnauit in asia post alexandrum, ingressus antiochus hierusolimam, uniuersa uastauit: re&gd;uersusque anno tertio in templo posuit statuam iouis et usque ad iudam machabeum, idest ≷usque ad centesimum quadragesimum octauum annum per annos uastationis hierusalem ui, ≷contaminationis autem templi iii, post quos templum purgatum est.

≷orosius: ≷anno ab urbe condita dcui cartago deleta est a publio scipione anno dcc postquam ≷condita est; multitudo omnis captiuorum uenundata est: fuisse enim uirorum triginta milia, ≷mulierum autem uiginti milia ferunt. ipsa uero ciuitas xuii diebus continuis arsit. ipso ≷quoque anno corinthum urbem toto tunc orbe longe omnium opulentissimam mummius consul ≷ferro flammisque diripuit. tunc rome quidem celeberrimi tres simul triumphi fuerunt; ≷africani ex africa, ante cuius currum ductus est asdruual; metelli ex macedonia, cuius cur&gd;rum precessit audariscus, qui et pseudophilippus; mummii ex orintho, ante quem signa ≷enea et tabule picte et alia urbis insigna sunt prelata.

≷quo tempore potentissimus rex sicilie uisomeone erased the first part of the 'u', thus transforming it to an 'i'.ero romam uenit ad ludos, et ducenta milia mo&gd;diorum tritici populo dono dedit. tunc etiam apud brundisium pacuuius claruit tragoedia&gd;rum scriptor. iiimmmdcccxxxuiii.

≷ptolomeus euergenes annis xxuiiiiix. ionathas dux iudeorum, et pontifex cum romanis et ≷sparthiatis amicitias facit: quo a trifone interfecto, in sacerdotium frater eius symon as&gd;sumitur anni regni euergetis septimo, quod octo annis strenuissime gerens filio iohanni ≷reliquid. hic aduersus hyrcanos bellum gerens, hyrcani nomen accepit et a romanis ius ≷amicitie postulans, decreto senatus inter amicos appellatus est. samariam, que nostro tem&gd;pore sebaste uocatur, obsidione captam solo coequauit; quam postea herodes instaurans ≷sebasten in honore augusti appellari uoluit.

≷orosius: ≷anno ab urbe condita dcxxuii cartago in africa a romanis restitui iussa xxii de&gd;mum anno, quo fuerat euersa, deductis ciuium romanorum familiis, qui eam incolerent.

≷anno ab urbe condita dcxxxiii martius portius cato, et quintus martius consules ≷narbonam in potestatem reipublice redigerunt.

≷anno ab urbe condita dcxxxu publio scipione nasica et lucio capurnio bestia con&gd;sulibus iugurte numidarum regi bellium, consensu populi romani, senatus indixit. iiimmmdccclu.

≷ptolomeus physicon, qui et sother annis xuii. cicero arpinis nascitur matre heluia pa&gd;tre equestri ordinis ex regio uulscorum genere. hyrcano in pontificatu, quod ipse xxui ≷annis tenuit, aristobolus succedit annum unum: qui rex pariter et pontifex primus apud ≷iudeos diadematis sumpsit insigne post cccccdlxxxiiiiiu annos captiuitatis babylonie. post ≷quem regnauit ianneus, cognomento alexander, annis xxuii, qui pontificatum quoque ammi&gd;nistrans, crudelissime ciuibus prefuit. iiimmmdccclxu.

≷ptolomeus, qui et alexander, annis x. syria in romam ditionem cessit, capto phyppo ≷a gabinio; expulsus de regno ptolomeus fisicon per matrem eleopatram, in cyprum ≷secedit. iiimmmdccclxxiii.

≷ptolomeus, qui a matre fuerat eiectus, annis uiii regressus de fuga regnum optinuit, ≷quia alexandrum, qui ante eum fuerat, ob interfectionem matris ciues pepulerant. silla ≷athenienses uastat.

≷orosius: ≷anno ab urbe condita dclxi primum rome bellum ciuile exortum est, nondum finito ≷siciliali bello. eodem anno mitridati cum bellum exortum est, quod per triginta annos tra&gd;ctum est, consolatu ciceronis, et antonii. his quoque temporibus plura pompeius homo ≷romanorum moderatissimum per orbem faciebat insignia. iiimmmdcccccmiii.

≷ptolomeus dionisius annis xxx. huius ab anno quinto alexandra uxor alexandri pon&gd;tificis post mortem eius regnauit iudeis annis nouem. ex quo tempore iudeos rerum con&gd;fusio et uarie clades oppresserunt. post cuius mortem aristobolus et hyrcanus filius eius ≷contra se de imperio dimicantes occasionem prebuere romanis, ut iudeam inuaderent. ≷pompeius itaque hierusolimam ueniens, capta urbe et templo reserato, usque ad sancta sanctorum accedit, aristobolum secum uinctum adducit, pontificatum confirmat hyrcano. ≷deinde antipatrum herodis ascalonite filium procuratorem palestine facit: mansitque in ≷pontificatu yrcanus annis xxxiiiiiu. ponpeius captis hierusolimis iudeos tributarios facit. ≷uirgilius marco in pago, qui andes dicitur, haud procul a mantua nascitur, pompeio, et ≷crasso consulibus; dehinc cremone studiis eruditur.

≷orosius: ≷anno ab urbe condita dclxxxuiiiiix marco tullio cicerone et gaio antonio consuli&gd;bus mitridates rex ponti, postquam cum romanis per xx annis bellum gesserat, plurimis a ≷ponpeio bellis attritus atque ad hoc coactus est, ut aprebos forum uxores ac filias et se ipsum ≷ueneno necaret anno uitae sue lxxii, regni autem anno lx. deinde uero pompeius syriam ≷aggressus tyrios primum arabasque perdomuit; hinc ad iudeos, quibus aristobolus, expulso ≷fratre yrcano, primus ex acerdote rex preerat ad hierusolymam, urbem ueniens a patribus ≷est in urbe susceptus: sed a ple muro templi, quod non solum natura, uerum ingenti fossa ≷munitum erat, repulsus, expugnationem eius intendit, et tribus mensibus sine requie expugna&gd;tum tandem uix cepit. iudeorum ibi xiii milia cesa narrantur, ceteram multitudinem in ≷fidem accepit. et cum aliquantos principes iudeorum securi percussisset, yrcanum sacer&gd;dotio restituit: aristobolum captiuum romam duxit. hoc bellum orientis cum xxii regibus ≷sese pompeius pro contione narrauit. interea coniuratio cateline aduersus pa&gd;triam per eodem dies in urbe habita, ac prodita, in etruria uero extincta est, occiso ibi ≷catilina: rome conscii coniurationis occisi sunt. eo tempore metellus de creta triumpha&gd;uit. pompeius de bello piratico, et mitridatico. nulla huic umquam pompa similis fuit: ≷ducti sunt ante currum eius filii mitridatis regis, et aristobolus rex iudeorum: prelata est ≷ingens pecunia: aurum quoque et argentum infinitum.

≷anno ab urbe condita dcxciii gaio iulio cesari, qui postea solus imperauit, quattuor sunt ≷prouincie cum legionibus uii consuli in quinquennium date: gallia transalbina et cisalpina ≷et illiricus, nec non et gallia comata, cuius hystoriam sitonius tranquillus plenissime ex&gd;plicauit. orosius quoque hystoriarum egregius scriptor sagacissimo ordine composuit qua&gd;liter cesar multis et grauissimis preliis germanos et gallos cepit, britannos quoque, quibus ≷ante eum nec nomen quidem romanorum cognitum fuerat, obsidibus acceptis, stipendarios ≷fecit, et qualiter postea apud dirratium cum pompeio dimicauit, a quo uictus cesar in thes&gd;salia iterum grauissimo et cruentissimo bello cum eo dimicauit, in quo pompeius uictus in ≷alexandriam fugiit.

≷anno ab urbe condita dcxcuii crassus consul effectus est, homo inexplicabilis cupi&gd;ditatis, qui propter pecunie auaritiam, quam undecumque poterat, maxime a suis, exigebat, ≷apud charras in parthia insidiis circumuentus est, et occisus. iste quoque audita hieruso&gd;limis templi opulentia, quam pompeius olim intactam reliquerat, hierusolimam adiit, templum ≷peruadit, opibus spoliat; illud uidelicet templum, quod zorobabel filius salathiel de tribu ≷iuda, postquam de captiuitate babilonis reuersus est, hedificauit. porro zorobabel genuit ≷abiudtthe scribe modified the original glyph by adding a horizontal trait.h, abiuth genuit eliachim, eliachim genuit azor, et sic deorsum perducit ≷flexibiles easdem generationes, usque quo ueniat ad iacob et ioseph sancte ac beate uirginis ≷marie uirum, que de spiritu sancto concepit, ac genuit dominum in corpore uenientem. in ≷quarum generationum ordine post zorobabel usque ad dominice incarnationis aduentum ≷nullum tam preclarum tamque eminentem legimus, sicut mathathiam, et filios eius: sed po&gd;pulus sub cura, et ordine sacerdotum fuit. ipse autem mathathias et regali, et sacerdotali ≷genere ueniebat, qui multas tribulationes et contumelias pro lege dei sustinuit et multas ≷pugnas et certamina habuit ipse ac filiis eius pro legitimis uel sanctis domini mandatis et ≷institutionibus diuinis; et iterum filii ex ipsis sacerdotes post parentes suos pro timore dei et ≷legitimis eius principes populi effecti, et summi sacerdotis honore perfuncti sunt: nullus ta&gd;men eorum regiam optinuit dignitatem usque ad aduentum ueri regis et saluatoris nostri ≷iesu christi, de quo prophete omnes dudum iam prophetauerant. erodes autem rex impius ≷ex alienigenis originem ducens indigne et dolose sibi regnum usurpauit. hec itaque ideo di&gd;ximus, quia omni rei tempus, et tempora sub celo. tempus circumcisionis patrum sub abra&gd;ham, tempus legis ordinationis sub moysen, tempus pugne sub iesu naue, tempus iudicum ≷usque ad samuhelem hominem dei, tempus regum a dauid usque ad captiuitatem babylonis; ≷completo tempore regali regem certissimum amplius iudei non habuerunt, sed sub sacerdo&gd;tum cura, ut dictum est, consilio et ordinatione uixerunt, usque dum celestis rex unigenitus ≷dei deus aduenit, qui nouam regenerationem et potentiam uerbo et exemplo docuit et osten&gd;dit, quod est nouitatis uite tempus, et patientie. iiimmmdcccccmu.

≷cleopatre soror ptolomei annis ii. orto siquidem bello ciuili inter cesarem et pom&gd;peium, postquam nouem annis cesar omnem galliam domuit atque brittanniam, pompeius a ≷cesare in thessalia uictus alexandriam petiit, ibique ab ipso, a quo sperabat auxilia, ptolo&gd;meo percussus interiit. mox cesar alexandriam uenit. ipse quoque ptolomeus insidias ei ≷parare uoluit, unde bello ei illato uictos in illo periit. sed ne cesar de his triumpharet, ≷cato sese apud uticam occidit. iuba rex pretio dato, percussori iugulum prebuit. petreius ≷eodem se gladio perfodit. scipio ipse semet iugulauit. similiter et totius torquatus. ma&gd;gni pompeii nepotes, filiamque pompeiam, et cum his faustum, et sillam, et afranium, et ≷petreium cesar iussit occidi: cesar alexandriam petitus, regnum cleopatre dedit, cum qua ≷stupri consuetudinem habuerat. cuius tertio anno regni ipse primus romanorum singulare ≷optinuit imperium, a quo cesares romanorum principes sunt appellati: inde quattuor triumphis ≷urbem ingressus, cum quo et cleopatra regio comitatum est urbem ingressa. ibique cesar ≷disposito reipublice statu, continuo in ispanias contra pompeios filios pompei profectus, xuii ≷die qua egressus ab urbe fuerat, saguntum peruenit: statimque aduersus pompeius duos, et ≷labienum, atque atilium uarum multa bella, et uaria forte gessit: ultimum bellum apud ≷mundam flumen gestum est, ubi tantis uiribus dimicatum, tantaque cedes acta, ut cesar quo&gd;que ueteranis etiam suis cedere non erubescentibus preuenire mortem congitaret, cum subito ≷in fugiam pompeiorum cessit exercitus. titus labienus et actius uarus in atie cesi sunt, ≷gneus pompeius cum centesimo equite aufugit; frater eius sextus pompeius uictus fu&gd;giensque interfectus est. munda ciuitas cum immensa hominum cede cesare oppugnante uix ≷capta est. quattuor annis ex quo ab urbe bellum gesturus aufugerat, hoc bellum ciuile ≷indesinenter toto orbe intonuit. cesar igitur bellis ciuilibus per iiiiiu annos toto orbe compo&gd;sitis romam reddiit, et insolentius agere cepit: honores enim, qui ante a populo dabantur, ≷ipse ex sua uoluntate prestabat, et nec ad se uenienti assurgebat, aliaque non regia, sed ≷prope tyrannica faciebat. tunc itaque in eum coniuramentum est a sexaginta, uel amplius sena&gd;toribus equitibusque romanis; et cum die quadam inter ceteros senatus ad curiam uenisset, ≷uiginti tribus plagis occisus est. uir, quo nullus umquam in bello magis enituit. eius siqui&gd;dem ducatu undecies centum nonaginta duo milia hostium cesa sunt. nam quantum bellis ≷cuuilibus fuderit noluit annotare. collatis signis quinquagies dimicauit. nullus eo quippe ≷celerius scripsit, nemo uelocius legit. quaternas epistolas simul dictabat: tante fuit bonitatis, ≷ut quos annis uicerat, clementia magis uicerit.

≷item orosius: ≷cesar romam post ingentem uictoriam rediit. ubi duram reipublice statum contra exempla ≷maiorum instaurat, auctoribus brutu et cassio, conscio etiam plurimo senatu, in curia uiginti ≷tribus uulneribus confossus interiit. in qua coniuratione fuisse amplius quam lx conscios fe&gd;runt: duo brucii et gaius et cassius aliique socii strictis pugionibus in capitolium secesse&gd;runt. diu quippe deliberatum est, utrum capitolium cum auctoribus cedis oporteret incendi. ≷corpus igitur es raptum, et populus dolore stimulatus in foro fragmentis tribunalium ac ≷subselliorum cremauit. uictor ciuilis belli a ciuibus cesar propter clementiam occiditur. ≷ac propter hoc certum erat, quia cesar indigne peremptus plures postea habuit ultores.

≷orosius: ≷anno ab urbe condita dccx interfecto iulio cesare, octauianus adolescens natus an&gd;nos xuii patre octauio senatore genitus, maternum genus ab ena per iuliam familiam sor&gd;titus, cesaris nepos, quem ille testamenti heredem reliquerat, idemque, qui postea augustus ≷est dictus, et rerum potitus romam uenit, et consul indolem suam bellis ciuibus uouit, ut ≷occisi sanguinem auunculi uindicaret. nam bella quinque ciuilia gessit. mutinense aduer&gd;sus marcum antonium; philippense aduersus brutum et cassium; perusinum aduersus lu&gd;cium antonium; siculum aduersus sextum pompeium gnei pompei filium; auiaticum ad&gd;uersus marcum antonium. antonium namque, qui asiam et orientem tenebat, repudiata ≷sorore cesaris octauiani, cleopatram duxit uxorem, per quam cupiebat in urbe regnare: hic ≷itaque, cleopatra cogente, ingens bellum ciuile commouit: qui uictus a cesare nauali pugna ≷famosissima apud actium (qui solus in cypro est), fugit in egyptum; et desperatis omnibus, ≷cum omnes ad cesarem octauianum transirent, ipse se interemit. cleopatram, exornata di&gd;uersis ornamentis, ad cesarem uenit, sperans illum, quemadmodum ceteros, sua specie illicere. ≷sed ille se intra pudicitiam coarctans, ad eius concupiscentiam minime inflexit, eam mox cu&gd;stodiri mandauit. que custodia elapsa in pretioso sepulchro iuxta antonium se collocans, ≷sibi aspidem admisit, et ueneno extincta est. egyptus per octauianum imperio romano ad&gd;iuncta est. octauianus itaque ciuilibus bellis toto orbe confectis, romam rediit duodecimo ≷anno, quo consul fuerat; atque ex eo rempublicam per quadraginta et quattuor annos solus opti&gd;nuit. a quo tempore quidam primum annum augusti monarchie supputant. denique cum ≷de oriente cum maximis opibus et pecuniarum habundantia uictor reuersus esset, urbemque ≷triplici triumpho ingressus, tunc primum augustus, eo quod rempublicam auxerit, consaluta&gd;tus est: atque ex tunc summam potestatem quam greci monarchiam uocant adeptus est. nullo ≷quippe unquam tempore ante cesarem romana res tam effloruit: nam exceptis uicibus bellis, ≷in quibus inuictus fuit, romano adiecit imperio egyptum, syriam, atque libiam, musulanos ≷quoque et getulos, hyspaniam, equitaniam, retiam, dalmaticam, sepe ante uictam, sed nunc ≷penitus subactam, guandalicos, et talassos, omnesque ponti maritimas ciuitates, bosforum ≷quoque, et ponti cappadociam, rodum, siciliamque, armeniam et parthiam atque galatiam. ≷scithi et indi, quibus antea romanorum nomen incognitum fuerat, munera et legatos ad ≷eum miserunt, refuderuntque in cesarem alexandri magni gloriam. norici, illirici, pannonii, ≷moesi, traces, daci, sarmate plurimique et maximi germane populi ultra renum danu&gd;biumque superati ab eo uel pressi sunt. susipetes, thecteros, chattos, marcomannos, cheru&gd;scos. seueuos et sigrambos aspero bello perdomuit. toto igitur orbe urbi subacto, cesar ≷augustus ouans urbem ingressus omnia superiora populi romani debita donanda, litterarum ≷etiam monimentis abolitis censuit. domini appellationem ut homo declinauit. in ipsis diebus ≷fons olei largissimus de taberna meritoria per totam diem fluxit. hora quoque circiter tertia ≷repente liquido, ac puro serenoque die circulus ad speciem celestis arcus orbem solis adiit.

≷beda: ≷octauianus cesar augustus regnauit annis xliiiiiului et mensibus sex, a quo augusti appel&gd;lati reges romanorum. quorum xu uiuente cleopatra, xli postea uixit annos. undecimo ≷augusti anno deficiente in iudea pontificum principatu, herodes nil ad eum pertinens, utpote ≷antipatri ascalonite et matris cipridis arabice filius, a romanis iudeorum suscepit princi&gd;patum, quem tenuit annos xxui, qui ne ignobilis forte, et a iudeorum semine argueretur ≷extraneus, combussit libros omnes, quibus nobilitas gentis iudee in templo seruabatur ascri&gd;pta, ut, deficientibus probamentis, et ipse ad hanc pertinere putaretur. insuper etiam ut ≷suam sobolem regio illorum generi commisceret, proiecta doside femina hierosolimitana, ≷quam priuatus acceperat uxorem, et nato ex ea filio antipatro, sociat sibi mariamem filiam ≷alexandri, neptem aristoboli fratris hyrcani, qui ante eum rex et summus sacerdos erat ≷iudeorum. hec quinque ei filios genuit, quorum duos, alexandrum et aristobolum, ipse ne&gd;cauit in samaria. nec mora, post etiam matrem illorum, qua nil carius nouerat, simili sce&gd;lere peremit. e quibus aristobolus herodem ex ueronice susceperat filium, quem in ab angelo percussum legimus. actenus qui uocabantur lagidem in egypto ≷regnauerunt annis ducentos nonaginta quinque.

≷sexta etas ab aduentu domini inchoatur, cum dei uerbum caro factum est, transactis ≷ab exordio mundi iuxta hebreos, annis iiimmmdcccccmlii, secundum septuaginta uero interpretes ≷annis uduiii. iuxta eusebium annis ucxcix. anno cesaris augusti. a morte uero ≷cleopatre, et antonii, quando et egiptus in prouinciam uersa est, anno xxuii. olimpiadis ≷quidem cxciii. ab urbe autem condita anno dcclii idest anno eo, quo, compressis per ≷orbem terre gentium motibus, firmissimam uerissimamque pacem ordinatione dei cesar com&gd;posuit, nasci dignatus est in terris ihesus christus dominus filius dei, suoque sextam mundi etatem ≷consecrauit aduentu. in cuius ortu audientibus hominibus exultantes angeli cecinerunt: ≷gloriam in excelsis deo, et in terra pax hominibus bone uoluntatis. eodem quoque anno tunc ≷primum idem cesar census singularum ubique prouinciarum et censeri omnes homines iussit. ≷tunc igitur natus est christus romano censui statim ascriptus, ut natus est. anno imperii ≷augusti xluii herodes morbo intercutaneis eque et scatentibus toto corpore uulneribus, ≷miserabiliter et digne moritur; pro quo substitutus ab augusto filius eius archelaus regnauit ≷annis nouem, idest usque ad ipsius augusti finem. tunc enim non ferentibus ultra, sed ac&gd;cusantibus apud augustum ferocitatem eius iudeis, in biennam gallie urbem relegatur et ≷ad comminuendam iudaici regni potentiam, insolentiamque domandam, quattuor fratres eius ≷pro eo sunt tetrarche creati, herodes antipater lisias et philippus. quorum philippus et ≷herodes, qui antipas prius nuncupabatur, etiam iuuente archelao, tetrarche fuerant or&gd;dinati.

cesar autem tanto amore etiam apud barbaros fuit, ut reges nonnulli in honorem eius ≷conderent ciuitates, quas cesareas uocarent: sicuti in mauritania a rege iuua et in palestina, ≷que nunc urbes clarissime sunt. et multi reges ex regnis suis uenerunt, ut ei obsequerentur. ≷hic denique turbas, bella, simulationes execratus est: et nisi iustis de causis numquam genti ≷cuiquam bellum induxit. dicebat enim imperatori bono quicquam minus quam temeritatem ≷congruere; satisque celeriter fieri, quicquid comode geritur. diligebat preterea uirgilium, ≷flaccumque poetas. erga ciues clementissime uersabatur. in amicis liberalissimus extitit, ≷quorum precipui ob taciturnitatem et modestiam erant agrippe. rarus quidem ad perci&gd;piendas inimicitias, ad retinendas amicitias constantissimus, liberalibus studiis, presertim elo&gd;quientie in tantum incumbens, ut nullus pene laberetur dies, quo non legeret, scriberet, uel ≷declamaret. auxit ornauitque romam edificiis multis, isto glorians dicto: urbem lateritiam ≷reperi, marmoream relinquo. fuit mitis, gratus, ciuilis animi, sed lepidi, toto corpore pul&gd;cher sed oculis magis, quoniam acies clarissimorum syderum modo, et tanquam solis radiorum ≷uibrabat: nec tamen tantus uir uitiis caruit; fuit enim paululum impaciens, leuiter iracun&gd;dus, occulte inuidens, palam facciosus. porro dominandi supra quam estimari potest cupi&gd;dissimus, studiosus aleae elusor. cumque esset cibi ac uini multum aliquotiens sompni ≷abstinens, seruiebat tamen libidini usque ad probrum uulgaris fame. cumque esset luxurie ≷seruiens, erat tamen eiusdem uitii seuerissimus ultor. anno lxxxuii uite sue ingressus no&gd;lam morbo interiit, cunctis uulgo clamantibus: utinam aut non nasceretur aut non moritur. ≷neque enim facile ullus eo aut in bellis felicior fuit, aut in pace moderacior. quadraginta ≷quattuor annis, quibus solus gessit imperium, ciuilissime uixit. in cunctis liberalissimus, in ≷amicos fidelissimus, quos tantis euexit honoribus, ut suo pene equaret fastigio. sub hoc polle&gd;bant sapientes insignes, uirgilius, salustius, libius, ortensius, ordicius, athenodorus, thar&gd;seus, et sicius alexandrinus. imperauit autem cesar augustus annis lui, duodecim cum an&gd;tonio, quadraginta iiiiiu solus. qui certe numquam reipublice ad se potentiam traxisset, aut ≷tamdiu ea potiretur, nisi magnis nature et studiorum bonis habundasset. rempublicam beatis&gd;simam tyberio successori reliquid, qui priuignus ei, mox gener, postremo adoptione filius ≷fuerat; satisque prudens in armis, satisque fortunatus ante sumptum imperium sub augusto fuit, ≷ut non inmerito reipublice dominatus ei committeretur. iiimmmdcccccmlxuii.

≷orosius: ≷anno ab urbe condita dcclxuii tyberius caesar priuignus augusti, idest libie uxoris ≷sue filius, imperium adeptus est, mansitque in eo annis xxiii. huic inerat scientia lictera&gd;rum multa, eloquia clara. hic per semetipsum bella nulla gessit, sed per legatos quidem ≷aliqua grauia: nisi quod aliquantis in locis precogniti ab eo cito gentium rumores comprime&gd;bantur. ipse autem plurima imperii sui parte cum magna et graui modestia reipublice ≷prefuit, adeo ut quibusdam presidibus augenda prouinciis tributa suadentibus scripserit boni ≷pastori esse tondere pecus, non decoriare.

≷beda: ≷hic quosdam reges ad se per blanditiam euocatos nunquam remisit. in quibus arche&gd;laus cappadocem, cuius etiam regnum in prouincie formam redegit et maximam ciuitatem ≷appellari nomine suo iussit, que cesarea dicitur, cum mazacha antea diceretur. huius ≷anno xii pylatus iudeae procurator ab eodem dirigitur. herodes tetrarcha, qui iudeorum ≷principatum tenet annis xxiiiiiu, in honorem tyberii et matris eius libie, tyberiadem con&gd;didit et libiadem. iiimmmdcccccmlxxxii.

≷anno imperii tyberii xu dominus noster iesus christus post baptismum quod pre&gd;dicauit ioannes, mundo regnum celorum predicando cepit annuntiare, peractis a principio ≷mundi secundum hebreos annis, ut eusebius in suis signat, quattuor milibus, an&gd;notando quod xui tyberii anno principium fuerit, lxxxi iobelei secundum hebreos. quare ≷autem nostra supputatio unde xx minus ponendos estimauerit annos, qui superiora libelli ≷legerit, facile inueniet. iuxta uero eandem, quam ipse eusebius de utra&gd;que edictione, ut sibi uidebatur, composuit, sunt annis quinque milia ducenti xxuiii.

≷anno octauo decimo imperii tyberii dominus noster iesus christus cruci ≷affixus, mundum sua passione redemit, et predicatum per iudeae regiones apostoli, iacobum ≷fratrem domini hierusolimis ordinant episcopum; ordinant et septem diacones. et lapidato ≷stephano ecclesia per regiones iudeae, et samarie dispergitur. agrippa cognomento hero&gd;des filius aristoboli, filii herodis, accusator herodis tetrarche romam profectus, a tyberio ≷in uincula conicitur: ubi plurimos sibi asciuit ad amicitiam et maxime germanici filium ≷gaium. hactenus beda.

≷orosius: ≷anno septimo decimo imperii tyberii, cum dominus noster iesus christus uoluntarie ≷se quidem tradidit passioni, sed impie a iudeis apprehensus et patibulo affixus est, maximo ≷terremotu per orbem facto, saxa in montibus scissa, magnarumque urbium plurime partes plus ≷solita concussione ceciderunt. ad horam quoque diei sextam sol in totum obscuratus est, ≷tetraque nox obducta terris est: usque adeo autem neque lunam lumini solis, neque nubes ≷obstitisse manifestum est, ut xiiiiiu eadem die luna tota celi regione interiecta, longissime a con&gd;spectu solis aufuisse referatur. at postquam passus est dominus christus a mortuis resur&gd;rexit, et discipulos suos ad predicandum misit. pilatus preses palestine prouincie ad tybe&gd;rium imperatorem retulit de passione christi et resurrectione, consequentibus, ≷que per se ipsum facte fuerant, uel per discipulos suos fiebant in nomine eius, et de eo quod ≷certatim crescente plurimorum fide deus crederetur. tyberius cum suffragio magni fauoris ≷retulit ad senatum ut christus deus haberetur. senatus indignatione motus, cur non sibi prius ≷secundum morem delatum esset, ut de suscipiendo cultu prius ipse decerneret, consecratio&gd;nem christi recusauit, edictoque constituit exterminandos esse urbe christianos; precipue ≷cum et seianus prefectus tyberii suscipiende religioni obstinatissime contradiceret. ty&gd;berius tamen edicto accusatoribus christianorum mortem cominatus est. sicque paulatim ≷immutata est illa tyberii cesaris laudatissima modestia in penam contradictoris senatus, atque ≷ex mansuetissimo principe seuissima bestia exarsit. nam plurimos senatorum proscripsit et ≷ad mortem coegit. horum uix duos incolumes; reliquid ceteros diuersis causis necauit. ui&gd;ginti sibi patricios uiros consilii causa elegerat; seianum prefectum suum contradictorem, et ≷filios suos ac nepotes interfecit. sicque factum est, ut qui spiritu erant christo rege saluari, ≷rege cesare punirentur. iudeorum plerosque exilio relegauit. eius imperii anno xxiii in ≷campania mortuus est; anno dominice incarnationis xxxuiii.

≷gaius cognomento callicula filius drusi priuigni augusti et ipsius tyberii nepos scele&gd;ratissimus, imperii summam adeptus est. hic ingressus uiam suam nil umquam strenue ges&gd;sit. stupra sororibus intulit: ex una etiam natam filiam cognouit. cum apud cunctos in&gd;genti auaritia, libidine et crudelitate seuiret, interfactus est in palatio, anno etatis sue tri&gd;cesimo nono, imperii autem anno tertio, mense x dieque nono. hic erodem agrippam ≷amicum suum uinculis liberatum, regem iudeae facit, qui manet in regno annis uii, idest ≷usque ad annum quartum claudii. quo ab angelo percusso, successit in regnum filius eius ≷agrippa et usque ad exterminium iudeorum annis xxui perseuerat. herodes tetrarcha, ≷et ipse gaii amicitiam petens, cogente herodiade romam uenit: sed accusatus ab agrippa, ≷et tetrarcham perdidit, fugiensque in ispaniam cum herodiade, merore periit. pilatus ≷autem, qui sententiam dampnationis in christum dixerat, tantis irrogante gaio angoribus ≷coartatus est, ut sua se manu perimeret: matheus in iudea predicans, eo tempore scripsit.

≷orosius: ≷anno urbis condite dccxci tertius ab augusto gaius callicula regnare cepit mansit&gd;que in eo annis non plenis iiiiiu, homo omnium ante se flagitiosissimus, et qui uere dignus ≷romanis blasfemantibus, et iudeis persecutoribus punitor adhibitus uideretur. hic, ut bre&gd;uiter magnitudinem crudelitatis exprimam, exclamasse fertur: utinam populus romanus unam ≷ceruicem haberet. sepe etiam de conditione temporum suorum conquestus est, quod nullis ≷calamitatibus publicis insignirentur. hic siquidem magno et incredibili apparatu profectus ≷querere hostem, quem tunc romanum iamdudum sopitis omnibus non habebat, uiribus otiosis ≷germaniam galliamque percurrens, in ora ocenam ad prospectum britanie restitit. cumque ≷ibi minocinobellinum britanorum regis filium, qui a patre pulsus, cum paucis oberrabat, ≷in dedicationem recepisset, deficiente belli materia, romam rediit. hisdem autem diebus iudei, ≷qui iam tunc ob passionem christi, meritis ubique cladibus exagitabantur, legatum ad ce&gd;sarem miserunt. sed callicula omnibus infestissimus, spreta eorum legatione, templum ≷hierusolimis omnesque iudeorum sacerdos edes profanis sacrificiis gentilium ac statuis repleri ≷simulacrisque imperauit, et se ibi ut deum coli precepit. pilatus autem preses, qui senten&gd;tiam dampnationis in christum dixerat, postquam plurimas seditiones in hierusolimis excepit ≷anc fecit, tantis, irrogante gaio, angoribus coartatus, ut sua se transuerberans manu, ma&gd;lorum compendium mortis celeritate quesierit. gaius callicula libidinibus suis, etiam illud ≷sceleris adiecit, ut sorores suas simul stupro pollueret, deinde exilio dampnauit. qui post&gd;quam omnes simul exules iussit occidi; ipse autem a suis proditoribus occisus est. duo li&gd;belli in secretis eius reperti sunt: equorum alteri , alteri pro signo nominis ad&gd;scriptum erat: ambo lectissimorum uirorum utriusque ordinis, senatorii et equestris, nomina ≷et notas continebant, morti destinatorum. inuenta est et ingens archa uariorum uenenorum, ≷quibus mox claudio cesare iubente demersis, infecta maria traduntur, non sine magno pi&gd;scium exitio: quos enecatos per proxima litora passim estus eiecit. quanta uero hominum ≷multitudo morti preparata euasit, ex multitudine interfectorum piscium notum fuit.

≷anno dominice incarnationis xxxuiiiiix.

≷claudius patruus callicule imperauit annis xiii mensibus uii, diebus xxuiii. petrus apo&gd;stolus cum prius antiocenam fundasset ecclesiam, romam pergit in exordio regni claudii, ≷ibique xxu annis cathedram tenet episcopalem, idest usque ad ultimum neronis annum. ≷exinde christiani rome esse ceperunt. marcus euangelista quod rome scripserat ≷egypto, petro mittente, predicat. quarto cladii anno fames grauissima, cuius lucas memi&gd;nit, facta est. eodem anno ipse britanniam adiens, quam neque ante iulium cesarem, neque ≷post eum quisquam attingere ausus fuerat, sine ullo prelio ac sanguine intra paucissimos dies ≷plurimam insule partem in ditione recepit; orchadas etiam insulas romano adiecit impe&gd;rio ac sexto, quam profectus erat mense, romam rediit. nono regni sui anno iudeos tu&gd;multuantes roma expulit, quod et lucas refert. sequenti anno fames magna romam cor&gd;rupit. sub hoc enim sapientes erant apollonius ex tianensibus italie pitagoribus phi&gd;losophus; ita ut hunc ipso quoque pitagora, philostratus, et alii acrioris ingenii fuisse de&gd;scribant.

orosius: &gd;anno ab urbe condita dccxcu tyberius claudius ab augusto quartus regnum adep&gd;tus est mansit in eo annos xiiiiiu. exordio regni eius petrus apostolus domini nostri iesu ≷christi romam uenit et salutarem cunctis credentibus fidem, fideli uerbo docuit, potentis&gd;simisque uirtutibus approbauit. quinto anno eiusdem tyberii principatus, inter therar et ≷thesariam, insula de profundo emicuit xxx stadiorum spatio extenta. anno eius septimo ≷sub procuratore iudeae cumano in hierusolimis tanta seditio in diebus azimorum exorta est, ≷ut in portarum exitu populo coartato, triginta milia iudeorum prostrata, et confusione suf&gd;focata referantur. tyberius autem manifestis ueneni signis mortuus est anno uitae suae xliiiiiu.

≷anno dominice incarnationis xliiiiiu.

≷nero callicula gagii nepos annis xiii mensibus uii diebus xxuiii. hic autem auun&gd;culo suo simillimus, romanum imperium et deformauit, et minuit. inusitate luxurie sumptuum&gd;que, ut qui exemplo gagii callicule frigidis et calidis lauaretur unguentis, hamis aureis aureis&gd;que retibus piscaretur, que a blattinis funibus extrahebantur. infinitam senatus partem in&gd;terfecit. bonis omnibus hostis fuit. tantoque se dedecori prostituit, ut cantaret et saltaret ≷in cena cytharetico habitu, uel tragico. parricidia multa commisit, fratre, uxore, matre, ac ≷seneca magistro interfectis, urbem romam incendit. in re militari nichil omnino ausus. ≷britanniam pene amisit et duo nobilissima sub eo oppida illic atque euersa sunt. arme&gd;niam parthi substulerunt legionesque romanas sub iugo miserunt. due tamen prouincie sub ≷eo facte, pontus polemoniacus, concedente rege polimene, et alpes coctie rege defuncto. ≷post hec romane urbis execrabilis, ab omnibus destitutus, simul et a senatu hostis iudicatus; ≷cumque quereretur ad penam, quae pena talis erat, ut nudus per publicum ductus, furca ca&gd;piti eius inserta, uirgis usque ad mortem cederetur, et ita precipitaretur saxo ligatus in flu&gd;mine, e palatio fugiit, et in suburbano liberti sui, quod est inter salariam, et numentanam ≷uiam, ad quartum urbis miliarium, sese interfecit; anno etatis sue xxxi, imperii xiiiiiu atque in ≷eo omnis augusti familia comsumpta est.

≷beda: ≷huius secundo anno festus iudeae procurator successit felici, a quo paulus romam ≷uinctus mittitur: et biennio in libera manens custodia, post haec ad predicandum mittitur: ≷nec dum nerone in tanta erumpente scelera, quanta de eo narrant hystorie. iacobus frater ≷domini cum xxx annis rexisset ecclesiam, septimo neronis anno lapidatur ≷a iudeis, uindicantibus in illo, quod paulum interficere nequiuerunt. festo magistratui iudee ≷succedit albinus. albino florus: cuius luxuriam et auaritiam ceteraque flagitia non fe&gd;rentes iudei contra romanos rebellauerunt. ad quos uespasianus magister militie trans&gd;missus est, plurimas urbes iudeae cepit.

≷primus nero super omnia scelera sua christianos persequitur, quorum eximios petrum ≷cruce, paulum gladio occidit. sub hoc pollebant rome poete lucanus et ouidius, sa&gd;tirici iuuenalis et persius, senecaque tragicus, mufonius atque plutarchus philosophi.

≷orosius: ≷anno ab urbe condita dcccuiii nero cesar ab augusto quintus principatum adeptus est man&gd;sitque in eo annis non plenis. gaii gallicule auunculi sui erga uitia ac scelera sectator, ≷immo transgressor, petulantiam, libidinem, luxuriam, auaritiam, crudelitatem, nullo non sce&gd;lere exercuit; siquidem petulantia pertitus omnia pene ytalie gretieque tetra perlustrans, ≷assumpt etiam uarii uestitus dedecore, scenicas cytharistas, tragicos, et aurigas, sepe sibi ≷superasse iussusuisussomeone underlined the original word and wrote the correction above the line. est. libidinibus porto tantis exagitatus est, ut ne a matre quidem, uel sorore, ≷ullaue consanguinitatis reuerentia abstinuisse referatur, uirum in uxorem duxerit, ipse a uiro ≷uxor acceptus sit: luxurie uero tam effrenate fuit, ut retibus aureis piscaretur, que purpu&gd;reis funibus extrahebantur, frigidis, et calidis lauaretur unguentis. que etiam nunquam mi&gd;nus mille carnicis confecisse iter traditur. denique urbis rome incendium uoluptati sue ≷spectaculum fecit; per sex dies septemque noctes ciuitas ardens regios pauit aspectus; horrea ≷quadro extructa lapide magneque ueterum insule, quas discurrens flamma adire non poterat, ≷magnis machinis quondam ad externa bella preparatis labefacte atque inflammate sunt, ad mo&gd;numentorum bustorumque diuersoria infelici plebe compulsa. quod ipse ex altissima illa ≷mecenatica turri prospectans letusque flamine, ut aiebat, pulchritudine, tragiato habitu aliadam ≷decantabat. auaritie autem tam prerupte extitit, ut post hoc incendium urbis, quam se ≷augustus ex latericia marmoream reddidisse iactauerat, neminem reliquias rerum suarum ≷adire permiserit; cuncta enim quae flamme quomodo super fuerant, ipse abstulit. centies ≷centena milia sestertiorum auri, et argenti annuas ad expensas a senatu conferri sibi impe&gd;rauit; plurimos senatorum, nulla existente causa, bonis priuabuit: negotiatorum omnium sub ≷uno die, tormentis quoque adhibitis, omne censum penitus abstersit. crudelitatis autem ≷rabie ita efferatus est, ut plurimam senatus partem interfecerit. equestrem ordinem penitus ≷destituerit; matrem, fratrem, sororem, omnes cognatos, et propinquos ceteros sine hesitatione ≷prostrauit, suumque magistrum senecam ueneno necauit.

≷prima persecutio in ecclesia.

≷iste primus rome christianos suppliciis et mortibus affecit, ac per omnes totius orbis prouin&gd;cias pari persecutione excruciari edicto imperauit: ipsumque extyrpare conatus, beatissimos ≷christi apostolos petrum cruce, paulum gladio occidit.

≷ieronimus: ≷paulus siquidem ipse eodem anno, quo dominus passus est, interfecto stephano diaco&gd;norum maximo, ad deum conuersus, christum predicare cepit. et post annos tres a con&gd;uersione sua uenit hierusolimam uidere petrum, mansitque cum eo diebus xu ut, eius aucto&gd;ritate fultus, libere posset uerbum dei ecclesiis predicare. deinde post annos xiiiiiu assumpto ≷barnaba et tito, iterum uenit hierusolimam, deferens secum euangelium suum, quod intitu&gd;latur , ut cum apostolis, maximeque cum petro apostolorum principe, suam ≷conferret auctoritatem; sicque illorum auctoritate roboratus euangelium suum ecclesiis dei ≷per totam illiricum italiamque, gallias quoque et usque hyspanias disseminauit. sed prius&gd;quam in hyspanias iret, romam a festo preside ductus est secundo imperii neronis anno. ≷duodecimo autem eiusdem neronis anno, secundo romam uenit. petrus uero apostolorum ≷princeps filius ioannis, postquam apostoli singulas ad predicandum sortiti sunt regiones, hic ≷antiocenam fundauit ecclesiam, ibique episcopus ordinatus sedit annos uii. dehinc succes&gd;sore sibi in antiochia ordinato, romanam ecclesiam suo decorauit episcopatu. in qua per ≷xxu annos, et menses tres, a quarto uidelicet claudii anno, usque ad ultimum ueronis an&gd;num residens, scripsit duas epistolas, quae canonice nominantur, et euangelium marci; quia ≷marcus discipulus eius fuit, et filius de baptismo. quoque libri, quorum alius ≷hebraicis, alius grecis, alius litteris latinis compositi fuerint, eius tamen sunt testimonio com&gd;probati. constituitque duos episcopos sibi adiutores, linum, et cletum, cum quibus ceteros ≷episcopos ordinabat. hic marcum episcopum ordinans in alexandriam misit, apollinarem ≷uero rauennam. at uero clementem successorem sibi constituit. quem cum in cathedram ≷collocaret, hoc ei decretum inposuit dicens: trado tibi potestatem a domino michi tradi&gd;tam ligandi atque soluendi. ligabis quod oportet, solues quod expedit, tamquam qui ad liqui&gd;dum ecclesiae regulas noueris: et tu in curris saeculi deditus minime reperiaris. tibi autem cri&gd;men impietatis est, studia et sollicitudines suscipere seculares: ad hoc enim solum uocatus es, ≷ut oportune et sine intermissione doceas uerbum dei. et hic ante pascha domini quadra&gd;gesimale ieiunium aecclesiis tradidit. et ante natalem domini tres ebdomadas et quartam ≷inperfectam ab omni christiano populo instituit uenerari in commemoratione primi et se&gd;cundi aduentus domini nostri iesu christi, et ordinationes celebrauit per mensem decem&gd;ber, quique uno die cum beato paulo magistro gentium martyrio coronatur, post passionem ≷domini anno xxxuiii. marcus autem obiit alexandrie uiii neronis anno.

≷orosius: ≷nero postquam galbani in hispania imperatorem creatum ab exercitu cognouit, totus ≷animo ac spe concidit. cumque incredibilia perturbande, immo subruende reipublice mala ≷moliretur, hostis a senatu pronuntiatus et ignominiosissime a palatio fugiens, ad quartum ab ≷urbe lapidem sese interfecit, atque in eo omnis cesarum familia consumpta est.

≷hieronymus: ≷at uero beatus clemens spiritu sancto plenus, metuens, ne haec apostolica ordinatio po&gd;steris temporibus transiret in uitium, dum quidam hereditarium munus putantes, munus de ≷dei cogitaret electione, linum et cletum priores sibi in episcopatu ante se coegit pontifi&gd;cari. et sic clemens primus est per petri electionem, tertius uero per gradum. linus itaque ≷natione tuscus, patre erculano, sedit annis xi. hic ex precepto beati petri constituit ut ≷mulier in ecclesiam non nisi uelato capite introiret.

≷anno ab incarnatione domini lxxi. anno ab urbe condita dcccxxiiiiiu. galba apud ≷hispanias usurpauit imperium, uir antiquissime nobilitatis. nam priuata eius uita insignis ≷fuerat militaribus et ciuilibus rebus: sepe consul, sepe proconsul: frequenter dux grauissimis ≷bellis. qui mox ut neronis mortem comperiens, romam uenit, cumque omnes auaritia ≷segnicieque offenderet, et qui bonis iniciis ad seueritatem propensior rueret; insidiis ottonis ≷in foro rome iugulatus est, imperii sui mense septimo, anno uero etatis sue lxxiii. quo ≷occiso simul cum pisone nobili industrioque adoloscente, quem sibi in filium atque in regnum ≷adoptauerat, otto rome, uitellius in germania, uespasianus in syria imperia rapuerunt. ≷igitur otto materno genere nobilior, quam paterno, neutro tamen obscuro, in priuata uita ≷mollis et neronis familiaris, cum inter tumultus cedesque inuasisset imperium, bellum ci&gd;uile contra uitellium molitus, cum tribus primum leuibus preliis, hoc est uno ad alpes, alio ≷circa placentiam, tertio circa locum, quem castores uocant, contra uitellinos duces congressus ≷uictor extitisset, quarto apud periacum prelio, cum animaduertisset suos uinci, quamuis in&gd;gentes copias ad bellum haberet, sponte sese interfecit; petentibus militibus, ne tam cito de ≷belli desperaret euentu. obiit autem xxxuiiiiix etatis sue anno, imperii uero mense tertio. ≷uitellius familia honorata magis, quam nobili ortus; nam pater eius non admodum clare natus: ≷tres tamen ordinarios gesserat consulatus, uictor romam ueniens imperio potitus est. ubi ≷cum multa crudeliter ac nequiter ageret, graui seuitia notabilis, incredibili etiam ingluuie, ac ≷uoracitatis appetitu: quippe de die in diem, sepe quarto uel quinto feratur epulatus. no&gd;tissima certe in cena memorie mandata est, in qua super ceteros sumptus duo milia piscium, ≷et septem milia auium apposita traduntur postquam de uespasiano comperit, primum de&gd;ponere molitus est imperium, postea a quibusdam animatus, sabinum uespasiani fratrem ni&gd;chil dum mali suspicantem, cum ceteris flauianis in capitolium conpulit, succensoque templo ≷et mixta simul flamma ruinaque omnes in unum pariter interitu ac tumulo dedit. post ≷deficiente in uespesiani nomen exercitu suo destitutus, appropinquantibus iam hostibus, ≷trepidus cum se in quadam proximam palatio cellulam contruxisset, turpissime inde pro&gd;tractus, per uiam sacram nudus duceretur, passim fimum in os eius coniectantibus, in forum ≷deductus, octauo, quo regnum presumpserat, mense, aput germanias scolas minutissimorum ≷ictuum crebris compunctionibus excarnificatus, ac deinde unco tractus et in tiberim mersus, ≷etiam communi caruit sepultura.

≷anno dominice incarnationis lxxii et anno ab urbe condita dcccxxu. uespasianus ≷huic successit. hic apud iudeam palestine imperator ab exercitu appellatus et bellum ≷tito filio commendans, ipse romam per alexandriam imperator proficiscitur, qui secundo ≷imperii eius anno iudeae regnum subuertit templumque solo strauit, post annos prime hedi&gd;ficationis mlxxxuiiiiix. consumatumque hoc bellum annis iii, duobus quidem iuuente nerone et duobus aliis postea. ue&gd;spasianus autem obscure quidem natus, sed optimis comparatus, priuata uita illustris, qui ≷inter alia magnorum opera, in priuata adhuc uita in germaniam, ac deinde in brittanniam ≷a claudio missus, tricies et bis cum hoste conflexit: duas ualidissimas gentes, uiginti oppida, ≷insulam uectam britannie proximam romano adiecit imperio.

≷orosius: ≷iudei post passionem christi destituti in totum gratia dei, cum omnibus undique malis ≷circumuenirentur, quibusdam in monte carmelo seducti sortibus, quae portenderent exortos a ≷iudea duces rerum potituros fore, in rebellionem exarserunt extinctisque romanis presidiis ≷legatum syrie suppetias ferentem, rupta aquila, et cesis copiis, fugauerunt. ad hos uespa&gd;sianus a nerone missus titum filium suum maiorem inter legatos habuit; nam multas et ua&gd;lidas legiones secum in syriam traiecit. itaque cum iudeos, multis eorum oppidis captis, in ≷urbe hierosolimorum precipue ob diem festum congregatos, obsidione clausisset, cognita ne&gd;ronis morte, ortatu plurimorum regum et ducum, maxime iosephi iudeorum ducis sententia, ≷qui captus, cum in uincula coniceretur constantissime dixerat continuo se ab eodem im&gd;peratore soluendum, imperium adeptus, relicto in castris ad procurationem obsidionis filio ≷tito, per alexandriam profectus est romam; sed cognita interfectione uitellii, paulisper ≷alexandrie substitit. titus uero magna ac diuturna obsidione iudeos premens, machinis ≷cunctisque bellicis molibus, non sine multorum sanguine, tandem muros ciuitatis irrupit. ≷sed ad expugnandam interioris templi munitionem, quam reclusa multitudo magnorum ac lo&gd;cupletum tuebatur, maiorae ui et mora opus fuit. quod tamen postquam in potestatem re&gd;dactum opere atque antiquitate suspexit, diu deliberauit utrum tanquam incitamentum hostium ≷incenderet, an in testimonium reseruaret. sed aecclesia dei iam per totum orbem uberrime ≷germinante, hoc tanquam effectum et uacuum nullique usui bono conmodum arbitrio dei ≷auferendum fuit. itaque titus imperator ab exercitu pronuntiatur, templum in hierusolimis ≷incendit: accidit quod a die conditionis prime usque ad diem euersionis annis mcii. muros ≷urbis uniuersos solo adequauit. dc milia iudeorum eo bello interfecta, cornelius et sueto&gd;nius referunt; iosephus uero iudeus, qui ei tunc bello prefuit et apud uespasianum propter ≷predictum imperium, ueniam gratmque meruerat, scribit undecies centena milia gladio et ≷fame perisse, reliquias uero iudeorum diuersis actas conditionibus, toto orbe uenditas atque ≷dispersas, quorum numerus ad nonaginta milia hominum fuisse narratur. uespasianus et ≷titus imperatores magnificum agentes de iudeis triumphum, urbem ingressi sunt, anno ab ≷urbe condita dcccxxu. pulchrum et ignotum antea cunctis mortalibus inter cccxx ≷triumphos, qui a conditione urbis usque in id tempus acti erant, hoc spectaculum fuit. qui ≷continuo omnibus bellis, ac tumultibus domi forisque compressis, pacem totius orbis censue&gd;runt. iure enim idem honos ultioni passionis domini impensus est, qui etiam natiuitati fuerant ≷attributus. uespasianus itaque rome se in imperio moderatissime gessit. pecunie autem ≷non adeo aiudeus fuit, ut alicui eam iniuste auferret, et quamuis eam cum omni diligentia et ≷prouisione colligeret, studiosissime tamen largiebatur, precipue indigentibus. nec facile ante ≷eum cuiusdam principis maior, est libertas comperta, uel iustior; qui tam placidissime le&gd;nitatis fuit, ut maiestatis quoque contra se reos non facile punierit; offensarum, et inimici&gd;tiarum immemor; a causidicis ac philosophis in se dicta leuiter tulit; diligens coercitor fuit discipline ≷militaris. non solum autem iudeam, uerum etiam palestinam, achaiam, liciam, rodum, ≷bizantum, samum, traciam quoque, ciliciam, commagene romano subegit imperio; filios ≷autem suos ita cognitos habuit, ut, cum multe contra eum coniurationes fierent, quas patefa&gd;ctas ingenti dissimulatione contempsit, in senatum dixit, aut filios suos successores, aut ne&gd;minem post hec cum senatui populo, postremo cunctis amabilis ac iocundus esset, profluuio ≷uentris extinctus est in uilla propria, circa sabinos, annos agens etatis lxuiiiiix principatus sui ≷anno nono die octauo. beda scribit illum regnasse annis uiiiiix, menses xi, dies xxii.

≷anno dominice incarnationis lxxxi et anno ab urbe condita dcccxxuiii. titus ≷uespasiani filius, segregatis a numero principum ottone et bitellio, ab augusto octauus, ≷biennio et duobus mensibus post patrem regnauit, qui et uespasianus est dictus, uir om&gd;ni uirtutum genere mirabilis, adeo ut amor et delicie humani generis diceretur. fuit ≷quippe eloquentissimus, bellicosissimus, moderatissimus. in oppugnatione hierusolimorum ≷sub patre militans, duodecim propugnatores, duodecim sagittariorum ictibus occidit; suos ≷omnes in tantum dilexit, ut nullum omnino interficeret. conuictos aduersus se coniurationis ≷dimisit, et in eadem familiaritate illos habuit, qua et prius habuerat. tante fuit largitatis, ut ≷cum nulli quicquam negaret, et ab amicis propter hoc reprehenderetur, respondisse fertur ≷nullum debere ab imperatore tristem discedere. hic cum quadam die recordatus in cena ≷fuisset, nulli se illo die quicquam prestitisse, dixit: amici, hodie diem perdidi. iste rome ≷anphiteatrum hedificauit, et quinque milia ferarum in eius dedicatione occidit. post haec in ≷eadem uilla, qua et pater eius, morbo mortuus est; tantus autem, eo mortuo, luctus publicus ≷fuit, ut omnes doluerint tanquam in propria orbitate. huius autem imperii anno secundo, ≷decedente lino papa, cletus natione romanus, ex patre emelliano pontificalem cathedram ≷gubernandam suscepit, seditque annos uiiiiix menses i. hic ordinauit xxu titulos in urbe ≷roma, et hic martyrio coornatus est et sepultus iuxta corpus beati petri in uaticano, ubi ≷et linus.

≷anni domini lxxxiii. anno ab urbe condita dcccxxx. domitianus frater titi ≷iunior, ab augusto nonus, neroni aut callicule similior quam patri aut fratri, toto successit ≷in regnum. hic paulatim per xu annos, quibus regnauit, per omnes scelerum gradus excreuit. ≷primis namque annis moderatus imperio fuit, mox ad ingentia uitia prorupit, libidinis, ira&gd;cundie, crudelitatis, auaritie. tantum in se odia concitauit, ut merito patris nomen et fratris ≷aboleret. superbia quoque effera in eo execrabilis fuit. consobrinos suos interfecit, no&gd;bilissimos ex senatu inuidie simul ac prede causa alios palam interfecit, alios in exilium ≷transmisit, ibique trucidari imperauit. libidinis intemperantia quicquid cogitari potest fecit. ≷plurimas urbis edes, destructis populi romani rebus, exstruxit. bellum aduersus germanos et ≷dacos gessit, pari reipublice pernicie, cum in urbe ipse sanatum populumque laniaret et ≷foris male circumactum exercitum assidua hostes cede conficerent. domitianus tamen pra&gd;uissima elatus iactantia, sub nomine superatorum hostium, de extinctis in preliis romanorum ≷legionibus triumphauit. his in tantam suberbiam prolapsus fuit, ut dominum sese ac deum ≷uocari, scribi, colique iusserit.

≷secunda persecutio in ecclesia.

≷hic secundus post neronem christianos persequitur, sub quo iohannes apostolus in ≷pathmos insulam exilio religatus est, et flauia domitilla in insulam pontianam ob fidei ≷testimonium exiliatur. qui et ipsum iohannem apostolum in feruentis olei dolium iussit ≷mergi, a quo omnino illesus exiuit. domitianus quoque acerbitate tormentorum, et cruentis&gd;sime questionis, exquiri genus dauid inter iudeos atque interfici precepit. cumque domi&gd;tianus exiciabilis ob scelera uniuersis exosus esset, suorum coniuratione in palatio interfectus ≷est, anno etatis sue xxx, imperii uero xu, mense u, cuius cadauer populari sandapila per uespi&gd;liones exportatum, atque ignominiosissime sepultum est. cuius imperii anno uiii post ≷cletum clemens, natione romanus, ex patre faustino pontificalem cathedram gubernauit, se&gd;ditque annos uiiiiix menses duos. hic constituit canonem super eucharistiam decantari, et ut epi&gd;scopus electione cleri et laude plebis constitueretur. hic sub traiano deportatus exilio trans ≷ellespontum, marinis fluctibus pro christi nomine inmersus est.

≷anni domini lxxxuiii et anno ab urbe condita dcccxlui quamuis euthropius ≷quingentissimum hunc annum esse scripserit: nerua in priuata uita moderatus et strenuus, ≷nobilitatis medie, senex admodum, imperator decimus ab augusto creatus est. equissimum ≷se et utillimum reipublice prebuit: qui diuina prouisione consulens traianum sibi adoptauit ≷in regnum. nerua siquidem primo edicto suo cunctos exules reuocauit. unde et ioannes ≷apostolus hac indulgentia liberatus ad ephesum rediit. et quia concussam se absente per ≷hereticos uidit aecclesiae fidem, confestim hanc descriptam in suo uerbi dei eterni&gd;tatem stabiliuit. nerua confectus morbo diem obiit, post annum et quattuor menses imperii ≷sui, etatis uero sue anno lxxxi.

≷anni domini xcuiii et anno ab urbe condita dcccli. traianus genere hispa&gd;nus, cognomento ulpius crinitus, cuiusdam consulis filius, undecimus ab augusto apud ≷agrippinam gallie urbem insignia sumpsit imperii. qui rem publicam ita amministrauit, ≷ut omnibus principibus merito preferatur, inusitate ciuilitatis et fortitudinis; romani enim ≷imperii, quod post augustum defensum magis fuerat quam nobiliter ampliatum, fines longe la&gd;teque diffudit. germaniam trans renum in pristinum statum reduxit. daciam et multas ≷trans danubium gentes subegit. parthos recepit. albanis regem dedit. corduenos et mar&gd;comannos occupauit. regiones trans eufratem et tigrin sitas, prouincias fecit. armeniam, ≷assiriam, mesopotamiam, eleuciam et ethesifontem et babyloniam uicit ac tenuit. persidis ≷regem statuit. et usque ad indie fines, et mare rubrum accessit. arabiam postea in pro&gd;uincie formam redegit. in mari rubro clasem constituit ut indie fines deuastaret. gloria ≷militari, ciuilitate et moderatione ceteros superauit.

≷tertia persecutio in ecclesia

≷in persequendis sane christianis errore deceptus, tertius a nerone, cum passim ≷repertos cogi ad sacrificandum ydolis, ac interfici precepisset, plinii secundi, qui inter iudices ≷persecutor datus erat, relatu admonitus, eos homines nichil contrarium romanis legibus ≷facere, rescriptis ilico temperauit edictis. hic ipse plinius tunc orator et hystoricus in&gd;signis habebatur, cuius plurima ingenii opera extant. pantheum rome, quod domitianus ≷fecerat, fulmine crematur, cui nomen ob id indictum est, quod omnium deorum sit ipsa domus. ≷iudei per uniuersas partes sedicionem mouentes, digna cede prosternuntur. quo tempore ≷iohannes apostolus anno lxuiiiiix post passionem domini, etatis autem sue xcuiii, ephesi ≷placida morte quieuit. traiano aduersus christianos persecutionem mouente, simeon, qui ≷et simon filius cleope, hierusolimorum episcopus crucifigitur: et ignatius antioceae epi&gd;scopus romam perductus bestiis traditur. anacletus natione grecus ex patre antichio, ≷qui clementi successerat, marytirio coronatus, et in uaticano sepultus est. hic constituit ≷ut non minus quam a tribus episcopis ordinaretur episcopus. et ut ordinationes clericorum ≷cunctis ordinibus palam fierent, presente plebe, et ut inimici uel suspecti non possint ac&gd;cusare presbyterum. post hunc euaristus natione iudeus ex oppido bethleem romanum ≷episcopatum rexit annis uii et mensibus x. hic constituit ut uii diaconi essent in urbe ≷roma, qui custodirent papam propter stilum ueritatis, ne infestaretur a maliuolis, et semper ≷parati essent ad obsequium prebendum, et in missarum sollempniis, et in predicatione. et ≷hic martyrio coronatus, et in uaticano sepultus est. alexander natione romanus ex patre ≷alexandro post hunc suscepit ecclesiam, iuuenis quidem etate, sed senior moribus, seditque ≷annos x mensibus uii. hic in canone memoriam passionis christi addidit, ubi dicit: qui ≷pridie quam pateretur usque mei memoriam facietis. hic precepit, ut aqua uino misceretur ≷in sacrificio, propter christi unitatem et aecclesiae, et ut oblatio ex azymo fieret, non ex fermento, ≷propter christi corporis ueritatem, et ut modica esset, dicens: haec oblatio quanto potior, tanto ≷pautior. precepit etiam omnibus dominicis diebus aquam cum sale exorcizari, et mixtam ≷benedici, et ex ea populum aspergi, ad effugandas diabolicas insidias, et contrarias ualitu&gd;dines. et hic martyrio coronatus, et septimo ab urbe miliario uia numentana sepelitur, ≷et traianus autem rome et per prouincias equalem se omnibus exhibens, egrotantes libenter ≷uisitans, amicos salutari causa frequentans, uel cum dies festos habuisset, conuiuia cum eisdem ≷indiscreta uicissim habens, sepe in uehiculis eorum sedens, nullum ledens senatorum, nichil ≷iniustum ad augendum fiscum agens; liberalitatis publice ac priuate, ditans omnes, et hono&gd;ribus augens, quos sibi uel mediocri familiaritate cognouisset; in exequendo iure et exhi&gd;benda iustitia sepe uacans, operam cum omni diligentia dabat: leges discretus ordinans et ≷ad haec peragendo uiros idoneos eligens, atque illustres instituebat: orbem terrarum hedificans ≷inmunitates ciuitatibus tribuens: fluminum transitus, ac itinera periculosa tuto et salubri opere ≷componens: nichil non tranquillum, nichil non placidum agens. hoc ipsius fertur egregium. ≷amicis eum culpantibus, quod priuatum nimis ac benignum se cunctis exhibebat, respondit ≷talem priuatis imperatorem esse oportet, quales sibi priuatos imperator optat habere. post ≷ingenti igitur gloria belli domique e perside rediens apud seleucia isaurie profluuio ≷uentris extinctus est. obiit autem etatis anno lxiii, imperium autem mensibus ui, dies xu, solus omnium intra urbem ≷sepultus est. cuius ossa collata in urnam auream in foro, et ipse edificauit, posita sunt ≷sub columna. huius altitudo cxl pedes habet. huius autem tantum iniemore delatum est, ≷ut usque ad iustiniani tempora, et multo post, non aliter in senatu principibus acclamatum ≷sit, nisi: felicior eris augusto octauiano; melior eris imperatore traiano.

≷anno ab incarnatione domini cxuiii.

≷et anno ab urbe condita dccclxuii. helius adrianus, consobrine traiani filius, duo&gd;decimus ab augusto principatum adeptus, uno et xx annis imperauit. hic quamuis prius ≷errore deceptus, et inter quam plurimorum martyria christianorum, quos ad sacrificandum ≷ydolis compellebat, eleutherium ecane ciuitatis apulie episcopum, rome sibi presentari, ≷uariisque tormentis interfici precepisset, postea per quadratum discipulum apostolorum, et ≷aristiden atheniensem uirum fide sapientiaque plenum, et per serenum granium legatum, ≷libris de christiana religione compositis instructus atque eruditus, precepit per epistolam, ≷ut nemini liceret christianos sine obiectu criminis aut probatione dampnare. idemque ≷continuo pater patrie ultra morem malorum appellatur, et uxor eius augusta. adrianus rempublicam ≷iustissimis legibus ordinauit. orbem romanum circumiit, multa hedificauit, facundissimus ≷latino sermone, grecoque eruditissimus fuit. iam in utraque lingua eruditissimus biblio&gd;thecam athenis miri operis extruxit. iudeos sane perturbatione scelerum suorum exagitatos, ≷et palestinam prouinciam depopulantes, ultima cede perdomuit, precepitque ne cui iudeo ≷introeundi hierusolimam esset licentia, christianis tantum ciuitate permissa, quam ipse in ≷optimum statum, murorum extructione reparauit, et heliam uocari de nomine suo precepit. ≷adrianus autem obiit in campania maior sexagenario. hierusolime uero ex gentibus primus ≷constituitur episcopus marcus, cessantibus his, qui fuerant ex iudeis, qui sunt numero xu et ≷fuerunt a passione domini per annos ferme cuii. per idem tempus rechotes insignes erant, ≷faborinus et palemon, necnon et herodes atheniensis, et marchus bizantius. tertio quoque ≷anno imperii adriani, decedente alexandro urbis rome episcopo, christusthe scribe wrote graphemes 'xps' with a macron above the central 'p', natione romanuthe scribe wrote 'i' (one short descending trait) in line, and added another short descending trait above the line, meaning that the 'i' should be understood as a 'u's, ≷ex patre pastore, sedit annos ix menses iii. hic constituit ut ministeria sacrata non tan&gd;gerentur, nisi ab altaris ministris, et ut corporale non fieret ex serico, nec tincto panno, ≷sed de purissimo lino contexto: et ut nulla mulier uasa sancta et sacrata, uel pallam altaris ≷auderet contingere. constituit etiam, ut quicumque episcoporum uocatus fuisset ad sedem ≷apostolicam, rediens ad parochiam suam, non susciperentur nisi cum litteris pape ad salua&gd;tionem plebis. et hic martyrio coronatur et iacet in sepulchro, in quo requiescit linus ≷et cletus, anacletus et euaristus; et tantorum martirum altare solum sibi nomen uindicat ≷xysti. thellesphorus natione grecus et anachorita post hunc suscepit ecclesiam, seditque ≷annis xi mensibus ii. hic in missarum sollempniis ympnum addidit angelicum. et ante ≷pascha domini uii ebdomatibus omnem clerum ab esu carnium precepit abstinere. et in ≷natale domini tres missas instituit celebrandas: primam in pullorum cantu, iam proximante ≷media nocte, quando christus in bethleem nasci dignatus est. secundam illuciscente aurora, ≷quando christus in cunabulis a pastoribus est adoratus. tertiam ipsa hora diei tertia, quando ≷illuxit nobis dies redemptionis nostre. nam omni tempore ante hore tertie cursum nullus ≷presumeret missas celebrare, qua hora dominus noster iesus christus secundum euangelium ≷marci ascendit in cruce. et hic martyrio coronatus, et sepultus cum fratribus suis in ≷uaticano. quo tempore aquila interpres habetur.

≷anno incarnationis domini cxl.

≷et anno ab urbe condita dccclxxxuiii. antonius cognomento pius, genere clarus, ≷tertius decimus ab augusto imperator creatus, cum filiis suis aurelio et lucio xx et plenis ≷tribus regnauit annis, adeo tranquille et pie, ut merito pius et pater patrie nominatus sit. ≷uixitque ingenti honestate priuatus omnibus; et quamuis maior imperio, nulli tamen aceruus, ≷cunctis uero benignus. in re militari moderata gloria, defendere magis prouincias, quam am&gd;pliare studens, uiros equissimos ad ministrandam rempublicam querens, bonos honorabiliter ≷habens, improbos sine aliqua acerbitate detestans, regibus amicis amabilis non minus quam ≷terribilis, adeo ut barbarorum plurime nationes, depositis armis, ad eum controuersias suas ≷litesque deferrent, sententieque parerent. hic ante imperium ditissimus, omnes suas opes ≷stipendiis militum et circa amicos minuit, uerum erarium optimum reliquit, unde et pius ≷propter clementiam dictus est. hic apud lorium uillam suam ad duodecimum lapidem, ≷quod est miliario ab urbe duodecimo, morbo correptus interiit, uite anno lxxuii, imperii xxiii. ≷huius tamen temporibus ualentinus heresiarchis et cerdo magister marcionis romam uene&gd;runt. iustinus philosophus librum de christiana religione compositum antonio tradidit, ≷eumque benignum erga christianos homines fecit. qui non longe post suscitante perse&gd;cutione crescente cinico pro christo sanguinem fudit. anno primo antonii pii iginus ≷natione grecus ex philosopho de athenis post thellesphorum romanam suscepit ecclesiam, ≷seditque annos iiiiiu mensibus ii. hic clerum composuit et distribuit gradus, constituitque ≷ut unus patrinus uel patrina suscipiat leuatum a fonte: similiter et in confirmationibus fiat ≷et in cathecumeno faciendo. et hic martyrio coronatus, et sepultus est cum fratribus suis ≷in uaticano. huic successit pius natione italus ex patre rufino. huius temporibus fuere ≷rome due sacratissime uirgines, potentiana et praxedis. sub huius episcopatu hermes ≷scripsit librum, qui dicitur pastoris, in quo preceptum angeli continet, ut pascha die do&gd;minico celebretur, quod et ipse pius episcopus constituit. policarpus episcopus ephesinus ≷ioannis apostoli discipulus romam ueniens, multos ab heretica labe castigauit, qui ualentini ≷et cerdonis fuerant doctrina corrupti. sub hoc arrianus philosophus nicomediensis pretor ≷agnoscitur, nec non et maximus tyrius, apollonius stoicus chalcedonius, basilides sol&gd;phopolitanus. isti etiam magistri uerissimi cesaris extiterunt. criniscus cinicus philosophus, ≷et herodianus grammaticus optimi pollebant. pius autem rome episcopus martirio uitam ≷finiuit et sepultus est cum fratribus suis. agnitiusanicetus sed apparet emendatus, cum antea diceretur agnitius natione syrus ex patre ioanne post hunc ≷suscepit ecclesiam. hic precepit ut nullus clericus comam nutriret, secundum apostoli pre&gd;ceptum. et in martirio coronatus est, et positus in uaticano.

≷anno ab incarnatione domini clxii et anno ab urbe condita dcccccmx. marchus an&gd;tonius uerus cum lucio aurelio commodo fratre quartus decimus ab augusto regnum su&gd;scepit, mansitque in eo annis xuiiiiix. hii primum equo iure imperium amministrauerunt, cum ≷usque ad id tempus singuli augusti fuerint. bellum contra parthos, qui rebellauerant, am&gd;mirabili uirtute et felicitate gesserunt, atque de eis triumphauerunt. persecutione orta in asia ≷policarpus et pionius fecere martirium. in gallia quoque plurimi gloriose pro christo ≷sanguinem fudere. nec multo post uindex scelerum lues multas late prouincias, italiam ≷maxime, romamque uastauit. aurelius commodus, dum cum fratre in uehiculo trium&gd;phali sederet, subito sanguine ictus, casu morbi, quem apoplexiam greci uocant, suffocatus ≷interiit. defuncto commodo fratre, antoninus uerus solus reipublice prefuit, quem mirari ≷facilius, quam laudari oportet. adeo enim tranquillissimus fuit, ut ab infantia quoque uultum ≷nec ex gaudio, nec ex merore mutauerit. ipse etiam non solum uite moribus, sed etiam ≷eruditione philosophus. hic cum omnia rome equo iure egisset, ad nullam insolentiam ≷elatus imperii fastigio, libertatis prouincias ingenti benignitatis amore tra&gd;ctauit. contra germanos et marcomannos, quados, glaucos, et sarmatas pugnauit: quibus ≷deuictis multique interfectis, ex eis ipse cum commodo filio suo antonino, que iam cesarem ≷fecerat, triumphauit. ad huius belli sumptum, cum iam, erario exausto, largitiones nullas ≷haberet, ut militibus daret, neque indiceret prouincialibus, aut aliqui senatui aliquid uelle, ≷instrumenta regii cultus in foro traiani distrai iussit, uasa aurea, pocula christallina, et mu&gd;renam uxoream, ac suam, aureas, ac sericas uestes, et multa ornamenta gemmarum, pretio&gd;sorumque lapidum; horum itaque omnium per duos continuos menses uenditio facta est, mul&gd;tumque auri redactum. post uictoriam tamen emptoribus pretia restituit. qui autem reddere ≷comparata noluerunt, molestus nulli fuit. in redditione munerum post uictoriam adeo ma&gd;gnificatus fuit, ut centum simul leones exhibuisse tradatur. preteriti etiam temporis per omnes ≷prouincias tributa donauit, omniaque fiscalium titulorum monimenta congesta in foro iussit ≷incendi, seuioresque leges nouis constitutionibus temperauit.

≷quarta persecutio in ecclesia.

≷cuius autem precepto persecutiones christianorum, quarta post neronem uice, graues ≷extiterunt, multique in eis sanctorum coronati sunt. cessauere huius imperii anno octauo. soter ≷natione campanus ex patre concordio successit aniceto, seditque annis nouem, mensibus sex. ≷hic constituit ut legitima non habeatur uxor, nisi que a sacerdote fuerit benedicta, et a ≷parentibus tradita, et secundum legem dotata, et a paranimphis custodita. et ut nulla monacha pallam sacratam con&gd;tingeret, nec in ecclesia incensum poneret. et hic martirio uitam finiuit, et iacet in sepul&gd;chro cum fratribus suis. eleuther natione grecus ex patre habundio post hunc cathe&gd;dram suscepit pontificalem. hic iterum firmauit, ut nulla esca a christianis repudiaretur, ≷que rationalis, et humana esset. et hic martirio coronatus, et positus est ad fratres suos. ≷antonino imperatori melitus asianus sardiensis episcopus pro christianis tra&gd;didit. lucius britannie rex, missa ad euletherium rome episcopum epistola, ut christianus ≷efficeretur imperat. apollinaris asianus ierapoli et dionisius corynthi clarissimi habentur ≷episcopi. sub hoc galienus genere pergamus optimus medicus pollebat. iulianus rome ≷leges promebat; fronto rethor, aristides smirneus sophista, oppianus poeta, atticus plato&gd;nicus philosophus erant. cum igitur antoninus fortunatam rempublicam uirtute et man&gd;suetudine reddidisset, postremo in pannonia constitutus, repentino morbo interiit. tunc ≷catafricarum hereses exorte fuerunt.

≷anno ab incarnationis domini clxxxi, et anno ab urbe condita dcccccmxxx lucius ≷antonius commodus ab augusto quintus decimus patri successit in regnum, mansitque in eo ≷annis xii. hic nichil paternum habuit, nisi quod contra germanos feliciter et ipse pugnauit. ≷ceterum per omnia, luxurie et obscenitatis dedecore deprauatus, nichil paterne uirtutis et ≷pietatis simile gessit. gladiatoriis quoque armis sepissime in ludo pugnauit, et in amphi&gd;teatro feris sese frequenter obiecit; interfecit etiam quamplurimos senatores, maxime quos ≷animaduertit nobilitate industriaque excellere; flagitia regis, pena urbis insequitur. nam ≷fulmine capitolium, ex quo facta inflammatio, bibliothecam illam maiorum cura studioque ≷compositam, edesque alias iuxta sitas, rapaci turbine concremauit. deinde aliud incendium ≷postea rome exortum edem ueste et palatium, plurimamque urbis partem solo coequauit. ≷colossi capite sublato, sue imaginis caput ei iussit imponi. septembrem mensem ad nomen ≷suum trasferre conatus, ut commodus diceretur, sed ab omnibus id postea execratum fuit. ≷panthenus philosophus ex stoicis tunc in diuino uerbo fulgebat. commodus cunctis incom&gd;modus in domo uestaliani subita morte strangulatus interiit, cum post patrem annis duo&gd;decim et mensibus septem imperasset. in tanta quippe omnium execratione fuit, ut hostis ≷humani generis etiam mortuus iudicaretur. huic successit elius pertinax grandeuus iam ≷septuagenarius, qui cum prefecturam urbium ageret, ex senatusconsultu imperare iussus, ≷sextus decimus ab augusto, sexto mense, quo regnare ceperat, pretorianorum militum sedi&gd;cione, et iuliani iurisperiti scelere, in palatio occisus est, qui nil habet hystorie. iulianus, ≷eliopertinace interfecto, inuasit imperium; uir nobilissimus et iure peritissimus, qui sub diuo ≷adriano perpetuum composuit edictum. iulianus mox a seuero apud pontem moluium bello ≷ciuili uictus, et interfectus est septimo mense, postquam ceperat imperare. ita inter perti&gd;nacem, et iulianum annus unus assumptus est. theodotion interpres habetur.

≷anno ab incarnatione domini clxciiiiiuthe scribe wrote clxciii, which is clearly wrong and could be interpreted as both 164 (ignoring the second 'c') or 194 (ignoring the 'l')., et anno ab urbe condita dcccccmxliiiiiu, seuerus ≷genere afer tripolitanus ab oppido lepti, qui se ex nomine imperatoris, quem occisum ≷ultus fuerat, pertinacem uoluit appellari, septimus decimus ab augusto, destitutum adeptus ≷imperium xuii tenuit annis. hic autem prius fisci aduocatus, mox militaris tribunus, ≷multa deinde et uaria officia atque honores, usque ad amministrationem reipublice peruenit, ≷solus omnium memoria, et antea et postea ex africa imperator fuit. parcus admodum, na&gd;tura seuus, multis semper bellis lacessitus, fortissime quidem rempublicam, sed laboriosissime ≷rexit, qui etiam preter bellicam gloriam etiam ciuilibus studiis clarus fuit et licteris doctus, ≷philosophice scientie ad plenum instructus. pascennium nigrum, qui in egipto et syria ad ≷tirannidem aspirauerat, apud cizicum uicit et interfecit. sarmatas rebellare conantes ferro ≷coercuit. parthos uicit, arabas et aziabenos superauit, ac multa in toto orbe romano re&gd;parauit. clemens alexandrine ecclesie presbiter et panthenus stoicus philosophus, nar&gd;cissus hierusolimorum episcopus et theophilus cesariensis, policarpus quoque et bachilus ≷asiane prouincie episcopi insignes habentur.

≷quinta persecutio in ecclesiaafter the initial two letters 'ec', the rest of the word is written in the next line, but i can't easily mark it because of xml overlapping issue).

≷seuerus quinta post neronem persecutione christianos excruciauit, et leonidem patrem ≷origenis martyrio coronauit. tunc uictor natione afer ex patre felice tertius decimus ≷rome episcopus, postquam sedit annis decem, mensibus duo, martyrio coronatur, et se&gd;pelitur cum fratribus suis. hic autem datis late libellis constituit pascha die dominico ≷celebrari, sicut predecessor eius eulether, a quarta decima luna primi mensis, usque ≷uicesima prima. cuius decretis fauens theophilus cesaree palestine urbis episcopus, ≷scripsit aduersus eos, qui quarta decima luna cum iudeis pascha celebrabant, cum ceteris, ≷qui in eodem concilio aderant episcopis sidonicam et ualde utilem epistolam. zepherinus ≷natione romanus ex patre habundio successit uictori in episcopatu, seditque annis octo et ≷mensibus septem. hic constituit ut uasa altaris essent uitrea, nam antea erant lignea. et ≷hic martyrio coronatur, et ponitur ad collegas suos. hanc profanam in christianos et ec&gd;clesiam dei presumptionem seueri, celestis ultio e uestigio acta subsequitur. nam continuo ≷rapitur, uel potius detrahitur in galliam seuerus e syria ad tertium ciuile bellum. unum ≷iam enim rome aduersus iulianum, aliud in syria contra pascennium gesserat, tertium clodius ≷albini iuliani in occidendo pertinacem socius, qui se in galliam cesarem fecerat, suscitabat; ≷cuius bello multum utriusque romani sanguinis fusum est. albinus tamen apud lugdunum ≷oppressus et interfectus est. seuerus uictor in britannias deuectus pene omnium sociorum ≷trahitur, ubi magnis grauibusque preliis sepe gestis, receptam partem insule a ceteris indo&gd;mitis gentibus, uallo distinguendam putauit, et ut ab incursione barbarica faceret suos se&gd;curos, magnam fossam, firmissimumque uallum crebris insuper turribus communitum per ≷cxxxii milia passuum a mari ad mare duxit. ibique apud eburacum oppidum obiit anno ≷septimodecimo sui regni. reliquit duos filios, bassianum et getam, quorum geta hostis ≷publicus iudicatus interiit; bassianus a senatu, antonini nomine assumto, regno potitus est. ≷quo tempore symachus interpres habetur.

≷anno ab incarnatione domini ccxi et anno ab urbe condita dcccccmlxii aurelius an&gd;tonius bassianus, idemque carecalla seueri filius, octauus decimus ab augusto principatum ≷adeptus est, mansitque in eo annis non plene septem. patre asperior et minax, omnibus ≷hominibus libidinem intemperantior, qui etiam nouercam suam duxit uxorem; qui tamen la&gd;uacra, que antoniana appellantur, opere fecit egregio. preter hec, nil boni memorabile ≷gessit. hic contra parthos bellum moliens, inter edessam et carras ab hostibus circum&gd;uentus occisus est. quo tempore alexander episcopus cappadocie cum desiderio locorum ≷sanctorum ierosolimam uenisset, uiuente adhuc narcisso eiusdem urbis episcopo, persenilis ≷etatis uir, et ipse ibi ordinatus est episcopus, domino, ut id fieret, per reuelationem monente. ≷terculianus afer centurionis proconsularis filius omnium ecclesiarum sermone celebratur.

≷item anno primo huius antonini caracalle, calixtus natione romanus ex patre domicio ≷post zepherinum episcopalem suscepit cathedram. hic constituit ieiunium sabbati ter in ≷anno fieri, frumenti, uini et olei secundum prophetiam. ad hoc quoque iuxta quattuor anni ≷tempora, quattuor indixit omni ecclesie ieiunia, primum uernale, secundum estiuale, tertium ≷autumpnale, quartum hyemale; in quibus precepit etiam ordinationes fieri, quamquam nec ≷ipse nec alius quislibet romanorum pontificum a beati petri usque ad sancti siluestri tem&gd;pora legitur celebrasse ordinationes, nisi in mense decembris. hic idem prohibuit, ut in ≷accusatione presbyterorum infames et suspecti et inimici non suscipiantur: eos uero hereticos nominauit ≷qui dicunt sacerdotes post lapsum, si dignam egerint penitentiam, non posse ad pristinos re&gd;dire honores. sed et hic martyrio coronatus est et sepultus in cimiterio, quod suo nomine ≷dicitur calixti.

≷post bassianum nonusdecimus ab augusto ofilius macrinus, qui prefectus pretorio erat, ≷cum filio diadumedo inuasit imperium. hi facti imperatores nichil memorabile ex temporis ≷breuitate gesserunt, nam emenso anno, continuo apud archelaidem militari tumultu ambo ≷pariter occisi sunt. abgarus uir sanctus regnabat adesse ut uult africanus.

≷anno ab incarnatione domini ccxxiiiccxuiiiiix et anno ab urbe condita dcccccmlxx marcus ≷aurelius antoninus, qui antonini caracalle filius putabatur, uicesimus ab augusto imperium ≷adeptus, tenuit annis quattuor. hic autem sacerdos eliogabali templi erat, qui cum romam ≷ingenti militum et senatus expectatione uenisset, stupris et probris omnibus se contaminauit, ≷impudicissime et obscenissime uixit, et nullam sui, nisi flagitiorum totiusque obscenitatis ≷infamem satis memoriam reliquit. tumultu autem militari exorto rome ipse cum matre ≷interfectus est. in palestina nicopolis, que prius emmaus uocabatur, urbs condita est, ≷legationis industria pro ea suscipiente iulio africano scriptore temporum. hyppolitus ≷episcopus multorum conditor opusculorum, temporum canonem, que scripsit, hucusque per&gd;duxit. quo tempore urbanus papa, natione romanus, ex patre pontiano post calixtum ≷ecclesie suscepit gubernacula. hic precepit ut omnia uasa ecclesiastica aurea uel argentea ≷fierent, uel, si pauper esset ecclesia, stagnea. hic primus instituit ut ecclesia susciperet ≷predia, ex quorum reditibus clerici communiter uiuerent. hic multos nobilium ad fidem ≷christi et maryrium perduxit. huius tempore extitit cecilia uirgo prudentissima, que duos ≷fratres tyburtium et ualerianum ad coronas uocauit, que postquam domum suam beato ≷urbano ecclesiam tradidit dedicandam, in eadem, inclito martyrio, finiuit uitam. tunc sa&gd;bellius oritur.

≷anno ab incarnatione domini ccxxiii et anno ab urbe condita dcccccmlxxiiiiiu au&gd;relius alexander uigesimus primus ab augusto, senatus ac militum uoluntate imperator ≷creatus, annus digno equitatis preconio fuit. hic in mammeam matrem suam, quia ≷cristiana erat, in nece pius fuit, et ob id omnibus amabilis, et quamplurimis benignus; qui ≷expeditione in persas facta, xersen regem eorum maximo bello uictum interfecit. ulpiano ≷usus ascensore summam sui moderaminem reipublice exhibuit, sed militari tumultu apud mo&gd;gonciacum interfectus est.

≷his autem diebus origenes presbiter alexandrie, immo toto orbi clarus ha&gd;betur, quem mammea mater alexandri audire curauit, et antiociam accitum summo honore ≷habuit. quo tempore urbanus rome episcopus martyrio uitam finiuit, et sepultus est cum ≷fratribus suis. huic successit pontianus natione romani ex patre calpurnio, seditque annis ≷quinque mensibus sex. qui iussu alexandri in exilio dampnatus in insula sardinia, ibique ≷pro christi nomine martyr effectus, quieuit in pace. cuius corpus anterus, qui ei successit, ≷detulit in romam, et sepeliuit in cimiterio calixti uia appia. anterus natione grecus ex ≷patre romulo post hunc romanam rexit ecclesiam, seditque annis undecim mense uno. hic ≷constituit ut episcopi maxime utilitatis uel necessitatis causa possint transferri de sede in ≷sedem. hic gestas martyrum a notariis diligenter exquisiuit, et in ecclesiis recondidit le&gd;gendas. et hic martyrio coronatus est sub maximino, et sepultus est cum collegis suis in ≷cimiterio calixti.

≷anno ab incarnatione domini ccxxxui et anno ab urbe condita dcccccmlxxxuii ≷maximinus uigesimus secundus ab augusto ex corpore militari primus ad imperium accessit, ≷sola militum uoluntate, cum nulla senatus intercessisset auctoritas, postquam bellum in ger&gd;mania gesserat.

≷sexta persecutio in ecclesia

≷mox imperator creatus persecutiones in christianos sextus a nerone exercuit; maxime ≷propter christianam alexandriam, que successerat mammeae, matris eius familie, uel precipue ≷propter origenem presbyterum. hic autem tertio postquam regnauerat anno, a pu&gd;pieno interfectus, et persecutionis et uite finem fecit.

≷post anterum fabianus natione romanus ex patre fabio romanus episcopus factus ≷est, seditque annis tredecim mensibus undecim. hic constituit ut omni anno in cena do&gd;mini crisma ab episcopo consecraretur et uetus in ecclesiis concremaretur. hic regiones ≷diuisit septem diaconibus, qui a notariis gestas martyrum in integro colligerent. et hic mar&gd;tyrio uitam finiuit et sepultus est ad catacumbas, decio cesare presidente sub philippis ≷christianis imperatoribus.

≷anno ab incarnatione domini ccxxxix et anno ab urbe condita dcccccmxci gor&gd;dianus uicesimus quartus ab augusto imperator creatus mansit in eo annis sex; quamuis ≷cum eo duo alii augusti essent creati obscurissimo genere, pupienus uidelicet et albinus. ≷gordianus autem genere nobilis, cum consensu militum, cum proconsulatum africe ageret, ≷maximino imperatore, princeps fuisset electus. hic cum romam uenisset, pupienus et albinus ≷in palatio interfecti sunt, soli gordiano imperio reseruato. gordianus itaque admodum puer ≷ad bellum parthicum profecturus, iani portas aperit. igitur gordianus ingentibus preliis ad&gd;uersus parthos prospere gestis, suorum fraude rediens super eufraten interfectus est. ≷his temporibus iulius africanus inter scriptores ecclesiasticos nobilis habebatur, sicut in ≷, quas conscripsit alexandrie, ipsemet refert. origenes in cesarea palestine theo&gd;dorum, cognomento gregorium, et athenadorum adolescentulos fratres, ponti postea nobi&gd;lissimos episcopos, diuina philosophia imbuit. sub hoc habebatur porphyrius plotini pla&gd;tonici philosophi auditor, theopompus philosophus apud cheroniam, et nicanor sophista ≷penes athenam pollebat.

≷anno ab incarnatione domini ccxlu et anno ab urbe condita dcccccmxcuii phi&gd;lippus uicesimus quartus ab augusto, statim occiso gordiano, imperator circa eufraten ≷creatus, philippum filium suum consortem regni fecit, exercitumque ex syria incolumemthe final consonant could be 'm' or 'n', since it is represented by a '3'-shaped abbreviation mark, that normally means 'm' but could theoretically mean a generic nasal consonant ad ≷italiam reduxit, mansitque in eo annis septem. hic primus imperator omnium christianus ≷fuit, ac post tertium imperii eius annum, millesimus a conditione rome annus expletus est. ≷ita magnificis ludis augustissimus omnium preteritorum hic natalis annus a christiano celebratus est. nec dubium est, quin philippus huius tante deuotionis gloriam et ≷honorem ad christum et ecclesiam reportaret, quando ascensum in capitolium immolatas&gd;que ex more hostias nullus auctor ostendit. ambo tamen philippi, quamuis diuersis locis, ≷tumultu militari et decii fraude interfecti sunt. e quibus iunior philippus adeo seueri ≷animi fuit, ut nullius cuiusquam comento solui potuerit, patremque ludis secularibus con&gd;cinnantem uultu annotauerit auersato. origenes aduersus quemdam epycurum philoso&gd;phum, qui contra christianos libros conscripserat octo uoluminibus respondit: qui, ut bre&gd;uiter dicam, tantum scribendi sedulus fuit, ut ieronimus quodam loco plusquam sex milia ≷librorum eius se legisse memorat. his quoque diebus, decio iam cesare existente, ≷cornelius natione romanus ex patre castino post fabianum suscepit episcopatum seditque ≷annis duo mensibus duo. hic sacerdotibus concessit pro recta fide iurare. huius tem&gd;pore corpora apostolorum petri et pauli ab orientalibus uiris noctu furata sunt: quo facto ≷terremotus tantus romanam concussit ciuitatem, ut pene omnes mori cogitarent. sicque fa&gd;ctum est, ut omnes, tam pagani quam christiani, tam uiri quam mulieres, tam paruuli quam ≷senes, ita unanimiter prompta uoluntate eos persequerentur, ut diceres totam urbem demigrare. ≷sed dei nutu ita factum est, ut et sanctorum corpora rome cum honore reportata sunt et ≷uiri religiosi, qui hoc amore pietatis fecerant, a cruciatu et morte dei misericordia liberati ≷sunt. sanctorum corpora per annum apud catacumbas inhumata iacuere. interea ex precepto ≷decii cesaris sub philippis christianis imperatoribus et totius senatus consultu concessum ≷est romano pontifici ceterisque christianis libere ad sepulturas apostolorum faciendas in&gd;sudare, et ad id faciendum data sunt eis de fisco reipublice adiutoria. primum quidem beati ≷pauli corpus leuatum de catacumba suscepit papa cornelius, et sepeliuit una cum lucina ≷in predio eiusdem, uia hostiensi, ad latus, ubi decollatus est. beati uero petri corpus accepit ≷prefatus episcopus, et posuit iuxta locum, ubi crucifixus est, inter corpora sanctorum epi&gd;scoporum in templo apollinis in monte aureo uaticani palatii neroniani. hic idem cor&gd;nelius post iussu decii imperatoris effecti exilio centumcellis dampnatus est et martyrio uitam ≷tiniuit. quo tempore antonius monachus claruit.

≷anni domini cclii et anno ab urbe condita millesimo quarto decius e pannonia infe&gd;riori, budalie natus, ciuilis belli, quod in gallia motum fuerat, intentor et repressor, occisis ≷philippis, uicesimus quartus ab augusto, simul cum filio suo, quem cesarem fecit, inuasit ≷imperium tenuitque annis tribus.

≷septima persecutio in ecclesia.

≷idemque continuo ad persequendum interficiendosque christianos, septimus post ne&gd;ronem feralia dispersit edicta, plurimosque sanctorum ad coronas christi de suis cruciatibus ≷misit. hic in medio barbarorum sinu interfectus est, filius autem eius gurgite paludis sub&gd;mersus est, ita ut nec cadauer eius potuerit inueniri. digno dampnatus iudicio qui persecu&gd;tionem in christianos mouens, beatum laurentium leuitam et martyrem extinxit.

≷beda: ≷decius regnauit annis duobus mensibus sex. hic cum philippos patrem et filium in&gd;terfecisset, ab eorum odium rabido furore persecutionem in christianos mouit, in quo fa&gd;uianus in urbe roma martyrio coronatur, post quem beatus cornelius martyrio coronatur. ≷cui successit lucius natione romanus ex patre porphirio, seditque annis tribus mensibus ≷duobus. hic precepit, ut duo presbyteri et tres diaconi in omni loco episcopum non de&gd;sererent, propter testimonium ecclesiasticum. qui postquam de exilio reuersus est, capite ≷truncatus, positus est cum collegis suis episcopis. stephanus natione romanus ex patre ≷iulio post hunc curam suscepit episcopalem. hic constituit ut sacerdotes et leuite uasis ≷et uestibus sacratis in usu cotidiano non utantur, nisi in ecclesia tantum. et hic decollatus ≷est ex precepto decii intra missarum solempnia, quando communicabat, cum duodecim pre&gd;sbyteris et septem diaconibus et decem et septem clericis, et in eodem loco ad catacumbas ≷sepultus est.

≷xystus natione grecus ex philosopho post hunc intrepidus accessit ad pontificatum, se&gd;ditque anno uno mensibus decem. hic non metuens principum minas nec imperialia pre&gd;cepta, dixit ad clerum suum: fratres et commilitones, audistis precepta seua uulgari. uidete, ≷nemo metuat terrores. tunc commendans thesauros ecclesie beato laurentio, ipse tentus et ≷catenatus ante templum martis ductus et in eo loco decollatus est cum felicissimo et aga&gd;pito et sepultus in cimeterio calixti.

≷cui dionisius ex monacho successit, seditque annis duobus mensibus tribus. hic con&gd;stituit in urbe roma presbyteros in titulis singulis singulos propter penitentes suscipiendos ≷et propter baptisma, et parrochias diuisit. interea alexander ierosolimorum episcopus apud ≷cesaream palestine interficitur. quidam autem uolunt decium non solum imperii sui ≷tempore, uerum sub quibusdam aliis ante se regnantibus, propter crudelitatem, quam in chri&gd;stianos exagitabat, cesar, ad id sequendum fuisse.

≷post interitum decii, mox gallus et bolusianus filius eius imperatores creati sunt. sub ≷his emilianus immo esiain moesia res nouas molitus est. ad quem opprimendum cum ambo profecti ≷essent, inter danubium amnem interfecti sunt, non completo biennio. hi nichil omnino clarum ≷fecerunt: sola pestilentia et morbis atque egritudinibus notus eorum principatus fuit. emilianus, ≷obscurissime natus, obscurius imperauit; siquidem maurus fuerat ac tertio mense extinctus est.

≷beda: ≷gallus cum bolusiano filio regnauit annis duobus, mensibus quattuor. huius imperii ≷tempus dionisius alexandrie episcopus ita meminit: at ne gallus quidem decii malum aut ≷uidere potuit, aut cauere, sed in eundem offensionis lapidem impegit, cuius cum regnum ≷in initio floreret et cuncta ex sententia ei crederent, sanctos uiros, qui pro pace eius regni ≷deo summo supplicabant, persecutus est, cum quibus et prosperitatem suam fugauit et pacem. ≷origenes septuagesimo etatis sue anno non de integrum impleto defunctus et in urbe ≷tyri sepultus est.

≷anno ab incarnatione domini ccluii et anno ab urbe condita mx, duo imperatores, ≷uicesimo septimo post augustum loco, creati sunt: ualerianus in grecia ab exercitu au&gd;gustus appellatus; rome autem a senatu galienus cesar creatus, mansitque gallienus in ≷regno infeliciter annis quindecim, respirante christianorum persecutione a decio facta.

≷octaua persecutio in ecclesia.

≷ualerianus siquidem mox ut arripuit imperium octauus a nerone adigi per tormenta ≷christianos ad idolatriam, abnegantesque eum interfici iussit, fuso per omnem romanam so&gd;litudinem sanguine sanctorum. ualerianus ilico nefarii auctor edicti, a sapore persarum ≷rege captus, imperator populi romani ignominiosus, apud persas seruitute consenuit, ac in&gd;famis officii continua, donec uixit, dampnatione sortitus, ut ipse adclinis humi regem semper ≷ascensurum in equum non manu sua, sed dorso attolleret. et galienus quidem tam preclaro ≷dei iudicio territus, tanquam misero college permotus exemplo, pacem ecclesie tepidam ≷restituit. sed non compensat iniurie, ultionisque mensuram unius impii quamuis perpetua, ≷et supra modum abhominanda captiuitas: contra tot milia excruciata sanctorum iustorumque san&gd;guis ad deum clamans, in eadem se terra, ubi fusus est, uindicari rogat. non enim de solo ≷constitutore precepti iustum supplicii iudicium flagitabatur, sed etiam executores, delatores, ≷accusatores, spectatores ac iudices, postremo omnes iniustissime crudelitati uel tacita ≷uoluntate assentabantur, quia deus secretorum cognitor est, quorum maxima per omnes pro&gd;uincias pars hominum uersabatur, eadem ultionis plaga corripi iustum erat. soluuntur re&gd;pente undique, permissu dei, ad hoc circumposite, relicteque gentes, laxatisque habenis in ≷omnes romanorum fines inueuntur germani ex alpibus grecia; totaque italia penetrata, ≷rauennam usque perueniunt; alamanni gallias peruagantes, etiam in italiam transierunt; grecia, macedonia, pontus et ≷asia gothorum inundatione delentur. nam dacia trans danubium in perpetuum aufertur; ≷quadi et sarmate pannonias depopulantur; germani ulteriores abrasa potiuntur yspania; ≷parthi mesopotamiam auferunt, syriamque conradunt. et ne qui forte romani corporis ad ≷hanc dilacerationem cessaret, conspirant intrinsecus tiranni, consurgunt bella ciuilia, funditur ≷ubique sanguis romanorum, romanis barbarisque seuientibus: sed cito ira dei in misericordiam ≷uertitur. igitur primus eugenius qui purpuram imperii sumpserat, apud nitriam occiditur. ≷postumus obscurissime natus inuasit tyrannidem, multo quidem reipublice commodo, nam ≷per decem annos ingenti uirtute ac moderatione usus et dominantes hostes expulit et perditas ≷prouincias in pristinam faciem reformauit; qui seditione militum interfectus est. emilianus ≷apud magunciam, cum res nouas moliretur, oppressus est. post mortem postunii marius ≷uilissimus opifex purpuram sumpsit, et secunda imperii die interfectus est. deinde uicto&gd;rinus a gallis ultro creatus, uir strenuissimus, sed cum esset nimie libidinis et matrimonia ≷aliena corrumpens, a centenario quodam dolum machinante agrippine occisus est, imperii ≷sui anno secundo. huic successit tetricius senator, qui tunc aquitaniam honore presidis ≷administrans, absens a militibus imperator electus est, et apud burdigalem purpuram sumpsit, ≷multasque seditiones militum pertulit. at uero in oriente per odenachum quemdam collecta ≷agresti manu, perse uicti sunt ac repulsi, defensata syria, recepta mesopotamia, et usque ad ≷actesifontem rusticani syrie cum odenacho suo uincendo uenerunt. galienus autem cum rem&gd;publicam deseruisset ac mediolani libidinibus inseruiret, fraude aureliani ducis sui occisus ≷est imperii sui anno nono.

≷beda: ≷ualerianus cum filio galieno regnauit annis quindecim. hic in christianos persecutione ≷commota, statim a sapore rege persarum capitur, ibique luminibus orbatus, seruitute mi&gd;rabili consenescit. unde galienus tam claro dei iudicio territus, pacem ecclesiis red&gd;didit; sed ob meritum tamen uel proprie libidinis uel paterne impietatis innumera barbaris ≷assurgentibus, romani regni detrimenta sustinuit. hac persecutione ciprianus cartaginensis ≷episcopus, cuius doctissima extant opuscula, martyrio coronatur; cuius uite et passionis ≷uolumen egregium reliquit pontius diaconus eius, qui usque ad diem passionis eius cum ≷ipso exilium sustinuit. theodorus autem, cuius supra meminimus, cognomento gregorius, ≷neocesareae ponti episcopus, magna uirtutum gloria claret, e quibus unum est, quod ut ec&gd;clesie faciende locus sufficeret, montem precibus mouet et alias trasfert. quo tempore ≷dionisius rome episcopus martyrio coronatur, et sepelitur cum fratribus suis. felix na&gd;tione romanus ex patre constantio post hunc episcopus effectus est, seditque annis quattuor, ≷mensibus tribus. hic constituit super reliquias martyrum missas celebrari. et hic martyrio ≷coronatus est et sepultus in cimiterio pretextariti. marcus natione romanus post hunc su&gd;scepit episcopatum. hic constituit ut nullus episcopus uel sacerdos, etiam si maioris scientie ≷et probitatis sit, anteponat se prius quam ipse, ordinato. et hic solus de tantorum numero ≷pontificum martyrium euasit, et requiescit in ecclesia, in qua prius presbyter ordinatus fuerat, ≷que usque hodie ecclesia sancti marci dicitur in media roma, in regione, que dicitur pinus.

≷anno domini cclxxii et anno ab urbe condita mxxu claudius uicesimus octauus ≷ab augusto a militibus electus et a senatu appellatur augustus, imperium sumpsit, et per ≷annum unum et menses nouem feliciter tenuit. hic statim gothos, iam per annos quindecim ≷illiricum macedoniamque uastantes, bello adhortus, incredibili eos strage deleuit. cum ≷alamannis aut procul a laco uenaco in silua, que linguona dicitur, dimicans, tantam mul&gd;titudinem fudit, ut egre pars dimidia superfuerit; ob que clippeus ei aureus et in capitolio ≷statua ei aurea collocata est. sed priusquam biennium imperii expleret, apud sirmium morbo ≷correptus interiit. tunc marcion dissertissimus antiocene ecclesie presbyter, qui in eadem ≷urbe retholicam docuerat, aduersus paulum de samusathe, qui antiochie episcopus dogma&gd;tizabat christum communis nature hominem tantum fuisse, accipientibus notariis disputauit, ≷qui dialogus usque hodie extat. claudio mortuo, quintillinusquintillus frater eius ab exercitu cum ≷consensu senatus imperator electus est, uir quidem unice moderationis et ciuilitatis, et solus ≷fratri preferendus, septimo imperii die interfectus est.

≷anno ab incarnatione domini cclxxiii et anno ab urbe condita mxxuii aure&gd;lianus xxuiiiiix ab augusto imperium adeptus, quinque annis ac sex mensibus tenuit, uir indu&gd;stria militari excellentissimus, in bello potens; animi tamen inmodici, et ad crudelitatem ≷propensioris, qui expeditione in danubium suscepta, gothos magnis preliis profligauit, di&gd;cionemque romanam antiquis terminis statuit. inde in orientem conuersus, zeboniam, que, ≷occiso odenacho marito suo, syriam receptam sibi uendicauit, magis prelii terrore, quam ≷prelio, in potestatem redegit. tetricum in gallia minime sufficientem sustinere seditiones ≷militum suorum, scribentemque etiam eidem aureliano: eripe me his, inuicte, malis, ac per ≷hoc proditorem exercitus sui sine labore superauit. sic orientis et aquilonis receptor, magna ≷gloria triumphauit, precedentibusque currum tetrico et zebonia. hic urbem romam muris ≷firmioribus cinxit, honoribus ualidioribus sepsit, templum soli hedificauit, in quo infinitum ≷auri gemmarumque constituit. porcine carnis usum populo instituit. iste primus apud ro&gd;manos coronam capiti imposuit et uestimenta habuit cum auro et gemmis, quod adhuc ro&gd;mani in consuetudine non habuerant. plurimos nobiles capite dampnauit, seuus et sangui&gd;narius, ac necessarius magis in quibusdam, quam in nullo amabilis imperator; trux omni ≷tempore, etiam filii sororis interfector, discipline tamen militaris, et morum magna ex parte ≷correptor.

≷nona persecutio in ecclesia.

≷nouissime cum aduersus christianos persecutionem nonus a nerone mouens decer&gd;neret, fulmen ante eum magno pauore circumstantium ruit, ac non multo post a militibus ≷occisus est, itineris medio inter constantinopolim et eracliam, strate ueteris loco, quod ≷cenoforum appellatur. sub hoc aiunt pollere philostratum atheniensem ystoriographum ≷et longinum. eutichianus natione tuscus ex patre marino post marcum romanus dictus ≷est archiepiscopus, seditque anno uno mense uno. hic constituit fruges super altare tantum fabe ≷et uue benedici. hic temporibus suis cccxlii martires manibus suis ≷sepeliuit. et hic martyrio coronatur, et sepelitur cum fratribus suis in cimiterio calixti.

≷anno ab incarnatione domini cclxxuiii et anno ab urbe condita mxxxii tacitus ≷tricesimus ab augusto imperium adeptus, uir egregie moderationis et reipublice regende ≷idoneus; nichil tamen ostendere potuit, quia sexto mense regni sui occisus est in ponto. ≷post quem florianus parem regni sortem ferens, tertio demum mense apud tharsum inter&gd;fectus est, nec quicquam memorie dignum fecit. anatholius natione alexandrinus laodicie ≷syrie episcopus, philosophorum disciplinis eruditus, plurimo sermone celebratur; cuius ingenii ≷magnitudo de libro, quem supra pascha composuit, et decem libris arithmetice institutionis, ≷potest apertissime cognosci. insana manicheorum heresis his temporibus oritur a quo&gd;dam persigena, nomine manes.

≷anno ab incarnatione domini cclxxuiiiiix et anno ab urbe condita mxxxiii probus, ≷uir illustris gloria militari, ad administrationem reipublice accessit, tenuitque imperium annis ≷sex et mensibus quattuor. hic gallias iam dudum a barbaris occupatas, per multa et grauia ≷bella deletis tandem hostibus ad perfectum liberauit. bella deinde ciuilia equidem sanguine ≷plurimo duo gessit, unum in oriente, quo saturninum tyrannide subnixum oppressit et cepit; ≷aliud quoque proculum et bonosum apud agrippinam magnis preliis superatos interfecit. gallis ≷et pannoniis apud sirmium quoque et mesiam uineas conseri iussit, et prouincialibus co&gd;lendas dedit. hic cum innumera bella gessisset, pace patrata, dixit breui milites necessa&gd;rios non futuros; uir acer, strenuus, iustus, et qui aureliano equaret gloria militari; morum ≷autem ciuitatem superaret. interfectus est apud sirmium tumultu militari in turri ferrata.

≷beda: ≷secundo huius anno, ut in eusebii legitur, iuxta antiochenos cccxxu anni, ≷iuxta tyrios cccccdii, iuxta laudicenos cccxxiiiiiu, iuxta edessenos dlxxxuiii, iuxta ascalonitas ≷ccclxxx, secundum hebreos initium lxxxui, iobelei, quod significat annos quattuor milia ccl, ≷archelaus mesopotamie episcopus librum disputationis sue, quam habuit aduersus manicheum ≷exeuntem de perside syro sermone composuit, qui translatus a grecis habetur a multis.

≷anno ab incarnatione domini cclxxxu et anno ab urbe condita mxxxuiiiiix carus ≷narbonensis xxxii ab augusto suscepit imperium ac biennio tenuit, qui dum ≷filios suos carinum et numerianum consortes regni esse fecisset, bellum aduersus sarmatas ≷gessit, sed nuntiato persarum tumultu ad orientem profectus est; res contra parthos no&gd;biles egit ipsosque prelio fudit, urbes coelenen et acthesifontem nobilissimas cepit et cum ≷castra super tigridem haberet, fulmine ictus interiit. numerianus filius eius, quem secum ≷cesarem ad persas duxerat, adolescens egregie indolis, cum oculorum dolore correptus in ≷lectula ueheretur, fraude apri soceri sui inpulsus et interfectus est. interea carinus, quem ≷cesarem ad parthos proficiscens carus in illirico, gallia, et ytalia reliquerat, omnibus se ≷sceleribus inquinauit, plurimos innoxios fictis criminibus occidit, matrimonia nobilia corrupit, ≷condiscipulis quoque, qui eum in auditorio uerbi fatigatione taxauerant, perniciosus fuit, atque ≷omnibus honoribus inuisus, non post multum a dioclitiano difficili bello et maximo labore ≷apud margum superatus; ac propter flagitia sua penam dedit uite. gaius, natione dalmata, ≷ex genere dioclitiani, ex patre gaio post euthichianum urbis rome episcopum suscepit ≷cathedram, seditque annis undecim mensibus quattuor. hic constituit, ut ordines in ecclesia ≷sic ascenderent, ut essent hostiarius, lector, exorcista, accolitus, subdiaconus, diaconus, pre&gd;sbyter et exinde episcopus ordinaretur. hic fugiens persecutionem dioclitiani in criptis ≷habitando per annos nouem, ab eodem dioclitiano martyrio coronatur. marcellinus, na&gd;tione romanus, ex patre piecto post hunc in romanum eligitur episcopum seditque annis ≷octo, mensibus quattuor. pierius presbyter alexandrie sub theodone episcopo tunc flo&gd;rentissime populos docuit et tantam sermonis diuersorumque tractatuum, qui usque hodie ≷extant, inuenit elegantiam, ut origenes iunior uocaretur; uir mire sparsimonie, paupertatis ≷appetitor, qui post persecutionem omni tempore uite sue rome uersatus est.

≷anno ab incarnatione domini cclxxxu et anno ab urbe condita mxli dioclitianus ≷xxxiii ab augusto, ab exercitu imperator electus, xx annis in imperio fuit; uir ≷dalmacia oriundus et obscurissime natus, adeo ut a nonnullis cuiusdam senatoris libertinus ≷fuisse credatur. is primum militibus in contentione iurauit. numerianum nullo suo dolo in&gd;terfectum; ut autem potestatis copiam habuit, aprum interfectorem numeriani manu sua ≷interfecit. dehinc postquam carinum superauit, cum in gallia amandus et helianus collecta ≷rusticanorum manu, quos accaudas uocabant, perniciosos tumultus excitauissent, maximianum, ≷cognomento herculium, cesarem fecit, misitque in gallias, qui facile aggrestium hominum ≷imperitiam et confusam manum militari uirtute compescuit. deinde carausius quidam genere ≷infimus, sed consilio et manu promptus, qui serene militie famam fuerat consecutus, cum ≷ad obseruanda oceani litora, que tunc franci et saxones infestabant positus plus in perniciem quam ≷in profectu reipublice ageret, ereptam predonibus predam nulla ex parte restituendo dominis, ≷sed sibi soli uendicando, accendit suspitionem, quia ipsos quoque hostes ad incursandos fines ≷artifici neglegentia permitteret: quamobrem a maximiano iussus occidi, purpuram sumpsit, ac ≷britannias occupauit. igitur omnes romanorum fines subitarum turbationum strages con&gd;crepuerunt, carausio in britannia rebellante, achilleo in egipto, cum et africam quinque&gd;gentiani infestarent, narseus autem rex persarum orientem bello premeret. hoc periculo ≷dioclitianus permotus, maximianum herculium ex cesare fecit augustum, constantium uero ≷et maximianum galerium cesares legit; quorum quidem constantius nepos claudii per filias ≷esse traditur. constantius herculii maximiani priuignam, theodoram nomine, accepit ≷uxorem, ex qua sex filios fratres constantini habuit. galarius autem filiam dioclitiani, uale&gd;riam nomine, accepit uxorem. carausius brittannia sibi per septem annos fortissime uen&gd;dicata, tandem fraude allecti socii sui interfectus est. allectus postea ereptam carausio in&gd;sulam per triennium tenuit; quem asclepiodotus prefectus pretorii oppressit, brittanniamque ≷post decem annos recepit. constantius uero cesar in gallia primo prelio ab alammannis ≷profligato exercitu suo, uix ipse subreptus est; secundo autem secuto est satis secunda ui&gd;ctoria; nam paucis horis sexaginta milia alammannorum cesa referuntur. at maximianus ≷augustus quinquegentianos in africa domuit. dioclitianus autem achilleum obsessum per ≷octo menses, apud alexandriam direptioni dedit, egiptum totam proscriptionibus cedibusque ≷fedauit. preterea galerius maximianus, cum duobus iam preliis aduersus narseum conflixis&gd;set, tertio inter gallinicum et charras congressus et uictus, ammissis copiis ad dioclitianum ≷refugit; a quo arrogantissime susceptus est, ita ut per quattuor milia passuum purpuratus ante ≷uehiculum eius cucurrisse referatur. uerum hac contumelia, qua sicuti ad uirtutem usus est, ≷mox per illiricum et moesiam undique copias contraxit, narseum magnis consiliis uiribusque ≷superauit. extinctis persarum copiis ipsoque narseo in fugam coacto, castra eius inuasit, ≷uxores, sorores, liberosque cepit, inmensam uim gaze persice diripuit, captiuos quampluri&gd;mos persarum nobilium abduxit; reuersus in mesopotamiam ouans regressus a dioclitiano ≷plurimo honore susceptus est. postea per eosdem duces strenue aduersus carpos baster&gd;nasque pugnatum est. sarmatas deinde uicerunt; quorum copiosissimam captiuam multitu&gd;dinem per romanorum finium disperse presidia. dioclitianus quippe moderatus callide ≷fuit, sagax et admodum subtilis ingenii, et qui seueritate sua alienam inuidiam uellet explere; ≷diligentissimus tamen et sollertissimus princeps. in imperio romano primus regie consue&gd;tudinis formam magis quam romane libertatis inexerat, et adorari se iussit, cum antea cuncti ≷salutarentur. ornamenta auri atque gemmarum uestibus calciamentisque indidit, nam prius ≷imperii insigne in clamide purpurea tantum fuerat, reliqua communia. herculius autem ≷propalam ferus, uir ad omnem asperitatem seuitiamque procliuus, inuidus, incommodus, ciui&gd;litatis penitus expers, asperitatem suam uultus horrore significans; hic nature sue indulgens ≷dioclitiano in omnibus seuioribus consiliis obsecutus.

the paragraph is missing in codex a.

≷interea dioclitianus in oriente anno nonodecimo eius imperii et maximianus in occi&gd;dente uastari ecclesias, affligi interficique christianos decimo post neronem loco ceperunt, ≷que persecutionibus fere omnibus anteactis diuturnior atque immanior fuit; nam per decem ≷annos incendiis ecclesia, libris quoque exustis, proscriptionibus innocentum, ce&gd;dibus martyrum incessabiliter acta est. hec persecutio tam crudelis et crebra fuit, ut intra unum ≷mensem decem et septem milia martyrum pro christo passi inueniantur. quo tempore ≷marcellinus papa territus simul ex quorumdam suasu et propter acceptam pecuniam a dio&gd;clitiano deceptus turificauit idolis; quamabrem conuenere episcopi rome ex diuersis prouin&gd;ciis, non penis, non exiliis, non ipso mortis discrimine pauefacti, numero centum quindecim, ≷qui cum lacrimis et gemitu celebrantes concilium siscitabant cum reuerentia episcopum, si ≷ita res se haberet, ut fama retulerat. marcellinus uero rem omnem seriatim confessus est, ≷et se peccasse et se reum esse professus est, adiciens etiam se paratum obedire quicquid illi sibi uoluissent ≷imponere. ad hec illi: absit, ut summus pontifex ab aliquo iudicetur; negasti tu, negauit et ≷petrus magister tuus. et quis apostolorum ausus fuit eum exinde iudicare? sed egressus ≷foras fleuit amare. tu igitur in sinu tuo collige causam tuam, tuo proprio ore te iudica. ≷audiens hec marcellinus: ob scelus, inquit, et idolatriam, quod infelix commisi, iudico me depo&gd;nendum, anathematizo etiam quicumque corpus meum tradiderit sepulture; et accepto puluere ≷flens posuit super caput suum, et dixit: heu me auarum, me corrupit aurum, et non possum in ≷sacerdotio manere. sicque pergens ad dioclitianum et grauissimis eum uerbis exasperans, ≷ultro se professus christianum, cum claudio et quirino et antonino capitalem accepit senten&gd;tiam. cuius corpus per trigintaquinque dies iacuit inhumatum; noctu uero apparuit aposto&gd;lorum princeps in uisione marcello sacerdoti, qui post eum episcopus effectus est, dicens: ≷marcelle, dormis? at ille: quis es, domine? et ille: ego sum princeps apostolorum magister tuus, ≷et adiecit: marcelle, corpus meum, quod inhumatum est, quare non sepelis? at ille: domine, corpus ≷tuum digno cum honore sepultum est. et petrus: corpus marcellini fratris mei, qui pro christo ≷sanguinem fudit, quare non sepelis? non legisti in sententiam domini dicentis: ≷omnis, qui se humiliat, exaltabitur? multum se humiliauit, qui indignum sepultura se iudicauit. ≷uade ergo, et sepeli eum iuxta me, ut quos non separauit martyrium, quosque iustificauit dei ≷gratia, non diuidat sepultura. sicque factum est et sepultus est secus pedes beati petri.

≷marcellus natione romanus ex patre benedicto post hunc leuatur episcopus. hic fecit ≷cimitera uia salaria et uiginti quinque titulos constituit in urbe roma et dioceses propter ≷baptismum et penitentiam multorum, qui conuertebantur ex paganis, et propter sepulturas ≷martyrum. huius temporibus uenerabilis matrona lucina ecclesiam christi rerum suarum ≷fecit heredem. quod audiens dioclitianus, dampnauit eam proscriptione, et iussit ut mar&gd;cellus episcopus dampnaretur in domo eiusdem matrone ad custodiendum animalia publica, ≷et per quinque annos compedibus ligatus in eodem martyrio perdurans, per epistolas parro&gd;chias diuidebat. postea uero christiana religione crescente, domus catabuli in pulcerrimam ≷ecclesiam translata est, que usque hodie sancti marci nomine titulatur. passus est ea tem&gd;pestate beatus mauricius cum una cristianorum legione apud flumen rodanum; passus est pam&gd;philius eusebii cesariensis episcopi necessarius, ciuis uitam ipsius tribus libris comprehen&gd;dit; passi sunt et duodecim fratres ac beatus marcus ecane urbis episcopus, sergius ≷quoque et bacchus, cosmas et damianus et alii quamplures, innumerabilesque per innu&gd;mera terrarum loca. secundo persecutionis anno, dioclitianus ab inuito exegit maximiano ≷ut simul purpuram, imperiumque deponerent, ac iunioribus in rempublicam substitutis, ipsi ≷in priuato otio consenescerent. itaque sub uno die dioclitianus nicomedie, maximianus ≷mediolani potestatem imperii simul cultumque deposuerunt. attamen cepta semel perse&gd;cutio usque ad septimum constantini anum per decem annos feruere non cessat. diocli&gd;tianus priuatus in uilla, que aut procul a salona est, preclaro otio senuit, qui dum ab ≷herculio atque a galerio ad recipiendum imperium rogaretur, tanquam pestem aliquam dete&gd;stans, in hunc modum respondit: utinam si salone possetis uiuere, olera manibus uestris ma&gd;gis institui, quam istud temptandum iudicaretis. galerius itaque, maximianus et constantius ≷augusti, primi romanum imperium in duas partes determinauerunt, ita ut galerius illiricum, ≷asiam et orientem; constantius uero italiam, africam, ispaniam et gallias optineret. sed ≷constantius, uir tranquillissimus, tantum ispaniaque contentus, galerio ceteras partes ≷concessit. constantius quidem uir egregius et summe mansuetudinis ac prestantissime ci&gd;uilitatisgrapheme 't' in final sylable '-tis' has an 'l'-like vertical long stroke before it, so garufi wrote 'ciuilitabis' in his critical apparatus note. i think that the scribe started to write 'ciuital...', then realized that 'li' was missing, added it above and continued to write the final '-tis', without erasing the 'l' before '-tis'., diuitiis prouincialium ac priuatorum studens, fisci commoda non admodum affectans, ≷dicensque melius esse publicas opes ac priuatis seruari, quam intra unum claustrum teneri. ≷qui adeo modici cultus sibi curam reseruabat, ut priuatorum aliquando indumentum gereret, ≷atque in amicorum uehiculis sederet. aliquando etiam dum feriatis diebus cum amicis epu&gd;landum esset, priuatorum ei argento petito triclinia decorarentur. hic omnino amabilis ac ≷uenerabilis gallis fuit, precipue quod dioclitiani suspectam prudentiam et maximiani san&gd;guinariam potestatem imperio eius euaserunt. galerius autem uir prone moderationis et ≷egregius rei militaris, cum italiam quoque, sinente constantio, ad amministrationem sibi ac&gd;cessisse sentiret, cesares duos creauit, maximum, quem orienti prefecit, et seuerus, cui ≷italiam dedit: ipse in illirico commoratus. constantius uero sextodecimo imperii sui anno ≷in britania eboraci diem obiit. qui constantinum filium ex obscuriore helene concubine ≷matrimonio sibi natum, ex uite sue tempore ad imperium tulit. tertio itaque persecutio&gd;nis anno, quo et constantius obiit, maximinus magis quam seuerus maleficia et stupra ≷christianorum persecutionibus accumulat. quo tempore eusebius natione grecus ex me&gd;dico post marcellum romanam rexit ecclesiam annis duobus mense uno. huius temporibus ≷inuenta est crux domini nostri ihesu christi u nonas magii et baptizatus est iudas, qui et ≷quiriacus uocatur, qui etiam martyrio coronatur et sepultus est cum fratribus suis.