Lectio 1 Peter Gracilis Jeffrey C. Witt John T. Slotemaker Lectio 1 April 06, 2023 SCTA

Published under a Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)

London, British Museum Royal 10 A I

Encoding of this text has followed the recommendations of the LombardPress 1.0.0 guidelines for a diplomatic edition.

Peer Reviewed

lbp-0.0.1
Liber I, Quaestio 1
Circa textum

Cupientes aliquid de penuria etc Istud est prohemiumprooemium libri sententiarum qui liber dividitur in prohemiumprooemium et tractatum 2a incipit ibi veteris ac novae legis

prima potest dividi in 4or partes principales in prima ponitur excusatio actoris in aggrediendo in 2a ponitur reprehensio invidorum in detrahendo In 3a ponitur commendatio operis in prosequendo In 4a ponitur exitatio auditorum in proficiendo 2a ibi quamvis non ambigamus 3a ibi horum igitur odibilem ecclesiam 4a ibi non igitur haec labor debet etc

prima potest dividi in tres secundum quod magister ponit tres causas ipsum retrahentes a compilatione huius operis prima est tenuitas suae scientiae 2a arduitas huius materiae mordacitas invidiae In 2a ponit tres causas ipsum hortantes seu inducentes ad compilationem huius libri prima est exemplum pauperis viduae 2a spes mercedis perpetuae 3a sunt praeces sociorum assiduae In 3a comparat causas praedictas adinvicem ostendendo victoriam causarum moventium 2a incipit ibi consummationis fiduciam 3a ibi quae vincit zelus quaelibet aliarum causarum potest dividi sed pro nunc de divisione illud sufficiat Et ista ultima dividitur in 3 nam in prima ponit contradictionis invidorum evidentiam in 2a contradictionis causam in 3a contradicentium nequitiam 2a ibi quia defficientibusdeficientibus volitum motibus 3a ibi qui non rationi subiciunt

Tunc sequitur 2a pars principalis quamvis non ambigamus in qua ponitur detractorum duplex reprehensio prima est de impugnatione veritatis 2a de doctrina falsitatis 2a ibi quorum professio

Sequitur 3a pars principalis horum igitur etc in qua ponitur commendatio operis in prosequendo et 4or facit hic quia primo commendat opus a causa finali 2o a causa efficiente 3o a materiali et 4o a formali 2a ibi cum labore 3a ibi ex testimoniis veritatis 4a ibi in quo haereticae doctrinae

Tunc sequitur 4a et ultima pars principalis non ergo debet hic labor quae dividitur in 3 secundum triplicem rationem ipsum auditorem excitantem ad proficiendum primo enim inducitur ab utili brevitate 2o ab humili veritate 3o ab evidenti falsitate 2a ibi in hoc autem tractatu 3a ibi ut autem quod quaeritur haec est divisio in generali prologi

In speciali vero magister sic procedit quia primo ponit unam causam ipsum moventem ad libri compilationem quae est desiderium proficiendi et statim adiungit causam retrahentem quae est deffectusdefectus ingenii et scientiae post ea ponit aliam causam retrahentem quae est altitudo materiae et magnitudo laboris et statim subiungit causam contrariam moventem quae est confidentia auxilii divini et praemium a christo promissum postea ponit victoriam causarum moventium dicendo quod ista duo quae videntur ipsum retrahere a compilatione huius operis vincit amor intensus quem habet ad ecclesiam quo inflammatus opus aggreditur

In alia parte suam intensionem circa tria dicit versari primo circa fidei catholicae deffensionemdefensionem 2o circa veritatis theologicae explanationem 3o circa sacramentorum manifestationem postea ponit aliam causam moventem quae est caritas et instantiam fratrum et sociorum et statim addit 3am causam contrariam retrahentem quae est mordacitas et contradictio invidiorum postea ponit contradictionis causam quae est discordia et deordinatio voluntatis ex qua provenit error et ex errore invidia et ex invidia contradictio oritur postea ponit contradicentium nequitiam quia scilicet voluntatem non subiciunt rationi nec secuntursequuntur rationis rectitudinem nec auctoritati sacrae scripturae volunt se submittere sed tam rationi quam scripturae auctoritati sensum suum propnunt et quadam superstitiosa religione exterius simulata habent argumentum ad ostendendum sapientiam novam quamdam doctrinam adinveniendo et quadam clamorosa intentione inpugnant pertinaciter veritatem postea assignat causas operis primo tangit finalem quae duplex est scilicet falsitatis seu ecclesiae malorum eversio et veritatis catholicae ostensio postea ponit efficientem quae est duplex scilicet principalis quae est deus et instrumentalis ut ipse magister postea ponit materialem scilicet testimonia veritatis canonum et sanctorum postea tangit formalem quae est duplex scilicet forma tractatus quae consistit in divisione operis per libros et capitula alia est forma tractandi quae est idem quod modus agendi postea dicit quod singulis libris praemittit capitula ad faciliorem et leviorem inductionem seu introductionem et sic terminatur sententia huius prologi Circa quem movetur talis quaestio

Quaestio
Rationes principales

Utrum quis viator scientifice sine dono speciali possit assentire theologice omni vero supernaturali?

quod sic primo quia omnis potentia naturalis potest [operari] in suam actionem naturalem sed intellectus est potentia naturalis et sua operatio est scire et intelligere ergo in ea potest naturaliter sine fidei vel alterius luminis infusione confirmatur quia solo rationis dictamento potest assentire quis aliter vero igitur cuilibet patet antecedens et consequentia probatur cum quia sensus aeque primo potest habere notitiam cuiuslibet sensibilis cum secundo quia omnia vera unicam rationem habent agendi in ipsum intellectum igitur omnia ab ipso aeque primo sunt apta nata cognosci

2o haereticus damnatus et dyabolusdiabolus possunt assentire theologicae veritati sine speciali lumine igitur et viator antecedens patet de divite epulatione Lucae 16 tum 2o quia agente et pacientepatiente sufficienter applicatis aequalis sequitur actio Sed intellectus agens est potens omnia facere et intellectus possibilis omnia fieri ut patet primo De anima ergo in homine approximatis aequaliter sequitur actio in eo

3o si quaestio foret falsa sequitur quod tale lumen seu donum speciale infunderetur cuilibet theologo Consequens falsum quia nullus modernus theologus illud percipit sibi infundi Consequentia patet quia impossibile est haberi talia lumina seu tales habitus et habentem latere ut arguit thomas argentinae quaestione secunda prologi articulo primo

4o viator potest convincere solo rationis dictamine aliam vitam futuram post istam ergo consequentia tenet cum istud sit verum theologicum Antecedens patet quia quam inditum est lapidi quietari in aliquo ultimate finaliter tam inditum est homini Sed lapidi est inditum quod in aliquo aliquibus adeptis non potest non quietari ergo erit sic de viatore Minor patet Maior probatur quia non minus ordinatur homo ad finem suum naturalem quam lapis Tunc ultra homini est inditum naturaliter finaliter quietari in aliquo quo vel quibusque adeptis non potest non quietari Sed nihil tale est in praesenti vita ergo restat alia iuta pro hominis quietatione Maior patet dictam et minor patet de se et per illud Augustini Io Confessionum c 1 ad te Dominem nos fecisti et inquietum est cor nostrum donec requiescat in te

In oppositum est Augustinus Super Genesem dicens maior est huius scripturae auctoritas quam omnis humani ingenii perspicacitas Item Magister in prologo dicens arduum scandere opus ultra vires praesumpsimus agere Item Augustinus IIo libro de sermone Domini in monte cum rationalis anima cogitat ac ratiocinatur quidquid in ea ratione verum est non est ei attribuendum sed ipsi luci veritatis Item nullus potest sapientiam creatam adipisci nisi gratia quae Deus est fuerit illustratus Ergo consequentia patet et antecedens est Augustini 83 quaestiones quaestione 24

Prima Conclusio

Prima conclusio licet assensus theologicus a propositione theologica non sit distinctus tamen stat duas propositiones eiusdem subiecti vel praedicati idem significantes formari et unam ab alia specifice distingui Prima pars patet quia si distinguerentur sequeretur quod assensus theologicus posset esse sine propositione theologica Consequens falsum quia tunc quis posset assentire sine notitia complexa quod repugnat veritati Secunda pars probatur quia si ponatur quod fidelis formet illam propositionem christus est passus et infidelis etiam eadem quoad terminos tunc sic fidelis assentit significato propositionis per eum formante et infidelis non assentit ergo specie distinguitur Patet consequentia quia una realiter et intrinsece est assensus et alia non et tamen habent idem subiectum et praedicatum Ergo conclusio vera

Primum corollarium: quod stat hominem totam sacram scripturam scire et ipsum theologum non esse Patet si in fidelis sciret scripturam non esset theologus quia non assentiret Confirmatur quia si fidelis viator sciret et formaret omnes propositiones quibus assentit infidelis non propter hoc esset infidelis quia eis non consentiret Ergo a simili sciens sacram scripturam et ei dissentiens non est theologus Pro quo notandum quod infidelitas est assensus respectu falsi vel dissensus respectu veri determinati per Ecclesiam aut in Scriptura Sacra revelati

Secundum corollarium: quod stat viatorem habitu theologico informari et ipsum theologum non denominari Ex quo ultra potest inferri et concedi quod de lege ordinata theologia potest manere fide sed non potest manere seu stare sine fide theologia Ex quo ultra sequitur quod non est tam essentiale habitui theologico esse theologicum quam est ei essentiale esse habitum

3m corollarium quod una propositio indistincta potest habere duo contradictoria specie distincta patet quia contradictorium alicuius propositionis potest esse assensus in mente unius et dissensus in mente alterius

Secunda conclusio

Secunda conclusio: quod licet theologica propositio sit theologica cognitio tamen non est neccessenecesse notitiam qua quis dicitur scire totale obiectum sui ipsius esse Prima pars probatur quia fides vel notitia theologica non differt ab assensu theologico Sed assensus theologicus est propositio theologica ergo propositio theologica est notitia seu cognitio theologica Maior patet quia fides theologica non potest esse sine assensu theologico alias quis crederet verum et non assentiret illi quod est falsum Minor patet ex prima conclusione Secunda pars probatur quia nihil causatur a se ipso Sed scientia nostra saltim partialiter causatur ab obiecto ergo scientia non est suum obiectum totale Confirmatur quia dato quod visio sit visio sui tamen requirit aliud obiectum a quo causetur sic supposito quod idem sui ipsius sit notitia nihilominus aliud obiectum requiritur a quo talis notitia causetur et per consequens non est suum totale obiectum quod erat probandum

Primum corollarium: quod propositiones quod propositiones theologicae non sunt obiectum Sacrae Scripturae

Secundum corollarium: quod theologia vel alia scientia non proprie scitur sed est id quo aliquid scitur vel cognoscitur Patet quia illud quod scitur est obiectum scientiae sed scientia non est obiectum sui ipsius saltim totale ergo

Tertium corollarium: quod ista propositio de virtute sermonis est falsa Socrates scit grammaticam logicam theologiam vel aliquam aliam scientiam Patet ex eodem fundamento: quia scientia non proprie scitur sed est id quo aliquid scitur sic esse vel non esse

Tertio conclusio

3a conclusio: licet non repugnet viatori nullam veritatem theologicam credere et actum et habitum fidei habere tamen stante lege repugnat viatorem sine speciali lumine veritatibus theologicis assentire Prima probatur primo de habitu non est dubium quin multi habent habitum virtutum sine operari Sed quod actus fidei possit esse sine credere probatur: quia non plus ydemptificanturidentificantur actus fidei et suum actuare vel agere quam accidens et suum inhaerere sed Deus potest facere accidens sine inhaerere ergo Secunda pars probatur per Augustinum in quadam epistola ubi inquit: Neque enim cum coepero te in tanti huius secreti intelligentiam introducere nisi Deus intus advenerit non potero et alibi in locis pluribus Item anselmus primo cur deus homo capitulo secundo rectus ordo exigit ut profunda christinae fidei prius credamus quam ea ratione fidei praesumamus discutere Item Augustinus in <choice><orig>omelia</orig><reg>homilia</reg></choice> prima super <lb ed="#L" n="33"/>Iohannem dicens Deus illuminat parvulos et indoctos lumine fidei maiores autem lumine sapientiae ergo ad scientifice assentiendum veritatibus theologicis requiritur speciale lumen

primum corollarium plures salvabuntur finaliter qui numquam crediderunt nec credent actualiter Patet de pueris post baptismum statim decentibus Item de baptizatis rationis usu carentibus sicut sunt fatui nati

2m corollarium multi sunt beati in regno caelorum qui si credidissent fuissent damnati et de numero reproborum aut in loco damnatorum Patet de pueris Graecorum statim post baptismum ante annos discretionis decedentium Nam constat quod Graeci baptizantur licet sub alia forma verborum et per consequens recipiunt gratiam qua mediante possunt salvari Tamen quia adulti eorum aliter credunt quam romana ecclesia credit et credere praecipit ideo non sunt in statu salutis

3m corollarium haec est possibilis lege stante: viator non credit sicut ecclesia credere praecipit et tamen viator in credendo sic nullo peccat seu defficitdeficit vel sic stat aliquem viatorem in credendo non culpabilem defficeredeficere et tamen ipsum sicut ecclesia iubet credendum non credere Patet quia stat aliquem licite pro aliquo tempore nihil credere ergo stat talem non errare nec credere sicut romana ecclesia credit Ex dictis patet pars negativa quaestionis vera

Obiectiones

Contra primam conclusionem arguitur primo sic propositio theologica potest esse sine assensu theologico ergo illa distinguitur consequentia bona antecedens probatur quia omnem propositionem quam potest formare fidelis potest formare infidelis stante infidelitate et cum talis non habeat assensum veri theologici sequitur quod illa propositio theologica ab eo formata non est intrinsece assensus

2o sequitur quod si quis theologus fieret infidelis vel haereticus ipse perderet totam scientiam theologicam Consequentia patet quia perderet assensum propositionum theologicarum et talis assensus est theologica scientia Sed falsitas probatur quia talis adhuc sciret deffenderedefendere fidem nostram legere et disputare et argumenta solvere sicut prius ymmoimmo non minus sciret quam prius

3o per assensum assentimus propositioni igitur assensus theologicus non est propositio theologica Consequentia patet quia per propositionem non assentimus propositioni quia si sic idem esset id quo assentimus et cui assentimus

4o stat illam propositionem esse et eius assensum non esse ergo Probatur antecedens quia aliquis potest credere aliquam propositionem esse veram et post ea non sed oppositum propter aliquas rationes eadem propositione manente

5o contra secundam partem arguitur quia si assensus diversificaret speciem propositionis si aliquis formaret illam nullus homo est asinus sequitur quod nullus dissentiens illi posset formare propositionem eiusdem speciei Patet consequentia ex terminis Falsitas probatur quia dissentiens illi potest formare propositionem eiusdem subiecti et praedicati ergo eiusdem speciei Consequentia patet cum propositiones non distinguuntur a suis terminis simul sumptis

Sexto contra corollaria quia vel fides et theologia sunt idem habitus vel non Si sic ergo habens habitum theologicum habet fidem et per consequens est theologus Si diversi ponatur quod remittatur uniformiter aequaliter praecise quo ad omnia versus non esse tunc vel aequaliter desinent non esse vel non Si primum ergo sunt aequales et per consequens theologia non est superior fide quod est falsum et contra Augustinum XIV De Trinitate c primo dicens hac scientia scilicet theologia non pollent plurimi quamvis fide polleant Si detur secundum sequitur quod theologia stabit sine fide quod repugnat dictis

7o contra 2am partem 2ae conclusionis: omne quod scitur est verum sed sola propositio est vera ergo sola propositio scitur ergo sola propositio est totale obiectum nostrae scientiae

8o contra corollaria eiusdem conclusionis: quia vel obiectum theologiae totale est propositio theologica vel res adextra vel significatum propositionis si primum habetur contra primum corollarium non secundum quia tunc multae scientiae essent de rebus contingentibus potentibus aliter se habere tamquam de obiectis contra Philosophum VIo Ethicorum et Io Posteriorum nec tertium eadem radice quia significat propositio rem extra animam Confirmatur quia eadem ratione res adextra esset obiectum opinionis fidei et erroris et per consequens staret quod unus et idem homo sciret et opinaretur crederet et ignoraret quae sunt falsa Patet consequentia nam stat hominem scire quod Deus est trinus et unus opinari quod ipse solus moveat caelum credere quod sit incarnatus errare putando ipsum esse finiti vigoris

9o contra 3am conclusionem veritates theologicae sunt per se notae vel ex per se notis deductae ergo ad earum notitiam fides non est necessaria Antecedens probatur quia nullus teneretur indubitanter credere aliquid quod non est sibi per se notum vel ex per se notis deductum sed quilibet tenetur indubitanter credere veritates theologicas Ergo maior patet quia omne verum est deductum vel deducibile ex primo principio cum quodlibet tale virtualiter in eo contineatur

2o si tale lumen etc sequeretur quod quilibet teneretur habere maiorem certitudinem de talibus veritatibus quam sit certitudo scientiae consequentium Sed patet consequentia quia certitudo fidei est infinita cum infinite distet ab omni gradu dubietatis

Undecimo nullum lumen speciale requiritur ad assentiendum mendacio ergo nec aliter vero theologico quia dicens verum theologicum quod putat esse falsum dicit mendacium

Responsiones

Ad rationes ad primam dico quod propositio theologica potest sumi dupliciter / Uno modo pro quacumque propositione significante rem theologicam et sic pura propositio vocalis potest dici theologica Alio modo sumitur pro illa propositione quae intrinsece est assensus theologicus et sic dico quod talis propositio quae intrinsece est signum significati theologici non potest esse sine assensu theologico Et ad probationem negatur assumptum accipiendo propositionem theologicam secundo modo licet possit formare omnem propositionem significantem ad placitum

Ad secundam: conceditur consequens capiendo scientiam prout includit assensum theologicum sed capiendo scientiam pro habitu quo quis potest scire concludere unam propositionem ex alia sic non perderet suam scientiam sed tamen talis non deberet dici theologus

Ad tertium: negatur antecedens Et ad probationem dicitur quod ille assensus est met propositio qua assentimus non propositioni sed sic esse vel non sic esse ex parte rei

Ad quartum: negatur antecedens Et ad probationem dico quod quamdiu manebit illa propositio et assensus etiam quamvis una propositio quodammodo similis ei poterit manere quae non erit assensus et tunc illa propositio non est theologica et sic potest dici quod illa propositio manebit sed non manebit propositio

Ad 5m conceditur consequens Et ad probationem eius conceditur antecedens sed negatur consequentia quia propositio quae est assensus ultra terminos includit aliud scilicet assensum qui non includitur in altera Secundo potest dici quod copula unius non est eiusdem speciei cum copula alterius quia modus coniungendi subiectum cum praedicato est diversus eo quia una propositio est assensus et non alia sed solum apprehensio

Ad 6m dicitur quod non sunt unus habitus et cum ponitur quod remittantur uniformiter forte quidam dicerent quod uniformiter remitti non possunt sed admisso casu dicitur quod remanebit aliquis gradus theologiae sed non deberet dici theologia quia sine fide non sufficeret ille habitus habentem denominare theologicum Et sic potest dici conformiter ad praedicta quod theologia potest manere sine fide sed non potest manere sine fide theologia non enim sufficeret ille habitus habentem theologicum denominare saltim secundum legem praesentem Nota quod Alphonsus tenet quod sit idem habitus theologiae et fidei quaestione tertia prologi articulo secundo conclusione prima sed Thomas Argentinae tenet oppositum et eius rationes solvit quaestione quarta articulo secundo

Ad 7m: quod est contra secundam conclusionem negatur minor quia multa sunt vera quae non sunt propositiones sicut significata propositionum et hoc videtur de mente aristotelis libro Praedicamentorum capitulo de oppositis ubi dicit quod significatum unius propositionis contradictione contradicit significato alterius et si unum est verum reliquum est falsum ista autem significata quadam extrinseca denominatione dicunt vera vel falsa quia eorum significata sunt vera vel falsa vel essent si formarentur et sic potest dici quod id significatum est verum quod est significabile per veram propositionem et illud falsum quod per falsam Item potest dici quod omnia vera significabilia possunt dici vera a prima veritate quae Deus est qui est omnium talium verum et certum iudicium

Ad octavum dicitur quod neutrum praedictorum sed est sic esse vel non esse et si quaeratur utrum sit illud aliqua res dicitur quod sic sumendo rem large pro omni significabili complexe vel incomplexe vere vel false et cum dicitur quod de rebus contingentibus esset scientia etc Hic dicitur quod non ideo dicuntur scientiae de necessariis quia eorum obiecta sint quaedam res et entitates reales necessariae quia sic nulla est nisi Deus sed ideo dicuntur de necessariis quae ea quae sciuntur non contingunt non sic esse Verbi gratia hoc scibile omnis isoceles habet tres angulos etc Non dicitur necessarium quia necesse est quod sit isoceles vel quod necessario habeat tres etc sed quia necesse est si isoceles est quod habeat tres angulos etc etiam illud scibile dicitur aeternum quia quandocumque isoceles fuit habuit tres et quandocumque existat semper habebit tres Ad confirmationem posset concedi consequens quia eundem Deum scimus esse et credimus terminum et forte possumus errare circa eum tenendo aliquam opinionem falsam et hoc secundum diversas considerationes et habitudines

Ad aliam negatur antecedens loquendo de notitia viatorum et ad eius probationem dicitur quod maior est falsa nisi reciperetur per se notum id est propter nihil aliud certius assertum sicut videtur assumere Altissiodorensis libro tertio Summae suae dicens quod articuli fidei sunt per se noti Nota differentiam de per se noto quam ponit Hugolinus libro primo distinctione tertia quaestione prima articulo primo

Ad aliam: negatur consequentia Ad probationem negatur quod certitudo fidei sit infinita immo nulla certitudo creata est infinita quia quaelibet talis est actus vel habitus finitus ad actum finitum inclinans

Ad ultimum negatur maior quia aliquis in casu tenetur credere et assentire mendacio sine hesitatione non tamen inquantum mendacium sed praecise contra mentem dicentis et putantis falsum quod est verum

Ad primam rationem factam ante oppositum conceditur maior et conclusio quae est indefinita quia intellectus naturaliter potest intelligere aliquid ad conformationem negatur consequentia ad probationem iterum negatur consequentia Et ad eius probationem etiam negatur consequentia quia non aeque primo[?] nec eademodo ratio eorum movet intellectum de hoc vide Henricum de Gandavio parte prima articulo primo qq 14 quaestionibus

Ad aliam quicquid sit de antecedente negatur consequentia Et ad probationem dicitur illud esse verum de totali agente et praeciso sed intellectus agens non est totale agens ipsam intellectionem causans ideo non concludit

Ad aliud conceditur consequens Et ad improbationem negatur consequentia quia sic probaretur quod nullus esset habitus caritatis vel gratiae infusus creaturae quia non omnes qui habent percipiunt immo nemo sic an odio vel amore dignus sit Secundo posset dici quod omnis theologus percipit licet non perfecte percipiat ipsum nec percipiat se percipere

Ad ultimum posset negari consequentia quia si potest convincere sine tali lumine non tamen taliter vel modo tam perfecto sicut ponit fides vel theologia et sic posset dici ad primum praecedens

Secundo potest negari antecedens et dici quod probationes adductae non probant quia simile probaretur quod homo ex puris naturalibus posset sequi beatitudinem quod est falsum