Published under a Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)
Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0 guidelines for a diplomatic edition.
Peer Reviewed
Cupientes aliquid de penuria
etc
libri
veteris ac novae legis
prima ponitur excusatio actoris in aggrediendo
detrahendo In 3a ponitur commendatio operis in prosequendo
auditorum in proficiendo 2a ibi quamvis non ambigamus
3a ibi horum igitur
4a ibi
odibilem ecclesiamnon igitur
etc
secundum quod
prima est tenuitas suae scientiae 2a arduitas huius materiae morda
citas
invidiae
tes
ad compilationem huius libri
mercedis perpetuae
praedictas adinvicem ostendendo victoriam causarum moventium 2a incipit ibi consum
3a ibi
mationis
fiduciamquae vincit zelus
sed pro nunc de divisione illud sufficiat
prima ponit contradictionis invidorum evidentiam in 2a contradictionis causam
nequitiam 2a ibi quia
quamvis non ambigamus
in qua ponitur detractorum duplex
reprehensio prima est de impugnatione veritatis 2a de doctrina falsitatis
2a ibi quorum professio
horum igitur
etc in qua ponitur
commendatio operis in prosequendo et 4or facit hic quia primo commendat opus
a causa finali 2o a causa efficiente 3o a materiali et 4o a formali 2a ibi cum labore
sequitur 4a et ultima pars principalis non ergo debet
plicem
rationem ipsum auditorem excitantem ad proficiendum primo enim inducitur
ab utili brevitate 2o ab humili veritate 3o ab evidenti falsitate 2a ibi
in hoc autem tractatu 3a ibi ut autem quod quaeritur haec est divisio in generali pro
logi
moventem ad libri compilationem quae est desiderium proficiendi et statim adiungit
causam retrahentem quae est
retrahentem quae est altitudo materiae et magnitudo laboris et statim subiungit causam
contrariam moventem quae est confidentia auxilii divini et praemium a christo promissum
trahere
a compilatione huius operis vincit amor intensus quem habet ad ecclesiam
quo inflammatus opus aggreditur
versari
3o circa sacramentorum manifestationem
et instantiam fratrum et sociorum et statim addit 3am causam contrariam retrahentem quae
est mordacitas et contradictio invidiorum
discordia et deordinatio voluntatis ex qua provenit error et ex errore in
vidia
et ex invidia contradictio oritur
voluntatem non subiciunt rationi nec
scripturae volunt se submittere sed tam rationi quam scripturae auctoritati sensum suum prop
nunt
et quadam superstitiosa religione exterius simulata habent argumentum ad ostendendum
sapientiam novam quamdam doctrinam adinveniendo et quadam clamorosa intentione in
pugnant
pertinaciter veritatem
quae duplex est scilicet falsitatis seu ecclesiae malorum eversio et veritatis catholicae ostensio
postea ponit materialem scilicet testimonia veritatis canonum et sanctorum
formalem quae est duplex scilicet forma tractatus quae consistit in divisione operis per libros et capitula
alia est forma tractandi quae est idem quod modus agendi
praemittit capitula ad faciliorem et leviorem inductionem seu introductionem et sic
terminatur sententia huius prologi
Utrum quis viator scientifice sine dono speciali possit assentire
theologice omni vero supernaturali?
quod sic primo quia omnis potentia naturalis potest [operari] in suam ac
tionem
naturalem sed intellectus est potentia naturalis et sua operatio est scire et intelligere
ergo in ea potest naturaliter sine fidei vel alterius luminis infusione confirmatur quia solo
rationis
sensus aeque primo potest habere notitiam cuiuslibet sensibilis cum secundo quia omnia vera unicam
rationem habent agendi in ipsum intellectum igitur omnia ab ipso aeque primo sunt apta
nata cognosci
2o haereticus damnatus et
veritati sine speciali lumine igitur et viator antecedens patet de divite epulatione
16 tum 2o quia agente et intellectus agens est potens omnia facere et intellectus possibilis omnia fieri
ut patet primo
ergo in homine approximatis aequaliter sequitur actio in eo
3o si quaestio foret falsa
sequitur quod tale lumen seu donum speciale infunderetur cuilibet theologo Consequens falsum quia
nullus modernus theologus illud percipit sibi infundi Consequentia patet quia impossibile est haberi
talia lumina seu tales habitus et habentem latere ut arguit
quaestione secunda prologi articulo primo
4o viator potest convincere solo rationis dictamine
aliam vitam futuram post istam ergo consequentia tenet cum istud sit verum theologicum Antecedens patet
quia quam inditum est lapidi quietari in aliquo ultimate finaliter tam inditum est
homini Sed lapidi est inditum quod in aliquo aliquibus adeptis non potest non quietari
ergo erit sic de viatore Minor patet Maior probatur quia non minus ordinatur homo ad
finem suum naturalem quam lapis Tunc ultra homini est inditum naturaliter finaliter quietari
in aliquo quo vel quibusque adeptis non potest non quietari Sed nihil tale est in praesenti
vita ergo restat alia iuta pro hominis quietatione Maior patet dictam et minor patet
de se et per illud ad te Dominem nos fecisti et inquietum
est cor nostrum donec requiescat in te
In oppositum est
maiorItem
est huius scripturae auctoritas quam omnis humani ingenii perspicacitas
arduum scandere opus ultra vires praesumpsimus agere
Prima conclusio licet assensus theologicus a propositione
theologica non sit distinctus tamen stat duas propositiones eiusdem subiecti vel praedicati idem signi
ficantes
formari et unam ab alia specifice distingui Prima pars patet quia si distinguerentur
sequeretur quod assensus theologicus posset esse sine propositione theologica Consequens falsum quia tunc
quis posset assentire sine notitia complexa quod repugnat veritati Secunda pars probatur quia
si ponatur quod fidelis formet illam propositionem christus est passus et infidelis etiam eadem
quoad terminos tunc sic fidelis assentit significato propositionis per eum formante et infi
delis
non assentit ergo specie distinguitur Patet consequentia quia una realiter et intrinsece est assensus
et alia non et tamen habent idem subiectum et praedicatum Ergo conclusio vera
Primum corollarium: quod stat
hominem totam sacram scripturam scire et ipsum theologum non esse Patet si in
fidelis sciret scripturam non esset theologus quia non assentiret Confirmatur quia si fidelis
viator sciret et formaret omnes propositiones quibus assentit infidelis non propter hoc
esset infidelis quia eis non consentiret Ergo a simili sciens sacram scripturam et ei
dissentiens non est theologus
dissensus respectu veri determinati per Ecclesiam aut in Scriptura Sacra revelati
Secundum
corollarium: quod stat viatorem habitu theologico informari et ipsum theologum non
denominari Ex quo ultra potest inferri et concedi quod de lege ordinata
theologia potest manere fide sed non potest manere seu stare sine fide theologia
Ex quo ultra sequitur quod non est tam essentiale habitui theologico esse theologicum quam est ei
essentiale esse habitum
dictoria
specie distincta patet quia contradictorium alicuius propositionis potest esse assensus in men
te
unius et dissensus in mente alterius
Secunda conclusio: quod licet theologica propositio sit theologica
cognitio tamen non est
esse Prima pars probatur quia fides vel notitia theologica non differt ab assensu theologico
Sed assensus theologicus est propositio theologica ergo propositio theologica est notitia seu cognitio theologica
Maior patet quia fides theologica non potest esse sine assensu theologico alias quis cre
deret
verum et non assentiret illi quod est falsum Minor patet ex prima conclusione Secunda pars
probatur quia nihil causatur a se ipso Sed scientia nostra saltim partialiter causatur ab obiecto ergo
scientia non est suum obiectum totale Confirmatur quia dato quod visio sit visio sui
tamen requirit aliud obiectum a quo causetur sic supposito quod idem sui ipsius sit notitia
nihilominus aliud obiectum requiritur a quo talis notitia causetur et per consequens non est
suum totale obiectum quod erat probandum
Primum corollarium: quod propositiones
theologicae non sunt obiectum Sacrae Scripturae
Secundum corollarium: quod theologia vel alia scientia
non proprie scitur sed est id quo aliquid scitur vel cognoscitur Patet quia illud quod scitur
est obiectum scientiae sed scientia non est obiectum sui ipsius saltim totale ergo
Tertium corollarium:
quod ista propositio de virtute sermonis est falsa
theologiam vel aliquam aliam scientiam
scitur sed est id quo aliquid scitur sic esse vel non esse
3a conclusio: licet non repu
gnet
viatori nullam veritatem theologicam credere et actum et habitum fi
dei
habere tamen stante lege repugnat viatorem sine speciali lumine
veritatibus theologicis assentire Prima probatur primo de habitu non est dubium quin
multi habent habitum virtutum sine operari Sed quod actus fidei possit
esse sine credere probatur: quia non plus
tuare
vel agere quam accidens et suum inhaerere sed Deus potest facere accidens
sine inhaerere ergo Secunda pars probatur per Neque enim cum
et alibi in locis pluribus Item
coepero te in tanti huius secreti intelligentiam introducere nisi Deus intus
venerit
capitulo secundo rectus ordo exigit ut profunda christinae fidei prius credamus
Item
quam ea ratione fidei praesumamus discutere
IohannemDeus illuminat parvulos et indoctos lumine fidei maiores
ergo ad scientifice assentiendum veritatibus theologicis requiritur
autem lumine sapientiae
speciale lumen
primum corollarium plures salvabuntur finaliter qui numquam credi
derunt
nec credent actualiter Patet de pueris post baptismum statim decentibus
Item de baptizatis rationis usu carentibus sicut sunt fatui nati
2m corollarium
multi sunt beati in regno caelorum qui si credidissent fuissent damnati et
de numero reproborum aut in loco damnatorum Patet de pueris Graecorum statim
post baptismum ante annos discretionis decedentium Nam constat quod Graeci baptizantur
licet sub alia forma verborum et per consequens recipiunt gratiam qua mediante possunt salvari
Tamen quia adulti eorum aliter credunt quam romana ecclesia credit et credere prae
cipit
ideo non sunt in statu salutis
3m corollarium haec est possibilis lege stante:
viator non credit sicut ecclesia credere praecipit et tamen viator in credendo sic
nullo peccat seu
pabilem
quia stat aliquem licite pro aliquo tempore nihil credere ergo stat talem non errare
nec credere sicut romana ecclesia credit Ex dictis patet pars negativa quaestionis vera
Contra primam conclusionem arguitur primo sic propositio theologica potest esse sine assensu theologico
ergo illa distinguitur consequentia bona antecedens probatur quia omnem propositionem quam potest formare fidelis potest formare
infidelis stante infidelitate et cum talis non habeat assensum veri theologici sequitur quod
illa propositio theologica ab eo formata non est intrinsece assensus
2o sequitur quod si quis
fieret infidelis vel haereticus ipse perderet totam scientiam theologicam Consequentia patet quia
perderet assensum propositionum theologicarum et talis assensus est theologica scientia Sed falsitas
probatur quia talis adhuc sciret
et argumenta solvere sicut prius
3o per assensum assen
timus
propositioni igitur assensus theologicus non est propositio theologica Consequentia patet quia per propositionem
non assentimus propositioni quia si sic idem esset id quo assentimus et cui assentimus
4o stat illam propositionem esse et eius assensum non esse ergo Probatur antecedens quia aliquis
potest credere aliquam propositionem esse veram et post ea non sed oppositum propter aliquas rationes eadem
propositione manente
5o contra secundam partem arguitur quia si assensus diversificaret speciem
propositionis si aliquis formaret illam nullus homo est asinus sequitur quod nullus dissentiens illi
posset formare propositionem eiusdem speciei Patet consequentia ex terminis Falsitas probatur quia dissentiens
illi potest formare propositionem eiusdem subiecti et praedicati ergo eiusdem speciei Consequentia patet cum propositiones
non distinguuntur a suis terminis simul sumptis
Sexto contra corollaria quia vel fides et theologia
sunt idem habitus vel non Si sic ergo habens habitum theologicum habet fidem et per consequens
est theologus Si diversi ponatur quod remittatur uniformiter aequaliter praecise
quo ad omnia versus non esse tunc vel aequaliter desinent non esse vel non
Si primum ergo sunt aequales et per consequens theologia non est superior fide quod est falsum
et contra hac scientia scilicet theologia non pollent plurimi
Si detur secundum sequitur quod theologia stabit sine fide
quamvis fide polleant
quod repugnat dictis
7o contra 2am partem 2ae conclusionis: omne quod scitur est
verum sed sola propositio est vera ergo sola propositio scitur ergo sola propositio est totale
obiectum nostrae scientiae
8o contra corollaria eiusdem conclusionis: quia vel obiectum theologiae totale
est propositio theologica vel res adextra vel significatum propositionis si primum habetur contra primum
corollarium non secundum quia tunc multae scientiae essent de rebus contingentibus potentibus
aliter se habere tamquam de obiectis contra
radice quia significat propositio rem extra animam Confirmatur quia eadem ratione res adextra
esset obiectum opinionis fidei et erroris et per consequens staret quod unus et idem
homo sciret et opinaretur crederet et ignoraret quae sunt falsa Patet consequentia nam stat
hominem scire quod Deus est trinus et unus opinari quod ipse solus moveat
caelum credere quod sit incarnatus errare putando ipsum esse finiti vigoris
deductae ergo ad earum notitiam fides non est necessaria Antecedens probatur quia nullus
teneretur indubitanter credere aliquid quod non est sibi per se notum vel ex per
se notis deductum sed quilibet tenetur indubitanter credere veritates
theologicas Ergo maior patet quia omne verum est deductum vel deducibile ex primo
principio cum quodlibet tale virtualiter in eo contineatur
sequeretur quod quilibet teneretur habere maiorem certitudinem de talibus veritatibus
quam sit certitudo scientiae consequentium Sed patet consequentia quia certitudo fidei est infinita cum infinite
distet ab omni gradu dubietatis
Undecimo nullum lumen speciale requiritur ad assentiendum
mendacio ergo nec aliter vero theologico quia dicens verum theologicum quod putat esse
falsum dicit mendacium
Ad rationes ad primam dico quod propositio theologica potest sumi
dupliciter
potest dici theologica Alio modo sumitur pro illa propositione quae intrinsece est assensus theologicus et sic
dico quod talis propositio quae intrinsece est signum significati theologici non potest esse sine assensu
theologico Et ad probationem negatur assumptum accipiendo propositionem theologicam secundo modo licet possit
formare omnem propositionem significantem ad placitum
Ad secundam: conceditur consequens capiendo
scientiam prout includit assensum theologicum sed capiendo scientiam pro habitu quo quis
potest scire concludere unam propositionem ex alia sic non perderet suam scientiam sed tamen
talis non deberet dici theologus
Ad tertium: negatur antecedens Et ad probationem dicitur quod
ille assensus est
esse ex parte rei
Ad quartum: negatur antecedens Et ad probationem dico quod quamdiu ma
nebit
illa propositio et assensus etiam quamvis una propositio quodammodo similis ei poterit
manere quae non erit assensus et tunc illa propositio non est theologica et sic potest dici
quod illa propositio manebit sed non manebit propositio
Ad 5m conceditur consequens
Et ad probationem eius conceditur antecedens sed negatur consequentia quia propositio quae est assensus ultra terminos in
cludit
aliud scilicet assensum qui non includitur in altera Secundo potest dici quod copula unius
non est eiusdem speciei cum copula alterius quia modus coniungendi subiectum cum praedicato
est diversus eo quia una propositio est assensus et non alia sed solum apprehensio
Ad
6m dicitur quod non sunt unus habitus et cum ponitur quod remittantur uniformiter
forte quidam dicerent quod uniformiter remitti non possunt sed admisso casu
dicitur quod remanebit aliquis gradus theologiae sed non deberet dici theologia quia sine
fide non sufficeret ille habitus habentem denominare theologicum Et sic potest dici
conformiter ad praedicta quod theologia potest manere sine fide sed non potest manere sine
fide theologia non enim sufficeret ille habitus habentem theologicum denominare sal
tim
secundum legem praesentem Nota quod
fidei quaestione tertia prologi articulo secundo conclusione prima sed
eius rationes solvit quaestione quarta articulo secundo
Ad 7m: quod est contra secundam conclusionem negatur minor
quia multa sunt vera quae non sunt propositiones sicut significata propositionum et hoc videtur de mente
contradicit significato alterius et si unum est verum reliquum est falsum ista autem significata
quadam extrinseca denominatione dicunt vera vel falsa quia eorum significata sunt vera vel falsa
vel essent si formarentur et sic potest dici quod id significatum est verum quod est significabile per
veram propositionem et illud falsum quod per falsam
dici vera a prima veritate quae Deus est qui est omnium talium verum et certum iudicium
Ad octavum dicitur quod neutrum praedictorum sed est sic esse vel non esse et si quaeratur
utrum sit illud aliqua res dicitur quod sic sumendo
vel incomplexe vere vel false et cum dicitur quod
dicitur quod non ideo dicuntur scientiae de necessariis quia eorum obiecta sint quaedam res et entitates
reales necessariae quia sic nulla est nisi Deus sed ideo dicuntur de necessariis quae ea quae sciuntur
non contingunt non sic esse Verbi gratia hoc scibile
angulos
habeat tres etc sed quia necesse est si isoceles est quod habeat tres angulos etc
etiam illud scibile dicitur aeternum quia quandocumque isoceles fuit habuit tres et quandocumque existat
semper habebit tres Ad confirmationem posset concedi consequens quia eundem Deum scimus esse
et credimus terminum et forte possumus errare circa eum tenendo aliquam opinionem falsam
et hoc secundum diversas considerationes et habitudines
Ad aliam negatur antecedens loquendo de
notitia viatorum et ad eius probationem dicitur quod maior est falsa nisi reciperetur per se notum
id est propter nihil aliud certius assertum sicut videtur assumere
dicens quod articuli fidei sunt per se noti
Nota differentiam de per se noto quam ponit
libro primo distinctione tertia quaestione prima articulo primo
Ad aliam: negatur consequentia Ad probationem negatur quod certi
tudo
fidei sit infinita immo nulla certitudo creata est infinita quia quaelibet talis
est actus vel habitus finitus ad actum finitum inclinans
Ad ultimum negatur
maior quia aliquis in casu tenetur credere et assentire mendacio sine hesitatione
non tamen inquantum mendacium sed praecise contra mentem dicentis et putantis falsum
quod est verum
Ad primam rationem factam ante oppositum conceditur maior et conclusio quae est indefinita
quia intellectus naturaliter potest intelligere aliquid ad conformationem negatur consequentia ad probationem iterum negatur consequentia
Et ad eius probationem etiam negatur consequentia quia non aeque primo[?] nec eademodo ratio eorum movet intellectum
de hoc vide
Ad
aliam quicquid sit de antecedente negatur consequentia Et ad probationem dicitur illud esse verum de totali a
gente
et praeciso sed intellectus agens non est totale agens ipsam intellectionem causans
ideo non concludit
Ad aliud conceditur consequens Et ad improbationem negatur consequentia quia sic probaretur quod
nullus esset habitus caritatis vel gratiae infusus creaturae quia non omnes qui habent percipiunt
immo nemo sic an odio vel amore dignus sit Secundo posset dici quod omnis
theologus percipit licet non perfecte percipiat ipsum nec percipiat se percipere
Ad
ultimum posset negari consequentia quia si potest convincere sine tali lumine non tamen taliter
vel modo tam perfecto sicut ponit fides vel theologia et sic posset dici ad primum praece
dens
Secundo potest negari antecedens et dici quod probationes adductae non probant quia simile probaretur
quod homo ex puris naturalibus posset sequi beatitudinem quod est falsum