aṃśavastava niśākara nūnaṃ kalpitāstaruṇaketakakhaṇḍaiḥ / yena pāṇḍurataradyutayo naḥ kaṇṭakairiva tudanti śarīram // 1
aṃśukaṃ hṛtavatā tanubāhu- svastikāpihitamugdhakucāgrā / bhinnaśaṅkhavalayaṃ pariṇetrā paryarambhi rabhasādaciroḍhā // 2
aṃśukamiva śītabhayāt saṃstyānatvacchalena himadhavalam / ambhobhirapi gṛhītaṃ paśyata śiśirasya māhātmyam // 3
aṃśukena jaghanaṃ tirodadhe ka cukena ca kucau mṛgīdṛśām / pīyamānamaniśaṃ priyekṣaṇaiḥ kṣāmatāmiva jagāma madhyamam // 4
aṃśupāṇibhiratīva pipāsuḥ padmajaṃ madhu bhṛśaṃ rasayitvā / kṣībatāmiva gataḥ kṣitimeṣyaṃl lohitaṃ vapuruvāha pataṅgaḥ // 5
aṃśumānapi vipākapiśaṅgaṃ rūpamāpa parito divasānte / kaḥ paro'tra na vikāramupeyād dhvāntabhīmaparivellitamūrtiḥ // 6
aṃśo daṇḍasamaḥ pūrvaḥ prayāsasama uttamaḥ / vilopo vā yathālābhaṃ prakṣepasama eva vā // 7
aṃśo'pi duṣṭadiṣṭānāṃ pareṣāṃ syād vināśakṛt / bālaleśo'pi vyāghrāṇāṃ yat syāj jīvitahānaye // 8
aṃsāvavaṣṭabdhanatā samādhiḥ śirodharāyā rahitaprayāsaḥ / dhṛtā vikārāṃstyajatā mukhena prasādalakṣmīḥ śaśalāñchanasya // 9
aṃsālambitavāmakuṇḍaladharaṃ mandonnatabhrūlataṃ kiṃcit kuñcitakomalādharapuṭaṃ sāciprasārīkṣaṇam / alolāṅgulipallavairmuralikāmāpūrayantaṃ mudā mūle kalpatarostribhaṅgalalitaṃ dhyāye jaganmohanam // 10
aṃsāsaktakapolavaṃśavadanavyāsaktabimbādhara-dvandvodīritamandamandapavanprārabdhamugdhadhvaniḥ / īṣadvakrimalolahāranikaraḥ pratyekarokānana-nyañcaccañcadudañcadaṅgulicayastvāṃ pātu rādhādhavaḥ // 11
aṃsena karṇaṃ cibukena vakṣaḥ karadvayenākṣi tirodadhānām / saṃtāḍayāmāsa hariḥ sametya cakoranetrāṃ calukodakena // 12
aṃhaḥ saṃharadakhilaṃ sakṛdudayādeva sakalalokasya / taraṇiriva timirajaladhiṃ jayati jaganmaṅgalaṃ harernāma // 13
akaṇṭakā puṣpamahī veśayoṣidamātṛkā / mantrihīnā ca rājyaśrīr bhujyate viṭaceṭakaiḥ // 14
akaṇṭhasya kaṇṭhe kathaṃ puṣpamālā vinā nāsikāyāḥ kathaṃ dhūpagandhaḥ / akarṇasya karṇe kathaṃ gītanṛtyam apādasya pāde kathaṃ me praṇāmaḥ // 15
akaparddakasya viphalaṃ januriti jānīmahe maheśo'pi / śirasi kṛtena kaparddī bhavati jaṭājūṭakenāpi // 16
akaravamadhimauli pādapadmāv apanaya mānini mānitāmakāṇḍe / yadi pararamaṇīṃ gatastadātha stanayugaliṅgayugaṃ sprśāmi tanvi // 17
akaruṇa kātaramanasā darśitanīrā nirantarāleyam / tvāmanudhāvati vimukhaṃ gaṅgeva bhagīrathaṃ dṛṣṭiḥ // 18
akaruṇatvamakāraṇavigrahaḥ paradhanāpahṛtiḥ parayoṣitaḥ / svajanabandhujaneṣvasahiṣṇutā prakṛtisidhamidaṃ hi durātmanām // 19
akaruṇa mṛṣābhāśāsindho vimuñca mamāñcalaṃ tava paricitaḥ snehaḥ samyaṅmayetyabhidhāyinīm / aviralagaladvāṣpāṃ tanvīṃ nirastavibhūṣaṇāṃ ka iha bhavatīṃ bhadre nidre vinā vinivedayet // 20
akaroḥ kimu netraśoṇimānaṃ kimakārṣīḥ karapallavāvarodham / kalahaṃ kimadhāḥ krudhā rasajñe hitamarthaṃ na vidanti daivadaṣṭāḥ // 21
akarṇamakaroccheṣaṃ vidhirbrahmāṇḍabhaṅgadhīḥ / śrutvā rāmakathāṃ ramyāṃ śiraḥ kasya na kampate // 22
akarṇadhārāśugasaṃbhṛtāṅgatāṃ gatairaritreṇa vināsya vairibhiḥ / vidhāya yāvattaraṇerbhidāmaho nimajjya tīrṇaḥ samare bhavārṇavaḥ // 23
akartavyaṃ na kartavyaṃ prāṇaiḥ kaṇṭhagatairapi / kartavyameva kartavyaṃ prāṇaiḥ kaṇṭhagatairapi // 24
akartavyeṣvasādhvīva tṛṣṇā prerayate janam / tameva sarvapāpebhyo lajjā māteva rakṣati // 25
akarmaṇāṃ vai bhūtānāṃ vṛttiḥ syān na hi kācana / tadevābhriprapadyeta na vihanyāt kathaṃcana // 26
akarmaśīlaṃ ca mahāśanaṃ ca lokadviṣṭaṃ bahumāyaṃ nṛśaṃsam / adeśakālajñamaniṣṭaveṣam etān gṛhe na prativāsayīta // 27
akalaṅkacandrakalayā kalitā sā bhāti vāruṇī taruṇī / bhālasthalīva śambhoḥ saṃdhyādhyānopaviṣṭasya // 28
akalaṅkāntike kāntiḥ keti kālaṅkalaṅkinaḥ / aruṇe taruṇe masyā dhāvaṃ kāmayate śaśī // 29
akalaṅkā pulakavatī sasnehā muktakañcukī śyāmā / patatu tavorasi dayitā khaṅgalatā vairiṇaḥ śirasi // 30
akalaṅko dṛḍhaḥ śuddhaḥ parivārī guṇānvitaḥ / sadvaṃśo hṛdayagrāhī khaṅgaḥ susadṛśastava // 31
akalitanijapararūpaḥ svakamapi doṣaṃ parasthitaṃ vetti / nāvāsthitastaṭasthān acalānapi vicalitān manute // 32
akaliyugamakharvamatra hṛdyaṃ vyacaradapāpaghano yataḥ kuṭumbī / mama ruciriha lakṣmaṇāgrajena prabhavati śarmadaśāsyamardena // 33
akalilatapastejovīryaprathimni yaśonidhā- vavitathamadadhmāte roṣānmunāvabhidhāvati / abhinavadhanurvidyādarpakṣamāya ca karmaṇe sphurati rabhasāt pāṇiḥ pādopasaṃgrahaṇāya ca // 34
akalpaḥ svāṅgaceṣṭāyāṃ śakunta iva pañjare / anucchvasansmaran pūrvaṃ garbhe kiṃ nāma vindate // 35
akasmāt prakriyā nṝṇāṃ akasmāccāpakarṣaṇam / śubhāśubhe mahattvaṃ ca prakartuṃ buddhilāghavāt // 36
akasmādapi yaḥ kaścid arthaṃ prāpnoti pūruṣaḥ / taṃ haṭheneti manyante sa hi yatno na kasyacit // 37
akasmādunmatta praharasi kimadhvakṣitiruhaṃ hradaṃ hastāghātairvidalasi kimutphullanalinam / tadā jānīmaste karivara balodgāramasamaṃ saṭāṃ suptasyāpi spṛśasi yadi pañcānanaśiśoḥ // 38
akasmādekasmin pathi sakhi mayā yāmunataṭaṃ vrajantyā dṛṣṭo'yaṃ navajaladharaśyāmalatanuḥ / sa dṛgbhaṅgyā kiṃ vākuruta na hi jāne tata idaṃ mano me vyālolaṃ kvacana gṛhakṛtye na lagate // 39
akasmādeva kupyanti prasīdantyanimittataḥ / śīlametadasādhūnām abhraṃ pāriplavaṃ yathā // 40
akasmādeva tanvaṅgī jahāsa yadiyaṃ punaḥ / nūnaṃ prasūnabāṇo'syāṃ svārājyamadhitiṣṭhati // 41
akasmādeva te caṇḍi sphuritādharapallavam / mukhaṃ muktāruco dhatte gharmāmbhaḥkaṇamañjarīḥ // 42
akasmādeva yaḥ kopād abhīkṣṇaṃ bahu bhāṣate / tasmādudvijate lokaḥ sasphuliṅgādivānalāt // 43
akasmāddveṣṭi yo bhaktam ājanmaparisevitam / na vyañjane ruciryasya tyājyo nṛpa ivāturaḥ // 44
akāṇḍakopino bhartur anyāsakteśca yoṣitaḥ / praśāntiścetasaḥ kartuṃ brahmaṇāpi na śakyate // 45
akāṇḍadhrtamānasavyavasitotsavaiḥ sārasair akāṇdapaṭutāṇḍavairapi śikhaṇḍināṃ maṇḍalaiḥ / diśaḥ samavalokitāḥ sarasanirbharaprollasad- bhavatpṛthuvarūthinīrajanibhūrajaḥśyāmalāḥ // 46
akāṇḍapātajātānām astrāṇāṃ marmabhedinām / gāḍhaśokaprahārāṇām acintaiva mahauṣadham // 47
akāṇḍe vakṣojaskhalitavasanavyāpṛtakaraṃ mṛṣā jṛmbhārambhonnamitabhujabandhonnatakucam / vṛthā yātāyātaiḥ kapaṭakalitānyonyahasitaṃ harantyetāścittānyahaha jagatāṃ vāravanitāḥ // 48
akāmasya kriyā kācid dṛśyate neha kaṛhicit / yadyaddhi kurute kiṃcit tattat kāmasya ceṣṭitam // 49
akāmāṃ kāmayānasya śarīramupatapyate / icchantīṃ kāmayānasya prītirbhavati śobhanā // 50
akāmān kāmayati yaḥ kāmayānān paridviṣan / balavantaṃ ca yo dveṣṭi tamāhurmūḍhacetasam // 51
akāraṇaṃ rūpamakāraṇaṃ kulaṃ mahatsu nīceṣu ca karma śobhate / idaṃ hi rūpaṃ paribhutapūrvakaṃ tadeva bhūyo bahumānamāgataṃ // 52
akāraṇaṃ vyākaraṇaṃ tantrīśabdo'pyakāraṇam / akāraṇaṃ trayo vedās taṇḍulāstatra kāraṇam // 53
akāraṇāviṣkṛtakopadāruṇāt khalādbhayaṃ kasya na nāma jāyate / viṣaṃ mahāheriva yasya durvacaḥ suduḥsahaṃ saṃnihitaṃ sadā mukhe // 54
akāraṇena viprebhyo yaḥ kupyati narādhipaḥ / krṣṇasarpaṃ sa gṛhṇāti śirasā baladaṛpitaḥ // 55
akāryakaraṇādbhītaḥ kāryāṇāṃ ca vivarjanāt / akāle mantrabhedācca yena mādyenna tat pibet // 56
akāryapratiṣedhaśca kāryāṇāṃ ca pravartanam / pradānaṃ ca pradeyānām adeyānāmasaṃgrahaḥ // 57
akāryamasakṛt kṛtvā dṛśyante hyadhanā narāḥ / dhanayuktāstvadharmasthā dṛśyante cāpare janāḥ // 58
akāryāṇyapi paryāpya kṛtvāpiṃ vṛjinārjanaṃ / vidhīyate hitaṃ yasya sa dehaḥ kasya susthiraḥ // 59
akārye tathyo vā bhavati vitathaḥ kāmamathavā tathāpyuccairdhāmnāṃ harati mahimānaṃ janaravaḥ / tulottīrṇasyāpi prakaṭanihatāśeṣatamaso ravestādṛktejo na hi bhavati kanyāṃ gata iti // 60
akālacaryā viṣamā ca goṣṭhī kumitrasevā na kadāpi kāryā / paśyāṇḍajaṃ padmavane prasuptaṃ dhanurvimuktena śareṇa bhinnam // 61
akālajaladendoḥ sā hṛdyā vadanacandrikā / nityaṃ kavicakorairyā pīyate na ca hīyate // 62
akālajaladaślokaiś citramātmakṛtairiva / jātaḥ kādambarīrāmo nāṭake pravaraḥ kaviḥ // 63
akālajaladacchannam ālokya ravimaṇḍalam / cakravākayugaṃ rauti rajanībhayaśaṅkayā // 64
akālamṛtyuṃ parihṛtya jīvitaṃ dadāti yo dehasukhaṃ ca dehinām / natena dhātrāsti samaḥ kuto'dhiko na jīvitāddānamihātiricyate // 65
akālamṛtyurviśvāso viśvasan hi vipadyate / yasmin karoti viśvāsaṃ sa jīvatyaparo mṛtaḥ // 66
akālasahamatyalpaṃ mūrkhavyasanināyakam / aguptaṃ bhīruyodhaṃ ca durgavyasanamucyate // 67
akālasainyayuktastu hanyate kālayodhinā / kauśikena hatajyotir niśītha iva vāyasaḥ // 68
akāle kṛtyamārabdhaṃ kaṛtuṃ nārthāya kalpate / tadeva kāla ārabdhaṃ mahate'rthāya kalpate // 69
akāle garjite deve durdinaṃ vāthavā bhavet / pūrvakāṇḍahataṃ lakṣyam anadhyāyaṃ pracakṣate // 70
akiṃcanaḥ paripatan sukhamāsvādayiṣyasi / akiṃcanaḥ sukhaṃ śete samuttiṣṭhati caiva hi // 71
akiṃcanatvaṃ rājyaṃ ca tulayā samatolayat / akiṃcanatvamadhikaṃ rājyādapi jitātmanaḥ // 72
akiṃcanasya dāntasya śāntasya samacetasaḥ / mayā saṃtuṣṭamanasaḥ sarvāḥ sukhamayā diśaḥ // 73
akiṃcanasya śuddhasya upapannasya sarvaśaḥ / avekṣamāṇastrīṃllokān na tulyamupalakṣaye // 74
akiṃcanāśca dṛśyante puruṣāścirajīvinaḥ / samṛddhe ca kule jātā vinaśyanti pataṃgavat // 75
akiṃcitkāriṇāṃ dīnair ākṛṣṭaguṇakarmaṇām / aghāya gatasattvānāṃ darśanasparśanādikam // 76
akīrtiṃ cāpi bhūtāni kathayiṣyanti te'vyayām / saṃbhāvitasya cākīrtir maraṇādatiricyate // 77
akīrtiryasya gīyeta loke bhūtasya kasyacit / patatyevādhamāṃllokān yāvacchabdaḥ prakīrtyate // 78
akīrtirnindyate devaiḥ kīrtirlokeṣu pūjyate / kīrtyarthaṃ tu samārambhaḥ sarveṣāṃ sumahātmanām // 79
akīrteḥ kāraṇaṃ yoṣid yoṣidvairasya kāraṇam / saṃsārakāraṇaṃ yoṣid yoṣitaṃ varjayettataḥ // 80
akuṇṭhotkaṇṭhayā pūrṇam akaṇṭhaṃ kalakaṇṭhi mām / kambukaṇṭhyāḥ kṣaṇaṃ kaṇṭhe kuru kaṇṭhārtimuddhara // 81
akuberapurīvilokanaṃ na dharāsūnukaraṃ kadācana / atha tatpratikārahetave- 'damayantīpatilocanaṃ bhaja // 82
akurvanto'pi pāpāni śucayaḥ pāpasaṃśrayāt / parapāpairvinaśyanti matsyā nāgahrade yathā // 83
akulānāṃ kule bhāvaṃ kulīnānāṃ kulakṣayam / saṃyogaṃ viprayogaṃ ca paśyanti cirajīvinaḥ // 84
akulīnaḥ kulīnaśca maryādāṃ yo na laṅghayet / dharmāpekṣī mṛdurdāntaḥ sa kulīnaśatairvaraḥ // 85
akulīnastu puruṣaḥ prakṛtaḥ sādhusaṃkṣayāt / durlabhaiśvaryasaṃprāpto garvitaḥ śatrutāṃ vrajet // 86
akulīno'pi mūrkho'pi bhūpālaṃ yo'tra sevate / api saṃmānahīno'pi sa sarvatra prapūjyate // 87
akule patito rājā mūrkhaputro hi paṇḍitaḥ / nirdhanasya dhanaprāptis tṛṇavanmanyate jagat // 88
akūpārād vāri pracurataramādāya jaladaḥ sa dānādhyakṣo'pi prakirati jalaṃ nādbhutamidam / sa megho dhanyo yat parikirati muktāphalatayā yadīyāsau kīrtirnaṭati nṛpanārīkucataṭe // 89
akūrcārambho'pi praticubukadeśaṃ karatalaṃ pratijñāyāṃ kurvan yuvatiṣu dṛśaṃ snigdhataralāṃ / kumāro'haṃ kārāt pariṣadi samānānagaṇayan bhujau vakṣaḥ paśyannavavayasi kāntiṃ vitanute // 90
akṛtakavalārambhairvaktrairbhayasthagitekṣaṇāḥ kimapi valitagrīvaṃ sthitvā muhurmṛgapaṅktayaḥ / gaganamasakṛtpaśyantyetāstathāśrughanairmukhair nipatati yathā śṛṅgāgrebhyo'kramaṃ nayanodakam // 91
akṛtajñamanāryaṃ ca dīrgharoṣamanārjavam / caturo viddhi cāṇḍālāñ jātyā jāyeta pañcamaḥ // 92
akṛtatyāgamahimnāṃ mithyā kiṃ rājarājaśabdena / goptāraṃ na nidhīnāṃ mahayanti maheśvaraṃ vibudhāḥ // 93
akṛtadviṣadunnaticchidaḥ śritasaṃrakṣaṇavandhyakarmaṇaḥ / puruṣasya nirarthakaḥ karaḥ kila kaṇḍūyanamātrasārthakaḥ // 94
akṛtapremaiva varaṃ na punaḥ saṃjātavighaṭitapremā / uddhṛtanayanastāmyati yathā hi na tatheha jātāndhaḥ // 95
akṛta viśadadhāmno bimbasāraṃ gṛhītvā dayita yuvativaktraṃ lokadhātreti vidmaḥ / na hi na hi bhavadīyo moha evaiṣa mitra sitagaralanidhānaṃ tattvato niścinu tvam // 96
akṛtasyāgamo nāsti kṛte nāśo na vidyate / akasmādeva loko'yaṃ tṛṣṇe dāsīkṛtastvayā // 97
akṛtātmānamāsādya rājānamanaye ratam / samṛddhāni vinaśyanti rāṣṭrāṇi nagarāṇi ca // 98
akṛte'pyudyame puṃsām anyajanmakṛtaṃ phalam / śubhāśubhaṃ samabhyeti vidhinā saṃniyojitam // 99
akṛteṣvevakāryeṣu mṛtyurvai saṃprakarṣati / yuvaiva dharmaśīlaḥ syād animittaṃ hi jīvitam // 100
akṛtopadravaḥ kaścin mahānapi na pūjyate / pūjayanti narā nāgān na tārkṣyaṃ nāgaghātinam // 101
akṛtayaṃ naiva kṛtyaṃ syāt prāṇatyāge'pyupasthite / na ca kṛtyaṃ parityājyam eṣa dharmaḥ sanātanaḥ // 102
akṛtayaṃ manyate kṛtayaṃ agamyaṃ manyate sugam / abhakṣyaṃ manyate bhakṣyaṃ strīvākyaprerito naraḥ // 103
akṛtrimapremarasā vilāsālasagāminī / asāre dagdhasaṃsāre sāraṃ sāraṅgalocanā // 104
akṛtrimavilāsāṅkam aśikṣitakalākramam / avibhāgāṅgasubhagaṃ babhūva surataṃ tayoḥ // 105
akṛtvā karma yo loke phalaṃ vindati viṣṭitaḥ / sa tu vaktavyatāṃ yāti dveṣyo bhavati prāyaśaḥ // 106
akṛtvā nijadeśasya rakṣāṃ yo vijigīṣate / sa nṛpaḥ paridhānena vṛtamauliḥ pumāniva // 107
akṛtvā parasaṃtāpam agatvā khalanamratām / anutsṛjya satāṃ vartma yat svalpamapi tad bahu // 108
akṛtvā pauruṣaṃ yā śrīḥ kiṃ tayālasabhāgyayā / kuraṅgo'pi samaśnāti daivādupanataṃ tṛṇam // 109
akṛtvā mānuṣaṃ karma yo daivamanuvartate / vṛthā śrāmyati saṃprāpya patiṃ klībamivāṅganā // 110
akṛtvā helayā pādam uccairmūrdhasu vidviṣām / kathaṃkāramanālambā kīrtirdyāmadhirohati // 111
akṛpaṇamaśaṭhamacapalaṃ yoginamaviṣādinaṃ budhaṃ śūram / yadi nāśrayati naraṃ śrīḥ śrīreva hi vañcitā bhavati // 112
akṛśaṃ kucayoḥ kṛśaṃ valagne vitataṃ cakṣuṣi vistṛtaṃ nitambe / aruṇādharamāvirastu citte karuṇāśāli kapālibhāgadheyam // 113
akṛśaṃ nitambabhāge kṣāmaṃ madhye samunnataṃ kucayoḥ / atyāyataṃ nayanayor mama jīvitametadāyāti // 114
akṛṣṭaphalamūlena vanavāsarataḥ sadā / kurute'harahaḥ śrāddham ṛṣirvipraḥ sa ucyate // 115
akekī kiṃ kekī vacasi caturaḥ kinna kuraraḥ śukaḥ kiṃvā mūkaḥ sa ca kalaravaḥ kiṃ kṣataravaḥ / tvayāgaṇyaiḥ puṇyaiḥ pikamadhurimā dhīragarimā yato labdhaḥ stabdhaḥ kimasi ruciraṃ neha suciram // 116
akausumī manmathacāpayaśṭi- ranaṃśukā vibhramavaijayantī / lalāṭaraṅgāṅgaṇanartakīyam anañjanā bhrūranuyāti dṛṣṭam // 117
akratvaṅgamatastakraṃ na śatakratunā hutam / nādattamiti vākyārthāt takraṃ śakrasya durlabham // 118
akratvarthamiti jñātvā śakre na hutavān purā / nādattamiti śāstrārthāt takraṃ śakrasya durlabham // 119
akrameṇānupāyena karmārambho na sidhyati / dadhisarpiḥpayāṃsīva śabarasya yathā hi goḥ // 120
akrodhaṃ śikṣayantyanyaiḥ krodhanā ye tapodhanāḥ / nirdhanāste dhanāyaiva dhātuvādopadeśinaḥ // 121
akrodhanaḥ krodhanebhyo viśiṣṭas tathā titikṣuratitikṣorviśiṣṭaḥ / amānuṣebhyomānuṣāśca pradhānā vidvāṃstathaivāviduṣaḥ pradhānaḥ // 122
akrodhanaḥ satyavādī bhūtānāmavihiṃsakaḥ / anasūyaḥ sadācāro dīrghamāyuravāpnuyāt // 123
akrodhanaśca rājendra satyaśīlo dṛḍhavrataḥ / ātmopamaśca bhūteṣu sa tīrthaphalamaśnute // 124
akrodhavairāgyajitendriyatvaṃ kṣamādayāśāntijanapriyatvam / nirlobhadātā bhayaśokahārī jñānasya cihnaṃ bhayalakṣaṇāni // 125
akrodhasya yadā krodhaḥ sarvanāśāya kalpate / rāghavasya prakopena baddho nadanadīpatiḥ // 126
akrodhena jayet krodham asādhuṃ sādhunā jayet / jayet kadaryaṃ dānena jayet satyena cānṛtam // 127
aklāntadyutibhirvasantakusumairuttaṃsayan kuntalān antaḥ khelati khañjarīṭanayane kuñjeṣu kañjekṣaṇaḥ / asmanmandirakarmatastava karau nādyāpi viśrāmyataḥ kiṃ brūmo rasikāgraṇīrasi ghaṭī neyaṃ vilambakṣamā // 128
akliṣṭabālatarupallavalobhanīyaṃ pītaṃ mayā sadayameva ratotsaveṣu / bimbādharaṃ daśasi ced bhramara priyāyās tvāṃ kārayāmi kamalodarabandhanastham // 129
akleśādiva cintitam upatiṣṭhati siddhameva puṇyavatām / uḍḍīyāpuṇyavatāṃ gacchanti kapotakāḥ paśya // 130
akṣatrārikṛtābhimanyunidhanaprodbhūtatīvrabhruvaḥ pārthasyākṛta śātravapratikṛterantaḥ śucā muhyataḥ / kīrṇā bāṣpakaṇaiḥ patanti dhanuṣi vrīḍājaḍā dṛṣṭayo hā vatseti giraḥ sphuranti na punarniryānti vaktrādbahiḥ // 131
akṣadevanapaṇīkṛtedhare kāntayorjayaparājaye sati / atra vaktu yadi vetti manmathaḥ kastayorjayati jīyate'pi vā // 132
akṣadyūtajitādharagrahavidhāvīśo'si tatkhaṇḍanā- dādhikye vada ko bhavāniti mṛṣā kopāñcitabhrū latam / svidyatkhinnakarā /grakuḍma/ laparāyattīkṛtāsyasya me mugdhākṣīpratikṛtya tat kṛtavatī dyūte'pi yannārjitam // 133
akṣamaḥ kṣamatāmāno kriyāyāṃ yaḥ pravartate / sa hi hāsyāspadatvaṃ ca labhate prāṇasaṃśayam // 134
akṣamālāpavṛttijñā kuśāsanaparigrahā / brāhmīva daurjanī saṃsad vandanīyā samekhalā // 135
akṣamā hrīparityāgaḥ śrīnāśo dharmasaṃkṣayaḥ / abhidhyāprājñatā caiva sarvaṃ lobhāt pravartate // 136
akṣamo'satyasaṃdhaśca paradārī nṛśaṃsakṛt / pacyate narakeṣveva dahyamānaḥ svakarmaṇā // 137
akṣaradvayamabhyastaṃ nāsti nāstīti yat purā / tadidaṃ dehi dehīti viparītamupasthitam // 138
akṣaramaitrībhājaḥ sālaṃkārasya cāruvṛttasya / kiṃ brūmo sakhi yūno na hi na hi sakhi padyabandhasya // 139
akṣarāṇāmakāro'ham iti viṣṇuḥ svayaṃ bruvan / bhavatā so'pi yat satyam ākāreṇa laghūkṛtaḥ // 140
akṣarāṇi parīkṣyantām ambarāḍambareṇa kim / śaṃbhurambarahīno'pi sarvajñaḥ kiṃ na jāyate // 141
akṣarāṇi vicitrāṇi yena jānanti mānavāḥ / balīvardasamāste tu khuraśṛṅgavivarjitāḥ // 142
akṣarāṇi samānāni vartulāni ghanāni ca / parasparavilagnāni taruṇīkucakumbhavat // 143
akṣipakṣma kadā luptaṃ chidyante hi śiroruhāḥ / vardhamānātmanāmeva bhavanti hi vipattayaḥ // 144
akṣibhyāṃ kṛṣṇaśārābhyām asyāḥ karṇau na bādhitau / śaṅke kanakatāḍaṅkapāśatrāsavaśādiva // 145
akṣīṇakarmabandhastu jñātvā mṛtyumupasthitam / uktvāntikāle saṃsmṛtya punaryogitvamṛcchati // 146
akṣīṇabhogādviṣamād iṣṭāniṣṭabhayojjhitāt / durjanādvata devā apy aśaktā iva bibhyati // 147
akṣetre bījamutsṛṣṭam antareva vinaśyati / abījakamapi kṣetraṃ kevalaṃ sthaṇḍilaṃ bhavet // 148
akṣeṣu mṛgayāyāṃ ca strīṣu pāne vṛthāṭane / nidrāyāṃ ca nibandhena kṣipraṃ naśyati bhūpatiḥ // 149
akṣeṣviyaṃ vyasanitā hṛdaye yadete rāgo ghano madhumadotkaṭamānanaṃ ca / padmastathāpi paramāspadameva lakṣmyās taddainyameva kila durbhagatā yadebhiḥ // 150
akṣoṭhaśuṇṭhimaricārdrakadāḍimatvak kustumburūlavaṇatailasusaṃskṛtān yaḥ / matsyān suśītasitabhaktatale dadhāti sa brahmalokamadhigacchati puṇyakarmā // 151
akṣaure'pi ca nakṣatre kurvīta budhasomayoḥ / yukte'pi tithinakṣatre na kuryācchanibhaumayoḥ // 152
akṣauhiṇī ripuṃ hanyāt svayaṃ vā tena hanyate / brāhmaṇo mantraviddhanyāt sarvāneva ripūn kṣaṇāt // 153
akṣṇornikṣipadañjanaṃ śravaṇayostāpiñchagucchāvalīṃ mūrdhni śyāmasarojadāma kucayoḥ kastūrikāpatrakam / dhūrtānāmabhisārasaṃbhramajuṣāṃ viṣvaṅnikuñje sakhi dhvāntaṃ nīlanicolacāru sudṛśāṃ pratyaṅgamāliṅgati // 154
akṣṇormañjulamañjanaṃ caraṇayornīlāśmajau nūpurā- vaṅge nīlapaṭaḥ sphuṭaṃ mṛgamadanyāsaḥ kapolasthale / yatprītyā pariśīlitaṃ paradṛśāṃ rodhāya tatsāṃprataṃ nepathyasya vidhāvapīdamasatījātasya jātaṃ tamaḥ // 155
akṣṇoryugmaṃ vilokānmṛdutanuguṇatastarpayantī śarīraṃ divyāmodena vaktrādapagatamarutā nāsikāṃ cāruvācā / śrotradvaṃdvaṃ manojñādrasanamapi rasādarpayantī mukhābjaṃ yadvatpañcākṣasaukhyaṃ vitarati yuvatiḥ kāmināṃ nānyadevaṃ // 156
akṣṇorvipakṣa iti sānuśayaṃ lulāva nīlotpalaṃ yadabalā kalamasya goptrī / bhūyastadeva śirasāvahadunnatānāṃ vairaṃ virodhiṣu dṛḍhaṃ na parājiteṣu // 157
akhaṇḍamaṇḍalaḥ śrīmān paśyaiṣa pṛthivīpatiḥ / na niśākaravajjātu kalāvaikalyamāgataḥ // 158
akhaṇḍitaṃ ca kramukaṃ cūrṇam tu rasavarjitam / bhūmau nipatitaṃ patraṃ śakrasyāpi śriayaṃ haret // 159
akhaṇḍitā śaktirathopamānaṃ na svīkṛtaṃ na cchalarītirasti / aspṛṣṭasaṃdehaviparyayasya ko'yaṃ tava nyāyanaye niveśaḥ // 160
akharvaparvagarteṣu vicchinno yasya vāridhiḥ / sa eva hi muneḥ pāṇir adhastādvindhyabhūbhṛtaḥ // 161
akhilaṃ viduṣāmanāvilaṃ suhṛdā ca svahṛdā ca paśyatām / savidhe'pi nasūkṣmasākṣiṇī vadanālaṃkṛtimātramakṣiṇī // 162
akhileṣu vihaṃgeṣu hanta svacchandacāriṣu / śuka pañjarabandhaste madhurāṇāṃ girāṃ phalam // 163
agajānanapadmārkaṃ gajānanamaharniśam / anekadaṃ taṃ bhaktānām ekadantamupāsmahe // 164
agaṇitaguṇena sundara kṛtvā cāritramapyudāsīnam / bhavatānanyagatiḥ sā vihitāvartena taraṇiriva // 165
agaṇitagururyācñālolaṃ padāntasadātithiḥ samayamavidan mugdhaḥ kālāsaho ratilampaṭaḥ / kṛtakakupitaṃ hastāghātaṃ trapāruditaṃ haṭhā- daparigaṇayan lajjāyāṃ māṃ nimajjayati priyaḥ // 166
agaṇitanijaśramāṇāṃ parakṛtye'bhyetya vartamānānām / sujanaghanadinamaṇīnāṃ paropakārārthamajani janiḥ // 167
agaṇitayaśasā tyakta- sthitinā kriyate'tha yākṛtajñena / snigdhe suhṛdi sarāge mitre tava vañcanā na yuktā sā // 168
agatitvamatiśraddhā jñānābhāsena tṛptatā / trayaḥ śiṣyaguṇā hyete mūrkhācāryasya bhāgyajāḥ // 169
agatīnāṃ khalīkārād duḥkhaṃ naivopajāyate / bhavantyaśokāḥ prāyeṇa sāṃkurāḥ pādatāḍitāḥ // 170
agadaiḥ sarvasāmānyair vyantarāṇāṃ viṣaṃ haret / dhūpo devīsahāpicchakhaṇḍanaistadviṣāpahaḥ // 171
agamyagamanāt prāyaḥ prāyaścittīyate janaḥ / agamyaṃ tvadyaśo yāti sarvatraiva ca pāvanam // 172
agamyāni pumān yāti yo'sevyāṃśca niṣevate / sa mṛtyumupagṛhṇāti garbhamaśvatarī yathā // 173
agamyārthaṃ tṛṇaprāṇāḥ pṛṣṭhasthīkṛtabhīhriyaḥ / śambhalībhuktasarvasvā janā yatpāripārśvikāḥ // 174
agamyo mantrāṇāṃ prakṛtibhiṣajāmapyaviṣayaḥ sudhāsārāsādhyo visadṛśatarārambhagahanaḥ / jagadbhrāmīkartuṃ pariṇatadhiyānena vidhinā sphuṭaṃ sṛṣṭo vyādhiḥ prakṛtiviṣamo durjanajanaḥ // 175
agastitulyāśca ghṛtābdhiśoṣaṇe dambholitulyā vaṭakādribhedane / śākāvalīkānanavahnirūpās ta eva bhaṭṭā itare bhaṭāśca // 176
agastihastaculukamite'bdhau vāhanākṛtau / magnaḥ samudro velāyām iti devāstadā jaguḥ // 177
agastya iva yasyāsir nyañcitakṣitibhṛdbabhau / citraṃ so'pyakaronnṛtyat kabandhaṃ samarārṇavam // 178
agastyasya muneḥ śāpād brahmasyandanamāsthitaḥ / mahāsukhāt paribhraṣṭo nahuṣaḥ sarpatāṃ gataḥ // 179
agastyena payorāśeḥ kiyat kiṃ pītamujjhitam / tvayā vairikulaṃ vīra samare kīdṛśaṃ kṛtam // 180
agā gāṅgāṅgakākākagāhakāghakakākahā / ahāhāṅka khagāṅkāgakaṅkāgakhagakākaka // 181
agādhajalasaṃcārī vikārī na ca rohitaḥ / gaṇḍūṣajalamātre tu śapharī pharpharāyate // 182
agādhahṛdayā bhūpāḥ kūpā iva durāsadāḥ / ghaṭakā guṇino no cet kathaṃ labhyeta jīvanam // 183
agādhenāpi kiṃ tena toyena lavaṇāmbudheḥ / janumātraṃ varaṃ vāri tṛṣṇācchedakaraṃ nṛṇām // 184
agāre'smin kānte giriśamaniśānāthaśakalaṃ bhujaṃgānuttuṅgān sakalamapi vātāyanapathe / nikuñjeṣu śyenānadhigṛhaśiro rāhuvalayaṃ likhantyā nīyante śiva śiva tayā hanta divasāḥ // 185
aguṇakaṇo guṇarāśir dvayamapi daivena khalamukhe patitam / prasarati tailamivaikaḥ salile ghṛtavajjaḍatvametyanyaḥ // 186
agururiti vadatu loko gauravamatraiva punarahaṃ manye / darśitaguṇaikavṛttir yasya jane janitadāhe'pi // 187
agurusurabhidhūpāśobhitaṃ keśapāśaṃ galitakusumamālaṃ dhunvatī kuñcitāgram / tyajati gurunitambā nimnanābhiḥ sumadhyāpy uṣasi śayanavāsaḥ kāminī kāmaśobhā // 188
agurorapi sata uccaiḥ praśaṃsanaṃ tadguṇā vitanvanti / agururjvalane'pyastaḥ saurabhamiṣato guṇān vamati // 189
agūḍhavibhavā yasya paurā rāṣṭravāsinaḥ / nayāpanayavettāyaḥ sa rājā rājasattamaḥ // 190
agūḍhahāsasphuṭadantakesaraṃ mukhaṃ svidetadvikasannu paṅkajam / iti pralīnāṃ nalinīvane sakhīṃ vidāmbabhūvuḥ sucireṇa yoṣitaḥ // 191
agniṃ prāpya yathā sadyas tūlarāśirvinaśyati / tathā gaṅgājalenaiva sarvapāpaṃ vinaśyati // 192
agniṃ stokamivātmānaṃ saṃdhukṣayati yo naraḥ / sa vardhamāno grasate mahāntamapi saṃcayam // 193
agniḥ stoko vardhate cājyasikto bījaṃ caikaṃ bahusāhasrameti / kṣayodayau vipulau saṃniyamya tasmādalpaṃ nāvamanyeta vittam // 194
agnikuṇḍasamā nārī ghṛtakumbhasamo naraḥ / saṃgamena parastrīṇāṃ kasya no calate manaḥ // 195
agnikumbhasamā nārī ghṛtakumbhasamo naraḥ / ubhayorapi saṃyogaḥ kasya viśvāsakārakaḥ // 196
agnidāhe na me duḥkhaṃ chede na nikaṣe na vā / yattadeva mahadduḥkhaṃ guñjayā saha tolanam // 197
agnido garadaścaiva śastrapāṇirdhanāpahaḥ / kṣetradārāpahārī ca ṣaḍete hyātatāyinaḥ // 198
agninā bhasmanā caiva stambhena ca janena ca / advāreṇaiva mārgeṇa paṅktitadoṣo na vidyate // 199
agnirāpaḥ striyo mūrkhāḥ sarpā rājakulāni ca / nityaṃ yatnena sevyāni sadyaḥ prāṇaharāṇi ṣaṭ // 200
agnirgururdvijātīnāṃ varṇānāṃ pārthivo guruḥ / kulastrīṇāṃ gururbhartā sarvasyābhyāgato guruḥ // 201
agnirdahati tāpena sūryo dahati raśmibhiḥ / rājā dahati daṇḍena tapasā brāhmaṇo dahet // 202
agnirdevo dvijātīnāṃ munīnāṃ hṛdi daivatam / pratimāsvalpabuddhīnāṃ sarvatra samadarśinaḥ // 203
agnirhi devatāḥ sarvāḥ sarvaṇaṃ ca tadātmakam / tasmāt suvarṇaṃ dadatā dattāḥ sarvāḥ sma devatāḥ // 204
agniṣṭomādibhiryajñair vividhairāptadakṣiṇaiḥ / na tat phalamavāpnoti tīrthārthe gamanena yat // 205
agniśtejo mahalloke gūḍhastiṣṭhati dāruṣu / na copayuṅkte taddāru yāvanno dīpyate paraiḥ // 206
sa eva khalu dārubhyo yadā nirmathya dīpyate / tadā tacca vanaṃ cānyan nirdahatyāśu tejasā // 207
evameva kule jātāḥ pāvakopamatejasaḥ / kṣamāvanto nirākārāḥ kāṣṭhe'gniriva śerate // 208
agnihotraṃ gṛhaṃ kṣetraṃ garbhirṇīṃ vṛddhabālakau / riktahastena nopeyād rājānaṃ devatāṃ gurum // 209
agnihotraṃ trayo vedās tridaṇḍaṃ bhasmaguṇṭhanam / buddhipauruṣahīnānāṃ jīviketi bṛhaspatiḥ // 210
agnihotraphalā vedāḥ śīlavṛttaphalaṃ śrutam / ratiputraphalā dārā dattabhuktaphalaṃ dhanam // 211
agnihotramadhītaṃ vā dānādyāścākhilāḥ kriyāḥ / bhajante tasya vaiphalyaṃ yasya vākyamakāraṇam // 212
agnihotreṣu viprāṇāṃ hṛdi devo manīṣiṇām / pratimāsvalpabuddhīnāṃ sarvatra viditātmanām // 213
agneryathā dāruviyogayogayor adṛṣṭato'nyatra nimittamasti / evaṃ hi jantorapi durvibhāvyaḥ śarīrasaṃyogaviyogahetuḥ // 214
agnau kriyāvatāṃ devo divi devo manīṣiṇām / pratimāsvalpabuddhīnāṃ yogināṃ hṛdaye hariḥ // 215
agnau dagdhaṃ jale magnaṃ hṛtaṃ taskarapārthivaiḥ / tatsarvaṃ dānamityāhur yadi klaibyaṃ na bhāṣate // 216
agnau prāptaṃ pradhūyeta yathā tūlaṃ dvijottama / tathā gaṅgāvagāḍhasya sarvaṃ pāpaṃ pradhūyate // 217
agnau prāstaṃ tu puruṣaṃ karmānveti svayaṃkṛtam / tasmāttu puruṣo yatnād dharmaṃ saṃcinuyācchanaiḥ // 218
agnau prāstāhutiḥ samyag ādityamupatiṣṭhate / ādityājjāyate vṛṣṭir vṛṣr̥erannaṃ tataḥ prajāḥ // 219
agnyākāraṃ kalayasi puraścakravākīva candraṃ baddhotkampaṃ śiśiramarutā dahyate padminīva / prāṇān dhatse kathamapi balādgacchataḥ śalyatulyāṃs tat kenāsau sutanu janito māmmathaste vikāraḥ // 220
agnyādhānena yajñena kāṣāyeṇa jaṭājinaiḥ / lokān viśvāsayitvaiva tato lumpedyathā vṛkaḥ // 221
agracchāyā tṛṇāgniśca nīcasevā paṭe jalam / veśyārāgaḥ khalaprema sarvaṃ budbudasannibham // 222
agrataḥ pṛṣṭhato madhye pārśvato'tha samantataḥ / vidyuccakitavadbhāti sūryakoṭisamaprabhaḥ // 223
agrataścaturo vedān pṛṣṭhataḥ saśaraṃ dhanuḥ / ubhābhyāṃ ca samartho'haṃ śāpādapi śarādapi // 224
agrato vāmapādaṃ ca dakṣiṇaṃ jātu kuñcitam / ālīḍhaṃ tu prakartavyaṃ hastadvayasavistaram // 225
agrasānuṣu nitāntapiśaṅgair bhūruhānmṛdukarairavalambya / astaśailagahanaṃ nu vivasvān āviveśa jaladhiṃ nu mahīṃ nu // 226
agrāhyaṃ śravaṇasya bhūṣaṇamalaṃkāro na bhāvocitaḥ kaṇṭhasyāñjanamujjvalaṃ nayanayoḥ sūkṣmatvamāvekṣitum / vaktrasya kṣaṇiko'dhivāsanavidhiḥ kānte priye nābhavas saubhāgyapratikarmanirmitamahāvidyaiva yenātmanaḥ // 227
agrāhyā mūrdhajeṣvetāḥ striyo guṇasamanvitāḥ / na latāḥ pallavacchedam arhantyupavanodbhavāḥ // 228
agre kasyacidasti kaṃcidabhitaḥ kenāpi pṛṣṭe kṛtaḥ saṃsāraḥ śiśubhāvayauvanajarābhārāvatārādayam / bālastaṃ bahu manyatāmasulabhaṃ prāptaṃ yuvā sevatāṃ vṛddhastadviṣyādbahiṣkṛta iva vyāvṛtya kiṃ paśyati // 229
agre kugrāmavargaḥ piśitarasalasaccaṇḍacaṇḍāyamānaḥ paścādvyādho vadhārtho niśitaśarakaraḥ pādamudrānapāyī / viṣvagdīpto vanāgnirvanamatigahanaṃ dhūmavātyā ca dṛṣṭeḥ saroddhī kāndiśīko hari hari hariṇaḥkaṃ śaraṇyaṃ prayātu // 230
agre gacchata dhenudugdhakalaśānādāya gopyo gṛhaṃ dugdhe vaskayaṇīkule punariyaṃ rādhā śanairyāsyati / ityanyavyapadeśaguptahṛdayaḥ kurvan viviktaṃ vrajaṃ devaḥ kāraṇanandasūnuraśivaṃ kṛṣṇaḥ sa muṣṇātu vaḥ // 231
agre gītaṃ sarasakavayaḥ pārśvato dākṣiṇātyāḥ pṛṣṭhe līlāvalayaraṇitaṃ cāmaragrāhiṇīnām / yadyastyevaṃ kuru bhavarasāsvādane lampaṭatvaṃ no ceccetaḥ praviśa sahasā nirvikalpe samādhau // 232
agre taptajalā nitāntaśiśirā mūle muhurbāhubhir vyāmathyoparataprapeṣu pathikairmārgeṣu madhyaṃdine / ādhārāḥ plutabālaśaivaladalacchedāvakīrṇormayaḥ pīyante halamuktamagnamahiṣaprakṣobhaparyāvilāḥ // 233
agre tiṣṭhati dāruṇākṛtirasau krodhoddhataḥ kesarī paścādudbhaṭadāvadūṣitadharāsaṃkrāntacaṇḍānilaḥ / kiṃ kurmaḥ sahasā vihāya kalabhānetān brajāmaḥ kathaṃ haṃho kūṇitalocaneti kariṇī cintākulā tābhyati // 234
agre dhanuḥ śarakaraḥ svayamasti kāmaḥ paścāttvarā śaśadharodayasaṃśayotthā / dhvāntaṃ dināntavikasadvibhavaṃ samantāt kiṃ kevalā pathi vadhūrdayitābhisāre // 235
agre prastutanāśānāṃ mūkatā paramo guṇaḥ / tathāpi prabhubhaktānāṃ saudharmyādevamucyate // 236
yaireva stutibhiḥ svāmī prāpyate vyasanāvaṭam / paścānmūkatvamāpannair ḍaddharttuṃ naiva śakyate // 237
agre māhiṣikaṃ dṛṣṭvā madhye tu vṛṣalīpatim / ante vārdhuṣikaṃ dṛṣṭvā nirāśāḥ pitaro gatāḥ // 238
agre yānti rathasya reṇuvadamī cūrṇībhavanto ghanāś cakrabhrāntirarāntareṣu janayatyanyāmivārāvalim / citranyastamivācalaṃ hayaśirasyāyāmavaccāmaraṃ yaṣṭyagre ca samaṃ sthito dhvajapaṭaḥ prānte ca vegānilāt // 239
agre laghimā paścān mahatāpi pidhīyate na hi mahimnā / vāmana iti trivikramam abhidadhati daśāvatāravidaḥ // 240
agre vikīrṇakurabaka- phalajālakahīyamānasahakāram / pariṇāmābhimukhamṛtor utsukayati yauvanaṃ cetaḥ // 241
agre vyādhaḥ karadhṛtaśaraḥ pārśvato jālamālā pṛṣṭe vahnirdahati nitarāṃ saṃnidhau sārameyāḥ / eṇī garbhādalasagamanā bālakai ruddhapādā cintāviṣṭā vadati hi mṛgaṃ kiṃ karomi kva yāmiḥ // 242
agre śyāmalabindubaddhatilakairmadhye'pi pākānvaya- prauḍhībhūtapaṭolapāṭalatarairmūle manāgbabhrubhiḥ / vṛnte karkaśakīrapiccaharibhiḥ sthūlaiḥ phalairbandhurāḥ saṃpratyutsukayanti kasya na manaḥ pūgadrumāṇāṃ chaṭāḥ // 243
agresarī kumārī tatpṛṣṭe puṅkhago yadā tāraḥ / siddhistadottamā syād dṛṣṭāpyādau varā durgā // 244
agre strīnakhapāṭalaṃ kuravakaṃ śyāmaṃ dvayorbhāgayor bālāśokamupoḍharāgasubhagaṃ bhedonmukhaṃ tiṣṭhati / īṣadbaddharajaḥkaṇāṃgrakapiśā cūte navā mañjarī mugdhatvasya ca yauvanasya ca sakhe madhye madhuśrīḥ sthitā // 245
agryo muktimatāṃ prayogasamaye mantreṣu pṛṣṭhaṃ gataḥ pākāgāragatastu pācakamanastoṣāya vācaspatiḥ / uccāyāṃ nirato rato'rthakagaṇe piṇḍeṣu dattādaro nānāśrāddhagaṇaikacālitamanā bhaddoṭṭamo rājate // 246
aghaṃ sa kevalaṃ bhuṅkte yaḥ pacatyātmakāraṇāt / yajñaśiṣṭāśanaṃ hyetat satāmannaṃ vidhīyate // 247
aghaṭitaṃ ghaṭanāṃ nayati dhruvaṃ sughaṭitaṃ kṣaṇabhaṅguratācalam / jagadidaṃ kurute sacarācaraṃ vidhiraho balavāniti me matiḥ // 248
aghaṭitaghaṭitaṃ ghaṭayati sughaṭitaghaṭitāni jarjarīkurute / vidhireva tāni ghaṭayati yāni pumānnaiva cintayati // 249
aghṛṣṭamiva māṇikyam amattamiva ca dvipam / aśūraṃ pārthivaṃ loko jātyamapyavamanyate // 250
aṅkaṃ ke'pi śaśaṅkirejalanidheḥ paṅkaṃ pare menire sāraṅgaṃ katicicca saṃjagadire bhūmeśca bimbaṃ pare / indau yaddalitendranīlaśakalaśyāmaṃ darīdṛśyate tanmanye ravibhītamandhatamasaṃ kukṣisthamālakṣyate // 251
aṅkanilīnagajānana- śaṅkākulabāhuleyahṛtavasanau / sasmitaharakarakalitau himagiritanayāstanau jayataḥ // 252
aṅkanyāsairviṣamair māyāvanitālakāvalīkuṭilaiḥ / ko nāma kāmacāraiḥ kāyasthairmohito na janaḥ // 253
aṅkamallavinodeṣu tathānyeṣūtsavādiṣu / antaḥpurapracāreṣu devapūjāpareṣu ca // 254
aṅkādhiropitamṛgaś candramā mṛgalāñchanaḥ / kesarī niṣṭhurakṣiptamṛgayūtho mṛgādhipaḥ // 255
aṅkurite pallavite korakite vikasite ca sahakāre / aṅkuritaḥ pallavitaḥ korakito vikasitaśca madanaḥ // 256
aṅkekṛtvottamāṅgaṃ plavagabalapateḥ pādamakṣasya hantur datvotsaṅge salīlaṃ tvaci kanakamṛgasyāṅgaśeṣaṃ nidhāya / bāṇaṃ rakṣaḥ kulaghanaṃ praguṇitamanujenādarāttīkṣṇamakṣṇaḥ koṇenāvekṣamāṇastvadanujavacane dattakarṇo'yamāste // 257
aṅke vṛddhimupāgataṃ śiśutayā sarvāṅgamāliṅgitaṃ matsyaḥ śrīparirambhanirbharataravyākośakoṣonmukhaiḥ / āśāptaiḥ paripīyamānamaniśaṃ niḥspandamindindirair dūrādeva nimeṣaśūnyanayanaḥ padmaṃ samudvīkṣate // 258
aṅkeṣu śūnyavinyāsād vṛddhiḥ syāttu daśādhikā / tasmājjñeyā viśeṣeṇa aṅkānāṃ vāmato gatiḥ // 259
aṅkollakvāthatoyena miśritaṃ ghṛtamākṣikam / vasā kiṭikuṅgāṇām etaiḥ siktā mahīruhāḥ // 260
aṅkollakvathitaṃ svinnaṃ nṛmāṃsaṃ chāgadugdhayuk / piṇyākasahitaṃ mūle sahakārasya nikṣipet // 261
aṅkollatailabhāvitam uṣitaṃ gośakṛti kumudakandamalam / karakāmbukardamabhṛte kalaśe kusumaṃ samudvahati // 262
aṅkollatailasūkara- śiśumāravasāsu bhāvitaṃ bījam / sadyo rohati nihitaṃ bhūmau karakāmbhasā siktam // 263
aṅkollapatradhapena yadvā keśasamanvitaiḥ / saktubhiḥ kaṭutailāktair yāti matsyaviṣaṃ kṣayam // 264
aṅkollabījamajjānāṃ sūkṣmacūrṇaṃ vidhīyate / tilatailena taccūrṇaṃ samyakkṛtvā ca bhāvayet // 265
aṅgaṃ galitaṃ palitaṃ muṇḍaṃ dantavihīnaṃ jātaṃ tuṇḍam / karadhṛtakampitaśobhitadaṇḍaṃ tadapi na muñcatyāśā piṇḍam // 266
aṅgaṃ candanapaṅkapaṅkajabisacchedāvalīnaṃ muhus tāpaḥ śāpa ivaiṣa śoṣaṇapaṭuḥ kampaḥ sakhīkampanaḥ / śvāsāḥ saṃvṛtatārahārarucayaḥ saṃbhinnacīnāṃśukā jātaḥ prāgatidāhavedanamahārambhaḥ sa tasyā jvaraḥ // 267
aṅgaṃ candanapāṇḍu pallavamṛdustāmbūlatāmro'varo dhārāyantrajalābhiṣekakaluṣe dhautāñjane locane / antaḥpuṣpasugandhirārdrakabarī svacchaṃ tanīyo'mbaraṃ kāntānāṃ kamanīyatāṃ bidadhate grīṣme'parāhṇagame // 268
aṅgaṃ dakṣiṇamāruhya vāmenottarati sphuṭam / tadā hānikarī jñeyā vyatyayena tu lābhadā // 269
aṅgaṃ damanapattrābhamaṅge yasmin pratīyate / vidyāddamanavajraṃ tu tīkṣṇadhāraṃ mahāguṇam // 270
aṅgaṃ pratīyate yatra bahugranthisamanvitam / durlabhaṃ tanmahāmūlyaṃ granthivajrakamucyate // 271
aṅgaṃ bhūṣaṇanikaro bhūṣayatītyeṣa laukiko vādaḥ / aṅgāni bhūṣaṇānāṃ kāmapi suṣamāmajījanaṃstasyāḥ // 272
aṅgaṃ yena rathīkṛtaṃ nayanayoryugmaṃ rathāṅgīkṛtaṃ patraṃ svaṃ rathakarmasāratthikṛtaṃ śvāsasturaṃgīkṛtāḥ / koda'ḍīkṛtamātmavīryamacirānmaurvīkṛtaṃ bhūṣaṇaṃ vāmāṅgaṃ viśikhīkṛtaṃ diśatu naḥ kṣemaṃ sa dhanvī pumān // 273
aṅgaṇaṃ tadidamunmadadvipa- śreṇiśoṇitavihāriṇo hareḥ / ullasattaruṇakelipallavāṃ sallakīṃ tyajati kiṃ mataṅgajaḥ // 274
aṅgaṇavedirvasudhā kulyā jaladhiḥ sthalī ca pātālam / valmīkaśca sumeruḥ kṛtapratijñasya dhīrasya // 275
aṅgadoṣaparityaktaś caturmārgakṛtaśramaḥ / jñātā kulakavādyasya rañjako vādakaḥ smṛtaḥ // 276
aṅganānāmivāṅgāni gopyante svaguṇā yadā / tadā te spṛhaṇīyāḥ syur ime hyatyantadurlabhāḥ // 277
aṅganāmaṅganāmantare mādhavo mādhavaṃ mādhavaṃ cāntareṇāṅganā / itthamākalpite maṇḍale madhyagaḥ saṃjagau veṇunā devakīnandanaḥ // 278
aṅganyāsastataḥ kāryaḥ śivoktaḥ siddhimicchatā / ācāryeṇa ca śiṣyasya pāpaghno vighnanāśanaḥ // 279
aṅgapratyaṅgajaḥ putro hṛdayāccāpi jāyate / tasmāt priyataro mātuḥ priyatvānna tu bāndhavaḥ // 280
aṅgapratyaṅgabhāgena tataḥ piṇḍaḥ prajāyate / carmaṇācchāditaḥ sapta dhātavaḥ suyranukramāt // 281
aṅgamaṅgena saṃpīḍya māṃsaṃ māṃsena tu striyaḥ / purāhamabhavaṃ prīto yattanmohavijṛmbhitam // 282
aṅgamanaṅgakliṣṭaṃ sukhayedanyā na me karasparśāt / nocchvasiti tapanakiraṇaiś candrasyevāṃśubhiḥ kumudam // 283
aṅgayuktaḥ kṛtāsraśca kurvan samyakpurovidhim / vijānan siddhasādhyādīn vairiṇo'strairna pīḍyate // 284
aṅgasaṅgāt tathā jīvo bhajate prākṛtān guṇān / ahaṃkārābhibhūtaḥ san bhinnastebhyo'pi so'vyayaḥ // 285
aṅgāḥ saṃjātabhaṅgādyanavanavasatiprāptaraṅgāḥ kaliṅgās tailaṅgāḥsvargagaṅgābhiṣavaṇamatayaḥ śīryadaṅgāśca vaṅgāḥ / lāṭāḥsvidyallalāṭāḥ padagamanadṛḍhāśvāsalolāśca colā jāyante śrīnijāma pṛthuraṇa bhavataḥ prauḍhaniḥsāṇanādāt // 286
aṅgākṛṣṭadukūlayā sarabhasaṃ gūḍhau bhujābhyāṃ stanāv ākṛṣṭe jaghanāṃśuke kṛtamadhaḥ saṃsaktamūrudvayam / nābhīmūlanibaddhacakṣuṣi mayi vrīḍānatāṅgyā tayā dīpaḥ sphūtkṛtavātavepitaśikhaḥ karṇotpalenāhataḥ // 287
aṅgākṛṣṭirvyathayati nakhāṅkeṣu vakṣojakumbhā- vāsyaṃ jṛmbhā daśanavasane dantadaṣṭaṃ dunoti / yāntyāḥ khedaṃ vrajati karajaśreṇiṣu śroṇibhāgaḥ prātaryāti praguṇataratāṃ vaiśasaṃ naiśamasyāḥ // 288
aṅgāṅgamāgate śatrau kiṃ karoti paricchadaḥ / rāhuṇā grasite candre kiṃ kiṃ bhavati tārakaiḥ // 289
aṅgāṅgibhāvamajñātvā kathaṃ sāmarthyanirṇayaḥ / paśya ṭiṭṭibhamātreṇa samudro vyākulīkṛtaḥ // 290
aṅgānāmatitānavaṃ kuta idaṃ kampaśca kasmāt kuto mugdhe pāṇḍukapolamānanamiti prāṇeśvarepṛcchati / tanvyā sarvamidaṃ svabhāvata iti vyāhṛtya pakṣmāntara- vyāpī bāṣpabharastayā valitayā niḥśvasya mukto'nyataḥ // 291
aṅgāni khedayasi kiṃ śirīṣakusumaparipelavāni mudhā / ayamīhitakusumānāṃ saṃpādayitā tavāsti dāsajanaḥ // 292
aṅgāni candanarajaḥparidhūsarāṇi tāmbūlarāgasubhago'dharapallavaśca / svacchāñjane ca nayane vasanaṃ tanīyaḥ kāntāsu bhūṣaṇamidaṃ vibahvaśca śeṣaḥ // 293
aṅgāni dattvā hemāṅgi prāṇān krīṇāsi cen nṛṇām / yuktametan na tu punaḥ koṇaṃ nayanapadmayoḥ // 294
aṅgāni dhīpaṭutvaṃ śaktirdaśanāḥ śanairviśīryante / nikhilendriyāṇi yeṣāṃ cirāyuṣaste narā jñeyāḥ // 295
aṅgāni nidrālasavibhramāṇi vākyāni kiṃcin madalālasāni / bhrūkṣepajihmāni ca vīkṣitāni cakāra kāmaḥ pramadājanānām // 296
aṅgāni me dahatu kāntaviyogavahniḥ samrakṣatu priyatamaṃ hṛdi vartate'sau / ityāśayā śaśimukhī jaladaśruvāri- dhārābhiruṣṇamabhiṣiñcati hṛtpradeśam // 297
aṅgāni ślathaniḥ sahāni nayate mugdhālase vibhramaś- vāsotkampitakomalastanamuraḥ sāyāsasupte bhruvau / kiṃ cāndolanakautukavyuparatāvāsyeṣu vāmabhruvāṃ svedāmbhaḥ stapitākulālakalateṣvāvāsito manmathaḥ // 298
aṅgāmodasamocchaladghṛṇipatadbhṛṅgāvalīmālita- sphūrjallañchanasūtragumphitamilannīlotpalaśrīriva / niryatpādanakhonmukhāṃśuvisarasragdanturaḥ smaryatāṃ mañjuśrīḥ suramuktamañjariśikhāvarṣairivābhyarcitaḥ // 299
aṅgārapūrve gamane ca lābhaḥ some śanau dakṣiṇamarthalābham / budhe gurau paścimakāryasiddhī ravau bhṛgau cottaramarthalābhaḥ // 300
aṅgāraśūlāśmapalālakeśa- vistīrṇaviṭcarmamṛteṣu dṛṣṭaḥ / śvā mūtrayanyacchati kāryanāśaṃ dāridryamṛtyupramukhānanarthān // 301
aṅgārasadṛśī nārī ghṛtakumbhasamaḥ pumān / ye prasaktā vilīnāste ye sthitāste pade sthitāḥ // 302
aṅgārasadṛśī yoṣit sarpiḥkumbhasamaḥ pumān / tasyāḥ parisare brahman sthātavyaṃ na kadācana // 303
aṅgārahāsiṣu vilāsagṛhodareṣu talpeṣu tūlapaṭakalpitaveṣṭaneṣu / uṣṇeṣu ca praṇayinīkucamaṇḍaleṣu śāntiṃ jagāma śiśirasya tuṣāragarvaḥ // 304
aṅgāraiḥ khaciteva bhūrviyadapi jvālākarālaṃ karais tigmāṃśoḥ kiratīva tīvramabhito vāyuḥ kukūlānalam / apyambhāṃsi nakhaṃpacāni saritāmāśā jvalantīva ca grīṣme'sminnavavahnidīpitamivāśeṣaṃ jagadvartate // 305
aṅgāraiḥ śākavṛkṣasya cūrṇitaiḥ saghṛtaistryaham / dattairnaśyatyatīsārastry ahaṃ pānīyavāraṇāt // 306
aṅgāsaṅgimṛṇālakāṇḍamayate bhṛṅgāvalīnāṃ rucaṃ nāsāmauktikamindranīlasaraṇiṃ śvāsānilād gāhate / datteyaṃ himavālukāpi kucayordhatte kṣaṇaṃ dīpatāṃ taptāyaḥpatitāmbuvatkaratale dhārāmbu saṃlīyate // 307
aṅgīkuru tvamavadhīraya vā vayaṃ tu dāsāstaveti vacasaiva jayema lokān / etāvataiva sukaro nanu viśvamāta- ruddaṇḍadaṇḍadharakiṃkaramaulibhaṅgaḥ // 308
aṅgīkurvanti bhaṅgīmakhilagirigaṇāstaptajāmbūnadīyāṃ dūrīkurvanti pūrīkṛtakanakagirisphāragavaṃ ca yasyāḥ / unmattadhvāntadhārāsuravarapaṭalīdāhasañjātakīrtiḥ seyaṃ prācī pradīptirdalayatu duritaṃ sarvadā sarvadā me // 309
aṅgīkurvannamṛtarucirāmutpatiṣṇossalīlaṃ chāyāmantastava maṇimayo mālyavāneṣa śailaḥ / śobhāṃ vakṣyatyadhikalalitāṃ śobhamānāmatīndor devasyāderupajanayato mānasādindubimbam // 310
aṅgīkṛtatitikṣaḥ seḍ guṇī niṣṭhāparo yathā / mṛṣistathā vijayate śrīrāmo rājasattamaḥ // 311
aṅgīkṛttāḥ kṣatimimāmapi ye viṣahya goptuṃ guṇān kimiti vāñchasi tānmudhaiva / muktāmaṇervimalarūpatayā nitāntam ete tava svayamapi prakaṭībhavanti // 312
aṅgulibhaṅgavikalpana- vividhavivādapravṛttapāṇḍityaḥ / japacapaloṣṭhaḥ sajane dhyānaparo nagararathyāsu // 313
aṅgulīkisalayāgratarjanaṃ bhrūvibhaṅgakuṭilaṃ ca vīkṣitam / mekhalābhirasakṛcca bandhanaṃ vañcayan praṇayinīravāpa saḥ // 314
aṅgulībhiḥ kuraṅgākṣyāḥ śobhate mudrikāvaliḥ / proteva bāṇaiḥ pañceṣoḥ sūkṣmā lakṣyaparamparā // 315
aṅgulībhiriva keśasaṃcayaṃ saṃnigṛhya timiraṃ marīcibhiḥ / kuḍmalīkṛtasarojalocanaṃ cumbatīva rajanīmukhaṃ śaśī // 316
aṅgulyaḥ pañcame māse dṛṣṭikukṣau ca ṣaṣṭhame / saṃcāraḥ saptame māse aṣṭame nayaneṣu ca // 317
aṅgulyaḥ pallavānyāsan kusumāni nakhārciṣaḥ / bāhū late vasantaśrīs tvaṃ naḥ pratyakṣacāriṇī // 318
aṅgulyagranakhena bāṣyasalilaṃ vikṣipya vikṣipya kiṃ tūṣṇīṃ rodiṣi kopane bahutaraṃ phūtkṛtya rodiṣyasi / yasyāste piśunopadeśavacanairmāne'tibhūmiṃ gate nirviṇṇo'nunayaṃ prati priyatamo madhyasthatāmeṣyati // 319
aṅgulyagranirodhatastanutarāṃ dhārāmiyaṃ tanvatī karkayā na paraṃ payo nipuṇikā dātuṃ prapāpālikā / viśliṣṭāṅgulinā kareṇa daśanāpāḍaṃ śanaiḥ pāntha he niśpandordhvavilocanas tvamapi hā jānāsi pātuṃ payaḥ // 320
aṅgulyagreṇa yajjaptaṃ yajjaptaṃ merulaṅghane / vyagracittena yajjaptaṃ trividhaṃ niṣphalaṃ bhavet // 321
aṅgulyā kaḥ kavāṭaṃ praharati kuṭile mādhavaḥ kiṃ vasanto no cakrī kiṃ kulālo na hi dharaṇidharaḥ kiṃ dvijihvaḥ phaṇīndraḥ / nāhaṃ ghorāhimardī kimasi khagapatirno hariḥ kiṃ kapīndraḥ ityevaṃ gopakanyāprativacanajitaḥ pātu vaścakrapāṇiḥ // 322
aṅguṣṭhatarjanībhyāṃ gā ghrāṇe saṃgṛhya nāmayet / mantreṇānena vaśyāḥ syuḥ paśavo'śvādayastathā // 323
aṅguṣṭhanakhadambhena pādayoḥ patitaḥ kimu / vibhāti vaktravijitaḥ śaśī vigatakalmaṣaḥ // 324
aṅguṣṭhanakhamūle tu tarjanyagraṃ susaṃsthitaṃ / matsarī sā ca vijñeyā citralakṣyasya vedhane // 325
aṅguṣṭhākramavakritāṅguliradhaḥ pādārdhanīruddhabhūḥ pārśvādvegakṛto nihatya kaphaṇidvandvena daṃśānmuhuḥ / nyagjānudvayayantrayantritaghaṭīvaktrāntarālaskhalad dhārādhvānamanoharaṃ sakhi payo gāṃ dogdhi gopālakaḥ // 326
aṅguṣṭhāgre tu tarjanyā mukhaṃ yatra niveśitaṃ / kākatuṇḍī ca vijñeyā sūkṣmalakṣyeṣu yojitā // 327
aṅguṣṭhe padagulphajānujaghane nābhau ca vakṣaḥstane kakṣākaṇṭhakapoladantavasane netrālike mūrdhani / śuklāśuklavibhāgato mṛgadṛśāmaṅgeṣvanaṅgasthitī- rūrdhvādhogamanena vāmapadagāḥ pakṣadvaye lakṣayet // 328
aṅguṣṭhodaramātraṃ viśeṣavitprāpya padmarāgamaṇim / sukhasaṃvāhyamanuttaraṃ arthaṃ kiṃ tena nāpnoti // 329
aṅgena kenāpi vijetumasyā gaveṣyate kiṃ calapatrapatraṃ / na cedviśeṣāditaracchadebhyas tasyāstu kampastu kuto bhayena // 330
aṅgena gātraṃ nayanena vaktraṃ nyāyena rājyaṃ lavaṇena bhojyaṃ / dharmeṇa hīnaṃ khalu jīvitaṃ ca na rājate candramasā vinā niśā // 331
aṅge'naṅgajvarahutavahaścakṣuṣi dhyānamudrā kaṇṭhe jīvaḥ karakisalaye dīrghaśāyī kapolaḥ / aṃse vīṇā kucaparisare candanaṃ vāci maunaṃ tasyāḥ sarvaṃ sthitamiti na tu tvāṃ vinā kvāpi cetaḥ // 332
aṅgenāṅgaṃ pratanu tanunā gāḍhataptena taptaṃ sāsrepyāsradrutamaviratotkaṇṭhamutkaṇṭhitena / aṣṇocchvāsaṃ samadhikatarocchvāsinā dūravartī saṃkalpaiste viśati vidhinā vairiṇā ruddhamārgaḥ // 333
aṅgenāṅgamanupraviśya milato hastāvalepādibhiḥ kā vārtā yudhi gandhasindhurapatergandho'pi cetke dvipāḥ / jetavyo'sti hareḥ sa lāñchanamato vandāmahe tāmabhūd yadgabha śarabhaḥ svayaṃjaya iti śrutvāpi yo nāṅkitaḥ // 334
aṅgeṣu caturaśratvaṃ samapādau latākarau / prārambhe sarvanṛtyānām etatsāmānyamucyate // 335
aṅgeṣu mukhyā dvijamadhyasaṃsthā vāṇānusaṃdhāna parāsi nityaṃ / adhaṃ sthirapremarasā rasajñe narastutiṃ saṃtyaja karṇavat tvaṃ // 336
aṅgeṣvābharaṇaṃ karoti bahuśaḥ patre'pi saṃcāriṇi prāptaṃ tvāṃ pariśaṅkate vitanute śayyāṃ ciraṃ dhyāyati / ityākalpavikalpatalparacanāsaṅkalpalīlāśata- vyāsaktāpi vinā tvayā varatanurnaiṣā niśāṃ neṣyati // 337
aṅgaiḥ sukumārataraiḥ sā kusumānāṃ śriyaṃ praharati / vikalayati kusumabāṇo bāṇālībhirmama prāṇān // 338
aṅgairantarnihitavacanaiḥ sūcitaḥ samyagarthaḥ pādanyāso layamanugatastanmayatvaṃ raseṣu / śākhāyonirmṛdurabhinayastadvikalpānuvṛttau bhāvo bhāvaṃ nudati viṣayādrāgabandhaḥ sa eva // 339
aṅghridaṇḍo harerūrdhvam utkṣipto balinigrahe / vidhiviṣṭarapadmasya nāladaṇḍo mude'stu vaḥ // 340
acakamata sapallavāṃ dharitrīṃ mṛdusurabhiṃ virahayya puṣpaśayyām / bhṛśamaratimavāpya tatra cāsyās tava sukhaśītamupaitumaṅkamicchā // 341
acañcalaṃ mugdhamudañcitaṃ dṛśor anunnataṃ śrīmaduro mṛgīdṛśaḥ / abhaṅgurākūtavatī gatirbhruvor abaddhalakṣyaṃ kvacidutkamāntaram // 342
acaturvadano brahmā dvibāhuraparo hariḥ / abhālalocanaḥ śaṃbhur bhagavān bādarāyaṇaḥ // 343
acalaṃ caladiva cakṣuḥ prakṛtamapīdaṃ samudyadiva vakṣaḥ / atadiva tadapi śarīraṃ saṃprati vāmabhruvo jayati // 344
acalā kamalā kasya kasya mitraṃ mahīpatiḥ / śarīraṃ ca sthiraṃ kasya kasya vaśyā varāṅganā // 345
acalā kamalā hi kasya kasya kṣitipālaḥ kila mitramasti loke / iha vaśyatamā ca kasya veśyā sthiramapyasti ca kasya dehamatra // 346
acintanīyā vidhivañcaneyaṃ yadambujākṣī sthavirasya bhartuḥ / svayaṃ samādāya karaṃ nidhāya vakṣojayugme svapiti śvasantī // 347
acintitāni duḥkhāni yathaivāyānti dehinām / sukhānyapi tathā manye daivamatrātiricyate // 348
acintyamatiduḥsahaṃ trividhaduḥkhameno'rjitaṃ caturvidhagatiśritaṃ bhavabhṛtā na kiṃ prāpyate / śarīramasukhākaraṃ jagati gṛhṇatā muñcatā tanoti na tathāpyayaṃ viratimūrjitāṃ pāpataḥ // 349
acintyāḥ panthānaḥ kimapi mahatāmandhakaripor yadakṣṇo'bhūt tejastadakṛta kathāśeṣamadanam / munernetrādatreryadajani punarjyotirahaha pratene tenedaṃ madanamayameva tribhuvanam // 350
acirāt parātmaniṣṭhā bhavati yatastatkriyeta catureṇa kleśen kāmadamanaṃ dhigekadārañjayantamātmānam // 351
acirādupakarturācared atha vātmaupayikīmupakriyām / pṛthuritthamathāṇurastu sā na viśeṣe viduṣāmiha grahaḥ // 352
acirādhiṣṭhitarājyaḥ śatruḥ prakṛtiṣvarūḍhamūlatvāt / navasaṃropaṇaśithilas taruriva sukaraḥ samuddhartum // 353
acireṇa parasya bhūyasoṃ viparītāṃ vigaṇayya cātmanaḥ / kṣayayuktimupekṣate kṛtī kurute tatpratikāramanyathā // 354
acireṇa rocate me divasānevaṃ vṛthātivāhayate / śritakṛṣṇapakṣagataye vayasya kāmyastanīvirahaḥ // 355
acumbi yā candanabindumaṇḍalī nalīyavaktreṇa sarojatarjinā / śriyaṃ śritā kācana tārakāsakhī kṛtāśaśāṅkasya tayāṅkavartinī // 356
acetanā api prāyo maitrīmevānubadhyate / svavṛddhāt kṣīyate kṣīrāt kṣīrāt prāgeva vāriṇā // 357
aceṣṭamānamāsīnaṃ śrīḥ kaṃcidupatiṣṭhati / kaścit karmāṇi kurvan hi na prāpyamadhigacchati // 358
acodyamānāni yathā puṣpāṇi ca phalāni ca / svakālaṃ nātivartante tathā karma purākṛtam // 359
acchaprakāśavati candramasi priye'sminn āhlādakāriṇi sudhāvati pūrṇabimbe / dhātā vicintya manasākhiladṛṣṭipātaṃ hartuṃ cakāra kimu kajjalabinduyogam // 360
acchalaṃ mitrabhāvena satāṃ dārāvalokanam // 361
acchācchacandanarasārdrakarā mṛgākṣyo dhārāgṛhāṇi kusumāni ca kaumudī ca / mando marut sumanasaḥ śuci harmyapṛṣṭhaṃ grīṣme madaṃ ca madanaṃ ca vivardhayanti // 362
acchāsu haṃsa iva bālamṛṇālikāsu bhṛṅgo navāsviva madhudrumamañjarīṣu / ko'vantibharturaparo rasanirbharāsu pṛthvīpatiḥ sukavisūktiṣu baddhabhāvaḥ // 363
acchidramastu hṛdayaṃ paripūrṇamastu maukharyamastamitamastu gurutvamastu / kṛṣṇapriye sakhi diśāmi sadāśiṣaste yadvāsare murali me karuṇāṃ karoṣi // 364
acchinnaṃ nayanāmbu bandhuṣu kṛtaṃ cintā guruṣvarpitā dattaṃ dainyamaśeṣataḥ parijane tāpaḥ sakhīṣvāhitaḥ / adya śvaḥ paranirvṛtiṃ bhajati sā śvāsaiḥ paraṃ khidyate viśrabdho bhava viprayogajanitaṃ duḥkhaṃ vibhaktaṃ tayā // 365
acchinnamekhalamalabdhadṛḍhopagūḍham aprāptacumbanamavīkṣitavaktrakānti / kāntāvimiśravapuṣaḥ kṛtavipralambha- sambhogasakhyamiva pātu vapuḥ smarāreḥ // 366
acchinnāmṛtabinduvṛṣṭisadṛśīṃ prītiṃ dadatyā dṛśāṃ yātāyā vigalatpayodharabharāddraṣṭavyatāṃ kāmapi / asyāścandramasastanoriva karasparśāspadatvaṃ gatā naite yanmukulībhavanti sahasā padmāstadevādbhutam // 367
acchedyo'yamadāhyo'yam akledyo'śoṣya eva ca / nityaḥ sarvagataḥ sthāṇur acalo'yaṃ sanātanaḥ // 368
acyutacaraṇataraṅgiṇi śaśiśekharamaulimālatīmāle / tvayi tanuvitaraṇasamaye haratā deyā na me haritā // 369
acyutabhaktivaśādiha samabhāvastatprasaṅgena / sā ramaterabhyudayati ratiriti naivādbhutaṃ kiṃcit // 370
acyutānantagovindanāmoccāraṇabheṣajāt / naśyanti sakalā rogāḥ satyaṃ satyaṃ vadāmyaham // 371
ajani pratidinameṣā kardamaśeṣā madaṅgasaṅgena / pratiniśamapūri pampā dakṣiṇasaṃpātibhiḥ salilaiḥ // 372
ajani bhagavānasmādvedhāḥ śiraḥsu sudhābhujāṃ kṛtapadamidaṃ caitaddevyāḥ śriyo dhṛtimandiram / tadiha bhuvanābhogaślāghye saroruhi yacciraṃ śaśadhara tava dveṣārambhaḥ sa eṣa jaḍagrahaḥ // 373
ajani rajaniranyā candramaḥ kāntivanyā- vipulacapalavīcivyācitā kācideva / satarugirisaridbhiḥ kiṃ haridbhiḥ sametaṃ dhavalimani dharitrīmaṇḍalaṃ magnametat // 374
ajani śiśiraśīlaṃ śaivalaṃ sāgare yac cikuramakṛta kāmastanvi te kiṃ na tena / vahati kuṭilamenaṃ hetunā kena mūrdhnā vadanavidhurayaṃ cet sodaro nādasīyaḥ // 375
ajanmā puruṣastāvad gatāsustṛṇameva vā / yāvanneṣubhirādatte viluptamaribhiryaśaḥ // 376
ajanyakampāḥ śūrā ye nityamapyaparāṅmukhāḥ / darśayantyaparāgeṇa parebhyaścitrarūpavat // 377
ajarāmaravat prājño vidyāmarthaṃ ca cintayet / gṛhīta iva keśeṣu mṛtyunā dharmamācaret // 378
ajavaccarvaṇaṃ kuryād gajavat snānamācaret / rājavat praviśedgrāmaṃ coravadgamanaṃ caret // 379
ajasya gṛhṇato janma nirīhasya hatadviṣaḥ / svapato jāgarūkasya yāthātmyaṃ veda kastava // 380
ajasraṃ lasatpadminī vṛndasaṅgaṃ madhūni prakāmaṃ pibantaṃ milindam / ravirmocayatyabjakārāgṛhebhyo dayālurhi no duṣṭavad doṣadarśī // 381
ajasrabhūmītaṭakuṭṭanotthitair upāsyamānaṃ caraṇeṣu reṇubhiḥ / rayaprakarṣādhyayanārthamāgatair janasya cetobhirivāṇimāṅkitaiḥ // 382
ajasramabhyāsamupeyuṣā samaṃ mudaiva devaḥ kavinā budhena ca / dadhau paṭīyān samayaṃ nayannayaṃ dineśvaraśrīrudayaṃ dine dine // 383
ajasramārohasi dūradīrghāṃ saṃkalpasopānatatiṃ tadīyām / śvāsān sa varṣatyadhikaṃ punaryad dhyānāttava tvanmayatāṃ tadāpya // 384
ajā iva prajā mohād yo hanyāt pṛthivīpatiḥ / tasyaikā jāyate tṛptir na dvitīyā kathaṃcana // 385
ajāgalasthastana uṣṭrapucchaṃ kakṣāntare keśamathāṇḍayugmam / tvāṃ saṃsṛjan sāyaṇamāyaṇādau brahmāgragaṇyo na babhūva pūjyaḥ // 386
ajāṅghrinirdattarajaścayāpi kapālinā baddharasāpi kāmam / tato'pyadhodhaḥ patitāpi nityaṃ gaṅgā kusaṅgāpi punāti lokān // 387
ajājījambāle rajasi maricānāṃ ca luṭhitāḥ kaṭutvāduṣṇatvājjanitarasanauṣṭhavyatikarāḥ / anirvāṇotthena prabalataratailāktatanavo mayā sadyo bhṛṣṭāḥ katipayakavayyaḥ kavalitāḥ // 388
ajātamṛtamūrkhāṇāṃ varamādyau na cāntimaḥ / sakṛdduḥkhakarāvādyāv antimas tu pade pade // 389
ajātamṛtamūrkhebhyo mṛtājātau sutau varam / yatastau svalpaduḥkhāya yāvajjīvaṃ jaḍo dahet // 390
ajātaromāmatisundarāṅgīṃ śṛṅgāravallīmiva rājakanyām / bhuktvā drutaṃ kvāpi gato na cet syāḥ syātte tadānarthanipāta eva // 391
ajādhūliriva trastair mārjanīreṇuvajjanaiḥ / dīpakhaṭvotthacchāyeva tyajyate nirdhano janaḥ // 392
ajānatā bhavetkaścid aparādhaḥ kuto yadi kṣantavyameva tasyāhuḥ suparīkṣya parīkṣayā // 393
ajānatī kāpi vilokanotsukā samīradhūtārdhamapi stanāṃśukam / kucena tasmai calate'karot puraḥ purāṅganā maṅgalakumbhasaṃbhṛtim // 394
ajānan māhātmyaṃ patati śalabhas tīvradahane sa mīno'pyajñānād baḍiśayutamaśnātu piśitam / vijānanto'pyete vayamiha vipajjālajaṭilān na muñcāmaḥ kāmānahaha gahano mohamahimā // 395
ajāmūtraṃ ca tadviṣṭhā sūkarasya tathaiva viṭ / budbudaṃ lepato hanyān maṇḍalikṣveḍasaṃbhavam // 396
ajāyantaitasmādamṛtaśaśilakṣmīprabhṛtayaḥ paritrātāścendrāt kulaśikhariṇaḥ pūrvayamunā / upetā ityevaṃ tava jalanidhe tīramadhunā vigarjābhiḥ kiṃ naḥ śrutipuṭamaho jarjarayasi // 397
ajāyuddhamṛṣiśrāddhaṃ prabhāte meghaḍambaraḥ / dampatyoḥ kalahaścaiva bahvārambhe laghukriyā // 398
ajārajaḥ khararajas tathā saṃmārjanīrajaḥ / dīpakhaṭvotthacchāyā ca śakrasyāpi śriyaṃ haret // 399
ajārajaḥ parvaṇi maithunāni śmaśānadhūmo maṭhabhojanāni / rajasvalānetranirīkṣaṇāni haranti puṇyāni divā kṛtāni // 400
ajāvigardabhoṣṭrāṇāṃ mārjāramūṣikasya ca / rajāṃsyetāni pāpāni sarvataḥ parivarjayet // 401
ajāśvayormukhaṃ medhyaṃ gāvo medhyāstu pṛṣṭhataḥ / brāhmaṇāḥ pādato medhyāḥ striyo medhyāśca sarvataḥ // 402
ajā siṃhaprasādena vane carati nirbhayam / rāmamāsādya laṅkāyāṃ lebhe rājyaṃ vibhīṣaṇaḥ // 403
ajitendriyavargasya nācāreṇa bhavet phalam / kevalaṃ dehakhedāya durbhagasya vibhūṣaṇam // 404
ajitvā sārṇavāmurvīm aniṣṭvā vividhairmakhaiḥ / adattvā cārthamarthibhyo bhaveyaṃ pārthivaḥ katham // 405
ajīyatāvartaśubhaṃyunābhyāṃ dorbhyāṃ mṛṇālaṃ kimu komalābhyām / niḥ sūtramāste ghanapaṅkamṛtsu mūrtāsu nākīrtiṣu tannimagnam // 406
ajīrṇaṃ tapasaḥ krodho jñānājīrṇamahaṃkṛtiḥ / parinindā kriyāṃjīrṇam annājīrṇaṃ viṣūcikā // 407
ajīrṇe bheṣajaṃ vāri jīrṇe vāri balapradam / bhojane cāmṛtaṃ vāri bhojanānte viṣāpaham // 408
ajeyaḥ subhagaḥ saumyaḥ tyāgī bhogī yaśonidhiḥ / bhavatyabhayadānena ciraṃjīvī nirāmayaḥ // 409
ajaiḍakāsūkaraviḍviḍaṅga- kiṇvopacāreṇa ca bījapūraḥ / bhūyośvamūtrāvilavārisiktaḥ phalāni dhatte subahūni śaśvat // 410
arjitaṃ svena vīryeṇa nānyapāśritya kaṃcana / phalaśākamapi śreyo bhoktuṃ hyakṛpaṇaṃ gṛhe // 411
ajñaṃ karmāṇi limpanti tajjñaṃ karma na limpati / lipyate rasanaivaikā sarpiṣā karavad yathā // 412
ajñaḥ sukhamārādhyaḥ sukhataramārādhyate viśeṣajñaḥ / jñānalavadurvidagdhaṃ brahmāpi naraṃ na rañjayati // 413
ajñatayā premṇā vā cūḍāmaṇimākalayya kācamaṇim / nṛpatirvaheta śirasā tenāsau nahyanarghyamaṇiḥ // 414
ajñaścāśraddadhānaśca saṃśayātmā vinaśyati / nāyaṃ loko'sti na paro na sukhaṃ saṃśayātmanaḥ // 415
ajñastāvadahaṃ na mandadhiṣaṇaḥ kartuṃ manohāriṇīś cāṭūktīḥ prabhavāmiyāmibhavato yābhiḥ kṛpāpātratām / ārtenāśaraṇena kiṃ tu kṛpaṇenākranditaṃ karṇayoḥ kṛtvā satvarame hi dehi caraṇaṃ mūrdhanyadhanyasya me // 416
ajñātakālocitakarmayogā rogā ivāharniśi paśyamānāḥ jagattraye devamanuṣyanāgāḥ / prajñādaridrāḥ khalu sarva eva // 417
ajñātakulaśīlasya vāso deyo na kasyacit / mārjārasya hi doṣeṇa hato gṛdhro jaradgavaḥ // 418
ajñātakulaśīle'pi prītiṃ kurvanti vānarāḥ / ātmārthe ca na rodanti rodanti tvitare janāḥ // 419
ajñātadeśakālāś capalamukhā paṅgavo'pisa plutayaḥ / navavihagā iva mugdhā bhakṣyante dhūrtamārjāraiḥ // 420
ajñātadoṣairdoṣajñair uddūṣyobhayavetanaiḥ / bhedyāḥ śatrorabhivyaktaśāsanaiḥ sāmavāyikāḥ // 421
ajñātanāmavarṇeṣv ātmāpi yayārpyate dhanāṃśena / tasyā api sadbhāvaṃ mṛgayante moghasaṃkalpāḥ // 422
ajñātapāṇḍityarahasyamudrā ye kāvyamārge dadhate'bhimānam / te gāruḍīyānanadhītya mantrān hālāhalāsvādanamārabhante // 423
ajñātabhāvicaurādi doṣairnityavināśinā / hāsyaikahetunā loke gaṇakasya dhanena kim // 424
ajñātamahimā vāṇī śivaṃ stautu rasonmadā / rasātirekādaucityabhaṅgaḥ strīṇāṃ kva labhyate // 425
ajñātamātṛla lana- maiṇaśiśuṃ kaścidaṅkamāropya / adyāpi rakṣasi vidho dharmātmā konu bhavadanyaḥ // 426
ajñātavīvadhāsāratoyasasyo vrajettu yaḥ pararāṣṭraṃ na bhūyaḥ sa svarāṣṭramadhigacchati // 427
ajñātaśāstrasadbhāvāñ chāstramātraparāyaṇān / tyajed dūrād bhiṣakpāśān pāśān vaivasvatāniva // 428
ajñātāḥ puruṣā yasya praviśanti mahīpateḥ / durgaṃ tasya na saṃdehaḥ praviśanti drutaṃ dviṣaḥ // 429
ajñātāgamamīlitākṣiyugalaṃ kiṃ tvaṃ mudhā tiṣṭhasi jñātosi prakaṭaprakampapulakairaṅgai sphuṭaṃ mugdhayā / muñcaināṃ jaḍa kiṃ na paśyasi galadbāṣpāmbudhau tānanāṃ sakhyaivaṃ gadite vimucya rabhasāt kaṇṭhevalagno yuvā // 430
ajñātenduparābhavaṃ parilasadvyālolanetrāñjanaṃ bhrāntabhrū latamaiṇanābhitilakaṃ śrīkhaṇḍapatrālakam / bandhūkādharasundaraṃ suramunivyāmohi vākyāmṛtaṃ trailokyādbhutapaṅkajaṃ varatanorāsyaṃ na kasya priyam // 431
ajñānaṃ kāraṇaṃ na syād viyogo yadi kāraṇam / śoko dineṣu gacchatsu vardhatāmapayāti kim // 432
ajñānaṃ khalu kaṣṭaṃ krodhādibhyo'pi sarvapāpebhyaḥ / arthaṃ hitamahitaṃ vā na vetti yenāvṛto lokaḥ // 433
ajñānaṃ yatphalaṃ tasya raso'dharmaḥ prakīrtitaḥ / bhāvodakena saṃvṛddhis tasyāśraddhā ṛtuḥ priya // 434
ajñānatimirāndhasya jñānañjanaśalākyā / cakṣurun mīlitaṃ yena tasmai śrīgurave namaḥ // 435
ajñānaprabhavaṃ hīdaṃ yadduḥkhamupalabhyate / lobhaprabhavamajñānaṃ vṛddhaṃ bhūyaḥ pravardhate // 436
ajñānamiha nidānaṃ prāgrūpaṃ jananameva bhavaroge / pāripākaḥ saṃsaraṇaṃ bhaiṣajyaṃ naiṣṭhikī śāntiḥ // 437
ajñānavaraṣaṇḍena prasupto naragarddabhaḥ / kaḥ samarthaḥ prabīddhuṃ taṃ jñānabherīśatairapi // 438
ajñānavalito bālye madamūḍhaśca yauvane / vārddhake vihvalāṅgaśca kadā kuśalabhāgjanaḥ // 439
ajñānājjñānato vāpi jambūryena praropitā / gṛhe'pi sa vasannityaṃ yatidharmeṇa yujyate // 440
ajñānāt kurute śrāddhaṃ yo'bhiśravaṇavarjitam / śrāddhahantā bhavetkartā nirāśāḥ pitaro gatāḥ // 441
ajñānājjñānato vāpi yadduruktamudāhṛtam / tat kṣantavyaṃ yuvābhyāṃ me kṛtvā prītiparaṃ manaḥ // 442
ajñānādyadi vā jñānāt kṛtvā karma vigarhitam / tasmād vimuktimanvicchan dvitīyaṃ na samācaret // 443
ajñānādyadi vādhipatyarabhasādasmatparokṣaṃ hṛtā sīteyaṃ pravimucyatāṃ śaṭha marutputrasya haste'dhunā / no cel lakṣmaṇamuktamārgaṇagaṇacchedocchalacchoṇita- cchatracchannadigantamantakapuraṃ putrairvṛto yāsyasi // 444
ajñānāndhamabāndhavaṃ kavalitaṃ rakṣobhirakṣābhidhaiḥ kṣiptaṃ mohamahāndhakūpakuhare durhṛdbhirābhyntaraiḥ / krandantaṃ śaraṇāgataṃ gatadhṛtiṃ sarvāpadāmāspadaṃ mā māṃ muñca maheśa peśaladṛśā satrāsamāśvāsaya // 445
ajñānānnirayaṃ yāti tathājñānena durgatim / ajñānāt kleśamāpnoti tathāpatsu nimajjati // 446
ajñānāmavanībhujāmaharaḥ svarṇābhiṣekotsavāj jñātuḥ śrīyuvaraṅgabhūparasikaślāghaiva saṃmānanā / sārāsāravivekaśūnyaramaṇīsaṃbhogasāmrājyataḥ sārajñendumukhīvilokakapaṭaścāturyayūnāṃ mude // 447
ajñānāmavirāmalaukikavacobhājāmamīṣāṃ punar mantroccāraṇa eva paryavasitaṃ maunavrataṃ karmasu / grāmāyavyayalekhanena nayatāṃ kālānaśeṣānaho pāraṃparyata īdṛśāmiha nṛṇāṃ brāhmaṇyamanyādṛśam // 448
ajñānena parāṅmukhīṃ paribhavādāśliṣya māṃ duḥkhitāṃ kiṃ labdhaṃ śaṭha durnayena nayatā saubhāgyametāṃ daśām / paśyaitaddayitākucavyatikaronmṛṣṭāṅgarāgāruṇaṃ vakṣaste malatailapaṅkaśabalairveṇīpadairaṅkitam // 449
ajñānenāpihite vijñāne karma kiṃ kurute / vikale cakṣuṣi tamasā vyādāya mukhaṃ kimīkṣeta // 450
ajñānenāvṛto loko mātsaryānna prakāśate / lobhāt tyajati mitrāṇi saṅgāt svargaṃ na gacchati // 451
ajñānenāvṛto loko lobhena ca vaśīkṛtaḥ / saṅgana bahubhirnaṣṭas tena svargaṃ na gacchati // 452
ajñānaikahato bālye yauvane gṛhatatparaḥ / vārdhake'patyacintārtaḥ karmabhirbadhyate punaḥ // 453
ajñānopahato bālye yauvane madanāhataḥ / śeṣe kalatracintārtaḥ kiṃ karotu kadā janaḥ // 454
ajñaścāśraddadhānaśca saṃśayātmā vinaśyati / nāyaṃ loko'sti na paro na sukhaṃ saṃśayātmanaḥ // 455
ajñāstaranti pāraṃ vijñā vijñāya drāṅnimajjanti / kathaya kalāvati keyaṃ tava nayanataraṅgiṇīrītiḥ // 456
ajñebhyo granthinaḥ śreṣṭhā granthibhyo dhāriṇo varāḥ / dhāribhyo jñāninaḥ śreṣṭhā jñānibhyo vyavasāyinaḥ // 457
ajñeṣvajño guṇiṣu guṇavān paṇḍite paṇḍito'sau dīne dīnaḥ sukhini sukhavān bhogino bhogibhāvaḥ / jñātā jñāturyuvatiṣu yuvā vāgmināṃ tattvavettā dhanyaḥ so'yaṃ bhavati bhuvana yo'vadhūte'vadhūtaḥ // 458
ajño jantuśca nīco'yam ātmanaḥ sukhaduḥkhayoḥ / īśvaraprerito gacchet svargaṃ vā śvabhrameva vā // 459
ajño na vitaratyarthān punardāridriyaśaṅkayā / prājño'pi vitaratyarthān punardāridriyaśaṅkayā // 460
ajño'pi tajjñatāmeti śanaiḥ śailo'pi cūrṇyate / bāṇo'pyeti mahālakṣyaṃ paśyābhyāsavijṛmbhitam // 461
ajño bhavati vai bālaḥ pitā bhavati mantradaḥ / ajñaṃ hi bāla ityāhuḥ pitetyeva tu mantradam // 462
ajño vā yadi vā viparyayagate jñāne'tha saṃdehabhṛd dṛṣṭādṛṣṭavirodhi karma kurute yastasya goptā guruḥ / niḥ saṃdehaviparyaye sati punarjñāne viruddhakriyaṃ rājā cet puruṣaṃ na śāsti tadayaṃ prāptaḥ prajāviplavaḥ // 463
añcati rajanirudañcati timiramidaṃ cañcati mahobhūḥ / uktaṃ na tyaja yuktaṃ viracaya raktaṃ manastasmin// 464
añcalāntaritagurjarāṅganā- kuṅkmāruṇakucaprabhādharam / kokarāgapaṭalairnu rañjitaṃ bhānumantamudayantamāśraye // 465
añjanamustośīraiḥ sanāgakośātakāmalakacūrṇaiḥ / katakaphalasamāyuktaiḥ kūpe yogaḥ pradātavyaḥ // 466
añjanamiṣataḥ strīṇāṃ dṛśorviṣaṃ śaśvadāvasati / kathamanyathā tadīṣat pāte'pi hatā yuvānaḥ syuḥ // 467
añjanasya kṣayaṃ dṛṣṭvā valmīkasya ca saṃcayam / avandhyaṃ divasaṃ kuryād dānādhyayanakarmabhiḥ // 468
añjaliṃ śapathaṃ sāntvaṃ praṇamya śirasā vadet / aśruprapātanaṃ caiva kartavyaṃ bhūtimicchatā // 469
añjaliṃ śapathaṃ sāntvaṃ śirasā pādavandanam / āśākaraṇamityekaṃ kartavyaṃ bhūtimicchatā // 470
añjalirakāri lokair mlānimanāptaiva rañjitā jagatī / saṃdhyāyā iva vasatiḥ svalpāpi sakhe sukhāyaiva // 471
añjalisthāni puṣpāṇi vāsayanti karadvayam / aho sumanasāṃ vṛttir vāmadakṣiṇayoḥ samā // 472
añjalau jalamadhīralocanā locanapratiśarīraśāritam / āttamāttamapi kāntamukṣituṃ kātarā śapharaśaṅkinī jahau // 473
aṭatā dhātrīmakhilām idamāścaryaṃ mayā dṛṣṭam / dhanado'pi nayananandana pariharasi yadugrasaṃparkam // 474
aṭatkaṭakaghoṭakaprakaṭacāpaṭaṅkāravac caṭaccaṭaditi sphuṭaṃ sphuṭati medinī karparam / nijāmadharaṇīpatau valati kautukāḍambarād idaṃ bhuvanamaṇḍalaṃ daradarīdarīdaryaho // 475
aṭanena mahāraṇye supanthā jāyate śanaiḥ / vedābhyāsāt tathā jñānaṃ śanaiḥ parvatalaṅghanam // 476
aṭa vā vikaṭaḥ patatranādaiḥ kaṭuvācaṃ raṭa vāthavā divāndha / paruṣaṃ paripaśya saṃyataṃ tat paramaṃ naḥ puramāgato na cet tvam // 477
aṭavī kīdṛśī prāyo durgamā bhavati priye / priyasya kīdṛśī kāntā tanoti suratotsavam // 478
aṭavyā drumapuṣpāṇi dūrasthā api bāndhavāḥ / kāntā cālekhyarūpā ca te kāle na pratiṣṭhitāḥ // 479
aṭṭaśūlā janapadāḥ śivaśūlāścatuṣpathāḥ / keśaśūlāḥ striyo rājan bhaviṣyanti yugakṣaye // 480
aṇimā mahimā caiva laghimā garimā tathā / prāptiḥ prākāmyamīśitvaṃ vaśitvaṃ cāṣṭa siddhayaḥ // 481
aṇukaṃ surataṃ nāma daṃpatyoḥ pārśvasaṃsthayoḥ / jāyante nibiḍāśleṣāḥ samībhūtaśarīrayoḥ // 482
aṇunāpi praviśyāriṃ chidreṇa balavattaram / niḥśeṣaṃ majjayedrāṣṭraṃ yānapātramivodakam // 483
aṇu dhanamapi na tyājyaṃ mama bhavatā jñāpite satyam / vittaṃ jīvitamagryaṃ jīvitahānirdhanatyāgaḥ // 484
aṇupūrvaṃ bṛhat paścād bhavatyāryeṣu saṃgatam / viparītamanāryeṣu yathecchasi tathā kuru // 485
aṇubhyaśca mahadbhyaśca śāstrebhyaḥ kuśalo naraḥ / sarvatḥ sāramādadyāt puṣpebhya iva ṣaṭpadaḥ // 486
aṇumātraṃ yathā śalyaṃ śarīre duḥkhadāyakam / tathātisū .. saṃyuktaṃ manaḥ saṃsāradāyakam // 487
aṇurapi nanu naiva kroḍabhūṣāsya kācit paribhajasi yadetattadvibhūtistathaiva / iha sarasi manojñe saṃtataṃ pātumambhaḥ śramaparibhavamagnāḥ ke na magnāḥ karīndrāḥ // 488
aṇurapi maṇiḥ prāṇatrāṇakṣamo viṣabhakṣiṇāṃ śiśurapi ruṣā siṃhīsūnuḥ samāhvayate gajān / tanurapi taruskandhodbhūto dahatyanalo vanaṃ prakṛtimahatāṃ jātyaṃ tejo na mūrtimapekṣate // 489
aṇurapyasatāṃ saṅgaḥ sadguṇaṃ hanti vistṛtam / guṇarupāntaraṃ yāti takrayogādyathā payaḥ // 490
aṇurapyupahanti vigrahaḥ prabhumantaḥ prakṛtiprakopajaḥ / akhilaṃ hi hinasti bhūdharaṃ taruśākhāntanigharṣajo'nalaḥ // 491
aṇoraṇīyān mahato mahīyān ātmāsya jantor nihito guhāyām / tamakratuḥ paśyati vītaśoko dhātuprasādānmahimānamātmanaḥ // 492
aṇoraṇīyān mahato mahīyān madhyo nitambaśca mama priyāyāḥ / yajñopavītaṃ paramaṃ pavitraṃ kiṃcāṅgarāgāruṇitaṃ priyāyāḥ // 493
aṇoraṇīyān mahato mahīyān yoge viyoge divaso'ṅganāyāḥ / yajñopavītaṃ paramaṃ pavitraṃ spṛṣṭvā sakhe satyamidaṃ bravīmi // 494
aṇḍaṃ kaṇḍūyamānena yat sukhaṃ tava bhūpate / khurjanānantaraṃ duḥkhaṃ bhūyāttu tava vairiṇām // 495
aṇḍajāḥ puṇḍarīkeṣu samudreṣu janārdanāḥ / nīlakaṇṭhāśca śaileṣu nivasantu na tena te // 496
aṇḍābhyāṃ lomaśābhyāṃ tu jātāṇḍo na hitaḥ smṛtaḥ / bharamābhāvaktrapucchaṃ ca kṛṣṇanīlaṃ parityajet / nindyaḥ kevalakṛṣṇastu sarvaśvetastu pūjitaḥ // 497
aṇvapi guṇāya mahatāṃ mahadapi doṣāya doṣiṇāṃ sukṛtam / tṛṇamapi dugdhāya gavāṃ dugdhamapi viṣāya sarpāṇām // 498
ataḥ kavirnāmasu yāvadarthaḥ syādapramatto vyavasāyabuddhiḥ / siddhe'nyathā'rthe na yateta bhūyaḥ pariśramaṃ tatra samīkṣamāṇaḥ // 499
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi khaḍgalakṣaṇamuttamam / pradhānadehasaṃbhūtair daityāsthibhirariṃdam // 500
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi śarāṇāṃ lakṣaṇāṃ śubham / sthūlaṃ na cātisūkṣmaṃ ca na pakvaṃ na kubhūmijam / hīnagranthividīrṇaṃ ca varjayedīdṛśaṃ śaram // 501
ataḥ paramagamyo'yaṃ panthā viśramyatāmiti / pratyakṣiyugalaṃ tasyāḥ karṇau vaktumivāgatau // 502
ataḥ praśaste nakṣatre śubhe vāre śuciṣmatā / auṣadhaṃ vidhivadgrāhyaṃ smṛtvā devīṃ ca suprabhām // 503
ataḥ saṃdehadolāyāṃ ropaṇīyaṃ na mānasam / granthe'smiṃścāpacaturair cīracintāmaṇau kvacit // 504
ataḥ samīkṣya kartavyaṃ viśeṣāt saṃgataṃ rahaḥ / ajñātahṛdayeṣvevaṃ vairībhavati sauhṛdam // 505
ataḥ susthitacittena prasthātavyaṃ śubhe dine / smṛtvā kṣemaṃkarīṃ devīṃ paśyatā śakunāñśubhān // 506
ata āhartumicchāmi pārvatīmātmajanmane / utpattaye havirbhoṃktur yajamāna ivāraṇim // 507
ata eva hi necchanti sādhavaḥ satsamāgamam / yadviyogāsilūnasya manaso nāsti bheṣajam // 508
ataṭasthasvāduphala- grahaṇavyavasāyaniścayo yeṣām / te śokakleśarujāṃ kevalamupayānti pātratāṃ mandāḥ // 509
atattvajño'si bālaśca dustoṣo'pūraṇo'nalaḥ / naiva tvaṃ vettha sulabhaṃ naiva tvaṃ vettha durlabham // 510
atathyānyapi tathyāni darśayanti hi peśalāḥ / same nimnonnatānīva citrakarmavido janāḥ // 511
atathyāstathyasaṃkāśās tathyāścātathyadarśanāḥ / dṛśyante vividhā bhāvās tasmādyuktaṃ parīkṣaṇam // 512
atathyenocyamānasya kaḥ kopo yanna tattathā / tathyenāpi hi kaḥ kopo yadanukte'pi mattathā // 513
atanujvarapīḍitāsi bāle tava saukhyāya mato mamopavāsaḥ / rasamarpaya vaidyanātha nāhaṃ bhavadāveditalaṅghane samarthā // 514
atanunā navamambudamāmbudaṃ sutanurastramudastamavekṣya sā / ucitamāyataniḥśvasitacchalāc chvasanaśastramamuñcadamuṃ prati // 515
atantrī vāgvīṇā stanayugalamagrīvakalasā- vanabjaṃ dṛṅnīlotpaladalamapatrorukadalī / akāṇḍā dorvallī vadanamalakalaṅkaḥ śaśadharas tadasyāstāruṇyaṃ bhuvanaviparītaṃ ghaṭayati // 516
atandracandrābharaṇā samuddīpitamanmathā / tārakātaralā śyāmā sānandaṃ na karoti kam // 517
atandritacamūpatiprahitahastamasvīkṛta- praṇītamaṇipādukaṃ kimiti vismitāntaḥpuram / avāhanapariṣkriyaṃ patagarājamārohataḥ karipravarabṛṃhite bhagavatastvarāyai namaḥ // 518
atasīkusumopameyakāntir yamunālakukadambamūlavartī / navagopavadhūvinodaśālī vanamālī vitanotu maṅgalāni // 519
atasīpuṣpasaṃkāśaṃ khaṃ vīkṣya jaladāgame / ye viyoge'pi jīvanti na teṣāṃ vidyate bhayam // 520
ataskarakaragrāhyam arājājñāvaśaṃvadam / adāyādavibhāgārhaṃ dhanamārjayatasthiram // 521
atastu viparītasya nṛpaterajitātmanaḥ / saṃkṣipyate yaśo loke ghṛtabindurivāmbhasi // 522
atastvaṣṭāṅgayā buddhyā nṛpatirnītiśāstravit / samarthaḥ pṛthivīṃ kṛtsnām api jetuṃ vicakṣaṇaḥ // 523
atāḍayat pallavapāṇinaikāṃ puṣpoccaye rājavadhūmaśokaḥ / tacchedahetoralipaṅki bhaṅgyā vyākṛṣyate vāsilatā smareṇa // 524
atikaluṣamāśunaśvaram āpātasphuraṇamanabhilāṣakaram / api hṛṣyanti janāḥ katham avalambya jñānakhadyotam // 525
atikupitamanaske kopaniṣpattihetuṃ vidadhati sati śatrau vikriyāṃ citrarūpām / vadati vacanamuccairduḥśravaṃ karkaśādi kaluṣavikalatā yā tāṃ kṣamāṃ varṇayanti // 526
atikupitā api sujanā yogena mṛdūbhavanti na tu nīcāḥ / hemnaḥ kaṭhinasyāpi dravaṇopāyo'sti na tṛṇānām // 527
atikṛṣṇeṣvatigaureṣv atipīneṣvatikṛśeṣu manujeṣu / atidīrgheṣvatilaghuṣu prāyeṇa na vidyate'patyam // 528
atikramyāpāṅgaṃ śravaṇapathaparyantagamana- prayāsenevākṣṇostaralataratāraṃ gamitayoḥ / idānīṃ rādhāyāḥ priyatamasamāyātasamaye papātasve dāmbuprasara iva harṣāśrunikaraḥ // 529
atikrāntaṃ tu yaḥ kāryaṃ paścāccintayate naraḥ / taccāsya na bhavet kāryaṃ cintayā tu vinaśyati // 530
atikrāntaḥ kālaḥ sucaritaśatāmodasubhago gatāḥ śuklā dharmā navanalinasūtrāṃśutanutām / parimlānaḥ prāyo budhajanakathāsāranipuṇo nirānandaṃ jātaṃ jagadidamatītotsavamiva // 531
atikrāntaḥ kālo laṭabhalalanābhogasubhago bhramantaḥ śrāntāḥ smaḥ suciramiha saṃ sārasaraṇau / idānīṃ svaḥ sindhostaṭabhuvi samākrandanagiraḥ sutāraiḥ phūtkāraiḥ śiva śiva śiveti pratanumaḥ // 532
atikrāntamatikrāntam anāgatamanāgatam / vartamānasukhabhrāntir navā bhogidaridrayoḥ // 533
atikleśena yad dravyam atilobhena yatsukham / parapīḍā ca yā vṛttir naiva sādhuṣu vidyate // 534
atikleśena ye'rthāḥ syur dharmasyātikrameṇa ca / arervā praṇipātena mā sma teṣu manaḥ kṛthāḥ // 535
atikleśe manaḥsthairyaṃ krameṇa sahanaṃ tathā / jayalābhāya hetū dvau sainyānāmadhikau viduḥ // 536
atigambhīramanāvilam akṣobhyamadṛṣṭapāramavilaṅghyam / aviralataraṅgasaṃkulam ekṣiṣi vijñānasāgaraṃ mahatām // 537
atigambhīre bhūpe kūpa iva janasya duḥkhatārasya / dadhati samīhitasiddhiṃ guṇavantaḥ pārthivā ghaṭakāḥ // 538
aticapalakalatraṃ prātiveśmāticaura- stanayagatimāṃdhaṃ   bālaraṇḍā tanūjā / atiśaṭhamatha maitrī   vaśyatā sarvajanto ripubhayatanurogau cāṣṭaduḥkhaṃ narāṇām // 539
aticārucandrarociḥ kurvan kusumeṣukeliketanatām / surabhiḥ kadānuyāsyati samukularucirastanīhāraḥ // 540
aticirādanuṣaṅgavataḥ kaṇā- navanijān yadi hema jihāsasi / paṭupuṭajvalanajvaravedanā tava bhavatyapayāti ca gauravam // 541
atijīrṇamapakvaṃ ca jñātidhṛṣṭaṃ tathaiva ca / dagdhaṃ chidraṃ na kartavyaṃ bāhyābhyantarahastakam // 542
atijīvati vittena sukhaṃ jīvati vidyayā / kiṃcijjīvati śilpena ṛte karma na jīvati // 543
atitāmaso'jagandhiḥ kākaravo hrasvakūrcakaḥ pāpaḥ / bhīruḥ kudhīḥ piśāco rāsabhaliṅgastu vijñeyaḥ // 544
atitṛṣṇā na kartavyā tṛṣṇāṃ naiva parityajet / atitṛṣṇābhibhūtasya śikhā bhavati mastake / 545
atitejasvyapi rājā pānāsakto na sādhayatyarthān / tṛṇamapi dagdhuṃ śakto na vāḍavāgniḥ pibannaniśam // 546
atithiṃ nāma kākutsthāt putraṃ prāpa kumudvatī / paścimādyāminīyāmāt prasādamiva cetanā // 547
atithiḥ kila pūjārhaḥ prākṛto'pi vijānatā // 548
atithiḥ dvāri tiṣṭheta āpo gṛhṇāti yo naraḥ / āpośanaṃ surāpānam annaṃ gomāṃsabhakṣaṇam // 549
atithiḥ pūjito yasya gṛhasthasya tu gacchati / nānyastasmāt paro dharma iti prāhurmanīṣiṇaḥ // 550
atithiḥ pūjito yasya dhyāyate manasā śabham / na tat kratuśatenāpi tulyamāhurmanīṣiṇaḥ // 551
atithitvena varṇānāṃ deyaṃ śakyānupūrvaśaḥ / apraṇodyo'tithiḥ sāyam api vāgbhūtṛṇodakaiḥ // 552
atithirbālakaḥ patnī jananī janakastathā / pañcaite gṛhiṇaḥ poṣyā itare ca svaśaktitaḥ // 553
atithirbālakaścaiva rājā bhāryā tathaiva ca / asti nāsti na jānanti dehi dehi punaḥ punaḥ // 554
atithirbālakaścaīva strījano nṛpatistathā / ete vittaṃ na jānanti jāmātā caiva pañcamaḥ // 555
atithiryasya bhagnāśo gṛhātpratinivartate / sa dattvā duṣkṛtaṃ tasmai puṇyamādāya gacchati // 556
atithiścāpavādī ca dvāvetau mama bāndhavau / apavādī haret pāpam atithiḥ svargasaṃkramaḥ // 557
atithīnāṃ ca sarveṣāṃ preṣyāṇāṃ svajanasya ca / sāmānyaṃ bhojanaṃ sadbhir gṛhasthasya praśasyate // 558
atithīnāṃ na satkāro na ca sajjanasaṃgamaḥ / na yatra svātmavarṇāsthā sā gṛhāśramavañcanā // 559
atidarpe hatā laṅkā atimāne ca kauravāḥ / atidāne balirbaddhaḥ sarvamatyantagarhitam // 560
atidākṣiṇyayuktānāṃ śaṅkitānāṃ pade pade / parāpavādibhīrūṇāṃ na bhavanti vibhūtayaḥ // 561
atidānāddhataḥ karṇastv atilobhāt suyodhanaḥ / atikāmāddaśagrīvastv ati sarvatra varjayet // 562
atidānādbalirbaddho naṣṭo mānāt suyodhanaḥ / vinaṣṭo rāvaṇo lau lyād ati sarvatra varjayet // 563
atidānādbalirbaddho hyatimānāt suyodhanaḥ / atikāmāddaśagrīvo hyati sarvatra garhitaḥ // 564
atidāne balirbaddho atimāne ca kauravāḥ / atirūpe hṛtā sītā sarvamatyantagarhitam // 565
atidīrghajīvidoṣād vyāsena yaśo'pahāritaṃ hanta / kairnocyeta guṇāḍhyaḥ sa eva janmāntarāpannaḥ // 566
atidūrapathaśrāntāś chāyāṃ yānti ca śītalām / śitalāśca punaryānti kā kasya paridevanā // 567
ati dharmād balaṃ manye balād dharmaḥ pravartate / bale pratiṣṭhito dharmo dharṇyāmiva jaṅgamam // 568
atinīcāni vākyāni dṛṣṭimātrātinindakaḥ / kṣudrasaṃvādabhāṣī yo hyevaṃ duṣṭaḥ śaṭho janaḥ // 569
atipakvakapitthena liptapātre suyāmitam / dugdhamastuvihīnaṃ syāc candrabimbopamaṃ dadhi // 570
atipaṭalairanuyātāṃ sahṛdayahṛdayajvaraṃ vilumpantīm / mṛgamadaparimalalaharīṃ samīra pāmarapure kirasi // 571
atiparamādbhutaveṣā kāpyeṣā jayati sṛṣṭirātmabhuvaḥ / tat kiṃ na vāñchitaṃ syād asyā yadi vidhuravīkṣaṇaḥ pātā // 572
atiparigṛhītamaunā varjitamālyānulepanasnānā / dūrotsāritalajjā nirgranthagrantharacaneva // 573
atiparicayādavajñā bhavati viśiṣṭe'pi vastuni prāyaḥ / lokaḥ prayāgavāsī kūpe snānaṃ samācarati // 574
atiparicayādavajñā saṃtatagamanādanādaro bhavati / malaye bhillapurandhrī candanatarumindhanaṃ kurute // 575
atiparicayādavajñety etad vākyaṃ mṛṣaiva tadbhāti / atiparicite'pyanādau saṃsāre'smin na jāyate'vajñā // 576
atipātitakālasādhanā svaśarīrendriyavargatāpanī / janavanna bhavantamakṣamā nayasiddherapanetumarhati // 577
atipītāṃ tamorājīṃ tanīyān soḍhumakṣamaḥ / vamatīva śanaireṣa pradīpaḥ kajjalacchalāt // 578
atipūjitatāreyaṃ dṛṣṭiḥ śrutilaṅghanakṣamā sutanu / jinasiddhāntasthitiriva savāsanā kaṃ na mohayati // 579
atipelavamatiparimita- varṇaṃ laghutaramudāharati śaṭhaḥ / paramārthataḥ sa hṛdayaṃ vahati punaḥ kālakūṭaghaṭitamiva // 580
atipracaṇḍāṃ bahupākapākinīṃ vivādaśīlāṃ svayameva taskarīm / akrośabījāṃ paraveśmagāminīṃ tyajeta bhāryāṃ daśaputrasūrapi // 581
atipracaṇḍā bahuduḥkhabhāginī vivādaśīlā paragehagāminī / bhartuḥ svayaṃ nindati yā ca taskarī tyajet svabhāryāṃ daśaputraputriṇīm // 582
atiprauḍhā rātrirbahalaśikhadīpaḥ prabhavati priyaḥ premārabdhasmaravidhirasajñaḥ paramasau / sakhi svairaṃ svairaṃ suratamakarodvrīḍitavapur yataḥ paryaṅko'yaṃ ripuriva kaḍatkāramukharaḥ // 583
atibalināmapi malinā- śayena balikarṇaputrāṇām / viśvāsopanatānāṃ vāsoputreṇa jīvitaṃ jahre // 584
atibahutaralajjāśṛṅkhalābaddhapādo madananṛpativāho yauvanonmattahastī / prakaṭitakucakumbho lomarājīkareṇa pibati sarasi nābhīmaṇḍalākhye payāṃsi // 585
atibhīrumatiklībaṃ dīrghasūtraṃ pramādinam / vyasanād viṣayākrāntaṃ na bhajanti nṛpaṃ prajāḥ // 586
atimandacandanamahīdharavātaṃ stabakābhirāmalatikātarujātam / api tāpasānupavanaṃ madanārtān madamañjuguñjadalipuñjamakārṣīt // 587
atimaline kartavye bhavati khalānāmatīva nipuṇā dhīḥ / timire hi kauśikānāṃ rūpaṃ pratipadyate dṛṣṭiḥ // 588
atimātrabhāsuratvaṃ puṣyati bhānuḥ parigrahādahnaḥ / adhigacchati mahimānaṃ candro'pi niśāparigṛhītaḥ // 589
atimānaḥ śriyaṃ hanti puruṣasyālpamedhasaḥ / garbheṇa duṣyate kanyā gṛhavāsena ca dvijaḥ // 590
atimāninamagrāhyam ātmasaṃbhāvitaṃ naram / krodhanaṃ vyasane hanti svajano'pi narādhipam // 591
atimṛdu navanītāccandrakāccātiramyaṃ bahulalitasudhāyāḥ svādataḥ sadrasāḍhyam / sakalalalitabhogāgārabhāgyaikayogyaṃ parilasati haviṣyaṃ kasya gallacchalena // 592
atiyatnagṛhīto'pi khalaḥ khalakhalāyate / śirasā dhāryamāṇo'pi toyasyārdhaghaṭo yathā // 593
atiramaṇīye kāvye piśuno'nveṣayati dūśaṇānyeva / atiramaṇīye vapuṣi vraṇameva hi makṣikānikaraḥ // 594
atirāgād daśagrīvo hyatilobhāt suyodhanaḥ / atidānād dhataḥ karṇo hyatiḥ sarvatra garhitaḥ // 595
atiricyate sujanmā kaścijjanakānnijena caritena / kumbhaḥ parimitamambhaḥ pibati papau kumbhasaṃbhavo'mbhodhim // 596
atiruciraṅgajakṛttyā kṣobhitadakṣaṃ bhavantameva bhaje / yasmin prasādasumukhe sadyo vāmāpi bhavati mama tuṣṭyai // 597
atirupavatī sītā atigarvī ca rāvaṇaḥ / atīva balavān rāmo laṅkāyena kṣayaṃ gatā // 598
atirūpād dhṛtā sītā atigarveṇa rāvaṇaḥ / atidānād balirbaddho hyati sarvatra garhitam // 599
atirūpeṇa vai sītā atigarveṇa rāvanaḥ / atidānaṃ balirdattvā ati sarvatra varjayet // 600
atilobho na kartavyaḥ kartavyastu pramāṇataḥ / atilobhajadoṣeṇa jambuko nidhanaṃ gataḥ // 601
atilobho na kartavyo lobhaṃ naiva parityajet / atilobhābhibhūtasya cakraṃ bhramati mastake // 602
atilohitakaracaraṇaṃ mañjulagorocanātilakam / haṭhaparivartitaśakaṭaṃ muraripumuttānaśāyinaṃ vande // 603
atilaulyaprasaktānāṃ vipattinairva dūrataḥ / jīvaṃ naśyati lobhena mīnasyāmiṣadarśane // 604
ativādāṃstitikṣeta nābhimanyetkathaṃcana / krodhyamānaḥ priyaṃ brūyād ākruṣṭaḥ kuśalaṃ vadet // 605
ativādāṃstitikṣeta nāvamanyeta kaṃcana / na cemaṃ dehamāśritya vairaṃ kurvīta kenacit // 606
ativādo'timānaśca tathātyāgo narādhipa / krodhaścātivivitsā ca mitradrohaśca tānī ṣaṭ // 607
eta evāsayastīkṣṇāḥ kṛntantyāyūṃṣi dehinām / etāni mānavān ghnanti na mṛtyurbhadramastu te // 608
ativāhitamatigahanaṃ vināpavādena yauvanaṃ yena / doṣanidhāne janmani kiṃ na prāptaṃ phalaṃ tena // 609
ativitatagaganasaraṇi- prasaraṇaparimuktaviśramānandaḥ / marudullāsitasaurabha- kamalākarahāsakṛdravirjayati // 610
ativipulaṃ kucayugalaṃ rahasi karairāmṛśan muhurlakṣmyāḥ / tadapahṛtaṃ nijahṛdayaṃ jayati hararmṛgayamāṇa iva // 611
ativiśadānantapada- pravṛttadṛṣṭirna madhuravīkṣaṇataḥ / tṛpyatyañcitakāmaḥ prātastanakamalamukulavīkṣaṇataḥ // 612
ativṛṣṭiranāvṛṣṭiḥ śalabhāḥ mūṣaKāḥ śukāḥ / asatkaraśca daṇḍaśca paracakrāṇi taskarāḥ // 613
rājānīkapriyotsargo marakavyādhipīḍanam / paśūnāṃ maraṇaṃ rogo rāṣṭravyasanamucyate // 614
ativyayo'napekṣā ca tathārjanamadharmataḥ / moṣaṇaṃ dūrasaṃsthānāṃ koṣavyasanamucyate // 615
atiśayitakadambo'yaṃ modakadambānilo vahati / viyadambudameduritaṃ me duritaṃ paśya nāgato dayitaḥ // 616
atiśaravyayatā madanena tāṃ nikhilapuṣpamayasvaśaravyayāt / sphuṭamakāri phalānyapi muñcatā tadurasi stanatālayugārpaṇam // 617
atiśaucamaśaucaṃ vā atinindā atistutiḥ / atyācāramanācāraṃ ṣaḍvidhaṃ mūrkhalakṣaṇam // 618
atiślathālambipayodhareyaṃ śubhrībhavatkāśavikāsikeśā / atītalāvaṇyajalapravāhā prāvṛṭ jarāṃ prāpa śaracchalena // 619
atisaṃcayalubdhānāṃ vittamanyasya kāraṇam / anyaiḥ saṃcīyate yatnād anyaiśca madhu pīyate // 620
atisaṃpadamāpannair bhetavyaṃ patanādbhūyaḥ / atyuccaśikharā meroḥ śakravajreṇa pātitāḥ // 621
atisajjanadurgatiḥ khalapaṅktisamunnatiḥ / yuvatistanavicyutiriti kiṃ vidhinirmitiḥ // 622
atisatkṛtā api śaṭhāḥ sahabhuvamujjhanti jātu na prakṛtim / śirasā maheśvareṇā- 'pi nanu dhṛto vakra eva śaśī // 623
atisāhasamatiduṣkaram atyāścaryaṃ ca dānamarthānām / yo'pi dadāti śarīraṃ na dadāti sa vittaleśamapi // 624
atisāhasikaṃ śūrā mantriṇastaṃ nirūpakam / vinītaṃ guravo jajñur dhūrtamantaḥpurāṅganāḥ // 625
atiharitapatraparikara- saṃpannaspandanaikaviṭapasya / ghanavāsanairmayūkhaiḥ kusumbhakusumāyate taraṇiḥ // 626
atītalābhasya surakṣaṇārthaṃ bhaviṣyalābhasya ca saṃgamārtham / āpatprapannasya ca mokṣaṇārthaṃ yanmantryate'sau paramo hi mantraḥ // 627
atītānāgatānarthān viprakṛṣṭatirohitān / vijānāti yadā yogī tadā saṃviditi smṛtā // 628
atītānāgatā bhāvā ye ca vartanti sāṃpratam / tān kālanirmitān buddhvā na saṃjñāṃ hātumarhasi // 629
atītā śītārtiḥ prasarati śanairuṣmakaṇikā dināni sphāyante ravirapi rathaṃ mantharayati / himānīnirmuktaḥ sphurati nitarāṃ śītakiraṇaḥ śarāṇāṃ vyāpāraḥ kusumadhanuṣo na vyavahitaḥ // 630
atītya bandhūnavalaṅghya mitrāṇy ācāryamāgacchati śiṣyadoṣaḥ / bālaṃ hyapatyaṃ gurave pradātur naivāparādho'sti piturna mātuḥ // 631
atīndriyāyāṃ paralokavṛttāv ihaiva tīvrāśubhapākaśaṃsī / dṛṣyeta nāśo yadi nāma nāśu na kaḥ kukṛtyena yateta bhūtyai // 632
atīva karkaśāḥ stabdhā hiṃsrajantubhirāvṛtāḥ / durāsadāśca viṣamā īśvarāḥ parvatā iva // 633
atīva khalu te kāntā vasudhā vasudhādhipa / gatāsurapi yāṃ gātrair māṃ vihāya niṣevase // 634
atīva balahīnaṃ hi laṅghanaṃ naiva kārayet / ye guṇā laṅghane proktās te guṇā laghubhojane // 635
atīva saukhyaśubhadā yāmyā niśi bhavecchivā / pūrvasyāṃ tatpurādhyakṣam anyaṃ kuryādaharmukhe // 636
atulitabaladhāmaṃ svarṇaśailābhadehaṃ danujavanakṛśānuṃ jñānināmagragaṇyam / sakalaguṇanidhānaṃ vānarāṇāmadhīśaṃ raghupativaradūtaṃ vātajātaṃ namāmi // 637
atuṣṭaṃ sveṣu dāreṣu capalaṃ capalendriyam / nayanti nikṛtiprajñaṃ paradārāḥ parābhavam // 638
atuṣṭidānaṃ kṛtapūrvanāśanam amānanaṃ duścaritānukīrtanam / kathāprasaṅgena ca nāmavismṛtir viraktabhāvasya janasya lakṣaṇam // 639
atuhinarucināsau kevalaṃ nodayādriḥ kṣaṇamuparigatena kṣmābhṛtaḥ sarva eva / navakaranikareṇa spaṣṭabandhūkasūna- stabakaracitamete śekharaṃ bibhratīva // 640
atṛṇe patito vahniḥ svayamevopaśāmyati / akṣamāvān paraṃ doṣair ātmānaṃ caiva yojayet // 641
atṛṇe satṛṇā yasmin satṛṇe tṛṇavarjitā mahī yatra / tasmiñśirā pradiṣṭā vaktavyaṃ vā dhanaṃ tatra // 642
atogarīyaḥ kiṃ nusyād aśarma narakeṣvapi / yat priyasya priyaṃ kartum adhamena na śakyate // 643
ato nijabalonmānaṃ cāpaṃ syācchubhakārakam / devānāmuttamaṃ cāpaṃ tato nyūnaṃ ca mānavam // 644
ato'rthaṃ paṭhyate śāstraṃ kīrtirlokeṣu jāyate / kīrtimān pūjyate loke paratreha ca mānavaḥ // 645
ato hāsyataraṃ loke kiṃcidanyanna vidyate / yatra durjana ityāha durjanaḥ sajjanaṃ svayam // 646
attuṃ vāñchati śāṃbhavo gaṇapaterākhuṃ kṣudhārttaḥ phaṇī taṃ ca krauñcaripoḥ śikhī girisutāsiṃho'pi nāgānanam / itthaṃ yatra parigrahasya ghaṭanā śaṃbhorapi syādgṛhe tatrānyasya kathaṃ na bhāvi jagatastasmāt svarūpaṃ hi tat // 647
atyacchaṃ sitamaṃśukaṃ śuci madhu svāmodamacchaṃ rajaḥ kārpuraṃ vidhṛtārdracandanakucadvandvāḥ kuraṅgīdṛśaḥ / dhārāveśma sapāṭalaṃ vicakilasragdāma candratviṣo dhātaḥ sṛṣṭiriyaṃ vṛthaiva tava na grīṣmo'bhaviṣyadyadi // 648
atyadbhutamimaṃ manye svabhāvamamanasvinaḥ / yadupakriyamāṇo'pi prīyate na vilīyate // 649
atyantaṃ kurutāṃ rasāyanavidhiṃ vākyaṃ priyaṃ jalpatu vārdheḥ pāramiyartu gacchatu nabho devādrimārohatu / pātālaṃ viśatu prasarpatu diśaṃ deśāntaraṃ bhrāmyatu na prāṇī tadapi prahartumanasā saṃtyajyate mṛtyunā // 650
atyantakaṇḍūtiparo narāṇām virodhakārī śunakaḥ sadaiva / syādūrdhvapādaḥ śunakaḥ śayānaḥ siddhipradaḥ kāryavidhau viduṣṭe // 651
atyantakṛṣṇaḥ sa vinirmalastvaṃ sa vāmanaḥ sarvata unnato'si / janārdano yat sa dayāparastvaṃ viṣṇuḥ kathaṃ vīra tavopamānam // 652
atyantakopaḥ kaṭukā ca vāṇī daridratā ca svajaneṣu vairam / nīcaprasaṅgaḥ kulahīnasevā cihnāni dehe narakasthitānām // 653
atyantacañcalasyeha pāradasya nibandhane / kāmaṃ vijñāyate yuktir na strīcittasya kācana // 654
atyantanirgate caiva subaddhe naiva cāvile / praśaste vājināṃ netre madhvābhe kālatārake // 655
atyantapariṇāhitvād atīva ślakṣṇatāvaśāt / na kāṃcidupamāṃ roḍhum ūrū śaknoti subhruvaḥ // 656
atyantabhīmavanajīvagaṇena pūrṇaṃ durgaṃ vanaṃ bhavabhṛtāṃ manasāpyagamyam / caurākulaṃ viśati lobhavaśena martyo no dharmakarma vidadhāti kadācidajñaḥ // 657
atyantamatimedhāvī trayāṇāmekamaśnute / alpāyuṣo daridro vā hyanapatyo na saṃśayaḥ // 658
atyantamanthanakadarthanamutsahante maryādayā niyamitāḥ kimu sādhavo'pi / lakṣmīsudhākarasudhādyupanīya śeṣe ratnākaro'pi garalaṃ kimu nojjagāra // 659
atyantamasadāryāṇām anālocitaceṣṭitam / atasteṣāṃ vivardhante satataṃ sarvasaṃpadaḥ // 660
atyantavimukhe daive vyarthayatne ca pauruṣe / manasvino daridrasya vanādanyat kutaḥ sukham // 661
atyantavyavadhānalabdhajanuṣo jātyāpi bhinnakramāḥ sāṃnidhyaṃ vidhinā kutūhalavatā kutrāpi saṃprāpitāḥ / gacchantyāmaraṇaṃ guṇavyatikṛtā bhedaṃ na bhūmīruhas te kāṣṭhādapi niṣṭhurā guṇagaṇairye naikatāṃ prāpitāḥ // 662
atyantaśītalatayā subhagasvabhāva satyaṃ na kaścidapi te tarurasti tulyaḥ / chāyārthināmapi punarvikaṭadvijihva- saṅgena candana viṣadrumanirviśeṣaḥ // 663
atyantaśuddhacinmātre pariṇāmaścirāya yaḥ / turyātītaṃ padaṃ tat syāt tatstho bhūyo na śocati // 664
atyantasukhasaṃcārā madhyāhne sparśataḥ sukhāḥ / divasāḥ subhagādityāś chāyāsaliladurbhagāḥ // 665
atyantastimitāṅgānāṃ vyāyāmena sukhaiṣiṇām / bhrāntijñānāvṛtākṣāṇāṃ prahāro'pi sukhāyate // 666
atyantonnatapūrvaparvatamahāpīṭhe haraspardhayā dūrodañcitadhūmasaṃnibhatamastārāsphuliṇgākulam / nūnaṃ pañcaśaro'karocchaśimiṣāt svaṃ jvālaliṅgaṃ yato garvāccharvaparān dahenmunivarān sarvānakharvā śubhiḥ // 667
atyapūrvasya rāgasya pūrvapakṣāya pallavāḥ / padmāni pādayugmasya pratyudāharaṇāni ca // 668
atyambupānaṃ kaṭhināsanaṃ ca dhātukṣayo vegavidhāraṇaṃ ca / divāśayo jāgaraṇaṃ ca rātrau ṣaḍbhirnarāṇāṃ nivasanti rogāḥ // 669
atyambupānāt prabhavanti rogāḥ alpāmbupāne ca tathaiva doṣāḥ / tasmānnaro vahnivivardhanāya muhurmuhurvāri pibedabhuri // 670
atyambupānād viṣamāśanācca divāśayājjāgaraṇacca rātrau / samrodhanān mūtrapurīṣayośca ṣaḍbhiḥ prakāraiḥ prabhavanti rogāḥ // 671
atyambupānānna vipacyate'nnam anambupānācca sa eva doṣaḥ / tasmānnaro vahnivivardhanārthaṃ mahurmuhurvāri pibedabhūri // 672
atyarthavakratvamanarthakaṃ yā śūnyāpi sarvānyaguṇairvyanakti / aspṛśyatādūṣitayā tayā kiṃ tucchaśvapucchacchaṭayeva vācā // 673
atyalpaṃ jīvitaṃ pāpāny āpātamadhurāṇyalam / tadācara cirastheyaparalokāvalokanam // 674
atyalpasaṃpadaḥ santaḥ pumāniṣṭaśca duṣkule / lakṣmīranabhijātasya vedhasaḥ skhalitatrayam // 675
atyāgraho na kartavyo haṭhātkaścinna bhāṣate / yathāyathondati tathā bhāro bhavati kambalaḥ // 676
atyājilabdhavijayaprasarastvayā kiṃ vijñāyate rucipadaṃ na mahīmahendraḥ / pratyarthidānavaśatāhitaceṣṭayāsau jīmūtavāhanadhiyaṃ na karoti kasya // 677
atyādarādadhyayanaṃ dvijānām arthopalabdhyā phalavadvidhāya / kratūnatucchānavituṃ tavaiṣā mīmāṃsakādyādhikṛtiḥ prasiddhā // 678
atyādareṇa nihitaṃ mayi yadbhavatyā tatpremahema kimabhūditi naiva jāne / utsṛjya kiṃ tadiha pātakamuttarāṇi prāṇā api priyatame katame bhaveyuḥ // 679
atyādaro dārasahodareṣu na mātṛpitrorna ca sodareṣu / mūrkhe niyogastanaye viyogaḥ paśyanti lokāḥ kalikautukāni // 680
atyādaro bhaved yatra kāryakāraṇavarjitaḥ / tatra śaṅkā prakartavyā pariṇāme'sukhāvahā // 681
atyāyatairniyamakāribhiruddhatānāṃ divyaiḥ prabhābhiranapāyamayairupāyaiḥ / śaurirbhujairiva caturbhiradaḥ sadā yo lakṣmīvilāsabhavanairbhuvanaṃ babhāra // 682
atyāyāsena nātmānaṃ kuryādatisamucchrayam / pāto yathā hi duḥkhāya nocchrāyaḥ sukhakṛt tathā // 683
atyāryamatidātāram atiśūramativratam / prajñābhimāninaṃ caiva śrīrbhayānnopasarpati // 684
na cātiguṇavatsveṣā nātyantaṃ nirguṇeṣu ca / naiṣā guṇānkāmayate nairguṇyāṃ nānurajyate / unmattā gaurivāndhā śrīḥ kvacidevāvatiṣṭhate // 685
atyāśīviṣaśastraṃ hi vijitapralayānalam / tejo laṅghayituṃ śaktaḥ ko nu nāma dvijanmanām // 686
atyāsannā vināśāya dūrasthā na phalapradā / tasmādāhṛtya dātavyā bhūmiḥ pārthivasattama // 687
atyāsannā vināśāya dūrasthā na phalapradāḥ / sevyā madhyamabhāvena rājāvahnirguruḥ striyaḥ // 688
atyuktau yadi na prakupyasi mṛṣāvādaṃ na cenmanyase tadbrūmo'dbhutakīrtanāya rasanā keṣāṃ na kaṇḍūyate / deva tvattaruṇapratāpadahanajvālāvalīśoṣitāḥ sarve vāridhayastato ripuvadhūnetrāmbubhiḥ pūritāḥ // 689
atyuccastanaśailadurgamamuro nābhirgabhīrāntarā bhīmaṃ dehavanaṃ sphuradbhujalataṃ romālijālākulam / vyādhaḥ pañcaśaraḥ kiratyatitarāṃ tīkṣṇān kaṭākṣāśugāṃs- tanme brūhi manaḥkuraṅga śaraṇaṃ kiṃ sāṃprataṃ yāsyasi // 690
atyuccāḥ paritaḥsphuranti girayaḥ sphārāstathāmbhodhayas tānetānapi bibhratī kimapi na klāntāsi tubhyaṃ namaḥ / āścaryeṇa muhurmuhuḥ stutimimāṃ prastaumi yāvadbhuvas tāvadbibhrādimāṃ smṛtastava bhujo vācastato mudritāḥ // 691
atyuccairatinīcair aślīlamayuktamanupayuktaṃ ca / na vadati nṛpatisabhāyā- mādaramīpsurmahāmanasām // 692
atyucchrite mantriṇi pārthive ca viṣṭabhya pādāvupatiṣṭhate śrīḥ / sā strīsvabhāvādasahā bharasya tayordvayorekataraṃ jahāti // 693
atyucchritonnatasitadhvajapaṅkticitrair nāgāśvapattirathasaṃkṣubhitairbalaughaiḥ / uddhūtacāmaravirājitagātraśobhāḥ puṇyena bhūmipatayo bhuvi saṃcaranti // 694
atyujjvalairavayavairmṛdutāṃ dadhānā muktā balaṃ vitarati smaradānadakṣā / snigdhāśāyā guruguṇagrathitā manojñā phīṇī navīnalalaneva mudaṃ dadāti // 695
atyutsārya bahirviṭaṅkavaḍabhīgaṇḍasthalaśyāmikāṃ bhinnābhinnagavākṣajālaviralacchidraiḥ pradīpāṃśavaḥ / ārūḍhasya bhareṇa yauvanamiva dhvāntasya naktaṃ mukhe niryātāḥ kapilāḥ karālaviralaśmaśrūprarohā iva // 696
atyutsekena mahasā sāhasādhyavasāyinām / śrīrārohati saṃdehaṃ mahatāmapi bhūbhṛtām // 697
atyudāttagaṇeṣveṣā kṛtapuṇyaiḥ praropitā / śataśākhī bhavatyeva yāvanmātrāpi satkriyā // 698
atyudgāḍharayasthirākṛtighanadhvānabhramanmandara- kṣubdhakṣīradhivīcisaṃcayagataprāleyapādopamaḥ / śrīmatpotalake gabhīravivṛtidhvānapratidhvānite sāndrasvāṃśucayaśriyā valayito lokeśvaraḥ pātu vaḥ // 699
atyuddhṛtā vasumatī dalito'rivargaḥ kroḍīkṛtā balavatā balirājalakṣmīḥ / ekatra janmani kṛtaṃ yadanena yūnā janmatraye tadakarot puruṣaḥ purāṇaḥ // 700
atyunnatapadaṃ prāptaḥ pūjyān naivāvamānayet / nahuṣaḥ śakratāṃ prāptaś cyuto'gastyāvamānanāt // 701
atyunnatastanamuro nayane sudīrghe vakre bhruvāvatitarāṃ vacanaṃ tato'pi / madhyo'dhikaṃ tanuranūnagururnitambo mandā gatiḥ kimapi cādbhutayauvanāyāḥ // 702
atyunnatastanayugā taralāyatākṣī dvāri sthitā tadupayānamahotsavāya / sā pūrṇakumbhanavanīrajatoraṇasrak- saṃbhāramaṅgalamayatnakṛtaṃ vidhatte // 703
atyunnatiṃ prāpya naraḥ prāvāraḥ kīṭako yathā / sa vinaśyatyasaṃdeham āhaivamuśanā nṛpaḥ // 704
atyunnativyasaninaḥ śiraso'dhunaiṣa svasyaiva cātakaśiśuḥ praṇayaṃ vidhattām / asyaitadicchati yadi pratatāsu dikṣu tāḥ svacchaśītamadhurāḥ kva nu nāma nāpaḥ // 705
atyunnato'mbubhirmeghaś cātakān na dhinoti cet / marutā hṛtasarvasvaḥ sa paścāt kiṃ kariśyati // 706
atyupacittairupāyaiś cakrabhṛdeko bhujairiva caturbhiḥ / nṛpatiḥ śriyamapi suciraṃ haririva parirabhya nirbharaṃ ramate // 707
atyullasadbisarahasyayujā bhujena vaktreṇa śāradasudhāṃśusahodareṇa / pīyuṣapoṣasubhagena ca bhāṣitena tvaṃ cet prasīdasi mṛgākṣi kuto nidāghaḥ // 708
atyuṣṇā jvariteva bhāskarakarairāpītasārā mahī yakṣmārtā iva pādapāḥ pramuṣitacchāyā davāgnyāśrayāt / vikrośantyavaśādivocchritaguhāvyāttānanāḥ parvatā loko'yaṃ ravipākanaṣṭahṛdayaḥ saṃyāti mūrchāmiva // 709
atyuṣṇāt saghṛtādannād acchidrāccaiva vāsasaḥ / aparapreṣyabhāvācca bhūya icchan patatyadhaḥ // 710
atyeti rajanī yā tu sā na pratinivartate / yātyeva yamunā pūrṇā samudramudakārṇavam // 711
atra caitrasamaye nirantarāḥ proṣitāhṛdayakīrṇapāvakāḥ / vānti kāmukamanovimohanā vyālalolamalayācalānilāḥ // 712
atra manmathamivātisundaraṃ dānavārimiva divyatejasam / śailarājamiva dhairyaśālinaṃ vedmi veṅkaṭapatiṃ mahīpatim // 713
atra yat patitaṃ varṇabindumātrāvisargakam / bhramapramādadoṣāddhi kṣantavyaṃ tat subuddhibhiḥ // 714
atrasto nijapakṣais tuṇḍavighātairjanānabhibhavantaḥ / kurvanti śatruvṛddhiṃ niśi virutavanto janavināśam // 715
atrasthaḥ sakhi lakṣayojanagatasyāpi priyasyāgamaṃ vettyākhyāti ca dhikchukādaya ime sarve pathantaḥ sthitāḥ / matkāntasya viyogatāpadahanajvālāvalīcandanaḥ kākastena guṇena kāñcanamaye vyāpāritaḥ pañjare // 716
atrakaṇṭhaṃ viluṭha salile nirjalā bhūḥ purastāj jahyāḥ śoṣaṃ vadanavihitenāmalakyāḥ / phalena sthāne sthāne taditi pathikastrījana(ḥ) klāntagātrīṃ paśyan sītāṃ kimu na kṛpayā vardhito roditaśca // 717
atranugodaṃ mṛgayānivṛttas taraṅgavātena vinītakhedaḥ / rahastvadutsaṅganiṣaṇṇamūrdhā smarāmi vānīragṛheṣu suptaḥ // 718
atrāntare kimapi vāgvibhavātivṛtta- vaicitryamullasitavibhramamāyatākṣyāḥ / tadbhūrisāttvikavikāramapāstadhairyam ācāryakaṃ vijayi mānmathamāvirāsīt // 719
atrāntare ca kulaṭākulavartmaghāta- saṃjātapātaka iva sphuṭalāñchanaśrīḥ / vṛndāvanāntaramadīpayadṃśujālair diksundarīvadanacandanabindurinduḥ // 720
atrāpi bhārataṃ śreṣṭhaṃ jambudvīpe mahāmune / yato hi karmabhūreṣā ato'nyā bhogabhūmayaḥ // 721
atrāyātaṃ pathika bhavatā karmaṇākāri pathyaṃ tathyaṃ brūmaḥ punarapi sakhe sāhasaṃ mā vidhāsīḥ / vāmākṣīṇāṃ nayananalinaprāntanirdhūtadhairyāḥ svāṃ maryādāmiha hi nagare yogino'pi tyajanti // 722
atrardracandanakucārpitasūtrahāra- sīmantacumbisicayasphuṭabāhumūlaḥ / dūrvāprakāṇḍarucirāsu gurūpabhogo gauḍāṅganāsu cirameṣa cakāsti veṣaḥ // 723
atrāryaḥ kharadūṣaṇatriśirasāṃ nādānubandhodyame rundhāne bhuvanaṃ tvayā cakitayā yoddhā niruddhaḥ kṣaṇam / sasnehāḥ sarasāḥ sahāsarabhasāḥ sabhrū bhramāḥ saspṛhāḥ sotsāhāstvayi tadbale ca nidadhe dolāyamānā dṛśaḥ // 724
atrāvāsaparigrahaṃ gṛhapaterācakṣva caṇḍodyamaiḥ caṇḍālairupasevitāḥ sakhi dhanurhastaiḥ purastādimāḥ / utkālākulasārameyarasanālelihyamānonnata- dvārāgratvagavāsthisāsraśakalasragvallayaḥ pallayaḥ // 725
atrāśitaṃ śayitamatra nipītamatra sāyaṃ tayā saha mayā vidhivañcitena / ityādi hanta paricintayato vanānte rāmasya locanapayobhirabhūt payodhiḥ // 726
atrāsīt kila nandasadma śakaṭasyātrābhavad bhañjanaṃ bandhacchedakaro'pidāmabhirabhūd baddho'tra dāmodaraḥ / itthaṃ māthuravṛddhavaktravigalatpīyūṣadhārāṃ pibann ānandāśrudharaḥ kadā madhupurīṃ dhanyaścariṣyāmyaham // 727
atrāsīt phaṇipāśabandhanavidhiḥ śaktyā bhavad devare gāḍhaṃ vakṣasi tāḍite hanumatā droṇādriratrāhṛtaḥ / divyairindrajidatra lakṣmaṇaśarairlokāntaraṃ prāpitaḥ kenāpyatra mṛgākṣi rākṣasapateḥ kṛttā ca kaṇṭhṭavī // 728
atrāsthaḥ piśitaṃ śavasya kaṭhinairutkṛtya kṛtsnaṃ nakhair nagnasnāyukarālaghorakuharairmastiṣkadigdhāṅgaliḥ / saṃdaśyauṣṭhapuṭena bhugnavadanaḥ pretaścitāgnidrutaṃ sūtkārairnalakāsthikoṭaragataṃ majjānamākarṣati // 729
atrāsmin sutanu latāgṛhe'sti ramyaṃ mālatyāḥ kusumamanuccitaṃ pareṇa / ityuktvā mṛdukarapallavaṃ gṛhītvā mugdhākṣī rahasi nināya ko'pi dhanyaḥ // 730
atrilocanasaṃbhūtajyotirudgamabhāsibhiḥ / sadṛśaṇ śobhate'tyarthaṃ bhūpāla tava ceṣṭitam // 731
atraiva dāsyasi vimuktimathāpi yāce mātaḥ śarīrapatanaṃ maṇikarṇikāyām / astu svakṛtyamanukampanamīśvarāṇāṃ dāsasya karmakarataiva tathā svakṛtyam // 732
atraiva sarasi jātaṃ vikasitamatraiva nirbharaṃ nalinaiḥ / kālavaśāgatatuhinair vilīnamatraiva hā kaṣṭam // 733
atraiṣa svayameva citraphalake kampaskhalallekhayā saṃtāpārtivinodanāya kathamapyālikhya sakhyā bhavān / bāṣpavyākulamīkṣitaḥ sarabhasaṃ cūtāṅkurairarcito mūrdhnā ca praṇataḥ sakhīṣu madanavyājena cāpahnutaḥ // 734
atrotpātaghanena mantrivikale śūnyāmbaravyāpinā dhṛṣṭasvaprakṛtikriyāsamucite grame tathā jṛmbhitam / rathyākardamavāhināmatiśucisvacchātmanāmantaraṃ nāpyajñāyi janairyathaughapayasāṃ srotojalānāmapi // 735
atrodyāne mayā dṛṣṭā vallarī pañcapallavā / pallave pallave tāmrā yasyāṃ kusumamañjarī // 736
atvarā sarvakāryeṣu tvarā kāryavināśinī / tvaramāṇena mūrkheṇa mayūro vāyasīkṛtaḥ // 737
atha kālāgnirudrasya tṛtīyanayanotthitā / jvālā dahati tatsarvaṃ nirvāṇaṃ brahmaṇo yataḥ // 738
atha kṛtakavihaṅgaiḥ pārthivoddūlayantais tumulamuparipātādambuvarṣāt trasantyaḥ avigalitasapatnīgātrasaṃmardaduḥkhāḥ praṇayinamabhipeturhāninādena devyaḥ // 739
atha kena prayukto'yaṃ pāpaṃ carati pūruṣaḥ / anicchannapi vārṣṇeya balādiva niyojitaḥ // 740
kāma eṣa krodha eṣa rajoguṇasamudbhavaḥ / mahāśano mahāpāpmā viddhyenamiha vairiṇam // 741
dhūmenāvriyate vahnir yathādarśo malena ca / yatholbenāvṛto garbhas tathā tenedamāvṛtam // 742
atha kokila kuru maunaṃ jaladharasamaye'pi picchilā bhūmiḥ / vikasati kuṭajakadambe vaktari bheke kutastavāvasaraḥ // 743
atha dhūkasvaro vāme yātrāyāṃ gacchataḥ śubhaḥ / dakṣiṇe mṛtaye kiṃcid duṣṭaṃ darśanamasya hi // 744
atha jagadavagāḍhaṃ vāsarāntāpacārāt timirapaṭalavṛddhāvapratīkārasattvam / śaśibhiṣaganupūrvaṃ śītahasto bhiṣajyann adhikaviśadavaktraḥ svairabhāvaṃ cakāra // 745
atha dīrghatamaṃ tamaḥ pravekṣyan sahasā rugṇarayaḥ sa saṃbhrameṇa / nipatantamivoṣṇaraśmimurvyāṃ valayībhūtataruṃ dharāṃ ca mene // 746
atha dehaṃ sthirīrktuṃ yogināṃ siddhimicchatām / kathyante śuddhakarmāṇi yaiḥ siddhiṃ prāpuruttamāḥ // 747
atha nagaradhṛtairamātyaratnaiḥ pathi samiyāya sa jāyayābhirāmaḥ / madhuriva kusumaśriyā sanāthaḥ kramamilitairalibhiḥ kutūhalotkaiḥ // 748
atha nabhasi nirīkṣya vyāptadikcakravālaṃ sajalajaladajālaṃ prāptahaṛṣaprakarṣaḥ / vihitavipulabarhāḍambaro nīlakaṇṭho madamṛdukalakaṇṭho nāṭyamaṅgīcakāra // 749
atha nayanasamutthaṃ jyotiratreriva dyauḥ surasaridiva tejo vahniniṣṭhyūtamaiśam / narapatikulabhūtyai garbhamādhatta rājñī gurubhirabhiniviṣṭaṃ lokapālānubhāvaiḥ // 750
atha nityamanityaṃ vā neha śocanti tadvidaḥ / nānyathā śakyate kartuṃ svabhāvaḥ śocatāmiti // 751
atha paṅktimatāmupeyivadbhiḥ sarasairvakrapathaśritairvacobhiḥ / kṣitibharturupāyanaṃ cakāra prathamaṃ tatparatasturaṅgamādyaiḥ // 752
atha pathikavadhūdahanaḥ śanakairudabhūnniśākarālokaḥ / kumudaprabodhadūto vyasanaguruścakravākīṇām // 753
atha prasannendumukhīn sitāmbarā samāyayāvutpalapatralocanā / sapaṅkajā śrīriva gāṃ niṣevituṃ sahaṃsabālavyajanā śaradvadhūḥ // 754
athabaddhajeṭe rāme sumantre gṛhamāgate / tyakto rājā sutatyāgād aviśvastairivāsubhiḥ // 755
atha bhadrāṇi bhūtāṇi hīnaśaktirahaṃ param / mudaṃ tadāpi kurvīta hānirdveṣaphalaṃ yataḥ // 756
atha manasijadigjyābhiśaṃsī jaladharadugdubhirātatāna śabdam / tadanu tadanujīvibhiḥ kadambaiḥ kavacitamunmadaṣaṭpadacchalena // 757
atha mantramimaṃ karne japeddaṃśaṃ spṛśet tathā / ekaviṃśativāraṃ ca vṛścikakṣveḍaśāntaye // 758
atha manmathavāhinīparāgaḥ kimapi jyotirudasphurat purastāt / timirasya jarā cakorakūraṃ kulaḍākelibanīdavānalārciḥ // 759
atha ratirabhasādalīkanidrā- madhuravighūrṇitalocanotpalābhiḥ / śayanatalamaśiśriyan vadhūbhiḥ saha madamanmathamantharā yuvānaḥ // 760
atha rājñā daraḥ kāryo na tu kasyāṃ cidāpadi / api cetasi dīrṇaḥ syān naiva varteta dīrṇavat // 761
arthatupakvāt kalato'vaśoṣitād vikṛṣya bījaṃ payasā niṣicya / viśoṣitaṃ pañcadināni sarpiṣā viḍaṅgamiśreṇa ca dhūpayet tataḥ // 762
atharvavidhitattvajñair brāhmaṇairvijitendriyaiḥ / mantratantravidhānajñair dūrādunmūlayed ripūn // 763
atharvāmnāyatattvajñas tantrajñaḥ kratukarmaṭhaḥ dhanurvedasya vettā ca purodhā rājasaṃmataḥ // 764
atha lakṣmaṇānugatakāntavapur jaladhiṃ vilaṅghya śaśidāśarathiḥ / parivāritaḥ parita ṛkṣaganais timiraugharākṣasakulaṃ bibhide // 765
athavā naśyati prajñā prājñasyāpi narasya hi / pratikūle gate daive vināśe samupasthite // 766
athavā procyate dhyānam anyadevātra yoginām / rahasyaṃ paramaṃ mukteḥ kāraṇaṃ prathamaṃ ca yat // 767
athavā bhavataḥ pravartanā na kathaṃ piṣṭamiyaṃ pinaṣṭi naḥ / svata eva satāṃ parārthatā grahaṇānāṃ hi yathā yathārthatā // 768
athavābhiniviṣṭabuddhiṣu vrajati vyarthakatāṃ subhāṣitam / ravirāgiṣu śītarociṣaḥ karajālaṃ kamalākaroṣviva // 769
athavā mama bhāgyaviplavād aśaniḥ kalpita eṣa vedhasā / yadanena tarurna pātitaḥ kṣipatā tadviḍapāśrayā latā // 770
athavā mūlasaṃsthānām udghātaistu prabodhayet / suptāṃ kuṇḍalinīṃ śaktiṃ bisatantunibhākṛtim // 771
athavā mṛdu vastu hiṃsituṃ mṛdunaivārabhate prajāntakaḥ / himasekavipattiratra me nalīnī pūrvanidarśanaṃ matā // 772
atha vāsavasya vacanena ruciravadanastrilocanam / klāntirahitamabhirādhayituṃ vidhivat tapāṃsi vidadhe dhanaṃjayaḥ // 773
atha saṃsārasaṃhāravāmanābandhavāsitaḥ / ajāyata vṛṣārūḍho bhairavo mahasāṃ nidhiḥ // 774
atha sa lalitayoṣidbhrūlatācāruśṛṅgaṃ rativalayapadāṅke cāpamāsajya kaṇṭhe / sahacaramadhuhastanyastucūtāṅkurāstraś śatamakhamupatasthe prāñjaliḥ puṣpadhanvā // 775
atha sa viṣayavyāvṛttātmā yathāvidhi sūnave nṛpatikakudaṃ dattvā yūne sitātapavāraṇam / munivanatarucchāyāṃ devyā tayā saha śiśriye galitavayasāmikṣvākūṇāmidaṃ hi kulavratam // 776
atha sāndrasāṃdhyakiraṇāruṇitaṃ harihetihūti mithunaṃ patatoḥ / pṛthagutpapāta virahārtidalad- dhṛdayasrutāsṛganuliptamiva // 777
atha sāmānyaśṛṅgāre yuvatīnāṃ praśaṃsanam / strīpuṃsajātikathanaṃ tayoḥ saṃyogavarṇanam // 778
atha sphuranmīnavidhūtapaṅkajā vikaṅkatīraskhalitormisaṃhatiḥ / payo'vagāḍhuṃ kalahaṃsanādinī samājuhāveva vadhūḥ surāpagā // 779
atha svamādāya bhayena manthanāc ciratnaratnādhikamuccitaṃ cirāt / nilīya tasmin nivasannapāṃnidhir vane taḍāko dadṛśo'vanībhujā // 780
atha svasthāya devāya nityāya hatapāpmane / tyaktakramavibhāgāya caitanyajyotiṣe namaḥ // 781
athāgatya bhuvaṃ rājñāṃ gatā vāhanatāṃ hayāḥ / teṣāṃ dharmārthakāmāṃśca sādhayantyupakāriṇaḥ // 782
athāṅgarājādavatārya cakṣur yāhīti janyāmavadat kumārī / nāsau na kāmyo na ca veda samyag dṛṣṭuṃ na sā bhinnarucirhi lokaḥ // 783
athātaḥ saṃpravakṣyāmi lakṣaṇāni hi vājinām / śubhāni varṇairāvartais tāni vidyādvicārataḥ // 784
athātaḥ saṃpravakṣyāmi hayārohaṇamuttamam / yena vijñātamātreṇa revantaḥ priyatāṃ vrajet // 785
athātmanaḥ śabdaguṇaṃ guṇajñaḥ padaṃ vimānena vigāhamānaḥ / ratnākaraṃ vīkṣya mithaḥ sa jāyāṃ rāmābhidhāno harirityuvāca // 786
athānandakaraṃ vakṣye ṣaḍartūnāṃ ca varṇanam / yadrasāsvādamuditā vibhānti vibudhālayaḥ // 787
athānukramadvārāṇi viracyante'tra vāṅmaye / anyoktisūktamuktālīṃ samuddhṛtya śrutāmbudheḥ // 788
athāpi nāpasajjeta strīṣu straiṇeṣu cārthavit / viṣayendriyasaṃyogān manaḥ kṣubhyati nānyathā // 789
athāpraśastāḥ kharatulyanādāḥ pradīptapucchāḥ kūnakhā vivarṇāḥ / nikṛttakarṇā dvipamastakāśca bhavanti ye vā sitatālujihvāḥ // 790
athāyatanasaṃnidhau bhagavato bhavānīpater manoharamacīkhanad bhuvanabhūṣaṇaṃ bhūpatiḥ / vigāhanakutūhalottaralapaurasīmantinī- payodharabharatruṭadvikaṭavīcimudraṃ saraḥ // 791
athāśuddhodbhavo grāmyanartaksyeva yo bhavet / kaitavasnehamāpanno bhavaḥ saṃkīrṇa ucyate // 792
athāśvānāṃ janmadeśān pravakṣyāmyanupūrvaśaḥ / uttamānāṃ ca madhyānāṃ hīnānāṃ yatra saṃbhavaḥ // 793
athāsasādāstamanindyatejā janasya dūrojjhitamṛtyubhīteḥ / utpattimadvastu vināśyavaśyaṃ yathāhamityevamivopadeṣṭum // 794
athetare sapta raghupravīrā jyeṣṭhaṃ purojanmatayā guṇaiśca cakruḥ kuśaṃ ratnaviśoṣabhājaṃ saubhrātrameṣāṃ hi kulānusāri // 795
athedaṃ rakṣobhiḥ kanakahariṇacchadmavidhinā tathā vṛttaṃ pāpairvyathayati yathā kṣālitamapi / janasthāne śūnye vikalakaraṇairāryacaritair api grāvā rodityapi dalati vajrasya hṛdayam // 796
atheha kathyatesmābhiḥ karmanā yena bandhanam / chidyate sadupāyena śrutvā tatra pravartyatām // 797
athaitat pūrṇamabhyātmaṃ yac ca netyanṛtaṃ vacaḥ / sarvaṃ netyanṛtaṃ brūyāt sa duṣkīrtiḥ svasan mṛtaḥ // 798
atho gaṇapatiṃ vande mahāmodavidhāyinam / vidyādharagaṇairyasya pūjyate kaṇṭhagarjitam // 799
athoccakairjaraṭhakapotakaṃdharā- tanūruhaprakaravipāṇḍuradyuti / balaiścalaccaraṇavidhūtamuccarad dhanāvalīrudacarata kṣamārajaḥ // 800
athocyate śvānarutasya sāraṃ sāraṃ samasteṣvapi śākuneṣu / vispaṣṭaceṣṭaṃ śubhalakṣaṇaṃ ca śubhāśubhaṃ prāktanakarmapākam // 801
athottarasyāṃ diśi khañjarīṭam ālokya ko'pi smitamādadhānaḥ / kasyāścidāsye smitacārubhāsi sabhāvayāmāsa vilocanāni // 802
athodyayau bālasuhṛt smarasya śayāmādhavaḥ śyāmalalakṣmabhaṅgyā / tārāvadhūlocanacumbanena līlāvilīnāñjanabindurinduḥ // 803
athopagūḍhe śaradā śaśāṅke prāvṛḍ yayau śāntataḍitkaṭākṣā / kāsāṃ na saubhāgyaguṇo'ṅganānāṃ naṣṭaḥ paribhraṣṭpayodharāṇām // 804
adaḥ samitsaṃmukhavīrayauvata- traṭadbhujākambumṛṇālahāriṇī / dviṣadgaṇastraiṇadṛgambunirjhare yaśomarālāvalirasya khelati // 805
adaṇḍanamadaṇḍyānāṃ daṇḍyānāṃ cāpi daṇḍanam / agrāhyāgrahaṇaṃ caiva grāhyāṇāṃ grahaṇaṃ tathā // 806
adaṇḍyān daṇḍayan rājā daṇḍyāṃścaivāpyadaṇḍayan / ayaśo mahadāpnoti narakaṃ caiva gacchati // 807
adattaṃ nādatte kṛtasukṛtakāmaḥ kimapi yaḥ śubhaśreṇistasmin vasati kalahaṃsīva kamale / vipat tasmād dūraṃ vrajati rajanīvāmbaramaṇer vinītaṃ vidyeva tridivaśivalakṣmīrbhajati tam // 808
adattadoṣeṇa bhaved daridro daridradoṣeṇa karoti pāpam / pāpādavaśyaṃ narakaṃ prayāti punardaridraḥ punareva pāpī // 809
adattabhuktamutsṛjya dhanaṃ sucirarakṣitam / mūṣakā iva gacchanti kadaryāḥ svakṣaye kṣayam // 810
adattānāmupādānaṃ hiṃsā caivāvidhānataḥ / paradāropasevā ca śārīraṃ trividhaṃ smṛtam // 811
adattetyāgatā lajjā datteti vyathitaṃ manaḥ / dharmasnehāntare nyastā duḥkhitāḥ khalu mātaraḥ // 812
adanaspṛhayā durīśvarāṇāṃ sadandvāri vitardimāśrayantām / apunarbhavasādhanaṃ śarīraṃ jarayāmo vayamoṃ namaḥ śivāya // 813
adabhramabhropalapaṭṭakeṣu ye śitīkriyante madanena patriṇaḥ / taḍillatā tannikaṣotthapāvaka- sphuliṅgabhaṅgīṃ lalitāṅgi sevate // 814
adambhā hi rambhā vilakṣā ca lakṣmīr ghṛtācī hriyā cīrasaṃcchāditāsyā / aho jāyate mandavarṇāpyaparṇā samākarṇya tasyā guṇasyaikadeśam // 815
adayaṃ gharṣa śilāyāṃ daha vā dāhena bhindhi lauhena / he hemakāra kanakaṃ ma māṃ guñjāphalaistulaya // 816
adaya daśasi kiṃ tvaṃ bimbabuddhyādharaṃ me bhava capala nirāśaḥ pakvajambūphalānām / iti dayitamavetya dvāradeśāptamanyā nigadati śukamuccaiḥ kāntadantakṣatauṣṭhī // 817
adarśanādāpatitaḥ punaścādarśanaṃ gataḥ / na tvāsau veda na tvaṃ taṃ kaḥ san kamanuśocasi // 818
adarśanādāpatitāḥ punaścādarśanaṃ gatāḥ / na te tava na teṣāṃ tvaṃ tatra kā paridevanā // 819
adarśane darśanamātrakāmā dṛṣṭau pariṣvaṅgarasaikalolā / āliṅgitāyāṃ punarāyatākṣyām āśāsmahe vigrahayorabhedam // 820
adākṣiṇyādatīvogrāḥ pavanā iva durjanāḥ / gurūnapi pratikṣeptuṃ prayatante kṣamābhṛtaḥ // 821
adātā puruṣastyāgī dātā tyāgī ca nityaśaḥ / iti jñātvā svayaṃ buddhayā dhanaṃ dadyāt punaḥ punaḥ // 822
adātā puruṣas dhanaṃ saṃtyajya gacchati / dātāraṃ kṛpaṇaṃ manye mṛto'pyarthaṃ na muñcati // 823
adātāraṃ dātṛpravaramanayaṃ viśvavinayaṃ virūpaṃ rūpāḍhyaṃ vigatajayinaṃ viśvajayinam / akulyaṃ kulyaṃ tvāmahamavadamāśāparavaśāt mṛṣāvādetyuktistvayi khalu mṛṣāvādini mayi // 824
adātā vaṃśadoṣeṇa karmadoṣād daridratā / utmādo mātṛdoṣeṇa pitṛdoṣeṇa mūrkhatā // 825
adātṛmānasaṃ kvāpi na spṛśanti kavergiraḥ / duḥkhāyaivātivṛddhasya vilāsāstaruṇīkṛtāḥ // 826
adānamīṣad dānaṃ ca kiṃcit kopāya dardhiyām / saṃpūrṇadānaṃ prakṛtir virāmo vairakāraṇam // 827
adāntasyāvinītasya vṛthāpaṇḍitamāninaḥ / na guṇāya bhavanti sma naṭasyevājitātmanaḥ // 828
adāhi yastena daśārdhabāṇaḥ purā purārernayanālayena / na nirdahaṃstaṃ bhavadakṣivāsī na vairaśuddheradhunādharmaṇaḥ // 829
adīpte'gnau hato homo hatā bhuktirasākṣikā / upajīvyā hatā kanyā svārthe pākakriyā hatā // 830
adīrghaṃ kālamāpannaḥ praśrayaṃ yuvateḥ smaraḥ / pragalbhyate manasyeva mughaṃ vapuṣi jāyate // 831
bibhetyaṅgārpaṇe vācchatyālikhyātāṃ ratiṃ priye / uktapratyuktasaṃmūḍhā saṃmukhaṃ na nirīkṣate // 832
ratacūtaphalotpākarasaiḥ kāntaṃ na dhinvatī / bālā nidāghalakṣmīva tāpayatyeva kevalam // 833
adīrghadarśibhiḥ krūrair mūḍhairindriyasāyakaiḥ / hamadbhiḥ kriyate karma rudadbhiranubhūyate // 834
adīrghasūtraḥ smṛtimān kutajño nītiśāstravit / dhīmānāyatidarśī ca mantrī rājñaḥ susaṃnidhiḥ // 835
adurgaviṣayaḥ kasya nāreḥ paribhavāspadam / adurgo'nāśrayo rājā potacyutamanuṣyavat // 836
adṛṣṭāpatitāṃ bhāryāṃ mūḍho yastu parityajet / saptajanmani sa strītvaṃ labhate nātra saṃśayaḥ // 837
aduṣṭāpatitāṃ bhāryāṃ yauvane yaḥ parityajet / sa jīvanānte strītvaṃ ca vandhyatvaṃ ca samāpnuyāt // 838
adūragamanaṃ tīrtham adehadamanaṃ tapaḥ / anambhaḥsaṃbhavaṃ snānaṃ mātuścaraṇapaṅkajam // 839
adṛṣyanti purastena khelāḥ khañjanapaṅktayaḥ / asmayranta viniḥśvasya priyānayanavibhramāḥ // 840
adṛṣṭaguṇadoṣāṇām adhṛtānāṃ ca karmaṇām / nāntareṇa kriyāṃ teṣāṃ phalmiṣṭaṃ pravartate // 841
adṛṣṭapūrvaḥ kaṇṭho'yaṃ kāntāyā bhuvantraye / yasmādviṇāninādasya samudbhūtirvibhāvyate // 842
adṛṣṭapūrvamasmābhir yadetaddṛśyate'dhunā / viṣaṃ viṣadharaiḥ pītaṃ mūrchitāḥ pathikāṅganāḥ // 843
adṛṣṭapūrvānādāya bhāvānapariśaṅkitān / iṣṭāniṣṭān manuṣyāṇām astaṃ gacchanti rātrayaḥ // 844
adṛṣṭapūrvā bahavaḥ sahāyāḥ sarve padasthasya bhavanti vaśyāḥ / arthādvihīnasya padacyutasya bhavanti kāle svajano'pi śatruḥ // 845
adṛṣṭamukhabhaṅgasya yuktamandhasya yācitum / aho bata mahat kaṣṭaṃ cakṣuṣmānapi yācate // 846
adṛṣṭavyāpāraṃ gatavati dinānāmadhipatau yaśaḥ śeṣībhūte śaśini gatadhāmni grahagaṇe / tathāndhaṃ saṃjātaṃ jagadupanate meghasamaye yathāmī gaṇyante tamasi paṭavaḥ kīṭamaṇayaḥ // 847
adṛṣṭe darśanotkaṇṭhā dṛṣṭe vicchedabhīrutā / tadṛṣṭena na dṛṣṭena bhatratā labhyate mukham // 848
adeśakālārthamanāyatikṣamaṃ yadapriyaṃ lāghavakāri cātmanaḥ / vicintya buddhyā muhurapyavaimyahaṃ na tadvaco hālahalaṃ hi tadviṣam // 849
adeśakāle yad dānam apātrebhyaśca dīyate / asatkṛtamavajñātaṃ tattāmasamudāhṛdam // 850
adeśastho hi ripuṇā svalpakenāpi hanyate / grāho'lpīyānapi jale jalendramapāi karṣati // 851
adaivaṃ daivataṃ kuryur daivataṃ cāpyadaivatam / lokapālān sṛjeyuśca lokānanyāṃstathā dvijaḥ // 852
adoṣāddoṣādvā tyajti vipine tāṃ yadi bhavān abhradraṃ bhadraṃ vā tribhuvanapate tvāṃ vadatu kaḥ / idaṃ krūraṃ me smarati hṛdayaṃ yat kila tayā tvadartha kāntāre kulatilaka nātmāpi gaṇitaḥ // 853
adbhiḥ śudhyanti vastrāṇi manaḥ satyena śudhyati / ahiṃsayā ca bhūtātmā buddhirjñānena śudhyati // 854
adbhirgātrāṇi śudhyanti manaḥ satyena śudhyati / vidyātapobhyāṃ bhūtātmā buddhirjñānena śudhyati // 855
adbhutastakrpāthodhir agādhī yasya vardhakaḥ / akṣapādo'tamaḥspṛṣṭas tvakalaṅkaḥ kalānidhiḥ // 856
adbhyo 'gnirbrahmataḥkṣatram aśmano lohamutthitam / teṣāṃ sarvatragaṃ tejaḥ svāsu yoniṣu sāmyati // 857
adyatano yoddhavye śakuno vihayāya yākrikavirudvaḥ / divasāntarite yuddhe kṣemaḥ prāsthānikaḥ śakunaḥ // 858
adya dhārā sadādhārā sadālambā sarasvatī / paṇḍitā maṇḍitāḥ sarve bhojarāje bhuvaṃ gate // 859
adya prabhṛtyavanatāṅgi tavāsmi dāsaḥ krītastapobhiriti vādini candramaulau / ahnāya sā niyamajaṃ klamamutsasarja kleśaḥ phalena hi punarnavatāṃ vidhatte // 860
adya bhomidinaṃ satyaṃ satyamaprastutaṃ tava / tathāpi dūti gantavyaṃ nārtaḥ kālamapekṣate // 861
adya me saphalamāyatanetre jīvitaṃ madanasaṃśrayabhāvam / āgatāsi bhavanaṃ mama yasmāt svāgataṃ tava varoru niṣīda // 862
adya yāvadapi yena nibaddhau na prabhū vicalituṃ balivindhyau / āsthitāvitathatāguṇapāśas tvādṛśā sa viduṣā durapāsaḥ // 863
adya śītaṃ varivarti sarīsarti samīraṇaḥ / apatnīko marīmarti narīnarti kucoṣṇavān // 864
adya sa pravasatīti subhruvaḥ śrotrasīmani vijṛmbhite dhvanau / sadya eva nijapāṇigumphite puṣpadāmani mahoragabhramaḥ // 865
adya sundari kalindanandinī- tīrakuñjabhuvi kelilampaṭaḥ / vādayan muralikāṃ muhurmuhur mādhavo harati māmakaṃ manaḥ // 866
adya svargavadhūgaṇe guṇamaya tvatkīrtimindūjjavalām uccairgāyati niṣkalaṅkimadaśāmādāsyate candramāḥ / gītākarṇanamodamuktayavasagrāsābhilāṣo vada svāminnaṅkamṛgaḥ kiyanti hi dinānyetasya vartiṣyate // 867
adya svāṃ jananīmakāraṇaruṣā prātaḥ sudūraṃ gatāṃ pratyānetumito gato gṛhapatiḥ kṣutvaiva madhyaṃdine / paṅgutvena śarīrajarjaratayā prāyaḥ sa lakṣyākṛtir dṛṣṭo'sau bhavatā na kiṃ pathika he sthitvā kṣaṇaṃ kathyatām // 868
adyāpi kokanadacārusarekhahastāṃ tāṃ śātakumbhakalaśastanacārugātrīm / bimbādharīṃ viṣamabāṇanipīḍitāṅgīṃ saṃcintaye dvyaṇukamadhyatanuprakāśām // 869
adyāpi kopavimukhīkṛtagantukāmā noktaṃ vacaḥ pratidadāti yadaiva vaktram / cumbāmi rodati bhṛśaṃ patito'smi pāde dāsastava priyatame bhaja māṃ smarāmi // 870
adyāpi cāṭuśatadurlalitocitārthaṃ tasyāḥ smarāmi surataklamavihvalāyāḥ / avyaktaniḥsvanitakātarakthyamāna- saṃkīrṇavarṇarucitaṃ vacanaṃ priyāyāḥ // 871
adyāpi tatkanakakuṇḍalaghṛṣṭagaṇḍam āsyaṃ smarāmi viparītaratābhiyoge / āndolanaśramajalasphuṭasāndrabindu- muktāphalaprakaravicchuritaṃ priyāyāḥ // 872
adyāpi tatkanakagaurakṛtāṅgarāgaṃ prasvedabinduvitataṃ vadnaṃ priyāyāḥ / ante smarāmi ratikhedavilolanetraṃ rāhūparāgaparimuktamivendubimbam // 873
adyāpi tatkanakareṇughanorudeśe nyastaṃ smarāmi nakharakṣatalakṣma tasyāḥ / ākṛṣṭahemarucirāmbarmutthitāyā lajjāvaśāt karadhṛtaṃ ca tato vrajantyāḥ // 874
adyāpi tatkamalareṇusugandhagandhi tatpremavāri makaradhvajapātakāri / prāpnomyahaṃ yadi punaḥ surataikatīrthaṃ prāṇāṃstyajāmi niyataṃ tadavāptihetoḥ // 875
adyāpi tatkṛtakacagrahamāgraheṇa dantairmayā daśanavāsasi khaṇḍyamāne / tasyā manāṅmukulitākṣamalakṣyamāṇa- sītkāragarbhamasakṛdvadanaṃ smarāmi // 876
adyāpi tattaralatārakitākṣamāsyam ālipracandanarasāhitaśobhamasyāḥ / kastūrikātilakatārakitābhirāma- gaṇḍasthaladyuti muhurmanasā smarāmi // 877
adyāpi tatpraṇayabhaṅguradṛṣṭipātaṃ tasyāḥ smarāmi rativibhramagātrabhaṅgam / vastrāñcalaskhalanacārupayodharāntaṃ dantacchadaṃ daśanakhaṇḍanamaṇḍanaṃ ca // 878
adyāpi tatsapariveṣaśaśiprakāśam āsyaṃ smarāmi jaḍgātravivartaneṣu / tadveladujjvalakarāṅgulijālagumpha- doḥ kandalīyugalakaṃ dayitaṃ priyāyāḥ // 879
adyāpi tatsuratakelinirastrayuddhaṃ bandhopabandhapatanotthitaśūnyahastam / dantauṣṭhapīḍananakhakṣataraktasiktaṃ tasyāḥ smarāmi ratibandhuraniṣṭhuratvam // 880
adyāpi tatsuratakelivimardakheda- saṃjātagharmakaṇavisphuritaṃ priyāyāḥ / āpāṇḍuraṃ taralatāranimīlitākṣaṃ vaktraṃ smarāmi paripūrṇaniśākarābham // 881
adyāpi tadvadanapaṅkajagandhalubdha- bhrāmyaddvirephacayacumbitagaṇḍayugmam / līlāvadhūtakarapallavakaṅkanānāṃ kvāṇo vimūrcchati manaḥ stutarāṃ madīyam // 882
adyāpi tadvikasitāmbujamadhyagauraṃ gorocanātilakabhāsuraphālarekham / īṣanmadālasavighūrṇitadṛṣṭipātaṃ tasyā mukhaṃ prati mano mama gacchatīdam // 883
adyāpi tannayanakajjalamujjvalāsyaṃ viśrāntakarṇayugalaṃ parihāsahetoḥ / paśye tavātmani navīnapayodharābhyāṃ kṣīṇaṃ vapuryadi vinaśyati no na doṣaḥ // 884
adyāpi tanmadanakārmukabhaṅgurabhru- dantadyutiprakarakarburitādharoṣṭham / karṇāvasaktapulakojjvaladantapatraṃ tasyāḥ punaḥ punarapīha mukhaṃ smarāmi // 885
adyāpi tanmanasi saṃparivartate me rātrau mayi kṣutavati kṣitipālaputryā / jīveti maṅgalavacaḥ parihṛtya kopāt karṇe kṛtaṃ kanakapatramanālapantyā // 886
adyāpi tāṃ kanakakaṅkaṇabhūṣitāgra- hastāṃ ca vaktrakamalena sunirjitendum / līlāvartīṃ suratakhedanimīlitākṣīṃ dhyāyāmi cetasi madākulalālasāṅgīm // 887
adyāpi tāṃ kanakakāntimadālasāṅgīṃ vrīḍotsukāṃ nipatitāmiva ceṣṭamānām / aṅgāṅgasaṅgaparicumbanajātamohāṃ tāṃ jīvanauṣadhimiva pramadhāṃ smarāmi // 888
adyāpi tāṃ kanakacampakadāmagaurīṃ phullāravindavadanāṃ tanuromarājīm / suptotthitāṃ madanavihvalasālasāṅgīṃ vidyāṃ pramādagalitāmiva cintayāmi // 889
adyāpi tāṃ kanakapatrasanāthakarṇām uttuṅgakarkaśakucārpitatārahārām / kāñcīnipuñjitaviśālanitambabimbām uddānanūpuraraṇaccaraṇāṃ smarāmi // 890
adyāpi tāṃ kaṭisamārpitavāmapāṇim ākuñcitaikacaraṇāgraniruddhabhūmim / stambhāvalambitabhujāṃ pathi māṃ vrajantaṃ paśyāmi bandhuritakaṃdharamīkṣamāṇām // 891
adyāpi tāṃ kuṭilakuntalakeśapāśām untidratāmarasapatraviśālanetrām / uttuṅgapīvarapayodharakuṅmalāḍhyāṃ dhyāyāmi cetasi yathaiva gurūpadeśam // 892
adyāpi tāṃ kṣaṇaviyogaviṣopame yāṃ saṅge punarbahutarāmamṛtābhiṣekām / tāṃ jīvadhāraṇakarīṃ madanātapatrām uddhṛttakeśanivahāṃ sudatīṃ smarāmi // 893
adyāpi tāṃ kṣititale varakāminīnāṃ sarvāṅgasundaratayā prathamaikarekhām / śṛṅgāranāṭakarasottamapānapātrīṃ kāntāṃ smarāmi kusumāyudhabāṇakhinnām // 894
adyāpi tāṃ gatinirākṛtarājahaṃsīṃ dhammillanirjitakalāpamayūkhabhāsām / mattaśriyā madacakoravilolanetrāṃ saṃcintayāmi kalakaṇṭjasamānakaṇṭhām // 895
adyāpi tāṃ gamanamityuditaṃ madīyaṃ śrutvaiva bhīruhariṇīmiva cañcalākṣīm / vācaḥ skhaladvigaladaśruhalākulākṣīṃ saṃcintayāmi guruśokavinamravaktrām // 896
adyāpi tāṃ galitabandhanakeśapāśāṃ srastasrajaṃ smitasudhāmadhurādharauṣṭhīm / pīnonnatastanayugoparicārucumban- muktāvalīṃ rahasi loladṛśaṃ smarāmi // 897
adyāpi tāṃ cirayite mayi tannivāsaṃ rātrau samāgatavatīṃ parivartamānām / gatvā smitaṃ kimapi caṇcalitāṃ niṣaṇṇāṃ sakhyā samāgatavatīmadhikaṃ smarāmi // 898
adyāpi tāṃ jagati varṇayituṃ na kaścic chaknotyadṛṣṭasadṛśīṃ ca parigrahaṃ me / dṛṣṭaṃ dvayoḥ sadṛśayoḥ khalu yena rūpaṃ śakto bhavedyadi sa eva naro na cānyaḥ // 899
adyāpi tāṃ jaghanadarśanalālasena kṛṣṭaṃ mayā nivasanāṃcalamekapārśvāt / pūjya sthitāmapi tato muhurākṛṣantīṃ mandākṣasaṃkucitanūtnamukhīṃ smarāmi // 900
adyāpi tāṃ jhaṭiti vakritakandharāgrāṃ nikṣiptapāṇikamalāṃ ca nitambamimbe / vāsāṃsapārśvalasadulbaṇakeśapāśāṃ paśyāmi māṃ prati dṛśaṃ bahuśaḥ kṣipantīm // 901
adyāpi tāṃ dhavalaveśmani ratnadīpa- mālāmayūkhapaṭalairdalitāndhakāre / prāptodyame rahasi saṃmukhadarśanārthaṃ lajjābhayārtanayanāmanucintayāmi // 902
adyāpi tāṃ nakhapadaṃ stanamaṇḍale yad dattaṃ mayāsyamadhupānavimohitena / udbhinnaromapulakairbahubhiḥ samantāj jāgarti rakṣati vilokayati smarāmi // 903
adyāpi tāṃ na khalu vedmi kimīśapatnī śāpaṃ gatā surapateratha kṛṣṇalakṣmīḥ / dhatraiva kiṃ nu jagataḥ parimohanāya sā nirmitā yuvatiratnadidṛkṣayā vā // 904
adyāpi tāṃ navavayaḥśriyaminduvaktrāṃ uttuṅgapīvarapayodharabhārakhinnām / saṃpīḍya bāhuyugalena pibāmi vaktrāṃ pronmattavanmadhukaraḥ kamalaṃ yatheṣṭam // 905
adyāpi tāṃ nijavapuḥkṛśavedimadhyām uttuṅgasaṃbhṛtasudhāstanakumbhayugmām / nānāvicitrakṛtamaṇḍanamṇḍitāṅgīṃ suptotthitāṃ niśi divā na hi vismarāmi // 906
adyāpi tāṃ nidhuvanaklamaniḥsahāṅgīm āpāṇḍugaṇḍapatitālakakuntalālīm / pracchannapāpakṛtamantarivāvahantīṃ kaṇṭhāvasaktamṛdubāhulatāṃ smarāmi // 907
adyāpi tāṃ nidhuvane madhupānaraktāṃ līlādharāṃ kṛśatanuṃ capalāyatākṣīm / kāśmīrapaṅkamṛganābhikṛtāṅgarāgāṃ karpūrapūgaparipūrṇamukhīṃ smarāmi // 908
adyāpi tāṃ nibhṛtavaktrakamāpatantaṃ māṃ dvāri vīkṣya sahasaiva miṣeṇa suptām / mandaṃ mayi spṛśati kaṇṭakitāṅgayaṣṭim utphullagallaphalakāṃ bahuśaḥ smarāmi // 909
adyāpi tāṃ nṛpatiśekhararājaputrīṃ saṃpūrṇayauvanamadālasaghūrṇanetrīm / gandharvayakṣasurakinnarnāgakanyāṃ svargādaho nipatitāmiva cintayāmi // 910
adyāpi tāṃpraṇayinīṃ mṛgaśāvakākṣīṃ pīyūṣapūrṇakucakumbhayugaṃ vahantīm / paśyāmyahaṃ yadi purnadivasāvasāne svargāpavarganararājasukhaṃ tyajāmi // 911
adyāpi tāṃ prathamato varasundarīṇāṃ snehaikapātraghaṭitāmavanīśaputrīm / haṃho janā mama viyogahutāśano'yaṃ soḍhuṃ na śakyata iti praticintayāmi // 912
adyāpi tāṃ prathamameva gataṃ virāgaṃ nirbhartsya roṣaparuṣairvacanairmuhurmām / āndolanena ca nitambasahāyavṛttyā samcintayāmi ratye sudatīmabhīkṣṇam // 913
adyāpi tāṃ prathamasaṃgamajātalajjāṃ bālāṃ rasena patite mayi mandapīṭhe / phūrkārakampitaśikhātaralapradīpaṃ karṇotpalena vinivārayatīṃ smarāmi // 914
adyāpi tāṃ bhujalatārpitakaṇṭhapāśāṃ vakṣaḥsthalaṃ mama pidhāya payodharābhyām / īṣannimīlitasalīlavilocanāntāṃ paśyāmi mṛgdhavadanāṃ vadanaṃ pibantīm // 915
adyāpi tāṃ madanamandiravaijayantīm antargṛhe vivasanāṃ dadhatīṃ niśānte / aṅgairanaṅgavisarairmama gāḍhmaṅgam āliṅgya keliśayane śayitāṃ smarāmi // 916
adyāpi tāṃ mama manaḥparitāpaśāntyai cakṣurviśuddhataṭinīmalasālasāṅgīm / śrīkhaṇḍakhaṇḍakhacitācitagātrayiṣṭaṃ tanvīṃ sadā hṛdayaharṣanidhiṃ smarāmi // 917
adyāpi tāṃ mayi kapāṭasamīpalīne manmārgadattadṛśamānanadattahastām madgotracihnitapadaṃ mṛdukākalībhiḥ kiṃcittaraṅgamanasaṃ manasā smarāmi // 918
adyāpi tāṃ mayi kṛtāgasi dṛṣṭabhāvāṃ bhāṣāṃ lapatyapi muhurnigṛhītavācam / rāmāṃ viruddhaghanamanyusabāṣpakaṇṭhāṃ niḥśvāsaśuṣyadadharāṃ rudatīṃ smarāmi // 919
adyāpi tāṃ mayi gate cirakopayantīṃ yāntīṃ samāgatavatīṃ parivartamānām / ūrdhvasthitāṃ kimapi mañcatalaṃ niṣaṇṇāṃ śayyāṃ samāśratavatīmadhikaṃ smarāmi // 920
adyāpi tāṃ mayi dṛśaṃ tudatīṃ smarāmi smerāṃ smaradvarakarāṃ madhurāṃ sutārām / atyudbalāṃ suratalāṃ kuṭilāṃ suśīlāṃ niṣpandamandasamadapramadaprasādām // 921
adyāpi tāṃ mayi nimīlitacārunetre ko'yaṃ vadetyabhihitāṃ vadatīṃ sakhībhiḥ / mātarna vidya iti sasmitamullasantīm utphullagaṇḍaphalakāṃ nitarāṃ smarāmi // 922
adyāpi tāṃ masṛṇacandanapaṅkamiśra- kastūrikāparimalotthavisarpigandām / anyonyacañcupuṭacumbanalagnapakṣma- yugmābhirāmanayanāṃ śayane smarāmi // 923
adyāpi tāṃ mukhagatairaruṇaiḥ karāgrair āpṛcchyamānamapi māṃ na vibhāṣayantīm / tadvāṣpapūritadṛśaṃ bahu niḥśvasantīṃ cintākulāṃ kimapi namramukhīṃ smarāmi // 924
adyāpi tāṃ punaḥ kamalāyatākṣīṃ paśyāmi pīvarapayodharabhārakhinnām / saṃpīḍya bāhuyugalena pibāmi vaktram unmattavanmadhukaraḥ kamalaṃ yatheṣṭam // 925
adyāpi tāṃ yadi punaḥ śravaṇāyatākṣīṃ paśyāmi dīrghavirahajvaritāṅgayaṣṭim / aṅgairahaṃ samupagūhma tato'tigāḍhaṃ nonmīlayāmi nayane na ca tāṃ tyajāmi // 926
adyāpi tāṃ rahasi darpaṇamīkṣamāṇām dṛṣṭvā sphuṭaṃ pratinidhiṃ mayi pṛṣṭhalīne / paśyāmi vepathumatīṃ ca suvibhramāṃ ca lajjākulāṃ ca samudaṃ jitamanmathāṃ ca // 927
adyāpi tāṃ vidhṛtakajjalalolanetrāṃ pṛthvīṃ prabhūtakusumākulakeśapāśām / sindūrasaṃlulitamauktikadantakāntim ābaddhahemakaṭakāṃ rahasi smarāmi // 928
adyāpi tāṃ vidhṛtakakajjalalolanetrāṃ pṛthvīṃ prabhūtakusumākulakeśapāśām / sindūrasaṃlulitamauktikadantakāntim ābaddhahemakaṭakāṃ rahasi smarāmi // 929
adyāpi tāṃ virahavahri nipoḍitāṅgīṃ tanvīṃ kuraṅganayanāṃ surataikapātrīm / nānāvicitrakutamaṇḍanamāvahantīṃ tāṃ rājahaṃsagamanāṃ sudatīṃ smarāmi // 930
adyāpi tāṃ vihasītāṃ kācabhāranamrāṃ muktākalāpadhavalīkṛtakaṇṭhadeśām / tatkelimandaragirau kusumāyudhasya kāntāṃ smarāmi rucirojjvalapuṣpaketum // 931
adyāpi tāṃ śaśimukhīṃ navayauvanāḍhyāṃ pīnastanīṃ punarahaṃ yadi gaurakāntim / paśyāmi manmathaśarānalapīḍitāṅgīṃ gātrāṇi saṃprati karomi suśītalāni // 932
adyāpi tāṃ śikharacāruvalakṣadantair mukhyāni kundamukulāni jitāṃ ca sādhvīm / saṃcintayāmi satataṃ pravilolicittāṃ kāmeṣunīrajadṛśaṃ vanajāvataṃsām // 933
adyāpi tāṃ samapanītanitambavastrāṃ śyāmāṃ ca sādhvasarasākulavihvalāṅgīm / ekena pāṇikamalena pidhāya gṛhyam anyena nābhikuharaṃ dadhatīṃ smarāmi // 934
adyāpi tāṃ salalitaślathakeśapāśām īṣatsamunmiṣitaghūrṇitavakranetrām / suptotthitāṃ vidadhatīṃ muhuraṅgabhaṅga paśyāmi daṣṭamadharaṃ bahuśaḥ spṛśantīm // 935
adyāpi tāṃ sunipuṇaṃ yatatā mayāpi dṛṣṭaṃ na yatsadṛśato vadanaṃ kadācit / saundaryanirjitarati dvijarājakānti kāntāmihātivimalatvamahāguṇena // 936
adyāpi tāṃ surataghūrṇanimīlitākṣīṃ srastāṅgayaṣṭagalitāṃśukakeśapāśām / śṛṅgāravāriruhakānanarāhahaṃsīṃ janmāntare'pi nidhane'pyanucintayāmi // 937
adyāpi tāṃ suratajāgaraghūrṇamāna- tiryagvalattaralatārakdīrghanetrām / śṛṅgārasārakamalākararājahaṃsīṃ vrīḍāvinamravadanāmuṣasi smarāmi // 938
adyāpi tāṃ suratatāṇḍavasūtradhāraṃ durvāradarpajaghanaglapitāṅgayaṣṭim / aṅgaṃ rasaiḥ samupaguhya kaṭiṃ dadhānāṃ kiṃcinnimīlanayanāṃ manasā smarāmi // 939
adyāpi tāṃ suratatāṇḍavasūtradhārīṃ pūrṇendusundaramukhīṃ madavihvalāṅgīm / tanvīṃ viśālajaghanastanabhāranamrāṃ vyālolakuntalakalāpavatīṃ smarāmi // 940
adyāpi tāṃ suratalabdhayaśaḥpatākāṃ lambālakāṃ virahapāṇḍuragaṇḍabhittim / svapne'pi lolanayanāṃ kṣaṇadṛṣṭanaṣṭāṃ vidyāṃ pramādaguṇitāmiva saṃsmarāmi // 941
adyāpi tāṃ surabhinirbharadantabhājaṃ dhāvantamāsyakamalaṃ calacañcarīkam / kiṃciccalallalitakuñcitavāmanetrāṃ paśyāmi kelikamalena nivārayantīm // 942
adyāpi tāṃ suvadanāṃ valabhau niṣaṇṇāṃ tadgehasaṃnidhipade mayi dṛṣṭamātre / vītottarāṃ priyasakhīṣu kutasmarāsu lajjāvilāsahasitāṃ hṛdi cintayāmi // 943
adyāpi tāṃ suvadanāṃ stanabhāranabhrāṃ śyāmāṃ ca vāmanayanāṃ ramaṇīyagātrīm / nidrālasāmalakanirjitaṣaṭpadāliṃ saṃcintayāmi satataṃ smaravaijayantīm // 944
adyāpi tāṃ suśayitāṃ kṣaṇaviprabuddhāṃ nidrālasāṃ hṛdi vahāmi kṛtāṅgabhaṅgām / jṛmbhāvatīrṇamukhamārutagandhalabdha- mughabhramadbhramaravibhramalolanetrām // 945
adyāpi tāṃ stimitavastramivāṅgalagnāṃ prauḍhapratāpamadanānalataptadehām / bālāmanāthaśaraṇāmanukampanīyāṃ prāṇādhikāṃ kṣaṇamahaṃ na hi vismarāmi // 946
adyāpi tāni smitamukhīṃ puruṣāyiteṣu lambālakākulakapolalatāṃ smarāmi / āndolanaśramajalākulavihvalāṅgīṃ śvāsottaraṃ ca nibhṛtaṃ ca muhurvadantīm // 947
adyāpi tāni parivartitakaṃdharāṇi kiṃcitkṣutatruṭitakañcukajālakāni / tasyā bhujāgraluladudvalakuntalāni citte sphuranti mama vakravilocanāni // 948
adyāpi tāni mama cetasi saṃsphuranti karṇāntasaṃgatakaṭākṣanirīkṣitāni / tasyāḥ smarajvarakarāṇi madālasāni līlāvilāsabahulāni vilocanāni // 949
adyāpi tāni mama cetasi saṃsphuranti bimboṣṭhadeśaparikīrṇaśucismatāni / 950
adyāpi tāni mṛduvākyasubhāṣitāni tirthagvivarttinayanāntanirīkṣaṇāni līlālasāñcitagatāni śucismitāni tasyāḥ smarāmi madavibhramaceṣṭitāni // 951
adyāpi tāmanibhṛtakramamāgataṃ ca māṃ dvāri vīkṣya śayane nimiṣeṇa suptām / mandaṃ mayi spṛśati kaṇḍakitāṅgayaṣṭim utphullagaṇḍaphalakāṃ bahuśaḥ smarāmi // 952
adyāpi tāmanunayatyapi cāṭupūrvaṃ kopāt prākṛtamukhīṃ mayi sāparādhe / āliṅgati prasabhamutpulakāṅgayaṣṭiṃ māmete duḥsahamivoktavatīṃ smarāmi // 953
adyāpi tāmanunayatyapi mayyasaktāṃ vyāvṛttya keliśayane śayitāṃ parācīm / nidrākulāmiva mamābhimukhībhavantīṃ prātarmadaṅganihitaikabhujāṃ smarāmi // 954
adyāpi tāmabhiviśālanitambabimbāṃ gambhīranābhikuharāṃ tanumadhyabhāgām / amlānakomalamṛṇālasamānabāhuṃ līlālasāñcitagatiṃ manasā smarāmi // 955
adyāpi tāmaruṇayatyaruṇentarikṣam āpṛcchamānamapi nāma vidhārayantīm / utthāpya niścaladṛśau mama niḥśvasantīṃ cintākulāṃ kimapi namramukhīṃ smarāmi // 956
adyāpi tāmalamasīlitacārunetrāṃ loladbhujāvalayajhaṃkṛtimāvahantīm / vellatkarorukucamunnamitasvakarṇe kaṇḍūyanaṃ vidadhatīṃ hṛdi cintayāmi // 957
adyāpi tāmavahitāṃ manasācalena saṃcintayāmi yuvatīṃ mama jīvitāśām / nānyopabhuktanavayauvanabhārasārāṃ janmāntare'pi mama saiva gatiryathā syāt // 958
adyāpi tāmavigaṇayya kṛtāparādham āpādamūlapatitaṃ sahasā calantīm / vastrāñcalaṃ mama karānnijamākṣipantīṃ mā meti roṣaparuṣaṃ vadatīṃ smarāmi // 959
adyāpi tāmahamalajjitapūrvaghṛṣṭe śayyātale suśayitāṃ madanotsavāya / vīrṇāvatīṃ vikacacampakapuṣpanāsāṃ dhyāyāmi cetasi sadā nadatīṃ śubhāṅgīm // 960
adyāpi tāmita itaśca puraśca paścād antarbahiḥ parita eva paribhramantīm / paśyāmi phullakanakāmbujasaṃnibhen vaktreṇa tiryagapavartitalocanena // 961
adyāpi tāmupavane paricārayuktāṃ saṃcintayāmyupagatāṃ madanotsavāya / māṃ pārśvasaṃnihitalokabhayāt saśaṅkaṃ vyāvartitekṣaṇamanukṣaṇamīkṣamāṇām // 962
adyāpi tāmubhayapārśvagahāraramyāṃ vāsantikākusumabhāsittakañcukāṃ ca / rākābhirāmavidhumaṇḍalavalguvavatrāṃ lāvaṇyanirjjitarayāṃ satataṃ smarāmi // 963
adyāpi tāmurasijadvayamunnamayya madhye valitritayalakṣitaromarājim / dhyāyāmi vellitabhujāṃ vihitāṅgabhaṅgaṃ vyājena nābhikuharaṃ mama darśayantīm // 964
adyāpi tiṣṭhati dṛśoridamuttarīyaṃ dhartuṃ punaḥ stanataṭe galitaṃ pravṛttā / vācaṃ niśamya nayanaṃ nayanaṃ mameti kiṃcittadā yadkarot smitamāyatākṣī // 965
adyāpi durnivāraṃ stutikanyā bhajati kaumāram / madbhyo na rocate sā- 'santo'pyasyai na rocante // 966
adyāpi dhāvati manaḥ kimahaṃ karomi sārdhaṃ sakhībhirapi vāsagṛhe sukānte / kāntāṅgasaṃgaparihāsavicitranṛtye krīḍābhirāma iti yātu madīyakālaḥ // 967
adyāpi na sphurati kesarabhāralakṣmīr na preṅkhati dhvanitamadraguhāntareṣu / mattāstathāpi kariṇo hariṇādhipasya paśyanti bhītamanasaḥ padavīṃ vaneṣu // 968
adyāpi nirmalaśaracchaśigaurakānti ceto munerapi haret kimutāsmadīyam / vaktraṃ sudhāmayamahaṃ yadi tat prapadye cumban pibāmyavirataṃ vyathate mano me // 969
adyāpi nānaṃ harakopavahnis tvayi jvalatyaurva ivāmburāśau / tvamanyathā manmatha madvidhānāṃ bhasmāvaśeṣaḥ kathamevamuṣṇaḥ // 970
adyāpi rojjhati haraḥ kila kālakūṭaṃ kūrmo bibharti dharaṇīṃ puṣṭhabhāge / ambhonidhirvahati duḥsahavāḍavāgniṃ aṅgīkṛtaṃ sukṛtinaḥ paripālayanti // 971
adyāpi mārutavidhūtalatāvitānāṃ vīṇāvinodaracanāṃ mama jīviteśām / pañceṣurāṣṭrakamalāṃ śubhavedimadhyāṃ dhyāyāmi cetasi sartīṃ madanābhirāmām // 972
adyāpi me niśi divā hṛdayaṃ dunoti pūrṇendusundarasukhaṃ mama vallabhāyāḥ / lāvaṇyanirjitaratikṣatakāmadarpaṃ bhūyaḥ puraḥ pratipadaṃ na vilokyate yat // 973
adyāpi me varatanormadhurāṇi tasyā yānyarthavanti na ca yāni nirarthakāni / nidrānimīlitadṛśo madamantharāyās tānyakṣarāṇi hṛdaye kimapi dhvananti // 974
adyāpi ye na vihitā vipulāḥ prabandhā vidyotamānavibhavāḥ sukhayanti viśvam / so'yaṃ dviśuddhaguruvaṃśabhavaḥ prasiddho gopāladatta upameyapadaṃ kathaṃ syāt // 975
adyāpi vāsagṛhato mayi nīyamāne durvārabhīṣaṇakarairyamadūtakalpaiḥ / kiṃ kiṃ tayā bahuvidhaṃ na kṛtaṃ madarthe vaktuṃ na pāryata iti vyathate mano me // 976
adyāpi vismayakarī tridaśān vihāya buddhirbalāccalati me kimahaṃ karomi / jānannapi pratimuhūrtamihāntakāle kānteti vallabhatareti mameti dhīrā // 977
adyāpi śītadyutirātmabimbaṃ nirmāya nirmāya punarbhunakti / tasyā mukhenāyatalocanāyāḥ kartuṃ na śaktiḥ sadṛśaṃ priyāyāḥ // 978
adyāpi śravasī na kuṇḍalacale kelikvaṇatkaṅkaṇau bāhū nāpi na hārihāravalayāluṇṭhā ca kaṇṭhāvaniḥ / asyāḥ paśya tathāpi paṅkajadṛśo viśvaṃ priyaṃ bhāvukaṃ paśyāmaḥ sphuṭatāvibhūṣaṇakarābhogaṃ vapurvaibhavam // 979
adyāpi sā mama manastaṭinī sadāste romāñcavīcivilasadvipulasvabhāvā / kādambakeśararuciḥ kṣatavīkṣaṇaṃ māṃ gātraklamaṃ kathayatī priyarājahaṃsī // 980
adyāpi sundari tavānanacandrabimbaṃ bandīkṛtāmbujayugaṃ paricumbya cetaḥ / tvatsaṃgamodbhavasukhaṃ tanute tathāpi vairaṃ karoti karuṇāvikalo vivekaḥ // 981
adyāpi stanaśailadurgaviṣame sīmantinīnāṃ hṛdi sthātuṃ vāñchati māna eṣa dhigiti krodhādivālohitaḥ / udyaddūrataraprasāritakaraḥ karṣatyasau tatkṣaṇāt phullatkairavakośaniḥsaradaliśreṇīkṛpāṇaṃ śaśī // 982
adyāpi hariharādibhir amarairapi tattvato na vijñātāḥ / bhramavibhramabahumohā veśyāḥ saṃsāramāyāśca // 983
adyāpi hi nṛśaṃsasya pituste divaso gataḥ / tamasā pihitaḥ panthā ehi putraka śevahe // 984
adyāpyaśokanavapallavaraktahastāṃ muktāphalapracayacumbitacūcukāgrām / antaḥsmitocchvasitapāṇḍuragaṇḍabhittiṃ tāṃ vallabhāmalasahaṃsagatiṃ smarāmi // 985
adyāpyahaṃ calitacārunimīlitākṣam āsyaṃ smarāmi satataṃ suratāvasāne / tatkālaniśvasitaniḥsṛtakāntikāntaṃ svedodabinduparidanturitaṃ priyāyāḥ // 986
adyāpyahaṃ varavadhūsuratopabhogaṃ jīvāmi nānyavidhinā kṣaṇamantareṇa / tadbhrātaro maraṇameva hi duḥkhaśāntyai vijñāpayāmi bhavatastvaritaṃ lunīdhvam // 987
adyāpyahaṃ vikacakundasamānadantaṃ tiryagvivartitaviśālavilocanāntam / tasyā mukhaṃ suvijitendu na vismarāmi codyaṃ kṛtajña iva sādhukṛtopakāram // 988
adyāpyahaṃ sarasamañjulabhṛṅganādam īṣatsmarollasitarāgasupāṇḍugaṇḍam / paśyāmi pūrṇaśaradindusamānakānti tasyā mukhaṃ vikacapaṅkajapātranetram // 989
adyāpyaho jagati sundaralakṣapūrṇe anyānyamuttamaguṇādhikasaṃprapanne / anyābhirapyupamituṃ na mayā ca śakyaṃ rūpaṃ tadīyamiti me hṛdaye vitarkaḥ // 990
adyāpyunmadayātudhānataruṇīcañ catkarāsphālana- vyāvalgannṛkapālatālaraṇitairnṛtyatpiśācāṅganāḥ / udgāyanti yaśāṃsi yasya vitatairnādaiḥ pracaṇḍānila- prakṣubhyatkarikumbhakūṭakuharavyaktai raṇakṣoṇayaḥ // 991
adyābhogini gāḍhamarmanivahe harmyāgravedījuṣāṃ sadyaścandanaśoṣiṇi stanataṭe saṅge kuraṅgīdṛśām / prāyaḥ praślathayanti puṣpadhanuṣaḥ puṣpākare niṣṭhite nirvedaṃ navamallikāsurabhayaḥ sāyaṃtanā vāyavaḥ // 992
adyāmbhaḥ paritaḥ patiṣyati bhuvastāpo'dya nirvāsyati kṣetreṣvadya yatiṣyate janapadaḥ sasyeṣu paryutsukaḥ / nartiṣyanti tavodaye'dya jalada vyālolapucchacchada- cchatracchāditamaulayo diśi diśi krīḍālasāḥ kekinaḥ // 993
adyārabhya kaṭhorakārmukalatāvinyastahastāmbujas tāvanna prakaṭīkaromi nayane śoṇe nimeṣodayān / yāvat sāyakakotipāṭitaripukṣmāpālamauliskhalan mallīmālyapatatparāgapaṭalairāmodinī medinī // 994
adyārabhya na hi priye punarahaṃ mānasya vā bhājanaṃ gṛhṇīyāṃ viṣarūpiṇaḥ śaṭhamaternāmāpi saṃkṣepataḥ / kiṃ tenaiva vinā śaśāṅkakiraṇaspaṣṭāṭṭahāsā niśā naiko vā divasaḥ payodamalino yāyān mama prāvṛṣi // 995
adyāśanaṃ śiśujanasya balena jātaṃ śvo vā kathaṃ nu bhaviteti vicintayantī / ityaśrupātamalinīkṛtagaṇḍadeśā neccheddaridragṛhiṇī rajanīvirāmam // 996
adyedaṃ śva idaṃ tathā parudidaṃ kṛtyaṃ parāri tvadaś cetaścintayasītthameva satataṃ nirvyākulaṃ re kutaḥ / tatkālaṃ vilasanmanorathalatākāntāradāvānalo yasmin daṇḍadharaṃ smariṣyasi sakhe so'pyasti kaścit kṣaṇaḥ // 997
adyeśvarāścāraṇagāyanānāṃ sadaiva kalpadrumavat phalanti / sadbhyastu kiṃcid vacasaiva sāyaṃ dīpāya karpūramivārpayanti // 998
adyaike prātarapare vitate'hni tathā pare / yānti niḥsīmni saṃsāre kaḥ sthātā nanu śocati // 999
adyaiva kuru yacchreyo mā tvā kālo'tyagādayam / akṛteṣveva kāryeṣu mṛtyurvai saṃprakarṣati // 1000
adyaiva kuru yacchreyo vṛddhaḥsan kiṃ kariṣyasi / svagātrāṇyapi bhārāya bhavanti hi viparyaye // 1001
adyaiva yat pratipadudgatacandralekhā- sakhyaṃ tvayā tanuriyaṃ gamitā varākyāḥ / kānte gate kusumasāyaka tat prabhāte bāṇāvalīṃ kathaya kutra vimokṣyasi tvam // 1002
adyaiva śvaḥ paraśvastricaturadivasānantaraṃ sāyamahni prātaḥ prāhṇe parāhṇe kṣaṇamiha nivasa prasthito'bhyehi bhūyaḥ / itthaṃ rekātirekānaviditakapaṭaprakriyānarthisārthān atyarthaṃ vyarthayanti pratidivasamaho rājadhānyāṃ vadānyāḥ // 1003
adyaiva hasitaṃ gītaṃ krīḍitaṃ yaiḥ śarīribhiḥ / adyaiva te na dṛśyante paśya kālasya ceṣṭitam // 1004
adyotsaṅgavasadbhujaṃgakavalakleśādiveśācala- prāleyaplavanecchayānusarati śrīkhaṇḍaśailānilaḥ / kiṃ ca snigdharasālamaulimukulānyālokya harṣodayād unmīlanti kuhūḥkuhūriti kalottālāḥ pikānāṃ giraḥ // 1005
adyodyānagṛhāṅgaṇe sakhi mayā svapnena lākṣāruṇaḥ protkṣipto'yamaśokadohadavidhau pādaḥ kvaṇannūpuraḥ / tāvat kiṃ kathayāmi kelipaṭunā nirgatya kuñjodarād ajñātopanatena tena sahasā mūrdhnaiva saṃbhāvitaḥ // 1006
adyonmīlanmalayapavanoddhūtacūtāṃkurāgra- grāsāsvādādadhikamadhurairuccaradbhirninādaiḥ / kvāpi kvāpi smarahutavahoddīpanāyādhvagānāṃ hotuṃ prāṇānṛcamiva pikaḥ sāmidhenīmadhīte // 1007
adrākṣīdapanidrakorakabharavyānamravallīskhalad- dhūlīdurdinasūditāmbaramasāvudyānamurvīpatiḥ / āsthānībhavanaṃ vasantanṛpaterdevasya cetobhuvaḥ satrāgāramanuttaraṃ madhulihāmekaṃ prapāmaṇḍapam // 1008
adrākṣurye narendrā drupadatanubhuvaḥ keśapāśāvakṛṣṭiṃ cakrurvākārayan vā manasi kimaparaṃ ye'nvamanyanta mohāt / sarveṣāmeva teṣāṃ samaramakhabhuvi krodhavahṇau juhoti dvitrairhuṃkāramntrairabhijanasamidho madhyamaḥ pāṇḍaveyaḥ // 1009
adriṣvañjanapuñjakānti jaladraprāyaṃ ca mūle diśām ūrdhvaṃ nīlavitānakalpabhavanau jambālalepopamam / tīre nīranidhestamālaviṭapicchāyāṃ ca sāyaṃ śanair udgacchatyabhisārikāpriyatamapremānukūlaṃ tamaḥ // 1010
adreḥ kiṃ svidvahati pavanaḥ śṛṅgamityunmukhībhir dṛṣṭotsāhaścakitacakitaṃ mugdhasiddhāṅganābhiḥ / sthānādasmāt sarasaniculādutpatodaṅmukhaḥ khaṃ diṅnāgānāṃ pathi pariharan sthūlahastāvalepān // 1011
adrohaḥ śaucānām acāpalaṃ vrataviśeṣaniyamānām / paiśunyamapriyāṇāṃ vṛtticchedo nṛśaṃsacaritānām // 1012
adrohaḥ sarvabhūteṣu karmaṇā manasā girā / anugrahaśca dānaṃ ca satāṃ dharmaḥ sanātanaḥ // 1013
adrohasamayaṃ kṛtvā munīnāmagrato hariḥ / jaghāna namuciṃ paścād apāṃ phenena pārthiva // 1014
adrohe samayaṃ kṛtvā ciccheda namuceḥ śiraḥ / śakraḥ sā hi matā tasya ripau vṛttiḥ sanātanī // 1015
adrau jīrṇadarīṣu saṃkaṭasarittīreṣu nimnonnate ūḍhā yena vṛṣeṇa dhūrbalavatā yūnā dvitīyena yā / tāṃ vṛddho'pi kṛśo'pi durvaha dhuraṃ voḍhuṃ sa eva kṣamo rathyābhaḍḍalakaiḥ sametya bahubhirnākṛṣyate'nyairvṛṣaiḥ // 1016
advitīyaṃ nijaṃ loke vilokya vahato mudam / pramadāvadanasyāyaṃ darpodreko na tu smitam // 1017
advisaṃvīkṣaṇaṃ cakṣur advisaṃmīlanaṃ manaḥ / advisaṃsparśanaḥ pāṇir adya me kiṃ kariṣyati // 1018
adveṣapeśalaṃ kuryān manaḥ kusumakomalam / babhūva dveṣadoṣeṇa devadānavasaṃkṣayaḥ // 1019
advaitaṃ sukhaduḥkhayoranuguṇaṃ sarvāsvavasthāsu yad viśrāmo hṛdayasya yatra jarasā yasminnahāryo rasaḥ / kālenāvaraṇātyayāt pariṇate yatsnehasāre sthitaṃ bhadraṃ tasya sumānuṣasya kathamapyekaṃ hi tat prāpyate // 1020
advaitamekaṃ sukhamunnayantī vismārayantī jagadeva tanvi / muktāśritāmātmaruciṃ vadantī vedāntasiddhāntakatheva bhāsi // 1021
advaitoktipaṭūn vaṭūnapi vayaṃ bālān namaskurmahe ye tu dvandvavadāstadīyaśirasi nyasyāma vāmaṃ padam / siṃhaḥ svīyaśiśūn niveśya hṛdaye sāndrādarādāmṛśaty āveśena bhinatti saṃbhramapadaṃ mattebhakumbhasthalam // 1022
advaidhamānasaṃyuktaṃ śūraṃ dhīraṃ vipaścitam / na śrīḥ saṃtyajate nityam ādityamiva raśmayaḥ // 1023
adhaḥ karoti yadratnaṃ mūrdhnā dhārayate tṛṇam / doṣastasyaiva jaladhe ratnaṃ ratnaṃ tṛṇaṃ tṛṇam // 1024
adhaḥ kurvanprajāḥ sarvā bahudhā mahimolbaṇaḥ / rājā parvaṇi kasmiṃścid bhavedahibhayākulaḥ // 1025
adhaḥ kṣipanti kṛpaṇā vittaṃ tatra yiyāsavaḥ / santastu gurutīrthādau taduccaiḥpadakāṅkṣiṇaḥ // 1026
adhaḥ paśyan pārśvadvayavalitasācīkṛtaśirāḥ śanaiḥ pakṣasthairyāddivi masṛṇacakrākṛtigatiḥ / cirāccillastiryaktvaritataramāhāranipuṇo nipatyaivākasmāccalacaraṇamūrdhaṃ prapatati // 1027
adhaḥ paśyasi kiṃ bāle patitaṃ tava kiṃ bhuvi / re re mūrkha na jānāsi gataṃ tāruṇyamauktikam // 1028
adhaḥpuṣpī śaṅkhapuṣpī lajjālurgirikarṇikā / nīlinī sahadevā ca putramārjārikā tathā // 1029
viṣṇukrāntā ca sarvāsāṃ jaṭā grāhyā raverdine / baddhā bhuje vilepādvā kāye śastraughavārikā // 1030
adhaḥ śete śambhustava caraṇamādhāya hṛdaye bahirdvāre dauvārikapadamupetaḥ kamalajaḥ / viḍaujā vaiphalyaṃ bhajati nijavijñāpanakṛte tāvahaṃ dāsaḥ syāmiti manasi lajjā bhayamapi // 1031
adhaḥsthā ramate nārī uparisthaśca kāmukaḥ / prasiddhaṃ tadrataṃ jñeyaṃ grāmabālajanapriyam // 1032
adhanaṃ khalu jīvadhanaṃ dhanamardhadhanaṃ mahaddhanaṃ dhānyam / atidhanametat sundari vidyā ca tapaśca kīrtiśca // 1033
adhanā api te dhanyāḥ sādhavo gṛhamedhinaḥ / yadgṛhā hyarhavaryāmbutṛṇabhūmīśvarāvarāḥ // 1034
adhanā dhanamicchanti vācaṃ caiva catuṣpadāḥ / mānavāḥ svargamicchanti mokṣamicchanti devatāḥ // 1035
adhanenārthakāmena nārthaḥ śakyo vivitsatā / arthairarthā nibadhyante gajairiva mahāgajāḥ // 1036
adhano dātukāmo'pi saṃprāpto dhanināṃ gṛham / manyate yācako'yaṃ dhig dāridryaṃ khalu dehinām // 1037
adhano'yaṃ dhanaṃ prāpya mādyannuccairna māṃ smaret / iti kāruṇiko nūnaṃ dhanaṃ me bhūri nādadat // 1038
adhamaṃ bādhate bhūyo duḥkhavego na tattamam / pādadvayaṃ vrajatyāśu śītasparśo na cakṣuṣī // 1039
adhamamitrakumitrasamāgamaḥ priyaviyogabhayāni daridratā / apayaśaḥ khalu lokaparābhavo bhavati pāpataroḥ phalamīdṛśam // 1040
adhamarṇaśavājīviśrāddhabhugduṣṭabhūbhujām / abhiprāyā na siddhyanti tenedaṃ dhriyate jagat // 1041
adhamāḥ kalimicchanti saṃdhimicchanti madhyamāḥ / uttamā mānamicchanti māno hi mahatāṃ dhanam // 1042
adhamā dhanamicchanti dhanamānau ca madhyamāḥ / uttamā mānamicchanti māno hi mahatāṃ dhanam // 1043
adhame saṃgatā lakṣmīr nopabhogāya kasyacit / kardame patitā chāyā sahakārataroriva // 1044
adhamo mātukāraśca dhātukāraśca madhyamaḥ / dhātumātukriyākāra uttamaḥ parikīrtitaḥ // 1045
adhamo lakṣaṇajñaḥ syān madhyamo lakṣyamācaret / lakṣyalakṣaṇasaṃyukta uttamaḥ parikīrtitaḥ // 1046
adharaṃ kila bimbanāmakaṃ phalamasmāditi bhavyamanvayam / labhate'dharabimbamityadaḥ padamasyā radanacchadaṃ vadat // 1047
adharaḥ kisalayarāgaḥ komalaviṭapānukāriṇau bāhū / kusumamiva lobhanīyaṃ yauvanamaṅgeṣu saṃnaddham // 1048
adharaḥ padmarāgo'yam anarghaḥ savraṇo'pi te / mugdhe hastaḥ kimartho'yam apārtha iha dīyate // 1049
adharadyutirastapallavā mukhaśobhā śaśikāntilaṅghinī / tanurapratimā ca subhruvo na vidherasya kṛtiṃ vivakṣati // 1050
adharamadhare kaṇṭhaṃ kaṇṭhe nidhāya bhujaṃ bhuje hṛdi ca hṛdayaṃ madhye madhyaṃ sarojadṛśo dṛḍham / sarabhasamaho corāvūruṃ padaṃ ca pade balād gamayati jano dhanyaḥ kaścit samāṃ śiśire niśām // 1051
adharamadhare kaṇṭhe kaṇṭhaṃ sacāṭu dṛśordṛśāv alikamalike kṛtvā gopījanena sasaṃbhramam / śiśuriti rudan kṛṣṇo vakṣaḥsthale nihito'cirān- nibhṛtapulakaḥ smeraḥ pāyāt smarālasavigrahaḥ // 1052
adharamamṛtaṃ kaḥ saṃdeho madhunyapi nānyathā madhuramadhikaṃ drākṣāyāśca prasannarasaṃ phalam / sakṛdapi punarmadhyasthaḥ san rasāntaravijjano vadatu yadihānyat svādu syāt priyādaśanacchadāt // 1053
adharasya madhurimāṇaṃ kucakāṭhinyaṃ dṛśostathā taikṣṇyam / kavitāyāḥ paripākān anubhavarasiko vijānāti // 1054
adharāmṛtapānena mamāsyamaparādhyatu / mūrdhno kimaparāddhaṃ yaḥ pādau nāpnoti cumbitum // 1055
adharāmṛtamādhurīdhurīṇo harilīlāmuralīnināda eṣaḥ / pratatāna manaḥpramodamuccair hariṇīnāṃ hariṇīdṛśaṃ munīnām // 1056
adharāmṛtena pittaṃ naśyati vāyuḥ payodharayugena / anavarataratena kaphaṃ tridoṣaśamanaṃ vapurnāryāḥ // 1057
adhareṇa samāgamād radānām aruṇimnā pihito'pi śuklabhāvaḥ / hasitena sitena pakṣmalākṣyāḥ punarullāsamavāpa jātapakṣaḥ // 1058
adhareṇonnatibhājā bhujaṃgaparipīḍitena te dūti / saṃkṣobhitaṃ mano me jalanidhiriva mandarāgeṇa // 1059
adhare navavīṭikānurāgo nayane kajjalamujjvalaṃ dukūlam / idamābharaṇaṃ nitambanīnām itaradbhūṣaṇamaṅgadūṣaṇāya // 1060
adhare binduḥ kaṇṭhe maṇimālā stanayuge śaśaplutakam / tava sūcayanti ketaki kusumāyudhaśāstrapaṇḍitaṃ ramaṇam // 1061
adhare madhurā sarasvatīyaṃ nanu karṇe maṇikarṇikāpravāhaḥ / śirasi pratibhāti cāruveṇī kathameṇīnayanā na tīrtharājaḥ // 1062
adhare vinihitavaṃśaṃ campakakusumena kalpitottaṃsam / vinataṃ dadhānamaṃsaṃ vāmaṃ satataṃ namāmi jitakaṃsam // 1063
adharo'yamadhīrākṣyā bandhujīvaprabhāharaḥ / anyajīvaprabhāṃ hanta haratīti kimadbhutam // 1064
adharoṣṭhe ca ghoṇāyāṃ gaṇḍayościbuke tathā / muṣke nābhau trike kukṣāv āvartāstvatininditāḥ // 1065
adharo'sau kuraṅgākṣyāḥ śobhate nāsikātale / suvarṇanalikāmadhyān māṇikyamiva vicyutam // 1066
adharmaṃ dharmamiti yā manyate tamasāvṛtā / sarvārthān viparītāṃśca buddhiḥ sā pārtha tāmasī // 1067
adharmaṃ dharmaveṣeṇa yadimaṃ lokasaṃkaram / abhipatsye śubhaṃ hitvā kriyāvidhivivarjitam / 1068
adharmaḥ kṣatriyasyaitad yad vyādhimaraṇaṃ gṛhe / yuddhe tu maraṇaṃ yat syāt so'sya dharmaḥ sanātanaḥ // 1069
adharmaḥ surasastasya cotkaṭairmadhurāyate / yādṛśaiśca phalaiścaiva suphalo lobhapādapaḥ // 1070
adharmadaṇḍanaṃ loke yaśoghnaṃ kīrtināśanam / asvargyaṃ ca paratrāpi tasmāttat parivarjayet // 1071
adharmadaṇḍanaṃsvargakīrtilokavināśanam / samyaktu daṇḍanaṃ rājñaḥ svargakīrtijayāvaham // 1072
adharmadrohasaṃyukte mitrajāte'pyupekṣaṇam / ātmavanmitravarge tu prāṇānapi parityajet // 1073
adharmapratiṣedhaśca nyāyamārgeṇa vartanam / upakāryopakāritvam iti vṛttaṃ mahīpateḥ // 1074
adharmamanyatra mahītale'smin saṃkṣobhahetuṃ malinaṃ vicārya / niṣkāsanāyāsya ruṣeva deva sitaṃ yaśaḥ sarvadiśaḥ prayāti // 1075
adharmarucayo mūḍhās tiryaggatiparāyaṇāḥ / kṛcchrāṃ yonimanuprāpya na sukhaṃ vindate janāḥ // 1076
adharmasādhanaṃ budhā mudhā na jantuhiṃsanaṃ sṛjantu vedanindayā bhajantu kevalaṃ dayām / iti prabodhayan vidhiṃ vidhāya vaidikaṃ vidhiṃ viśuddhabodhabandhurantaredhi buddhadeva naḥ // 1077
adharmastu mahāṃstāta bhavet tasya mahīpateḥ / yo hared baliṣaḍbhāgaṃ na ca rakṣati putravat // 1078
adharmādarjitaṃ dravyam alpakālaṃ tu tiṣṭhati / tataḥ sapatnamayate samūlaṃ tena naśyati // 1079
adharmeṇa ca yaḥ prāha yaścādharmeṇa pṛcchati / tayoranyataraḥ praiti vidveṣaṃ vādhigacchati // 1080
adharmeṇaidhate tāvat tato bhadrāṇi paśyati / tataḥ sapatnāñ jayati samūlastu vinaśyati // 1081
adharmeṣu rasastasya utkledairmadhurāyate / tādṛśaiśca phalaiścaiva saphalo lobhapādapaḥ // 1082
adharmopacitaṃ vittaṃ harantyanye'lpamedhasaḥ / saṃbhojanīyāpadeśair jalānīva jalaukasaḥ // 1083
adharmopārjitairarthairyaḥ karotyaurdhvadehikam / na sa tasya phalaṃ pretya bhuṅkte'rthasya durāgamāt // 1084
adharṣitānāṃ śūrāṇāṃ samareṣvanivartinām / dharṣaṇāmarṣaṇaṃ bhīru maraṇādatiricyate // 1085
adhaśca dūrapātitvaṃ same lakṣyaṃ suniścitam / dṛḍhasphoṭaṃ prakurvīta ūrdhvasaṃsthānayogataḥ // 1086
adhastanaśvabhrabhuvo na yāti ṣaṇ- na sarvanārīṣu na sañjito'nyataḥ / na jāyate vyantaradevajātiṣu na bhāvanajyotiṣikeṣu sadruciḥ // 1087
adhastācchidritaṃ carma durgandhiparipūritam / mūtraklinnaṃ ca tasyārthe mā rājan brāhmaṇān vadhīḥ // 1088
adhākṣīnno laṅkāmayamayamudanvantamatarad viśalyāṃ saumitrairayamupanināyauṣadhivarām / iti smāraṃ smāraṃ tvadarinagarībhittilikhitaṃ hanūmantaṃ dantairdaśati kupito rākṣasagaṇaḥ // 1089
adhāri padmeṣu tadaṅghriṇā ghṛṇā kva tacchayacchāyalavo'pi pallave / tadāsyadāsye'pi gato'dhikāritāṃ na śāradaḥ pārvikaśarvarīśvaraḥ // 1090
adhārmikāṃśca krūrāṃśca dṛṣṭadoṣān nirākṛtān / parebhyo'bhyāgatāṃścaiva dūrādetān vivarjayet // 1091
adhārmiko naro yo hi yasya cāpyanṛtaṃ dhanam / hiṃsāratiśca yo nityaṃ nehāsau sukhamedhate // 1092
adhikaḥ syāt pituḥ putro rūpavidyāparākramaiḥ / tiṣṭhan pitrārjitapade subrahmaṇyastu tādṛśaḥ // 1093
adhikaratalatalpaṃ kalpitasvāpalīlā- parimilananimīlatpāṇḍimā gaṇḍapālī / sutanu kathaya kasya vyañjayatyañjasaiva smaranarapatilīlāyauvarājyābhiṣekam // 1094
adhikāra ṛṇaṃ garbhaś caturthaṃ śvānamaithunam / āgame paramaṃ saukhyaṃ nirgame duḥkhakāraṇam // 1095
adhikārābhiṣekeṣu mṛdaṅgavacanaṃ śṛṇu / baddhā daṇḍahatā riktā bhaviṣyasi yathā vayam // 1096
adhikāreṇa yo yuktaḥ kathaṃ tasyāsti khaṇḍanam / nīceṣūpakṛtaṃ rājan bālukāsviva mudritam // 1097
adhikonnatairapi sudāruṇānvitair asakṛdbhramatpaśugaṇāṅghripīḍitaiḥ / vidhisiddhanaikaguṇasasyasampadāṃ virasasvabhāvakaṭhinairalaṃ khalaiḥ // 1098
adhigaganamanekāstārakā rājyabhājaḥ pratigṛhamiha dīpā darśayanti prabhutvam / diśi diśi vilasantaḥ santi khadyotapotāḥ savitari paribhūte kiṃ na lokairvyaloki // 1099
adhigataparamārthān paṇḍitān māvamaṃsthās tṛṇamiva laghu lakṣmīrnaiva tān saṃruṇaddhi / abhinavamadalekhāśyāmagaṇḍasthalānāṃ na bhavati bisatanturvāraṇaṃ vāraṇānām // 1100
adhigatamahimā manuṣyaloke bata sutarāmavasīdati pramādī / gajapatiruruśailaśṛṅgavaṛṣmā gururavamajjati paṅkabhāṅna dāru // 1101
adhigatyedṛgetasyā hṛdayaṃ mṛdutāmucoḥ / pratīma eva vaimukhyaṃ kucayoryuktavṛttayoḥ // 1102
adhigamanamanekāstārakā rājamānāḥ pratigṛhamapi dīpāḥ prāpnuvanti pratiṣṭhām / diśi diśi vikasantaḥ santi khadyotapotāḥ savitari udite'smin kiṃ nu lokairaloki // 1103
adhigamyāśu golakṣyam ekaḥ śāmyati mārgaṇaḥ / anurodhasthiratayā na ca śakyapratāraṇaḥ // 1104
adhidehali hanta hemavallī śaradinduḥ sarasīruhe śayānaḥ / adhikhañjanacañcu mauktikālī phalitaṃ kasya sujanmanastapobhiḥ // 1105
adhipañcavaṭīkuṭīravarti sphuṭitendīvarasundarorumūrti / api lakṣmaṇalocanaikalakṣyaṃ bhajata brahma saroruhāyatākṣam // 1106
adhibhillapalligallaṃ syādballavapallavo'pi vācālaḥ / nāgaranaravarapariṣadi kasya mukhādakṣaraṃ kṣarati // 1107
adhiyāmini gajagāmini kāmini saudāminīva yaṃ vrajasi / jaladeneva na jāne kati kati sukṛtāni tena vihitāni // 1108
adhirajani jagāma dhāma tasyāḥ priyatamayeti ruṣā srajāvanaddhaḥ / padamapi calituṃ yuvā na sehe kimiva na śaktiharaṃ sasādhvasānām // 1109
adhirajani priayasavidhe kathmapi saṃveśitā balād gurubhiḥ / kiṃ bhaviteti saśaṅkaṃ paṅkajanayanā parāmṛśati // 1110
adhirajanimukhe yaḥ sāndralākṣānurāgair vyatikarita ivoccaiḥ pāṭalatvaṃ dadhānaḥ / uṣasi sa khalu dīpaḥ pānanirdhūtarāgaḥ sphuradadhara ivāyaṃ dhasaratvaṃ bibharti // 1111
adhirajani vyādhagṛhe sukhamananabhūtamanubhūya / apaśokakokamithunaṃ jīvanadānesamullasati / 1112
adhirohārya pādābhyāṃ pāduke hemabhūṣite / ete hi sarvalokasya yogakṣemaṃ vidhāsyataḥ // 1113
adhilavaṅgamamī rajasādhikaṃ malinitāḥ sumanodalatālinaḥ / sphuṭamiti prasavena puro'hasat sapadi kundalatā dalatālinaḥ // 1114
adhiśrīrudyāne tvamasi bhavataḥ pallavacayo dhurīṇaḥ kalyāṇe tava jagati śākhā śramaharā / mude puṣpollekhaḥ phalamapi ca tuṣṭyai tanabhṛtāṃ rasāla tvāṃ tasmāc chrayati śataśaḥ kokilakulam // 1115
adhiṣṭhānaṃ samicchanti hyacalaṃ nirbale sati / saṃsāre sarvabhūtānāṃ tṛṇabinduvadasthire // 1116
adhītapañcāśugabāṇavañcane sthitā madantarbahireṣi ceduraḥ / smarāśugebhyo hṛdaya bibhetu na praviśya tattvanmayasapuṭe mama // 1117
adhītavidyairvigate śiśutve dhanorjite hāriṇi yauvane ca / sevyā nitambāstu vilāsinīnāṃ tatastadarthaṃ dharaṇīdharāṇām // 1118
adhītasya ca taptasya karmaṇaḥ sukṛtasya ca / ṣaṣṭhaṃ bhajati bhāgaṃ tu prajā dharmeṇa pālayan // 1119.1
ṣaḍbhāgasya na bhoktāsau rakṣate na prajāḥ katham // 1119.2
adhītibodhācaraṇapracāraṇair daśāścatasraḥ praṇayannupādhibhiḥ / caturdaśatvaṃ kṛtavān kutaḥ svayaṃ na vedmi vidyāsu caturdaśasvayam // 1120
adhīte tu mahābhāṣye vyarthā sā padamañjarī / nādhīte tu mahābhāṣye vyarthā sā padamañjarī // 1121
adhītya caturo vedān dharmaśāstrāṇyanekaśaḥ / paraṃ tattvaṃ na jānāti darvī pākarasāniva // 1122
adhītya caturo vedān vyākṛtyāṣṭādaśa smṛtīḥ / aho śramasya vaiphalyam ātmāpi kalito na cet // 1123
adhītya nītiṃ yasmācca nītiyukto na dṛśyate / anabhijñaśca sācivyaṃ gamitaḥ kena hetunā // 1124
adhītya vedān parisaṃstīrya cāgnīn iṣṭvā yajñaiḥ pālayitvā prajāśca / gobrāhmaṇārthe śastrapūtāntarātmā hataḥ saṃgrame kṣatriyaḥ svargameti // 1125
adhītya sakalaṃ śrutaṃ ceramupāsya ghoraṃ tapo yadicchasi phalaṃ tayoraha hi lābhapūjādikam / chinatsi tarupallavaprasarameva śūnyāśayaḥ kathaṃ samupalipsate surasamasya pakvaṃ phalam / 1126
adhītyedaṃ yathāśāstraṃ naro jānāti sattamaḥ / dharmopadeśavikhyātaṃ kāryākāryaṃ śubhāśubham // 1127
adhīyate vijānanti virajyanti muhurmuhuḥ / nātyantāya nivartante narā vaṣamyato vidheḥ // 1128
adhīyīta brāhmaṇo'tho yajeta dadyādiyāt tīrthamukhyāni caiva / adhyāpayedyājayeccāpi yājyān pratigrahān vā viditān pratīcchet // 1129
tathā rājanyo rakṣaṇaṃ vai prajānāṃ kṛtvā dharmeṇāprayatto'tha dattvā / yajñairiṣṭvā sarvavedānadhītya dārān kṛtvā puṇyakṛdāvased gṛhān // 1130
vaiśyo'dhītya kṛṣigorakṣapaṇyair vittaṃ cinvan pālayannapramattaḥ / priyaṃ kurvan brāhmaṇakṣatriyāṇāṃ dharmaśīlaḥ puṇyakṛdāvased gṛhān // 1131
paricaryāṃ vandanaṃ brāhmāṇānāṃ nādhīyīta pratiṣiddho'sya yajñaḥ / nityotthito bhūtaye'tandritahaḥ syād eṣa smṛtaḥ śūdradharmaḥ purāṇaḥ // 1132
adhīraḥ karkaśaḥ stabdhaḥ kucelaḥ svayamāgataḥ / ete pañca na pūjyante bṛhaspatisamā yadi // 1133
adhīrākṣyāḥ pīnastanakalaśamāskandasi muhuḥ kramādūrudvandvaṃ kalayasi ca lāvaṇyalalitam / bhujāśliṣṭo harṣādanubhavasi hastāhatikalām idaṃ vīṇādaṇḍaṃ prakaṭaya phalaṃ kasya tapasaḥ // 1134
adhunā dadhimanthanānubandhaṃ kuruṣe kiṃ guruvibhramālasāṅgi / kalaśastani lālasīti kuñje muralīkomalakākalī murāreḥ // 1135
adhunā madhukarapatinā gilito'pyapakāradaṃpatī yena / trātaḥ sa pālayettvāṃ vikārarahito vināyako lakṣmyāḥ // 1136
adhṛtaparipatannicolabandhaṃ muṣitanakāramavakradṛṣṭipātaṃ / prakaṭahasitamunnatāsyabimbaṃ purasudṛśaḥsmaraceṣṭitaṃ smarāmi // 1137
adhṛta yadvirahoṣmaṇi sajjitaṃ manasijena tadūruyugaṃ tadā / spṛśati tatkadanaṃ kadalītarur yadi marujvaladūṣaradūṣitaḥ // 1138
adhogatiṃ ca samprāpya bisāḥ paṅkakalaṅkitāḥ / guṇino nirguṇairdāśaiḥ kṛṣṭāḥ svāṅkuradarśitāḥ // 1139
adhodṛṣṭinairkṛtikaḥ svārthasādhanatatparaḥ / śaṭho mithyāvinītaśca bakavratacaro dvijaḥ // 1140
adho'dhaḥ paśyataḥ kasya mahimā nopacīyate / uparyupari paśyantaḥ sarva eva daridrati // 1141
adhomukhī strīstanatulyatāptaye pratapya tīvraṃ sumahattaraṃ tapaḥ / yadā na tāmāpa tadā hṛdi sphuṭaṃ vidīryate pakvamiṣeṇa dāḍimaḥ // 1142
adhomukhaikadaṃṣṭreṇa viṣaśukrapravāhiṇā / anena duścikitsyena jagaddaṣṭaṃ bhagāhinā // 1143
adho'rdhe lakṣaṇaṃ yasya parārdhe naiva dṛśyate / adhamaḥ sa bhavet khaṅgaḥ kṣitīśānāṃ bhayāvahaḥ // 1144
adho'rdhe varṇa ekaḥ syād ūrdhvārdhe bhinnavarṇakaḥ / varṇasaṃkaravān khaḍgo nṛpāṇāṃ bhayavardhanaḥ // 1145
adhovidhānāt kamalapravālayoḥ śiraḥsu dānādakhilakṣamābhujām / puredamūrdhvaṃ bhavatīti vedhasā padaṃ kimasyāṅkitamūrdhvarekhayā // 1146
adhyayanamitrasaṅga- praveśayātrāvivāhadāneṣu / śubhakāryeṣvakhileṣvapi śastaḥ somādhvagaḥ pavanaḥ // 1147
adhyastāndhyamapūrvamarthadhiṣaṇairgrāhyaṃ pumarthāspadaṃ lakṣyaṃ lakṣaṇabhedataḥ śrutigataṃ nirdhūtasādhyārthakam / āmnāyāntavibhātaviśvavibhavaṃ sarvāviruddhaṃ paraṃ satyaṃ jñānamanarthasārthavidhuraṃ brahma prapadye sadom // 1148
adhyākrāntā vasatiramunāpyāśramaṃ sarvabhogye rakṣāyogādayamapi tapaḥ pratyahaṃ saṃcinoti / asyāpi dyāṃ spṛśati vaśinaścāraṇadvandvagītaḥ puṇyaḥ śabdo muniriti muhuḥ kevalaṃ rājapūrvaḥ // 1149
adhyāpayanti śāstrāṇi tṛṇīkurvanti paṇḍitān / vismārayanti jātiṃ svāṃ varāṭāḥ pañcaṣāḥ kare // 1150
adhyāpitasyośanasāpi nītiṃ prayuktarāgapraṇidhirdviṣaste / kasyārthadharmau vada pīḍayāmi sindhostaṭāvogha iva pravṛddhaḥ // 1151
adhyāpito'si kenaitāṃ maśaka kṣudratāmiha / yasyaiva karṇe lagasi pīḍāṃ tasya karoṣi yat // 1152
adhyāyodhanavedi mārgaṇakuśānāstīrya khaḍgasrucā hutvāreḥ palalaṃ caruṃ havirasṛk tanmastakasvastikaiḥ / saṃveṣṭyāhavanīyamānasadasi khyo'sau pratāpānalo- 'sthāpi drāgudakāñjalīkṛtacatuḥpāthodhinā śrīmatā // 1153
adhyāsāmāsuruttuṅgahemapīṭhāni yānyamī / tairūhe kesarikrāntatrikūṭaśikharopamā // 1154
adhyāsite vayasyāyā bhavatā mahatā hṛdi / stanāvantarasaṃmāntau niṣkrāntau brūmahe bahiḥ // 1155
adhyāsīnāśvavārairupajanitabhaye heṣamāṇaisturaṅgair garjatsphūrjanmahaujotkaṭakaraṭighaṭākoṭibhirduṣpraveśe / saṃgrāme kalpakalpe'pyarijanavisarairmārgaṇaśreṇibaddhe badhye'vadhye nṛpe'pi prabhavati yavasaṃ prāṇaviśrāṇanāya // 1156
adhyāsya śāntāṃ kukubhaṃ śrgālī narasya vāmā yadi rāraṭīti / tadarthalābhaṃ vitaratyavaśyam arthakṣayaṃ dakṣiṇato raṭantī // 1157
adhyāsya saurabheyaṃ mauktikaruciraṅgaṇeṣu vihitagatiḥ mānyaḥ sa eva hṛdi me gaurī vāmāṅgamāśritā yasya // 1158
adhyāhāraḥ smaraharaśiraścandraśeṣasya śeṣa- syāherbhūyaḥ phaṇasamucitaḥ kāyayaṣṭīnikāyaḥ / dugdhāmbhodhermuniculukanatrāsanāśābhyupāyaḥ kāyavyūhaḥ kva jagati na jāgartyadaḥ kīrtipūraḥ // 1159
adhyeti nṛtyati lunāti minoti nauti krīṇāti hanti vapate cinute bibheti / muṣṇāti gāyati dhinoti bibharti bhinte lobhena sīvyati paṇāyati yācate ca // 1160
adhruveṇa śarīreṇa pratikṣaṇavināśinā / dhruvaṃ yo nārjayeddharmaṃ sa śocyo mūḍhacetanaḥ // 1161
adhruve hi śarīre yo na karoti tapo'rjanam / sa paścāttapyate mūḍho mṛto gatvātmano gatim // 1162
adhvaklāntatanurnavajvaravatī nṛtyaślathāṅgī tathā māsaikaprasavā dadāti surate ṣaṇmāsagarbhā sukham / vikhyātā virahasya saṃgamavidhau kruddhaprasanne ṛtu- sthāne nūtanasaṃgame madhumade rāgāspadaṃ yoṣitaḥ // 1163
adhvani padagrahaparaṃ madayati hṛdayaṃ na vā na vā śravaṇam / kāvyamabhijñasabhāyāṃ mañjīraṃ kelivelāyām // 1164
adhvanīno'tithirjñeyaḥ śrotriyo vedapāragaḥ / mānyāvetau gṛhasthasya brahmalokamabhīpsataḥ // 1165
adhvanyadhvani taravaḥ pathi pathi pathikairupāsyate chāyā / viralaḥ sa ko'pi viṭapī yamadhvago gṛhagataḥ smarati // 1166
adhvanyadhvani bhūruhaḥ phalabṛto namrānupekṣyādarād dūrādunnatisaṃśrayavyasaninaḥ pānthasya mugdhātmanaḥ / yanmūlaṃ samupāgatasya madhuracchāyāphalaiḥ kā kathā śīrṇenāpi hi nopayogamagamat parṇena tāladrumaḥ // 1167
adhvanyasya vadhūrviyogavidhurā bhartuḥ smarantī yadi prāṇānujjhati kasya tanmahadaho saṃjāyate kilbiṣam / ityevaṃ pathikaḥ karoti hṛdaye yāvat tarormūrdhani prodghuṣṭaṃ parapuṣṭayā tava tavetyuccairvaco'nekaśaḥ // 1168
adhvanyāḥ kila mūlagartamadhunāpyāpūrayantyaśrubhir vyākrośantyadhunā sabāndhavakulāḥ sāyaṃ muhūrtaṃ dvijāḥ / itthaṃ yāvadimāni bibhrati śucaṃ bhūtānyapi tvatkṛte tāvattvaṃ na gato'si pādapa ciraṃ kīrtyātmanā vartase // 1169
adhvanyānāṃ śiśirasamaye caṇḍacāṇḍālakāṇḍa- prāyāḥ kāyānahaha pavanāḥ kleśayanto viśanti / badhnantyete sapadi sudṛśāṃ durbhagānāmapīha prauḍhāśleṣāślathitadayitaṃ mūrdhni saubhāgyapaṭṭam // 1170
adhvanyān kati rundhate kati dṛdhān bhindanti toyākarān kedārān kati yajjayanti kati ca vyāpāṭayanti drumān / vāhinyaḥ kṣaṇaluptavārivibhavā vanyā avanyāmimā yaḥ sindhuḥ sakalāśrayaḥ sa tu punaḥ kutreti na jñāyate // 1171
adhvanyairmakarandaśīkarasurāmattakvaṇatkokile mārge mārganirodhinī parihṛtā śaṅke'śubhāśaṅkayā / pānthastrīvadhapātakādupagataṃ caṇḍālacihnaṃ madhor eṣā kiṅkiṇikeva ṣaṭpadamayī jhaṃkāriṇī saṃhatiḥ // 1172
adhvaśramāya caraṇau virahāya dārā abhyarthanāya vacanaṃ ca vapurjarāyai / etāni me vidadhatastava sarvadaiva dhātastrapā yadi na kiṃ na pariśramo'pi // 1173
adhvaśrāntamavijñātam atithiṃ kṣutpipāsitam / yastaṃ na pūjayed bhaktyā tamāhurbrahmaghātinam // 1174
adhvāgrajāgrannibhṛtāpadandhur bandhuryadi syāt pratibandhumarhaḥ / joṣaṃ janaḥ kāryavidastu vastu pracchyā nijecchā padavīṃ mudastu // 1175
adhvā jarā dehavatāṃ parvatānāṃ jalaṃ jarā / asaṃbhogo jarā strīṇāṃ vākśalyaṃ manaso jarā // 1176
adhvā jarā manuṣyāṇām anadhvā vājināṃ jarā / amaithunaṃ jarā strīṇām aśvānāṃ maithunaṃ jarā // 1177
adhvānaṃ naikacakraḥ prabhavati bhuvanabhrāntidīrghaṃ vilaṅghya prātaḥ prāptuṃratho me punariti manasi nyastacintātibhāraḥ / saṃdhyākṛṣṭāvaśiṣṭasvakaraparikaraiḥ spaṣṭahemārapaṅkti vyākṛṣyāvasthito'stakṣitibhṛti nayatīvaiṣa dikcakramarkaḥ // 1178
adhvā na yadi nisaṅgapaṅkasaṃkulito bhavet / tataḥ kutaste dhaureya dhuryatā vyajyatāmiyam // 1179
advāreṇa viśantyeva buddhimanto riporgṛham / akṛtvā dharṣaṇāṃ pūrvaṃ kathaṃ yuddhaṃ pravartate // 1180
anakṣaraṃ rūpamiha kṣarantī pañcāśadarṇairamṛtāmbupūrṇaiḥ / vyākīrṇavidhyamaṇḍamadantarālā   śabdātmikā māmavatāt samantāt // 1181
anakṣarajñena janena sakhyaṃ saṃbhāṣaṇaṃ duṣprabhusevanaṃ ca / āliṅganaṃ lambapayodharāṇāṃ pratyakṣaduḥkhaṃ trayameva bhūmau // 1182
anaṅkuritakūrcakaḥ sa tu sitopalāḍhyaṃ payaḥ sa eva dhṛtakūcakaḥ salavaṇāmbutakropamaḥ / sa eva sitakūrcakaḥ kvathitaguggulodvegakṛd bhavanti hariṇīdṛśāṃ priyatameṣu bhāvāstrayaḥ // 1183
anaṅgaḥ pañcabhiḥ puṣpair viśvaṃ vyajayateṣubhiḥ / ityasaṃbhāvyamathavā vicitrā vastuśaktayaḥ // 1184
anaṅgatāpapraśamāya tasya kadarthyamānā muhurāmṛṇālam / madhau madhau nākanadīnalinyo varaṃ vahantāṃ śiśire'nurāgam // 1185
anaṅga palitaṃ mūrdhni paśyaitad vijayadhvajam / idānīṃ jitamasmābhis tavākiṃcitkarāḥ śarāḥ // 1186
anaṅgabāṇākulitasya śaṃbhoḥ śiro bhavānīcaraṇe'tinamram / vilokya kāciccaraṇe carantī pipīlikā cumbati candrabimbam // 1187
anaṅgamaṅgalagṛhāpāṅgabhaṅgitaraṅgitaiḥ / āliṅgitaḥ sa tanvaṅgyā kārtārthyaṃ labhate kadā // 1188
anaṅgamaṅgalabhuvas tadapāṅgasya bhaṅgayaḥ / janayanti muhuryūnām antaḥsaṃtāpasaṃtatim // 1189
anaṅgamaṅgalārambhakumbhāviva payodharau / kasya nārtiharau tasyāḥ karapallavasaṃvṛtau // 1190
anaṅgaraṅgapīṭho'syāḥ śṛṅgārasvarṇaviṣṭaraḥ / lāvaṇyasārasaṃghātaḥ sā ghanā jaghanasthalī // 1191
anaṅgaraṅgapratimaṃ tadaṅgaṃ bhaṅgībhiraṅgīkṛtamānatāṅgyāḥ / kurvanti yūnāṃ sahasā yathaitāḥ svāntāni śāntāparacintanāni // 1192
anaṅgarasacāturīcapalacārucelāñcalaś calanmakarakuṇḍalasphuritakāntigaṇḍasthalaḥ / vrajollasitanāgarīnikararāsalāsyotsukaḥ sa me sapadi mānase sphuratu ko'pi gopālakaḥ // 1193
anaṅgalaṅghanālagnanānātaṅkā sadaṅganā / sadānagha sadānanda natāṅgāsaṅgasaṃgata // 1194
anaṅgaśastrāṇi natāṅgi tīkṣṇatāṃ nayatyayaskāra ivāmbudāgamaḥ / malīmasāṅgārarucāṃ payomucāṃ tathāhi madhye jvalitastaḍicchikhī // 1195
anaṅgīkṛtakāmānām anumānārhavarṣmaṇām / dhrtanirmalatīrthānāṃ bhūtilepo vibhūṣaṇam // 1196
anaṅgenābalāsaṅgāj jitā yena jagattrayī / sa citracaritaḥ kāmaḥ sarvakāmaprado'stu vaḥ // 1197
anaṅgo'yamanaṅgatvam adya nindiṣyati dhruvam / yadanena na saṃprāptaḥ pāṇisparśotsavastava // 1198
anañjitāsitā dṛṣṭir bhrūranāvarjitā natā / arañjito'ruṇaścāyam adharastava sundari // 1199
anaṇuraṇanmaṇimekhala- mavirataśiñjānamañjumañjīram / parisaraṇamaruṇacaraṇe raṇaraṇakamakāraṇaṃ kurute // 1200
anaticirojjhitasya jaladena cira- sthitabahubudbudasya payaso'nukṛtim / viralavikīrṇavajraśakalā sakalām iha vidadhāti dhautakaladhautamahī // 1201
anatiśayaṃ svarṇacayaṃ nivahan nitarāṃ pramodaye svānte / kiṃtu tavaiṣā saṃpat kasyopakṛte pratibrūhi // 1202
anatiśithile puṃbhāvena pragalbhabalāḥ khalu prasabhamalayaḥ pāthojāsye niviśya niritvarāḥ / kimapi mukhataḥ kṛtvānītaṃ vitīrya sarojinī- madhurasamuṣoyoge jāyāṃ navānnamacīkaran // 1203
anadhigatamanorathasya pūrvaṃ śataguṇiteva gatā mama triyāmā / yadi tu tava samāgame tathaiva prasarati subhrutataḥ kṛtī bhaveyam // 1204
anadhītya yathā vedān na vipraḥ śrāddhamarhati / evamaśrutaṣāḍguṇyo na mantraṃ śrotumarhati // 1205
anadhītya svajaśāstraṃ yo'nyaśāstraṃ samīhate vaktum / so'heḥ padāni gaṇayati niśi tamasi jale ciragatasya // 1206
anadhītyārthaśāstraṇi bahavaḥ paśubuddhayaḥ / prāgalbhyādvaktumicchanti mantreṣvabhyantarīkṛtāḥ // 1207
anadhyavasitāvagāhanamanalpadhīśaktināpy adṛṣṭaparmārthatattvamadhikābhiyogairapi / mataṃ mama jagatyalabdhasadṛśapratigrāhakaṃ prayāsyati payonidheḥ paya iva svadehe jarām // 1208
anadhvanyāḥ kāvyeṣvalasagatayaḥ śāstragahaneṣv aduḥkhajñā vācāṃ pariṇatiṣu mūkāḥ paraguṇe / vidagdhānāṃ goṣṭhīṣvakṛtaparicaryāśca khalu ye bhaveyuste kiṃ vā parabhaṇitikaṇḍūtinikaṣāḥ // 1209
anantaṃ bata me vittaṃ yasya me nāsti kiṃcana / mithilāyāṃ pradīptāyāṃ na me dahyati kiṃcana // 1210
anantakopādicatuṣṭayodaye tribhedamithyātvamalodaye tathā / durantamithyātvaviṣaṃ śarīriṇām anantasaṃsārakaraṃ prarohati // 1211
anantakhyātisaṃpannaḥ śuddhasattvaḥ sadhībalaḥ / dhatte bahumukhaṃ bhogaṃ śrutidṛṣṭisthirāśayaḥ // 1212
anantatattvaṃ parigṛhya dhātrā vinirmito'syāḥ kila madhyabhāgaḥ / aṇuḥ paraṃ yogidṛśānulakṣyaḥ saccitkalāsthairyabalāvanaddhaḥ // 1213
anantanāmadheyāya sarvākāravidhāyine / samastamantravācyāya viśvaikapataye namaḥ // 1214
anantapadavinyāsaracanā sarasā kaveḥ / budho yadi samīpastho na kujanyaḥ puro yadi // 1215
anantapāraṃ kila śabdaśāstraṃ svalpaṃ tathāyurbahavaśca vighnāḥ / yat sārabhūtaṃ tadupāsanīyaṃ haṃsairyathā kṣīramivāmbumadhyāt // 1216
anantaratnaprabhavasya yasya himaṃ na saubhāgyavilopi jātam / eko hi doṣo guṇasaṃnipāte nimajjatīndoḥ kiraṇeṣvivāṅkaḥ // 1217
anantaramariṃ vadyād arisevinameva ca areranantaraṃ mitram udāsīnaṃ tayoḥ param // 1218
anantavibhavabhraṣṭā daurbbhāgyaparitāpinī / śocyati prāpya jīvatvaṃ bhartṛhīneva nāyikā // 1219
anantaśāstraṃ bahulāśca vidyāḥ svalpaśca kālo bahuvidhnatā ca / yat sārabhūtaṃ tadupāsanīyaṃ haṃso yathā kṣīramivāmbumadhyāt // 1220
anantāsau kīrtiḥ kavikumudabandhoḥ kṣitipates trilokīyaṃ kṣudrā tadiha kathamasyāḥ sthitiriti / mudheyaṃ vaḥ śaṅkā kalayata kiyaddarpaṇatalaṃ viśālā kiṃ tatra sphurati na kavīndrapratikṛtiḥ // 1221
anantodbhūtabhūtaughasaṃkule bhūtale'khile / śastre śāstre tricaturāś caturā yadi mādṛśāḥ // 1222
ananyakṣuṇṇaśrīrmalayavanajanmāyamanilo nipīya svedāmbu smaramakarasaṃbhukttavibhavam / vidarbhāṇāṃ bhūri priyatamaparīrambharabhasa- prasaṅgādeṅgāni dviguṇapulakāsañji tanute // 1223
ananyaśobhābhibhaveyamākṛtir vimānanā subhru kutaḥ piturgṛhe / parābhimarśo na tavāsti kaḥ karaṃ prasārayet pannagaratnasūcaye // 1224
ananyasādhāraṇakāntikānta- tanoramuṣyāḥ kimu madhYadeśaḥ / jagattrayījanmabhṛtāṃ niṣaṇṇā cittāvalīyaṃ trivalīmiṣeṇa // 1225
ananyasādhāraṇasaurabhānvitaṃ dadhānamatyujjvalapuṣpasaṃpadaḥ / na campakaṃ bhṛṅgagaṇaḥ siṣeve kathaṃ sugandhermalinātmanāṃ ratiḥ // 1226
ananyasāmānyatayā prasiddhas tyāgīti gīto jagatītale yaḥ / abhūdahaṃpūrvikayā gatānām atīva bhūmiḥ smaramārgaṇānām // 1227
ananyālambanatvena prema bhāgavataṃ bhaja / nṛṇāṃ premeti kā mātrā prāptaṃ prema prabhoryadi // 1228
ananyāścintayanto māṃ ye janāḥ paryuṃpāsate / teṣāṃ nityābhiyuktānāṃ yogakṣemaṃ vahāmyaham // 1229
ananyāśritacittena sevito'pi ca vāridaḥ / siṃñcenna cet tadā manye cātakasyaiva pātakam // 1230
anapekṣitaguruvacanā sarvān granthīn vibhedayati samyak / prakaṭayati pararahasyaṃ vimarśaśakttirnijā jayati // 1231
anabhijñāya śāstrārthān puruṣāḥ paśubuddhayaḥ / prāgalbhyādvaktumicchanti mantreṣvabhyantarīkṛtāḥ // 1232
anabhijño guṇānāṃ yo na bhṛtyaiḥ so'nugamyate / dhanāḍhyo'pi kulīno'pi kramāyāto'pi bhūpatiḥ // 1233
anabhidhyā parasveṣu sarvasattveṣu sauhṛdam / karmaṇāṃ phalamastīti trividhaṃ manasā caret // 1234
anabhilaṣataḥ śrīlīlābje parāgavilepanaṃ tridaśakariṇaḥ pātuṃ dānapravāhamavāñchataḥ / tridaśasumanogandhāsaktiṃ vimuktavataḥ sakhe bata khalu śivā saṃtuṣṭasya dvirepha tava sthitiḥ // 1235
anabhyāsahatotsāhā pareṇa paribhūyate / yā lajjājananī jāḍyāt kiṃ tayā mandavidyayā // 1236
anabhyāsahatā vidyā hato rājavirodhakṛt / jīvanārthaṃ hataṃ tīrthaṃ jīvanārthaṃ hataṃ vratam // 1237
anabhyāsena vidyānām asaṃsargeṇa dhīmatām / anigraheṇa cākṣāṇāṃ jāyate vyasanaṃ nṛṇām // 1238
anabhyāsena vedānām ācārasya ca varjanāt / ālasyādannadoṣācca mṛtyurviprān jighāṃsati // 1239
anamyāsairhatā vidyā nityahāsairhatāḥ striyaḥ / kubījena hataṃ kṣetraṃ bhṛtyadoṣairhatā nṛpāḥ // 1240
anabhravṛṣṭiḥ śravaṇāmṛtasya sarasvatī vibhramajanmabhūmiḥ / vaidarbharītiḥ kṛtināmudeti saubhāgyalābhapratibhūḥ padānām // 1241
anabhrevidyutaṃ dṛṣṭvā dakṣiṇāṃ diśamāśritām / rātrāvindradhanuścāpi jīvitaṃ dvitrimāsikam // 1242
anamrākramaṇaṃ śauryaṃ dhanaṃ nijabhujārjitam / bhāryā rūpānurūpā ca puruṣasyeha yujyate // 1243
anayanapathe priye na vyathā yathā dṛśya eva duṣprāpe / mlānaiva kevalaṃ niśi tapanaśilā vāsare jvalati // 1244
anayaśca nayaścāpi daivāt saṃpadyate naraiḥ / tadvaśāt kurute karma śubhāśubhaphalaṃ pumān // 1245
anayā kṛtamanyabhuktayā vasudhāgocarayā viraktayā / atiśāyi mahendrayoṣitāṃ vapuṣā kiṃ na tavāvarodhanam // 1246
anayā jaghanābhogabharamantharayānayā / anyato'pi vrajantyā me hṛdaye nihitaṃ padam // 1247
anayā tava rūpasīmayā kṛtasaṃskāravibodhanasya me / ciramapyavalokitādya sā smṛtimārūḍhavatī śucismitā // 1248
anayānukramaṇikayā muktāmaṇayo mayābhihitāḥ / ekaiko'pi hi bhāsvān kiṃ punareṣāṃ nigadyate nikaraḥ // 1249
anayā ratnasamṛddhyā sāgara lahalahasi kimiha laharībhiḥ / tvadvallabhā varākyo vahanti varṣāsu vārīṇi // 1250
anayā surakāmyamānayā saha yogaḥ sulabhastu na tvayā / ghanasaṃvṛtayāmbudāgame kumudeneva niśākaratviṣā // 1251
anayeneva rājyaśrīr dainyeneva manasvitā / mamlau sātha viṣādena padminīva himāmbhasā // 1252
anayoranavadyāṅgi stanayorjṛmbhamāṇayoḥ / avakāśo na paryāptas tava bāhulatāntare // 1253
anayo vinayastasya vidhiryasyānuvartate / nayaḥ samyakprayukto'pi bhāgyahīnasya durnayaḥ // 1254
anarghyaṃ saundaryaṃ jagadupari mādhuryalaharī- parītaṃ saurabhyaṃ diśi diśi rasaikavyasanitā / iti prītyāsmābhistvayi khalu rasāle vyavasitaṃ ka evaṃ jānīte yadasi kaṭukīṭairupahataḥ // 1255
anarghyamapi māṇikyaṃ hemāśrayamapekṣate / anāśrayā na śobhante paṇḍitā vanitā latāḥ // 1256
anarghyalāvaṇyanidhānabhūmir na kasya lobhaṃ laṭabhā tanoti / avaimi puṣpāyudhayāmiko'syām aviśvasan na kṣaṇameti nidrām // 1257
anarghyāṇyapi ratnāni labhyante vibhavaiḥ sukham / durlabho ratnakoṭyāpi kṣaṇo'pi hi gatāyuṣaḥ // 1258
anarthakaṃ vipravāsaṃ gṛhebhyaḥ pāpaiḥ saṃdhiṃ paradārābhimarśam / dambhaṃ stainyaṃ paiśunaṃ madyapānaṃ na sevate yaḥ sa sukhī sadaiva // 1259
anarthamakarāgārād asmāt saṃsārasāgarāt / uḍḍīyate nirudvegaṃ sarvatyāgena putraka // 1260
anarthamarthataḥ paśyann arthaṃ caivāpyanarthataḥ / indriyaiḥ prasṛto bālaḥ suduḥkhaṃ manyate sukham // 1261
anarthāṃ ścārtharūpeṇa arthāṃścānartharūpataḥ / arthāyaiva hi keṣāṃcid dhananāśo bhavatyuta // 1262
anarthā hyartharūpāśca arthāścānartharūpiṇaḥ / bhavanti te vināśāya daivāyattasya rocate // 1263
anarthitarpaṇaṃ vittaṃ cittamadhyānadarpaṇam / atīrthasarpaṇaṃ dehaṃ paryante śocyatāṃ vrajet // 1264
anarthitvānmanuṣyāṇāṃ bhayāt parijanasya ca / maryādāyāmamaryādāḥ striyastiṣṭhanti bhartṛṣu // 1265
anarthe caiva niratam arthe caiva parāṅmukham / na taṃ bhartāramicchanti ṣaṇḍhaṃ patimiva striyaḥ // 1266
anartho'pyartharūpeṇa tathārtho'nartharūpabhāk / utpadyate vināśāya tasmāduktaṃ parīkṣayet // 1267
analaṃkṛto'pi mādhava harasi mano me sadā prasabham / kiṃ punaralaṃkṛtastvaṃ saṃprati nakharakṣataistasyāḥ // 1268
analaḥ śītanāśāya viṣanāśāya gāruḍam / viveko duḥkhanāśāya sarvanāśāya durmatiḥ // 1269
analaḥ salilājjātaḥ kārttikeyo'pi vahnitaḥ / gūḍhaṃ hi mahatāṃ janma paricchettuṃ ka īśvaraḥ // 1270
analasajavāpuṣpotpīḍacchavi prathamaṃ tataḥ samadayavanīgaṇḍacchāyaṃ punarmadhupiṅgalam / tadanu ca navasvarṇādarśaprabhaṃ śaśinastatas taruṇatagarākāraṃ bimbaṃ vibhāti nabhastale // 1271
analastambhanavidyāṃ subhaga bhavān niyatameva jānāti / manmathaśarāgnitapte hṛdi me kathamanyathā vasasi // 1272
analpaṃ jalpantaḥ kati bata gatā no yamapuraṃ purastādasmākaṃ vidhṛtanayanā vyāttavadanāḥ / atītā yadyevaṃ na hi nijahitaṃ cetasi vayaṃ vahāmo hā mohād viṣayaviṣajātādavasitāḥ // 1273
analpaṃ saṃtāpaṃ śamayati manojanmajanitaṃ tathā śītaṃ sphītaṃ himavati niśīthe glapayati / tadevaṃ ko'pyūṣmā ramaṇaparirambhotsavamilat- purandhrīnīrandhrastanakalaśajanmā vijayate // 1274
analpacintābharamohaniścalā vilokyamānaiva karoti sādhvasam / svabhāvaśobhānatimātrabhūṣaṇā tanustaveyaṃ bata kiṃ nu sundari // 1275
analpatvāt pradhānatvād vaṃśasyevetare svarāḥ / vijigīṣornṛpatayaḥ prayānti parivāratām // 1276
anavadyamavadyaṃ syād vāruṇīleśamātrataḥ / tadvacchiṣyo viruddhārthād viguroreva naśyati // 1277
anavaratakanakavitaraṇa- jalalavabhṛtakarataraṅgitārthitateḥ / bhaṇitiriva matirmatiriva ceṣṭā ceṣṭeva kīrtirativimalā // 1278
anavaratadhanurjyāsphālanakrūrapūrvaṃ ravikiraṇasahiṣṇu svedaleśairabhinnam / apacitamapi gātraṃ vyāyatatvādalakṣyaṃ giricara iva nāgaḥ prāṇasāraṃ bibharti // 1279
anavaratanayanavigalita- jalalavaghaṭitākṣasūtravalayena / mṛtyuṃjayamiva japati tvadgotraṃ virahiṇī bālā // 1280
anavaratanayanavigalita- jalalavaparimuṣitapattralekhāntam / karatalaniṣaṇṇamabale vadanamidaṃ kaṃ na tāpayati // 1281
anavarataparopakaraṇa- vyagrībhavadamalacetasāṃ mahatām / āpātakāṭavāni sphuranti vacanāni bheṣajānīva // 1282
anavaratarasena rāgabhājā karajaparikṣatilabdhasaṃstavena / sapadi taruṇapallavena vadhvā vigatadayaṃ khalu khaṇḍitena mamle // 1283
anavasare ca yadukttaṃ subhāṣitaṃ tacca bhavati hāsyāya / rahasi prauḍhavadhūnāṃ ratisamaye vedapāṭha iva // 1284
anavasthitacittasya na jane na vane sukham / jane dahati saṃsargo vane saṅgavivarjanam // 1285
anavasthitacittānāṃ prasādo'pi bhayaṃkaraḥ / sarpī hanti kila snehād apatyāni na vairataḥ // 1286
anavahitaḥ kimaśaktto vibudhairabhyarthitaḥ kimatirasikaḥ / sarvaṃkaṣo'pi kālas tirayati sūktāni na kavīnām // 1287
anavāpyaṃ ca śokena śarīraṃ copatapyate / amitrāśca prahṛṣyanti mā sma śoke manaḥ kṛthāḥ // 1288
anavekṣitamaryādaṃ nāstikaṃ vipralumpakam / arakṣitāramattāraṃ nṛpaṃ vidyādadhogatim // 1289
anavyaye vyayaṃ yāti vyaye yāti suvistṛtim / apūrvastava kośo'yaṃ vidyākośeṣu bhārati // 1290
anasi sīdati saikatavartmani pracurabhārabharakṣapitaukṣake / gurubharoddharaṇoddhurakaṃdharaṃ smarati sārathireṣa dhuraṃdharam // 1291
anasūyaḥ kṛtaprajñaḥ śobhanānyācaran sadā / akṛcchrāt sukhamāpnoti sarvatra ca virājate // 1292
anasūyā kṣamā śāntiḥ saṃtoṣaḥ priyavāditā / kāmakrodhaparityāgaḥ śiṣṭācāranidarśanam // 1293
anasūyārjavaṃ śaucaṃ saṃtoṣaḥ priyavāditā / damaḥ satyamanāyāso na bhavanti durātmanām // 1294
anastamitasārasya tejasastadvijṛmbhitam / yena pāṣāṇakhaṇḍasya mūlyamalpaṃ vasuṃdharā // 1295
// (1296)
anākalitamānuṣyāḥ kṣamāsaṃsparśavarjitāḥ / pratibuddhairna sevyante pūrvadevavirodhinaḥ // 1297
anākāśe candraḥ sarasijadaladvandvasahito gṛhītaḥ paścārdhe kuṭilakuṭilaiḥ so'pi timiraiḥ / sudhāṃ muñcatyuccairaniśamatha saṃmohajananīṃ kimutpātālīyaṃ vadata jagataḥ kartumuditā // 1298
anākūtaireva priyasahacarīṇāṃ śiśutayā vacobhiḥ pāñcālīmithunamadhunā saṃgamayitum / upādatte no vā viramati na vā kevalamiyaṃ kapolau kalyāṇī pulakamukulairdanturayati // 1299
anākṛṣṭasya viṣayair vidyānāṃ pāradṛśvanaḥ / tasya dharmaraterāsīd vṛddhatvaṃ jarasā vinā // 1300
anāgataṃ bhayaṃ dṛṣṭvā nītiśāstraviśāradaḥ / avasanmūṣakastatra kṛtvā śatamukhaṃ bilam // 1301
anāgataṃ yaḥ kurute sa śobhate sa śocate yo na karotyanāgatam / vane vasanneva jarāmupāgato bilasya vācā na kadāpi hi śrutā // 1302
anāgataṃ hi budhyeta yacca kāryaṃ puraḥ sthitam / na tu buddhikṣayāt kiṃcid atikrāmet prayojanam // 1303
anāgatavartīṃ cintāṃ kṛtvā yastu prahṛṣyati / sa tiraskāramāpnoti bhagnabhāṇḍo dvijo yathā // 1304
anāgatavatīṃ cintāṃ yo naraḥ kartumicchati / sa bhūmau pāṇḍuraḥ śete somaśarmapitā yathā // 1305
anāgatavidhātā ca pratyutpannamatiśca yaḥ / dvaveva sukhamedhete dīrghasūtrī vinaśyati // 1306
anāgatavidhātāram apramattamakopanam / sthirārambhamadīnaṃ ca naraṃ śrīrupatiṣṭhati // 1307
anāgatavidhānaṃ ca kartavyaṃ viṣaye nṛpaiḥ / āgamaścāpi kartavyas tathā doṣo na jāyate // 1308
anāgatavidhānaṃ tu kartavyaṃ śubhamicchatā / āpadaṃ śaṅkamānena puruṣeṇa vipaścitā // 1309
anāgatopadhaṃ hiṃsraṃ durbuddhimabahuśrutam / tyakttopāttaṃ madyapānadyūtastrīmṛgayāpriyam // 1310.1
kārye mahati yuñjāno hīyate'rthapatiḥ śriyā // 1310.2
anāghrātaṃ puṣpaṃ kisalayamalūnaṃ kararuhair anāviddhaṃ ratnaṃ madhu navamanāsvāditarasam / akhaṇḍaṃ puṇyānāṃ phalamiva ca tadrūpamanaghaṃ na jāne bhokttāraṃ kamiha samupasthāsyati vidhiḥ // 1311
anātapatro'pyayamatra lakṣyate sitātapatrairiva sarvato vṛtaḥ / acāmaro'pyeṣa sadaiva vījyate vilāsabālavyajanena ko'pyayam // 1312
anāturotkaṇṭhitayoḥ prasidhyatā samāgamenāpi ratirna māṃ prati / parasparaprāptinirāśayorvaraṃ śarīranāśo'pi samānurāgayoḥ // 1313
anātmavān nayadveṣī vardhayannarisaṃpadaḥ / prāpyāpi mahadaiśvaryaṃ saha tena vinaśyati // 1314
anāthānāṃ daridrāṇāṃ bālavṛddhatapasvinām / anyāyaparibhūtānāṃ sarveṣāṃ pārthivo gatiḥ // 1315
anāthānāṃ nātho gatiragatikānāṃ vyasanināṃ vinetā bhītānāmabhayamadhṛtīnāṃ bharavaśaḥ / suhṛdbandhuḥ svāmī śaraṇamupakārī varaguruḥ pitā mātā bhrātā jagati puruṣo yaḥ sa nṛpatiḥ // 1316
anāthān rogiṇo yaśca putravat paripālayet / guruṇā samanujñātaḥ sa bhiṣakcchabdamaśnute // 1317
anādaraparo vidvān īhamānaḥ sthirāṃ śriyam / agneḥ śeṣamṛṇāccheṣaṃ śatroḥ śeṣaṃ na śeṣayet // 1318
anādarahatāṃ sevāṃ dāmpatyaṃ premavarjitam / maitrīṃ ca hetusāpekṣāṃ ce tanā nādhikurvate // 1319
anādarālokavivṛddhaśokaḥ pituḥ priyāvākyavaśaṃgatasya / auttānapādirjagatāṃ śaraṇyam ārādhya viṣṇuṃ padamagryamāyāt // 1320
anādāyī vyayaṃ kuryād asahāyī raṇapriyaḥ / āturaḥ sarvabhakṣī ca naraḥ śīghraṃvinaśyati // 1321
anādidhāvisvaparaṃparāyā hetusrajaḥ srotasi veśvare vā / āyattadhīreṣa janastadāryāḥ kimīdṛśaḥ paryanuyogayogyaḥ // 1322
anādiṣṭopi bhūpasya dṛṣṭvā hānikaraṃ ca yaḥ / yatate tasya nāśāya sa bhṛtyo'rho mahībhujām // 1323
anādṛtyaucityaṃ hriyamavigaṇayyātimahatīṃ yadetasyāpyarthe dhanalavadurāśātaralitāḥ / alīkāhaṃkārajvarakuṭilitabhrūṇi dhanināṃ mukhāni prekṣyante dhigidamatiduṣpūramudaram // 1324
anādeyaṃ nādadīta parikṣīṇo'pi pārthivaḥ / na cādeyaṃ samṛddho'pi sūkṣmamapyarthamutsṛjet // 1325
anādeyasya cādānād ādeyasya ca varjanāt / daurbalyaṃ khyāpyate rājñaḥ sa pretyeha ca naśyati // 1326
anādyantā tu sā tṛṣṇā antardehagatā nṛṇām / vināśayati saṃbhūtā ayonija ivānalaḥ // 1327
anāptapuṇyopacayairdurāpā phalasya nirdhūtarajāḥ savitrī / tulyā bhavaddarśanasaṃpadeṣā vṛṣṭerdivo vītabalāhakāyāḥ // 1328
anāmnāyamalā vedā brāhmaṇasyāvrataṃ malam / malaṃ pṛthivyā vāhīkāḥ puruṣasyānṛtaṃ malam // 1329
anāyakā vinaśyanti naśyanti bahunāyakāḥ / strīnāyakā vinaśyanti naśyanti śiśunāyakāḥ // 1330
anāyake na vastavyaṃ na vased bahunāyake / strīnāyake na vastavyaṃ na vased bālanāyake // 1331
anāyavyayakartā ca anāthaḥ kalahapriyaḥ / āturaḥ sarvabhakṣī ca naraḥ śīghraṃ vinaśyati // 1332
anāyāsakṛśaṃ madhyam aśaṅkatarale dṛśau / abhūṣaṇamanohāri vapurvayasi subhruvaḥ // 1333
anāyi deśaḥ katamastvayādya vasantamuktasya daśāṃ vanasya / tvadāptasaṃketatayā kṛtārthā śravyāpi nānena janena saṃjñā // 1334
anārataṃ tena padeṣu lambhitā vibhajya samyagviniyogasatkriyāḥ / phalantyupāyāḥ paribṛṃhitāyatīr upetya saṃgharṣamivārthasaṃpadaḥ // 1335
anārataṃ pratidiśaṃ pratideśaṃ jale sthale / jāyante ca mriyante ca budbudā iva vāriṇi // 1336
anāratapariskhalannayanavāridhārāśata- pravṛddhapathanimnagāsalilaruddhayānodyamā / tvadīyaripukāminī bahuvideśayānaiṣiṇī vinindati valaddṛśā gururuṣāśrupaṃ prāvṛṣam // 1337
anārabdhākṣepaṃ paramakṛtavāṣpavyatikaraṃ nigūḍhāntastāpaṃ hṛdayavinipītaṃ vyavasitam / kṛśāṅgyā yatpāpe vrajati mayi nairāśyapiśunaṃ ślathairaṅgairuktaṃ hṛdayamidamunmūlayati tat // 1338
anārabhyā bhavantyarthāḥ kecin nityaṃ tathāgatāḥ / kṛtaḥ puruṣakāro'pi bhavedyeṣu nirarthakaḥ // 1339
anārambhastu kāryāṇāṃ prathamaṃ buddhilakṣaṇam / ārabdhasyāntagamanaṃ dvitīyaṃ buddhilakṣaṇam // 1340
anārādhya kālīmanāsvādya gauḍī- mṛte mantratantrādvinā śabdacauryāt / prabandhaṃ pragalbhaṃ prakartuṃ pravaktuṃ viriñciprapañce madanyaḥ kaviḥ kaḥ // 1341
anārogyamanāyuṣyam asvargyaṃ cātibhojanam / apuṇyaṃ lokavidviṣṭaṃ tasmāt tat parivarjayet // 1342
anāryatā niṣṭhuratā krūratā niṣkriyātmatā / puruṣaṃ vyañjayantīha loke kaluṣayonijam // 1343
anāryaprajñānāmiha janavadhūnāṃ hi manaso mahāśalyaṃ karṇe tava kanakajambūkisalayaḥ / bhraman bhikṣāhetoradhinagari buddho'si na mayā tvayaitāvadveṣaḥ pathika na vidheyaḥ punarapi // 1344
anāryamapyācaritaṃ kumāryā bhavān mama kṣāmyatu saumya tāvat / haṃso'pi devāṃśatayāsi vandyaḥ śrīvatsalakṣmeva hi matsyamūrtiḥ // 1345
anāryavṛttamaprājñam asūyakamadhārmikam / anarthāḥ kṣipramāyānti vāgduṣṭaṃ krodhanaṃ tathā // 1346
anāryeṇa kṛtaghnena saṃgatirme na yujyate / vināśamapi kāṅkṣanti jñātīnāṃ jñātayaḥ sadā // 1347
anālokya vyayaṃ karttā anāthaḥ kalahapriyaḥ / āturaḥ sarvakṣetreṣu naraḥ śīghraṃ vinaśyati // 1348
anālocya premṇaḥ pariṇatimanādṛtya suhṛdas tvayākāṇḍe mānaḥ kimiti sarale saṃprati kṛtaḥ / samākṛṣṭā hyete pralayadahanodbhāsuraśikhāḥ svahastenāṅgārāstadalamadhunāraṇyaruditaiḥ // 1349
anāvartī kālo vrajati sa vṛthā tanna gaṇitaṃ daśāstāstāḥ soḍhā vyasanaśatasaṃpātavidhurāḥ / kiyadvā vakṣyāmaḥ kimiva bata nātmanyupakṛtaṃ vayaṃ yāvattāvat punarapi tadeva vyavasitam // 1350
anāvarjitacittāpi dhruvaṃ sarvān pradhāvati / phalaṃ na labhate kiṃcit tṛṣṇā jīrṇeva kāminī // 1351
anāvilaṃ phalaṃ bhuṅkte viṣayāṇāmanutsukaḥ / utsuko labdharokeṇa tatra śokena śīryate // 1352
anāvṛtanavadvārapañjare vihagānilaḥ / yattiṣṭhati tadāścaryaṃ viyoge tasya kā kathā // 1353
anāvṛtāḥ svavarṇeṣu sarvasādhāraṇāḥ purā / nāryo babhūvurnirvairo yataḥ sarvo'bhavajjanaḥ // 1354
anāvṛṣṭihate deśe sasye ca pralayaṃ gate / dhanyāstāta na paśyanti deśabhaṅgaṃ kulakṣayam // 1355
anāśritā dānapuṇyaṃ vedapuṇyamanāśritāḥ / rāgadveṣavinirmuktā vicarantīha mokṣiṇaḥ // 1356
anāśrite dṛptagurau avajñāṃ kalayen nṛpaḥ / saṃvartena maruttastu nirastamakarodgurum // 1357
anāsthā vastūnāmabhimataguṇānāmupahṛtau ghano garvastanvyā ruṣi ca vihitāḍambaravidhiḥ / prahāraḥ pādābhyāṃ yamanamapi kāñcyā caraṇayoḥ priyāyā vibbokaṃ tadidamiti dhanyo'nubhavati // 1358
anāsvāditasaṃbhogāḥ patantu tava śatravaḥ / bālavaidhavyadagdhānāṃ kulastrīṇāṃ stanā iva // 1359
anāsvādyamavikreyam anādeyamanīpsitam / dattaṃ nirupakāraṃ yad vandhyadānena tena kim // 1360
anāhitāgniḥ śatagur ayajvā ca sahsraguḥ / surāpo vṛṣalībhartā braḥmahā gurutalpagaḥ // 1361
asatpratigrahe yukttaḥ stenaḥ kutsitayājakaḥ / adoṣastyaktumanyonyaṃ karmasaṃkaraniścayāt // 1362
anāhūtaḥ praviśati apṛṣṭo bahu bhāṣate / viśvasityapramatteṣu mūḍhacetā narādhamaḥ // 1363.1
anāhūtaḥ samāyātaḥ anāpṛṣṭastu bhāṣate / paranindātmanaḥ stutiś catvāri laghulakṣaṇam // 1363.2
anāhūtapraviṣṭasya dṛṣṭasya kruddhacakṣuṣā / svayamevopaviṣṭasya varaṃ mṛtyurna bhojanam // 1364
anahūtāḥ svayaṃ yānti rasāsvādavilolupāḥ / nivāritā na gacchanti makṣikā iva bhikṣukāḥ // 1365
anāhūto viśedyastu apṛṣṭo bahu bhāṣate / ātmānaṃ manyate prītaṃ bhūpālasya sa durmatiḥ // 1366
anāhvāne praveśaśca apṛṣṭe paribhāṣaṇam / ātmastutiḥ pare nindā catvāri laghulakṣaṇam // 1367
anicchato'pi duḥkhāni yathehāyānti dehinaḥ / sukhānyapi tathā manye cintādainyena ko guṇaḥ // 1368
aniḥsarantīmapi gehagarbhāt kīrtiṃ pareṣāmasatīṃ vadanti / svairaṃ bhramantīmapi ca trilokyāṃ tvatkīrtimāhuḥ kavayaḥ satīṃ tu // 1369
anicchanto'pi vinayaṃ vidyābhyāsena bālakāḥ / bheṣajeneva nairujyaṃ prāpaṇīyāḥ prayatnataḥ // 1370
anicchannapi cittena videśastho'pi mānavaḥ / svakarmotpātavātena nīyate yatra tatphalam // 1371
anijyayā vivāhaiśca vedasyotsādanena ca / kulānyakulatāṃ yānti dharmasyātikrameṇa ca // 1372
anityaṃ nisrāṇaṃ jananamaraṇavyādhikalitaṃ jaganmithyātvārthairahamahamikāliṅgitamidam / vicintyaivaṃ santo vimalamanaso dharmamatayas tapaḥ kartuṃ vṛttāstadapasṛtaye jainamanagham // 1373
anityaṃ yauvanaṃ rūpaṃ jīvitaṃ dravyasaṃcayaḥ / aiśvaryaṃ priyasaṃvāso gṛdhyedeṣu na paṇḍitaḥ // 1374
anityatāsamākhyānaṃ viṣayādiviḍambanam / paścāttāpasya kathanaṃ kālasya caritaṃ tathā // 1375
anityate jagannindye vandanīyāsi saṃprati / yā karoṣi prasaṅgena duḥkhānāmapyanityatām // 1376
anityatve kṛtamatir mlānamālyena śocati / nityatve kṛtabuddhistu bhinnabhāṇḍe'nuśocati // 1377
anityamiti jānanto na bhavanti bhavanti ca / atha yenaiva kurvanti naiva jātu bhavanti te // 1378
anityasya śarīrasya sarvadoṣamayasya ca / durgandhasya ca rakṣārthaṃ nāhaṃ pāpaṃ karomi vai // 1379
anityāni śarīrāṇi vibhavo naiva śāśvataḥ / nityaṃ saṃnihito mṛtyuḥ kartavyo dharmasaṃgrahaḥ // 1380
anitye priyasaṃvāse saṃsāre cakravadgatau / pathi saṃgatamevaitad bhrātā mātā pitā sakhā // 1381
anityo vijayo yasmād dṛśyate yudhyamānayoḥ / parājayaśca saṃgrāme tasmādyuddhaṃ vivarjayet // 1382
anidro duḥsvapnaḥ prapatanamanadri drumataṭaṃ jarāhīnaḥ kampastimirarahitastrāsasamayaḥ / anāghātaṃ duḥkhaṃ vigatanigaḍo bandhanavidhiḥ sajīvaṃ jantūnāṃ maraṇamavanīśāśrayarasaḥ // 1383
anidhāya mukhe patraṃ pūgaṃ khādati yo naraḥ / saptajanmadaridratvam ante viṣṇusthitiśca na // 1384
anindā parakṛtyeṣu svadharmaparipālanam / kṛpaṇeṣu dayālutvaṃ sarvatra madhurā giraḥ // 1385
prāṇairapyupakāritvaṃ mitrāyāvyabhicāriṇe / gṛhāgate pariṣvaṅgaḥ śaktyā dānaṃ sahiṣṇutā // 1386
bandhubhirbaddhasaṃyogaḥ sujane caturaśratā / taccittānuvidhāyitvam iti vṛttaṃ mahātmanām // 1387
anindyamapi nindanti stuvantyastutyamuccakaiḥ / svāpateyakṛte martyāḥ kiṃ kiṃ nāma na kurvate // 1388
anibandhanakacabandhanam anidānaṃ dānamuttarīyasya / ākasmikamandasmitam apahastayatīva bālyametasyāḥ // 1389
anibhālita eva kevalaṃ khanigarbhe nidhireṣa jīryatu / na tu sīdatu mūlyahānito vaṇijālokanagocarīkṛtaḥ // 1390
animiṣamavirāmā rāgiṇāṃ sarvarātraṃ navanidhuvanalīlāḥ kautukenātivīkṣya / idamudavasitānāmasphuṭālokasaṃpan nayanamiva sanidraṃ ghūrṇate daipamarciḥ // 1391
aniyataruditasmitaṃ virājat- katipayakomaladantakuḍmalāgram / vadanakamalakaṃ śiśoḥ smarāmi skhaladasamañjasamugdhajalpitaṃ te // 1392
aniyuktā hi sācivye yadvadanti manīṣiṇaḥ / anurāgadravasyaitāḥ praṇayasyātibhūmayaḥ // 1393
anirākṛtatāpasaṃpadaṃ phalahīnāṃ sumanobhirujjhitām / khalatāṃ khalanāmivāsatīṃ pratipadyeta kathaṃ budho janaḥ // 1394
anirīkṣaṇameva dṛṣṭirārdrā parihāsālapanāni maunameva / avadhīraṇameva cābhiyogo vinigūḍho'pi hi lakṣyate'nurāgaḥ // 1395
anirghātaṃ dhārādharamaśamanīyaṃ nidhirapām akāṭhinyaṃ cintāmaṇimajaḍabhūtaṃ suratarum / abhittvopādāya prabhurapaśuvṛttiṃ ca surabhiṃ parārthaikasvārthānakṛta puruṣānādipuruṣaḥ // 1396
anirjayena dviṣatāṃ yasyāmarṣaḥ praśāmyati / puruṣoktiḥ kathaṃ tasmin brūhi tvaṃ hi tapodhana // 1397
kṛtaṃ puruṣaśabdena jātimātrāvalambinā / yo'ṅgīkṛtaguṇaiḥ ślādhyaḥ savismayamudāhṛtaḥ // 1398
grasamānamivaujāṃsi sadasā gauraveritam / nāma yasyābhinanadanti dviṣo'pi sa pumānpumān // 1399
anirdayopabhogasya rūpasya mṛdunaḥ katham / kaṭhinaṃ khalu te cetaḥ śirīṣasyeva bandhanam // 1400
anirloḍitakāryasya vāgjālaṃ vāgmino vṛthā / nimittādaparāddheṣor dhānuṣkasyeva valgitam // 1401
anirvācyamanirbhinnam aparicchinnamavyayam / brahmeva sujanaprema duḥkhamūlanikṛntanam // 1402
anirvṛtaṃ tathā mandaṃ paralokaparāṅmukham / narakāya na sadgatyaṃ kuputrālambijanma vai // 1403
anirvedaḥ śriyo mūlaṃ cañcurme lohasaṃnibhā / ahorātrāṇi dīrghāṇi samudraḥ kiṃ na śuṣyati // 1404
anirvedaḥ śriyo mūlaṃ duḥkhanāśe sukhasya ca / mahān bhavatyanirviṇṇaḥ sukhaṃ cātyantamaśnute // 1405
anirvedaḥ śriyo mūlam anirvedaḥ paraṃ sukham / anirvedo hi satataṃ sarvārtheṣu pravartakaḥ // 1406
anirvedo hi satataṃ sarvārtheṣu pravartakaḥ / karoti saphalaṃ jantoḥ karma yacca karoti saḥ // 1407
anila nikhilaviśvaṃ prāṇiti tvatprayuktaṃ sapadi ca vinimīlatyākulaṃ tvadviyogāt / vapurasi parameśasyācitaṃ nocitaṃ te surabhimasurabhiṃ vā yatsamaṃ svīkaroṣi // 1408
aniśaṃ nayanābhirāmayā ramayā saṃmadino mukhasya te / niśi niḥsaradindiraṃ kathaṃ tulayāmaḥ kalayāpi paṅkajam // 1409
aniśaṃ mataṅgajānāṃ bṛṃhitamākarṇyate yathā vipine / manye tathā na jīvati gajendrapalakavalanaḥ siṃhaḥ // 1410
aniśamapi makaraketur manaso rujamāvahannabhimato me / yadi madirāyatanayanāṃ tāmadhikṛtya praharatīti // 1411
aniścitairadhyavasāyabhīrubhir yatheṣṭasaṃlāparatiprayojanaiḥ / phale visaṃvādamupāgatā giraḥ prayānti loke parihāsavastutām // 1412
aniṣṭaḥ kanyakāyā yo varo rūpānvito'pi yaḥ / yadi syāttasya no deyā kanyā śreyo'bhivāñchatā // 1413
aniṣṭadaḥ kṣitīśānāṃ bhūkampaḥ saṃdhyayordvayoḥ / digdāhaḥ pītavarṇatvād rājñāṃ cāniṣṭadaḥ paraḥ // 1414
aniṣṭayogāt priyaviprayogataḥ parāpamānāddhanahīnajīvitāt / anekajanmavyasanaprabandhato bibheti no yastapaso bibheti saḥ // 1415
aniṣṭasamprayogācca viprayogātpriyasya ca / mānuṣā mānasairduḥkhair yujyante alpabuddhayaḥ // 1416
aniṣṭādiṣṭalābhe'pi na gatirjāyate śubhā / yatrāste viṣasaṃsargo'mṛtaṃ tadapi mṛtyave // 1417
aniṣpannāmapi kriyāṃ nayopetāṃ vicakṣaṇāḥ / phaladāṃ hi prakurvanti mahāsenāpatiryathā // 1418
anīrṣyāḥ śrotāro mama vacasi cedvacmi tadahaṃ svapakṣādbhetavyaṃ bahu na tu viprapakṣāt prabhavataḥ / tamasyākrāntaśe kiyadapi hi tejovayavinaḥ svaśaktyā bhāsante divasakṛti satyeva na punaḥ // 1419
anīrṣyurguptadāraḥ syāc cokṣaḥ syādaghṛṇī nṛpaḥ / striyaṃ seveta nātyarthaṃ mṛṣṭaṃ muñjīta nāhitam // 1420
anīrṣyurguptadāraḥ syāt saṃvibhāgī priyaṃvadaḥ / ślakṣṇo madhuravākstrīṇāṃ na cāsāṃ vaśago bhavet // 1421
anīśāya śarīrasya hṛdayaṃ svavaśaṃ mayi / stanakampakriyālakṣyair nyastaṃ niḥśvasitairiva // 1422
anīśvaro'yaṃ puruṣo bhavābhave sūtraprotā dārumayīva yoṣā / dhātrā tu diṣṭasya vaśe kilāyaṃ tasmādvada tvaṃ śravaṇe dhrto'ham // 1423
anukartumapahnotum ativartitumīkṣitum / aśakye tejasāṃ patyau mitratānumatikṣamā // 1424
anukurutaḥ khalasujanāv agrimapāścātyabhāgayoḥ sūcyāḥ / vidadhāti randhrameko guṇavānanyastvapidadhāti // 1425
anukūlakalatro yas tasya svarga ihaiva hi / pratikūlakalatrasya narako nātra saṃśayaḥ // 1426
anukūlamarthyamavirodhi hitaṃ śravaṇīyamāgamarahasyayutam / vacanaṃ madīyamapakarṇayati kva manobhavaḥ kva guṇasaṃgrahaṇam // 1427
anukūlavarapuraṃdhriṣu puruṣāṇāṃ baddhamūlarāgāṇām / nayati mano duḥśīlaḥ kusumāstro hīnapātreṣu // 1428
anukūlavidhāyidaivato vijayī syān nanu kīdṛśo nṛpaḥ / virahiṇyapi jānakī vane nivasantī mudamādadhau kutaḥ // 1429
anukūlāṃ vimalāṅgīṃ kulajāṃ kuśalāṃ suśīlasaṃpannām / pañcalakārāṃ bhāryāṃ puruṣaḥ puṇyodayāllabhate // 1430
anukūlā sadā tuṣṭā dakṣā sādhvī vicakṣaṇā / ebhireva guṇairyuktā śrīriva strī na saṃśayaḥ // 1431
anukūle vidhau deyaṃ yataḥ pūrayitā hariḥ / pratikūle vidhau deyaṃ yataḥ sarvaṃ hariṣyati // 1432
anukūle sati dhātari bhavatyaniṣṭādapīṣṭamavilambam / pītvā viṣamapi śaṃbhur mṛtyuṃjayatāmavāpa tatkālam // 1433
anukṛtagaṇḍaśailamadamaṇḍitagaṇḍataṭa- bhramadalimaṇḍalīniviḍaguṅgumaghoṣajuṣaḥ / dalayati helayaiva harirugrakarānkariṇa- strijagati teja eva guru no vikṛtākṛtitā // 1434
anukṣaṇamanukṣaṇaṃ kṣitipa rakṣyamāṇā tvayā prayāti vidiśo daśa prabalakīrtirekākinī / iyaṃ niyatamarthiṣu pratidinaṃ vitīrṇā ramā jahāti na tavāntikaṃ dvitayametadatyadbhutam // 1435
anugataparitoṣitānujīvī madhuravacāścaritānuraktalokaḥ / sunipuṇaparamāptasaktatantro bhavati ciraṃ nṛpatiḥ pradīptaraśmiḥ // 1436
anugantuṃ satāṃ vartma kṛtsnaṃ yadi na śakyate / svalpamapyanugantavyaṃ mārgastho nāvasīdati // 1437
anugamya śmaśānāntaṃ nivartantīha bāndhavāḥ / agnau prakṣipya puruṣaṃ jñātayaḥ suhṛdastathā // 1438
anugṛhāṇa śiśūnabhilaṅghitā śabaravārivihāravanasthalī / visṛja kātaratāmidamagrato harini kāruṇikasya tapovanam // 1439
anugrahavidhau devyā mātuśca mahdantaram / mātā gāḍhaṃ nibadhnāti bandhaṃ devī nikṛntati // 1440
anugrahādeva divaukasāṃ naro nirasya mānuṣyakameti divyatām / ayovikāre svaritatvamiṣyate kuto'yasāṃ siddharasaspṛśāmapi // 1441
anucarati śaśāṅkaṃ rāhudoṣe'pi tārā patati na vanavṛkṣe yāti bhūmiṃ latā ca / tyjati na ca kareṇuḥ paṅkalagnaṃ gajendraṃ vrajatu caratu dharmaṃ bhartṛnāthā hi nāryaḥ // 1442
anucitakarmārambhaḥ svajanavirodho balīyasā spardhā / pramadājanaviśvāso mṛtyordvārāṇi catvāri // 1443
anucitaphalābhilāṣī nityaṃ vidhinā nivāryate puruṣaḥ / drākṣāvipākasamaye mukhapāko bhavati kākānām // 1444
anucitamucitaṃ vā karma ko'yaṃ vibhāgo bhagavati paramāstāṃ bhaktiyogo draḍhīyān / kirati viṣamahīndraḥ sāndrapīyūṣamindur dvayamapi sa maheśo nirviśeṣaṃ bibharti // 1445
anucitamevācaritaṃ paśupatinā yadvidheḥ śiraśchinnam / chinno na cāsya hasto yenāyaṃ durlipiṃ likhati // 1446
anucite yadi karmaṇi yujyate śaṭhadhiyā prabhuṇā saguṇo janaḥ / bhavati nāsya guṇāpacayastataḥ padagatasya kirīṭamaṇeriva // 1447
anuccanīcacalatām aṅgānāṃ calapādatām / kaṭikūrparaśīrṣāṃśakarṇānāṃ samarūpatām // 1448
ramyāṃ pratīkaviśrāntim urasaśca samunnatim / abhyāsābhyarhitaṃ prāhuḥ sauṣṭhavaṃ nṛtyavedinaḥ // 1449
anucchiṣṭo devairaparidalito rāhudaśanaiḥ kalaṅkenāspṛṣṭo na khalu paribhūto dinakṛtā / kuhūbhirno lupto na ca yuvativaktreṇa vijitaḥ kalānāthaḥ ko'yaṃ kanakalatikāyāmudayate // 1450
anujaguratha divyaṃ dundubhidhvānamāśāḥ surakusumanipātairvyomni lakṣmīrvitene / priyamiva kathayiṣyannāliliṅga sphurantīṃ bhuvamanibhṛtavelāvīcibāhuḥ payodhiḥ // 1451
anujjhitasuhṛdbhāvaḥ suhṛdāṃ durhṛdāmapi / sama ityeva bhāvyo'pi nama ityabhibhāṣyate // 1452
anutkīrṇā yathā paṅke putrikā vātha dāruṇi / varṇā yathā maṣīkalke tathā sarge sthitāḥ pare // 1453
anuttamānubhāvasya parairapihitaujasaḥ / akāryasuhṛdo'smākam apūrvāstava kīrtayaḥ // 1454
anutthāne dhruvo nāśaḥ prāptasyānāgatasya ca / prāpyate phalamutthānāl labhate cārthasaṃpadam // 1455
anu tvā tāta jīvantu suhṛdaḥ sādhubhiḥ saha / parjanyamiva bhūtāni svādudrumamivāṇḍajāḥ // 1456
anutsūtrapadanyāsā sadvṛttiḥ sannibandhanā / śabdavidyeva no bhāti rājanītirapaspaśā // 1457
anuditasaṭāvaṃsau nātisphuṭāḥ karajāṅkurā daśanamukulodbhedaḥ stoko mukhe mṛdu garjitam / mṛgapatiśiśornāstyadyāpi kriyā svakulocitā madakṛtamahāgandhasyāndhyaṃ vyapohati dantinām // 1458
anudinamatitīvraṃ rodiṣīti tvamuccaiḥ sakhi kila kuruṣe tvaṃ vācyatāṃ me mudhaiva / hṛdayamidamanaṅgāṅgārasaṅgādvilīya prasarati bahirambhaḥ susthite naitadaśru // 1459
anudinamadhikaṃ te kampate kāyavallī śiva śiva nayanāntaṃ nāśrudhārā jahāti / kathaya kathaya ko'yaṃ yatkṛte komalāṅgi tyajati na pariṇaddhaṃ pāṇḍimānaṃ kapolaḥ // 1460
anudinamanukūlamācarantaṃ vihitamatiḥ pratikūlamācaret kaḥ / śamitagaralajātakaṇṭhadāhaṃ śitikaṇṭhaḥ śaśinaṃ śirahsu dhatte // 1461
anudunamanuraktaḥ padminīcakravāle navaparimalamādyaccañcarīkānukarṣī / kalitamadhurapadmaḥ ko'pi gambhīravedī jayati mihirakanyākūlavanyākarīndraḥ // 1462
anudinamabhyāsadṛḍhaiḥ soḍhuṃ dīrgho'pi śakyate virahaḥ / pratyāsannasamāga ma- muhūrtavighno'pi durviṣaḥ // 1463
anudehamāgatavataḥ pratimāṃ pariṇāyakasya gurumudvahatā / mukureṇa vepathubhṛto'tibharāt kathamapyapāti na vadhūkarataḥ // 1464
anudghuṣṭaḥ śabdairatha ca ghaṭanātaḥ sphuṭarasaḥ padānāmarthātmā ramayati na tūttānitarasaḥ / yathā dṛśyaḥ kiṃcitpavanacalacīnāṃśukatayā stanābhogaḥ strīṇāṃ harati na tathonmudritatanuḥ // 1465
anunayagurorgoṣṭhībandho mukhāsavasaṃpadāṃ śapathavivaraṃ visrabdhānāṃ dhiyāṃ prathamātithiḥ / avinayavacovādasthānaṃ puraṃdhriṣu paprathe madavilasitasyaikācāryaściraṃ rativibhramaḥ // 1466
anunayati patiṃ na lajjamānā kathayati nāpi sakhījanāya kiṃcit / prasarati malayānile navoḍhā vahati paraṃtu cirāya śūnyamantaḥ // 1467
anunayamagṛhītvā vyājasuptā parācī rutamatha kṛkavākostāramākarṇya kalye / kathamapi parivṛttā nidrayāndhā kila strī mukulitanayanaivāśliṣyati prāṇanātham // 1468
anunetuṃ māninyā dayitaścaraṇe sarāgacaraṇāyāḥ / yāvat patitaḥ sa tayā tatkṣaṇamavadhīritaḥ kasmāt // 1469
anupāyena karmāṇi viparītāni yāni ca kriyamāṇāni duṣyanti havīṃṣyaprayateṣviva // 1470
anupālayatāmudeṣyatīṃ prabhuśaktiṃ dviṣatāmanīhayā / apayāntyacirānmahībhujāṃ jananirvādabhayādiva śriyaḥ // 1471
anupoṣya trirātrāṇi tirthānyanabhigamya ca / adattvā kāñcanaṃ gāśca daridro nāma jāyate // 1472
anuprāsini sandarbhe gonandanasamaḥ kutaḥ / yathārthanāmataivāsya yadvā vadati cārutām // 1473
anubandhaṃ kṣayaṃ hiṃsām anapekṣya ca pauruṣam / mohādārabhyate karma yattattāmasamucyate // 1474
anubandhaṃ ca saṃprekṣya vipākāṃścaiva karmaṇām / utthānamātmanaścaiva dhīraḥ kurvīta vā na vā // 1475
anubandhānavekṣeta sānubandheṣu karmasu / saṃpradhārya ca kurvīta na vegena samācaret // 1476
anubhavaṃ vadanendurupāgaman niyatameṣa yadasya mahātmanaḥ / kṣubhitamutkalikātaralaṃ manaḥ paya iva stimitasya mahodadheḥ // 1477
anubhavata dadata vittaṃ mānyān mānayata sajjanān bhajata / atiparuṣapavanavilulita- dīpaśikhācañcalā lakṣmīḥ // 1478
anubhavata yuvatyo bhāgyavatyo nitāntaṃ kusumavalayavelāsaṅgakhelāsukhāni / mama tu madhukarāṇāṃ vāṭapāṭaccarāṇāṃ sapadi patati dhāṭī puṣpavāṭīniveśe // 1479
anubhavannavadolamṛtūtsavaṃ paṭurapi priyakaṇṭhajighṛkṣayā / anyadāsanarajjuparigrahe bhujalatāṃ jalatāmabalājanaḥ // 1480
anubhāvavatā guru sthiratvād avisaṃvādi dhanurdhanaṃjayena / svabalavyasane'pi pīḍyamānaṃ guṇavanmitramivānatiṃ prapede // 1481
anubhūtacareṣu dīrghikāṇām upakaṇtheṣu gatāgataikatānāḥ / madhupāḥ kathayanti padminīnāṃ salilairantaritāni korakāṇi // 1482
anubhūtabhavavyavasthitir janatākānaratābhilāṣiṇī / tadavaimi sukhena saṃsṛtau kalitānaṅgatayaiva nisṛtiḥ // 1483
anubhūtamidaṃ loke yadbadhvā balavattaraiḥ / īśvarairdurbalaḥ kṛṣyaḥ kratau paśurivābalaḥ // 1484
anumatamivānetuṃ joṣaṃ tamītamasāṃ kulaṃ diśi diśi dṛśo vinyasyantyaḥ śriyāṅkuritāñjanāḥ / madanahutabhugdhūmacchāyaiḥ paṭairasitairvṛtāḥ prayayurarasadbhūṣairaṅgaiḥ priyānabhisārikāḥ // 1485
anumatisarasaṃ vimucya cūtaṃ navanavamañjulamañjarīparītam / api pikadayite kathaṃ matiste ghaṭayati niśphalapippale'valepam // 1486
anumamāra na māra kathaṃ nu sā ratiratiprathitāpi pativratā / iyadanāthavadhūvadhapātakī dayitayāpi tayāsi kimujjñitaḥ // 1487
anumaraṇe vyavasāyaṃ strīdharme kaḥ karoti savivekaḥ / saṃsāramuktyupāyaṃ daṇḍagrahaṇaṃ vrataṃ hitvā // 1488
anuyayau vividhopalakuṇḍala- dyutivitānakasaṃvalitāṃśukam / dhṛtadhanuvalayasya payomucaḥ śabalimā balimānamuṣo vapuḥ // 1489
anuyātāne kajanaḥ parapuruṣairuhyate'sya nijadehaḥ / adhikārasthaḥ puruṣaḥ śava iva na śṛṇoti vīkṣate kumatiḥ // 1490
anuyāti na bhartāraṃ yadi daivāt kathaṃcana / tathāpi śīlaṃ saṃrakṣyaṃ śīlabhaṅgāt patatyadhaḥ // 1491
anuyāsyan munitanayāṃ sahasā vinayena vāritaprasaraḥ / sthānādanuccalannapi gatveva punaḥ pratinivṛttaḥ // 1492
anuyukto dasyuvadhe raṇe kuryāt parākramam / nāsya kṛtyamataḥ kiṃcid anyad dasyunibarhaṇāt // 1493
anuraktajanaviraktā namrotsiktā viraktarāgiṇyaḥ / vañcakavacanāsaktā nāryaḥ sadbhāvaśaṅkinyaḥ // 1494
anuraktena hrṣṭena tuṣṭena jagatīpatiḥ / alpenāpi svasainyena bhūmiṃ jayati bhūmipaḥ // 1495
anurañjitā api guṇair na namanti prakṛtayo vinā daṇḍāt / aṅkagatāpi na vīṇā kalamadhuramatāḍitā kvaṇati // 1496
anurañjaya rājānaṃ mā jānan jātu kopayeḥ prakṛtīḥ / etaddvayānurāga- sthirayā tiṣṭha pratiṣṭhayāśliṣṭaḥ // 1497
anurāgaṃ jano yāti parokṣe guṇakīrtanam / na bibhyati ca sattvāni siddherlakṣaṇamuttamam // 1498
anurāgavatī saṃdhyā divasastatpuraḥsaraḥ / aho daivagatiścitrā tathāpi na samāgamaḥ // 1499
anurāgavantamapi locanayor dadhataṃ vapuḥ sukhamatāpakaram / nirakāsayadravimapetavasuṃ viyadālayādaparadiggaṇikā // 1500
anurāgavartinā tava viraheṇogreṇa sā gṛhītāṅgī / tripuraripuṇeva gaurī varatanurardhāvaśiṣṭeva // 1501
anurāgādabhisarato laṅghitajaladheḥ kalādhināthasya / rajanīmukhacumbanataḥ śithilitamalakaṃ kalaṅkamākalaye // 1502
anurāgo vṛthā strīṣu strīṣu garvo vṛthā tathā / pṛiyo'ham sarvadā hyasyā mamaiṣā sarvadāpriyā // 1503
anurūpamidaṃ kūpa chadmacchannasya kiṃ na te / sanmārgavibhramānmārgapāto'yaṃ yannipātitaḥ // 1504
anurūpeṇa saṃsargaṃ prāpya sarvo'pi modate / dinaṃ tejonidhiryadvad ratriṃ doṣākaras tathā // 1505
anulepanāni kusumānyabalāḥ kṛtamanyavaḥ patiṣu dīpaśikhāḥ / samayena tena cirasuptamano- bhavabodhanaṃ samamabodhiṣata // 1506
anulomena balinaṃ pratilomena durjanam / ātmatulyabalaṃ śatruṃ vinayena balena vā // 1507
anuvanaṃ vanarājivadhūmukhe bahalarāgajavādharacāruṇi / vikacabāṇadalāvalayo'dhikaṃ rurucire rucirekṣaṇavibhramāḥ // 1508
anuvanamanuyāntaṃ bāṣpavāri tyajantaṃ muditakamaladāmakṣāmamālokya rāmam / dinamapi ravirocistāpamantaḥ prapede rajanirapi ca tārābāṣpabindūn babhāra // 1509
anuvanamanuśailaṃ tāmanālokya sītāṃ pratidinamatidīnaṃ vīkṣya rāmaṃ virāmam / giriraśanimayo'yaṃ yastadā na dvidhābhūt kṣitirapi na vidīrṇā sāpi sarvaṃsahaiva / 1510
anuvādayitā vādyaṃ nṛtyasi yattvayi sureśvaraḥ sākṣāt / pakṣaśca te'javandyas tadasi kalāpin paraṃ dhanyaḥ // 1511
anuvelaṃ nihanyante yasya sindhorivodyamāḥ / taṃ pramathya śriyaṃ ko'pi vipakṣo bhūbhṛduddharet // 1512
anuśayavatyevoktā proṣyatpatikā na bhedato bahubhiḥ / paradeśādāgacchat- patikāpi yathā pramuditaiva // 1513
anuśāsaddhi dharmeṇa vyavahāreṇa saṃsthayā / nyāyena ca caturthena caturantāṃ mahīṃ jayet // 1514
anuśīlitakuñjavāṭikāyāṃ jaghanālaṃkṛtapītaśāṭikāyām / muralīkalakūjite ratāyāṃ mama ceto'stu kadambadevatāyām // 1515
anuśocanamastavicāramanā vigatasya mṛtasya ca yaḥ kurute / sa gate salile tanute varaṇaṃ bhujagasya gatasya gatiṃ kṣipati // 1516
anuṣṭhānena rahitāṃ pāṭhamātreṇa kevalam / rañjayatyeva yā lokaṃ kiṃ tayā śukavidyayā // 1517
anuṣṭhitaṃ tu yad devair ṛṣibhiryadanuṣṭhitam / nānuṣṭheyaṃ manuṣyaistu taduktaṃ karma ācaret // 1518
anuṣṭhiteṣu kāryeṣu yo guhyaṃ na prakāśayet / sa tatra labhate siddhiṃ jalamadhye kapiryathā // 1519
anusarati karikapolaṃ bhramaraḥ śravaṇena tāḍyamāno'pi / gaṇayati na tiraskāraṃ dānāndhavilocano nīcaḥ // 1520
anusara sarastīraṃ vairaṃ kimatra sahātmanā katipayapayaḥpāṇam mānin samācara cātaka / pralayapavanairastaṃ nītaḥ purātanavārido yadayamadayaṃ kīlājālaṃ vimuñcati nūtanaḥ // 1521
anūḍhā mandire yasya rajaḥ prāpnoti kanyakā / patanti pitaras tasya svargasthā api tairguṇaiḥ // 1522
anūnavegādayamadvitīyaś cchāyāturaṅgādiva lajjamānaḥ / khuroddhutairvīra turaṅgamaste rajobhirahṇanāṃ patimāvṛṇoti // 1523.1
anrjutvamasadbhāvaṃ kārpaṇyaṃ calacittatā / puṃsāṃ mitreṣu ye doṣās te veśyāsu guṇāḥ smṛtāḥ // 1523.2
anṛtaṃ ca samutkarṣe rājagāmi ca paiśunam / guroścālīkanirbandhaḥ samāni brahmahatyayā // 1524
anṛtaṃ cāṭuvādaśca dhanayogo mahānayam / satyaṃ vaiduṣyamityeṣa yogo dāridryakārakaḥ // 1525
anṛtaṃ satyamityāhuḥ satyaṃ cāpi tathānṛtam / iti yāstāḥ kathaṃ vīra saṃrakṣyāḥ puruṣairiha // 1526
anṛtaṃ sāhasaṃ māyā mūrkhatvamatilubdhatā / aśaucatvaṃ nirdayatvaṃ strīṇāṃ doṣāḥ svabhāvajāḥ // 1527
anṛtapaṭutā kraurye cittaṃ satāmavamānitā matiravinaye dharme śāṭhyaṃ guruṣvapi vañcanam / lalitamadhurā vākpratyakṣe parokṣavibhāṣiṇī kaliyugamahārājasyaitāḥ sphuranti vibhūtayaḥ // 1528
anrtamanṛtametadyastudhāsūtirindur niyatamayamanāryo nirgataḥ kālakūṭāt / hṛdayadahanadakṣā dāruṇā cānyatheyaṃ vada sakhi madhuratve mohaśaktiḥ kuto'sya // 1529
anṛte dharmabhagne ca na śuśrūṣati cāpriye / na priyaṃ na hitaṃ vācyaṃ sadbhireveti ninditāḥ // 1530
anekagaticitritaṃ vividhajātibhedākulaṃ sametya tanumadgaṇaḥ pracuracitraceṣṭodyataḥ / purārjitavicitrakarmaphalabhugvicitrāṃ tanuṃ pragṛhya naṭavat sadā bhramati janmaraṅgāṅgaṇe // 1531
anekacittamantraśca dveṣyo bhavati mantriṇām / anavasthitacittatvāt karye taiḥ samupekṣyate // 1532
anekajanmasaṃbhūtaṃ pāpaṃ puṃsāṃ praṇaśyati / snānamātreṇa gaṅgāyāṃ sadyaḥ puṇyasya bhājanam // 1533
anekajīvaghātotthaṃ mlecchocchiṣṭaṃ malāvilam / malāktapātranikṣiptaṃ kiṃ śaucaṃ lihato madhu // 1534
anekadoṣaduṣṭasya kāyasyaiko mahān guṇaḥ / yo yathā vartayatyenaṃ taṃ tathaivānuvartate // 1535
anekadoṣaduṣṭasya madhuno'pāstadoṣatām / yo brūte tadrasāsaktaḥ so'satyāmbudhirastadhīḥ // 1536
anekadheti praguṇena cetasā vivicya mithyātvamalaṃ sadūṣaṇam / vimucya jainendramataṃ sukhāvahaṃ bhajanti bhavyā bhavaduḥkhabhīravaḥ // 1537
anekaparyāyaguṇairupetaṃ vilokyate yena samastatattvam / tadindriyānindriyabhedabhinnaṃ jñānaṃ jinendrairgaditaṃ hitāya // 1538
anekabhavasaṃcitā iha hi karmaṇā nirmitāḥ priyāpriyaviyogasaṃgamavipattisaṃpattayaḥ / bhavanti sakalāsvimā gatiṣu sarvadā dehināṃ jarāmaraṇavīcike jananasāgare majjatām // 1539
anekamalasaṃbhave kṛmikulaiḥ sadā saṃkule vicitrabahuvedane budhavinindite duḥsahe / bhramannayamanārataṃ vyasanasaṃkaṭe dehavān purārjitavaśo bhave bhavati bhāminīgarbhake // 1540
anekamukhapāpātmā chadmasaṃdarśitāśramaḥ / karburaprakṛtiḥ kaścit kāpeyakalahocitaḥ / 1541.1
anekayuddhavijayī saṃdhānaṃyasya gacchati / tatpratāpena tasyāśu vaśaṃ gacchanti vidviṣaḥ // 1541.2
anekarājyāntaritam atikṣiptaṃ na yudhyate / antargatāmitraśalyam antaḥśalyaṃ hi na kṣamam // 1542
// (1543)
anekavarṇapadatāṃ vāgvidyudiva bibhratī / abhrānteṣu sadā sārasaṅgiṣu syāt sphuradguṇā // 1544
anekavidvajjanaratnapūrṇaṃ ve dodakanyāyataraṅgaramyam / alaṅghanīyaṃ gurutīrthamekaṃ sabhāsamudraṃ śirasā namāmi // 1545
anekaśāstraṃ bahu veditavyam alpaśca kālo bahavaśca vighnāḥ / yat sārabhūtaṃ tadupāsitavyaṃ haṃso yathā kṣīramivāmbumadhyāt // 1546
anekasaṃśayocchedi parokṣārthasya darśakam / sarvasya locanaṃ śāstraṃ yasya nāstyandha eva saḥ // 1547
anekasuṣiraṃ kāntaṃ vādi strīmukhapaṅkajam / paśya kānte vanasyānte netraśrutimanoramam // 1548
anekasuṣiraṃ vādyaṃ kāntaṃ ca ṛṣisaṃjñitam / cakriṇā ca sadārādhyaṃ yo jānāti sa paṇḍitaḥ // 1549
aneke phaṇinaḥ santi bhekahbakṣaṇatatparāḥ / eka eva hi śeṣo'yaṃ dharaṇīdharaṇakṣamaḥ // 1550
anekairnāyakaguṇaiḥ sahitaḥ sakhi me patiḥ / sa eva yadi jāraḥ syāt saphalaṃ jīvitaṃ bhavet // 1551
anena kalyāṇi mṛṇālakomalaṃ vratena gātraṃ glapayasyakāraṇam / prasādamākāṅkṣati yastavotsukaḥ sa kiṃ tvayā dāsajanaḥ prasādyate // 1552
anena kasyāpi kulāṅkureṇa spṛṣṭasya gātreṣu sukhaṃ mamaivam / kāṃ nirvṛtiṃ cetasi tasya kuryād yasyāyamaṅgāt kṛtinaḥ prarūḍhaḥ // 1553
anena kiṃ na paryāptaṃ māṃsasya parivarjanam / yatpāṭitaṃ tṛṇenāpi svamaṅgaṃ paridūyate // 1554
anena kumbhadvayasaṃniveśa- saṃlakṣyamāṇena kucadvayena unmajjatā yauvanavāraṇena vāpīva tanvaṅgi taraṅgitāsi // 1555
anena tanumadyayā mukharanūpurārāviṇā navāmburuhakomalena caraṇena saṃbhāvitaḥ / aśoka yadi sadya eva kusumairna saṃpatsyase vṛthā vahasi dohadaṃ lalitakāmisādhāraṇam // 1556
anena tava putrasya prasuptasya vanāntare / śikhāmāruhya hastena khaḍgena nihataṃ śiraḥ // 1557
anena tvaṃ svarūpeṇa puṣpabāṇaiśca pañcabhiḥ / mohayan puruṣān strīśca kuru sṛṣṭiṃ sanātanīm // 1558
anena dharmaḥ saviśeṣamadya me trivargasāraḥ pratibhāti bhāvini / tvayā manonirviṣayārthakāmayā yadeka eva pratigṛhya sevyate // 1559
anena puruṣo dehān upādatte vimuñcati / harṣaṃ śokaṃ bhayaṃ duḥkhaṃ sukhaṃ cānena vindati // 1560
anena bhavati śreṣṭho mucyante ca sabhāsadaḥ / kartārameno gacchecca nindyo yatra hi nindyate // 1561
anena martyadehena yallokadvayaśarmadam / vicintya tadanuṣṭheyaṃ heyaṃ karma tato'nyathā // 1562
anena yūnā saha pārthivena rambhoru kaccin manaso ruciste / siprātaraṅgānilakampitāsu vihartumudyānaparaṃparāsu // 1563
anena yogarājena dhūpitāmbarabhūṣaṇaḥ / dhūpitāṅgastribhuvanaṃ manujaḥ kurute vaśam // 1564
anena yogena vivṛddhatejā nijāṃ parasmai padavīmayacchan / samācarācāramupāttaśastro japopavāsābhiṣavairmunīnām // 1565
anena rambhoru bhavanmukhena tuṣārabhānostulayā jitasya / ūnasya nūnaṃ paripūraṇāya tārāḥ sphuranti pratimānakhaṇḍāḥ // 1566
anena vītarāgeṇa buddhenevādhareṇa te / dūti nirvyājamākhyātā sarvavastuṣu śūnyatā // 1567
anena sarvārthikṛtārthitā kṛtā hṛtārthinau kāmagavīsuradrumau / mithaḥpayaḥsecanapallavāśanaiḥ pradāya dānavyasanaṃ samāpnutam // 1568
anena sārdhaṃ tava yauvanena koṭiṃ parāmacchiduro'dhyarohat / premāpi tanvi tvayi vāsavasya guṇo'pi cāpe sumanaḥśarasya // 1569
anena sārdhaṃ viharāmburāśes tīreṣu tālīvanamarmareṣu / dvīpāntarānītalavaṅgapuṣpair apākṛtasvedalavā marudbhiḥ // 1570
anena sidhyati hyetanmamāpyeṣa parākramaḥ / evaṃ jñātvā caredyastu saphalāstasya buddhayaḥ // 1571
anenaiva prakāreṇa trayo grīvāśritāḥ śubhāḥ / lalāṭe yugalāvartau candrārkau śubhakārakau // 1572
anaiśvarye tṛṣā bhāryā pathi kṣetre tridhā kṛṣiḥ / lambakaḥ sākṣiṇaścaiva pañcānarthā asaṃkṛtāḥ // 1573
anaucityādṛte nānyad rasabhaṅgasya kāraṇam / prasiddhaucityabandhastu rasasyopaniṣat parā // 1574
anaucityena kanyāsu purastrīṣu ca yā ratiḥ / sa kāmo hi kṣitīndrāṇām ariṣaḍvargapūrvajaḥ // 1575
antaḥkaṭurapi laghurapi sadvṛttaṃ yaḥ pumān na saṃtyajati / sa bhavati sadyo vandyaḥ sarṣapa iva sarvalokasya // 1576
antaḥkaṭu sadā prema mānuṣaṃ parilakṣyate / hatāśān na karotyasmān daivapremaiva kevalam // 1577
antaḥkapālavivare jihvāmākuñcya cārpayet / bhrūmadhyadṛṣṭiramṛtaṃ pibet khecaramudrayā // 1578
antaḥkaraṇatattvasya dampatyoḥ snehasaṃśrayāt / ānandagranthireko'yam apatyamiti kathyate // 1579
antaḥkaraṇavikāraṃ guruparijanasaṃkaṭe'pi kulaṭānām / jānanti tadabhiyuktā bhrūbhaṅgāpāṅgamadhuradṛṣṭena // 1580
antaḥkaraṇaśūnyo'pi tṛṇapūlakapūruṣaḥ satkṛtaḥ kṣetrapatinā samartho mṛgavārane // 1581
antaḥ kiṃcit kiṃcin muktānāmahaha vibhramaṃ vahasi / dūrāddarśayasi punaḥ kṣārodgāraṃ jaḍādhīśaḥ // 1582
antaḥ kuṭilatāṃ bibhrac chaṅkhaḥ sa khalu niṣṭhuraḥ / huṃkaroti yadā dhmātas tadaiva bahu gaṇyatām // 1583
antaḥkūjadudārakaṇṭhamasakṛnmuñceti lolekṣaṇaṃ prāyaḥ smerakapolamūlamamṛtaprasyandi bimbādharam / ādhūtāṅgulipallavāgramalamityānartitabhrūlataṃ pītaṃ yena mukhaṃ tvadīyamabale so'haṃ hi dhanyo yuvā // 1584.1
antaḥ kecana kecanāpi hi dale kecit tathā pallave mūle kecana kecana tvaci phale puṣpe ca ke'pi drumāḥ / saurabhyaṃ nitarāṃ bibhartyavikalaḥ śrīkhaṇḍaṣaṇḍīkṛtaḥ sarvāṅge surabhirna ko'pi dadṛśe muktvā bhavantaṃ kvacit // 1584.2
antaḥkopakaṣāyite'pi hṛdaye sādhorasacceṣṭitair bhadrāṇyeva bahiḥ kriyāsu vacanānyāvirbhavantyarthataḥ / madhye'tyantakarālavāḍavaśikhāśoṣe'pi vārāṃnidheḥ kallolāḥ prakaṭībhavanti satataṃ muktāphalodgāriṇaḥ // 1585
// (1586)
antaḥkrūrāḥ saumyamukhā agādhahṛdayāḥ striyaḥ / antarviṣā bahiḥsaumyā bhakṣyā viṣakṛtā iva // 1587
antaḥ krodhojjihānajvalanabhavaśikhākārajihvāvalīḍha- prauḍhabrahmāṇḍabhāṇḍaḥ pṛthubhuvanaguhāgarbhagambhīranādaḥ / dṛpyatpārīndramūrtirmurajidavatu vaḥ suprabhāmaṇḍalībhiḥ kurvannirdhūmadhūmadhvajanicitamiva vyoma romacchaṭānām // 1588
antaḥkhedamivodvahan yadaniśaṃ ratnākaro ghūrṇate yacca dhyānamivāsthito na kanakakṣoṇīdharaḥ syandate / jāne dānavilāsadānarabhasaṃ śauryaṃ ca te śuśruvān eko manthavighaṭṭanāstadaparaṣṭaṅkāhatīḥ śaṅkate // 1589
antaḥpuracaraiḥ sārdhaṃ yo na mantraṃ samācaret / na kalatrairnarendrasya sa bhaved rājavallabhaḥ // 1590
antaḥpuradhanādhyakṣair vairidūtairnirākṛtaiḥ / saṃsargaṃ na vrajed rājam vinā pārthivaśāsanāt // 1591
antaḥpurāṇāṃ vihitavyavasthaḥ pade pade'haṃ skhalitāni rakṣan / jarāturaḥ saṃprati daṇḍanītyā sarvaṃ nṛpasyānukaromi vṛttam // 1592
antaḥpurīyasi raṇeṣu sutīyasi tvaṃ pauraṃ janaṃ tava sadā ramaṇīyate śrīḥ / dṛṣṭaḥ priyābhiramṛtadyutidarśamindra- saṃcāramatra bhuvi saṃcarasi kṣitīśa // 1593
antaḥpure pitṛtulyaṃ mātṛtulyaṃ mahānase / goṣu cātmasamaṃ dadyāt svayameva kṛṣiṃ vrajet // 1594
antaḥprakāśamicchantaḥ sadasacca vivecitum / snehaṃ sūktipradīpe'smin vardhayantu subuddhayaḥ // 1595
antaḥprataptamarusaikatadahyamāna- mūlasya campakataroḥ kva vikāsacintā / prāyo bhavatyanucitasthitideśabhājāṃ śreyaḥ svajīvaparipālanamātrameva // 1596
antaḥ praviśya yuvacihnamuro'balānāṃ yena krameṇa bata loḍayate manīṣin / āśritya taṃ hi niyamaṃ tata unnayete etau kucau sapadi hanti vidīrṇamadhyāt // 1597
antaḥśarīrapariśoṣamudagrayantaḥ kīṭakṣatasrutibhirasramivodvamantaḥ / chāyāviyogamalinā vyasane nimagnā vṛkṣāḥ śmaśānamupagantumiva pravṛttāḥ // 1598
antaḥsaṃtoṣacittānāṃ saṃpadasti pade pade / antarmalinacittānāṃ sukhaṃ svapne'pi durlabham // 1599
antaḥsaṃtoṣavāṣpaiḥ sthagayati na dṛśastābhirākarṇayiṣyann aṅgenānastiromā racayati pulakaśreṇimānandakandām / na kṣoṇībhaṅgabhīruḥ kalayati ca śiraḥkampanaṃ tanna vidmaḥ śṛṇvannetasya kīrtīḥ kathamuragapatiḥ prītimāviṣkaroti // 1600
antaḥsamutthavirahānalatīvratāpa- saṃtāpitāṅga karipuṅgava muñca śokam / dhātrā svahastalikhitāni lalāṭapaṭṭe ko vākṣarāṇi parimārjayituṃ samarthaḥ // 1601
antaḥ sametyāpi bahiḥ prayāti spṛṣṭā vidhatte tvavagūhanāni / dattvādharaṃ roditi śuṣkameva saivaṃ vilāsaistapasāpyalabhyā // 1602
antaḥsāravihīnānāṃ sahāyaḥ kiṃ kariṣyati / malaye'pi sthito veṇur veṇureva na candanaḥ // 1603
antaḥsāravihīnānām upadeśo na jāyate / malayācalasaṃsargān na veṇuścandanāyate // 1604
antaḥsārairakuṭilais susnigdhaiḥ suparīkṣitaiḥ / mantribhirdhāryate rājyaṃ sustambhairiva mandiram // 1605
antaḥsāro'pi niryāti nūnamarthitayā saha / anyathā tadavasthasya mahimā kena dehinām // 1606
antaḥsthasuratārambhā bhilāṣamapi gopayat / anyonyaṃ mithunaṃ vetti netre dṛṣṭvaiva cañcale // 1607
antaḥsthenāviruddhena suvṛttenāticāruṇā / antarbhinnena saṃprāptaṃ mauktikenāpi bandhanam // 1608
antaḥsvīkṛtajāhnavījalamatisvacchandaratnāṃkura- śreṇīśoṇabhujaṅganāyakaphaṇācakrollasatpallavam / bhūyādabhyudayāya mokṣanagaraprasthānabhājāmitaḥ pratyūhapraśamaikapūrṇakalaśaprāyaṃ śiro dhūrjaṭeḥ // 1609
antakaḥ paryavasthātā janminaḥ saṃtatāpadaḥ / iti tyājye bhave bhavyo muktāvruttiṣṭhate janaḥ // 1610
antakaḥ śamano mṛtyuḥ pātālaṃ vaḍavāmukham / kṣuradhārā viṣaṃ sarpo vahnirityekataḥ striyaḥ // 1611
antakāya dadatā tvayā priyā- kāyakāncanalatāpratigraham / dīyate bata madīyajīvanaṃ dakṣiṇānila kuto na dakṣiṇā // 1612
antakāle ca māmeva smaranmuktvā kalevaram / yaḥ prayāti sa madbhāvaṃ yāti nāstyatra saṃśayaḥ // 1613
antakāle hi bhūtāni muhyantīti purāśrutiḥ / [rājñaivaṃ kurvatā loke pratyakṣā sā śrutiḥ kṛtā] // 1614
antako'pi hi jantūnām antakālamapekṣate / na kālaniyamaḥ kaścid uttamarṇasya vidyate // 1615
antaraṃ kiyadākhyānti santo raghukirātayoḥ / antaraṃ tāvadākhyānti santo raghukirātayoḥ // 1616
antaraṅgamanaṅgasya śṛṅgārakuladaivatam / aṅgīkaroti tanvaṅgī sā vilāsamayaṃ vayaḥ // 1617
antaraṅgā hi ye rājñaḥ parasvādāyinaḥ śaṭhāḥ / bhṛtyā bhavanti prāyeṇa tebhyo rakṣedimāḥ prajāḥ // 1618
antarāyatimiropaśāntaye śāntapāvanamacintyavaibhavam / taṃ naraṃ vapuṣi kuñjaraṃ mukhe manmahe kimapi tundilaṃ mahaḥ // 1619
antargatamalo duṣṭas tīrthasnānaśatairapi / na śudhyati yathā bhāṇḍaṃ surāyā dāhitaṃ ca sat // 1620
antargatā madanavahniśikhāvalī yā sā bāghyate kimiha candanapaṅkalepaiḥ / yatkumbhakārapacanopari paṅkalepas tāpāya kevalamasau na ca tāpaśāntyai // 1621
antargatairguṇaiḥ kiṃ dvitrā api yatra sākṣiṇo viralāḥ / sa guṇo gīteryadasau vanecaraṃ hariṇamapi harati // 1622
antargato yadi haristapasā tataḥ kiṃ nāntargato yadi haristapasā tataḥ kim / antarbahiryadi haristapasā tataḥ kiṃ nāntarbahiryadi haristapasā tataḥ kim // 1623
antargāḍhaṃ cihnahīnaṃ viśālaṃ madhye sthūlaṃ sthūladhārātitīkṣṇam / rakṣovakṣaśchedanārthaṃ mahāntaṃ kṛtvā khaṅgaṃ devarājotihṛṣṭaḥ // 1624
antargūḍhānarthān avyañjayataḥ prasādarahitasya / saṃdarbhasya nadasya ca na rasaḥ prītyai rasajñānām // 1625
antargṛhaṃ nayati vardhitaromaharṣaṃ sparśena sītkaraṇagarbhamukhīḥ karoti / kiṃcādharavraṇavatīḥ kurute puranghrīḥ kiṃ vallabhaḥ kimuta haimana eṣa vātaḥ // 1626
antargṛhe kṛṣṇamavekṣya cauraṃ baddhvā kavāṭaṃ jananīṃ gataikā / ulūkhale dāmanibaddhamenaṃ tatrāpi dṛṣṭvā stimitā babhūva // 1627
antarjalāvāritamūrti yāto bālāpariṣvaṅgasukhāya patyuḥ / vighnāya vaimalyamapāṃ babhūva vyarthaḥ prasādo hi jalāśayānām // 1628
antardadhānāpi kaṭhorabhāvaṃ svacchadyutiḥ sā nijamādhurībhiḥ / bhuktā rasaṃ svāduvidāṃ tanoti guṇopagūḍhā sitaśarkareva // 1629
antarduṣṭaḥ kṣamāyuktaḥ sarvānarthakaraḥ kila / śakuniḥ śakaṭāraśca dṛṣṭāntāvatra bhūpate // 1630
antardhṛtaguṇaireva pareṣāṃ sthīyate hṛdi / arthaṃ samarthayantyenaṃ samagraṃ kusumasrajaḥ // 1631
antarnāḍīniyamitamarullaṅghitabrahmarandhraṃ svānte śāntipraṇayini samunmīladānandasāndram / pratyagjyotirjayti yaminaḥ spaṣṭalālāṭanetra- vyājavyaktīkṛtamiva jagadvāpi candrārdhamauleḥ // 1632
antarnidahyamānena śaktihīnena śatruṣu / saṃtatiḥ kriyate yena nindyaṃ dhiktasya jīvitam // 1633
antarnibaddhagurumanyuparaṃparābhir iccocitaṃ kimapi vaktumaśaknuvatyāḥ / avyktahūṃkuticalatkucamaṇḍalāyās tasyāḥ smarāmi muhurardhavilokitāni // 1634
antarbalānyahamamuṣya mṛgādhipasya vācā nigadya kathamadya laghūkaromi / jānanti kiṃ na karajakṣatakumbhikumbhā- dāmuktamauktikamayāni digantarāṇi // 1635
antarbhāvanigūdheyaṃ vākte prakṛtipeśalā / vikārādyanabhijñeyā viṣadigdheva vāruṇī // 1636
antarbhūto nivasati jaḍe jaḍaḥ śiśiramahasi hariṇa iva / ajaḍe śaśīva tapane sa tu praviṣṭo'pi niḥsarati // 1637
antarbhūya prabhoḥ prāpyo viśeṣaḥ sarvathā budhaiḥ / ko hi nāma na kurvīta kevalodarapūraṇam // 1638
antarmagnakareṇavaḥ kalabhakavyārugṇakandāṅkuraiḥ sāmodāḥ paritaḥ pramattamahiṣaśvāsollasadvīcayaḥ / saṃmodaṃ janayanti śailasaritaḥ succhāyakacchasthalī- sīmāno jalasekaśītalaśilānidrāṇarohidgaṇāḥ // 1639
antarmanyuvibhinnadīrgharasitaprodbhūtakaṇṭhavyathair ākruṣṭāstaṭinīṣu kokamithunairyāvanniśīthaṃ mithaḥ / śītojjāgarajambukaughamukharagrāmopakaṇṭhasthalāḥ kṛcchreṇoparamanti pānthagṛhiṇīcintāyatā rātrayaḥ // 1640
antarmalinadehena bahirāhlādakāriṇā / mahākālaphaleneva kaḥ khalena na vañcitaḥ // 1641
antarmalinasaṃsargāc chrutavānapi duṣyati / yaccakṣuḥsaṃnikarṣeṇa karṇo'bhūt kuṭilāśrayaḥ // 1642
antarmalīmase vakre cale karṇāntasarpiṇi tasyā netrayuge dṛṣṭe durjane ca kutaḥ sukham // 1643
antarmārarasārdrā guruguṇabaddhānukūlatāṃ dhatte / niṣṭhurabāhyākārā dṛtiriva patisaṃnidhau navyā // 1644
antarmohanamaulighūrṇanacalanmandāravibhraṃśanaḥ stambhākarṣaṇadṛptiharṣaṇamahāmantraḥ kuraṅgīdṛśām / dṛpyaddānavadūyamānadiviṣaddurvāraduḥkhāpadāṃ bhraṃśaḥ kaṃsariporvilopayatu vo'śreyāṃsi vaṃśīravaḥ // 1645
antarye satataṃ luthantyagaṇitāstāneva pāthodharair āttānāpatatastaraṅgavalayairāliṅgya gṛhṇannasau / vyaktaṃ mauktikaratnatāṃ jalakaṇānsaṃprāpayatyambudhiḥ prāyo'nyena kṛtādaro laghurapi prāpto'rcyate svāmibhiḥ // 1646
antarlīnabhujaṃgamaṃ gṛhamivāntaḥsthograsiṃhaṃ vanaṃ grāhākīrṇamivābhirāmakamalacchāyāsanāthaṃ saraḥ / kālenāryajanāpavādapiśunaiḥ kṣudrairanāryaiḥ śritaṃ duḥkhena pravigāhyate sacakitaṃ rājñāṃ manaḥ sāmayam // 1647
antarlīnasya duḥkhāgner adyoddāmaṃ jvaliṣyataḥ / utpīḍa iva dhūmasya mohaḥ prāgāvṛṇoti mām // 1648
antarvasati mārjārī śunī vā rājaveśmani / bahirbaddho'pi mātaṅgas tataḥ kiṃ laghutāṃ gataḥ // 1649
antarvahasi kaṣāyaṃ bāhyākāreṇa madhuratāṃ yāsi / sahakāra māyiviṭapin yuktaṃ lokairbahirnītaḥ // 1650
antarbahistrijagatīrasabhāvavidvān yo nartayatyakhiladehabhṛtāṃ kulāni / kṣemaṃ dadātu bhagavān paramādidevaḥ śṛṅgāranāṭakamahākavirātmajanmā // 1651
antarvāṇiṃ manyamānaḥ khalo'yaṃ paurobhāgyaṃ sūktimuktāsu dhatte / sarvānandinyaṅgake kāminīnām īrma mārgatyeṣa vai bambharāliḥ // 1652
antarviśati mārjārī śunī vā rājaveśmani / bahiḥsthasya gajendrasya kimarthaḥ parihīyate // 1653
antarviṣamayā hyetā bahiścaiva manoramāḥ / guñjāphalasamākārā yoṣitaḥ kena nirmitāḥ // 1654
antarviṣṇostrilokī nivasati phaṇināmīśvare so'pi śete sindhoḥ so'pyekadeśe tamapi culukayāṃ kumbhayoniścakāra / dhatte khadyotalīlāmayamapi nabhasi śrīnṛsiṃhakṣitīndra tvatkīrteḥ karṇanīlotpalamidamapi ca prekṣaṇīyaṃ vibhāti // 1655
antarhite śaśini saiva kumudvatī me dṛṣṭiṃ na nandayati saṃsmaraṇīyaśobhā / iṣṭapravāsajanitānyabalājanena duḥkhāni nūnamatimātradurudvahāni // 1656
antaśchidrāṇi bhūyaṃsi kaṇṭakā bahavo bahiḥ / kathaṃ kamalanālasya mā bhūvan bhaṅgurā guṇāḥ // 1657
antaśchidrairiyamadhigatā dustyajā duṣṭavaṃśair atyāsaktirnijakulaśubhodarkalābhāya na syāt / kiṃ tu grīṣmaśvasanajanitānyonyasaṃgharṣavahni- jvālāmālājaṭilavapuṣāmātmanāṃ nāśanāya // 1658
antastava sa jvalano bhīmā makarāśca sarvato vikaṭāḥ / atha bata viṣamayamaṅgam taditi niṣevyaḥ kathaṃ bhaverjaladhe // 1659
antastāraṃ taralitatalāḥ stokamutpīḍabhājaḥ pakṣmāgreṣu grathitapṛṣataḥ kīrṇadhārāḥ krameṇa / cittātaṅkaṃ nijagarimataḥ samyagāsūtrayanto niryāntyasyāḥ kuvalayadṛśo bāṣpavārāṃ pravāhāḥ // 1660
antastimiranāśāya śābdabodho nirarthakaḥ / na naśyati tamo nāma kṛtayā dīpavārtayā // 1661
antastṛṣṇopataptānāṃ dāvadāhamayaṃ jagat / bhavatyakhilajantūnāṃ yadantastadbahiḥ sthitam // 1662
antikāntikagatenduvisṛṣṭe jihmatāṃ jahati dīdhitijāle / niḥsṛtastimirabhāranirodhād ucchvasanniva rarāja digantaḥ // 1663
antenārjunatāṃ dadhāti nayanaṃ madhye tathā kṛṣṇatāṃ dvairūpyaṃ dadhatāmunā viracitaḥ karṇena te vigrahaḥ / tatkarṇārjunakṛṣṇavigrahavatī sākṣāt kurukṣetratāṃ yātāsi tvadavāptireva taruṇi śreyaḥ paraṃ gaṇyate // 1664
anteṣu remire dhīrā nate madhyeṣu remire / antaprāptiṃ sukhāmāhur duḥkhamantaramantayoḥ // 1665
ante santoṣadaṃ viṣṇuṃ smaret hantāramāpadām / śaratalpagato bhīṣmaḥ sasmāra garuḍadhvajam // 1666
anto nāścaryajātasya jatato dṛśyate kvacit / kṣudrāhaṃbhāvasīmāyā yāvatīṃ muktimāpnumaḥ / āścaryāṇi hi tāvanti prakāśāni bhavanti naḥ // 1667
anto nāsti pipāsāyāḥ saṃtoṣaḥ paramaṃ sukham / tasmāt saṃtoṣameveha dhanaṃ paśyanti paṇḍitāḥ // 1668
antyajo'pi naraḥ pūjyo yasyāsti vipulaṃ dhanam / api brahmakule jāto nirdhanaḥ paribhūyate // 1669
antyajo'pi yadā sākṣī vivāde saṃprajāyate / na tatra yujyate divyaṃ kiṃ punarvanadevatāḥ // 1670
antyāvasthāgato'pi mahān svaguṇāñjahāti na śuddhatayā / na śvetabhāvamujjhati śaṅkhaḥ śikhibhuktamukto'pi // 1671
antraprotabṛhatkapālanalakakrūrakvaṇatkaṅkaṇa- prāyapreṅkhitabhūribhūṣaṇaravairādhoṣayantyambaram / pītaccharditaraktakardamaghanaprāgbhāraghorollasad vyālolastanabhārabhairavavapurdarpoddhataṃ dhāvati // 1672
antrākalpacalatpayodharabharavyāviddhameghacchaṭā- sṛkvasthāmiṣagṛdhnugṛdhragarudāsphāloccalanmūrdhajā / vyādāyānanamaṭṭahāsavikaṭaṃ dūreṇa tārāpathāt trasyatsiddhapuraṃdhrivṛndarabhasonmuktādupakrāmati // 1673
antraiḥ kalpitamaṅgalapratisarāḥ strīhastaraktotpala- vyaktottaṃsabhṛtaḥ pinahya sahasā hṛtpuṇḍarīkasrajaḥ / etāḥ śoṇitapaṅkakuṅkumajuṣaḥ saṃbhūya kāntaiḥ pibanty asthisnehasurāḥ kapālacaṣakaiḥ prītāḥ piśācāṅganāḥ // 1674
antraiḥ svairapi saṃyatāgracaraṇo mūrcchāvirāmakṣaṇe svādhīnavraṇitāṅgaśastranicito romodgamaṃ varmayan / bhagnānudvalayannijān parabhaṭān saṃtarjayan niṣṭhuraṃ dhanyo dhāma jayaśriyaḥ pṛthuraṇastambhe patākāyate // 1675
andūmuddhūya baddhāṃ nijamapi sahasā sūtamunmathya sadyo niryātastrastavājivrajakṛtaninadākarṇanakruddhacetāḥ / saṃrambhārambhabhagnadrumaviṭapaśataiḥ prothayannāpanasthān āyāti vyālanāgastvaritamiha janāḥ sāvadhānā bhavantu // 1676
andhaṃ tamaścedayi bādhate tvāṃ sarojanetraṃ jagadekasūtram / sudhācaritram paramaṃ pavitraṃ kuruṣva mitraṃ vasudevaputram // 1677
andhaṃ daridritamapi priyayā vihīnaṃ vīkṣyeśvare vadati yā ca varaṃ tvamekam / netre na nāpi vasu no vanitāṃ sa vavre chatrābhirāmasutadarśanamityuvāca // 1678
andhaṃ patiṃ prāpya vilāsinīnāṃ kaṭākṣabāṇā viphalā bhavanti / tadvat kujādityaśanaiścarāṇāṃ na vāradoṣāḥ prabhavanti rātrau // 1679
andhaḥ sa eva śrutavarjito yaḥ śaṭhaḥ sa evārthinirarthako yaḥ / mṛtaḥ sa evāsti yaśo na yasya dharme na dhīryasya sa eva śocyaḥ // 1680
andhaḥ syādandhavelāyāṃ bādhiryamapi cāśrayet / kuryāt tṛṇamayaṃ cāpaṃ śayīta mṛgaśāyikām // 1681
sāntvādibhirupāyaistu hanyācchatruṃ vaśe sthitam / dayā tasmin na karttavyā śaraṇāgata ityuta // 1682
andhakaṃ kubjakaṃ caiva kuṣṭhāṅgaṃ vyādhipīḍitam / āpadgataṃ ca bhartāraṃ na tyajet sā mahāsatī // 1683
andhakaḥ kubjakaścaiva tristanī rājakanyakā / trayo'pyanyāyataḥ siddhāḥ saṃmukhe karmaṇi sthite // 1684
andhakaḥ kubjakaścaiva rājakanyā ca tristanī / anayo'pi nayaṃ yāti yāvacchrīrbhajate naram // 1685
andhakaḥ kubjakaścaiva rājakanyā ca tristanī / sānukūle jagannāthe viparītaḥ suyugbhavet // 1686
andhakāragaralaṃ yato jagan- mohakāri bhṛśamatti nityaśaḥ / ujjvalaṃ jaṭharamoṣadhīpater añjanābhamabhavat tataḥ priye // 1687
andhakārāṅkuro jajñe vavṛdhe cāvilambitam / bhīmena ramamāṇāyā hiḍimbāyā ivātmajaḥ // 1688
andhatvamandhasamaye badhiratvaṃ bahdirakāla ālambya / śrīkeśavayoḥ praṇayī parameṣṭhī nābhivāstavyaḥ // 1689
andhadvaye mahānandho viṣayāndhīkṛtekṣaṇaḥ / cakṣuṣāndho na jānāti viṣayāndho na kenacit // 1690
andhasya darpaṇeneva hiteneva hataśruteḥ / duḥkhābhitaptaḥ śokena nekṣate na śṛṇoti ca // 1691
andhasya panthā badhirasya panthāḥ striyaḥ panthā vaivadhikasya panthāḥ / rājñaḥ panthā brāhmaṇenāsametya sametya tu brāhmaṇasyaiva panthāḥ // 1692
andhasya me hṛtavivekamahādhanasya caurairvibho balibhirindriyanāmadheyaiḥ / mohāndhakūpakuhare vinipātitasya deveśa dehi kṛpaṇasya karāvalambam // 1693
andhā iva na paśyanti yogyāyogyaṃ hitāhitam / pathā tenaiva gacchanti nīyante yena pārthivāḥ // 1694
andhā iva badhirā iva mūkā iva mohabhāja iva / paṅgava ivānabhimate nṛpaternivasanti sādhavaḥ sadasi // 1695
andhā vidvajjanairhīnā mūkā kavibhirujjhitā / badhirā gāyanairhīnā sabhā bhavati bhūbhṛtām // 1696
andhīkaromi bhuvanaṃ badhirīkaromi dhīraṃ sacetanamacetanatāṃ nayāmi / kṛtyaṃ na paśyati na yena hitaṃ śṛṇoti dhīmānadhītamapi na pratisaṃdadhāti // 1697.1
andhe tamasi majjāmaḥ paśubhirye yajāmahe / ahiṃsāyāḥ paro dharmo na bhūto na bhaviṣyati // 1697.2
ando'pyanyoktapatho daṇḍadhṛganyopacaraṇīyaḥ / rājatvapratihatair janānurāgairbharati bhūpaḥ // 1698
andho matsyānivāśnāti sa naraḥ kaṇṭakaiḥ saha / yo bhāṣate'rthavaikalyam apratyakṣaṃ sabhāṃ gataḥ // 1699
andho vā vadhiro vātha kuṣṭī vāpyantyajo'pi vā / parigṛhṇātu tāṃ kanyāṃ salakṣāṃ syād videśagaḥ // 1700
andho hi rājā bhavati yastu śāstravivarjitaḥ / andhaḥ paśyati cāreṇa śāstrahīno na paśyati // 1701
anghrīnīranghrapīnastanataṭaluṭhanāyāsamandapracārāś cārūnullāsayanto draviḍanaravadhūhāridhammillabhārān / jighrantaḥ siṃhalīnāṃ mukhakamalamalaṃ keralīnāṃ kapolaṃ cumbanto vānti mandaṃ malayaparimalā vāyavo dākṣiṇātyāḥ // 1702
annaṃ kiṃśukapuṣpapuñjasadṛśaṃ pāṣāṇajālairyutaṃ dhūmyaṃ gandhayutaṃ ca jālamakhilaṃ bhagnāśca dantālayaḥ / ājyaṃ dūrataraṃ na cāpi lavaṇaṃ na śrūyate tintriṇī bhakṣyāṇāṃ vacanaṃ ca nāsti hi sakhe tadbhojanaṃ varṇaye // 1703
annaṃ dadyādatithaye śraddhayā svargadaṃ hi tat / sakuṭumbo diśannannaṃ saktuprastho divaṃgataḥ // 1704
annaṃ dhānyaṃ vasu vasumatītyuttareṇottareṇa vyākṛṣyante paramakṛpaṇāḥ pāmarā yadvadityam / bhūmiḥ khaṃ dyaurdruhiṇagṛhamityuttareṇottareṇa vyāmohyante vimalamatayo'pyasthireṇaiva dhāmnā // 1705
annaṃ nāstyudakaṃ nāsti nāsti tāmbūlacarvaṇam / mandireṣumahotsāhaḥ śuṣkacarmasya   tāḍanam // 1706
annaṃ muktāsuvarṇaṃ dravaguṇarahitāḥ svarṇarūpāśca sūpāḥ sāmodāḥ śākabhedāḥ phalaguḍamilitāḥ pāyasam ... / yāvadbhojyaṃ tadājyaṃ dadhi kathinataraṃ naikarūpāstvapūpāḥ bhujyante bhūsuraudhairmahati tava gṛhe rāmacandrasya tṛptyai // 1707
annaṃ vidhātrā vihitaṃ martyānāṃ jīvadhāraṇam / tadanādṛtya matimān prārthayenna tu kiṃcana // 1708
annaṃ saṃprokṣya gāyatryā satyaṃ tvarteti mantrataḥ / ṛtaṃ tveti ca sāyaṃ tu pariṣiñcet pradakṣiṇam // 1709
annaṃ hi prāṇināṃ prāṇā ārtānāṃ śaraṇaṃ tvaham / dharmo vittaṃ nṛṇāṃ pretya santo'rvāg bibhyato'raṇam // 1710
annajā bhuvi martyānāṃ śramajā vā kathaṃcana / saiṣā bhavati lokasya nidrā sarvasya laukikī // 1711
annadātā bhayatrātā kanyādātā tathaiva ca / janitā copanetā ca pañcaite pitaraḥ smṛtāḥ // 1712
annadānaṃ mahādānaṃ vidyādānaṃ mahattaram / annena kṣaṇikā tṛptir yāvajjīvaṃ tu vidyayā // 1713
annadānāt paraṃ dānaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati / annena dhāryate sarvaṃ jagadetaccarācaram // 1714
annadāhe harenmāṃsam ambudāhe ca śoṇitam / kāmadāhe harennetram anidrā rogakāriṇī // 1715
annado jaladaścaiva āturasya cikitsakaḥ / trayaste svargamāyānti vinā yajñena bhārata // 1716
annapānaṃ viṣādrakṣed viśeṣeṇa mahīpateḥ / yogakṣemau tadāyattau dharmādyā yannibandhanāḥ // 1717
annapānādibhiścaiva vastrālaṃkārabhūṣaṇaiḥ / gandhamālyairvicitraiśca guruṃ tatra prapūjayet // 1718
annapānāni jīryante yatra bhakṣāśca bhakṣitāḥ / tasminnevodare garbhaḥ kiṃ nāma na vijīryate // 1719
annapraṇāśe sīdanti śarīre pañca dhātavaḥ / āhārāt sarvabhūtāni saṃbhavanti mahītale // 1720
annamūlaṃ balaṃ puṃsāṃ balamūlaṃ hi jīvanam / tasmād yatnena saṃrakṣed balaṃ ca kuśalo bhiṣak // 1721
annavastrasuvarṇāni ratnāni vividhāni ca / brāhmaṇebhyo nadītīre dadāti vraja satvaram // 1722
annahīno dahedrāṣṭraṃ mantrahīnaśca ṛtvijaḥ / yajamānaṃ dānahīno nāsti yajñasamo ripuḥ // 1723
annādaṣṭaguṇaṃ piṣṭaṃ piṣṭādaṣtaguṇaṃ payaḥ / payaso'ṣṭaguṇaṃ māṃsaṃ māṃsādaṣṭaguṇaṃ ghṛtam // 1724
annādivargaṃ phalapuṣpamāṃsa- matsyādibhiḥ pūrṇamukhaḥ sadaiva / syāddṛṣṭamātro'bhimatārthasiddhyai mṛṣṭānnabhojyāya mude ca kākaḥ // 1725
annādiviṣṭhānavagomayāni na vā vidhunvan vadane sadaiva / vāmopasavyo'pyavalokyamāno manorathaṃ pūrayate dhruvaśca // 1726
annādiviṣṭhāpiśitādibhiryaḥ pūrṇānano'bhīṣṭaphalaprado'sau / mantrādisiddhyai vaṇigādilābhe śasto vivāhādividhau ca kākaḥ // 1727
annāde bhrūṇahā mārṣṭi annena abhiśaṃsati / stenaḥ pramukto rājani yācannanṛtasaṃkare // 1728
annāde bhrūṇahā mārṣṭi patyau bhāryāpacāriṇī / gurau śiṣyaśca yājyaśca steno rājani kilbiṣam // 1729
annādbhavanti bhūtāni parjanyādannasaṃbhavaḥ / yajñād bhavati parjanyo yajñaḥ karmasamudbhavaḥ // 1730
annādraktaṃ ca śuklaṃ cāpy ato jīvaḥ pratiṣṭhitaḥ / indriyāṇi ca buddhiśca tṛpyantyannena nityaśaḥ // 1731
annābhāve mṛtyuḥ śālibhirannāni śālayo vṛṣṭyā / vṛṣṭistapaseti vadann amṛtyave tattapaścaratu // 1732
annāśane syāt paramāṇumātraḥ praśakyate śodhayituṃ tapobhiḥ / māṃsāśane parvatarājamātro no śakyate śodhayituṃ mahattvāt // 1733
annena dhāryate sarvaṃ jagadetaccarācaram / annāt prabhavati prāṇaḥ pratyakṣaṃ nāsti saṃśayaḥ // 1734
anne pāne ca tāmbūle phale puṣpe vibhūṣaṇe / vastre vilepane dhūpe śayyāyāmāsaneṣu ca // 1735
anyaṃ kānanamāśu gaccha tarasā vanyaṃ phalaṃ bhuṅkṣva re dhanyaṃ dhāma vibhāti te na hi tathā puṇyaṃ jaghanyaṃ kuru / etasminkariśāva mā vraja vane jalpāmi tathyaṃ vaco jānāsyeva karīndradarpadalano nidrāti pañcānanaḥ // 1736
anyaṃ manuṣyaṃ hṛdayena kṛtvā anyaṃ tato dṛṣṭibhirāhvayanti / anyatra muñcanti madaprasekam anyaṃ śarīreṇa ca kāmayante // 1737
anyaḥ kaḥ kṣāravārdhe tvamiva niyamito vānarairvā narairvā vipreṇaikena ko'nyaḥ karakuharapuṭīpātramātre nipītaḥ / jalpannitthaṃ pṛthūrmighvanibhiravataratphenakūṭāṭṭahāsaiḥ spardhāṃ dhatte payodheradhikamadhipuraṃ nirmito yattaṭākaḥ // 1738
anyaḥ karoti vyāpāraṃ lipto bhavati lekhakaḥ / bhagaliṅgaprasaṅgena chinnā bhavati nāsikā // 1739
anyaḥ ko'pi sa kumbhasaṃbhavamunerāstāṃ śikhī jāṭharo yaṃ saṃcintya dukūlavahnisadṛśaḥ saṃlakṣyate vāḍavaḥ / vandyaṃ tajjaṭharaṃ sa mīnamakaragrāhāvalistoyadhiḥ paścātpārśvamapūritāntaraviyadyatra svanan bhrāmyati // 1740
anya ityanupajātayantraṇaṃ drāgudañcitavatī vilocanam / māmavetya cakitā vṛtānanā dantadaṣṭarasanā manāgabhūt // 1741
anyakarmavimūḍho ya ātmakarmaviśāradaḥ / yathā paśya na jānāti stanapānetaracchiśuḥ // 1742
anyakālaparihāryamajasraṃ taddvayena vidadhe dvayameva / dhṛṣṭatā rahasi bhartṛṣu tābhir nirdayatvamitarairabalāsu // 1743
anyakṣetre kṛtaṃ pāpaṃ puṇyakṣetre vinaśyati / puṇyakṣetre kṛtaṃ pāpaṃ vajralepo bhaviṣyati // 1744
anyato naya muhūrtamānanaṃ candra eṣa sarale kalāmayaḥ / mā kadācana kapolayormalaṃ saṃkramayya samatāṃ sa neṣyati // 1745
anyato yadi nijopacikīrṣā mānahāniriti bhītiranītiḥ / śrīdharo'pi hi bale śriyamicchan mānamātanuta vāmanameva // 1746
anyatkṛtyaṃ manujaś cintayati divāniśaṃ viśuddhadhiyā / vedhā vidadhātyanyat svāmīva na śakyate dhartum // 1747
anyatra deśe ghaṭitā jaganti grasiṣyate viśvasṛjeti matvā / saṃkocayitvā kimu pādamūla- dvayāntarāle nihitāsti yoniḥ // 1748
anyatra bhīṣmād gāṅgeyād anyatra ca hanūmataḥ / hariṇīkhuramātreṇa carmaṇā mohitaṃ jagat // 1749
anyatra yāpitaniśaṃ parilohitāṅgam anyāṅganāgatamivāgatamuṣṇaraśmim / prātarnirīkṣya kupiteva hi padminīyam utphullahallakasulohitalocanābhūt // 1750
anyatra yūyaṃ kusumāvacāyaṃ kurudhvamatrāsmi karomi sakhyaḥ / nāhaṃ hi dūraṃ bhramituṃ samarthā prasīdatāyaṃ racito'ñjalirvaḥ // 1751
anyatra vrajatīti kā khalu kathā nāpyasya tādṛk suhṛd yo māṃ necchati nāgataśca hahahā ko'yaṃ vidheḥ prakramaḥ / ityalpetarakalpanākavalitasvāntā niśāntāntare bālā vṛttavivartanavyatikarā nāpnoti nidrāṃ niśi // 1752
anyathā cintitā hyarthā naraistāta manasvibhiḥ / anyathaiva hi gacchanti daivāditi matirmama // 1753
anyathā paridṛṣṭāni munibhirvedadarśibhiḥ / anyathā parivartante vegā iva nabhasvataḥ // 1754
anyathāliṅgyate kāntā bhāvena duhitānyathā / manaso bhidyate vṛttir abhinneṣvapi vastuṣu // 1755
anyathā varttamānānām arthī bhūto'yamanyathā / asmābhiryadanuṣṭheyaṃ gandharvaistadanuṣṭhitam // 1756
anyathā vedaśāstrāṇi jñānapāṇḍityamanyathā / anyathā tatpadaṃ śāntaṃ lokāḥ kliśyanti cānyathā // 1757
anyathā śāstragarbhiṇyā dhiyā dhīro'rthamīhate / svāmīva prāktanaṃ karma vidadhāti tadanyathā // 1758
anyathaiva vicintyante puruṣeṇa manorathāḥ / daivenāhitasadbhāvāḥ karmaṇāṃ gatayo'nyathā // 1759
anyathaivasatī putraṃ cintayedanyathā patim / yathā yathā svabhāvasya mahābhāga udāhṛtam // 1760
anyathaiva hi manyante puruṣāstāni tāni ca / anyathaiva prabhustāni karoti vikaroti ca // 1761
anyathaiva hi sauhārdaṃ bhavetsvacchāntarātmanaḥ / pravartate'nyathā vāṇī śāṭhyopahatacetasaḥ // 1762
anyadasmi bhavatīṃ na yācitā vāramekamadharaṃ dhayāmi te / ityasisvadadupāṃśukākuvāk sopamardahaṭhavṛttireva tam // 1763
anyadābhāṣitaṃ pūrvaṃ dattamanyattato'lpakam / yatsadoṣamayogyaṃ vā kūṭadānena tena kim // 1764
anyadā bhūṣaṇaṃ puṃsaḥ kṣamā lajjeva yoṣitaḥ / parākramaḥ paribhave vaiyātyaṃ surateṣviva // 1765
anyadīyamavicintya pātaka nirghṛṇo harati jīvitopamam / dravymatra kitavo vicetanas tena gacchati kadarthanāṃ ciram // 1766
anyaduḥkhena yo duḥkhī yo'nyaharṣeṇa harṣataḥ / sa eva jagatāmīśo nararūpadharo hariḥ // 1767
anyaducchṛṅkhalaṃ sattvam anyacchāstraniyantritam / sāmānādhikaraṇyaṃ hi tejastimirayoḥ kutaḥ // 1768
anyaduptaṃ jātamanyad ityetannopapadyate / upyate yaddhi yadbījaṃ tattadeva prarohati // 1769
anyadoṣamiva sa svakaṃ guṇaṃ khyāpayet kathamadhṛṣṭatājaḍaḥ / ucyate sa khalu kāryavattayā dhigvabhinnabudhasetumarthitām // 1770
anyadgopucchakaṃ jñeyaṃ śuddhakāṣṭhavinirmitam / mukhe ca lohakaṇṭhena vedhyaṃ tryaṅgulasaṃmitam // 1771
anyapūrvāṃ striyaṃ sādhvīṃ kāmayeta na garvataḥ / sādhvīricchan mahādevaḥ ṣaṇḍo'bhūddārukāvane // 1772
anyapratāpamāsādya yo dṛḍhatvaṃ na gacchati / jātuṣābharaṇasyeva rūpeṇāpi hi tasya kim // 1773
anyamāśrayate lakṣmīs tvanyamanyaṃ ca medinī / ananyagāminī puṃsāṃ kīrtirekā pativratā // 1774
anyayānyavanitāgatacittaṃ cittanāthamabhiśaṅkitavatyā / pītabhūrisurayāpi na mede nirvṛtirhi manaso madahetuḥ // 1775
anyayā yauvane martyo buddhyā bhavati mohitaḥ / madhye'nyayā jarāyāṃtu so'nyāṃ rocayate matim // 1776
anyavarṇaṃ śiro yasya pucchaṃ vā yasya vājinaḥ / pucchena śirasā vāpi nānāvarṇaḥ sa ninditaḥ // 1777
anyavarṇaparāvṛttyā bandhacihnanigūhanaiḥ / anākhyātaḥ satāṃ madhye kaviścoro vibhāvyate // 1778
anyastrīspṛhayālavo jagati ke padbhyāmagamyā ca kā ko dhāturdaśane samastamanujaiḥ kā prārthyate'harniśam / dṛṣṭvaikāṃ yavaneśvaro nijapure padmānanāṃ kāminīṃ mitraṃ prāha kimādareṇa sahasā yārānadīdaṃśamā // 1779
anyasmāllabdhoṣmā kśudraḥ prāyeṇa duḥsaho bhavati / ravirapi na dahati tādṛg yādṛghyuttaptavālukānikaraḥ // 1780
anyasminnapi kāle dayitāvirahaḥ karoti saṃtāpam / kiṃ punaraviralajaladhara- gurutararasiteṣu divaseṣu // 1781
anyasmin preṣyamāṇe tu purastādyaḥ samutpatet / ahaṃ kiṃ karavāṇīti sa rājavasatiṃ vaset // 1782
anyasya lagati karṇe jīvitamanyasya harati bāṇa iva / hṛdayaṃ dunoti piśunaḥ kaṇṭaka iva pādalagno'pi // 1783
anyasyai saṃpratīyaṃ kuru madanaripo svāṅgadānaprasādaṃ nāhaṃ soḍhuṃ samarthā śirasi suranadīṃ nāpi saṃdhyāṃ praṇantum / ityuktvā kopaviddhāṃ vighaṭayitumumāmātmadehaṃ pravṛttāṃ rundhānaḥ pātu śambhoḥ kucakalasahaṭhasparśakṛṣṭo bhujo vaḥ // 1784
anyāṅganābhiradhikaṃ sa karoti keliṃ tvaṃ tena mā kuru viṣādamadabhrarūpe / pepīyate madhukaraḥ kva na taṃ marandaṃ no jātu vismarati paṅkajinīṃ tathāpi // 1785
anyā jagaddhitamayī manasaḥ pravṛttir anyaiva kāpi racanā vacanāvalīnām / lokottarā ca kṛṭirākṛtirārtahṛdyā vidyāvatāṃ sakalameva girāṃ davīyaḥ // 1786
anyādānākulāntaḥkaraṇavaśavipadbādhitapretaraṅkaṃ grāsabhraśyatkarālaślathapiśitaśavāgragrahe muktanādam / sarvaiḥ krāmadbhirulkānanakavalarasavyāttavaktraprabhābhir vyaktaistaiḥ saṃvaladbhiḥ kṣaṇamaparamiva vyomni vṛttaṃ śmaśānam // 1787
anyānapi tarūn ropya phalapuṣpopayoginaḥ / ratnadhenusahasrasya phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // 1788
anyā nirarthikā cintā balatejaḥpraṇāśinī / nāśayet sarvasaukhyaṃ tu rūpahāniṃ nidarśayet // 1789
anyāni śāstrāṇi vinodamātraṃ prāpteṣu vā teṣu na taiśca kiṃcit / cikitsitajyotiṣamantravādāḥ pade pade pratyayamāvahanti // 1790
anyāni śāstrāṇi vinodamātraṃ prāpteṣu kāleṣu na taiśca kiṃcit / cikitsitajyotiṣamantravādāḥ pade pade pratyayamāvahanti // 1791
anyānparivadan sādhur yathā hi paritapyate / tathā parivadannanyāṃs tuṣṭo bhavati durjanaḥ // 1792
anyānyopamitaṃ yugaṃ nirupamaṃ te'yugmamaṅgeṣu yat so'yaṃ sikthakamāsyakāntimadhunastanvaṅgi candrastava / tvadvācāṃ svaramātrikāṃ madakalaḥ puṃskokilo ghoṣayaty abhyāsasya kimastyagocaramiti pratyāśayā mohitaḥ // 1793
anyā prakāmasurataśramakhinnadehā rātriprajāgaravipāṭalanetrapadmā / śayyāntadeśalulitākulakeśapāśā nidrāṃ prayāti mṛdusūryakarābhitaptā // 1794
anyā priyeṇa paribhuktamavekṣya gātraṃ harṣānvitā viracitādharacāruśobhā / kūrpāsakaṃ paridadhāti nakhakṣatāṅgī vyālambinīlalalitālakakuñcitākṣī // 1795
anyābhyo vanyābhyo mālati dhanyāsi vallarībhyastvam / yat kila tavaiva savidhe krīḍati madhupaḥ sadaiva mudito'yam // 1796
anyāmanyāṃ dhanāvasthāṃ prāpya vaiśeṣikīṃ narāḥ / asaṃtuṣṭāḥ pramuhyanti saṃtoṣaṃ yānti paṇḍitāḥ // 1797
anyāyaḥ prauḍhavādena nīyate nyāyatāṃ yayā / nyāyaścānyāyatāṃ lobhāt kiṃ tayā kṣudravidyayā // 1798
anyāyakarabhogaiśca yo hi jīvati nityaśaḥ / virāgādeva lokānāṃ bhraṃśate sa hi pārthivaḥ // 1799
anyāyadraviṇādāneṣv udyamaḥ kriyate vṛthā / lubdhānāṃ satyasaṃkocāt saṃkucantyeva saṃpadaḥ // 1800
anyāyavittena kṛto'pi dharmaḥ savyāja ityāhuraśeṣalokāḥ / nyāyārjitārthena sa eva dharmo nirvyāja ityāryajanā vadanti // 1801
anyāyasamupāttena dānadharmo dhanena yaḥ / kriyate na sa kartāraṃ trāyate mahato bhayāt // 1802
anyā yā vasanottamaṃ tadadhunā saṃgṛhya mānyaṃ punar yanmāṃ darśayasi priyaṃ priyatamaṃ toṣāya roṣāya no / sarvasaiva sataśca rītiriyatī pūrvaṃ śrutā vṛddhataḥ prāyaḥ prāpya nijaprakarṣamakhilaṃ mitraṃ mudādarśayat // 1803
anyāyopārjitaṃ dravyaṃ daśavarṣāṇi tiṣṭhati / prāpte caikādaśe varṣe samūlaṃ ca vinaśyati // 1804
anyāyopārjitaṃ dravyam arthadūṣaṇamucyate / apātradānaṃ pātrārtha haraṇaṃ tasya lakṣaṇam // 1805
anyārthamaṅgīkṛtavāripāṇau viśaṅkamānāstava dānanīram / parasparaṃ dīnamukhā na ke vā devāḥ sumeruṃ śuśucuḥ svabhūmim // 1806
anyā vihāya patigṛha- mavicintitakulakalaṅkajanagarhāḥ / rāgoparaktahṛdayā yānti digantaṃ manuṣyā āsajya // 1807
anyāściraṃ suratakelipariśrameṇa khedaṃ gatāḥ praśithilīkṛtagātrayaṣṭyaḥ / saṃhṛṣyamāṇavipulorupayodharārtā abhyañjanaṃ vidadhati pramadāḥ suśobhāḥ // 1808
anyāsāṃ na kimasti veśmani vadhūḥ kaivaṃ niśi prāvṛṣi praiti prāntataḍāgamamba gṛhiṇi svasthāsi me'vasthayā / bhagno'yaṃ valayo ghaṭo vighaṭitaḥ kṣaṇṇā tanuḥ kaṇṭakair ākrāntaḥ sa tathā bhujaṅgahatakaḥ kaṣṭaṃ na yaddaṣṭavān // 1809
anyā sādhigatā tvayā kva yuvatī yasyāḥ sa mānagraho yāte locanagocaraṃ priyatame saṃpratyapakrāmati / asmākaṃ punarugrapūruṣaśatāśleṣapragalbhātmanām etādṛśyanabhijñapūruṣapariṣvaṅge kutaḥ sādhvasam // 1810
anyā sā sarasī marāla munibhiryattīrasopānikā- vinyastān balitaṇḍulān kavalayan dṛṣṭo'si hṛdyairmukhaiḥ / eṣā pakkaṇavāpikā kamalinīkhaṇḍe'tra guptātmabhir vyādhaistvadvidhamugdhabandhanavidhau kiṃ nāma nāsūtryate // 1811
anyāsu tāvadupamardasahāsu bhṛṅga lolaṃ vinodaya manaḥ sumanolatāsu / mughdāmajātarajasaṃ kalikāmakāle vyarthaṃ kadarthayasi kiṃ navamallikāyāḥ // 1812
anyāstā guṇaratnarohaṇabhuvo dhanyā mṛdanyaiva sā saṃbhārāḥ khalu te'nya eva vidhinā yaireṣa sṛṣṭo yuvā / śrīmatkāntijuṣāṃ dviṣāṃ karatalāt strīṇāṃ nitambasthalād dṛṣṭe yatra patanti mūḍhamanasāmastrāṇi vastrāṇi ca // 1813
anyāstā malayādrikānanabhuvaḥ svacchasravannirjjharās tṛṣṇā yāsu nivartate tanubhṛtāmālokamātrādapi / rūkṣadhvāṅkṣaparigraho marurayaṃ sphārībhavadbhrāntayaḥ tā etā mṛgatṛṣṇikā hariṇa he nedaṃ payo gamyatām // 1814
anyūnaṃ guṇamamṛtasya dhārayantī saṃphullasphuritasaroruhāvataṃsā / preyobhiḥ saha sarasī niṣevyamāṇā raktatvaṃ vyadhita vadhūdṛśaṃ surā ca // 1815
anyūnonnatayo'timātrapṛthavaḥ pṛthvīdharaśrībhṛtas tanvantaḥ kanakāvalībhirupamāṃ saudāmanīdāmabhiḥ / varṣantaḥ śamamānayannupalasacchṛṅgāralekhāyudhāḥ kāle kāliyakāyakālavapuṣaḥ pāṃsūn gajāmbhomucaḥ // 1816
anye ca bahavo rāgā jātā deśaviśeṣataḥ / mārūprabhṛtayo loke te ca tad deśikāḥ smṛtāḥ // 1817
anye cet prākṛtā lokā bahupāpāni kurvate / pradhānapuruṣeṇāpi kāryaṃ tatpṛṣṭhato nu kim // 1818
anye te jaladāyino jaladharāstṛṣṇāṃ vinighnanti ye bhrātaścātaka kiṃ vṛthātiraṭitaiḥ khinno'si viśrāmyatām / meghaḥ śārada eṣa kāśadhavalaḥ pānīyariktodaro garjatyeva hi kevalaṃ bhṛśataraṃ no bindumapyujjhati // 1819
anye te vihagāḥ payoda parito dhāvanti tṛṣṇāturā vāpīkūpataḍāgasāgarajale majjanti dattādarāḥ / māmadyāpi na vetsi cātakaśiśuṃ yacchuṣkakaṇṭho'pi san nānyaṃ vāñchati nopasarpati na ca prastauti na dhyāyati // 1820
anye te sumanolihaḥ prahasadapyambhojamujjhanti ye vātāndolanakelicañcaladalaprāntairapi trāsitāḥ / anyaḥ ko'pi sa eṣa ṣaṭpadabhaṭaḥ saṃsahya karṇāhatīr yenānekapagaṇḍagaṇḍalamiladdānāmbuni krīḍitam // 1821
anyenāpi svamāṃsena chidyamānena dūyate / tathāpi paramāṃsāni svādūnīti samaśnute // 1822
anye'pi santi guṇinaḥ kati no jagatyāṃ hāra tvameva guṇināmuparisthito'si / eṇīdṛśāmurasi nityamavasthito'si sadvṛttatā ca śucitā ca na khaṇḍitā te // 1823
anye'pi santi bata tāmarasāvataṃsā haṃsāvalīvalayino jalasaṃniveśāḥ / ko'pyāgraho gururayaṃ bata cātakasya pauraṃdarīṃ yadabhivāñchati vāridhārām // 1824
anyeyaṃ rūpasaṃpattir anyā vaidagdhyadhoraṇī / naiṣā nalinapatrākṣī sṛṣṭiḥ sādhāraṇī vidheḥ // 1825
anyeṣāṃ yo na pāpāni cintayatyātmano yathā / tasya pāpāgamastāta hetvabhāvānna vidyate // 1826
karmaṇā manasā vācā parapīḍāṃ karoti yaḥ / tadbījaṃ janma phalati prabhūtaṃ tasya cāśubham // 1827
anyeṣāmapi naśyanti suhṛdaśca dhanāni ca / paśya buddhyā manuṣyāṇāṃ rājannāpadamātmanaḥ // 1828
anyeṣvarthakṛtā maitrī yāvadarthaviḍambanam / puṃbhiḥ strīṣu kṛtā yadvat sumanaḥsviva ṣaṭpadaiḥ // 1829
anye hi duḥkhamṛtavaḥ prathayantyahobhiḥ sūryāṃśuluptatimirairabhisārikāṇām / hemanta eṣa himaruddhasahasradhāmā kāmaṃ karoti divaseṣvapi śarma tāsām // 1830
anyaiḥ sākaṃ virodhena vayaṃ pañcottaraṃ śatam / parasparavirodhena vayaṃ pañca ca te śatam // 1831
anyocchiṣṭeṣu pātreṣu bhuktvaiteṣu mahībhujaḥ / kasmānna lajjāmavahañ śaucacintāṃ na vā dadhuḥ // 1832
anyo dhanaṃ pretagatasya bhuṅkte vayāṃsi cāgniśca śarīradhātūn / dvābhyāmayaṃ saha gacchatyamutra puṇyena pāpena ca veṣṭyamānaḥ // 1833
anyonyaṃ kṛtavairāṇāṃ putrapautraṃ nigacchati / putrapautre vinaṣṭe tu paralokaṃ nigacchati // 1834
anyonyaṃ daśanacchadeṣu daśatoranyonyamāliṅgator anyonyaṃ nakharaiḥ kharairvilikhatoranyonyamācumbatoḥ / autsukyena navaṃ navaṃ nidhuvanaprāgalbhyamabhyasyatoḥ śrānte pañcaśare'pi na praṇayinoḥ prāpto'pakarṣaṃ rasaḥ // 1835
anyonyaṃ matimāsthāya yatra sampratibhāṣyate / na caikamatye śreyosti mantraḥ so'dhama ucyate // 1836
anyonyakṛtavairāṇāṃ saṃvāsānmṛdutāṃ gatam / nava tiṣṭhati tadvaraṃ puṣkarasthamivodakam // 1837
anyonyagūḍhaceṣṭita- sadbhāvasnehapāśabaddhasya / vicchedakaro mṛtyur dhīrāṇāṃ vā paricchedaḥ // 1838
anyonyagopyaṃ viduṣāṃ tu lakṣaṃ yadasya tulyāḥ prabhavo bhavanti / parasparāliṅganatatparāṇāṃ na kānta saukhyaṃ yuvatījanānām // 1839
anyonyagrathitāruṇāṅgulinamatpāṇidvayasyopari nyasyocchavāsavikampitādharadalaṃ nirvedaśūnyaṃ mukham / āmīlannayanāntavāntasalilaṃ ślādhyasya nindyasya vā kasyedaṃ dṛḍhasauhṛdaṃ pratidinaṃ dīnaṃ tvayā smaryate // 1840
anyonyadarśanakṛtaḥ samānarūpānurāgakulavayasām / keṣāṃcideva manye samāgamo bhavati puṇyavatām // 1841
anyonyaprakaṭānurāgarabhasādudbhūtaromāñcayor utkaṇṭhāparikhedaduḥsahatayā kṣāmībhavadgātrayoḥ / naktaṃ daivavaśāt kṣaṇaṃ gurujanātsvāyattatāṃ prāptayor yāto durlabhasaṃgamotsavavidhiryūnorjanākhyeyatām // 1842
anyonyabhedo bhrātṝṇāṃ suhṛdāṃ vā balāntaka / bhavatyānandakṛddeva dviṣatāṃ nātra saṃśayaḥ // 1843
anyonyamutpīḍayadutpalākṣyāḥ stanadvayaṃ pāṇḍu tathā pravṛddham / madhye yathā śyāmamukhasya tasya mṛṇālasūtrāntaramapyalabhyam // 1844
anyonyarāgavaśayoryuvayorvilāsa- svacchandatācchidapayātu tadālivargaḥ / atyājayan sicayamājimakārayanvā dantairnakhaiśca madano madanaḥ kathaṃ syāt // 1845
anyonyalakṣaṇairyuktāṃ nārīṃ saṃkīrṇakāṃ viduḥ / yā nijaireva saṃyuktā cihnaistāṃ kevalāṃ jaguḥ // 1846
anyonyalāvaṇyavilokanāntaṃ netradvayaṃ syātsatataṃ kilāsyāḥ / ityeva nāsā vihitā vidhātrā madhye tayordarśanavighnakartrī // 1847
anyonyavārighaṭitau dhanavāripātād bhītau bhṛśaṃ mṛgavadhūrmṛgayūthapaśca / vittastayā ghaṭanayā kṛtasaukhyamohau naivāmbuvāhajalaśīkarapātapīḍām // 1848
anyonyaviparītāni matāni manasaḥ sadā / avidyāyāṃ punaḥ satye jñānasyoccatarasya hi / aṅgāni nikhilāni syuḥ pūrayanti parasparam // 1849
anyonyaśvasitāśanaiḥ phaṇadharairāviśya sattvānbahir bhuñjānaiḥ paricārakaistṛṇagaṇairānandinā nandinā / bhikṣānnopacitaiśca dāratanayaiḥ puṣṇāti viśvāni yaḥ sa svāmī mama daivataṃ taditaro nāmnāpi nāmnāyate // 1850
anyonyasaṃgamavaśādadhunā vibhātāṃ tasyāpi te'pi manasī vikasadvilāse / sraṣṭuṃ punarmanasijasya tanuṃ pravṛttam ādāviva dvyaṇukakṛtparamāṇuyugmam // 1851
anyonyasaṃbhinnadṛśāṃ sakhīnāṃ tasyāstvayi prāganurāgacihnam / kasyāpi ko'pīti niveditaṃ ca dhātreyikāyāścaturaṃ vacaśca // 1852
anyonyasaṃvalitamāṃsaladantakānti sollāsamāviralasaṃ valitārdhatāram / līlāgṛhe pratikalaṃ kilakiñciteṣu vyāvartamānavinayaṃ mithunaṃ cakāsti // 1853
anyonyasamupaṣṭambhād anyonyāpāśrayeṇa ca / jñātayaḥ saṃpravardhante sarasīvotpalānyuta // 1854
anyonyasmādvinirbhinnaṃ bhinnagarbhaṃ na yudhyate / tathaivāpasṛtaṃ śaktaṃ naikarājyāntarīkṛtam // 1855
anyonyasya niyantraṇāparibhavādaprauḍhaśītātapāḥ puṣpyatkiṃśukacūtanūtanadalāvirbhūtaśoṇaśriyaḥ / padmollāsitagandhavāsitavahadvātāvadātatviṣo modonmādajuṣo haranti hṛdayaṃ vāsantikā vāsarāḥ // 1856
anyonyasya layaṃ bhayādiva mahābhūteṣu yāteṣvalaṃ kalpānte parameka eva sa taruḥ skandhoccayairjṛmbhate / vinyasya trijaganti kukṣikurhare devena yasyāsyate śākhāgre śiśuneva sevitajalakrīḍāvilāsālasam // 1857
anyonyasyāvyabhīcāro bhavedāmaraṇāntikaḥ / eṣa dharmaḥ samāsena jñeyaḥ matrīpuṃsayoḥ paraḥ // 1858
anyonyākṣinipātajātamadayoranyonyaceṣṭāśata- spṛṣṭāntaḥpadayormanobhavaśaravyāghātasaṃbhrāntayoḥ / syādeva dviradendrayoriva tayorāliṅganaṃ prāṅgaṇe dhairyastambhaviḍambinī balavatī lajjā na cedargalā // 1859
anyonyāntaranirgatāṅgulidalaśreṇībhavanniścala- granthipragrathitaṃ karadvayamuparyuttānamābibhratā / seyaṃ vibhramatoraṇapraṇayinā jṛmbhābharottabhite- noccairbāhuyugena śaṃsati manojanmapraveśotsavam // 1860
anyonyāsphālabhinnadviparudhiravasāmāṃsamastiṣkapaṅke magnānāṃ syandanānāmupari kṛtapadanyāsavikrāntapattau / sphītāsṛkpānagoṣṭhīrasadaśivaśivātūṛyanṛtyatkabandhe saṃgrāmaikārṇavāntaḥpayasi vicarituṃ paṇḍitāḥ pāṇḍuputrāḥ // 1861
anyonyāhatadantanādamukharaṃ prahvaṃ mukhaṃ kurvatā netre sāśrukaṇe nimīlya pulakavyāsaṅgi kaṇḍūyatā / hā hā heti suniṣṭhuraṃ vivadatā bāhū prasārya kṣaṇaṃ puṇyāgniḥ pathikena pīyata iva jvālāhataśmaśruṇā // 1862
anyonyeṣāṃ puṣkarairāmṛśanto dānodbhedānuccakairbhugnavālāḥ / unmūrdhānaḥ saṃnipatyāparāntaiḥ prāyudhyanta spaṣṭadantadhvanībhāḥ // 1863
anyopabhogakaluṣā mānavatī premagarvitā muditā / saundaryagarvitā ca premaparādhīnamānasānūḍhā // 1864
anyo'pi candanatarormahanīyamūrteḥ sekārthamutsahati tadguṇabaddhatṛṣṇaḥ / śākhoṭakasya punarasya mahāśayoyam ambhoda eva śaraṇaṃ yadi nirguṇasya // 1865
anyo hi nāśnāti kṛtaṃ hi karma sa eva kartā sukhaduḥkhabhāgī / yattena kiṃciddhi kṛtaṃ hi karma tadaśnute nāsti kṛtasya nāśaḥ // 1866
anvagrāhi mayā preyān niśi svopanayāditi / na vipralabhate tāvad ālīriyamalīkavāk // 1867
anvayāgatavidyānām anvayāgatasaṃpadām / viduṣāṃ ca prabhūṇāṃ ca hṛdayaṃ nāvalipyate // 1868
anvarthavedī śūraśca kṣamāvānna ca karkaśaḥ / kalyāṇamedhāstejasvī sa bhadraḥ parikīrtitaḥ // 1869
anviṣyadbhirayaṃ cirāt kathamapi prārthyeta yadyarthibhir nātha tvaṃ punararthinaḥ pratidinaṃ yatnāt samanviṣyasi / prāptau cintitamātrakaṃ dadadasau cintātiriktapradaṃ tvāmālokya vidīryate yadi na tadgrāvaiva cintāmaṇiḥ // 1870
anvīkṣaṇaṃ ca vidyānāṃ sadvarṇāśramarakṣaṇam / grahaṇaṃ śastraśāstrāṇāṃ yuddhamārgopaśikṣaṇam // 1871
anvetaṃ vāyavo yānti pṛṣṭhe bhānurvayāṃsi ca / anuplavante meghāśca yasya tasya raṇe jayaḥ // 1872
anveṣayati madāndha- dviradamadāmbusiktamavanitalam / pariṇatagarbhabharārtā siṃhavadhūḥ śallakīvipine // 1873
apaḥ piban prapāpālīm anurakto vilokayan / agastyaṃ cintayāmāsa caturaḥ sāpi sāgarān // 1874
apakartāhamasmīti hṛdi te mā sma bhūdbhayam / vimukheṣu na me khaḍgaḥ prahartuṃ jātu vāñchati // 1875
apakāradaśāyāmapy upakurvanti sādhavaḥ / chindantamapi vṛkṣaḥ svac chāyayā kiṃ na rakṣati // 1876
apakāramasaṃprāpya tuṣyet sādhurasādhutaḥ / naiṣo'lābho bhujaṅgena veṣṭito yo na daśyate // 1877
apakāriṇi kopaścet kope kopaḥ kathaṃ na jāyeta / dharmārthakāmamokṣa- prāṇayaśohāriṇi krūre // 1878
apakāriṇi cet kopaḥ kope kāpaḥ kathaṃ na te / dharmārthakāmamokṣāṇāṃ prasahya paripanthini // 1879
apakāriṇi visrambhaṃ yaḥ karoti narādhamaḥ / anātho durbalo yadvan na ciraṃ sa tu jīvati // 1880
apakāriṣu mā pāpaṃ cintaya tvaṃ kadācana / svayameva patiṣyanti kūlajātā iva drumāḥ // 1881
apakuryāt samarthaṃ vā nopakuryādyadāpadi / ucchindyādeva tanmitraṃ viśvasyāṅkamupasthitam // 1882
apakurvannapi prāyaḥ prāpnoti mahataḥ phalam / aurvaṃ dahantamevāgniṃ saṃtarpayati sāgaraḥ // 1883
apakṛtya balasthasya dūrastho'smīti nāśvaset / śyenānucaritairhyete nipatanti pramādyataḥ // 1884
apakṛtvā buddhimato dūrastho'smīti nāśvaset / dīrghau buddhimato bāhū yābhyāṃ hiṃsati hiṃsitaḥ // 1885
apakrānte bālye taruṇimani cāgantumanasi prayāte mugdhatve caturimaṇi cāśleṣarasike / na kenāpi spṛṣṭaṃ yadiha vayasā marma paramaṃ yadetat pañceṣorjayati vapurindīvaradṛśaḥ // 1886
apakvaṃ bhaṅgamāyāti atijīrṇaṃ tu karkaśam / jñātighṛṣṭaṃ tu sodvegaṃ kalaho bāndhavaiḥ saha // 1887
apakvamapi cūtasya phalaṃ dravati vegataḥ / guḍaśuṇṭīpralepena vidhṛtaṃ śaśvadātape // 1888
apakve tu ghaṭe nīraṃ cālanyāṃ sūkṣmapiṣṭakam / strīṇāṃ ca hṛdaye vārtā na tiṣṭhati kadāpi hi // 1889
apagatamadarāgā yoṣidekā prabhāte kṛtanibiḍakucāgrā patyurāliṅganena / priyatamaparibhuktaṃ vīkṣamānā svadehaṃ vrajati śayanavāsād vāsamanyaddhasantī // 1890
apagatarajovikārā ghanapaṭalākrāntatārakālokā / lambapayodharabhārā prāvṛḍiyaṃ vṛddhavaniteva // 1891
apaṅkiladhiyaḥ śuddhāḥ sādhumānasavṛttayaḥ / vamanti śrutijīvātuṃ dhvaniṃ navarasāspadam // 1892
apacikramiṣuḥ pūrvaṃ senāṃ svāṃ parisāntvayan / vilaṅghayitvā satreṇa tataḥ svayamupakramet // 1893
apaṭaḥ kapaṭī himahīnaruciḥ prathitaḥ paśuranyakalatrarataḥ / tava rāya vasantasamo na haro na harirnna harirnna harirnna hariḥ // 1894
apaṇḍitāste puruṣā matā me ye strīṣu ca śrīṣu ca viśvasanti / śriyo hi kurvanti tathaiva nāryo bhujaṅgakanyāparisarpaṇāni // 1895
apaṇḍito vāpi suhṛt paṇḍito vāpyanātmavān / mantramūlaṃ yato rājyam ato mantraṃ surakṣitam // 1896
apatuṣāratayā viśadaprabhaiḥ suratasaṅgapariśramanodibhiḥ / kusumacāpamatejayadaṃśubhir himakaro makarorjitaketanam // 1897
apatyaṃ dharmakāryāṇi śuśrūṣā ratiruttamā / dārādhīnastathā svargaḥ pitṛṇāmātmanaśca ha // 1898
apatyadarśanasyārthe prāṇānapi ca yā tyajet / tyajanti tāmapi krūrā mātaraṃ dārahetave // 1899
apatyāni prāyo daśa daśa varāhī janayati kṣamābhāre dhuryaḥ sa punariha nāsīnna bhavitā / padaṃ kṛtvā yaḥ svaṃ phaṇipatiphaṇācakravalaye nimajjantīmantarjaladhi vasudhāmuttulayati // 1900
apatye yat tādṛgduritamabhavat tena mahatā viṣaktastīvreṇa vraṇitahṛdayena vyathayatā / paṭurdhārāvāhī nava iva cireṇāpi hi na me nikṛntanmarmāṇi krakaca iva manyurviramati // 1901
apathena pravavṛte na jātūpacito'pi saḥ / vṛddhau nadīmukhenaiva prasthānaṃ lavaṇāmbhasaḥ // 1902
apathenaiva yo yogād adhaḥ sārāyate svayam / nīcopasarpaṇavaśāt sa pated vaṃśavānapi // 1903
apathyabhogeṣu yathāturāṇāṃ spṛhā yathārtheṣvatidurgatānām / paropatāpeṣu yathā khalānāṃ strīṇāṃ tathā cauryaratotsaveṣu // 1904
apathyamāyatau lobhād āmanantyanujīvinaḥ / priyaṃ śrṇoti yastebhyas tamṛcchanti na saṃpadaḥ // 1905
apathyasya ca bhuktasya dantasya calitasya ca / amātyasya ca duṣṭasya samūloddharaṇaṃ sukham // 1906
apadāntaraṃ ca paritaḥ kṣitikṣitām apatan drutabhramitahemanemayaḥ / javimārutāñcitaparasparopama- kṣitireṇuketuvasanāḥ patākinaḥ // 1907
apado dūragāmo ca sākṣaro na ca paṇḍitaḥ / amukhaḥ sphuṭavaktā ca yo jānāti sa paṇḍitaḥ // 1908
apadhvasto hyavamato duḥkhaṃ jīvati jīvitam / jīvitaṃ yadavakṣiptaṃ yathaiva maraṇaṃ tathā // 1909
apanaya mahāmohaṃ rājannanena tavāsinā kathaya kuhakakrīḍāścaryaṃ kathaṃ kva ca śikṣitam / yadarirudhiraṃ pāyaṃ pāyaṃ kusumbharasāruṇaṃ jhagiti vamati kṣīrāmbhodhipravāhasitaṃ yaśaḥ // 1910
apanidramadhūkapāṇḍurā sudṛśo'dṛśyata gaṇḍamaṇḍalī / gamitāśrujalaplavairiva kraśimākīrṇatayāpi nimnatām // 1911
apanītaṃ sunītena yo'rthaṃ pratyāninīṣate / matimāsthāya sudṛḍhāṃ tadakāpuruṣavratam // 1912
apanītaparimalāntara- kathe padaṃ nyasya devatarukusume / puṣpāntare'pi gantuṃ vāñchasi ced bhramara dhanyo'si // 1913
apaneyamudetumicchatā timiraṃ roṣamayaṃ dhiyā puraḥ / avibhidya niśākṛtaṃ tamaḥ prabhayā nāṃśumatāpyudīyate // 1914
apamānaṃ puraskṛtya mānaṃ kṛtvā tu pṛṣṭhataḥ / svārthamabhyuddharet prājñaḥ kāryadhvaṃso hi mūrkhatā // 1915
apamānaḥ pativihito guruparikaratīvratā gṛhe dauḥsthyam / śīlakṣataye yāsāṃ tāsāmatirāgato'nyanararaktiḥ // 1916
apamānāt tapovṛddhiḥ saṃmānācca tapaḥkṣayaḥ / arcitaḥ pūjito vipro dugdhā gauriva gacchati // 1917
apamānāt tu saṃbhūtaṃ mānena praśamaṃ nayet / sāmapūrva upāyo vā praṇāmo vābhimānaje // 1918
apamānito'pi kulajo na vadati puruṣaṃ svabhāvadākṣiṇyāt / nahi malayacandanataruḥ paraśuprahataḥ sravet pūyam // 1919
apameghodayaṃ varṣam adṛṣṭakusumaṃ phalam / atarkitopapannaṃ vo darśanaṃ pratibhāti me // 1920
apayāti saroṣayā niraste kṛtakaṃ kāmini cukṣuve mṛgākṣyā / kalayannapi savyatho'vatasthe- 'śakunena skhalitaḥ kiletaro'pi // 1921
apayāntīnāmadhunā saṃketaniketanānmṛgākṣīṇām / vāsasa eva na kevalam abhavanmanaso'pi parivartaḥ // 1922
apayāyini svato'rthe kathamiva sauhārdadhīḥ kadaryāṇām / yasyāpayānasamaye prāṇatyāgo'pi hā sukaraḥ // 1923
aparajaladherlakṣmīṃ yasmin purīṃ purabhitprabhe madagajaghaṭākārairnāvāṃ śatairavamṛdnati / jaladapaṭalānīkākīrṇaṃ navotpalamecakaṃ jalanidhiriva vyoma vyomnaḥ samo'bhavadambudhiḥ // 1924
aparatarunikaramuktaṃ marumaṇḍalamāvasatyasāvekaḥ / phalakusumairupakurvann arare karīra kathaṃ dhīraḥ // 1925
aparāgasamīraṇeritaḥ kramaśīrṇākulamūlasaṃtatiḥ / sukarastaruvat sahiṣṇunā ripurunmūlayituṃ mahānapi // 1926
aparāddhaṃ bhavadvāṇīśrāviṇā pṛccha kiṃ mayā / vīṇāha paruṣaṃ yanmāṃ kalakaṇṭhī ca niṣṭhuram // 1927
aparāddhāṃstu susnigdhān snohoktyā mānadānataḥ / sādhayed bhedadaṇḍābhyāṃ yathāyogena cāparān // 1928
aparādhaṃ na śṛṇumo na cāsatyaṃ tvayoditam / gopyeti gaditaḥ kṛṣṇas tūṣṇīṃ tiṣṭhan punātu vaḥ // 1929
aparādhaḥ sa daivasya na punarmantriṇāmayam / kāryaṃ sughaṭitaṃ yatnād daivayogād vinaśyati // 1930
aparādhasahasrabhājanaṃ patitaṃ bhīmabhavārṇavodare / agatiṃ śaraṇāgataṃ hare kṛpayā kevalamātmasātkuru // 1931
aparādhānurūpaṃ ca daṇḍaṃ pāpeṣu pātayet / udvejayeddhanairṛddhān daridrān vadhabandhanaiḥ // 1932
aparādhini mayi daṇḍaṃ saṃharasi kimudyataṃ kuṭilakeśi / vardhayasi vilasitaṃ tvaṃ dāsajanāyātra kupyasi ca // 1933
aparādhī nāmāhaṃ prasīda rambhoru virama saṃrambhāt / sevyo janaśca kupitaḥ kathaṃ nu dāso niraparādhaḥ // 1934
aparādhīnāśokaḥ sahate caraṇāhatiṃ sarojadṛśām / vilasitabakulo vanitā- mukhavāsī madyapāta iva // 1935
aparādhe'pi niḥśaṅko niyogī cirasevakaḥ / sa svāminamavajñāya carecca niravagrahaḥ // 1936
aparādho na me'stīti naitad viśvāsakāraṇam / vidyate hi nṛśaṃsebhyo bhayaṃ guṇavatāmapi // 1937
aparādho mayā kānte kṛto yadi tvayā mataḥ / nipātya giriśṛṅgoccau kucau kiṃ na nipīḍyate // 1938
aparāhṇaśītalatareṇa śanair anilena lolitalatāṅgulaye / nilayāya śākhina ivāhvayate dadurākulāḥ khagakulāni giraḥ // 1939.1
aparityaktamātmānam icchatā paṇyayoṣitām / nityaupayogikaṃ dravyam ātmasāraṃ pradarśayet // 1939.2
aparīkṣitaparavañcanam añcati lobhādapekṣitaprekṣī / vyādhūtapakṣamavaśo vihanyate pakṣivat kṣitipaḥ // 1940
aparīkṣitalakṣaṇapramāṇair aparāmṛṣṭapadārthasārthatattvaiḥ / avaśīkṛtajaitrayuktijālair alametairanadhītatarkavidyaiḥ // 1941
aparīkṣya na kartavyaṃ kartavyaṃ suparīkṣitam / paścādbhavati saṃtāpo brāhmaṇī nakulaṃ yathā // 1942
aparokṣadhano gamyaḥ śrīmānapi nānyatheti nirdiṣṭam / kandarpaśāstrakāraiḥ kutaḥ kathā luptavibhavasya // 1943
aparṇeyaṃ bhūbhṛdvanamaṭati valkāmbaradharā jaṭālo digvāsāḥ śikhariṇi śivo'yaṃ nivasati / iti bhrāntyānyo'nyaṃ kṣaṇamilitayoḥ kṣoṇitilaka dviṣaddampatyoste śiva śiva bhavanti praṇatayaḥ // 1944
aparṇaiva latā sevyā vidvadbhiriti me matiḥ / yayā vṛtaḥ purāṇo'pi sthāṇuḥ sūte'mṛtaṃ phalam // 1945
aparyantasya kālasya kiyānaṃśaḥ śaracchatam / tanmātraparamāyuryaḥ sa kathaṃ svaptumarhati // 1946
aparyāptabhujāyāmaḥ sakhedo'syāḥ sakhījanaḥ / śroṇyāṃ kathaṃcit kurute raśanādāmabandhanam // 1947
apavarjitaviplave śucau hṛdayagrāhiṇi maṅgalāspade / vimalā tava vistare girāṃ matirādarśa ivābhidṛśyate // 1948
apavādādabhītasya samasya guṇadoṣayoḥ / asadvṛtteraho vṛttaṃ durvibhāvaṃ vidheriva // 1949
apavādo bhaved yena yena vipratyayo bhavet / narake gamyate yena tad budhaḥ kathamācaret // 1950
apaśaṅkamaṅkaparivartanocitāś calitāḥ puraḥ patimupaitumātmajāḥ / anuroditīva karuṇena patriṇāṃ virutena vatsalatayaiṣa nimnagāḥ // 1951
apaśāstradhano rājā saṃcayaṃ nādhigacchati / asthāne cāsya tadvittaṃ sarvameva vinaśyati // 1952
apaśūlaṃ tamāsādya lavaṇaṃ lakṣmaṇānujaḥ / rurodha saṃmukhīno hi jayo randhraprahāriṇām // 1953
apaśokamanāḥ kuṭumbinīm anugṛhṇīṣva nivāpadattibhiḥ / svajanāśru kilātisaṃtataṃ dahati pretamiti pracakṣate // 1954
apaścāttāpakṛt samyag anubandhiphalapradaḥ / adīrghakālo'bhīṣṭaśca praśasto mantra ucyate // 1955
apaśyadbhiriveśānaṃ raṇānnivavṛte gaṇaiḥ / muhyatyeva hi kṛcchreṣu saṃbhramajvalitaṃ manaḥ // 1956
apaśyadbhirmahāsvādān bhāvān svādvavivekibhiḥ / kiṃ jñeyamaśanādanyat kṣmāpairandhairivokṣabhiḥ // 1957
apasaraṇameva yuktaṃ maunaṃ vā tatra rājahaṃsasya / kaṭu raṭati nikaṭavartī vācāṭaṣṭiṭṭibho yatra // 1958
apasarati na cakṣuṣo mṛgākṣī rajaniriyaṃ ca na yāti naiti nidrā / praharati madano'pi duḥkhitānāṃ bata bahuśo'bhimukhībhavantyapāyāḥ // 1959
apasara pṛthivi samudrāḥ saṃvṛṇutāmbūni bhūdharā namata / vāmanaharilaghutunde jagatāṃ kalahaḥ sa vaḥ pāyāt // 1960
apasara madhukara dūraṃ parimalabahule'pi ketakīkusume / iha nahi madhulavalābho bhavati paraṃ dhūlidhūsaraṃ vadanam // 1961
apasara sakhe dūrādasmāt kaṭākṣaviṣānalāt prakṛtiviṣamād yoṣitsarpād vilāsaphaṇābhṛtaḥ / itaraphaṇinā daṣṭaḥ śakyaścikitsitumauṣadhaiś caṭulavanitābhogigrastaṃ tyajanti hi mantriṇaḥ // 1962
apasāraya ghanasāraṃ kuru hāraṃ dūra eva kiṃ kamalaiḥ / alamalamāli mṛṇālair iti vadati divāniśaṃ bālā // 1963
apasārasamāyuktaṃ nayajñairdurgamucyate / apasāraparityaktaṃ durgavyājena bandhanam // 1964
apastaranti pāṣāṇā hyanughnanti hi rākṣasān / kapayaḥ karma kurvanti kālasya kuṭilā gatiḥ // 1965
apahatya tamastīvraṃ yathā bhātyudare raviḥ / tathāpahatya pāpmānaṃ bhāti gaṅgājalokṣitaḥ // 1966
apaharati mano me ko'pyayaṃ kṛṣṇacauraḥ praṇataduritacauraḥ pūtanāprāṇacauraḥ / valayavasanacauro bālagopījanānāṃ nayanahṛdayacauraḥ paśyatāṃ sajjanānām // 1967
apaharati mahattvaṃ prārthanā kiṃ na jāne janayati gurulajjāmityahaṃ kiṃ na vedmi / tadapi vada vadānyaṃ taṃ sadā pratyahaṃ māṃ jaṭharapiṭharavartī vahnirarthīkaroti // 1968
apaharasi sadā manāṃsi puṃsām atimahatā guṇasaṃparigraheṇa / na ca bhavasi tathāpyanekacitto hṛtamathavā vivṛṇoti kaḥ parasvam // 1969
apahastitabāndhave tvayā vihitaṃ sāhasamasya tṛṣṇayā / tadihānaparādhini priye sakhi ko'yaṃ karuṇojjhitakramaḥ // 1970
apahāya śanaiḥ paṭīravāṭīr iha lāṭījanamānaluṇṭhanāya / samudeti manojarājadhāṭī- paripāṭīpaṭureṣa gandhavāhaḥ // 1971
apahṛtya parasyārthaṃ tena dharmaṃ karoti yaḥ / sa dātā narakaṃ yāti yasyārthastasya tatphalam // 1972
apahnuvānasya janāya yannijām adhīratāmasya kṛtaṃ manobhuvā / abodhi tajjāgaraduḥkhasākṣiṇī niśā ca śayyā ca śaśāṅkakomalā // 1973
apāṃ nidhiṃ vāribhirarcayanti dīpena sūryaṃ pratibodhayanti / tābhyāṃ tayoḥ kiṃ paripūrṇatā syād bhaktyā hi tuṣyanti mahānubhāvāḥ // 1974
apāṃ pravāho gāṅgo'pi samudraṃ prāpya tadrasaḥ / bhavatyavaśyaṃ tad vidvān nāśrayedaśubhātmakam // 1975
apāṃ mūle līnaṃ kṣaṇaparicitaṃ candanarase muṇālīhārādau kṛtalaghupadaṃ candramasi ca / muhūrtaṃ viśrāntaṃ sarasakadalīkānanatale priyākaṇṭhāśleṣe nivasati paraṃ śaityamadhunā // 1976
apāṃ vihāre tava hāravibhramaṃ karotu nīre pṛṣadutkarastaran / kaṭhorapīnoccakucadvayītaṭa- truṭattaraḥ sāravasāravormijaḥ // 1977
apākuru kapolataḥ sakhi bhujaṅgavallīrasaṃ parityaja kucasthalāt truṭitabandhanaṃ kañcukam / pidhehi daśanacchade daśanajakṣataṃ lākṣayā vadetthamabalāgaṇe gurujane kathaṃ yāsyasi // 1978
apākṛtyāśeṣāṇyapi ca ghanajālāni paritas tamodhūmastomodbhavamalinimānaṃ ca tadanu / śaraccandraḥ śilpī ratipatimude'sau nijakaraiḥ sudhāsaṃdohārdrairbhuvanabhavanaṃ pāṇḍurayati // 1979
apāṅgatarale dṛśau madhuravakravarṇā giro vilāsabharamantharā gatiratīva kāntaṃ mukham / iti sphuritamaṅgake mṛgadṛśaḥ svato līlayā tadatra na madodayaḥ kṛtapado'pi saṃlakṣyate // 1980
apāṅgapātairapadeśapūrvair eṇīdṛśāmekaśilānagaryāt / vīthīṣu vīthīṣu vināparādhaṃ pade pade śṛṅkhalitā yuvānaḥ // 1981
apāṅgasaṃsargi taraṅgitaṃ dṛśor bhruvorarālāntavilāsi vellitam / visāri romāñcanakañcukaṃ tanos tanoti yo'sau subhage tavāgataḥ // 1982
apāṅgastava tanvaṅgi vicitro'yaṃ bhujaṅgamaḥ / dṛṣṭamātraḥ sumanasām api mūrchāvidhāyakaḥ // 1983
apāṅgāt pucchamūlaṃ tu tiryagaśvaṃ pramāṇayet / khurāntāt kakudaṃ yāvad ūrdhvamānena buddhimān // 1984
apātraṃ pātratā yāti yatra pātraṃ na vidyate / asmin deśe drumo nāsti eraṇḍo'pi drumāyate // 1985
apātravarṣaṇaṃ jātu na kuryāt sadvigarhitam / apātravarṣaṇāt kiṃ syād anyat kośakṣayādṛte // 1986
apātre pātratābuddhiḥ pātre buddhirapātratā / ṛṇānubandharūpeṇa dāturutpadyate matiḥ // 1987
apātre ramate nārī girau varṣati vāsavaḥ / khalamāśrayate lakṣmīḥ prājñaḥ prāyeṇa nirdhanaḥ // 1988
apānaprāṇayoraikyaṃ kṣayo mūtrapurīṣayoḥ / yuvā bhavati vṛddho'pi satataṃ mūlabandhanāt // 1989
apānena punaḥ kaścit preritaḥ kālarūpiṇā / niḥśvāsocchvāsakṛdvāti japan haṃsetyaharniśam // 1990
apāpaghanasaṃvṛteraviśadasmitātyunnamat samastanarasādaragrahaṇataḥ kṛtārthapriyā / ratirmanasi jāyate yadi kadāpi śauryāśrayā tadaiva sakalaṃ januḥ saphalamevamāhātmabhūḥ // 1991
apāpāstatkulīnāśca mānayanti svakān hitān / eṣa prāyo narendrāṇāṃ śaṅkanīyastu śobhanaḥ // 1992
apāmudvṛttānāṃ nijamupadiśantyā sthitipadaṃ dadhatyā śālīnāmavanatimudāre sati phale / mayūrāṇāmugraṃ viṣamiva harantyā madamaho kṛtaḥ kṛtsnasyāyaṃ vinaya iva lokasya śaradā // 1993
apāyakalitā manurjagati sāpadaḥ sampado vinaśvaramidaṃ sukhaṃ viṣayajaṃ śriyaścañcalāḥ / bhavanti jarasārasāstaralalocanā yoṣitas tadapyayamaho janastapasi no pare rajyati // 1994
apāyasaṃdarśanajāṃ vipattim upāyasaṃdarśanajāṃ ca siddhim / medhāvino nītividhiprayuktāṃ puraḥ sphurantīmiva darśayanti // 1995
apāyi muninā purā punaramāyi maryādayā atāri kapinā purā punaradāhi laṅkāriṇā / amanthi muravairiṇā punarabandhi laṅkāriṇā kva nāma vasudhāpate tava yaśo'mbudhiḥ kvāmbudhiḥ // 1996
apāraḥ pāthodhiḥ pulinapadavī yojanaśataṃ nirālambo mārgo viyati kila śūnyā daśa diśaḥ / itīvāyaṃ kīraḥ katipayapadānyeva gagane muhurbhrāmyan bhrāmyan patati guṇavṛkṣe punarapi // 1997
apārapulinasthalībhuvi himālaye mālaye nikāmavikaṭonnate duradhirohaṇe rohaṇe / mahatyamarabhūdhare gahanakandare mandare bhramanti na patantyaho pariṇatā bhavatkīrtayaḥ // 1998
apārasaṃsārasamudramadhye saṃmajjato me śaraṇaṃ kimasti / guro dayālo kṛpayā vadaitad viśveśapādāmbujadīrghanaukā // 1999
apāre kāvyasaṃsāre kavireva prajāpatiḥ / yathā vai rocate viśvaṃ tathedaṃ parivartate // 2000
apāre pāthodhau kimiti satimigrāhagahane nilīya śrīnāthaḥ svapiti bhujage śaṅkita iva / kimetāvadbhirvā bhavatu kila sarvātiśayitaḥ śriyā saṃśliṣṭāṅko vyapagatabhayaṃ ko nivasatu // 2001
apārairvyāpārairahariha nayanto'śanadaśā- svatha snātāḥ saṃdhyāṃ vidadhati na jātu svasamaye / tyajantaḥ svāṃ vṛttiṃ dvijakulabhavā grāmagaṇakī- bhavanto hantāmī kathamapi ca jīvanti bahavaḥ // 2002
apārthakamanāyuṣyaṃ goviṣāṇasya bhakṣaṇam / dantāśca parighṛṣyante rasaścāpi na labhyate // 2003
apārthetarayuktānāṃ vyāsasaṃgrahaśālinām / api gopālagītānāṃ niveśo nigamādiṣu // 2004
apāstapātheyasudhopayogais tvaccumbinaiva svamanorathena / kṣudhaṃ ca nirvāpayatā tṛṣaṃ ca svādīyasādhvā gamitaḥ sukhaṃ taiḥ // 2005
apāstapāthoruhi śāyitaṃ kare karoti līlākamalaṃ kimānanam / tanoṣi hāraṃ kiyadasruṇaḥ sravair adoṣanirvāsitabhūṣaṇe hṛdi // 2006
apāstastārābhirvidhana iva kāmī yuvatibhir madhucchatracchāyāṃ spṛśati śaśalakṣmā pariṇataḥ / ayaṃ prācīkarṇābharaṇaracanāśokakusuma- cchaṭālakṣmīcauraḥ kalayati raviḥ pūrvamacalam // 2007
apāsya lakṣmīharaṇotthavairitām acintayitvā ca tadadrimanthanam / dadau nivāsaṃ haraye mahodadhir vimatsarā dhīradhiyāṃ hi vṛttayaḥ // 2008
api kalpānilasyaiva taraṅgasya mahodadheḥ / śakyate prasaro roddhuṃ nānuraktasya cetasaḥ // 2009
api kāpuruṣo bhīruḥ syāccennṛpatisevakaḥ / tathāpi na parābhūtiṃ janādāpnoti mānavaḥ // 2010
api kāpuruṣo bhīruḥ syāccennṛpatisevakaḥ / yadāpnoti phalaṃ lokāt tasyāṃśamapi no guṇī // 2011
api kāpuruṣo mārge dvitīyaḥ kṣemakārakaḥ / karkaṭena dvitīyena jīvitaṃ parirakṣitam // 2012
api kālasya yaḥ kālaḥ so'pi kālamapekṣate / kartuṃ jaganti hantuṃ vā kālastena jagatprabhuḥ // 2013
api kīrtyarthamāyānti nāśaṃ sadyo'timāninaḥ / na cecchantyayaśomiśram apyevānantyamāyuṣaḥ // 2014
api kuñjarakarṇāgrād api pippalapallavāt / api vidyudvilasitād vilolaṃ lalanāmanaḥ // 2015
api kriyārthaṃ sulabhaṃ samitkuśaṃ jalānyapi snānavidhikṣamāṇi te / api svaśaktyā tapasi pravartase śarīramādyaṃ khalu dharmasādhanam // 2016
api ghorāparādhasya dharmamāśritya tiṣṭhataḥ / sa hi pracchādyate doṣaḥ śailo meghairivāsitaiḥ // 2017
api cāpyaphalaṃ karma paśyāmaḥ kurvato janān / nānyathā hyabhijānanti vṛttiṃ loke kathaṃcana // 2018
api cintāmaṇiścintāpariśramamapekṣate / idaṃ tvacintitaṃ manye kṛtamāścaryamāryayā // 2019
api cet sudurācāro bhajate māmananyabhāk / sādhureva sa mantavyaḥ samyag vyavasito hi saḥ // 2020
api cedasi pāpebhyaḥ sarvebhyaḥ pāpakṛttamaḥ / sarvaṃ jñānaplavenaiva vṛjinaṃ saṃtariṣyasi // 2021
api janakasutāyāstacca taccānurūpaṃ sphuṭamiha śiśuyugme naipuṇonneyamasti / nanu punariva tanme gocarībhūtamakṣṇor abhinavaśatapatraśrīmadāsyaṃ priyāyāḥ // 2022
api jalakaṇān payodher dūrādāhṛtya jāyate jaladaḥ / nikaṭād ghaṭānapi śataṃ samīharan vārihāryeva // 2023
api tadvapuṣi prasarpator gamite kāntijharairagādhatām / smarayauvanayoḥ khalu dvayoḥ plavakumbhau bhavataḥ kucāvubhau // 2024
api taruvanānyūṣmāyante tapatyapi yāminī dahati sarasīvāto'pyeṣa jvalanti jalānyapi / iti samadhikaṃ grīṣme bhīṣme na puṇyavatāṃ bhayaṃ malayajarasairdigdhaṃ labdhvā vadhūstanamaṇḍalam // 2025
api turagasamīpādutpatantaṃ mayūraṃ na sa rucirakalāpaṃ bāṇalakṣyīcakāra / sapadi gatamanaskaścitramālyānukīrṇe rativigalitabandhe keśapāśe priyāyāḥ // 2026
api tejo nidhirhanta patito yadi jāyate / surataṃ kimivāsmākam iti kokairviyujyate // 2027
api tvayā kairaviṇi vyadhāyi mudhā sudhābandhuni bandhubhāvaḥ / janāpavādaḥ paritaḥ prayātaḥ samāgamo hanta na jātu jātaḥ // 2028
api dalanmukule bakule yayā padamadhāyi kadāpi na tṛṣṇayā / ahaha sā sahasā vidhure vidhau madhukarī badarīmanuvartate // 2029
api dinamaṇireṣa kleśitaḥ śītasaṃghair atha niśi nijabhāryāṃ gāḍhamāliṅgya dorbhyām / svapiti punarudetuṃ sālasāṅgastu tasmāt kimu na bhavatu dīrghā yāminī kāminīyam // 2030
api dorbhyāṃ paribaddhā baddhāpi guṇairanekadhā nipuṇaiḥ / nirgacchati kṣaṇādiva jaladhijalotpattipicchilā lakṣmīḥ // 2031
api nadatha nikāmaṃ dardurāḥ kiṃ suvarṇa- dyutibharamupanītā nūtanairvāripūraiḥ / ayamaciravināśī śocanīyastu bhāvī sa ciramavaṭasīmni prācya eva krayo vaḥ // 2032
api nāma sa dṛśyeta puruṣātiśayo bhuvi / garvocchūnamukhā yena dhanino nāvalokitāḥ // 2033
api nityānandamayaṃ sahaḥ śriyaṃ vahati saṃtataṃ hṛdaye / kaḥ sādhāraṇapuruṣaḥ prabhavatvenāmanādarttum // 2034
api nipuṇataramadhītaṃ durvinayārūḍhacetasaḥ puṃsaḥ / maṇiriva phaṇiphaṇavartī prabhavati śokāya lokānām // 2035
api nirmuktabhogena svāntaḥsthaviṣayekṣayā / asadbhāvāya jāyeta jihmagena sahāsikā // 2036
api pañcaśataṃ daṇḍyān daṇḍayet pṛthivīpatiḥ / abhāve pañca kāyasthān ekaṃ vā svarṇakārakam // 2037
api pañcaśataṃ śūrā mṛdnanti mahatīṃ camūm / athavā pañca ṣaṭ sapta vijayante'nivartinaḥ // 2038
api putraiḥ kalatrairvā prāṇān rakṣeta paṇḍitaḥ / vidyamānairyatastaiḥ syāt sarvaṃ bhūyo'pi dehinām // 2039
api pauruṣamādeyaṃ śāstraṃ cedyuktibodhakam / anyattvārṣamapi tyājyaṃ bhāvyaṃ nyāyyaikasevinā // 2040
api pragalbhalalanākaṭākṣacapalāḥ śriyaḥ / sanmantripraṇidhānena ciraṃ tiṣṭhanti bhūbhujām // 2041
api prājyaṃ rājyaṃ tṛṇamiva parityajya sahasā viloladvānīraṃ tava janani tīraṃ śritavatām / sudhātaḥ svādīyaḥ salilamidamātṛpti pibatāṃ janānāmānandaḥ parihasati nirvāṇapadavīm // 2042
api prāṇasamāniṣṭān pālitāṃllālitānapi / bhṛtyān yuddhe samutpanne paśyecchuṣkamivendhanam // 2043
api bandhutayā nārī bahuputrā guṇairyutā / śocyā bhavatisā nārī patihīnā tapasvinī // 2044
api brahmaparānandādidamapyadhikaṃ dhruvam / jahāra nāradādīnāṃ cittāni kathamanyathā // 2045
api brahmavadhaṃ kṛtvā prāyaścittena śudhyati / tadarthena vicīrṇena na kathaṃcitsuhṛddruhaḥ // 2046
api bhujalatotkṣepādasyāḥ kṛtaṃ parirambhaṇaṃ priyasahacarīkrīḍālāpe śrutā api sūktayaḥ / navapariṇayavrīḍāvatyā mukhonnatiyatnato- 'pyalasavalitā tiryagdṛṣṭiḥ karoti mahotsavam // 2047
api bhogiṣu maṇidhāriṇa eva nihaṃsi natu yaddviṣo'pi parān / tattava garuḍa sthāne dānavasaṃhārivāhasya // 2048
api bhrātā suto'rghyo vā śvaśuro mātulo'pi vā / nādaṇḍyo nāma rājño'sti dharmādvicalitaḥ svakāt // 2049
api mandatvamāpanno naṣṭo vāpīṣṭadarśanāt / prāyeṇa prāṇināṃ bhūyo duḥkhavego'dhiko bhavet // 2050
api maraṇamupaiti sā mṛgāṅke vilasati kaiva kathā rasāntarasya / ayi kathamadhunā dadhāti śāntiṃ viṣamaśarajvaratīvradehadāhaḥ // 2051
api mānuṣyakaṃ labdhvā bhavanti jñānino na ye / paśutaiva varā teṣāṃ pratyavāyāpravartanāt // 2052
api mārdavabhāvena gātraṃ saṃlīya buddhimān / ariṃ nāśayate nityaṃ yathā vallī mahādrumam // 2053
api mudamupayānto vāgvilāsaiḥ svakīyaiḥ parabhaṇitiṣu toṣaṃ yānti santaḥ kiyantaḥ / nijaghanamakarandasyandapūrṇālavālaḥ kalaśasalilasekaṃ nehate kiṃ rasālaḥ // 2054
api mṛgapatinā karīndrakumbha- sthaladalanodgatapauruṣeṇa yasya / bhayacakitadṛśā pranaṣṭamuccaiḥ sa hi śarabhīkularājacakravartī // 2055
api mṛdvyā girā labhyaḥ sadā jāgartyatandritaḥ / nāsti dharmasamo bhṛtyaḥ kiṃciduktastu dhāvati // 2056
api merūpamaṃ prājñam api śūramapi sthiram / tṛṇīkaroti tṛṣṇaikā nimeṣeṇa narottamam // 2057
api yatsukaraṃ karma tadapyekena duṣkaram / biśeṣato'sahāyena kimu rājyaṃ mahodayam // 2058
api rājyādapi svargād apīndorapi mādhavāt / api kāntākucasparśāt saṃtoṣaḥ paramaṃ sukham // 2059
api lapitumahaṃ na hanta śaktas tava purataḥ paritāpamāyatākṣyāḥ / śiva śiva rasanā yato na yatnād api yatate nijadāhaśaṅkayeva // 2060
api lalitasuguṇaveṇiḥ sālaṃkārāpi yā suvarṇāpi / raghutilaka vihīnā ced vāṇī ramaṇīva naiva kalyāṇī // 2061
api vajreṇa saṃgharṣam api padbhyāṃ parābhavam / sahante guṇalobhena ta eva maṇayo yadi // 2062
api vaṭataroḥ spardhāṃ bījena sarṣapa sāṃprataṃ pariṇamasi yo muṣṭiḥ śākaṃ sati sthalasauṣṭhave / jaṭharakuharakrīḍadviśvo yadekadalodare pralayaśiśuko devaḥ śiśye pureti ha śuśrumaḥ // 2063
api varṣaśataṃ sthitvā sadā kṛtrimarāgiṇī / veśyā śukīva niḥśvāsā niḥsaṅgebhyaḥ palāyate // 2064
api vidhiḥ kusumāni tavāśugān smara vidhāya na nirvṛtimāptavān / adita pañca hi te sa niyamya tāṃs tadapi tairbata jarjaritaṃ jagat // 2065
api vīryotkaṭaḥ śatrur yato bhedena sidhyati / tasmād bhedaḥ prayoktavyaḥ śatrūṇāṃ vijigīṣuṇā // 2066
api vetti ṣaḍakṣarāṇi ced upadeṣṭuṃ śitikaṇṭhamicchati / vasanāśanamātramasti ced dhanadādapyatiricyate khalaḥ // 2067
api śāradacandrikā yadīyāṃ tulanāṃ gacchati duṣkaraistapobhiḥ / na taṭuñjhati mānasaṃ madīyaṃ hasitaṃ khañjanamañjulocanāyāḥ // 2068
api śāstreṣu kuśalā lokācāravivarjitāḥ / sarve te hāsyatāṃ yānti yathā te mūrkhapaṇḍitāḥ // 2069
api śiśirataropacārayogyaṃ dvitayamidaṃ yugapanna sahyameva / jaraṭhitaravidīdhitiśca kālo dayitajanena samaṃ ca viprayogaḥ // 2070
api śroṇibharasvairāṃ dhartuṃ tāmaśakanna saḥ / tadaṅgasaṅgajastambho gajastambhorudorapi // 2071
api saṃtāpaśamanāḥ śuddhāḥ surabhiśītalāḥ / bhujaṅgasaṅgājjāyante bhīṣaṇāścandanadrumāḥ // 2072
api saṃpūrṇatāyuktaiḥ kartavyāḥ suhṛdo budhaiḥ / nadīśaḥ paripūrṇo'pi candrodayamapekṣate // 2073
api saṃbhṛtasya satataṃ riktatvaṃ bibhrato visarjanataḥ / udarasyodārasya ca kevalamākārato bhedaḥ // 2074
api satpathaniṣṭhānām āśāḥ pūrayatāmapi / agastyavṛttirmeghānāṃ hanta mālinyakāraṇam // 2075
api sa divasaḥ kiṃ syādyatra priyāmukhapaṅkaje madhu madhukarīvāsmaddṛṣṭirvikāsini pāsyati / tadanu ca mṛdusnigdhālāpakramāhitanarmaṇaḥ suratasacivairaṅgaiḥ saṅgo mamāpi bhaviṣyati // 2076
api sarvavido na rājate vacanaṃ śrotari bodhavarjite / api bhartari naṣṭalocane viphalaḥ kiṃ na kalatravibhramaḥ // 2077
api sahavasatāmasatāṃ jalaruhajalavadbhavatyasaṃśleṣaḥ / dūre'pi satāṃ vasatāṃ prītiḥ kumudenduvad bhavati // 2078
api sāgaraparyantā vicetavyā vasundharā / deśo hyaratnimātro'pi nāsti daivajñavarjitaḥ // 2079
api subhagaṃ tava vadanaṃ paśyati subhage yadā yadā candraḥ / glāyati hanta pidhatte sapadi mukhaṃ svaṃ payodāntaḥ // 2080
api sthānuvadāsīta śuṣyan parigataḥ kṣudhā / na tvevānātmasaṃpannād vṛttimīheta paṇḍitaḥ // 2081
api syāt pitṛhā vairī so'pi dānavilobhitaḥ / gatvā viśvāsabhāvaṃ sa śatrorātmānamarpayet // 2082
api svamasvapnamasūṣupannamī parasya dārānanavaitumeva mām / svayaṃ duradhvārṇavanāvikāḥ kathaṃ spṛśantu vijñāya hṛdāpi tādṛśīm // 2083
api svalpataraṃ kāryaṃ yadbhavet pṛthivīpateḥ / tanna vācyaṃ sabhāmadhye provācedaṃ bṛhaspatiḥ // 2084
api svalpamasatyaṃ yaḥ puro vadati bhūbhujām / devānāṃ ca vināśaḥ syād dhruvaṃ tasya gurorapi // 2085
api svaiḥ sarvasvaiḥ punarapadhanaiḥ kairapi dhanaiḥ paritrāṇaiḥ prāṇairyadapi ca vidheyaṃ parahitam / tadadyaitacchabdāt parabhṛta bhavatyeva bhavatas tataḥ śabdālasyaṃ kathamapi nirasyaṃ kṣaṇamapi // 2086
apīḍayan balaṃ śatrūñ jigīṣurabhiṣeṇayet / sukhasādhyaṃ dviṣāṃ sainyaṃ dīrghaprayāṇapīḍitam // 2087
apītakṣībakādambam asaṃmṛṣṭāmalāmbaram / aprasāditaśuddhāmbu jagadāsīnmanoharam // 2088
aputratvaṃ bhavacchreyo na tu syādviguṇaḥ sutaḥ / jīvannapyavinīto'sau mṛta eva na saṃśayaḥ // 2089
aputrasya gatirnāsti svargo naiva ca naiva ca / tasmāt putramukhaṃ dṛṣṭvā bhavet paścāddhi tāpasaḥ // 2090
aputrasya gṛhaṃ śūnyaṃ diśaḥ śūnyāstvabāndhavāḥ / mūrkhasya hṛdayaṃ śūnyaṃ sarvaśūnyā daridratā // 2091
aputrasya gṛhaṃ śocyaṃ śocyaṃ rājyamarājakam / nirāhārāḥ prajāḥ śocyā śocyaṃ maithunamaprajam // 2092
apunardehiśabdārtham apratyupakṛtikṣamam / arthinaṃ kurute kaścit punarāvṛttivarjitam // 2093
apuṣyata ghanāvalī bhuvanajīvanairyatkarair avardhyata sudhārucirbahubudhālisaṃtarpaṇaḥ / tamandhatamasacchidaṃ ravimavekṣya jājvalyase tvameva ravikāntatāmayasi hanta kiṃ kurmahe // 2094
apūjitaivāstu girīndrakanyā kiṃ pakṣapātena manobhavasya / yadyasti dūtī sarasoktidakṣā dāsaḥ patiḥ pādatale vadhūnām // 2095
apūjito'tithiryasya gṛhādyāti viniḥśvasan / gacchanti pitarastasya vimukhāḥ saha daivataiḥ // 2096
apūjyā yatra pūjyante pūjyānāṃ tu vimānanā / trīṇi tatra pravartante durbhikṣaṃ maraṇaṃ bhayam // 2097
apūjyā yatra pūjyante pūjyānāmapyamānanā / tava daivakṛto daṇḍaḥ sadyaḥ patati dāruṇaḥ // 2098
apūrṇe naiva martavyaṃ saṃpūrṇe naiva jīvati / tasmāddhairyaṃ vidhātavyaṃ hantavyā paravāhinī // 2099
apūrvaṃ cauryamabhyastaṃ tvayā cañcalalocane / divāpi jāgratāṃ puṃsāṃ ceto harasi dūrataḥ // 2100
apūrvaṃ yadvastu prathayati vinā kāraṇakalāṃ jagad grāvaprakhyaṃ nijarasabharāt sārayati ca / kramāt prakhyopākhyāprasarasubhagaṃ bhāsayati tat sarasvatyāstattvaṃ kavisahṛdayākhyaṃ vijayate // 2101
apūrvaḥ ko'pi kopāgniḥ sajjanasya khalasya ca / ekasya śāmyati snehād vardhate'nyasya vāritaḥ // 2102
apūrvaḥ ko'pi kośo'yaṃ vidyate tava bhārati / vyayato vṛddhimāyāti kṣayamāyāti saṃcayāt // 2103
apūrvaḥ ko'pi tanvaṅgyā mama mārgaḥ pradarśitaḥ / yogaṃ cintayato yena rāga eva vivardhate // 2104
apūrvakarmacaṇḍālam api mugdhe vimuñca mām / śritāsi candanabhrāntyā durvipākaṃ viṣadrumam // 2105
apūrvadeśādhigame yuvarājābhiṣecane / putrajanmani vā mokṣo bandhanasya vidhīyate // 2106
apūrvamadhurāmodapramoditadiśastataḥ / āyayurbhṛṅgamukharāḥ śiraḥ śekharaśālinaḥ // 2107
apūrvayeva tatkālasamāgamasakāmayā / dṛṣṭena rājan vapuṣā kaṭākṣairvijayaśriyā // 2108
apūrvā rasanāvyālī khalānanabileśayā / karṇamūle daśatyanyaṃ haratyanyasya jīvitam // 2109
apūrvāhlādadāyinya uccaistarapadāśrayāḥ / atimohāpahāriṇyaḥ sūktayo hi mahīyasām // 2110
apūrviṇā na kartavyaṃ karma loke vigarhitam / kṛtapūrviṇastu tyajato mahān dharma iti śrutiḥ // 2111
apūrveyaṃ dhanurvidyā bhavatā śikṣitā kutaḥ / mārgaṇaughaḥ samāyāti guṇo jāti digantaram // 2112
apūrvo dṛśyate vahniḥ kāminyāḥ stanamaṇḍale / dūrato dahate gātraṃ gātralagnaḥ suśītalaḥ // 2113
apūrvo bhāti bhāratyāḥ kāvyāmṛtaphale rasaḥ / carvaṇe sarvasāmānye svāduvit kevalaṃ kaviḥ // 2114
apūrvo'yaṃ kānte jvalati mukhadīpastava ciraṃ tamo draṣṭ ṇāṃ yo janayatitarāṃ yāti sutano / adhastādyatreyaṃ bata surabhidhūmālakatatir yadīyā vārtaiva jvalayati pataṃgāniva janān // 2115
apūrvo'yaṃ dhanurvedo manmathasya mahātmanaḥ / śarīramakṣataṃ kṛtvā bhinattyantargataṃ manaḥ // 2116
apūrvo'yaṃ panthāḥ śiva tava vibhutvasya katamo jagadbandho yatte padayugamakāmaṃ praṇamatām / prayāti pradhvaṃsaṃ na khalu duritaṃ kevalamidaṃ ciropāttaṃ sadyaḥ sukṛtamapi sarvaṃ vigalati // 2117
apūrvo'yaṃ mayā dṛṣṭaḥ kāntaḥ kamalalocane / śo'ntaraṃ yo vijānāti sa vidvannātra saṃśayaḥ // 2118
apṛcchaṃ putradārādīṃs tairukto'haṃ raghattama / pāpaṃ tavaiva tatsarvaṃ vayaṃ tu phalabhāginaḥ // 2119
apṛṣṭastasya na brūyād yaśca necchet parābhavam / eṣa eva satāṃ dharmo viparīto'satāṃ mataḥ // 2120
apṛṣṭastu naraḥ kiṃcid yo brūte rājasaṃsadi / na kevalamasaṃmānaṃ labhate ca viḍambanām // 2121
apṛṣṭena na vaktavyaḥ sacivena vipaścitā / nānuśiṣyādapṛcchantaṃ mahadetaddhi sāhasam // 2122
apṛṣṭenāpi vaktavyaṃ sacivenātra kiṃcana / pṛṣṭena tu viśeṣeṇa vācyaṃ pathyaṃ mahīpateḥ // 2123
apṛṣṭo'trāpradhāno yo brūte rājñaḥ puraḥ kudhīḥ / na kevalamasaṃmānaṃ labhate ca viḍambanam // 2124
apṛṣṭvaiva bhavenmūḍhajñānaṃ manasi cintanāt / apūrṇaḥ kurute śabdaṃ na pūrṇaḥ kurute ghaṭaḥ // 2125
apekṣante na ca snehaṃ na pātraṃ na daśāntaram / sadā lokahitāsaktā ratnadīpā ivottamāḥ // 2126
apetāḥ śatrubhyo vayamiti viṣādo'yamaphalaḥ pratīkārastveṣāmaniśamanusaṃdhātumucitaḥ / jarāsaṃdhādbhagnaḥ saha halabhṛtā dānavaripur jaghānainaṃ paścānna kimanilasūnuḥ priyasakhaḥ // 2127
apehi hṛdayādvā me vāme darśanamehi vā / adūravirahotkaṇṭhāduḥkhaṃ duḥkena sahyate // 2128
apyakhilālaṃkārā- nākalayanto'pi rasavidaścitram / kalayanti sarasakāvye nālaṃkāraṃ kadācidapi // 2129
apyagraṇīrmantrakṛtāmṛṣīṇāṃ kuśāgrabuddhe kuśalī guruste / yatastvayā jñānamaśeṣamāptaṃ lokena caitanyamivoṣṇaraśmeḥ // 2130
apyatiśayitamanarthaṃ śamayatyarthaṃ samarpayan nṛpatiḥ / tamanarpayan nirarthaṃ prāṇena samaṃ parityajatyartham // 2131
apyatyucco bhūmisamaḥ pārthivo'pi na pārthivaḥ / mānārthaṃ jīvitaṃ tasya kṛte māne na jīvati // 2132
apyanārabhamāṇasya vibhorutpāditāḥ paraiḥ / vrajanti guṇatāmarthāḥ śabdā iva vihāyasaḥ // 2133
apyanāvarjitāḥ svena phalarāgeṇa saṃnatāḥ / arbhakairapi gṛhyante sādhusaṃtānaśākhinaḥ // 2134
apyanekairupacitair durvinītaiḥ sutairalam / nidarśanaṃ dhārtarāṣṭrāḥ śataṃ duryodhanādayaḥ // 2135
apyabhīṣṭā na labhyante saṃtyaktā na tyajanti ca / vāsanā iva saṃsāre mohanaikaparāḥ striyaḥ // 2136
apyaśakyaṃ tvayā dattaṃ duḥkhaṃ śakyantarātmani / bāṣpo vāhīkanārīṇāṃ vegavāhī kapolayoḥ // 2137
apyākarasamutpannamaṇijātirasaṃskṛtā / jātarūpeṇa kalyāṇi na hi saṃyogamarhati // 2138
apyātmano vināśaṃ gaṇayati na khalaḥ paravyasanahṛṣṭaḥ / prāyo mastakanāśe samaramukhe nṛtyati kabandhaḥ // 2139
apyāpatsamayaḥ sādhoḥ prayāti ślāghanīyatām / vidhorvidhuṃtudāskandavipatkālo'pi sundaraḥ // 2140
apyāmīlitapaṅkajāṃ kamalinīmapyullasatpallavāṃ vāsantīmapi saudhabhittipatitāmātmapraticchāyikām / manvānaḥ prathamaṃ priyeti pulakasvedaprakampākulaṃ prītyāliṅgati nāsti seti na punaḥ khedottaraṃ mūrcchati // 2141
apyutkaṭe ca raudre ca śatrau yasya na hīyate / dhairyaṃ prāpte mahīpasya na sa yāti parābhavam // 2142
apyunnatapadārūḍhaḥ pūjyān naivāpamānayet / nahuṣaḥ śakratāṃ prāpya cyuto'gastyāvamānanāt // 2143
apyunmattāt pralapato bālācca parisarpataḥ / sarvataḥ sāramādadyād aśmabhya iva kāñcanam // 2144
apyupāyaistribhistāta yo'rthaḥ prāptuṃ na śakyate / tasya vikramakālāṃstān yuktānāhurmanīṣiṇaḥ // 2145
apyuddāmavyasanasaraṇeḥ saṃgame kāmukānāṃ bhadraṃ bhadre bhuvanajayinastvatkalākaulaśasya / apyutsāhapracurasuhṛdaḥ kāmakelīnivāsāḥ prauḍhotsāhāstava suvadane svastimanto vilāsāḥ // 2146
apyekavaṃśajanuṣoḥ paśyata pūrṇatvatucchatābhājoḥ / jyākārmukayoḥ kaścid guṇabhūtaḥ kaścidapi bhartā // 2147
apyetadrajanīmayaṃ jagadatho nidrāmayī sā niśā nidrā svapnamayī bhavedatha ca sa svapno mṛgākṣīmayaḥ / seyaṃ mānamayī mama priyatamā taccāṭuceṣṭāmayo mādṛk kveti samīhitaikavidhaye saṃkalpa tubhyaṃ namaḥ // 2148
apyeva dahanaṃ spṛṣṭvā vane tiṣṭhanti pādapāḥ / rājadoṣaparāmṛṣṭās tiṣṭhante nāparādhinaḥ // 2149
apyautsukye mahati dayitaprārthanāsu pratīpāḥ kāṅkṣantyo'pi vyatikarasukhaṃ kātarāḥ svāṅgadāne / ābādhyante na khalu madanenaiva labdhāntaratvād ābādhante manasijamapi kṣiptakālāḥ kumāryaḥ // 2150
aprakaṭavartitastana- maṇḍalikānibhṛtacakradarśinyaḥ / āveśayanti hṛdayaṃ smaracaryāguptayoginyaḥ // 2151
aprakaṭīkṛtaśaktiḥ śakto'pi janāt tiraskriyāṃ labhate / nivasannantardāruṇi laṅghyo vahnirna tu jvalitaḥ // 2152
apragalbhasya yā vidyā kṛpaṇasya ca yaddhanam / yacca bāhubalaṃ bhīror vyarthametat trayaṃ bhuvi // 2153
apragalbhāḥ padanyāse jananīrāgahetavaḥ / santyeke bahulālāpāḥ kavayo bālakā iva // 2154
apraṇodyo'tithiḥ sāyaṃ sūryoḍho gṛhamedhinā / kāle prāptastvakāle vā nāsyānaśnan gṛhe vaset // 2155
apraṇādyo'tithiḥ sāyaṃ sūryoḍho gṛhamedhinām / pūjayā tasya devatvaṃ prayānti gṛhamedhinaḥ // 2156
apratikṛtyātmānaṃ sahasānartheṣu na pravarteta / śirasi dhṛte'mṛtakiraṇe viṣamaghasadviṣamanetro'pi // 2157
apratibuddhe śrotari vakturvākyaṃ prayāti vaiphalyam / nayanavihīne bhartari lāvaṇyamiveha khañjanākṣīṇām // 2158
apratiṣṭhāśca ye kecid adharmaśaraṇāśca ye / teṣāṃ pratiṣṭhā gaṅgeha śaraṇaṃ śarma varma ca // 2159
apratyakṣāṇi śāstrāṇi vivādastatra kevalam / pratyakṣaṃ jyautiṣaṃ śāstraṃ candrārkau yatra sākṣiṇau // 2160
apratyākalitaprabhāvavibhave sarvāśrayāmbhonidhau vāso nālpatapaḥphalaṃ yadaparaṃ doṣo'yameko mahān / śambūko'pi yadatra durlabhatarai ratnairanarghaiḥ saha spardhāmekanivāsakāraṇavaśādekāntato vāñchati // 2161
apradātā samṛddho'sau daridraśca mahāmanāḥ / aśrutaśca samunnaddhas tamāhurmūḍhacetasam // 2162
apradīpā yathā rātrir anādityaṃ yathā nabhaḥ / tathāsāṃvatsaro rājā bhramatyandha ivādhvani // 2163
apradhānaḥ pradhānaḥ syāt pārthivaṃ yadi sevate / pradhāno'pyapradhānaḥ syād yadi sevāvivarjitaḥ // 2164
aprabhūtamatanīyasi tanvī kāñcidhāmni pihitaikataroru / kṣaumamākulakarā vicakarṣa krāntapallavamabhīṣṭatamena // 2165
apramattaśca yo rājā sarvajño vijitendriyaḥ / kṛtajño dharmaśīlaśca sa rājā tiṣṭhate ciram // 2166
apramatte'pi puruṣe hitakāryāvalambini / daivamunmārgarasikam anyathaiva pramadyate // 2167
apramādaśca kartavyas tvayā rājñaḥ samāśraye / tvadīyasya śarīrasya vayaṃ bhāgyopajīvinaḥ // 2168
aprasannamaparāddhari patyau kopadīptamurarīkṛtadhairyam / kṣālitaṃ nu śamitaṃ nu vadhūnāṃ drāvitaṃ nu hṛdayaṃ madhuvāraiḥ // 2169
aprasādo'nadhiṣṭhānaṃ deyāṃśaharaṇaṃ ca yat / kālayāpo'pratīkāras tad vairāgyasya kāraṇam // 2170
aprastāvastutibhiraniśaṃ karṇaśūlaṃ karoti svaṃ dāridryaṃ vadati vasanaṃ darśayatyeva jīrṇam / chāyābhūtaścalati na puraḥ pārśvayornaiva paścān niḥsvaḥ khedaṃ diśati dhanināṃ vyādhivadduścikitsyaḥ // 2171
aprākṛtaḥ sa kathamastu na vismayāya yasminnuvāsa karuṇā ca kṛtajñatā ca / lakṣmīśca sāttvikaguṇajvalitaṃ ca tejo dharmaśca mānavinayau ca parākramaśca // 2172
aprākṛtasya cāritātiśayasya bhāvair atyadbhutairmama hṛtasya tathāpyanāsthā / ko'pyeṣa vīraśiśukākṛtiraprameya- sāmarthyasārasamudāyamayaḥ padārthaḥ // 2173
aprākṛtasyāhavadurmadasya nivāryamasyāstrabalena vīryam / alpīyaso'pyāmayatulyavṛtter mahāpakārāya riporvivṛddhiḥ // 2174
aprājñena ca kātareṇa ca guṇaḥ syād bhaktiyuktena kaḥ prajñāvikramaśālino'pi hi bhavet kiṃ bhaktihīnāt phalam / prajñāvikramabhaktayaḥ samuditā yeṣāṃ guṇā bhūtaye te bhṛtyā nṛpateḥ kalatramitare saṃpatsu cāpatsu ca // 2175
aprāptakālaṃ vacanaṃ bṛhaspatirapi bruvan / labhate buddhyavajñānam avamānaṃ ca bhārata // 2176
aprāptakālavacanaṃ bṛhaspatirapi bruvan / prāpnuyād buddhiśaithilyam apamānaṃ ca śāśvatam // 2177
aprāptakālo yo mūrkho haset svecchānusārataḥ / prāpnuyād buddhyavajñānaṃ sabhāyāṃ caiva śāśvatam // 2178
aprāptakelisukhayoratimānaruddha- saṃdhānayo rahasi jātaruṣorakasmāt / yūnormitho'bhilaṣatoḥ prathamānunītiṃ bhāvāḥ prasādapiśunāḥ kṣapayanti nidrām // 2179
aprāptapuṣpodgamavibhramaiva ruddhā bhujaṅgena tathā yatheyam / na śakyate spraṣṭumapīhamānair āmodinī candanaśākhikeva // 2180
aprāptaprathamāvakartanaruṣā vyānamramūkībhavad- vakreṣvanyaśiraḥsu yasya dahane chinnaṃ śiro juhvataḥ / uccārya svayameva mantramakaronnāsyāhamityātmanas tyāgaṃ paṅktimukhaḥ sa vikramasuhṛdvīraḥ kathaṃ varṇyate // 2181
aprāptayauvanā nārī na kāmāya na śāntaye / saṃprāpte ṣoḍaśe varṣe gardabhī cāpsarāyate // 2182
aprāptavallabhasamāgamanādhikāyāḥ sakhyāḥ puro'tra nijacittavinodabuddhyā / ālāpaveṣagatihāsyavikatthanādyaiḥ prāṇeśvarānukṛtimākalayanti līlām // 2183
aprāpye'pi yathā kāme dharme cintā na kiṃ tathā / alābhe'pi dvayorekā bhayadā śivadāparā // 2184
aprāpyeṣurudāsitāsiraśanerārāt kutaḥ śaṅkutaś cakravyutkramakṛt parokṣaparaśuḥ śūlena śūnyā yayā / mṛtyurdaityapateḥ kṛtaḥ sa sadṛśaḥ pādāṅgulīparvataḥ pārvatyā pratipālyatāṃ tribhuvanaṃ niḥśalyakalyaṃ tayā // 2185
aprāmāṇyaṃ ca vedānāṃ śāstrāṇāṃ cātilaṅghanam / sarvatra cānavasthānam etannāśanamātmanaḥ // 2186
aprārthanamasaṃsparśam asaṃdarśanameva ca / puruṣasyeha niyamo bhavedrāgaprahāṇaye // 2187
aprārthitaṃ yathā duḥkhaṃ tathā sukhamapi svayam / prāṇinaṃ pratipadyeta sarvaṃ niyatiyantritam // 2188
apriyaṃ na hi bhāṣeta na virudhyeta kenacit / kāryasiddhiṃ samīheta kāryabhraṃśo hi mūrkhatā // 2189
apriyaṃ puruṣa cāpi paradrohaṃ parastriyam / adharmamanṛtaṃ caiva dūrāt prājño vivarjayet // 2190
apriyaṃ yasya kurvīta bhūyas tasya priyaṃ caret / acireṇa priyaḥ sa syād yo'priyaḥ priyamācaret // 2191
apriyamuktāḥ puruṣāḥ prayatante dviguṇamapriyaṃ vaktum / tasmādavācyamapriyam apriyamaśrotukāmena // 2192
apriyavacanadaridraiḥ priyavacanāḍhyaiḥ svadāraparituṣṭaiḥ / paraparivādanivṛttaiḥ kvacit kvacin maṇḍitā vasudhā // 2193
apriyavacanāṅgārair dagdho'pi na vipriyaṃ vadatyāryaḥ / kiṃ dahyamānamagaru svabhāvasurabhiṃ parityajati // 2194
apriyasyāpi vacasaḥ pariṇāmāvirodhinaḥ / vaktā śrotā ca yatrāsti ramante tatra saṃpadaḥ // 2195
apriyāṇyapi kurvantaḥ svārthāyodyata ceṣṭitāḥ / paṇḍitā nopalabhyante vāyasairiva kokilāḥ // 2196
apriyāṇyapi kurvāṇo niṣṭhurāṇyapi ca bruvan / cetaḥ prahlādayatyeva sarvāvasthāsu vallabhaḥ // 2197
apriyāṇyapi kurvāṇo yaḥ priyaḥ priya eva saḥ / dagdhamandirasāre'pi kasya vahnāvanādaraḥ // 2198
apriyāṇyapi pathyāni ye vadanti nṛṇāmiha / ta eva suhṛdaḥ proktā anye syurnāmadhārakāḥ // 2199
apriyā na bhaviṣyanti priyo me na bhaviṣyati / ahaṃ ca na bhaviṣyāmi sarvaṃ ca na bhaviṣyati // 2200
apriyaiḥ saha saṃvāsaḥ priyaiścāpi vinābhavaḥ / asadbhiḥ saṃprayogaśca tadduḥkhaṃ cirajīvinām // 2201
apriyairapi niṣpiṣṭaiḥ kiṃ syāt kleśāsahiṣṇubhiḥ / ye tadunmūlane śaktā jigīṣā teṣu śobhate // 2202
apriyo'pi hi pathyaḥ syād iti vṛddhānuśāsanam / vṛddhānuśāsane tiṣṭhan priyatāmupagacchati // 2203
aprītāṃ rogiṇīṃ nārīm antarvatnīṃ dhṛtavratām / rajasvalāmakāmāṃ ca na kāmeta balāt pumān // 2204
apsu plavante pāṣāṇā mānuṣā ghnanti rākṣasān / kapayaḥ karma kurvanti kālasya kuṭilā gatiḥ // 2205
apsvātmānaṃ na vīkṣeta nāvagāhet payorayam / saṃdigdhanāvaṃ nārohen na bāhubhyāṃ nadīṃ taret // 2206.1
aphalaṃ śrāddham apātre dhanam aphalaṃ yat na dattamarthibhyaḥ / yauvanamaphalaṃ yaminaś śrutamaphalaṃ durvinītasya // 2206.2
aphalasyāpi vṛkṣasya chāyā bhavati śītalā / nirguṇo'pi varaṃ bandhur yaḥ paraḥ para eva saḥ // 2207
aphalāni durantāni samavyayaphalāni ca / aśakyāni ca kāryāṇi nārabheta vicakṣaṇaḥ // 2208
abandhuṣvapi bandhutvaṃ snehāt samupajāyate / bandhuṣvapi ca bandhutvam alokajñeṣu hīyate // 2209
abalaḥ pronnataṃ śatruṃ yo yāti madamohitaḥ / yuddhārthaṃ sa nivarteta śīrṇadanto yathā gajaḥ // 2210
abalasvakulāśino jhaṣān nijanīḍadrumapīḍinaḥ khagān / anavadyatṛṇārdino mṛgān mṛgayāghāya na bhūbhujāṃ ghnatām // 2211
abalāṃ balinā nītāṃ daśāmimāṃ makaraketunā rakṣa / āpatpatitoddhṛtaye bhavati hi śubhajanmanāṃ janma // 2212
abalā api vīreśān yatsāhāyyamupāśritāḥ / parābhavanti dṛkkoṇapātenaiva sa manmathaḥ // 2213
abalāḍhyavigrahaśrīr amartyanatirakṣamālayopetaḥ / pañcakramoditamukhaḥ pāyāt parameśvaro muhuranādiḥ // 2214
abalābuddhihīnāyā doṣaṃ kṣantuṃ sadārhasi / mūḍhasya satataṃ doṣaṃ kṣamāṃ kurvanti sādhavaḥ // 2215
abalā yatra prabalā śiśuravanīśo nirakṣaro mantrī / nahi nahi tatra dhanāśā jīvita āśāpi durlabhā bhavati // 2216
abalāvanapara eko bhuvanatritaye'pi cettadā bharttā / kathamanyathā sudhākara- candanamukhyāpriyatvaṃ syāt // 2217
abalā viṣaheta kathaṃ dṛḍhaśaktimamuṣya ratirasaprasaram / madanatulitānurāgo na vidadhyādyadi balādhānam // 2218
abalāsu vilāsino'nvabhūvan nayanaireva navopagūhanāni / marudāgamavārtayāpi śūnye samaye jāgrati saṃpravṛddha eva // 2219
abaleti parīvādo vṛthā hi hariṇīdṛśām / yāsāṃ netranipātena naṭavad ghūrṇyate jagat // 2220
abale salile vyavasyatā te mukhabhāvo gamito na paṅkajena / kathamādimavarṇatāntyajasya dvijarājena kṛtorunigrahasya // 2221
abalo'si na jitakāśī- pratibhaṭarāśīn parāpata kṣitipa / jātāmbhaḥkaṇapātaḥ kva vinaśyatyanalasaṃghātaḥ // 2222
abālarucire bhruvau na ca marālamandā gatir dṛgañcalamacañcalaṃ hṛdayabhūdabhūto dayā  / sudhā na khalu vākpathātithirathāpi yūnāṃ mano manojaśarajarjjarannayati mohamasyāstanuḥ // 2223
abudhā ajaṃgamā api kayāpi gatyā paraṃ padamavāptāḥ / mantriṇa iti kīrtyante nayabalaguṭikā iva janena // 2224
abudhaiḥ kṛtamānasaṃvidas tava pārthaiḥ kuta eva yogyatā / sahasi plavagairupāsitaṃ na hi guñjāphalameti soṣmatām // 2225
abudhairarthalābhāya paṇyastrībhiriva svayam / ātmā saṃskṛtya saṃskṛtya paropakaraṇīkṛtaḥ // 2226
abuddhimāśritānāṃ ca kṣantavyamaparādhinām / na hi sarvatra pāṇḍityaṃ sulabhaṃ puruṣeṇa vai // 2227
atha ced buddhijaṃ kṛtvā brūyuste tadabuddhijam / pāpān svalpe'pi tān hanyād aparādhe tathānṛjūn // 2228
abuddhvā cittamaprāpya viśrambhaṃ prabhaviṣṇuṣu / na svecchaṃ vyavahartavyam ātmano bhūtimicchatā // 2229
abodhi no hrīnibhṛtaṃ madiṅgitaṃ pratītya vā nādṛtavatyasāviti / lunāti yūnaḥ sma dhiyaṃ kiyadgatā nivṛtya bālādaradarśaneṣuṇā // 2230
abjaṃ tvajjamathābjabhūstata idaṃ brahmāṇḍamaṇḍāt punar viśvaṃ sthāvarajaṃgamaṃ taditarat tvanmūlamitthaṃ payaḥ / dhik tvāṃ caura iva prayāsi nibhṛtaṃ nirgatya jālāntarair badhyante vivaśāstvadekaśaraṇāstvāmāśritā jantavaḥ // 2231
abdāyanartuṣvatha māsapakṣa- dināni kārye'pyavadhau vidadhyāt / hīnāvadhiryena bhavatyasatyaḥ sarvo'pi loke śakuno gṛhītaḥ // 2232
abdebhakumbhe nirbinne vidyutkhaḍgalatāhate / svacchamuktāphalasthūlā nipetustoyabindavaḥ // 2233
abdairvārijighṛkṣayārṇavagataiḥ sākaṃ vrajantī muhuḥ saṃsargādvaḍavānalasya samabhūdāpannasattvā taḍit / manye deva tayā krameṇa janito yuṣmatpratāpānalo yenārātivadhūvilocanajalaiḥ sikto'pi saṃvardhate // 2234
abdhinā saha mitratve dāridryaṃ yadi jāyate / lāñchanaṃ sāgarasyaiva maitrīkarturna lāñchanam // 2235
abdhirna tṛpyati yathā saritāṃ sahasrair no cendhanairiva śikhī bahudhopanītaiḥ / jīvaḥ samastaviṣayairapi tadvadevaṃ saṃcintya cārudhiṣaṇastyajatīndriyārthān // 2236
abdhiryadyavadhīrito na tu tadā tasmānnipīyāmbudair vāntān yācasi kākubhirjalalavānuttānacañcūpuṭaḥ / tatte nistrapanīcataivamucitā nirvaktumetat kathaṃ vidmaḥ kena guṇena māniṣu punaḥ sāraṅga saṃgīyate // 2237
abdhī ratnamadho dhatte dhatte vā śirasā tṛṇam / abdhereva hi doṣo'yaṃ ratnaṃ ratnaṃ tṛṇaṃ tṛṇam // 2238
abdherambhaḥ sthagitabhuvanābhogapātālakukṣeḥ / potopāyā iha hi bahavo laṅghane'pi kṣamante / āho riktaḥ kathamapi bhavedeṣa daivāt tadānīṃ ko nāma syādavaṭakuharālokane'pyasya kalpaḥ // 2239
abdhau majjanti mīnā iva phaṇina iva kṣauṇirandhraṃ viśanti krāmantyadrīn vihaṅgā iva kapaya iva kvāpyaraṇye caranti / deva kṣmāpālaśakra prasaradanupamatvaccamūcakravāha- vyūhavyādhūtadhūlīpaṭalahatadṛśaḥ kāndiśīkāḥ kṣitīśāḥ // 2240
abravīcca bhagavan mataṅgajair yadbṛhadbhirapi karma duṣkaram / tatra nāhamanumantumutsahe moghavṛtti kalabhasya ceṣṭitam // 2241
abhakṣyaṃ bhakṣayennityaṃ suvāsomadyapā gṛhe / kuṣṭhī bhavati vitteśo veśyādoṣāḥ svabhāvajāḥ // 2242
abhagnavṛttāḥ prasabhād ākṛṣṭā yauvanoddhataiḥ / cakranduruccakairmuṣṭigrāhyamadhyā dhanurlatā // 2243
abhayaṃ sattvasaṃśuddhir jñānayogavyavasthitiḥ / dānaṃ damaśca yajñaśca svādhyāyastapa ārjavam // 2244
ahiṃsā satyamakrodhas tyāgaḥ śāntirapaiśunam / dayā bhūteṣvaloluptvaṃ mārdavaṃ hrīracāpalam // 2245
tejaḥ kṣamā dhṛtiḥ śaucam adroho nātimānitā / bhavanti saṃpadaṃ daivīm abhijātasya bhārata // 2246
dambho darpo'timānaśca krodhaḥ pāruṣyameva ca / ajñānaṃ cābhijātasya pārtha saṃpadamāsurīm // 2247
daivī saṃpadvimokṣāya nibandhāyāsurī matā // 2248
abhayaṃ sarvabhūtebhyo dattvā yaścarate muniḥ / tasyāpi sarvabhūtebhyo na bhayaṃ vidyate kvacit // 2249
abhayaṃ sarvabhūtebhyo yo dadāti dayāparaḥ / abhayaṃ tasya bhūtāni dadatītyanuśuśrumaḥ // 2250
abhayaṃ sarvabhūtebhyo yo dadāti dayāparaḥ / tasya dehavimuktasya kṣaya eva na vidyate // 2251
abhayamabhayaṃ deva brūmastavāsilatāvadhūḥ kuvalayadalaśyatmā śatroruraḥsthalaśāyinī / samayasulabhāṃ kīrtiṃ bhavyāmasūta sutāmasāv api ramayituṃ rāgāndheva bhramatyakhilaṃ jagat // 2252
abhayasya hi yo dātā sa pūjyaḥ satataṃ nṛpaḥ / satraṃ hi vardhate tasya sadaivābhayadakṣiṇam // 2253
abhayasyaiva yo dātā tasyaiva sumahatphalam / na hi prāṇasamaṃ dānaṃ triṣu lokeṣu vidyate // 2254
abhavadabhinavaprarohabhājāṃ chaviparipāṭiṣu yaḥ purāṅgakānām / ahaha virahavaikṛte sa tasyāḥ kraśimani saṃprati dūrvayā vivādaḥ // 2255
abhavyajīvo vacanaṃ paṭhannapi jinasya mithyātvaviṣaṃ na muñcati / yathā viṣaṃ raudraviṣo'ti pannagaḥ saśarkaraṃ cāru payaḥ pibannapi // 2256
abhāvi sindhvā saṃdhyābhrasadṛgrudhiratoyayā / hṛte yoddhuṃ janaḥ pāṃśau sa dṛgrudhi rato yayā // 2257
abhāve na narastasmād bhāvaḥ sarvatra kāraṇam / cittaṃ śodhaya yatnena kimanyairbāhyaśodhanaiḥ // 2258
abhāve paṭṭasūtrasya hāriṇī snāyuriṣyate / guṇārthamathavā grāhyāḥ snāyavo mahiṣīgavām // 2259.1
abhigamyāste sadbhir vyapagatamānāvamānadoṣāśca / ye svagṛhamupagatānāṃ śramamupacārairvyapanayanti // 2259.2
abhijanavato bhartuḥ ślāghye sthitā gṛhiṇīpade vibhavagarubhiḥ kṛtyairasya pratikṣaṇamākulā / tanayamacirāt prācīvārkaṃ prasūya ca pāvanaṃ mama virahajāṃ na tvaṃ vatse śucaṃ gaṇayiṣyasi // 2260
abhijātajanavyathāvahā bahaloṣmaprasarā vidāhinaḥ / prakhalā iva dṛṣṭimāgatā bhuvi tāpāya nidāghavāsarāḥ // 2261
abhitāpasaṃpadamathoṣṇarucir nijatejasāmasahamāna iva / payasi prapitsuraparāmbunidher adhiroḍhumastagirimabhyapatat // 2262
abhitigmaraśmi ciramāviramā- davadhānakhinnamanimeṣatayā / vigalanmadhuvratakulāśrujalaṃ nyamimīladabjanayanaṃ nalinī // 2263
abhito nitarāṃ salilaṃ jalade dātuṃ samudyate bhavati / tadapi bahulamalpaṃ vā pātrādhīnaṃ mataṃ patanam // 2264
abhittāvutthite citre dṛśyate bhittirātatā / aho vicitrā māyeyaṃ bhagnaṃ tuṇḍaṃ śilāplutā // 2265
abhidroheṇa bhūtānām arjayan gatvarīḥ śriyaḥ / udanvāniva sindhūnām āpadāmeti pātratām // 2266
abhidhāya tadā tadapriyaṃ śiśupālo'nuśayaṃ paraṃ gataḥ / bhavato'bhimanāḥ samīhate saruṣaḥ kartumupetya mānanām // 2267
abhidhāvati māṃ mṛtyur ayamudgūrṇamudgaraḥ / kṛpaṇaṃ puṇḍarīkākṣa rakṣa māṃ śaraṇāgatam // 2268
abhidhyālu parasveṣu neha nāmutra nandati / tasmādabhidhyā saṃtyājyā sarvadābhīpsatā sukham // 2269
abhinayaśastau hastau pādau paribhūtakisalayau salayau / aṅgaṃ rañjitaraṅgaṃ nṛttaṃ puṃbhāvaśāli samavṛttam // 2270
abhinayān paricetumivodyatā malayamārutakampitapallavā / amadayat sahakāralatā manaḥ sakalikā kalikāmajitāmapi // 2271
abhinavaṃ galitāṃśukadarśitaṃ dadhati yatstanayoruparisthitam / vasanamaṇḍalamaṇḍanamaṅganās tadadhikaṃ pratipakṣamanojvaram // 2272
abhinavakuśasūtraspardhi karṇe śirīṣaṃ kuravakaparidhānaṃ pāṭalādāma kaṇṭhe / tanusarasajalārdronmīlitaḥ sundarīṇāṃ dinapariṇatijanmā ko'pi veśaścakāsti // 2273
abhinavajavāpuṣpaspardhī tavādharapallavo hasitakusumonmeṣacchāyādaracchuritāntaraḥ / nayanamadhupaśreṇīṃ yūnāmanāratamāharaṃs taruṇi tanute tāruṇyaśrīrvilāsavataṃsatām // 2274
abhinavanalinīkisalaya- mṛṇālavalayādi davadahanarāśiḥ / subhaga kuraṅgadṛśo'syā vidhivaśatastvadviyogapavipāte // 2275
abhinavanalinīvinodalubdho mukulitakairaviṇīviyogabhīruḥ / bhramati madhukaro'yamantarāle śrayati na paṅkajinīṃ kumudvatīṃ vā // 2276
abhinavanavanītaprītamātāmranetraṃ vikacanalinalakṣmīspardhi sānandavaktram / hṛdayabhavanamadhye yogibhirdhyānagamyaṃ navagaganatamālaśyāmalaṃ kaṃcidīḍe // 2277
abhinavanavanītasnigdhamāpītadugdhaṃ dadhikaṇaparidigdhaṃ mugdhamaṅgaṃ murāreḥ / diśatu bhuvanakṛcchraccheditāpicchagucchac chavi navaśikhipicchālāñchitaṃ vāñchitaṃ vaḥ // 2278
abhinavapallavaraśanā śiśirataratuṣārajalamaṅgalasnātā / puṣpavatī cūtalatā priyeva dadṛśe phalābhimukhī // 2279
abhinavapulakālīmaṇḍitā gaṇḍapālī nigadati vinigūḍhānandahindolicetaḥ / sudati vadati puṇyaiḥ kasya dhanyairmanoja- prasaramasakṛdetaccāpalaṃ locanasya // 2280
abhinavamukhamudraṃ kṣudrakūpopavītaṃ praśithilavipulatvaṃ jvālakocchavāsipālam / pariṇatiparipāṭivyākṛtenāruṇimnā hataharitimaśeṣaṃ nāgaraṅgaṃ cakāsti // 2281
abhinavayavasaśrīśālini kṣmātale'smin atiśayaparabhāgaṃ bhejire jiṣṇugopāḥ / kuvalayaśayanīye mugdhamugdhekṣaṇāyā maṇaya iva vimuktāḥ kāmakeliprasaṅgāt // 2282
abhinavavadhūroṣasvādaḥ karīṣatanūnapād asaralajanāśleṣakrūrastuṣārasamīraṇaḥ / galitavibhavasyājñevādya dyutirmasṛṇā raver virahivanitāvaktraupamyaṃ bibharti niśākaraḥ // 2283
abhinavaviṣavallīpādapadmasya viṣṇor madanamathanamaulermālatīpuṣpamālā / jayati jayapatākā kāpyasau mokṣalakṣmyāḥ kṣapitakalikalaṅkā jāhnavī naḥ punātu // 2284
abhinavasevakavinayaiḥ prāghuṇakoktairvilāsinīruditaiḥ / dhūrtajanavacananikarair iha kaścidavañcito nāsti // 2285
abhinaṣati vainateyaṃ cāmarasahitaḥ sasatyabhāmo yaḥ / nārāyaṇaḥ sa sākṣād vibudhasamarcyaḥ sadā jayatu // 2286
abhinnavelau gambhīrāv amburāśirbhavānapi / asāvañjanasaṃkāśas tvaṃ tu cāmīkaradyutiḥ // 2287
abhinneṣvapi kāryeṣu bhidyate manasaḥ kriyā / anyathaiva stanaṃ putraś cintayatyanyathā patiḥ // 2288
abhipatati ghanaṃ śṛṇoti garjāḥ sahati śilāḥ sahate taḍittaraṅgān / vidhuvati garutaṃ rutaṃ vidhatte jalapṛṣate kiyate'pi cātako'yam // 2289
abhiprāyaṃ yo viditvā tu bhartuḥ sarvāṇi kāryāṇi karotyatandrīḥ / vaktā hitānāmanurakta āryaḥ śaktijña ātmeva hi so'nukampyaḥ // 2290
vākyaṃ tu yo nādriyate'nuśiṣṭaḥ pratyāha yaścāpi niyujyamānaḥ / prajñābhimānī pratikūlavādī tyājyaḥ sa tādṛktvarayaiva bhṛtyaḥ // 2291
abhiprāyānusāreṇa prakaṭīkurute priyam / aho mahāprabhāvānāṃ bhūpatīnāṃ vasuṃdharā // 2292
abhipretārthasiddhyarthaṃ pūjito yaḥ surairapi / sarvavighnacchide tasmai gaṇādhipataye namaḥ // 2293
abhibhavati manaḥ kadambavāyau madamadhure ca śikhaṇḍināṃ nināde / jana iva na dhṛteścacāla jiṣṇur na hi mahatāṃ sukaraḥ samādhibhaṅgaḥ // 2294
abhibhūto'pi notsāhaṃ jahyājjātu svasiddhaye / naṣṭāṅgo'pi grasatyeva saiṃhikeyo muhurdviṣau // 2295
abhibhūto'pyavajñāto yo rājñāṃ dvāri tiṣṭhati / sa tu rājñāṃ śriyaṃ bhuṅkte nābhimānī kadācana // 2296
abhibhūya vibhūtimārtavīṃ madhugandhātiśayena vīrudhām / nṛpateramarasragāpa sā dayitorustanakoṭisusthitam // 2297
abhibhūya satāmavasthitiṃ jaḍajeṣu pratipādya ca śriyam / jagatīparitāpakṛt kathaṃ jaladhau nāvapatedasau raviḥ // 2298
abhimataphaladātā tvaṃ ca kalpadrumaśca prakaṭamiha viśeṣaṃ kaṃcanodāharāmaḥ / kathamiha madhuroktipremasaṃmānamiśraṃ tulayati suraśākhī deva dānaṃ tvadīyam // 2299
abhimataphalasiddhisiddhamantrā- vali balijitparameṣṭhinorupāsye / bhagavati madanārināri vande nikhilanagādhipabhartṛdārike tvām // 2300
abhimatamabhitaḥ kṛtāṅgabhaṅgā kucayugamunnativittamunnamayya / tanurabhilaṣitaṃ klamacchalena vyavṛṇuta vellitabāhuvallarīkā // 2301
abhimatamahāmānagranthiprabhedapaṭīyasī gurutaraguṇagrāmāmbhojasphuṭojjvalacandrikā / vipulavilasallajjāvallīvidārakuṭhārikā jaṭharapiṭharī duḥpūreyaṃ karoti viḍambanām // 2302
abhimatavastūpahṛtā- vapi gurugarvādanādarastanvyāḥ / skhalite'pi priyasya saṃ- yamatāḍanamityeva bibbokaḥ // 2303
abhimatasiddhiraśeṣā bhavati hi puruṣasya puruṣakāreṇa / daivamiti yadapi kathayasi puruṣaguṇaḥ so'pyadṛṣṭākhyaḥ // 2304
abhimantrya śucividhānād ājyāḍhyaṃ hastikarṇajaṃ cūrṇam / yo'śnāti sa hi naraḥ syād yatheṣṭaceṣṭo'pi dīrghāyuḥ // 2305
abhimānadhanaṃ yeṣāṃ ciraṃ jīvanti te narāḥ / abhimānavihīnānāṃ kiṃ dhanena kimāyuṣā // 2306
abhimānadhanasya gatvarair asubhiḥ sthāsnu yaśaścicīṣataḥ / acirāṃśuvilāsacañcalā nanu lakṣmīḥ phalamānuṣaṅgikam // 2307
abhimānavatāṃ puṃsām ātmasāramajānatām / andhānāmiva dṛśyante patanāntāḥ pravṛttayaḥ // 2308
abhimānavatāṃ brahman yuktāyuktavivekinām / yujyate'vaśyabhogyānāṃ duḥkhānāmaprakāśanam // 2309
abhimānavato manasvinaḥ priyamuccaiḥ padamārurukṣataḥ / vinipātanivartanakṣamaṃ matamālambanamātmapauruṣam // 2310
abhimānitabhūtena sānubandharasena tu / yataḥ sarvendriyaprītiḥ sa kāmaḥ procyate budhaiḥ // 2311
abhimāninamudbhrāntam ātmasaṃbhāvitaṃ śaṭham / krodhanaṃ caiva nṛpatiṃ vyasane ghnanti vairiṇaḥ // 2312
abhimukhagate yasminneva priye bahuśo vadaty avanatamukhaṃ tūṣṇīmeva sthitaṃ mṛganetrayā / atha kila balāllīlālolaṃ sa eṣa tathekṣitaḥ kathamapi yathā dṛṣṭyā manye kṛtaṃ śrutilaṅghanam // 2313.1
abhimukhamadhuratarebhyaḥ parāṅmukhākrośanāt kuśīlebhyaḥ / abhyantarakaluṣebhyo bhetavyaṃ mitraśatrubhyaḥ // 2313.2
abhimukhanihatasya satas tiṣṭhatu tāvajjayo'tha vā svargaḥ / ubhayabalasādhuvādaḥ śravaṇamukho'styeva cātyartham // 2314
abhimukhapatayālubhirlalāṭa- śramasalilairavidhautapatralekhaḥ / kathayati puruṣāyitaṃ vadhūnāṃ mṛditahimadyutidurmanāḥ kapolaḥ // 2315
abhimukhapatitairguṇaprakarṣād avajitamuddhatimujjvalāṃ dadhānaiḥ / tarukisalayajālamagrahastaiḥ prasabhamanīyata bhaṅgamaṅganānām // 2316
abhimukhamupayāti māṃ sma kiṃcit tvamabhidadhāḥ paṭale madhuvratānām / madhusurabhimukhābjagandhalabdher adhikamadhi tvadanena mā nipāti // 2317
abhimukhāgatamārgaṇadhoraṇi- dhvanitapallavitāmbaragahvare / vitaraṇe ca raṇe ca samudyate bhavati ko'pi paraṃ viralaḥ paraḥ // 2318
abhimukhe mayi saṃhṛtamīkṣitaṃ hasitamanyanimittakṛtodayam / vinayavāritavṛttiratastayā na vivṛto madano na ca saṃvṛtaḥ // 2319
abhimuni sahasā hṛte parasyā ghanamarutā jaghanāṃśukaikadeśe / cakitamavasanoru satrapāyāḥ pratiyuvatīrapi vismayaṃ nināya // 2320
abhiyāti naḥ satṛṣa eṣa cakṣuṣo harirityakhidyata nitambinījanaḥ / na viveda yaḥ satatamenamīkṣate na vitṛṣṇatāṃ vrajati khalvasāvapi // 2321
abhiyuktaṃ balavatā durlabhaṃ hīnasādhanam / hṛtasvaṃ kāminaṃ coram āviśanti prajāgarāḥ // 2322
abhiyukto balavatā tiṣṭhan durge prayatnavān / tadbalīyastarāhvānaṃ kurvītātmavimuktaye // 2323
abhiyukto yadā paśyen na kāṃcid gatimātmanaḥ / yudhyamānastadā prājño mriyate ripuṇā saha // 2324
abhiyoktā balī yasmād alabdhvā na nivartate / upahārādṛte tasmāt saṃdhiranyo na vidyate // 2325
abhirāme'bhiniveśaṃ vidadhānā vividhalābhanirapekṣā / upahasyase sumadhye vidagdhavārāṅganāvāraiḥ // 2326
abhilakṣyaṃ sthiraṃ puṇyaṃ khyātaṃ sadbhirniṣevitam / seveta siddhimanvicchañ ślāghyaṃ vindhyamiveśvaram // 2327
abhilaṣata upāyaṃ vikramaṃ kīrtilakṣmyor asugamamarisainyairaṅkamabhyāgatasya / janaka iva śiśutve supriyasyaikasūnor avinayamapi sehe pāṇḍavasya smarāriḥ // 2328
abhilaṣati na khalu puruṣaḥ śriyamapi kīrtyā vinākṛtāṃ kuśalaḥ / kṣaṇikāya vastune kas tyajatīha cirasthiraṃ śreyaḥ // 2329
abhilaṣati padmayonau niḥsvavadhūnāṃ sutān sraṣṭum / svaṃ svaṃ viśaṅkamānā vepante krakacavarttino lokāḥ // 2330
abhilaṣatoranubhāvān tilottamāyāḥ kilottamānubhayoḥ / sundopasundayorapi nāśo bhedādudāhriyate // 2331
abhilaṣanti tavādharamādhurīṃ tadiha kiṃ hariṇākṣi mudhā budhāḥ / surasudhāmadharīkurute yatas tvadadharo'dharatāmagamat tataḥ // 2332
abhilaṣasi yadīndo vaktralakṣmīṃ mṛgākṣyāḥ punarapi sakṛdabdhau majja saṃkṣālayāṅkam / suvimalamatha bimbaṃ pārijātaprasūnaiḥ surabhaya vada no cet tvaṃ kva tasyā mukhaṃ kva // 2333
abhilaṣitādhikavarade praṇipatitajanārtihāriṇi śaraṇye / caraṇau namāmyahaṃ te vidyādharadevate gauri // 2334
abhivarṣati yo'nupālayan vidhibījāni vivekavāriṇā / sa sadā phalaśālinīṃ kriyāṃ śaradaṃ loka ivādhitiṣṭhati // 2335
abhivādanaśīlasya nityaṃ vṛddhopasevinaḥ / catvāri tasya vardhanta āyuḥ prajñā yaśo balam // 2336
abhivādayeta vṛddham āsanaṃ cāsya darśayet / kṛtāñjalirupāsīta gacchantaṃ pṛṣṭhato'nviyāt // 2337
abhivādya yathā vṛddhān santo gacchanti nirvṛtim / evaṃ sajjanamākruśya mūrkho bhavati nirvṛtaḥ // 2338
abhivīkṣya sāmikṛtamaṇḍanaṃ yatīḥ kararuddhanīvigaladaṃśukāḥ striyaḥ / dadhire'dhibhitti paṭahapratisvanaiḥ sphuṭamaṭṭahāsamiva saudhapaṅktayaḥ // 2339
abhiśaptaḥ puṇyakārye pravṛtto'pi na siddhibhāk / bhartrānugamanodyuktā reṇukā janamārikā // 2340
abhiśastavat prapaśyanti daridraṃ pārśvataḥ sthitam / dāridryaṃ pātikaṃ loke kastacchaṃsitumarhati // 2341
abhiṣiṣeṇayiṣuṃ bhuvanāni yaḥ smaramivākhyata lodhrarajaścayaḥ / kṣubhitasainyaparāgavipāṇḍura- dyutirayaṃ tirayannudabhūddiśaḥ // 2342
abhiṣekārdraśirasā rājā rājyāvalokinā / sahāyavaraṇaṃ kāryaṃ tatra rājyaṃ pratiṣṭhitam // 2343
yadapyalpataraṃ karma tadapyekena duṣkaram / puruṣeṇāsahāyena kimu rājyaṃ mahodayam // 2344
abhisaraṇaparā sadā varākī samaramahādhvasu raktapaṅkileṣu / hṛdi dharaṇibhujāmiyaṃ nṛpaśrīr nihitapadaiva kalaṅkamātanoti // 2345
abhisaraṇamayuktamaṅganānām iti tava sundari mā sma bhūdvitarkaḥ / nanu patimagamat svayaṃ nadīnāṃ saridapi śaṃbhujaṭāmuhūrtamālā // 2346
abhisaraṇarasaḥ kṛśāṅgayaṣṭer ayamaparatra na vīkṣitaḥ śruto vā / ahimapi yadiyaṃ nirāsa nāṅghrer nibiḍatanūpuramātmanīnabuddhyā // 2347
abhisāre sarojākṣi yadi gantuṃ samīhase / samācchādya mukhaṃ yāhi prayatnena priyaṃ prati // 2348
abhihanti hanta kathameṣa mādhavaṃ sukumārakāyamanavagrahaḥ smaraḥ / acireṇa vaikṛtavivartadāruṇaḥ kalabhaṃ kaṭhora iva kūṭapākalaḥ // 2349
abhihitāpyabhiyogaparāṅmukhī prakaṭamaṅgavilāsamakurvatī / upari te puruṣāyitumakṣamā navavadhūriva śatrupatākinī // 2350
abhīkṣṇamuccairdhvanatā payomucā ghanāndhakārīkṛtaśarvarīṣvapi / taḍitprabhādarśitamārgabhūmayaḥ prayānti rāgādabhisārikāḥ striyaḥ // 2351
abhīkṣṇamuṣṇairapi tasya soṣmaṇaḥ surendrabandīśvasitānilairyathā / sacandanāmbhaḥkaṇakomalaistathā vapurjalārdrāpavanairna nirvavau // 2352
abhīpsāṃ svātmano rakṣā'virataṃ susthiraṃ tathā / yatnamātiṣṭha dhairyeṇa tataḥ siddhirbhaved dhruvam // 2353
abhīṣṭaphalasaṃsiddhis tuṣṭiḥ kāmyā susaṃpadaḥ / dvitribhirbahubhi sārdhaṃ bhojanena prajāyate // 2354
abhīṣṭamāsādya cirāya kāle samuddhṛtāśaṃ kamanī cakāśe / yoṣinmanojanmasukhodayeṣu samuddhṛtāśaṅkamanīcakāśe // 2355
abhuktāyāṃ yasyāṃ kṣaṇamapi na yātaṃ nṛpaśatair bhuvas tasyā lābhe ka iva bahumānaḥ kṣitibhujām / tadaṃśasyāpyaṃśe tadavayavaleśe'pi patayo viṣāde kartavye vidadhati jaḍāḥ pratyuta mudam // 2356
abhuktvāmalakaṃ pathyaṃ bhuktvā tu badarīphalam / kapitthaṃ sarvadā pathyaṃ kadalī na kadācana // 2357
abhuñjatāṃścādadatāṃ dhanaṃ caurā haranti hi / saraghāṇāṃ yathā sarvaṃ mākṣikaṃ vanacāriṇaḥ // 2358
abhūtapūrvaṃ mama bhāvi kiṃ vā sarvaṃ sahe me sahajaṃ ca duḥkham / kiṃ tu tvadagre śaraṇāgatānāṃ parābhavo nātha na te'nurūpam // 2359
abhūtamāsajya viruddhamīhitaṃ balādalabhyaṃ tava lipsate nṛpaḥ / vijānato'pi hyanayasya raudratāṃ bhavatyapāye parimohinī matiḥ // 2360
abhūt prācī piṅgā rasapatiriva prāśya kanakaṃ gatacchāyaścandro budhajana iva grāmyasadasi / kṣaṇāt kṣīṇāstārā nṛpataya ivānudyamaparā na dīpā rājante draviṇarahitānāmiva guṇāḥ // 2361
abhūdambhorāśeḥ saha vasatirāsīt kamalayā guṇānāmādhāro nayanaphalaminduḥ prathayati / kathaṃ siṃhīsūnustamapi tudati prauḍhadaśanair guṇānāmāsvādaṃ piśunarasanā kiṃ rasayati // 2362
abhūvannadbhutoṣmāṇaḥ śītavyāpte jagattraye / kucotsaṅgāḥ kṛśāṅgīṇāṃ sthānaṃ manmathatejasaḥ // 2363
abhedenaiva yudhyeran rakṣeyuśca parasparam / phalgu sainyasya yat kiṃcin madhye vyūhasya tadbhavet // 2364
abhedenopāste kumudamudare vā sthitavato vipakṣādambhojādupagatavato vā madhulihaḥ / aparyāptaḥ ko'pi svaparaparicaryāparicaya- prabandhaḥ sādhūnāmayamanabhisaṃdhānamadhuraḥ // 2365
abhedyo'nuddhataḥ stabdhaḥ sūnṛtaḥ priyadarśanaḥ / bahuśrutaḥ kālavedī jitagrantho'rthakarmavit // 2366
abhogasubhagā bhūtir adainyadhavalaṃ kulam / adarpaviśadā vidyā bhavatyunnatacetasām // 2367
abhoginau maṇḍalinau tatkṣaṇānmuktakañcukau / varamāśīviṣau spṛṣṭau na tu patnyāḥ payodharau // 2368
abhyaktaṃ rahasi gataṃ vicittamanyena mantrayantaṃ vā / ucitapraṇayamapi nṛpaṃ sahasāryā nopasarpanti // 2369
abhyaktamiva snātaḥ śuciraśucimiva prabuddha iva suptam / baddhamiva strairagatir janamiha sukhasaṅginamavaimi // 2370
abhyaghāni municāpalāt tvayā yanmṛgaḥ kṣitipateḥ parigrahaḥ / akṣamiṣṭa tadayaṃ pramādyatāṃ saṃvṛṇoti khalu doṣamajñatā // 2371.1
abhyantaragatā bāhyā bāhyāścābhyataraṃ gatāḥ / yairnarā nidhanaṃ yānti yathā rājā kacadrumaḥ // 2371.2
abhyarthaye kimapi jīvitajanmatastvām utkaṇṭhatodgati niḥsara tāvadeva / kānte dṛgantapathalambini jīvatīti yāvanna karṇapathameti janāpavādaḥ // 2372
abhyarthya sapraṇati mandiramabhyupetā devī svayaṃ bhagavatī pṛthageva tāsām / āsannavallabhasamāgamasūcanāni saṃjīvanāni vacanānyapi vācitāni // 2373
abhyastāḥ sphuṭameva śāstragatayaḥ samyakkavitvodadheḥ pāraṃ cādhigataṃ satāṃ pariṣadi prāptaḥ pratiṣṭhodayaḥ / nirviṇṇasya mamādhunā nanu paraḥ panthā na dainyaṃ vinā netuṃ vāñchati vāsanā suradhunītīre'nurūpaṃ vayaḥ // 2374
abhyaste'pi nitambabhāraphalake khedālaseyaṃ gatiḥ kiṃcit saṃvalitārdhapakṣmaviralālokā dṛśo'ntargatāḥ / tanmanye nibhṛtaṃ tvayādya hṛdaye kaściddhṛto vallabho niśvāsāḥ kathamanyathā dviguṇatāmete tavaivaṃ gatāḥ // 2375
abhyaste'pi hi nāma vastuni cirādajñānasaṃbhāvanaṃ śaucāśaucāvivāditā viśakalasmṛtyakṣarāvartanam / vāraṃ vāramṛṇopaghātakathanaṃ ko'pyeṣa ḍambhātmanāṃ prāyo dagdhadurīśavañcanavidhau jāgartyapūrvaḥ kramaḥ // 2376
abhyasya pavanavijayaṃ vyākhyāya ca śaivasaṃhitāḥ sakalāḥ / maraṇasamaye gurūṇāṃ pardavadasavo viniṣkrāntāḥ // 2377
abhyasya vedamavadhāya ca pūrvatantram ālakṣya śiṣṭacaritāni pṛthagvidhāni / adhyāpanādibhiravāpya dhanaṃ ca bhūri karmāṇi mātaralasāḥ kathamācareyuḥ // 2378
abhyasya smaradaṃśakauśalamupādhyāyīrupāsyāvayoḥ krīḍāmnāyarahasyavastuni mitho'pyāsījjigīṣā sakhi / utkampotpulakāṅgasaṃbhṛtaghanasvedāvilastanmayā sadyo niṣpratibhaḥ sa manmathakathāvaitaṇḍikaḥ khaṇḍitaḥ // 2379
abhyasyādau śrutimatha gṛhaṃ prāpya labdhvā mahārthān iṣṭvā yajñairjanitatanayaḥ pravrajedāyuṣo'nte / ityācaṣṭe ya iha sa manuryājñavalkyo'pi vā me tāvat kālaṃ pratibhavati cedāyuṣastatpramāṇam // 2380
abhyāyāntaṃ jhaṭiti gilituṃ vāyumapyāyatāsye bhīmākāre prakṛtikuṭile baddhanirvyājavaire / prāyeṇetthaṃ kṛtaparicaye pāpini krūrasarpe bhadraśrībhiḥ paricitikathā kīdṛśī mādṛśānām // 2381
abhyāvahati kalyāṇaṃ vividhā vāksubhāṣitā / saiva durbhāṣitā rājann anarthāyopapadyate // 2382
abhyāsaḥ karmaṇāṃ samyag utpādayati kauśalam / vidhinā tāvadabhyastaṃ yāvat sṛṣṭā mṛgekṣaṇā // 2383
abhyāsakāraṇā vidyā lakṣmīḥ puṇyānusāriṇī / dānānusāriṇī kīrtir buddhiḥ karmānusāriṇī // 2384
abhyāsarahitā vidyā nirudyogā nṛpaśriyaḥ / veṣayoṣāśca rāgiṇyo hāsyāyatanamaṅgane // 2385
abhyāsaśchandasāṃ daṇḍo jvaradaṇḍaśca laṅghanam / yamadaṇḍo viṣṇubhaktiḥ śatrudaṇḍaḥ śubhā gatiḥ // 2386
abhyāsasthitacūtaṣaṇḍagahanasthānādito gehinī grāmaṃ kaṃcidavṛkṣakaṃ virahiṇī tūrṇaṃ vadhūrnīyatām / atrāyāntyacireṇa kokilakulavyāhārajhaṃkāriṇaḥ panthastrījanajīvitaikaharaṇaprauḍhāḥ puro vāsarāḥ // 2387
abhyāsāttu sthirasvānta ūrdhvaretāśca jāyate / parānandamayo yogī jarāmaraṇavarjitaḥ // 2388
abhyāsāddhāryate vidyā kulaṃ śīlena dhāryate / guṇena jñāyate tvāryaḥ kopo netreṇa gamyate // 2389
abhyāsāddhāryate vidyā kulaṃ śīlena dhāryate / guṇairmitrāṇi dhāryante akṣṇā krodhaśca dhāryate // 2390
abhyāsānusarī vidyā buddhiḥ karmānusāriṇī / udyogānusarī lakṣmīḥ phalaṃ bhāgyānusāri ca // 2391
abhyāsena sthiraṃ cittam abhyāsenānilacyutiḥ / abhyāsena parānando hyabhyāsenātmadarśanam // 2392
abhyāsenānyasaṃcāro hyabhyāsenānyarūpatā / abhyāsena samutkrāntir abhyāsenāṇimādayaḥ // 2393
abhyāso ratihetor bhavati narāṇāṃ na vastusadguṇataḥ / satyapi māṃsopacaye rāgāya kucau sphijau na punaḥ // 2394
abhyāso hi karmaṇāṃ kauśalamāvahati / na hi sakṛnnipātamātreṇoda- bindurapi grāvaṇi nimnatāmādadhāti // 2395
abhyukṣito'si salilairna balāhakānāṃ cāṣāgrapakṣasadṛśaṃ bhṛśamantarāle / mithyaitadānanamidaṃ bhavatastathā hi hemantapadmamiva niṣprabhatāmupaiti // 2396
abhyutthānamupāgate gṛhapatau tadbhāṣaṇe namratā tatpādārpitadṛṣṭirāsanavidhistasyopacaryā svayam / supte tatra śayīta tatprathamato jahyācca śayyāmiti prācyaiḥ putri niveditaḥ kulavadhūsiddhāntadharmāgamaḥ // 2397
abhyuddhṛtā vasumatī dalitaṃ ripūraḥ krīḍīkṛtā balavatā balirājalakṣmīḥ / ekatra janmani kṛtaṃ tadanena yūnā janmatraye yadakarot puruṣaḥ purāṇaḥ // 2398
abhyudyatkavalagrahapraṇayinaste śallakīpallavās taccāsphālasahaṃ saraḥ kṣitidhṛtāmityasti ko nihnute / dantastambhaniṣaṇṇaniḥsahakaraḥ śvāsairatiprāṃśubhir yenāyaṃ virahī tu vāraṇapatiḥ svāmin sa vindhyo bhavān // 2399
abhyunnatastanayugā taralāyatākṣī dvāri sthitā tadupayānamahotsavāya / sā pūrṇakumbhanavanīrajatoraṇasrak saṃbhāramaṅgalamayatnakṛtaṃ vidhatte // 2400
abhyunnatāṅguṣṭhanakhaprabhābhir nikṣepaṇādrāgamivodgirantau / ājahratustaccaraṇau pṛthivyāṃ sthalāravindaśriyamavyavasthām // 2401
abhyunnatānāmaṇurapyudāraṃ paścāt prakopaṃ janayedarīṇām / taṃ cāpramattaḥ prasamīkṣya yāyān- na nāśayed dṛṣṭamadṛṣṭahetoḥ // 2402
abhyunnatā purastād avagāḍhā jaghanagauravāt paścāt / dvāre'sya pāṇḍusikate padapaṅktirdṛśyate'bhinavā // 2403
abhyunnate'pi jalade jagadekasāra- sādhāraṇapraṇayahāriṇi hā yadete / ullāsalāsyalalitaṃ taravo na yānti he dāvapāvaka sa tāvaka eva doṣaḥ // 2404
abhyunnatevāṅghrinakhāṅkurāṇāṃ dyutirvireje hariṇī dṛśo'syāḥ / puṅkhāvalī pañcaśarā yudhānāṃ lāvaṇyadarpadviguṇīkṛteva // 2405
abhyunnato'si salilaiḥ paripūrito'si tvāmarthayanti vihagāstṛṣitāstathaite / kālaḥ payodhara paropakṛtestavāyaṃ caṇḍānilavyatikare kva bhavān kva te vā // 2406
abhyupayuktāḥ sadbhir gatāgatairaharahaḥ prakhindānāḥ / kṛpaṇajanasaṃnikarṣaṃ prāpyārthāḥ prasvapantīva // 2407
abhyullasanti vinivāritacandanānām eṇīdṛśāṃ vapuṣi kuṅkumapatralekhāḥ / abhyāgatāḥ karasarojapadāravinda- saṃrakṣaṇāya kiraṇā iva tigmabhānoḥ // 2408
abhyuṣṇāt saghṛtādannād acchidrāccaiva vāsasaḥ / aparapreṣyabhāvācca bhūya icchan patatyadhaḥ // 2409
abhyetya yācito'pi tyaktvā lajjāṃ mayā vigatalajjaḥ / cicchedaiṣa mamāśāṃ sahasā pratiṣedhaśastreṇa // 2410
abhracchāyā khalaprītiḥ samudrānte ca medinī / alpenaiva vinaśyanti yauvanāni dhanāni ca // 2411
abhracchāyā khalaprītir navasasyāni yoṣitaḥ / kiṃcitkālopabhogyāni yauvanāni dhanāni ca // 2412
abhracchāyā khalaprītir veśyārāgo vibhūtayaḥ / mahībhujāṃ prasādaśca pañcaite cañcalāḥ smṛtāḥ // 2413
abhracchāyā tṛṇādagniḥ khalaprītiḥ sthale jalam / veśyārāgaḥ kumitraṃ ca ṣaḍete budbudopamāḥ // 2414
abhracchāyā tṛṇādagniḥ parādhīnaṃ ca yat sukham / ajñāneṣu ca vairāgyaṃ kṣiprametad vinaśyati // 2415
abhradhvānairmukharitadiśaḥ śreṇayastoyadānāṃ dhārāsārairdharaṇivalayaṃ sarvataḥ plāvayanti / tena snehaṃ vahati vipulaṃ matsakhīyuktametat tvam niḥsneho yadasi tadidaṃ nātha me vismayāya // 2416
abhrapuṣpamapi ditsati śītaṃ sārthinā vimukhatā yadabhāji / stokakasya khalu cañcupuṭena mlānirullasati tadghanasaṃghe // 2417
abhravṛndaṃ viśākhāntaṃ prasūtyantaṃ ca yauvanam / rājyāntaṃ narakaṃ tadvad yācanāntaṃ hi gauravam // 2418
abhrūvilāsamaspṛṣṭamadarāgaṃ mṛgekṣaṇam / idaṃ tu nayanadvandvaṃ tava tadguṇabhūṣitam // 2419
amajjadākaṇṭhamasau sudhāsu priyaṃ priyāyā vacanaṃ nipīya / dviṣanmukhe'pi svadate stutiryā tanmiṣṭatā neṣṭamukhe tvameyā // 2420
amadayanmadhugandhasanāthayā kisalayādharasaṃgatayā manaḥ / kusumasaṃbhṛtayā navamallikā smitarucā tarucāruvilāsinī // 2421
amanaskaṃ gate citte jāyate karmaṇāṃ kṣayaḥ / yathā citrapaṭe dagdhe dahyate citrasaṃcayaḥ // 2422
amantramakṣaraṃ nāsti nāsti mūlamanauṣadham / ayogyaḥ puruṣo nāsti yojakastatra durlabhaḥ // 2423
amantramakṣaraṃ nāsti nāsti mūlamanauṣadham / nirdhanā pṛthivī nāsti hyāmnāyāḥ khalu durlabhāḥ // 2424
amandataravāryagradhārāhatamahībhṛtaḥ / citracāpadharā vīrā vidyotante ghanā iva // 2425
amandamaṇinūpurakvaṇanacārucārīkramaṃ jhaṇajjhaṇitamekhalāskhalitatārahāracchaṭam / idaṃ taralakaṅkaṇāvaliviśeṣavācālitaṃ mano harati subhruvaḥ kimapi kandukakrīḍitam // 2426
amandamattamātaṅga āsārābhyudayānvitaḥ / ityādilakṣaṇopetaḥ skandhāvāraḥ praśasyate // 2427
amandānandaniṣyandam apāstānyakriyākramam / jagajjanmotsave tasyāḥ pītāmṛtamivābhavat // 2428
amandānandānāṃ galadalaghusaṃtāpavipadāṃ padāmbhojadvandvaṃ śirasi dadhatāminduśirasaḥ / kadā naḥ kālindīsalilaśabalairambarasarit taraṅgairaṅgārībhavati bhavabandhendhanacayaḥ // 2429
amanyatāsau kusumeṣu garbhagaṃ parāgamandhaṃkaraṇaṃ viyoginām / smareṇa mukteṣu purā purāraye tadaṅgabhasmeva śareṣu saṃgatam // 2430
amaratarukusumasaurabha- sevanasaṃpūrṇasakalakāmasya / puṣpāntaraseveyaṃ bhramarasya viḍambanā mahatī // 2431
amarayuvatigītodgrīvasāraṅgaśṛṅgo- llikhitaśaśisudhāmbhaḥśādvalārāmaramyām / surapatigajagaṇḍasraṃsidānāmbudhārā prasavasurabhimāśāṃ vāsavīyāṃ namāmi // 2432
amarīmukhasīdhumādhurīṇāṃ laharī kācana cāturī kalānām / taralīkurute mano madīyaṃ muralīnādaparaṃparā murāreḥ // 2433
amarukakavitvaḍamaruka- nādena vinuhnutā na saṃcarati / śṛṅgārabhaṇitiranyā dhanyānāṃ śravaṇavivareṣu // 2434
amarairamṛtaṃ na pītamabdher na ca hālāhalamulbaṇaṃ hareṇa / vidhinā nihitaṃ khalasya vāci dvayametad bahirekamantaranyat // 2435
amarairgataṃ madhukaraiścalitaṃ pravaraiḥ prayātamapi padmadṛśām / vibhave gate sakalameva gataṃ dhruvamekamañcati yaśaḥ sarasaḥ // 2436
amartyāḥ santu martyā vā cetanāḥ santvacetanāḥ / dānameva puraskṛtya stūyante bhuvanaistribhiḥ // 2437
amarṣiṇā kṛtyamiva kṣamāśrayaṃ madoddhateneva hitaṃ priyaṃ vacaḥ / balīyasā tadvidhineva pauruṣaṃ balaṃ nirastaṃ na rarāja jiṣṇunā // 2438
amarṣopagṛhītānāṃ manyusaṃtaptacetasām / parasparāpakāreṇa puṃsāṃ bhavati vigrahaḥ // 2439
amalamṛṇālakāṇḍakamanīyakapolaruces taralasalīlanīlanalinapratiphulladṛśaḥ / vikasadaśokaśoṇakarakāntibhṛtaḥ sutanor madalulitāni hanta lalitāni haranti manaḥ // 2440
amalātmasu pratiphalannabhitas taruṇīkapolaphalakeṣu muhuḥ / visasāra sāndrataramindurucām adhikāvabhāsitadiśāṃ nikaraḥ // 2441
amalīmasamacchidram akrauryamatisundaram / adeyamapratigrāhyam aho jñānaṃ mahādhanam // 2442
amātyaḥ śūra eva syād yuddhasaṃpanna eva ca / tasmādapi bhayaṃ rājñaḥ paśya rājyasya yojanam // 2443
amātyarāṣṭradurgāṇi kośo daṇḍaśca pañcamaḥ / etāḥ prakṛtayastajjñair vijigīṣorudāhṛtāḥ // 2444
amātyādyāḥ prakṛtayo mitrāntā rājyamucyate / aśeṣarājyavyasanāt pārthivavyasanaṃ guru // 2445
amātye daṇḍa āyatto daṇḍe vainayikī kriyā / nṛpatau koṣarāṣṭre tu dūte saṃdhiviparyayau // 2446
amātyaiḥ kāmavṛtto hi rājā kāpathamāśritaḥ / nigrāhyaḥ sarvathā sadbhir na nigrāhyo nigṛhyase // 2447
amātyo yuvarājaśca bhujāvetau mahīpateḥ / mantrī netraṃ hi tadbhinna etasminnapi tadvadhaḥ // 2448
amātsaryaṃ budhāḥ prāhur dānaṃ dharme ca saṃyamam / avasthitena nityaṃ ca satyenāmatsarī bhavet // 2449
amānitaṃ hi yudhyeta kṛtamānārthasaṃgraham / na vimānimatyarthaṃ pradīptakrodhapāvakam // 2450
amānuṣaṃ sattvamantar yoginaṃ praviśedyadi / vāyvagnidhāraṇā cainaṃ dehasaṃsthaṃ vinirdahet // 2451
amānenāpi bhavatā dānamānādibhirguṇaiḥ / āśritaḥ sarva evāyaṃ samānaḥ kriyate janaḥ // 2452
amāyayaiva varteta na kathaṃcana māyayā / budhyetāriprayuktāṃ ca māyāṃ nityaṃ susaṃvṛtaḥ // 2453
amāvāsyāmaṣṭamīṃ ca paurṇamāsīṃ caturdaśīm / brahmacārī bhavennityam apyṛtau snātako dvijaḥ // 2454
amitaṃ madhu tatkathā mama śravaṇaprāghuṇakīkṛtā janaiḥ / madanānalabodhane bhavet khaga dhāyyā dhigadhairyadhāriṇaḥ // 2455
amitaḥ samitaḥ prāptair utkarṣairharṣada prabho / ahitaḥ sahitaḥ sādhuyaśobhirasatāmasi // 2456
amitaguṇo'pi padārtho doṣeṇaikena nindito bhavati / nikhilarasāyanamahito gandhenogreṇa laśuna iva // 2457
amitadyutirākarāt prasūtiḥ pariśuddhā ca mahāmaṇerviśeṣaḥ / makuṭe caraṇāṅgulīyake vā viniveśaḥ punarasya śilpitantram // 2458
amitraṃ kurute mitraṃ mitraṃ dveṣṭi hinasti ca / karma cārabhate duṣṭaṃ tamāhurmūḍhacetasam // 2459
amitraṃ kurute mitraṃ mitraṃ dveṣṭi hinasti ca / śubhaṃ vettyaśubhaṃ pāpaṃ bhadraṃ daivahato naraḥ // 2460
amitraṃ kurute mitraṃ mitraṃ dveṣṭi hinasti vaḥ / mitrāṇi tasya naśyanti amitraṃ naṣṭameva ca // 2461
amitraṃ naiva muñceta bruvantaṃ karuṇānyapi / duḥkhaṃ tatra na kurvīta hanyāt pūrvāpakāriṇam // 2462
amitramapi ceddīnaṃ śaraṇaiṣiṇamāgatam / vyasane yo'nugṛhṇāti sa vai puruṣasattamaḥ // 2463
amitrapramitā hyetā gataśraddhāḥ sudāruṇaḥ / mūlapravādena viṣaṃ prayacchanti jighāṃsavaḥ // 2464
amitravyasanānmitram utthitaṃ yadvirajyati / arivyasanasiddhyā tac chatruṇaiva prasidhyati // 2465
amitrāṇāṃ vadhe yukto mitrāṇāṃ saṃgrahe rataḥ / trivargaphalabhoktā tu rājā dharmeṇa yujyate // 2466
amitrādunnatiṃ prāpya nonnato'smīti viśvaset / tasmāt prāpyonnatiṃ naśyet prāvāra iva kīṭakaḥ // 2467
amitrānapi kurvīta mitrānyupacayāvahān / ahite vartamānāni mitrāṇyapi parityajet // 2468
amitre viśvāsaḥ śvapacakarake saumikarasaḥ kapāle gaṅgāmbhaḥ khalapariṣadaṅke sujanatā / parikṣīṇācāre śrutamanupanīte ca nigamaḥ svataḥsiddhāṃ śuddhiṃ tyajati viparītaṃ ca phalati // 2469
amitro na vimoktavyaḥ kṛpaṇaṃ bahvapi bruvan / kṛpā tasmin na kartavyā hanyādevāpakāriṇam // 2470
amitro mitratāṃ yāti mitraṃ cāpi praduṣyati / sāmarthyayogāt kāryāṇāṃ tadgatyā hi sadā gatiḥ // 2471
amī kārāgāre niviḍanalinīnālanigaḍair nibadhyantāṃ haṃsāḥ prathamavisakandāṅkurabhidaḥ / nave vāsantīnāmudayini vane garbhakalikā- cchido nirdhāryantāṃ parabhṛtayuvāno madakalāḥ // 2472
amī taṭasamīpanirjharataraṅgariṅgatpayo- jaḍīkṛtapaṭīrabhūruhakuṭīrasaṃcāriṇaḥ / mano vidhurayanti me malayamekhalāmedurāḥ durāsadavanapriyapriyatamārutā mārutāḥ // 2473
amī tilāḥ tailika nūnametāṃ snehādavasthāṃ bhavatopanītāḥ / dveṣo'bhaviṣyadyadamīṣu nūnaṃ tadā na jāne kimivākariṣyaḥ // 2474
amī pānakarambhābhāḥ saptāpi jalarāśayaḥ / tvadyaśorāja haṃsasya pañjaraṃ bhuvanatrayam // 2475
amī purasthāḥ sakalāḥ sunidritā na nūpuraṃ muñca sukhena yāsyasi / vrajatyapi śrīpatiraṅghrimāśritaṃ hare tavākhyātiriyaṃ bhaviṣyati // 2476
amī pṛthustambabhṛtaḥ piśaṅgatāṃ gatā vipākena phalasya śālayaḥ / vikāsi vaprāmbhasi gandhasūcitaṃ namanti nighrātumivāsyatotpalam // 2477
amībhiḥ saṃsiktestava kimu phalaṃ vāridaghaṭe yadete'pekṣante salilamavaṭebhyo'pi taravaḥ / ayaṃ yukto vyaktaṃ nanu sukhayituṃ cātakaśiśur yadeṣa grīṣme'pi spṛhayati na pāthastvadaparān // 2478
amībhirākaṇṭhamabhoji tadgṛhe tuṣāradhārāmṛditeva śakarā / hayadviṣadvaṣkayaṇīpayaḥ sutaṃ sudhāhradāt paṅkamivoddhṛtaṃ dadhi // 2479
amī vyarthārambhā duradhigamabhūbhṛtparisare viṣaktā lakṣyante vayamiva hatāśā jaladharāḥ / mamevāntaśceṣṭāviphalavipulākāravibhavāḥ svabhūmau yāntīmāḥ pariṇatimasaṃkhyāśca saritaḥ // 2480
amī śirīṣaprasavāvataṃsāḥ prabhraṃśino vārivihāriṇīnām / pāriplavāḥ srotasi nimnagāyāḥ śaivālalolāṃśchalayanti mīnān // 2481
amīṣāṃ jantūnāṃ katipayanimeṣasthitijuṣāṃ viyoge dhīrāṇāṃ ka iha paritāpasya viṣayaḥ / kṣaṇādutpadyante vilayamapi yānti kṣaṇamamī na ke'pi sthātāraḥ suragiripayodhiprabhṛtayaḥ // 2482
amīṣāṃ prāṇānāṃ tulitabisinīpatrapayasāṃ kṛte kiṃ nāsmābhirvigalitavivekairvyavasitam / yadāḍhyānāmagre draviṇamadaniḥsaṃjñamanasāṃ kṛtaṃ vītavrīḍairnijaguṇakathāpātakamapi // 2483
amīṣāṃ mañjuśrīruciravadanaśrīkṛtarucāṃ śrutaṃ no nāmāpi kva nu khalu himāṃśuprakṛtayaḥ / mamābhyarṇe dhārṣṭyāccarati punarindīvaramiti krudhevedaṃ prāntāruṇamavatu vo locanayugam // 2484
amīṣāṃ maṇḍalābhogaḥ stanānāmeva śobhate / yeṣāmupetya sotkampā rājāno'pi karapradāḥ // 2485
amīṣāṃ mohādvā dharaṇidharacūḍāñcalabhuvām abhāgyādvā kaiścinmarakatamaṇiścenna gaṇitaḥ / tathāsau rathyāyāmapi nipatitaḥ kiṃ na kurute samunmīlannīladyutilahariliptā iva diśaḥ // 2486
amīṣāmāmodapraṇayasubhagaṃ saṃgatamabhūt prasūnairunnidraiḥ saha bahubhireva prativanam / udanyā na kvāpi vyaramadaravinde paramamī pibanti svacchandaṃ rasamudarapūraṃ madhulihaḥ // 2487
amīṣāmārūḍhaprasavavivarāṇāṃ madhulihāṃ dhvaniḥ pānthastrīṇāṃ prasarati viyogajvara iva / drumālīnāṃ yūnormana iva sarāgaṃ kisalayaṃ parāgaḥ puṣpāṇāṃ patati madanasyeva viśikhaḥ // 2488
amīṣāmuṣṇāṃśoḥ kiraṇanikarāṇāṃ paricayāt sarastīkṣṇaṃ mābhūstava kila nisargaḥ śiśirimā / durātmāno hyete katipayapayobindurasikān nirasyantaḥ pānthāṃstvayi kimapi śoṣaṃ vidadhati // 2489
amī samuddhūtasarojareṇunā hṛtā hṛtāsārakaṇena vāyunā / upāgame duścaritā ivāpadāṃ gatiṃ na niścetumalaṃ śilīmukhāḥ // 2490
amī hi vastrāntaniruddhavaktrāḥ prayānti me dūrataraṃ vayasyāḥ / paro'pi bandhuḥ sukhasaṃsthitasya mitraṃ na kaścid viṣamasthitasya // 2491
amī hi vṛkṣāḥ phalapuṣpaśobhitāḥ kaṭhoraniṣpandalatopaveṣṭitāḥ / nṛpājñayā rakṣijanena pālitā narāḥ sadārā iva yānti nirvṛtim // 2492
amī helonmeṣavyasaniṣu palāśeṣu paritaḥ pibanti svacchandaṃ madhu madhuliho mādyati janaḥ / ayaṃ ca pratyagraṃ daśati sahakāraṃ parabhṛto yadīdaṃ marmāntarvidalati ka eṣa vyatikaraḥ // 2493
amuṃ kālakṣepaṃ tyaja jalada gambhīramadhuraiḥ kimebhirnirghoṣaiḥ sṛja jhaṭiti jhātkāri salilam / aye paśyāvasthāmakaruṇasamīravyatikara- sphuraddāvajvālāvalijaṭilamūrterviṭapinaḥ // 2494
amuṃ puraḥ paśyasi devadāruṃ putrīkṛto'sau vṛṣabhadhvajena / yo hemakumbhastananiḥsṛtānāṃ skandasya mātuḥ payasāṃ rasajñaḥ // 2495
amuṃ sahāsaprahitekṣaṇāni vyājārdhasaṃdarśitamekhalāni / nālaṃ vikartuṃ janitendraśaṅkaṃ surāṅganāvibhramaceṣṭitāni // 2496
amuktāṃ bhūṣayantu svāṃ tanuṃ saṃsārasindhugaiḥ / maṇikarṇī tāmraparṇī muktimuktāphalairjanāḥ // 2497
amudrakumudatviṣaḥ sphuritaphenalakṣmīspṛśo marālakulavibhramāḥ śapharaphālalīlābhṛtaḥ / jayanti girijāpatestaralamaulimandākinī- taraṅgacayacumbinastuhinadīdhiteraṃśavaḥ // 2498
amudro'pi varaṃ kūpaḥ samudreṇāpi tena kim / susvādu salilaṃ yatra pīyate pathikaiḥ pathi // 2499
amunā marukūpena ke ke nāma na vañcitāḥ / rudatpathikanetrāmbupicchilaprāntabhūminā // 2500
amunā yamunājalakelikṛtā sahasā tarasā parirabhya bhṛtā / hariṇā hariṇī mṛganetravatī navayauvanayauvanabhāravatī // 2501
amunaiva kaṣāyitastanī subhagena priyagātrabhasmanā / navapallavasaṃstare yathā racayiṣyāmi tanuṃ vibhāvasau // 2502
amunaiva pathāgatāgataṃ kṛtavānadya manoharo hariḥ / sakhi durjanabhītayā mayā hatayā hanta ciraṃ na vīkṣitaḥ // 2503
amuṣminnārāme tarubhirabhirāme viṭapinaḥ sphuṭaṃ nṛtyadbhṛṅgī vividhanavasaṃgītakalanāt / parānandaiḥ pūrṇāḥ ka iva tava varṇāvalipada- kramaśrotā vettā dvijavara śuka śrāmyasi kutaḥ // 2504
amuṣminnudyānadrumakuharanīrandhrabharite tamaḥkhaṇḍe piṇḍīkṛtabahalakālāyasaghane / yatāmadyāsmākaṃ kathamapi puronyastacaraṇaṃ nimeṣe'pyunmeṣe nahi nahi viśeṣo nayanayoḥ // 2505
amuṣminnudyāne vihagakhala eṣa pratikalaṃ vilolaḥ kākolaḥ kvaṇati khalu yāvat kaṭutaram / sakhe tāvat kīra draḍhaya hṛdi vācaṃ ca sakalāṃ na maunena nyūno bhavati guṇabhājāṃ guṇagaṇaḥ // 2506
amuṣmin pañceṣostribhuvanajigīṣoḥ sahacare mukhaṃ rātreratrestanubhuvi rahaścumbati sati / jvalantīrṣyāroṣodayamayatayevoṣadhilatāḥ patadbhṛṅgībhaṅgyā dadhati kumudinyaḥ kaluṣatām // 2507
amuṣmin saṃnaddhe jalamuci samabhyasya katicit kakārān paryantadviguṇamatarephaprasavinaḥ / sa mādyandātyūhaścalavipulakaṇṭhaḥ prasarati kramodañcattāraḥ kramavaśanamanmandamadhuraḥ // 2508
amuṣmin saṃsāre parikalitasāretaratayā tadā vidyotkarṣaḥ pariṇatimupaiti śrutividām / yadā mandākinyā madhuravamarālīkalakala- praṇālīvācāle parisarataṭe yānti divasāḥ // 2509
amuṣmiṃllāvāṇyāmṛtasarasi nūnaṃ mṛgadṛśaḥ smaraḥ śarvapluṣṭaḥ pṛthujaghanabhāge nipatitaḥ / yadaṅgāṅgārāṇāṃ prathamapiśunā nābhikuhare śikhā dhūmasyeyaṃ pariṇamati romāvalivapuḥ // 2510
amuṣmai caurāya pratinihatamṛtyupratibhiye prabhuḥ prītaḥ prādāduparitanapādadvayakṛte / suvarṇānāṃ koṭīrdaśa daśanakoṭikṣatagirīn gajendrānapyaṣṭau madamuditakūjanmadhulihaḥ // 2511
amuṣya dorbhyāmaridurgaluṇṭhane dhruvaṃ gṛhītārgaladīrghapīnatā / uraḥśriyā tatra ca gopurasphurat- kapāṭadurdharṣatiraḥprasāritā // 2512
amuṣya dhīrasya jayāya sāhasī tadā khalu jyāṃ viśikhaiḥ sanāthayan / nimajjayāmāsa yaśāṃsi saṃśaye smarastrilokīvijayārjitānyapi // 2513
amuṣya muṣitā lakṣmīś cakṣuṣeti na nūtanam / na vedmi kathayatyasyāḥ karṇe lagnaṃ kimutpalam // 2514
amuṣya vidyā rasanāgranartakī trayīva nītāṅgaguṇena vistaram / agāhatāṣṭādaśatāṃ jigīṣayā navadvayadvīpapṛthagjayaśriyām // 2515
amuṣyāṃ saṃkrāntau tava taruṇi tāruṇyataraṇe smaro dātā devastrivalitaṭinītīranikaṭe / amū te vakṣojau sakhi sughaṭitau hāṭakaghaṭau mahādānaṃ kasmai vada bhavatu sāraṅganayane // 2516
amuṣyā lāvaṇyaṃ mṛdulamṛdulānapyavayavān manolaulyaṃ dhātuḥ karakaṭhinatāṃ me vimṛśati / padaṃ citte dhatte matiriti purā paṅkajabhuvā dhruvaṃ kalyāṇīyaṃ kalitasukṛtaireva racitā // 2517
amuṣyorvībharttuḥ prasṛmaracamūsindhurabhavair avaimi prārabdhe vamathubhiravaśyāyasamaye / na kampantāmantaḥ pratinṛpabhaṭā mlāyatu na tad vadhūvaktrāmbhojaṃ bhavatu na sa teṣāṃ kudivasaḥ // 2518
amūni gacchanti yugāni na kṣaṇaḥ kiyat sahiṣye na hi mṛtyurasti me / sa māṃ na kāntaḥ sphuṭamantarujjhitā na taṃ manastacca na kāyavāyavaḥ // 2519
amūrkho yo manuṣyāṇāṃ manyusaṃtaptacetasām / parasparopakāreṇa puṃsāṃ bhavati vigrahaḥ // 2520
amūrhi bhittvā jaladāntarāṇi paṅkāntarāṇīva mṛṇālasūcyaḥ / patanti candravyasanādvimuktā divo'śrudhārā iva vāridhārāḥ // 2521
amūlyasya mama svarṇatulākoṭidvayaṃ kiyat / iti kopādivātāmraṃ pādayugmaṃ mṛgīdṛśaḥ // 2522
amṛtaṃ kirati himāṃśur viṣameva phaṇī samudgirati / guṇameva vakti sādhur doṣamasādhuḥ prakāśayati // 2523
amṛtaṃ caiva mṛtyuśca dvayaṃ dehe pratiṣṭhitam / mṛtyumāpadyate mohāt satyenāpadyate'mṛtam // 2524
amṛtaṃ tadadharabimbe vacaneṣvamṛtaṃ vilokane'pyamṛtam / amṛtabhṛtau kucakumbhau satyaṃ sā sṛṣṭiraparaiva // 2525
amṛtaṃ durlabhaṃ n ṇāṃ devānāmudakaṃ tathā / pit ṇāṃ durlabhaḥ putras takraṃ śakrasya durlabham // 2526
amṛtaṃ nāma yat santo mantrajihveṣu juhvati / śobhaiva mandarakṣubdhakṣubhitāmbhodhivarṇanā // 2527
amṛtaṃ bhujyate vidye bhavatīmāśritaiḥ param / anye tu bata dūyante saṃsaranta itastataḥ // 2528
amṛtaṃ śiśire vahnir amṛtaṃ kṣīrabhojanam / amṛtaṃ guṇavadbhāryā amṛtaṃ bālabhāṣitam // 2529
amṛtaṃ śiśire vahnir amṛtaṃ priyadarśanam / amṛtaṃ rājasaṃmānam amṛtaṃ kṣīrabhojanam // 2530
amṛtaṃ śiśire vahnir amṛtaṃ bālabhāṣaṇam / amṛtaṃ svapriyā bhāryā hyamṛtaṃ svāmigauravam // 2531
amṛtaṃ śiśire vahnir amṛtaṃ svāmigauram / bhāryāmṛtaṃ guṇavatī dhāroṣṇamamṛtaṃ payaḥ // 2532
amṛtaṃ sadguṇā bhāryā amṛtaṃ bālabhāṣitam / amṛtaṃ rājasaṃmānam amṛtaṃ mānabhojanam // 2533
amṛtajaladheḥ pāyaṃ pāyaṃ payāṃsi payodharaḥ kirati karakāstārākārā yadi sphaṭikāvanau / tadiha tulanāmānīyante kṣaṇaṃ kaṭhināḥ punaḥ satatamamṛtasyandodgārā giraḥ pratibhāvatām // 2534
amṛtadravamādhurīdhurīṇāṃ giramākarṇya kuraṅgalocanāyāḥ / muhurabhyasanaṃ kaṣāyakaṇṭhī kalakaṇṭhī kurute kuhūrutena // 2535
amṛtadravairvidadhadabjadṛśām apamārgamoṣadhipatiḥ sma karaiḥ / parito visarpi paritāpi bhṛśaṃ vapuṣo'vatārayati mānaviṣam // 2536
amṛtanidhānaṃ ruciraṃ saṃtāpanivartate sadā niratam / candramukhaṃ tava sundari susmitabhāsā vikāsate paritaḥ // 2537
amṛtamadhuraiḥ kāñcīnādaiḥ kṛtābhayaḍiṇḍime trivalilaharīlāvaṇyāmbhaḥkaṇotkarakarbure / viṣamanayanajvālājālāvalīḍhaparākramo luṭhati madanastanvaṅgīnāṃ nitambaśilātale // 2538
amṛtamamṛtaṃ kaḥ saṃdeho madhūnyapi nānyathā madhuramadhikaṃ cūtasyāpi prasannarasaṃ phalam / sakṛdapi punarmadhyasthaḥ san rasāntaravijjano vadatu yadihānyatsvādu syāt priyādaśanacchadāt // 2539
amṛtamamṛtaṃ candraṃ candraṃ ratiṃ ca ratiṃ tathā prathitamatayaḥ kāmaṃ brūyurmadhūni madhūnyapi / yadi na subhagāsparśāmodaṃ vinā pramude tataḥ sakalamakalaṃ teṣāṃ vyūhaṃ bravīmi punaḥ priye // 2540
amṛtamamṛtaṃ candraścandrastathāmbujamambujaṃ ratirapi ratiḥ kāmaḥ kāmo madhūni madhūnyapi / iti na bhajate vastu prāyaḥ parasparasaṃkaraṃ tadiyamabalā dhatte lakṣmīṃ kathaṃ sakalātmikām // 2541
amṛtamayamanaṅgakṣmāruhasyālavālaṃ mṛtadivasakapālaṃ kālakāpālikasya / jayati makaraketoḥ śāṇacakraṃ śarāṇām amarapurapurandhrīdarpaṇaḥ śvetabhānuḥ // 2542
amṛtarasavisaravitaraṇa- maraṇottāritasure sati payodhau / kasya sphuranti hṛdaye grīṣmataḍākā bhuvi varākāḥ // 2543
amṛtarasasārabhūtaḥ sakalakalo makaraketusarvasvam / akhilajananayanasukhakṛt kathamindurvāsare'bhyuditaḥ // 2544
amṛtavacanalīlāvibhramairannapānaṃ racaya catura kīra bhrāntacitteṣu teṣu / akalitaparasevātāpapāpaḥ piko'sau bhajatu vipinavāṭīmeṣa pīyūṣakaṇṭhaḥ // 2545
amṛtasiktamivāṅgamidaṃ yadi bhavati tanvi tavādbhutavīkṣitaiḥ / adharamindukarādapi śubhrayanty aruṇayantyaruṇādapi kiṃ dṛśam // 2546
amṛtasyandikiraṇaś candramā nāmato mataḥ / anya evāyamarthātmā viṣaniṣyandidīdhitiḥ // 2547
amṛtasyandinaṃ kaścit kṛṣṇameghaṃ dvijaḥ smaran / udanyayā na veśantam udanvantaṃ ca vīkṣate // 2548
amṛtasya pravāhaiḥ kiṃ kāyakṣālanasaṃbhavaiḥ / cirānmitrapariṣvaṅgo yo'sau mūlyavivarjitaḥ // 2549
amṛtasyeva kuṇḍāni sukhānāmiva rāśayaḥ / rateriva nidhānāni yoṣitaḥ kena nirmitāḥ // 2550
amṛtasyeva tṛpyeta apamānasya yogavit / viṣavacca jugupseta saṃmānasya sadā dvijaḥ // 2551
amṛtasyeva saṃtṛpyed avamānasya vai dvijaḥ / sukhaṃ hyavamataḥ śete yo'vamantā sa naśyati // 2552
amṛtāṃśoḥ kiraṇebhyo- 'jāyata vṛddhirmahodadherudare / kathayanti hāramaṇayo hṛdi tāpamuṣaḥ spṛśanto'pi // 2553
amṛtātmani padmānāṃ dveṣṭari snigdhatārake / mukhendau tava satyasmin apareṇa kimindunā // 2554
amṛtādamṛtaṃ na tāvakād aparaṃ yat tripurārirādarāt / avalambya śiraḥsthalena tad dhṛtahālāhāla eṣa jīvati // 2555
amṛtādhmātajīmūtasnigdhasaṃhananasya te / pariṣvaṅgīya vātsalyād ayamutkaṇṭhate janaḥ // 2556
amṛtāpyāyināṃ n ṇāṃ saṃtoṣo naiva jāyate / gāvastṛṇamivāraṇye prārthayanti navaṃ navam // 2557
amṛtāyatāmiti vadet pīte bhukte kṣute ca śataṃ jīva / choṭikayā saha jṛmbhā- samaye syātāṃ cirāyurānandau // 2558
amṛtā vigataprāṇā sāntaḥ śalyākṛtavraṇā / abaddhā niścalevāste kūṭasaṃsthe mṛge mṛgī // 2559
amṛtotprekṣaṇe cārur aśeṣajanasajjanaḥ / kavirgaruḍavanmānya indravajrādivṛttakṛt // 2560
amṛtonmathitaiḥ suvarṇacūrṇair mṛdamutpādya nidhāya nābhicakre / akaronnavaromarājiyaṣṭyā kucakumbhau kusumeṣukumbhakāraḥ // 2561
amedhyapūrṇe kṛmijālasaṃkule svabhāvadurgandhini śaucavarjite / kalevare mūtrapurīṣabhājane ramanti mūḍhā viramanti paṇḍitāḥ // 2562
ameyo mitalokastvam anarthī prārthanāvahaḥ / ajito jiṣṇuratyantam avyakto vyaktakāraṇam // 2563
amoghakrodhaharṣasya svayaṃ kṛtyānvavekṣiṇaḥ / ātmapratyayakośasya vasudheyaṃ vasuṃdharā // 2564
amoghā vāsare vidyud amoghaṃ niśi garjitam / amoghā munīnāṃ vāṇī amoghaṃ devadarśanam // 2565
amauktikamasauvarṇaṃ brāhmaṇānāṃ vibhūṣaṇam / devatānāṃ pit ṇāṃ ca bhāgo yena pradīyate // 2566
ambaraṃ vinayataḥ priyapāṇer yoṣitaśca karayoḥ kalahasya / vāraṇāmiva vidhātumabhīkṣṇaṃ kakṣyayā ca valayaiśca śiśiñje // 2567
ambaraṃ stimitamambudhārayā vyakta eṣa paritaḥ payodharaḥ / prāvṛṣā kimapi lajjamānayā mīlite ravividhūvilocane // 2568
ambaramanūrulaṅghyaṃ vasuṃdharā sāpi vāmanaikapadā / abdhirapi potalaṅghyaḥ satāṃ manaḥ kena tulyaṃ syāt // 2569
ambaramapanaya mugdhe vrajatu vikāśaṃ digambaratā / hārāvalisurataṭinī nakhaśaśimaṇḍalasya kucaśambhoḥ // 2570
ambaramambuni patramarātiḥ pītamahīnagaṇasya dadāha / yasya vadhūstanayaṃ gṛhamabjā pātu sa vo haralocanavahniḥ // 2571
ambarameṣa ramaṇyai yāminyai vāsaraḥ preyān / adhikaṃ dadau nijāṅkād atha saṃkucitaḥ svayaṃ tasthau // 2572
ambaravipinamidānīṃ timiravarāho'vagāhate jaladheḥ / romasu yadasya lagnās tārakajalabindavo bhānti // 2573
ambarāntamavalambitukāmam andhyayā samabhivīkṣya tu kāmam / andhakāramatha gamya tanūnaṃ lajjayeva niragamyata nūnam // 2574
ambare'mbubharalambipayode mattabarhirucire'drinitambe / puṣpadhāmani kadambakadambe kā gatiḥ pathika kālavilambe // 2575
amba śrāmyasi tiṣṭha gorasamahaṃ mathnāmi manthānakaṃ prālambya sthitamīśvaraṃ sarabhasaṃ dīnānano vāsukiḥ / sāsūyaṃ kamalālayā suragaṇaḥ sānandamudyadbhayaṃ rāhuḥ praikṣata yaṃ sa vo'stu śivado gopālabālo hariḥ // 2576
ambā kupyati tāta mūrdhni vidhṛtā gaṅgeyamutsṛjyatāṃ vidvan ṣaṇmukha kā gatirmama ciraṃ mūrdhni sthitāyā vada / kopāveśavaśādaśeṣavadanaiḥ pratyuttaraṃ dattavān ambhodhirjaladhiḥ payodhirudadhirvārāṃ nidhirvāridhiḥ // 2577
ambā tuṣyati na mayā na snuṣayā sāpi nāmbayā na mayā / ahamapi na tayā na tayā vada rājan kasya doṣo'yam // 2578
ambāmathārghajalapātrabhṛtaṃ nirīkṣya dūrādapāsaradasau janatā vihastā / pūrṇādivāndhatamasāni tuṣārakānter āryāt pṛthagjanaśatāni hi saṃbhramanti // 2579
ambāyāśca pituśca sadguṇagaṇo yasminnabhivyajyate tasmin svapratibimbiteva nikhilā saivākṛtiḥ sā dyutiḥ / sā vāṇi vinayaḥ sa eva sahajaḥ puṇyānubhāvaḥ sa ca ślāghāyāḥ sadanaṃ sukhasya vasatistenaiva putrī pitā // 2580
ambā yena sarasvatī sutavatī tasyārpayantī rasān nānācāṭumukhī sa durlaḍitavān khelābhirucchṛṅkhalaḥ / jihvādurvyasanairupadravarujaḥ kurvanti ye duḥsutām tān dṛṣṭvārthamitastato nikhanati svaṃ niḥsvamātanvatī // 2581
ambā śete'tra vṛddhā pariṇatavayasāmagraṇīratra tāto niḥśeṣāgārakarmaśramaśithilatanuḥ kumbhadāsī tatheha / asmin pāpāhamekā katipayadivasaproṣitaprāṇanāthā pānthāyetthaṃ yuvatyā kathitamabhimataṃ vyāhṛtivyājapūrvam // 2582
ambujamambuni jātaṃ nahi dṛṣṭaṃ jātamambujādambu / adhunā tadviparītaṃ caraṇasarojādvinirgatā gaṅgā // 2583
ambujamambuni magnaṃ trāsādākāśamāśritaścandraḥ / samprati kaḥ paripanthī yaṃ prati kopāruṇaṃ vadanam // 2584
ambudaḥ kṛtapado nabhastale toyapūraparipūritodadhiḥ / goṣpadasya bharaṇe'pmaśaktimān ityasatyamabhidhīyate katham // 2585
ambudherudagamadvidhubhaṅgyā nūnamaurvaśikhibhāsmanapiṇḍaḥ / yatkilāsya ghaṭate nahi tṛptiḥ khaṇḍitājanadṛgambusaridbhiḥ // 2586
ambeyaṃ neyamambā nahi kharakapiśaṃ śmaśru tasyā mukhārdhe tāto'yaṃ naiṣa tātaḥ stanamurasi piturdṛṣṭavānnāhamatra / keyaṃ ko'yaṃ kimetadyuvatiratha pumān vastu kiṃ syāt tṛtīyaṃ śaṃbhoḥ saṃvīkṣya rūpādapasarati guhaḥ śaṅkitaḥ pātu yuṣmān // 2587
ambhaḥ kardamatāmupaiti sahasā paṅkadravaḥ pāṃśutāṃ pāṃśurvāraṇakarṇatālapavanair dikprāntanīhāratām / nimnatvaṃ girayaḥ samaṃ viṣamatāṃ śūnyaṃ janasthānakaṃ niryāte tvayi rājyapāla bhavati tyaktasvabhāvaṃ jagat // 2588
ambhaḥ kumbhāmbhoruha- cāmarabhṛṅgārahemarūpyāṇi / phalatāmbūlavarāmbara- madirāmīnājyabhojyāni // 2589
ambhaḥsaṃbhṛtimantharāmbudaravaiḥ śālūragarjābhara- prārabdhapriyaviprayuktayuvatījīvagrahe bhīṣaṇāḥ / vidyuddanturitāndhakārapaṭalā gāmbhīryabaddhārava- sthairyonmūlanaśaktayaḥ kathamamī niryānti varṣāniśāḥ // 2590
ambhasaḥ parimāṇena unnataṃ kamalaṃ bhavet / svasvāminā balavatā bhṛtyo bhavati garvitaḥ // 2591
ambhasaḥ prasṛtīraṣṭau ravāvanudite pibet / vātapittakaphān hatvā jīvedvarṣaśataṃ sukhī // 2592
ambhasā bhidyate setus tathā mantro'pyarakṣitaḥ / paiśunyād bhidyate sneho vāgbhirbhidyeta kātaraḥ // 2593
ambhasā śamamāyāti muṣṭimeyaśikhaḥ śikhī / pravṛddho'dhaḥsthitaiḥ paścāt saṃtaptaireva dṛśyate // 2594
ambhasi taraṇisutāyāḥ stambhitataraṇiḥ sa devakīsūnuḥ / ātaravirahitagopyāḥ kātaramukhamīkṣate smeraḥ // 2595
ambhastattvaṃ bhūmitattvaṃ ca vāyos tattvaṃ tejastattvamākāśatattvam / pañcaitāni prāṇavāyuṃ militvā nāḍīyugme prāṇināṃ saṃcaranti // 2596
ambhāṃsi jalajantūnāṃ durgaṃ durganivāsinām / svabhūmiḥ śvāpadādīnāṃ rājñāṃ sainyaṃ paraṃ balam // 2597
ambhojagarbhasukumāratanustadāsau kaṇṭhagrahe prathamarāgaghane vilīya / sadyaḥ patanmadanamārgaṇarandhramārgair manye mama priyatamā hṛdayaṃ praviṣṭā // 2598
ambhojapatrāyatalocanānām ambhodhidīrghāsviha dīrghikāsu / samāgatānāṃ kuṭilairapāṅgair anaṅgabāṇaiḥ prahatā yuvānaḥ // 2599
ambhojaprakaro'tha ketakakulaṃ kundotkaraḥ kairava- vrāto malligaṇo'tha campakacayo jātīgaṇo vāthavā / no cedādaramātanoti pika tatkhedaṃ vṛthā mā kṛthā yasmāt kvāpi kadāpi ko'pi bhavitā yastvadguṇaṃ jñāsyati // 2600
ambhojākṣyāḥ puravanalatā dhāmni saṃketabhājaś cetonāthe cirayati bhṛśaṃ mohanidrāṃ gatāyāḥ / svacchaṃ nābhihradavalayitaṃ kāntaratnāṃśujālaṃ toyabhrāntyā pibati hariṇī vismayaṃ ca prayāti / 2601
ambhojāni ghanāghanavyavahito'pyullāghayatyaṃśumān dūrastho'pi payodharo'tiśiśirasparśaṃ karotyātapam / śaktiḥ kāpyaparikṣatāsti mahatāṃ svairaṃ daviṣṭhānyaho yanmāhātmyavaśena yānti ghaṭanāṃ kāryāṇi niryantraṇām // 2602
ambhojinīvanavilāsanivāsameva haṃsasya hanti nitarāṃ kupito vidhātā / na tvasya dugdhajalabhedavidhau prasiddhāṃ vaidagghyakīrtimapahartumasau samarthaḥ // 2603
ambhodastanitaṃ niśamya kariṇāṃ bṛṃheti raṃhoyutas sadyastyaktamahīdhrakandaragṛhaḥ kautūhalī nirgataḥ / etasmin kṣaṇa eva caṇḍamaśanerākarṇya śabdaṃ krudhā taṃ pratyutpatati svagarjitajitaṃ dhīro mṛgāṇāṃ patiḥ // 2604
ambhodhiḥ sthalatāṃ sthalaṃ jaladhitāṃ dhūlīvalaḥ śailatāṃ merurmṛtkaṇatāṃ tṛṇaṃ kuliśatāṃ vajraṃ tṛṇaklībatām / vahniḥ śītalatāṃ himaṃ dahanatāmāyāti yasyecchayā līlādurlalitādbhutavyasanine daivāya tasmai namaḥ // 2605
ambhodhikṣiptamuktāruciharicaraṇodgīrṇagaṅgāmbutulyaṃ kālindīphenakāntisphuritaphaṇadharonmuktanirmokarociḥ / karṇāṭīkuntalāntarvigalitasumanodāmaramyaṃ samantāc chrīkhaṇḍālepalakṣmīmupanayati yaśo yasya khaḍgaprasūtam // 2606
ambhodhīnāṃ tamālaprabhavakisalayaśyāmavelāvanānām ā pārebhyaścaturṇāṃ caṭulatimikulakṣobhitāntarjalānām / mālevāmlānapuṣpā tava nṛpatiśatairuhyate yā śirobhiḥ sā mayyeva skhalantī kathayati vinayālaṃkṛtaṃ te prabhutvam // 2607
ambhodhereva jātāḥ kati jagati na te hanta santīha śaṅkhā yān saṃgṛhya bhramanti pratibhavanamamī bhikṣavo jīvanāya / ekaḥ śrīpāñcajanyo hariharakamalakroḍahaṃsāyamāno yasyādhvānairamānairasuravaravadhūvargagarbhā galanti // 2608
ambhodherjalayantramandiraparispande'pi nidrāṇayoḥ śrīnārāyaṇayorghanaṃ vighaṭayatyūṣmā samāliṅganam / kiṃ cottaptaviyatkapālaphalake kaṅkālaśeṣaśriyaṃ candraṃ marmarayanti parpaṭamiva krūrā raveraṃśavaḥ // 2609
ambhodhervaḍavāmukhānalajhalājvālopagūḍhāntarā vyāmohādapibannapaḥ sphuṭamamī tarṣeṇa paryāvilāḥ / uddeśasphuradindracāpavalayajvālāpadeśādaho dahyante kathamanyathārdhamalināṅgāradyutastoyadāḥ // 2610
ambhodhau viharantamantarahitaiḥ kīrtiṃ vahantaṃ guṇais taṃ mainākamavajragarvaviṣayau pakṣau dadhānaṃ numaḥ / āsanne suralokamānuṣajagatpātālapārātyaye yaḥ pāthonidhilaṅghinaḥ pathi marutsūnorvyanaiṣīt klamam // 2611
ambhonidheranavagītaguṇaikarāśer uccaiḥśravaprabhṛtiṣu prasabhaṃ hṛteṣu / āśvāsanaṃ yadavakṛṣṭamabhūnmaharṣe toyaṃ tvayā tadapi niṣkaruṇena pītam // 2612
ambho'pi pravahatsvabhāvamaśanairāśyānamaśmāyate grāvāmbhaḥ sravati dravatvamuditodrekeṣu cāveyuṣaḥ / kālasyāskhalitaprabhāvarabhasaṃ bhāti prabhutve'dbhute kasyāmutra vidhātṛśaktighaṭite mārge nisargaḥ sthiraḥ // 2613
ambhobindugrahaṇarabhasāṃścātakān vīkṣamāṇāḥ śreṇībhūtāḥ parigaṇanayā nirdiśanto valākāḥ / tvāmāsādya stanitasamaye mānayiṣyanti siddhāḥ sotkampāni priyasahacarīsaṃbhramāliṅgitāni // 2614
ambho bhajasva ciramasya yathābhilāṣam etanna tāṇḍavaya sairibha kānanaṃ ca / duśceṣṭitena yadanena bhṛśaṃ tavaiṣa dhvastāśayo bhavati niṣkaluṣastaḍāgaḥ // 2615
ambhobhistanakumbhayostava ghanaśleṣāt samutkīrṇatāṃ yātāyā śukavakrimapraṇayinī seyaṃ na luptā lipiḥ / kiṃ caitāṃ kusumeṣu kuñjaraśironakṣatramālāṃ tiro- dhitsurniṣphalameva majjasi nabhaḥ svacche sarovāriṇi // 2616
ambhomucāṃ salilamudgiratāṃ niśīthe tāḍīvaneṣu nibhṛtasthitakarṇatālāḥ / ākarṇayanti kariṇo'rdhanimīlitākṣā dhārāravaṃ daśanakoṭiniṣaṇṇahastāḥ // 2617
ambhorāśirivāsi sattvanilayo no mandarakṣo bhavān kalyāṇaprakṛtiḥ sumeruriva kiṃ devaḥ surāpāśrayaḥ / sacchāyo na tu rūḍhadustaralatastvaṃ kalpavṛkṣo yathā taiḥ kurvanti tulāṃ tathāpi bhavato mūḍhāḥ kavīnāṃ dhiyaḥ // 2618
ambhoruhaṃ vadanamambakamindukāntaḥ pāthonidhiḥ kusumacāpabhṛto vikāraḥ / prādurbabhūva subhaga tvayi dūrasaṃsthe caṇḍālacandradhavalāsu niśāsu tasyāḥ // 2619
ambhoruhamaye snātvā vāpīpayasi kāminī / dadāti bhaktisaṃpannā puṣpasaubhāgyakāmyayā // 2620
ambhoruhākṣi śaṃbhoś caraṇāvārādhitau kena / yasmai vicalitavadanā madanākūtaṃ vibhāvayasi // 2621
ambhovāhamuradviṣo nivasanaṃ dhvāntādridivyauṣadhī kandarpasya vilāsacampakadhanurvarṣālatāmañjarī / lekhā vyomakaśopale viracitā cāmīkarasya sphurad dhāmnaḥ pānthivilāsinījanamanaḥ kampāya śampābhavat // 2622
amlānapaṅkajā mālā kaṇṭhe rāmasya sītayā / mudhā budhā bhramantyatra pratyakṣe'pi kriyāpade // 2623
amlānamālyābharaṇāmbarasya varāṅganānandanamandirasya / nityaprakāśotsavasevitasya svargasya vittasya ca ko viśeṣaḥ // 2624
amlānastabakanti kuntalabhare sīmantasīmāsvimāḥ sindūranti kapolabhittiṣu milanmaireyarāganti ca / prauḍherṣyādyutiviśramanti nayanopānte kuraṅgīdṛśaḥ bimboṣṭhe kṣitipāla bālataraṇerlākṣārasanti tviṣaḥ // 2625
amlānirāmodabharaśca divyaḥ puṣpeṣu bhūyādbhavadaṅgasaṅgāt / dṛṣṭaṃ prasūnopamayā mayānyan na dharmaśarmobhayakarmaṭhaṃ yat // 2626
amlāno balavāñśūraś chāyevānugataḥ sadā / satyavādī mṛdurdāntaḥ sa rājavasatiṃ vaset // 2627
ayaṃ kanakanirmitaḥ sakalabhūdharādunnataḥ sahasranayanāśrayaḥ sapadi labdhabhāgyodayaḥ / kucopari parisphurattaruṇicārucelāñcalaṃ manāgapi nivāraya tyajatu garvamurvīdharaḥ // 2628
ayaṃ kāṇaḥ śukro viṣamacaraṇaḥ sūryatanayaḥ kṣatāṅgo'yaṃ rāhurvikalamahimā śītakiraṇaḥ / ajānānasteṣāmapi niyatakarmasvakaphalaṃ grahagrāmagrastā vayamiti jano'yaṃ pralapati // 2629
ayaṃ kāmo nijāmo vā tvayā kimavadhāritam / iti dṛṣṭiriva praṣṭuṃ śrutiṃ śrayati subhruvām // 2630
ayaṃ khalu mṛṇālinīnavavilāsavaihāsikas tviṣāṃ vitapate patiḥ sapadi dṛśyamānā nijāḥ / stanau pulakayanti cotpaladṛśāṃ priyoraḥsthale viparyasitavṛttayo ghusṛṇapaṅkapatrāṅkurāḥ // 2631
ayaṃ ca suratajvālaḥ kāmāgniḥ praṇayendhanaḥ / narāṇāṃ yatra hūyante yauvanāni dhanāni ca // 2632
ayaṃ jyotsnājānistava vadanadūno'mbaraguhāṃ praviṣṭastatrāpi prasṛtamidamenaṃ dṛḍhatamaḥ / iti trāsodrekakramagalitasattvaḥ kṣayagadī vidhirdagdho dīnaṃ vyathayati nidānaṃ hi mṛdutā // 2633
ayaṃ tasyā rathakṣobhād aṃsenāṃso nipīḍitaḥ / ekaḥ kṛtī śarīre'smiñ śeṣamaṅgaṃ bhuvo bharaḥ // 2634
ayaṃ tāvad bāṣpastruṭita iva muktāmaṇisaro visarpan dhārābhirluṭhati dharaṇīṃ jarjarakaṇaḥ / niruddho'pyāvegaḥ sphuradadharanāsāpuṭatayā pareṣāmunneyo bhavati ca bharādhmātahṛdayaḥ // 2635
ayaṃ te vidrumacchāyo marumārga ivādharaḥ / karoti kasya no bāle pipāsākulitaṃ manaḥ // 2636
ayaṃ trayāṇāṃ grāmāṇāṃ nidhānaṃ madhuradhvaniḥ / rekhātrayamitīvāsyāḥ sūtritaṃ kaṇṭhakandale // 2637
ayaṃ daridro bhaviteti vaidhasīṃ lipiṃ lalāṭe'rthijanasya jāgratīm / mṛṣā na cakre'lpitakalpapādapaḥ praṇīya dāridryadaridratāṃ nalaḥ // 2638
ayaṃ dūtārthasaṃkṣepaḥ pratyarthaniyatā giraḥ / prayojanaṃ kriyotpādi kiyacchakyeta bhāṣitum // 2639
ayaṃ dūrabhrāntaḥ paṭutarapipāsākulamanāḥ kapole te mattadvipa nipatitaḥ ṣaṭpadayuvā / tvamapyetāṃ pīnaśravaṇadaradolāvyasanitāṃ vimuñca svācchandyādapanayatu tāvat tṛṣamimām // 2640
ayaṃ dvīpī priyāṃ leḍhi jihvāgreṇa punaḥ punaḥ / prītimāyāti ca tayā lihyamānaḥ svakāntayā // 2641
ayaṃ dhārāvāhastaḍidiyamiyaṃ dagdhakarakā sa cāyaṃ nirghoṣaḥ sa ca ravavaśo bhekanicayaḥ / itīva pratyaṅgaprathitamadanāgniṃ kṛśatanur ghanaśvāsotkṣepairjvalayati muhurmṛtyuvaśinī // 2642
ayaṃ dhūrto māyāvinayamadhurādasya caritāt sakhi pratyūṣi tvaṃ prakṛtisarale paśyasi na kim / kapole yallākṣārasabahalarāgapraṇayinīm imāṃ dhatte mudrāmanaticiravṛttāntapiśunām // 2643
ayaṃ nijaḥ paro veti gaṇanā laghucetasām / udāracaritānāṃ tu vasudhaiva kuṭumbakam // 2644
ayaṃ netrādatrerajani rajanīvallabha iti bhramaḥ ko'yaṃ prajñāparicayaparādhīnamanasām / sudhānāmādhāraḥ sa khalu ratibimbādharasudhā- rasāsekasnigdhādajani nayanāt puṣpadhanuṣaḥ // 2645
ayaṃ paṭaḥ sūtradaridratāṃ gato hyayaṃ paṭaśchidraśatairalaṃkṛtaḥ / ayaṃ paṭaḥ prāvarituṃ na śakyate hyayaṃ paṭaḥ saṃvṛta eva śobhate // 2646
ayaṃ paṭo me pituraṅgabhūṣaṇaṃ pitāmahādyairupabhuktayauvanaḥ / alaṃkariṣyatyatha putrapautrakān mayādhunā puṣpavadeva dhāryate // 2647
ayaṃ padmāsanāsīnaś cakravāko virājate / yugādau bhagavān vedhā vinirmitsuriva prajāḥ // 2648
ayaṃ pīnastanābhogasaubhāgyavibhavocitaḥ / draviṇopārjanasyaiva kālaḥ kuvalayekṣaṇe // 2649
ayaṃ puraḥ pārvaṇaśarvarīśaḥ kiṃ darpaṇo'yaṃ rajanīramaṇyāḥ / yatastadīyaṃ pratibimbamasmin saṃlakṣyate lāñchanakaitavena // 2650
ayaṃ prabhurayaṃ bhṛtya iti yā jagataḥ sthitiḥ / phalaṃ vijayate tatra śrīprasādāprasādayoḥ // 2651
ayaṃ bandhuḥ paraścāyaṃ mamāyamayamanyataḥ / iti brahmanna jānāmi tena jīvāmyanāmayaḥ // 2652
ayaṃ mandadyutirbhāsvān astaṃ prati yiyāsati / udayaḥ patanāyeti śrīmato bodhayan narān // 2653
ayaṃ mama dahatyaṅgam ambhojadalasaṃstaraḥ / hutāśanapratinidhir dāhātmā nanu yujyate // 2654
ayaṃ mārtaṇḍaḥ kiṃ sa khalu turagaiḥ saptabhiritaḥ kṛśānuḥ kiṃ sarvāḥ prasarati diśo naiṣa niyatam / kṛtāntaḥ kiṃ sākṣānmahiṣavahano'sāviti ciraṃ samālokyājau tvāṃ vidadhati vikalpān pratibhaṭāḥ // 2655
ayaṃ mukhasaroruhabhramaravibhramaḥ subhruvāṃ kucasthalakuraṅgakaḥ pṛthunitambalīlāśikhī / na yauvanamadodayaścarati cārukānticchaṭā- kulatrivalikūlinīpulinarājahaṃsaściram // 2656
ayaṃ mṛgaḥ samāyāti mṛgāt siṃhaḥ palāyate / tato vegāt palāyasva tvaritaistvaritaiḥ padaiḥ // 2657
ayaṃ meghavyūhe balini paripanthinyapasṛte śarajjanyāḥ svairaṃ hasitamiva harṣādaviratam / payaḥpūrabhraṃśakramajanitasopānasikate nadītīre dhīraṃ carati viśadaḥ khañjanagaṇaḥ // 2658
ayaṃ me vāggumpho viśadapadavaidagdhyamadhuraḥ sphuradbandho vandhyaḥ parahṛdi kṛtārthaḥ kavihṛdi / kaṭākṣo vāmākṣyā daradalitanetrāntagalitaḥ kumāre niḥsāraḥ sa tu kimapi yūnaḥ sukhayati // 2659
ayaṃ ratnākaro'mbhodhir ityasevi dhanāśayā / dhanaṃ dūre'stu vadanam apūri kṣāravāribhiḥ // 2660
ayaṃ rasālaḥ sukṛtaikasālaḥ pravālamālollasadālavālaḥ / mudaḥ pradātā bhavitā kathaṃ me varāṅganetyaśrumukhī śuśoca // 2661
ayaṃ revākuñjaḥ kusumaśarasevāsamucitaḥ samīro'yaṃ velāvanavidaladelāparimalaḥ / iyaṃ prāvṛḍ dhanyā navajaladavinyāsacaturā smarādhīnaṃ cetaḥ sakhi kimapi kartuṃ mṛgayate // 2662
ayaṃ lolanmuktāvalikiraṇamālāparikaraḥ sphuṭasyendorlakṣmīṃ kṣapayitumalaṃ manmathasuhṛt / viśālaḥ śyāmāyāḥ skhalitaghananīlāṃśukavṛtiḥ stanābhogaḥ snihyanmasṛṇaghusṛṇālepasubhagaḥ // 2663
ayaṃ vahati dhātāraṃ yadvā devīṃ sarasvatīm / pakṣadvayamapi sthāne rājahaṃsasya nirmalam // 2664
ayaṃ vārāmeko nilaya iti ratnākara iti śrito'smābhistṛṣṇātaralitamanobhirjalanidhiḥ / ka evaṃ jānīte nijakarapuṭīkoṭaragataṃ kṣaṇādenaṃ tāmyattimimakaramāpāsyati muniḥ // 2665
ayaṃ vipāko vada kasya yūnaḥ kalyāṇi kalyāṇaparaṃparāṇām / yadakṣikoṇasravadacchadhārā hārāvatāro guṇamantareṇa // 2666
ayaṃ śūnyo grāmaḥ surasadanametannu patitaṃ puraḥ śuṣkā vāpī tarurayamitaḥ śīrṇaviṭapaḥ / vayaṃ caite pānthāḥ parikṛśadaśābhāgyagatayaḥ samānaḥ saṃyogaḥ kaṭurapi mano me ramayati // 2667
ayaṃ sa kālaḥ saṃprāpto dhārttarāṣṭropajīvinām / niveṣṭavyaṃ mayā tatra prāṇānaparirakṣatā // 2668
ayaṃ sa te tiṣṭhati saṃgamotsuko viśaṅkase bhīru yato'vadhīraṇām / labheta vā prārthayitā na vā śriyaṃ śriyo durāpaḥ kathamīpsito bhavet // 2669
ayaṃ sa bhuvanatrayaprathitasaṃyamaḥ śaṃkaro bibharti vapuṣādhunā virahakātaraḥ kāminīm / anena kila nirjitā vayamiti priyāyāḥ karaṃ kareṇa paritāḍayan jayati jātahāsaḥ smaraḥ // 2670
ayaṃ sa raśanotkarṣī pīnastanavimardanaḥ / nābhyūrujaghanasparśī nīvīvisraṃsanaḥ karaḥ // 2671
ayaṃ sarvāṇi śāstrāṇi hṛdi jñeṣu ca vakṣyati / sāmarthyakṛdamitrāṇāṃ mitrāṇāṃ ca nṛpātmajaḥ // 2672
ayaṃ senottaṃsaḥ karakṛtakṛpāṇo raṇabhuvi dviṣadbhūmīpālāḥ kimapasarata prāṇakṛpaṇāḥ / kimabhyarthyaḥ pṛthvīdharakuharavāso'dya bhavatāṃ na kiṃ hṛdyā vidyādharanagaranīlotpaladṛśaḥ // 2673
ayaṃ snigdhaśyāmo ya iha viharatyambujavane vinidre vyāguñjanmadhupa iti taṃ jalpatu janaḥ / ahaṃ śaṅke paṅkeruhakuharavāsavyasaninīṃ śriyaṃ bhṛṅgacchadmā muraripurupeto ramayitum // 2674
ayaṃ svabhāvaḥ svata eva yat para- śramāpanodapravaṇaṃ mahātmanām / sudhāṃśureṣa svayamarkakarkaśa- prabhābhitaptāmavati kṣitiṃ kila // 2675
ayaṃ svārthaḥ parārtho'yam ityevaṃ vā na kalpayet / vibudhā naiva manyante svaṃ paraṃ vā pṛthak pṛthak / niyuñjīta parasyārthe protsaheta svakarmaṇi // ayaṃ hi tīvreṇa jaganti tejasā 2676
pratāpya bhāsāṃ patirastamāgataḥ / pratāpamātropanatā vibhūtayaś ciraṃ na tiṣṭhanti paropatāpinām // 2677
ayaṃ hi dehino deho dravyajñānakriyātmakaḥ / dehino vividhakleśasaṃtāpakṛdudāhṛtaḥ // 2678
ayaṃ hi prathamo rāgaḥ samastajanarañjane / yasya nāsti dvitīyo'pi sa kathaṃ pañcamo bhavet // 2679
ayaḥpiṇḍa ivottapte khalānāṃ hṛdaye kṣaṇāt / patitā api nekṣyante guṇāstoyakanā iva // 2680
ayathāvihitānāṃ yan manojñatāsaṃpādau na staḥ / kathayāmyatastarūṇāṃ ropavidhānaṃ yathoddiṣṭam // 2681
ayane viṣuve caiva ṣaḍaśītimukheṣu ca / candrasūryoparāge ca dattamakṣayamaśnute // 2682
ayamakṣuṇṇakāntaśrīr adharo hariṇīdṛśaḥ / pravālapadmarāgāder upari pratigarjati // 2683
ayamaṅkurabhāva eva tāvat kucayoḥ karṣati lokalocanāni / itaretarapīḍanīmavasthāṃ gatayoḥ śrīranayoḥ kathaṃ bhavitrī // 2684
ayamatijaraṭhāḥ prakāmagurvīr alaghuvilambipayodharoparuddhāḥ / satatamasumatāmagamyarūpāḥ pariṇatadikkarikāstaṭīrbibharti // 2685
ayamaparalatāyāḥ sādaraṃ hanta pītvā madhu mama makarandaṃ pātumāyāti bhṛṅgaḥ / iti manasi viṣādaṃ mallike mā kuru tvaṃ bata vada madhupānāṃ mānase ko vivekaḥ // 2686
ayamapi kharayoṣitkarṇakāṣāyamīṣad visṛmaratimirorṇājarjaropāntamarciḥ / madakalakalaviṅkīkākunāndīkarebhyaḥ kṣitiruhaśikharebhyo bhānumānuccinoti // 2687
ayamapi puruhūtapreyasīmūrdhni pūrṇaḥ kalaśa iva sudhāṃśuḥ sādhurullālasīti / madanavijayayātrākālavijñāpānāya sphurati jaladhimadhye tāmrapātrīva bhānuḥ // 2688
ayamabhinavameghaśyāmalottuṅgasānur madamukharamayūrīmuktasaṃsaktakekaḥ / śakuniśabalanīḍānokahasnigdhavarṣmā vitarati bṛhadaśmā parvataḥ prītimakṣṇoḥ // 2689
ayamamṛtanidhānaṃ nāyako'pyoṣadhīnām amṛtamayaśarīraḥ kāntiyukto'pi candraḥ / bhavati vigataraśmirmaṇḍalaṃ prāpya bhānoḥ parasadananiviṣṭaḥ ko laghutvaṃ na yāti // 2690
ayamamṛtanidhānaṃ nāyako'pyoṣadhīnāṃ śatabhiṣaganuyātaḥ śaṃbhumūrdhāvataṃsaḥ / virahayati na cainaṃ rājayakṣmā śaśāṅkaṃ hatavidhiparipākaḥ kena vā laṅghanīyaḥ // 2691
ayamayamasāvākarṇyārāt pratidvipaḍiṇḍimaṃ madakaluṣite netre mārjannudastakarārgalaḥ / agaṇitasṛṇiḥ krodhastabdhāyataśrutipallavaḥ praviśati nṛpasyāntaḥkakṣāṃ javādarimudgaraḥ // 2692
ayamayogivadhūvadhapātakair mramimavāpya divaḥ khalu pātyate / śitiniśādṛṣadi sphuṭadutpatat- kaṇagaṇādhikatārakitāmbaraḥ // 2693
ayamaravivarebhyaścātakairniṣpatadbhir haribhiracirabhāsāṃ tejasā cānuliptaiḥ / gatamupari ghanānāṃ vārigarbhodarāṇāṃ piśunayati rathastaṃ śīkaraklinnanemiḥ // 2694
ayamalaghuvisārisphārijihvākalāpo jvalati yadi na madhye vāḍavo havyavāhaḥ / muhurupacitasāro vāribhirnimnagānāṃ tribhuvanamapi kiṃ na plāvayatyamburāśiḥ // 2695
ayamavasaraḥ saraste salilairupakartumarthināmaniśam / idamapi ca sulabhamambho bhavati purā jaladharābhyudaye // 2696
ayamavasara upakṛtaye prakṛticalā yāvadasti saṃpadiyam / vipadi sadābhyudayinyāṃ punarupakartuṃ kuto'vasaraḥ // 2697
ayamavicāritacārutayā saṃsāro bhāti ramaṇīyaḥ / atra punaḥ paramārthadṛśāṃ na kimapi sāramaṇīyaḥ // 2698
ayamasau gaganāṅgaṇadīpakas taralakālabhujaṃgaśikhāmaṇiḥ / kṣaṇaviḍambitavāḍavavigrahaḥ patati vārinidhau vidhuro raviḥ // 2699
ayamasau bhagavānuta pāṇḍavaḥ sthitamavāṅmuninā śaśimaulinā / samadhirūḍhamajena nu jiṣṇunā sviditi vegavaśānmumuhe gaṇaiḥ // 2700
ayamaho rajanīcarakesarī giridarīśayanāt sahasotthitaḥ / timiravāraṇakumbhavidāraṇoc- chvalitaraktabharairiva lohitaḥ // 2701
ayamātmā svayaṃ sākṣād guṇaratnamahārṇavaḥ / sarvajñaḥ sarvadṛk sārvaḥ parameṣṭhī nirañjanaḥ // 2702
ayamāndolitaprauḍhacandanadrumapallavaḥ / utpādayati sarvasya prītiṃ malayamārutaḥ // 2703
ayamālohitacchāyo madena mukhacandramāḥ / saṃnaddhodayarāgasya candrasya pratigarjati // 2704
ayamiha mugdho madhupaḥ parihṛtasahakāramañjarīpuñjaḥ / asaralamarasamasāraṃ śākhoṭakaviṭapamanusarati // 2705
ayamudayati kokīśokaśalyairmayūkhaiḥ śatamakhapuranārīnetragaṇḍūṣapeyaḥ / udayagirimṛgendrodgārabhinnāṅkaraṅku- śravaṇarudhiradhārāpāṭalaḥ pārvaṇenduḥ // 2706
ayamudayati candraścandrikādhautaviśvaḥ pariṇatavimalimni vyomni karpūragauraḥ / ṛjurajataśalākāspardhibhiryasya pādair jagadamalamṛṇālīpañjarasthaṃ vibhāti // 2707
ayamudayati candro vāridherambugarbhād amṛtakaṇakarālairaṃśubhirdīpyamānaḥ / bhujagaśayanavakṣoharmyadeśe lalantyā vadanamiva yadṛcchottānitaṃ viśvamātuḥ // 2708
ayamudayati mudrābhañjanaḥ padminīnām udayagirivanālībālamandārapuṣpam / virahavidhurakokadvandvabandhurvibhindan kupitakapikapolakroḍatāmrastamāṃsi // 2709
ayamudayamahīdhradhāturāgair aruṇakarāruṇitāmbarābhirāmaḥ / vitarasi na dṛśau kṛśāṅgi tārām iva divi vanditumindurabhyupaiti // 2710
ayamudayamahībhṛnmūrdhni pāṇiṃ gṛhītvā divasapatirahauṣīdindupādān havīṃṣi / aruṇakiraṇavahnau kanyakā pauruhūtī haridapi kimakārṣīt tārakālājahomam // 2711
ayamudito himaraśmir vanitāvadanasya kīdṛśaḥ sadṛśaḥ / nīlādikopalambhaḥ sphurati pratyakṣataḥ kasya // 2712
ayamupagatakṛṣṇaḥ kṛṣṇasārākṣipātair vikasitanavanīlāmbhojavaktraścakāsti / jalayuvatikucānuprāsitottuṅgakumbha- sthalamadakalagarjannīranāgastaṭākaḥ // 2713
ayamuṣasi vinidradrāviḍītuṅgapīna- stanaparisarasāndrasvedabindūpamardī / srutamalayajavṛkṣakṣīrasaurabhyasabhyo vahati sakhi bhujaṅgībhuktaśeṣaḥ samīraḥ // 2714
ayamekapade tayā viyogaḥ priyayā copanataḥ suduḥsaho me / nava vāridharodayādahobhir bhavitavyaṃ ca nirātapatvaramyaiḥ // 2715
ayameko'hameketi jñānaṃ tatsaṃgame na me / rāga evādhikastatra haridrācūrṇayoriva // 2716
ayameva paro dharmo hyayameva paraṃ tapaḥ / patiśuśrūṣaṇaṃ yatra tat strīṇāṃ svargahetukam // 2717
ayaśaḥ prāpyate yena yena cādhogatirbhavet / svārthācca bhraśyate yena tat karma na samācaret // 2718
ayaśasyam anāyuṣyaṃ paradārābhimarśanam / arthakṣayakaraṃ ghoraṃ pāpasya ca punarbhavam // 2719
ayaśobhidurāloke kopadhāmaraṇādṛte / ayaśobhidurā loke kopadhā maraṇādṛte // 2720
ayaścaṇakacarvaṇaṃ phaṇiphaṇāmaṇeḥ karṣaṇaṃ kareṇa giritolanaṃ jalanidheḥ padā laṅghanam / prasuptaharibodhanaṃ niśitakhaṅgasaṃsparśanaṃ kadācidakhilaṃ bhavenna ca śaṭhāddhanasyārjanam // 2721
ayastu kākatuṇḍena carma ārāmukhena hi / mṛtpiṇḍaṃ ca ghaṭaṃ caiva vidhyet sūcīmukhena hi // 2722
ayācataḥ sīdataśca sarvopāyairnimantraya / ānṛśaṃsyaṃ paro dharmo'yācate yat pradīyate // 2723
ayācitaḥ sukhaṃ datte yācitaśca na yacchati / sarvasvaṃ cāpi harate vidhiruccṛṅkhalo nṛṇām // 2724
ayācitāraṃ nahi devadevam adriḥ sutāṃ grāhayituṃ śaśāka / abhyarthanābhaṅgabhayena sādhur mādhyasthamiṣṭe'pyavalambate'rthe // 2725
ayācito mayā labdho matpreṣitaḥ punargataḥ / yatrāgatastatra gatas tatra kā parivedanā // 2726
ayācyaṃ caiva yācante'bhojyān vyāhārayanti ca / utkocairvañcanābhiśca kāryāṇi ghnanti cāsyati // 2727
ayājyayājanaiścaiva nāstikyena ca karmaṇām / kulānyāśu vinaśyanti yāni hīnāni mantrataḥ // 2728
ayi kaṭhora yaśaḥ kila te priyaṃ kimayaśo nanu ghoramataḥparam / kimabhavadvipine hariṇīdṛśaḥ kathaya nātha kathaṃ bata manyase // 2729
ayi kānta paśya meghaṃ nahi nahi pāpaṃ tavātipuṇyāyāḥ / nahi nahi paśya payodharam apasāraya kañcukīmurasaḥ // 2730
ayi kiṃ guṇavati mālati jīvati bhavatīṃ vinā madhupāḥ / atha yadi jīvati jīvatu jīvanamapi jīvanābhāsaḥ // 2731
ayi kuraṅgi tapovanavibhramād upagatāsi kirātapurīmimām / iha na paśyasi dāraya māraya grasa pibeti śukānapi jalpataḥ // 2732
ayi kuraṅgi turaṅgamavikrame tyaja vanaṃ javanaṃ gamanaṃ kuru / iha vane vicaranti hi nāyakāḥ surabhilohitalohitasāyakāḥ // 2733
ayi kulanicūlamūloc- chedanaduḥśīlavīcivācāle / bakavighasapaṅkasārā na cirāt kāveri bhavitāsi // 2734
ayi kṣudro mābhūn matimahimagarvo manasi vaḥ karī yāto bandhaṃ yadiha vinayastatra vijayī / ayaṃ krodhādhmātastyajati vinayaṃ cen madavaśāt tataḥ skandhāvāraṃ na kimakhilamevākulayati // 2735
ayi khalu badhirādhirāja kīraṃ tudasi śalākanipātanena mohāt / aniśamapi sudhānidhānavāṇīṃ racayatu maunamukho'stu vā samaste // 2736
ayi khalu viṣamaḥ purākṛtānāṃ bhavati hi jantuṣu karmaṇāṃ vipākaḥ / haraśirasi śirāṃsi yāni rejuḥ śiva śiva tāni luṭhanti gṛdhrapādāḥ // 2737
ayi cakitamugdhacātaka marubhuvi dhāvasi mudhā kimudgrīvam / grīṣme davāgnivalitas tāpiccho'yaṃ na vidyutvān // 2738
ayi cakorakuṭumbini kātare tiraya pakṣapuṭena kuṭumbakam / bahu gataṃ kiyadapyavaśiṣyate vyapagataṃ timirairuditaḥ śaśī // 2739
ayi cātaka cañcupuṭāt skhalayati jaladodabindumanilaścet / dvija eva bhāgyahīno jīvanadātā kṛtī jaladaḥ // 2740
ayi citta vittaleśe sahajapremṇā kiyannu lubdhamasi / na tathāpi tadviyogaḥ kevalamāste śivenāpi // 2741
ayi cetovihaga tvaṃ viṣayāraṇye bhramannasi śrāntaḥ / viśrāmakāmanā cec chivakalparuhe ciraṃ tiṣṭha // 2742
ayi jalada yadi na dāsyasi katicit tvaṃ cātakāya jalakaṇikāḥ / tadayamacireṇa bhavitā salilāñjalidānayogyaste // 2743
ayi tyaktāsi kastūri pāmaraiḥ paṅkaśaṅkayā / alaṃ khedena bhūpālāḥ kiṃ na santi mahītale // 2744
ayi dayite tava vadanaṃ pāyaṃ pāyaṃ manobhavo garjan / smitamavalambya tamisrāsv api hatakān hanta no hanti // 2745
ayi daladaravinda syandamānaṃ marandaṃ tava kimapi lihanto mañju guñjantu bhṛṅgāḥ / diśi diśi nirapekṣastāvakīnaṃ vivṛṇvan parimalamayamanyo bāndhavo gandhavāhaḥ // 2746
ayi dīnadayārdranātha he mathurānātha kadāvalokyase / hṛdayaṃ tvadalokakātaraṃ dayita bhrāmyati kiṃ karomyaham // 2747
ayi durjanagarjitena kiṃ sarale namramukhī viṣīdasi tvam / paripanthini devakīsute parivādo'pi tapobhirunnataiḥ // 2748
ayi duṣkṛtakena kena vatse halikadvāri lavaṅgi puṣpitāsi / stabakāstava pāṃsubhiḥ parītāḥ paritaḥ prāṅgaṇasīmni yal luṭhanti // 2749
ayi dūti sakhī tvameva me madano hanti śitaiḥ śilīmukhaiḥ / dayitaṃ tamupānayāśu tat suśako jīvitanirgamo'nyathā // 2750
ayi nandatanūja kiṃkaraṃ patitaṃ māṃ viṣame bhavāmbudhau / kṛpayā tava pādapaṅkaja- sthitadhūlīsadṛśaṃ vibhāvaya // 2751
ayi pataṅgi lavaṅgalatāvane piba madhūni vidhūya madhuvratān / iha vane ca vanecarasaṃkule na ca satāmasātāṃ ca nirūpaṇam // 2752
ayi parāri parunmalayānilā vavuramī jagureva ca kokilāḥ / kalamalotkalitaṃ tu na me manaḥ sakhi babhūva vṛthaiva yathaiṣamaḥ // 2753
ayi pibata cakorāḥ kṛtsnamunnāmikaṇṭha- kramasaralitacañcaccañcavaścandrikāmbhaḥ / virahavidhuritānāṃ jīvitatrāṇahetor bhavati hariṇalakṣmā ye na tejodaridraḥ // 2754
ayi bata guru garvaṃ mā sma kastūri yāsīr akhilaparimalānāṃ maulinā saurabheṇa / girigahanaguhāyāṃ līnamatyantadīnaṃ svajanakamamunaiva prāṇahīnaṃ karoṣi // 2755
ayi makarandasyandini padmini manye tavaiva subhagatvam / puṣpavatīmapi bhavatīṃ tyajati na vṛddhaḥ śucirhaṃsaḥ // 2756
ayi madana na dagdhastvaṃ kimīśena kopāt kimuta rativiyoge nānvabhūrmūrkha duḥkham / aviditaparapīḍo yena māmutpalākṣī- rahitamahitapātraiḥ patrivarṣairdunoṣi // 2757
ayi manmathacūtamañjari śravaṇāyatalocane priye / apahṛtya manaḥ kva yāsi me kimarājakamatra vartate // 2758
ayi mamaiṣa cakoraśiśurmuner vrajati sindhupibasya na śiṣyatām / aśitumabdhimadhītavato'sya ca śaśikarāḥ pibataḥ kati śīkarāḥ // 2759
ayi malayaja mahimāyaṃ kasya girāmastu viṣayaste / udgirato yadgaralaṃ phaṇinaḥ puṣṇāsi parimalodgāraiḥ // 2760
ayi mālati saurabhasāravinir- jitasaṃvikasatkamalānilaye / madhupānavidhau madhupasya punar bhuvane bhavatīmahamākalaye // 2761
ayi mṛgākṣi tavādharapallave dayitadantapadaṃ na bhavatyadaḥ / bhuvanamohanamantrapadāṅkitaṃ kimuta yantramidaṃ smarayoginaḥ // 2762
ayi roṣamurīkaroṣi no cet kimapi tvāṃ prati vāridhe vadāmaḥ / jaladena tavārthinā vimuktāny api toyāni mahān na hā jahāsi // 2763
ayi laṅghitamaryāda smara smara harānalam / dagdhaṃ dagdhumayuktaṃ te janaṃ virahakātaram // 2764
ayi varoru hatasmaradīpike yadi gatāsi madīkṣaṇagocarāt / asamasāyakasāyakakīlitā vada gamiṣyasi me hṛdayāt katham // 2765
ayi vijahīhi dṛḍhopagūhanaṃ tyaja navasaṃgamabhīru vallabham / aruṇakarodgama eṣa vartate varatanu saṃpravadanti kukkuṭāḥ // 2766
ayi vidhuṃ paripṛccha guroḥ kutaḥ sphuṭamaśikṣyata dāhavadānyatā / glapitaśaṃbhugalād garalāt tvayā kimudadhau jaḍa vā vaḍavānalāt // 2767
ayi śākunika kṛto'ñjalir itare na katīha jīvanopāyāḥ / hatvā śukān kimetad vipinamasārasvataṃ kuruṣe // 2768
ayi saṃprati dehi darśanaṃ smara paryutsuka eṣa mādhavaḥ / dayitāsvanavasthitaṃ nṛṇāṃ na khalu prema calaṃ suhṛjjane // 2769
ayi saṃprasīda pārvati śivo'pi tava pādayornipatito'ham / śiva iti kathaṃ hi jalpasi sarudhiragajacarmasaṃvītaḥ // 2770
āyi sakhi kuru kṣipraṃ rambhādalaiḥ śiśirānilaṃ sahacari tanau satkarpūraṃ drutaṃ parilepaya / sarasabisinīpatraistalpaṃ priye parikalpaya sphuṭamiti vibho tasyā gehe bhavanti kiloktayaḥ // 2771
ayi sakhi niśā kiṃ vā ghasraḥ śaśī kimu bhāskaraḥ sphurati purataḥ kāmaḥ kiṃ vā mamāsti sa vallabhaḥ / pratipalamiti prāṇādhīśa priyā virahāturā kathayati muhurmandaṃ mandaṃ sakhīṃ savidhasthitām // 2772
ayi sakhi paridoṣo jāyate cumbane kiṃ kimu kucaparirambhe kiṃ rate brūhi tathyam / itinigadati nāthe dīpamālokayantī hari hari hariṇākṣī hrīsamudre nimagnā // 2773
ayi sakhi mama prāṇādhīśo gato viṣayāntaraṃ kusumaviśikhastasmāduccairdunoti tanuṃ śaraiḥ / laghu kuru tathā yatnaṃ yena smarādhinivāraṇe paṭutaramatestasyāśu syādihāgamanaṃ tataḥ // 2774
ayi sakhi śastaḥ sakhivat patiriti kiṃ tvaṃ na jānāsi / śasto'tisakhivadupapatir ityāli kathaṃ tvayāpi nābodhi // 2775
ayi sarasija sāyaṃ saṃnidhānaṃ tvadīyaṃ bhramara upagato'yaṃ cūtamālāṃ vihāya / anupamamadhulobhād dūrataḥ sāṃprataṃ tad idamanucitametan mudraṇaṃ yanmukhasya // 2776
ayi sarale tāvadimā upadeśagiro viśanti karṇāntaḥ / yāvannāntarbhūtaṃ taccetasi māmakaṃ cetaḥ // 2777
ayi sutanuśarīre talpamāruhya tūrṇaṃ viracaya mama kaṇṭhe bandhanaṃ bāhuvallyā / itinigadati nāthe dīpamālokayantī hari hari hariṇākṣī hrīsamudre nimagnā // 2778
ayi sundari tava vadanaṃ nityaṃ pūrṇaṃ sudhānidhirmatvā / hanta patatyupariṣṭān madhye'mbudhi nityamevāsau // 2779
ayi sundari saṃprati paśya puraś caramācalamastakameti raviḥ / samupaiti tamaḥpaṭalījaṭilā rajanī kuru kāmakalāḥ sakalāḥ // 2780
ayi svayūthyairaśanikṣatopamaṃ mamādya vṛttāntamimaṃ batoditā / mukhāni lolākṣi diśāmasaṃśayaṃ daśāpi śūnyāni vilokayiṣyasi // 2781
ayi hastagataiḥ prāṇair amībhiḥ kandukairiva / aparyantarasaṃ mugdhe kiyat krīḍitumicchasi // 2782
ayi hāralate saṃhara harahuṃkṛtidagdhadehasaṃkṣobham / sadbhāvajānuraktir nahi ramyā paṇyanārīṇām // 2783
ayi hṛdaya dayāṃ mayi kuru kuraṅganayanāṃ vinā badhāna dhṛtim / ṭasaditi jhaṭiti sphuṭa vā sphuṭamidamuktaṃ gatirnānyā // 2784
ayuktaṃ bahu bhāṣante yatra kutrāpi śerate / nagnā vikṣipya gātrāṇi sajjarā iva madyapāḥ // 2785
ayuktaṃ yuktaṃ vā yadabhihitamajñena vibhunā stuyādetannityaṃ jaḍamapi guruṃ tasya vinuyāt / vivatsurnaiḥspṛhyaṃ kathamapi sabhāyāmabhinayet svakāryaṃ saṃtuṣṭe kṣitibhṛti rahasyeva kathayet // 2786
ayuktaṃ svāmino yuktaṃ yuktaṃ nīcasya dūṣaṇam / amṛtaṃ rāhave mṛtyur viṣaṃ śaṃkarabhūṣaṇam // 2787
ayuktaḥ prākṛtaḥ stabdhaḥ śaṭho naikṛtiko'lasaḥ / viṣādī dīrghasūtrī ca kartā tāmasa ucyate // 2788
ayuktacāraṃ durdarśam asvādhīnaṃ narādhipam / varjayanti narā dūrān nadīpaṅkamiva dvipāḥ // 2789
ayuktarūpaṃ kimataḥparaṃ bhavet trinetravakṣaḥ sulabhaṃ tavāpi yat / stanadvaye'smin haricandanāspade padaṃ citābhasmarajaḥ kariṣyati // 2790
ayutaṃ niyutaṃ vāpi pradiśantu prākṛtāya bhogāya / krīṇanti na bilvadalaiḥ kaivalyaṃ paccaṣairmūḍhāḥ // 2791
ayudhyamānasyotpādya brāhmaṇasyāsṛgaṅgataḥ / duḥkhaṃ sumahadāpnoti pretyāprājñatayā naraḥ // 2792
aye kīraśreṇīparivṛḍha vṛthā vāsaraśataṃ tarorasya skandhe gamayati phalāśārabhasataḥ / yadā puṣpārambhe mukhamalinimā kiṃśukataros tadaivābhijñātaṃ phaliparicayo durlabha itaḥ // 2793
aye keyaṃ dhanyā dhavalagṛhavātāyanagatā tulākoṭikvāṇairviṣamaviśikhaṃ jāgarayati / purā yā prāṇeśe gatavati kṛtā puṣpadhanuṣā śarāsārai rātriṃdivamakṛpamujjāgarakṛśā // 2794
aye keyaṃ līlādhavalagṛhavātāyanatale tulākoṭikvāṇaiḥ kusumadhanuṣaṃ jāgarayati / aho netradvandvaṃ vilasati vilaṅghya śrutipathaṃ kathaṃ na trailokyaṃ jayati madanaḥ smeravadanaḥ // 2795
aye kelīgṛhastambha kiṃ kṛtaṃ sukṛtaṃ tvayā / paryaṅke vallabhaṃ tyaktvā tvāmāliṅgati māninī // 2796
aye ko jānīte nijapuruṣasaṅgo hi na tathā yathā cetaḥ strīṇāṃ parapuruṣasaṅgo ramayate / api svairaṃ bhuktā divasamakhilaṃ vāsarakṛtā karasparśādindormukulayati netrāṇi nalinī // 2797
aye ko'yaṃ vṛddho gṛhaparivṛḍhaḥ kiṃ tava pitā na me bhartā kiṃtu vyapagatadṛganyacca badhiraḥ / huhuṃ śrānto'dyāhaṃ śiśayiṣurihaivāpavarake kva yāminyāṃ yāmi svapimi nanu nirdaṃśamaśake // 2798
aye jaladhinandinīnayananīrajālambana- jvalajjvalanajitvarajvarabharatvarābhaṅguram / prabhātajalajonnamadgarimagarvasarvaṃkaṣair jagattritayarocanaiḥ śiśirayāśu māṃ locanaiḥ // 2799
aye tāla vrīḍāṃ vraja gurutayā bhāti na bhavān phale na cchāyā no kaṭhinaparivāro hi bhavataḥ / iyaṃ dhanyā dhanyā saralakadalī sundaradalā parātmānaṃ manye sukhayati phalenāmṛtavatā // 2800
aye diṣṭyā naṣṭo mama gṛhapiśācīparicayaḥ parāvṛttaṃ mohāt sphurati ca manāg brahmaṇi manaḥ / vikāro'pyakṣāṇāṃ galita iva nirbhāti viṣayāt tathāpi kṣetrajñaḥ spṛhayati vanāya prati muhuḥ // 2801
aye dūrabhrāntaṃ viṣayaviṣamāraṇyavipathe paribhrāntaṃ ceto mama vidhuritaṃ svairamadhunā / nirāvarte nitye sthiraniravadhānabhramamaye vivekaprabhraśyadvikṛtiparamānandajaladhau // 2802
aye nīlagrīva kva kathaya sakhe te'dya munayaḥ paraṃ toṣaṃ yeṣāṃ tava varavilāso vitanute / amī dūrāt krūrāḥ kvaṇitamidamākarṇya sahasā tvarante hantuṃ tvāmahaha śabarāḥ puṅkhitaśarāḥ // 2803
aye nṛpatimaṇḍalīmukuṭaratna yuṣmadbhujā- mahoṣmatatisaṃjuṣā bata bhavatpratāpārciṣā / dviṣāmatibhṛśaṃ yaśaḥ prakaṭapārado dhmāpanād udusphuṭata tārakāḥ kapaṭato vihāyastaṭe // 2804
aye pāthovāha sthagaya kakubho'nyāstata itas tyajaitāṃ sīmānaṃ vasati munirasyāṃ kalaśabhūḥ / udañcatkope'smin sa jaladhirapi sthāsyati na te yataḥ pāyaṃ pāyaṃ salilamiha śauryaṃ prathayasi // 2805
aye madhupa mā kṛthā bata vṛthā manodīnatāṃ tuṣārasamaye latāśataniṣevaṇavyākulaḥ / iyaṃ purata eva te sarasapuṣpamāsodaye rasālanavamañjarī madhujharī jarījṛmbhate // 2806
aye mamodāsitameva jihvayā dvaye'pi tasminnanatiprayojane / garau giraḥ pallavanārthalāghave mitaṃ ca sāraṃ ca vaco hi vāgmitā // 2807
aye mātardṛṣṭvā mukhamamṛtabhānubhramavaśāt kacacchadmā rāhurvasati kimu tṛṣṇātaralitaḥ / kimevaṃ kandarpāntakataruṇi sindūrasaraṇic- chalādbhoktuṃ bhūyo bahiriva rasajñāṃ kalayati // 2808
aye mātastātaḥ kva gata iti yadvairiśiśunā darīgehe līnā nibhṛtamiha pṛṣṭā svajananī / kareṇāsyaṃ tasya drutamatha niruddhyāśrubhṛtayā viniḥśvasya sphāraṃ śiva śiva dṛśaivottarayati // 2809
aye muktāratna prasara bahiruddyotaya gṛhān api kṣoṇīndrāṇāṃ kuru phalavataḥ svānapi guṇān / kimatraivātmānaṃ jarayasi mudhā śuktikuhare mahāgambhīro'yaṃ jaladhiriha kastvāṃ gaṇayati // 2810
aye yadi samīhase parapurāvarodhaṃ prabho tadākalaya madvacaḥ kimapi darpanārāyaṇa / pratīpanṛpanāgarīnayananīrakallolinī- samuttaraṇacāturīṃ turagarājimadhyāpaya // 2811
aye lājā uccaiḥ pathi vacanamākarṇya gṛhiṇī śiśoḥ karṇau yatnāt supihitavatī dīnavadanā / mayi kṣīṇopāye yadakṛta dṛśāvaśrubahule tadantaḥśalyaṃ me tvamasi punaruddhartumucitaḥ // 2812
aye vāpīhaṃsā nijavasatisaṃkocapiśunaṃ kurudhvaṃ mā ceto viyati calato vīkṣya vihagān / amī te sāraṅgā bhuvanamahanīyavratabhṛtāṃ nirīhāṇāṃyeṣāṃ tṛṇamiva bhavantyambunidhayaḥ // 2813
aye vārāṃ rāśe katipayapayobinduvibhavair amībhirmā garvaṃ vaha niravalepā hi kṛtinaḥ / na kiṃ lopāmudrāsahacarakarakroḍakuhare bhavān dṛṣṭaḥ kaṣṭaṃ pracalajalajantuvyatikaraḥ // 2814
aye vārāṃ rāśe kuliśakarakopapratibhayād ayaṃ pakṣapremṇā giripatisutastvāmupagataḥ / tvadantarvāstavyo yadi punarayaṃ vāḍavaśikhī pradīptaḥ pratyaṅgaṃ glapayati tataḥ ko'sya śaraṇam // 2815
aye sudhākairaviṇi vyadhāyi mudhā sudhādhāmani bandhubhāvaḥ / janāpavādaḥ paritaḥ prayātaḥ samāgamo hanta na jātu jātaḥ // 2816
aye'stamayate śaśī nahi kṛśībhavatyāgraho vinaśyati tamo haṭhaṃ kimaṇumapyapāste manaḥ / sakhi prakaṭito'ruṇo na karuṇodayaste manāk prayāti khalu yāminī na vimanīkṛthā nāyakam // 2817
aye svargaḥ svargaḥ katidivasamārgaḥ pravasatāṃ purastuṅgau syātāṃ yadi na kucakumbhau mṛgadṛśaḥ / ayācaṃ pātheyaṃ sulabha[mubhayaṃ] mūlaphalayoḥ payaḥ sthāne sthāne pathi pathi ca viśrāmataravaḥ // 2818
aye helāvelātulitakulaśaile jalanidhau kuto vārāmoghaṃ bata jalada moghaṃ vitarasi / samantāduttālajvaladanalakīlākavalana- klamopetānetānupacara payobhirviṭapinaḥ // 2819
ayogajāmanvabhavaṃ na vedanāṃ hitāya me'bhūdiyamunmadiṣṇutā / udeti doṣādapi doṣalāghavaṃ kṛśatvamajñānavaśādivainasaḥ // 2820
ayogyavastubharaṇāt bhajedyogyo'pi duṣṭatām / rakṣaṇāyendradattāsiṃ vahan vyādho'bhavanmuniḥ // 2821
ayodhyāmaṭavībhūtāṃ pitrā bhrātrā ca varjitām / pipāsārto'nudhāvāmi kṣīṇatoyāṃ nadīmiva // 2822
ayyayi sāhasakāriṇi kiṃ tava caṅkramaṇena / ṭasaditi bhaṅgamavāpsyasi kucayugabhārabhareṇa // 2823.1
arakte na sukhaṃ vetti nārakto duḥkhamaśnute / duḥkhānāṃ ca sukhānāṃ ca rakta evāspadaṃ sadā // 2823.2
arakṣitaṃ tiṣṭhati daivarakṣitaṃ surakṣitaṃ daivahataṃ vinaśyati / jīvatyanātho'pi vane visarjitaḥ kṛtaprayatno'pi gṛhe na jīvati // 2824
arakṣitaṃ bhavet satyaṃ daivaṃ tameva rakṣati / daivena nāśitaṃ yattu tasya rakṣā na dṛśyate // 2825
arakṣitā gṛhe ruddhāḥ puruṣairāptakāribhiḥ / ātmānamātmanā yāstu rakṣeyustāḥ surakṣitāḥ // 2826
arakṣitāraṃ rājānaṃ baliṣaḍbhāgahāriṇam / tamāhuḥ sarvalokasya samagramalahārakam // 2827
arakṣyamānāḥ kurvanti yatkiṃcit kilviṣaṃ prajāḥ / tasmāttu nṛpaterardhaṃ yasmād gṛhṇātyasau karān // 2828
araṇyaṃ rakṣitaṃ siṃhāt tasmāt siṃhaḥ surakṣitaḥ / ityanyonyasyopakāre mitratvaṃ tannibandhanam // 2829
araṇyaṃ sāraṅgairgirikuharagarbhāśca haribhir diśo diṅmātaṅgaiḥ salilamuṣitaṃ paṅkajavanaiḥ / priyācakṣurmadhyastanavadanasaundaryavijitaiḥ satāṃ māne mlāne maraṇamathavā dūragamanam // 2830
araṇyabījāñjalidānalālitās tathā ca tasyāṃ hariṇā viśaśvasuḥ / yathā tadīyairnayanaiḥ kutūhalāt puraḥ sakhīnāmamimīta locane // 2831
araṇyaruditaṃ kṛtaṃ śavaśarīramudvartitaṃ sthale'bjamavaropitaṃ suciramūṣare varṣitam / śvapucchamavanāmitaṃ badhirakarṇajāpaḥ kṛtaḥ kṛtāndhamukhamaṇḍanā yadabudho janaḥ sevitaḥ // 2832
araṇyahariṇagrāmam ācakrāma hutāśanaḥ / indoḥ kroḍamṛgaṃ dhartum iva dhūmo nabho yayau // 2833
araṇyānī kveyaṃ dhṛtakanakasūtraḥ kva ca mṛgaḥ kva muktāhāro'yaṃ kva ca sa patagaḥ kveyamabalā / kva tatkanyāratnaṃ lalitamahibhartuḥ kva ca vayaṃ svamākūtaṃ dhātā kimapi nibhṛtaṃ pallavayati // 2834
araṇye puṣpitā vṛkṣā dūrasthāne ca bāndhavāḥ / samṛddhenāpi kiṃ tena yaḥ kāle nopatiṣṭhati // 2835
aratiriyamupaiti māṃ na nidrā gaṇayati tasya guṇān mano na doṣān / vigalati rajanī na saṃgamāśā vrajati tanustanutāṃ na cānurāgaḥ // 2836
aratnālokasaṃhāryam avāryaṃ sūryaraśmibhiḥ / dṛṣṭirodhakaraṃ yūnāṃ yauvanaprabhavaṃ tamaḥ // 2837
arayo'pi hi mitratvaṃ yānti daṇḍavato dhruvam / daṇḍaprāyo hi nṛpatir bhunaktyākramya medinīm // 2838
arayo'pi hi saṃdheyāḥ sati kāryārthagaurave / ahimūṣakavad devā hyarthasya padavīṃ gataiḥ // 2839
aralūvṛkṣapatrāṇāṃ lepo gomukharogahṛt / gonāsasaṃbhavaḥ kṣāro hanti puṣpaṃ cirodbhavam // 2840
aravindamidaṃ vīkṣya khelatkhañjanamañjulam / smarāmi vadanaṃ tasyāś cāru cañcalalocanam // 2841
aravindavṛndamakarandatundilo marudeti mandamiha mandarācalāt / suratāntatāntasudatīmatallikā- kabarīparīmalajharī parīvṛtaḥ // 2842
aravindeṣu kundeṣu ramitaṃ kālayogataḥ / aye mākanda jānīhi tavaivāyaṃ madhuvrataḥ // 2843
araśmi bimbaṃ sūryasya vahniṃ caivāṃśumālinam / dṛṣṭvaikādaśamāsāttu naro norddhvaṃ tu jīvati // 2844
arasāpi hi vāg bhāti proktāvasara eva hi / sarvacittapramodāya gālidānaṃ karagrahe // 2845
arasikajanabhāṣaṇato rasikajanaiḥ saha varaṃ kalahaḥ / lambakucāliṅganato likucakucāpādatāḍanaṃ śreyaḥ // 2846
arājake jīvaloke durbalā balavattaraiḥ / bādhyante na ca vitteṣu prabhutvamiha kasyacit // 2847
arājake tu loke'smiṃs tasmād rājā vidhīyatām / rājā rājye ciraṃ rakṣāṃ kṛtvā svargamavāpnuyāt // 2848
arājakeṣu rāṣṭreṣu dharmo na hyavatiṣṭhate / parasparaṃ ca bādhante sarvathā dhigarājakam // 2849
arājake hi loke'smin sarvato vidrute bhayāt / rakṣārthamasya sarvasya rājānamasṛjat prabhuḥ // 2850
arātibhiryudhi sahayudhvano hatāñ jighūkṣavaḥ śrutaraṇatūryaniḥsvanāḥ / akurvata prathamasamāgamocitaṃ cirojjhitaṃ suragaṇikāḥ prasādhanam // 2851
arātivikramālokavikasvaravilocanaḥ / kṛpāṇodagradordaṇḍaḥ sa sahasrāyudhīyati // 2852
arālakeśyā alake vidhātrā vidhīyamāne calatūlikāgrāt / cyutasya bindorasitasya mārga- rekheva reje navaromarājī // 2853
arāvapyucitaṃ kāryam ātithyaṃ gṛhamāgate / chettumapyāgate chāyāṃ nopasaṃharate drumaḥ // 2854
ariṃ mitramudāsīnaṃ madhyasthaṃ sthaviraṃ gurum / yo na budhyati mandātmā sa ca sarvatra naśyati // 2855
ariṇā saha saṃvāsād viṣeṇa saha bhojanāt / pāpmanā saha sauhārdān maraṇaṃ pratipadyate // 2856
arito'bhyāgato doṣaḥ śatrusaṃvāsakāritaḥ / sarpasaṃvāsadharmitvān nityodvegena dūṣitaḥ // 2857
jāyate plakṣabījāśāt kapotādiva śālmaleḥ / udvegajanano nityaṃ paścādapi bhayāvahaḥ // 2858
aripakṣāśrite mitre marmavedipriyaṃvade / viśvāso naiva kartavyaḥ yadi sākṣād bṛhaspatiḥ // 2859
aribhirjitairaśaktair vijñāpyaṃ sevakaiḥ prabhornītiḥ / viṣayairjito'smi śaṃbho tava yacchlāghyaṃ tadāracaya // 2860
arivadhadehaśarīraḥ sahasā rathisūtaturagapādātaḥ / bhāti sadānatyāgaḥ sthiratāyāmavanitalatilakaḥ // 2861
ariśca mitraṃ bhavati mitraṃ cāpi praduṣyati / anityacittaḥ puruṣas tasmin ko nāma viśvaset // 2862
ariṣaṅvarga evāyam asyāstāta padāni ṣaṭ / teṣāmekamapi cchindan khañjaya bhramarīṃ śriyam // 2863
ariṣṭāni mahārāja śṛṇu vakṣyāmi tāni te / yeṣāmālokanān mṛtyuḥ nijaṃ jānāti yogavit // 2864
aruṃtudaṃ paruṣaṃ rūkṣavācaṃ vākkaṇṭakairvitudantaṃ manuṣyān / vidyādalakṣmīkatamaṃ janānāṃ mukhe nibaddhāṃ nirṛtiṃ vahantam // 2865
arucirniśayā vinā śaśī śaśinā sāpi vinā mahattamaḥ / ubheyena vinā manobhava- sphuritaṃ naiva cakāsti kāminoḥ // 2866
aruṇakiraṇajālairantarikṣe gatarkṣe calati śiśiravāte mandamandaṃ prabhāte / yuvatijanakadambe nāthamuktauṣṭhabimbe caramagirinitambe candrabimbaṃ lalambe // 2867
aruṇakiraṇe vahnau lājānuḍūni juhoti yā pariṇayati tāṃ saṃdhyāmetāmavaimi maṇirdivaḥ / iyamiva sa evāgnibhrāntiṃ karoti purāyataḥ karamapi na kastasyaivotkaḥ sakautukamīkṣitum // 2868
aruṇajalajarājīmugdhahastāgrapādā bahulamadhupamālākajjalendīvarākṣī / anupatati virāvaiḥ patriṇāṃ vyāharantī rajanimacirajātā pūrvasaṃdhyā suteva // 2869
aruṇadalanalinyā snigdhapādāravindā kaṭhinatanudharaṇyāṃ yātyakasmāt skhalantī / avani tava suteyaṃpādavinyāsadeśe tyaja nija kaṭhinatvaṃ jānakī yātyaraṇyam // 2870
aruṇanayanaṃ sabhrūbhaṅgaṃ darasphuritādharaṃ sutanu śaśinaḥ kliṣṭāṃ kāntiṃ karotu tavānanam / kṛtamanunayaiḥ kopo'yaṃ te manasvini vardhatām iti gaditayāśliṣṭo devyā śivāya śivo'stu vaḥ // 2871
aruṇamapi vidrumadruṃ mṛdulataraṃ cāpi kisalayaṃ bāle / adharīkaroti nitarāṃ tavādharo madhurimātiśayāt // 2872
aruṇarāganiṣedhibhiraṃśukaiḥ śravaṇalabdhapadaiśca yavāṅkuraiḥ / parabhṛtāvirutaiśca vilāsinaḥ smarabalairabalaikarasāḥ kṛtāḥ // 2873
aruṇitākhilaśailavanā muhur vidadhatī pathikān paritāpinaḥ / vikacakiṃśukasaṃhatiruccakair udavahaddavahavyavahaśriyam // 2874
aruṇe ca taruṇi nayane tava malinaṃ ca priyasya mukham / mukhamānataṃ ca sakhite jvalitaścāsyāntare smarajvalanaḥ // 2875
aruṇodayavelāyāṃ daśāhena phalaṃ labhet / govisarjanavelāyāṃ sadyaḥ phalada iṣyate // 2876
arundhatīkāmapuraṃdhrilakṣmī- jambhadviṣaddāranavāmbikānām / caturdaśīyaṃ tadihocitaiva gulphadvayāptā yadadṛśyasiddhiḥ // 2877
aruṣyan kruśyamānasya sukṛtaṃ nāma vindati / duṣkṛtaṃ cātmano marṣī ruṣyatyevāpamārṣṭi vai // 2878
arūpo'pi surūpo'pi āḍhyo'pi dravyavarjitaḥ / duḥśīlaḥ śīlayukto vā strīṇāṃ bhartādhidevatā // 2879
are cetomatsya bhramaṇamadhunā yauvanajale tyaja tvaṃ svacchandaṃ yuvatijaladhau paśyasi na kim / tanūjālījālaṃ stanayugalatumbīphalayutaṃ manobhūḥ kaivartaḥ kṣipati ratitantu pratimuhuḥ // 2880
are daiva tvadāyattaṃ kāmaṃ vittādi gacchatu / mamāyattaṃ punarvṛttaṃ hartuṃ kasyeha yogyatā // 2881
are yamabhaṭāḥ śaṭhāḥ kapaṭavigrahe tūdbhaṭā nivedayata vo yamaṃ na ca tavādhikāro mayi / ahaṃ ca śivasundarīcaraṇayugmapaṅkeruha- skhalanmadhusudhārasaṃ samapibaṃ na jānītha re // 2882
are rāmāhastābharaṇa bhasalaśreṇiśaraṇa smarakrīḍāvrīḍāśamana virahiprāṇadamana / sarohaṃsottaṃsa pracaladala nīlotpala sakhe sakhedo'haṃ mohaṃ ślathaya kathaya kvenduvadana // 2883
are vada harernāma kṣemadhāma kṣaṇe kṣaṇe / bahiḥ sarati niḥśvāse viśvāsaḥ kaḥ pravartate // 2884
araiḥ saṃdhāryate nābhir nābhau cārāḥ pratiṣṭhitāḥ / svāmisevakayorevaṃ vṛtticakraṃ pravartate // 2885
arodi madhupairbhṛśaṃ kamalamālayā mīlitaṃ vyakampi jalavīcibhirvidalitaṃ mukhaṃ kairavaiḥ / vilokya rajanau hrade virahikokaśokaṃ ghanaṃ paravyasanakātarāḥ kimiva kurvate sādhavaḥ // 2886
arkakarpāsayormūlaṃ jalapītaṃ jayedviṣam / paṭolamūlanasyena kāladaṣṭo'pi jīvati // 2887
arkacchāyaṃ tirayati sudhāliptavidyunmatallī cakraprakhyaṃ mahati suṣamāmaṇḍale dūramagnam / raktādarśapratiphalamiva śrīsadaṅgaṃ vahantī dṛṣṭā kācit taralanayanā devateva smarasya // 2888
arkāḥ kiṃ phalasaṃcayena bhavatāṃ kiṃ vaḥ prasūnairnavaiḥ kiṃ vā bhūrilatācayena mahatā gotreṇa kiṃ bhūyasā / yeṣāmekatamo babhūva sa punarnaivāsti kaścit kule chāyāyāmupaviśya yasya pathikāstṛptiṃ phalaiḥ kurvate // 2889
arkāḥ kecana kecidakṣataravaḥ keciddalakṣmāruhāḥ nimbāḥ kecana kecidatra vipine krūrāḥ karīradrumāḥ / mākando makarandatundilamiladbhṛṅgāliśṛṅgāritaḥ ko'pyatrāsti na mitra yatra tanute karṇāmṛtaṃ kokilaḥ // 2890
arkābhimukhyasalilasthitisādhanāni raktāmbujasya phalitānyadhunā tapāṃsi / yadbhīru tasya paribhūtikaraṃ padaṃ tvaṃ lākṣārasāntaritarāgamidaṃ karoṣi // 2891
arghāyāmbudhirindumaṇḍalamapi śrīcandanaṃ taṇḍulās tārā bilvadalaṃ nabhaḥsuradhunī dhūpaḥ pradīpo raviḥ / kheṭāḥ pañcaphalāni kiṃ ca kakubhastāmbūlamārātrikaṃ meruḥ śrījagatīpate tava yaśoyogeśvarasyārcane // 2892
arghyaṃ dattvātha devāya bhāskarāya samāhitaḥ / tato'laṃkṛtagātraḥ san vṛttamālokya mantravat // 2893
arghyamarghyamiti vādinaṃ nṛpaṃ so'navekṣya bharatāgrajo yataḥ / kṣatrakopadahanārciṣaṃ tataḥ saṃdadhe dṛśamudagratārakām // 2894
arcakasya tapoyogād arcanasyātiśāyanāt / ābhirūpyācca mūrtīnāṃ devaḥ sāṃnidhyamṛcchati // 2895
arcāmaḥ satataṃ gaṇādhipamathāpyākhūn nihanmaḥ śataṃ dhyāyāmo hṛdi bhairavaṃ tadapi tu protsārayāmaḥ śunaḥ / bhūteśaṃ praṇumastathāpi śataśo bhūtān nigṛhṇīmahe nahyekasya guṇaḥ parasya mahato doṣānapi prorṇute // 2896
arcāmīti dhiyā yadeva kusumaṃ kṣiptvā jano mucyate vidhyāmīti dhiyā tadeva vikiran bhasmīkṛto manmathaḥ / ityābhyantaravṛttimātrarasiko bāhyānapekṣaśca yaḥ sa svāmī mama daivataṃ taditaro nāmnāpi nāmnāyate // 2897
arcirmālākarālāddivamabhilihato dāvavahneradūrād uḍḍīyoḍḍīya kiṃcicchalabhakavalanānandamandapracārāḥ / agre'gre saṃraṭantaḥ pracurataramasīpātadurlakṣadhūmrā dhūmyāṭāḥ paryaṭanti prativiṭapamamī niṣṭhurāḥ svasthalīṣu // 2898
arciṣmanti vidārya vaktrakuharāṇyāsṛkkaṇo vāsukes tarjanyā viṣakarburān gaṇayataḥ saṃspṛśya dantāṅkurān / ekaṃ trīṇi navāṣṭa sapta ṣaḍiti vyastāstasaṃkhyākramā vācaḥ śaktidharasya śaiśavakalāḥ kurvantu vo maṅgalam // 2899
arcye viṣṇau śilādhīrguruṣu naramatirvaiṣṇave jātibuddhir viṣṇorvā vaiṣṇavānāṃ kalimalamathane pādatīrthe'mbubuddhiḥ / śrīviṣṇornāmni mantre sakalakaluṣahe śabdasāmānyabuddhir viṣṇau sarveśvareśe taditarasamadhīryasya vā nārakī saḥ // 2900
arjayejjñānamarthāṃśca pumānamaravat sadā / keśeṣviva gṛhītaḥ san mṛtyunā dharmamācaret // 2901
arjitaṃ svena vīryeṇa nānyamāśritya kaṃcana / phalaśākamapi śreyo bhoktuṃ hyakṛpaṇaṃ gṛhe // 2902
parasya nu gṛhe bhoktuḥ paribhūtasya nityaśaḥ / sumṛṣṭamapi na śreyo vikalpo'yamataḥ satām // 2903
arjunaḥ kṛṣṇasaṃyuktaḥ karṇaṃ yatrānudhāvati / tannetraṃ tu kurukṣetram iti mugdhe mṛśāmahe // 2904
arjunaḥ phalgunaḥ pārthaḥ kirīṭī śvetavāhanaḥ / bībhatsurvijayī kṛṣṇaḥ savyasācī dhanaṃjayaḥ // 2905
arjunasya ime bāṇā neme bāṇāḥ śikhaṇḍinaḥ / sīdanti mama gātrāṇi māghamā segavā iva // 2906
arjunasya pratijñe dve na dainyaṃ na palāyanam / āyū rakṣati marmāṇi āyurannaṃ prayacchati // 2907
arjunānte varārohe bhīmānte ca varānane / pāṇḍavaiḥ saha yoddhavyaṃ rakṣaṇīyo dhanaṃjayaḥ // 2908
arjunīyati yadarjane jano varjanīyajanatarjanādibhiḥ / maṅkṣu naśyati cirāya saṃcitā vañcitā jagati ke na saṃpadā // 2909
arthaṃ dhigastu bahuvairikaraṃ narāṇāṃ rājyaṃ dhigastu bhayadaṃ bahu cintanīyam / svargaṃ dhigastu punarāgamanapravṛttiṃ dhig dhik śarīramapi rogasamāśrayaṃ ca // 2910
arthaṃ mahāntamāsādya vidyāmaiśvaryameva vā / vicaratyasamunnaddho yaḥ sa paṇḍita ucyate // 2911
arthaṃ sapratibandhaṃ prabhuradhigantuṃ sahāyavāneva / dṛśyaṃ tamasi na paśyati dīpena vinā sacakṣurapi // 2912
arthaḥ kāmo dharmo mokṣaḥ sarve bhavanti puruṣasya / tāvadyāvat pīḍāṃ jāṭharavahnirna vidadhāti // 2913
arthaḥ sukhaṃ kīrtirapīha mā bhūd anartha evāstu tathāpi dhīrāḥ / nijapratijñāmanurudhyamānā mahodyamāḥ karmasamārabhante // 2914
artha eva hi keṣāṃcid anartho bhavitā nṛṇām / arthaśreyasi cāsakto na śreyo vindate naraḥ // 2915
arthagrahaṇe na tathā dunoti kaṭukūjitairyathā piśunaḥ / rudhirādānādadhikaṃ dunoti karṇe kvaṇan maśakaḥ // 2916
arthajñāt saṃśayacchettā tataḥ śreyān svakarmakṛt / muktasaṅgastato bhūyān adogdhā dharmamātmanaḥ // 2917
arthatyāgo hi kāryaḥ syād arthaṃ śreyāṃsamicchatā / bījaupamyena kaunteya mā te bhūdatra saṃśayaḥ // 2918
arthadharmau parityajya yaḥ kāmamanuvartate / evamāpadyate kṣipraṃ rājā daśaratho yathā // 2919
arthanāśaṃ manastāpaṃ gṛhe duścaritāni ca / vañcanaṃ cāpamānaṃ ca matimān na prakāśayet // 2920
arthapatau bhūmipatau bāle vṛddhe tapo'dhike viduṣi / yoṣiti mūrkhe guruṣu ca viduṣā naivottaraṃ deyam // 2921
arthapraśnakṛtau loke sulabhau tau gṛhe gṛhe / dātā cottaradaścaiva durlabhau puruṣau bhuvi // 2922
arthaprāṇavināśasaṃśayakarīṃ prāpyāpadaṃ dustarāṃ pratyāsannabhayo na vetti vibhavaṃ svaṃ jīvitaṃ kāṅkṣati / uttīrṇastu tato dhanārthamaparāṃ bhūyo viśatyāpadaṃ prāṇānāṃ ca dhanasya cādhamadhiyāmanyonyahetuḥ paṇaḥ // 2923
arthapriyatayātmānam apriyāya dadāti yā / kāmātmanyapi niḥsnehāṃ ko'nurakteti manyate // 2924
arthamanarthaṃ bhāvaya nityaṃ nāsti tataḥ sukhaleśaḥ satyam / putrādapi dhanabhājāṃ bhītiḥ sarvatraiṣā vihitā rītiḥ // 2925
arthayuktasya karaṇam anarthasya ca varjanam / nyāyataśca karādānaṃ svayaṃ ca pratimokṣaṇam // 2926
arthayuktimavijñāya yaḥ śubhe kurute matim / mitre vā yadi vā śatrau tasyāpi calitā matiḥ // 2927
arthayedeva mitrāṇi sati vāsati vā dhane / nānarthayan vijānāti mitrāṇāṃ sāraphalgutām // 2928
artharakṣāparo bhṛtyaḥ kṛtyākṛtyavivekavit / sāndhivigrahikaḥ kāryo rājñā nayaviśāradaḥ // 2929
arthavantaḥ praśasyante nindyante tadvinākṛtāḥ / āgemeṣvapi cedevam adbhutaṃ kiṃ śarīriṣu // 2930
arthavānarthamarthibhyo na dadātyatra ko guṇaḥ / ekaiva gatirarthasya dānamanyā vipattayaḥ // 2931
arthavāneva loke'smin pūjyate mitrabāndhavaiḥ / arthahīnastu puruṣo jīvannapi mṛtopamaḥ // 2932
arthavān duṣkulīno'pi loke pūjyatamo naraḥ / śaśinastulyavaṃśo'pi nirdhanaḥ paribhūyate // 2933
arthaścet sarvathā rakṣya iti kaiścidudāhṛtam / tatkathaṃ na hariścandro'rakṣat kuśikanandane // 2934
dharmastu rakṣitaḥ sarvair api dehavyayena ca / śibiprabhṛtibhūpālair dadhīcipramukhairdvijaiḥ // 2935
arthasaṃpadvimohāya bahuśokāya caiva hi / tasmādarthamanarthakyaṃ śreyo'rthī dūratastyajet // 2936
arthasaṃpādanārthaṃ ca pīḍyamānasya śatrubhiḥ / sādhuṣu vyapadeśārthaṃ dvividhaḥ saṃśrayaḥ smṛtaḥ // 2937
arthasiddhiṃ parāmicchan dharmamevāditaścaret / nahi dharmādapaityarthaḥ svargalokādivāmṛtam // 2938
arthasya niścayo dṛṣṭo vicāreṇa hitoktitaḥ / na snānena na dānena prāṇāyāmaśatena vā // 2939
arthasya puruṣo dāsaḥ sa ca jātu na kasyacit / yadarjanaparā loke sarve'pi bhuvanatraye // 2940
arthasya puruṣo dāso dāsastvartho na kasyacit / iti satyaṃ mahārāja baddho'smyarthena kauravaiḥ // 2941
arthasya mūlaṃ prakṛtirnayaśca dharmasya kāruṇyamakaitavaṃ ca / kāmasya vittaṃ ca vapurvayaśca mokṣasya sarvārthanivṛttireva // 2942
arthasya saṃgrahe caināṃ vyaye caiva niyojayet / śauce dharme'nnapaktyāṃ ca pāriṇāhyasya cekṣaṇe // 2943
arthasya sadotthānaṃ niyamaparīpālanaṃ kriyājñānam / sthānatyāgaḥ paṭutā- 'nudvegaḥ strīṣvaviśvāsaḥ // 2944
arthasya sādhane siddha utkarṣe rakṣaṇe vyaye / nāśopabhoga āyāsas trāsaścintā bhramo nṛṇām // 2945
arthasyānarthapūrṇasya ko'vasīdatu saṃgrahe / tatsaṃtuṣṭairnnacediṣṭair duṣṭaiḥ syānnayanotsavaḥ // 2946
arthasyopārjanaṃ kaṣṭaṃ kaṣṭamasya gṛhāgamaḥ / tasyāgatasya bandhubhyo viniyogaḥ sukhāvahaḥ // 2947
arthasyopārjanaṃ kṛtvā naivābhāgyaḥ samaśnute / araṇyaṃ mahadāsādya mūḍhaḥ somilako yathā // 2948
arthasyopārjane duḥkhaṃ pālane ca kṣaye tathā / nāśe duḥkhaṃ vyaye duḥkhaṃ ghnanti caivārthakāraṇāt // 2949
arthahīno'pi madhuraḥ śabdo lokapriyaṃkaraḥ / vīṇāveṇumṛdaṅgādīny atrodāharaṇāni naḥ // 2950
arthāṃśca durlabhāṃlloke kleśāṃśca sulabhāṃstathā / duḥkhaṃ caiva kuṭumbārthe yaḥ paśyati sa mucyate // 2951
arthāṃstyajata pātrebhyaḥ sutān prāpnuta kāmajān / priyaṃ priyebhyaścarata rājā hi tvarate jaye // 2952
arthāḥ khalu samṛddhā hi bāḍhaṃ duḥkhaṃ vijānatām / asamṛddhāstvapi sadā mohayantyavicakṣaṇān // 2953
arthāḥ pādarajopamā girinadīvegopamaṃ yauvanaṃ mānuṣyaṃ jalabindulolacapalaṃ phenopamaṃ jīvanam / dharmaṃ yo na karoti niścalamatiḥ svargārgalodghāṭanaṃ paścāttāpahato jarāpariṇataḥ śokāgninā dahyate // 2954
arthāḥ sādhāraṇā eva viyujyante svabhāvataḥ / mamatāṃ tyajatāṃ teṣu mahadutpadyate yaśaḥ // 2955
arthākṛṣṭadhiyaḥ padaṃ racayataḥ śabdāvadhānātmanaḥ saṃdhicchedavidhānanirgamavidhivyāpāramātanvataḥ / mā māṃ kaścidiha grahīditi muhuḥ sāśaṅkamāpaśyataś caurasyeva kaverbhayaṃ bhavati yattadvidviṣāmastu vaḥ // 2956
arthāgamo nityamarogitā ca priyā ca bhāryā priyavādinī ca / vaśyaśca putro'rthakarī ca vidyā ṣaḍ jīvalokasya sukhāni rājan // 2957
arthā gṛhe nivartante śmaśāne caiva bāndhavāḥ / sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ cāpi gacchantamanugacchati // 2958
arthāturāṇāṃ na suhṛn na bandhuḥ kāmāturāṇāṃ na bhayaṃ na lajjā / vidyāturāṇāṃ na sukhaṃ na nidrā kṣudhāturāṇāṃ na vapurna tejaḥ // 2959
arthāt palāyate jñānaṃ mārjārānmūṣiko yathā / vakavat jñāyatāmarthaḥ siṃhavacca jayedripum // 2960
arthā duḥkhaṃ parityaktuṃ pālitāścāpi te'sukhāḥ / duḥkhena cādhigamyante teṣāṃ nāśaṃ na cintayet // 2961
arthāddharmaśca kāmaśca svargaścaiva narādhipa / prāṇayātrā hi lokasya vinārthaṃ na prasidhyati // 2962
arthād bhraṣṭastīrthayātrāṃ tu gacchet satyād mraṣṭo rauravaṃ vai vrajecca / yogād bhraṣṭaḥ satyadhṛtiṃ ca gacched rājyād bhraṣṭo mṛgayāyāṃ vrajecca // 2963
arthānarthāntare buddhir niścitāpi na śobhate / ghātayanti hi karyāṇi dūtāḥ paṇḍitamāninaḥ // 2964
arthānarthau viniścitya vyavasāyaṃ bhajeta ha / guṇataḥ saṃgrahaṃ kuryād doṣatastu visarjayet // 2965
arthā na santi na ca muñcati māṃ durāśā tyāge ratiṃ vahati durlalitaṃ mano me / yācñā ca lāghavakarī svavadhe ca pāpaṃ prāṇāḥ svayaṃ vrajata kiṃ paridevanena // 2966
arthā na syuryadi vijahimo dharmamarthaikasādhyaṃ kāyakleśaiḥ katikatividhaḥ sādhanīyo na dharmaḥ / kāyaḥ śrānto yadi bhavati kastāvatā dharmalopaś cittaṃ dattvā sakṛdiva śive cintitaṃ sādhayāmaḥ // 2967
arthānāmadhikānāṃ rājñā caureṇa vā nāśaḥ / anne khalvatibhukte vamanaṃ vā syādvireko vā // 2968
arthānāmananuṣṭhātā kāmacārī vikatthanaḥ / api sarvāṃ mahīṃ labdhvā kṣiprameva vinaśyati // 2969
arthānāmarjanaṃ kāryaṃ vardhanaṃ rakṣaṇaṃ tathā / bhakṣyamāṇo nirādāyaḥ sumerurapi hīyate // 2970
arthānāmarjane duḥkham arjitānāṃ ca rakṣaṇe / nāśe duḥkhaṃ vyaye duḥkhaṃ dhigarthāḥ kaṣṭasaṃśrayāḥ // 2971
arthānāmārjanaṃ kāryaṃ vardhanaṃ rakṣaṇaṃ tathā / bhakṣyamāṇo nirādāyaḥ kṣīyate himavānapi // 2972
arthānāmīśiṣe tvaṃ vayamapi ca girāmīśmahe yāvaditthaṃ śūras tvaṃ vāgmidarpajvaraśamanavidhāvakṣayaṃ pāṭavaṃ naḥ / sevante tvāṃ dhanāndhā matimalahataye māmapi śrotukāmā mayyapyāsthā na te cet tvayi mama sutarāmeṣa rājan gato'smi // 2973
arthānāmīśvaro yaḥ syād indriyāṇāmanīśvaraḥ / indriyāṇāmanaiśvaryād aiśvaryād bhraśyate hi saḥ // 2974
arthānāharato'narthāḥ samāyānti pramādinaḥ / apramattastato mārge nityamevāstu vittavān // 2975
arthānulāpān vrajasundarīṇām akṛtrimāṇāṃ ca sarasvatīnām / ārdrāśayena śravaṇāñcalena saṃbhāvayantaṃ taruṇaṃ gṛṇīmaḥ // 2976
arthān kecidupāsate kṛpaṇavat kecit tvalaṃkurvate veśyāvat khalu dhātuvādina ivodbadhnanti kecid rasān / arthālaṃkṛtisadrasadravamucāṃ vācāṃ praśastispṛśāṃ kartāraḥ kavayo bhavanti katicit puṇyairagaṇyairiha // 2977
arthān brūyān na cāsatsu guṇān brūyān na cātmanaḥ / ādadyān na ca sādhubhyo nāsatpuruṣamāśrayet // 2978
arthā bhāgyodaye jantuṃ viśanti śataśaḥ svayam / digbhyo'bhyupetya sarvābhyaḥ sāyaṃ tarumivāṇḍajāḥ // 2979
arthābhāve tu yajjñānaṃ pratyakṣamiva dṛśyate / gandharvanagarākāraṃ svapnaṃ tadupalakṣayet // 2980
arthābhāve mṛdutā kāṭhinyaṃ bhavati cārthabāhulye / naikatrārthamṛdutve prāyaḥ śloke ca loke ca // 2981
arthārthinā priyā eva śrīharṣodīritā giraḥ / sārasvate tu saubhāgye prasiddhā tadviruddhatā // 2982
arthārthinī devapūjāspapnopaśrutitatparā / sadā gaṇakagehaṃ sā praṣṭuṃ yāti grahasthitim // 2983
arthārthī jīvaloko'yaṃ jvalantamupasarpati / kṣīṇakṣīrāṃ nirājīvyāṃ vatsastyajati mātaram // 2984
arthārthī jīvaloko'yaṃ śmaśānamapi sevate / janitāramapi tyaktvā niḥsvaṃ gacchati dūrataḥ // 2985
arthārthī yāni kaṣṭāni mūḍho'yaṃ sahate janaḥ / śatāṃśenāpi mokṣārthī tāni cen mokṣamāpnuyāt // 2986
arthārthī yāni kaṣṭāni sahate kṛpaṇo janaḥ / tānyeva yadi dharmārthī na bhūyaḥ kleśabhājanam // 2987
arthālābhe'pi mahati svādhyāyaṃ na samutsṛjet / kulānyakulatāṃ yānti svādhyāyasya vivarjanāt // 2988
arthāharaṇakauśalyaṃ kiṃ stumaḥ śāstravādinām / avyayebhyo'pi ye cārthān niṣkarṣanti sahasraśaḥ // 2989
arthā hasantyucitadānavihīnacittaṃ bhūmirnaraṃ ca mama bhūmiriti bruvāṇam / jārā hasanti tanayānupalālayantaṃ mṛtyurhasatyavanipaṃ raṇaraṅgabhīrum // 2990
arthiko vyādhito mūrkhaḥ pravāsī parasevakaḥ / jīvanto'pi mṛtāḥ pañca pañcaite dukhabhāginaḥ // 2991
arthitā vibhavastyāgaḥ svātantryamucitajñatā / iti pañcaguṇopatem āśrayedāśrayaṃ naraḥ // 2992
arthitve prakaṭīkṛte'pi na phalaprāptiḥ prabhoḥ pratyuta druhyan dāśarathirviruddhacarito yuktastayā kanyayā / utkarṣaṃ ca parasya mānayaśasorvisraṃsanaṃ cātmanaḥ strīratnaṃ ca jagatpatirdaśamukho dṛptaḥ kathaṃ mṛṣyate // 2993
arthinastvaritadānena tṛptirbhavati yādṛśī / bahudānaṃ vilambena na tādṛk tṛptikārakam // 2994
arthināṃ kṛpaṇā dṛṣṭis tvanmukhe patitā sakṛt / tadavasthā punardeva nānyasya mukhamīkṣate // 2995
arthināṃ mitravargasya vidviṣāṃ ca parāṅmukhaḥ / yo na yāti pitā tena putrī mātā ca vīrasūḥ // 2996
arthināmupapannānāṃ pūrvaṃ cāpyupakāriṇām / āśāṃ saṃśrutya yo hanti sa loke puruṣādhamaḥ // 2997
arthini kavayati kavayati paṭhati ca paṭhati stavonmukhe stauti / paścādyāmītyukte maunī dṛṣṭiṃ nimīlayati // 2998
arthine na tṛṇavaddhanamātraṃ kiṃ tu jīvanamapi pratipādyam / evamāha kuśavajjaladāpī dravyadānavidhiruktividagdhaḥ // 2999
arthino jaṭharajvālādagdhā vāk kaṃcidañcati / tāṃ cāśamayato vittaṃ kinnimittaṃ na vidmahe // 3000
arthipratyarthilakṣairapy aparāṅmukhacetasam / tvāṃ parāṅmukhatāṃ ninyuḥ kevalaṃ parayoṣitaḥ // 3001
arthibhuktāvaśiṣṭaṃ yat tadaśnīyān mahāśayaḥ / śveto'rthirahitaṃ bhuktvā nijamāṃsāśano'bhavat // 3002
arthibhyaḥ kanakasya dīpakapiśā viśrāṇitā rāśayo vāde vādiviṣāṇināṃ pratihatāḥ śāstroktigarvā giraḥ / utkhātapratiropitairnṛpatibhiḥ śārairiva krīḍitaṃ kartavyaṃ kṛtamarthitā yadi vidhestatrāpi sajjā vayam // 3003
arthibhyaśca dviṣadbhyaśca vaimukhyaṃ yasya nāstyasau / mahodāraḥ sadā śāntaḥ kṛtajñaḥ ko'pi durlabhaḥ // 3004
arthibhraṃśabahūbhavatphalabharavyājena kubjāyitaḥ satyasminnatidānabhāji kathamapyāstāṃ sa kalpadrumaḥ / āste nirvyayaratnasaṃpadudayodagraḥ kathaṃ yācaka- śreṇīvarjanaduryaśonibiḍitavrīḍastu ratnācalaḥ // 3005
arthī karoti dainyaṃ labdhārtho garvamaparitoṣaṃ ca / naṣṭadhanaśca saśokaḥ sukhamāste niḥspṛhaḥ puruṣaḥ // 3006
arthī yenārthakṛtyena saṃvrajatyavicārayan / tamarthamarthaśāstrajñāḥ prāhurarthyāśca lakṣmaṇa // 3007
arthī lāghavamucchrito nipatanaṃ kāmāturo lāñchanaṃ lubdho'kīrtimasaṃgaraḥ paribhavaṃ duṣṭo'nyadoṣe ratim / niḥsvo vañcanamunmanā vikalatāṃ śokākulaḥ saṃśayaṃ durvāgapriyatāṃ durodaravaśaḥ prāpnoti kaṣṭaṃ muhuḥ // 3008
arthena kiṃ kṛpaṇahastagatena tena rūpeṇa kiṃ guṇaparākramavarjitena / mitreṇa kiṃ vyasanakālaparāṅmukhena jñānena kiṃ bahuśaṭhādhikamatsareṇa // 3009
arthena parihīṇaṃ tu naramaspṛśyatāṃ gatam / tyajanti bāndhavāḥ sarve mṛtaṃ sattvamivāsavaḥ // 3010
arthena rakṣitamidaṃ rājyaṃ punararthamarpayati / arthaikaparo nṛpatiḥ pariharati punaḥ kṣaṇādubhayam // 3011
arthena hi vihīnasya puruṣasyālpamedhasaḥ / vyucchidyante kriyāḥ sarvā grīṣme kusarito yathā // 3012
arthena hīnaḥ puruṣas tyajyate mitrabāndhavaiḥ / tyaktalokakriyāhāraḥ parāsuriva niṣprabhaḥ // 3013
arthenāpi hi kiṃ tena yasyānarthe tu saṃgatiḥ / ko hi nāma śikhājātaṃ pannagasya maṇiṃ haret // 3014
arthenopārjyate dharmo dharmeṇārtha upārjyate / anyonyāśrayaṇaṃ hyetad ubhayotpattisādhanam // 3015
arthendriyārthābhidhyānaṃ sarvārthāpahnavo nṛṇām / bhraṃśito jñānavijñānād yenāviśati mukhyatām // 3016
arthe pratyupalabdhe ca paradoṣe ca kīrtite / ātmānaṃ sādhu kartavyaṃ śīlavṛttamabhīpsitam // 3017
arthebhyo hi vivṛttebhyaḥ saṃbhṛtebhyastatastataḥ / kriyāḥ sarvāḥ pravartante parvatebhya ivāpagāḥ // 3018
artheṣu kāmamupalabhya manoratho me strīṇāṃ dhaneṣvanucitaṃ praṇayaṃ karoti / māne ca kāryakaraṇe ca vilambamāno dhig bhoḥ kulaṃ ca puruṣasya daridratāṃ ca // 3019
artheṣvalabhyeṣvakṛtaprayatnaṃ kṛtādaraṃ nityamupāyavatsu / jitendriyaṃ nānutapanti rogās tatkālayuktaṃ yadi nāsti daivam // 3020
arthe hyavidyamāne'pi saṃsṛtirna nivartate / dhyāyato viṣayānasya svapne'narthāgamo yathā // 3021
arthairanekairjananīmamuṣyāś cittaṃ ca dattvā cirakālacintyam / saṃtoṣayeyaṃ sahasaiva bhadre na cet kathaṃ syād iha naḥ praveśaḥ // 3022
arthairarthā nibaghyante gajairiva mahāgajāḥ / na hyanarthavatā śakyaṃ vāṇijyaṃ kartumīhayā // 3023
arthairvihīnaḥ puruṣo jīvannapi mṛtopamaḥ / dharmārthavidyārjanato matiryasya nivartate // 3024
artho girāmapihitaḥ pihitaśca kaścit saubhāgyameti marahaṭṭavadhūkucābhaḥ / nāndhrīpayodhara ivātitarāṃ prakāśo no gurjarīstana ivātitarāṃ nigūḍhaḥ // 3025
arthotkaṇṭhāvakuṇṭhapramuṣitavinayairluṭhyatāṃ nākiśuṇṭhaiḥ pratno ratnoccayaḥ kiṃ tvativiṣamadaśāṃ tāmanudhyāya khidye / sindho manthādrimanthāt taralatarabṛhadbhaṅgasaṃghātaghāta- prabhraśyanmūlavelāgirigaṇapatanoddāmadhāmandhamīkā // 3026
artho narāṇāṃ patiraṅganānāṃ varṣā nadīnāmṛturāṭ tarūṇām / svadharmacārī nṛpatiḥ prajānāṃ gataṃ gataṃ yauvanamānayanti // 3027
artho na saṃbhṛtaḥ kaścin na vidyā kācidarjitā / na tapaḥ saṃcitaṃ kiṃcid gataṃ ca sakalaṃ vayaḥ // 3028
artho nāma janānāṃ jīvitamakhilakriyākalāpaśca / tamapi harantyatidhūrtāḥ chagalagalā gāyanā loke // 3029
arthopacayavijñānam asti yasya sa paṇḍitaḥ / saraḥ salilasaṃpūrṇam āśrayanti vihaṅgamāḥ // 3030
arthopārjanadakṣaśca kṣāntiśīlaḥ sadā bhavet / na tatra parakāryāṇi vidvānāpi viśeṣayet // 3031
artho'pyarthena cet sādhyaḥ kā vārtā dharmakāmayoḥ / arthaḥ sarvajaganmūlam anartho'rthaviparyayaḥ // 3032
artho vinaivārthanayopasīdan nālpo'pi dhīrairavadhīraṇīyaḥ / mānyena manye vidhinā vitīrṇaḥ sa prītidāyo bahu mantumarhaḥ // 3033
arthoṣmā pitṛlālanaṃ viṭaghaṭāmelaḥ priyaṃmanyatā tāruṇyaṃ nagare sthitistaralatā dhīḥ kāmaśāstraṃ prati / saṃgītaṃ rajanī vidhurmadhumadaḥ spardhā sapatnaistathā veśyānāmanuraktavittaharaṇe kurvanti sāhāyakam // 3034
artho'sti cenna padaśuddhirathāsti sāpi no rītirasti yadi sā ghaṭanā kutastyā / sāpyasti cenna navavakragatistadetad vyarthaṃ vinā rasamaho gahanaṃ kavitvam // 3035
artho hi kanyā parakīya eva tāmadya saṃpreṣya parigrahītuḥ / jāto mamāyaṃ viśadaḥ prakāmaṃ pratyarpitanyāsa ivāntarātmā // 3036
artho hi naṣṭakāryārthair ayatnenādhigamyate / utsāho balavānārya nāstyutsāhāt paraṃ balam // 3037
arthaucityavatā sūktir alaṃkāreṇa śobhate / pīnastanasthiteneva hāreṇa hariṇekṣaṇā // 3038
ardhaṃ kalaṅkarahitā karuṇaiva śaṃbhor ardhaṃ guṇāstaditare sakalāḥ sametāḥ / ityamba saṃprati kila sphuritaṃ rahasyaṃ saṃpaśyato mama bhavanmayamaiśamardham // 3039
ardhaṃ jitaṃ tripuramamba tava smitaṃ ced ardhāntareṇa ca tathā bhavitavyameva / taccintaye janani kāraṇasūkṣmarūpa- sthūlātmakatripuraśāntikṛte smitaṃ te // 3040
ardhaṃ dantacchadasya sphurati japavaśādardhamapyutprakopād ekaḥ pāṇiḥ praṇantuṃ śirasi kṛtapadaḥ kṣeptumanyastameva / ekaṃ dhyānānnimīlatyaparamavikasadvīkṣate netramitthaṃ tulyānicchāvidhitsā tanuravatu sa vo yasya saṃdhyāvidhāne // 3041
ardhaṃ dānavavairiṇā girijayāpyardhaṃ śivasyāhṛtaṃ devetthaṃ jagatītale puraharābhāve samunmīlati / gaṅgā sāgaramambaraṃ śaśikalā nāgādhipaḥ kṣmātalaṃ sarvajñatvamadhīśvaratvamagamat tvāṃ māṃ tu bhikṣāṭanam // 3042
ardhaṃ nītvā niśāyāḥ sarabhasasuratāyāsasaṃśleṣayogaiḥ prodbhūtāsahyatṛṣṇo madhumadanirato harmyapṛṣṭhe vivikte / saṃbhogaklāntakāntāśithilabhujalatāvarjitaṃ karkarīto jyotsnābhinnācchadhāraṃ na pibati salilaṃ śāradaṃ mandabhāgyaḥ // 3043
ardhaṃ premanibaddhamardhamaparaṃ lajjāśritaṃ mānasaṃ evaṃ netrasaroruhaṃ priyamukhe cānyad gavākṣe'rpitam / paryaṅke padamekameva dharaṇau pṛṣṭhe ca kṛtvāparaṃ sthātuṃ gantumapi prabhātasamaye śaknoti naivābalā // 3044
ardhaṃ bhāryā manuṣyasya bhāryā śreṣṭhatamaḥ sakhā / bhāryā mūlaṃ trivargasya bhāryā mitraṃ mariṣyataḥ // 3045
ardhaṃ sajjanasaṃparkād avidyāyā vinaśyati / caturbhāgastu śāstrārthaiś caturbhāgaṃ svayatnataḥ // 3046
ardhaṃ striyastribhuvane sacarācare'sminn ardhaṃ pumāṃsa iti darśayituṃ bhavatyā / strīpuṃsalakṣaṇamidaṃ vapurādṛtaṃ yat tenāsi devi viditā trijagaccharīrā // 3047
ardhacandraṃ ca cakraṃ ca śakaṭaṃ makaraṃ tathā / kamalaṃ śreṇikāṃ gulmaṃ vyūhānevaṃ prakalpayet // 3048
ardhacandravadākāraṃ strīnāmārthaṃ ca tryakṣaram / nakārādi rikārāntaṃ yo jānāti sa paṇḍitaḥ // 3049
ardhacandrasamāyuktaṃ puṃnāma caturakṣaram / kakārādi lakārāntam iha jānāti paṇḍitaḥ // 3050
ardhacandrākṛtiryasmin khaṅge svābhāvikī bhavet / api doṣasahasrāṇi hanti candrastamo yathā // 3051
ardhapañcamahastaṃ tu śreṣṭhaṃ cāpaṃ prakīrtitam / tadvijñeyaṃ dhanurdivyaṃ śaṃkareṇa dhṛtaṃ purā // 3052
ardhapītamadirā maṇipārī śobhatāṃ kathamatīva taruṇyāḥ / cumbitairadhikapāṭalabhāsā pūritādharamayūkhabhareṇa // 3053
ardhapītastanaṃ mātur āmardākliṣṭakesaram / prakrīḍituṃ siṃhaśiśuṃ balātkāreṇa karṣati // 3054
ardhapuruṣe ca matsyaḥ pārāvatasaṃnibhaśca pāṣāṇaḥ / mṛdbhavati tatra nīlā dīrghaṃ kālaṃ ca bahutoyam // 3055
ardhaprothasthitā rekhā dṛśyante yasya vājinaḥ / tasya mṛtyuḥ samuddiṣṭo daśamaṃ prāpya vatsaram // 3056
ardhapluṣṭaṃ bahubhyaḥ śavapiśitamupāhṛtya hṛṣṭaścitābhyo jātagrāsātirekaḥ sphuṭataradhamanīnaddhaśuṣkārdrakāyaḥ / pretaḥ saṃtarjya dṛṣṭyā kuṭilaparuṣayā majjaniṣkarṣaśuṣkair āhantyāhāralubdhānmuhurabhipatato jambukānasthikhaṇḍaiḥ // 3057
ardhamīlitavilolatārake sā dṛśau nidhuvanaklamālasā / yanmuhūrtamavahanna tatpunas tṛptirāsta dayitasya paśyataḥ // 3058
tatklamastamadidīkṣata kṣaṇaṃ tālavṛntacalanāya nāyakam / tadvidhā hi bhavadaivataṃ priyā vedhaso'pi vidadhāti cāpalam // 3059
ardharātre dinasyārdhe tvardhacandre'rdhabhāskare / rāvaṇena hṛtā sītā kṛṣṇapakṣe sitāṣṭamī // 3060
ardhasiddheṣu kāryeṣu ātmaguhyaṃ prakāśayet / sa eva nidhanaṃ yāti bakaḥ karkaṭakādyathā // 3061
ardhasmitena vinimantrya daśārdhabāṇam ardhaṃ vidhūya vasanāñcalamardhamārge / ardhena netraviśikhena nivṛtya sārdham ardhārdhameva taruṇī taruṇaṃ cakāra // 3062
ardhahastena hīnastu bhavenmadhyasturaṅgamaḥ / tato hastena hīnaśca hīna eva smṛto hayaḥ // 3063
ardhāṅganāpuṃvapuṣaḥ purārer mūrttiḥ śriyaṃ nauriva vastanotu / premātibhārādaparaṃ yadardhaṃ mamajja śṛṅgārarasāmburāśau // 3064
ardhāṅgāhitapaurvakīrtivanitādīvyatsitāṃśuprabhaṃ kailāsīkṛtadikkarīndraśirasi nyastasvapādāmbujam / viśvavyāpyavināśi śaṃkarapadaṃ yāyāttvadīyaṃ yaśo na syādasya yadi kṣitīśa bhavato dānādikebhyo janiḥ // 3065
ardhāṅgulaparīṇāhajihvāgrāyāsabhīravaḥ / sarvāṅgakleśajananam abudhāḥ karma kurvate // 3066
ardhācitā satvaramutthitāyāḥ pade pade durnimite galantī / kasyāścidāsīd raśanā tadānīm aṅguṣṭhamūlārpitasūtraśeṣā // 3067
ardhādhītāśca yairvedās tathā śūdrānnabhojanāḥ / te dvijāḥ kiṃ kariṣyanti nirviṣā iva pannagāḥ // 3068
ardhāsane samadhiropya suradvipasya śakro'pi yadyudhi śacīṃ kavacīkaroti / dhīrasya tasya sahate daśakandharasya kaḥ sāhasaikarasikaḥ karavāladhārām // 3069
ardhena jaladaśyāmam ardhenātapapiṅgalam / ardhanārīśvarākāraṃ na ko manyeta vāsaram // 3070
ardhokte bhayamāgato'si kimidaṃ kaṇṭhaśca kiṃ gadgadaś cāṭorasya na ca kṣaṇo'yamanupakṣipteyamāstāṃ kathā / brūhi prastutamastu saṃprati mahat karṇe sakhīnāṃ mukhais tṛptirnirbharamebhirakṣarapadaiḥ prāgeva me saṃbhṛtā // 3071
ardhodgatena kadalī mṛdutāmratalena garbhakoṣeṇa / pibati nidāghajvaritā ghanadhārāṃ karapuṭenaiva // 3072
ardhonmīlitalocanasya pibataḥ paryāptamekaṃ stanaṃ sadyaḥ prasnutadugdhadigdhamaparaṃ hastena saṃmārjataḥ / mātrā cāṅgulilālitasya vadane smerāyamāne muhur viṣṇoḥ kṣīrakaṇorudhāmadhavalā dantadyutiḥ pātu vaḥ // 3073
arpayati pratidivasaṃ priyasya pathi locane bālā / nikṣipati kamalamālāḥ komalamiva kartumadhvānam // 3074
arpayantyarthine prāṇān na praṇāmamarātaye / na nāstītyuttaraṃ jātu suhṛde sumanojanāḥ // 3075
arpitaṃ rasitavatyapi nāma- grāhamanyayuvaterdayitena / ujjhati sma madamapyapibantī vīkṣya madyamitarā tu mamāda // 3076
arpitāḥ prathamatastvayi gāvo gopaśāvaka iti praṇayena / dīyate punaridaṃ dhanahīnair vetanaṃ garuḍaketana cetaḥ // 3077
arvāgabhyetya garvādiva saridavarā seyamityuddidhīrṣāḥ kālindīṃ kopavegākalitahalahaṭhotkṣepiṇaḥ kṣemahetuḥ / tālāṅkasyāśu dālārasavivaśahṛdaḥ sraṃsadaṃsottarīyaṃ tiryagvyastāḍghri bhūyaḥ suvalanamatha laghūtthānamādhāvanaṃ tat // 3078
arvācīnavacaḥ prapañcasukhināṃ duḥśikṣitānāṃ puro gambhīraṃ kavipuṅgavasya kimaho sarvasvamuddhāṭyate / vyarthaṃ kardamagandhagauravahṛtagrāmīṇagoṣṭhīmukhe ko'yaṃ nāma sacetano'sti ya iha prastauti kastūrikām // 3079
arvāñcatpañcaśākhaḥ sphuraduparijaṭāmaṇḍalaḥ saṃśritānāṃ nityāparṇo'pi tāpatritayamapanayan sthāṇuravyādapūrvaḥ / yaḥ pronmīlatkapardaiḥ śirasi viracitābālabandhe dyusindhoḥ pāthobhirlabdhasekaḥ phalati phalaśataṃ vāñchitaṃ bhaktibhājām // 3080
alaṃkaroti yaḥ ślokaṃ śuka eva na madhyamaḥ / alaṃ karoti yaḥ ślokaṃ śuka eva namadhyamaḥ // 3081
alaṃkaroti hi jarā rājāmātyabhiṣagyatīn / viḍambayati paṇyastrīmallagāyanasevakān // 3082
alaṃkartuṃ karṇau bhṛśamanubhavantyā navarujaṃ sasītkāraṃ tiryagvalitavadanāyā mṛgadṛśaḥ / karābjavyāpārānatisukṛtasārān rasayato januḥ sarvaślāghyaṃ jayati lalitottaṃsa bhavataḥ // 3083
alaṃkāraḥ śaṅkākaranarakapālaṃ parijano viśīrṇāṅgo bhṛṅgī vasu ca vṛṣa eko bahuvayāḥ / avastheyaṃ sthāṇorapi bhavati sarvāmaraguror vidhau vakre mūrdhni sthitavati vayaṃ ke punaramī // 3084
alaṃkārapriyo viṣṇur jaladhārāpriyaḥ śivaḥ / namaskārapriyo bhānur brāhmaṇo bhojanapriyaḥ // 3085
alaṃkārabhṛto rītimantaḥ siddhā rasonnatau / lakṣaṇairlakṣitātmānaḥ kṛtino nanu kecana // 3086
alaṃkāro hi nārīṇāṃ kṣamā tu puruṣasya vā / duṣkaraṃ tacca vaḥ kṣāntaṃ tridaśeṣu viśeṣataḥ // 3087
yādṛśī vaḥ kṣamā putryaḥ sarvāsāmaviśeṣataḥ / kṣamā dānaṃ kṣamā yajñaḥ kṣamā satyaṃ ca putrikāḥ // 3088
kṣamā yaśaḥ kṣamā dharmaḥ kṣamāyāṃ viṣṭhitaṃ jagat // 3089
alaṃkṛtaḥ kāñcanakoṭimūlyair mahārharatnairgajavājivāhaiḥ / nimeṣamātraṃ labhate na jīvaṃ kālena kāle śikhayā gṛhītaḥ // 3090
alaṃkriyante śikhinaḥ kekayā madaraktayā / vācā vipaścito'tyarthaṃ mādhuryaguṇayuktayā // 3091
alaṃkriyā śaktisamanvitānāṃ tapodhanānāṃ balaśaktiragryā / vyāpādadāvānalavāridhārā pratyeha ca kṣāntiranarthaśāntiḥ // 3092
alaṃ tridivavārtayā kimiti sārvabhaumaśriyā vidūrataravartinī bhavatu mokṣalakṣmīrapi / kalindagirinandinītaṭanikuñjapuñjodare mano harati kevalaṃ navatamālanīlaṃ mahaḥ // 3093
alaṃ nalaṃ roddhumamī kilābhavan guṇā vivekapramukhā na cāpalam / smaraḥ sa ratyāmaniruddhameva yat sṛjatyayaṃ sarganisarga īdṛśaḥ // 3094
alaṃ parigraheṇeha doṣavān hi parigrahaḥ / kṛmirhi kośakārastu badhyate svaparigrahāt // 3095
alaṃ vā bahu yo brūte hitavākyāvamāninaḥ / sa tasmāllabhate doṣaṃ kapeḥ sūcīmukho yathā // 3096
alaṃ vā bahuvādena yatra yatrānurajyase / tatra tatraiva te duḥkhadāvapāvakapaṅktayaḥ // 3097
alaṃ vilaṅghya priyavijña yācñāṃ kṛtvāpi vāmyaṃ vividhaṃ vidheye / yaśaḥpathādāśravatāpadotthāt khalu skhalitvāstakhaloktikhelāt // 3098
alaṃ vilambya tvarituṃ hi velā kārye kila sthairyasahe vicāraḥ / gurūpadeśaṃ pratibheva tīkṣṇā pratīkṣate jātu na kālamartiḥ // 3099
alaṃ vivādena yathā śrutaṃ tvayā tathāvidhastāvadaśeṣamastu saḥ / mamātra bhāvaikarasaṃ manaḥ sthitaṃ na kāmavṛttirvacanīyamīkṣate // 3100
alaṃ sthitvā śmaśāne'smin gṛdhragomāyusaṃkule / kaṅkālabahule ghore sarvaprāṇibhayaṃkare // 3101
na punarjīvitaḥ kaścit kāladharmamupāgataḥ / priyo vā yadi vā dveṣyaḥ prāṇināṃ gatirīdṛśī // 3102
alaṃ himānīparidīrṇagātraḥ samāpitaḥ phālgunasaṃgamena / atyantamākāṅkṣitakṛṣṇavartmā bhīṣmo mahātmājani māghatulyaḥ // 3103
alakatamaḥ paripītaṃ susmitasuṣamāpuraskṛtaṃ madhuram / ko na sudhānidhisahajaṃ sumukhi mukhaṃ hanta saṃmanutām // 3104
alakāśca khalāścaiva mūrdhni bhīrujanairdhṛtāḥ / uparyupari satkāre'pyāviṣkurvanti vakratām // 3105
alakeṣu cūrṇabhāsaḥ svedalavābhān kapolaphalakeṣu / navaghanakautukinīnāṃ vārikaṇān paśyati kṛtārthaḥ // 3106
alaktako yathā rakto naraḥ kāmī tathaiva ca / hṛtasārastathā so'pi pādamūle nipātyate // 3107
alaktako yathā rakto niṣpīḍya puruṣas tathā / abalābhirbalād raktaḥ pādamūle nipātyate // 3108
alakṣitakucābhogaṃ bhramantī nṛtyabhūmiṣu / smareṇāpi sarojākṣī na lakṣyīkriyate śaraiḥ // 3109
alakṣitagatāgataiḥ kulavadhūkaṭākṣairiva kṣaṇānunayaśītalaiḥ praṇayakelikopairiva / suvṛttamasṛṇonnatairmṛgadṛśāmurojairiva tvadīyaturagairidaṃ dharaṇicakramākramyate // 3110
alakṣmīrāviśatyenaṃ śayānamalasaṃ naram / niḥsaṃśayaṃ phalaṃ labdhvā dakṣo bhūtimupāśnute // 3111
alaghutā jaṭharasya kucau gatā caraṇacañcalatā nayane gatā / sakhi vilokaya me tanuceṣṭitaṃ vinimayapragataṃ navayauvanam // 3112
alaghūpalapaṅktiśālinīḥ parito ruddhanirantarāmbarāḥ / adhirūḍhanitambabhūmayo na vimuñcanti cirāya mekhalāḥ // 3113
alaṅghyaṃ tattadudvīkṣya yadyaduccairmahībhṛtām / priyatāṃ jyāyasīṃ mā gān mahatāṃ kena tuṅgatā // 3114
alaṅghyaṃ sarveṣāmiha khalu phalaṃ karmajanitaṃ vipat karmapraiṣyā vyathayati na jātāsi hṛdayam / yadajñāḥ kurvanti prasabhamupahāsaṃ dhanamadād idaṃ tvantargāḍhaṃ paramaparitāpaṃ janayati // 3115
alabdhaṃ caiva lipseta labdhaṃ rakṣet prayatnataḥ / rakṣitaṃ vardhayeccaiva vṛddhaṃ pātreṣu nikṣipet // 3116
alabdhadugdhādiraso rasāvahaṃ tadudbhavo nimbarasaṃ kṛmiryathā / adṛṣṭajainendravacorasāyanas tathā kutattvaṃ manute rasāyanam // 3117
alabdhamiccheddaṇḍena labdhaṃ rakṣedavekṣayā / rakṣitaṃ vardhayed vṛddhyā vṛddhaṃ pātreṣu nikṣipet // 3118
alabdhamīheddharmeṇa labdhaṃ yatnena pālayet / pālitaṃ vardhayennītyā vṛddhaṃ pātreṣu nikṣipet // 3119
alabdhalipsā nyāyena labdhasya ca vivardhanam / parivṛddhasya vidhivat pātre saṃpratipādanam // 3120
alabdhavetano lubdho mānī cāpyavamānitaḥ / kruddhaśca kopito'kasmāt tathā bhītaśca bhīṣitaḥ // 3121
yathābhilaṣitaiḥ kāmair bhindyādetāṃścaturvidhān / parapakṣe svapakṣe ca yathāvat praśamaṃ nayet // 3122
alabdhāntaḥ praveśasya tāramākrandato bahiḥ / prabho karuṇayā karṇe kriyantāṃ kṛpaṇoktayaḥ // 3123
alabdhe rāgiṇo lokā aho labdhe virāgiṇaḥ / hemante tāpamīhante hanta grīṣme himaṃ punaḥ // 3124
alabdhvāpi dhanaṃ rājñaḥ saṃśritā yānti saṃpadam / mahāhradasamīpasthaṃ paśya nīlaṃ vanaspatim // 3125
alabdhvā yadi vā labdhvā nānuśocanti paṇḍitāḥ / ānantaryaṃ cārabhate na prāṇānāṃ dhanāyate // 3126
alabhanta nabhaḥkṣetre tārāstaralakāntayaḥ / tviṣaṃ tuṣārabījānāṃ nūtanāṅkuraśālinām // 3127
alabhyaṃ lapsyamānena tattvaṃ jijñāsunā ciram / jigīṣuṇā hriyaṃ tyaktvā kāryaṃ kolāhalo mahān // 3128
alabhyaṃ labdhukāmasya janasya gatirīdṛśī / alabdheṣu manastāpaḥ saṃcitārtho vinaśyati // 3129
alabhyalābhāya ca labdhavṛddhaye yathārhatīrthapratipādanāya ca / yaśasvinaṃ vedavidaṃ vipaścitaṃ bahuśrutaṃ brāhmaṇameva vāsaya // 3130
alamaticapalatvāt svapnamāyopamatvāt pariṇativirasatvāt saṃgamenāṅganāyāḥ / iti yadi śatakṛtvas tattvamālocayāmas tadapi na hariṇākṣīṃ vismaratyantarātmā // 3131
alamathavā bahuvādair viracaya lokānurāganirbandham / tatraikatra samagraṃ tannihitaṃ yanna jātu saṃnihitam // 3132
alamandha bhujāyaṣṭibhrāntyā bhrātarjaḍasya te / daṃśāya daṃdaśūko'yaṃ daṃśamudrāṃ na muñcati // 3133
alamanyathā gṛhītvā na khalu manasvini mayā prayuktamidam / prāyaḥ samānavidyāḥ parasparayaśaḥpurobhāgāḥ // 3134
alamanyairupālambhaiḥ kīrtitaiśca vyatikramaiḥ / peśalaṃ cānurūpaṃ ca kartavyaṃ hitamātmanaḥ // 3135
alamapriyāṇyuditvā rucirārthāḥ kimiha na sthitā vācaḥ / amṛtamiti vacasi satyapi viṣamiti hi kimucyate vāri // 3136
alamabhimukhairbaddhairbhogairalaṃ bhramibhirdṛśor alamaviralairgarjodgārairalaṃ viṣavṛṣṭibhiḥ / kimiha bhujagāḥ kopāvegairamībhiramudritair nanu bhagavatastārkṣyasyaite vayaṃ stutipāṭhakāḥ // 3137
alamalamaghṛṇasya tasya nāmnā punarapi saiva kathā gataḥ sa kālaḥ / kathaya kathaya vā tathāpi dūti prativacanaṃ dviṣato'pi mānanīyam // 3138
alamalamatimātraṃ sāhasenāmunā te tvaritamayi vimuñca tvaṃ latāpāśamenam / calitamapi niroddhuṃ jīvitaṃ jīviteśe kṣaṇamiha mama kaṇṭhe bāhupāśaṃ nidhehi // 3139
alamalamativṛddhyā sthīyatāṃ tasya paśyasy akaruṇa karabhororbhajyate madhyametat / iti gurujaghanājñācoditā romarājiḥ stanayugamasitākṣyā vaktumārohatīva // 3140
alamalamanugamya prasthitaṃ prāṇanāthaṃ prathamavirahaśoke na pratīkāra eṣaḥ / sapadi ramaṇayātrā śreya ityāraṭantyā caraṇapatanapūrvaṃ sā niruddheva kāñcyā // 3141
alamalamiyameva prāṇināṃ pātakānāṃ nirasanaviṣaye yā kṛṣṇa kṛṣṇeti vāṇī / yadi bhavati mukunde bhaktirānandasāndrā viluṭhati caraṇābje mokṣasāmrājyalakṣmīḥ // 3142
alamātmīyaṃ viditaṃ viditaṃ dhanikasya yācako'vahitaḥ / candraṃ bravīti caṭakaṃ caṭakaṃ candraṃ ca lobhalolamanā // 3143
alamādivarāheṇa vaṭudāsaṃ paraṃ stumaḥ / jagaduddharatā yena na vakrīkṛtamānanam // 3144
alamudakena tṛṇairvā manasvinā prāṇadhāraṇā kāryā / nāsaṃskṛtaśca puruṣaḥ prākṛtasattvaḥ praṇayitavyaḥ // 3145
alalitagatiruccaiḥ sthūlavakrāṅgulīkaṃ vahati caraṇa yugmaṃ kandharāṃ hrasvapīnām / kapilakacakalāpā krūraceṣṭātipīnā dviradamadavigandhiḥ svāṅkake'naṅkake ca // 3146
dviguṇakaṭukaṣāyaprāyabhug vītalajjā luladativipuloṣṭhī duḥkhasādhyā prayoge / bahirapi bahuromātyantamantarviśālaṃ vahati jaghanarandhraṃ hastinī gadgadoktiḥ // 3147
alasaṃ mukharaṃ stabdhaṃ krūraṃ vyasaninaṃ śaṭham / asaṃtuṣṭamabhaktaṃ ca tyajed bhṛtyaṃ narādhipaḥ // 3148
alasaṃ vapuṣi ślathaṃ dukūle capalaṃ cetasi dhūsaraṃ kapole / cakitaṃ nayane stane vilolaṃ tava nāmaśravaṇaṃ tanūdarīṇām // 3149
alasaṃ vikramaśrāntaṃ vihatopāyaceṣṭitam / kṣayavyayapravāsaiśca śrameṇa viparidrutam // 3150
bhīruṃ mūrkhaṃ striyaṃ bālaṃ dhārmikaṃ durjanaṃ paśum / maitrīpradhānaṃ kalyāṇabuddhiṃ sāntvena sādhayet // 3151
alasabhujalatābhirnādṛto nāgarībhir bhavanadamanakānāṃ nātithirvā babhūva / tvadarinagaramadhye saṃcaraṃścaitrajanmā jaradajagarapītaḥ kṣīyate gandhavāhaḥ // 3152
alasamadhurā snigdhā dṛṣṭirghanatvamupāgatā kisalayarucirnistāmbūlasvabhāvadharodharaḥ / trivalivalayā lekhonneyā ghaṭanta ivaikataḥ prakṛtisubhagā garbheṇāsau kimapyupapāditā // 3153
alasamukulitākṣaṃ vaktramālokya tasyā mayi vilulitacitte mūkabhāvaṃ prapanne / śravaṇakuvalayāntaścāriṇā ṣaṭpadena kṣaṇamanugatanādaṃ gītamantaḥ smarāmi // 3154
alasayati gātramadhikaṃ bhramayati cetastanoti saṃtāpam / mohaṃ ca muhuḥ kurute viṣamaviṣaṃ vīkṣitaṃ tasyāḥ // 3155
alasalulitamugdhānyadhvasaṃpātakhedād aśithilaparirambhairdattasaṃvāhanāni / parimṛditamṛṇālīdurbalānyaṅgakāni tvamurasi mama kṛtvā yatra nidrāmavāptā // 3156
alasavalitaiḥ premārdrārdrairmuhurmukulīkṛtaiḥ kṣaṇamabhimukhairlajjālolairnimeṣaparāṅmukhaiḥ / hṛdayanihitaṃ bhāvākūtaṃ vamadbhirivekṣaṇaiḥ kathaya sukṛtī ko'yaṃ mugdhe tvayādya vilokyate // 3157
alasavilasanmugdhasnigdhasmitaṃ vrajasundarīm adanakadanasvinnaṃ dhanyaṃ mahadvadanāmbujam / taruṇamaruṇajyotsnākārtsnyasmitasnapitādharaṃ jayati vijayaśreṇīmeṇīdṛśāṃ madayanmahaḥ // 3158
alasavilasitānāmullasadbhrūlatānāṃ masṛṇamukulitānāṃ prāntavistāritānām / pratinayananipāte kiṃcidākuñcitānāṃ vividhamahamabhūvaṃ pātramālokitānām // 3159
alasasya kuto vidyā avidyasya kuto dhanam / adhanasya kuto mitram amitrasya kutaḥ sukham // 3160
alasasyālpadoṣasya nirvidyasyākṛtātmanaḥ / pradānakāle bhavati mātāpi hi parāṅmukhī // 3161
alasānapi n n rakṣen na kṛtaghnān kadācana / dviṣato'pi guṇāḥ kāmyāḥ suhṛdo'pi na durguṇāḥ // 3162
alasāruṇalocanāravindāṃ paribhogocitadhūsaraikacelām / śithilākulaveṇibandharamyām abalāmantikaśāyinīṃ didṛkṣe // 3163
alasairmadena sudṛśaḥ śarīrakaiḥ svagṛhān prati pratiyayuḥ śanaiḥ śanaiḥ / alaghuprasāritavilocanāñjali- drutapītamādhavarasaughanirbharaiḥ // 3164
alaso mandabuddhiśca sukhī ca vyādhipīḍitaḥ / nidrāluḥ kāmukaścaiva ṣaḍete śāstravarjitāḥ // 3165
alābuṃ vartulākāraṃ vārtākaṃ kundasaṃnibham / prāṇānte'pi na cāśnīyān masūrānnaṃ savalkalam // 3166
alābubījaṃ trapusasya bījaṃ tasyaiva toyena ca tanniṣiktam / ālepanādyairvidhivat prayuktaṃ hanyādviṣaṃ takṣakasaṃbhavaṃ ca // 3167
alābhāt puruṣāṇāṃ hi bhayāt parijanasya ca / vadhabandhabhayāccāpi svayaṃ guptā bhavanti tāḥ // 3168
alikulamañjulakeśī parimalabahulā rasāvahā tanvī / kiśalayapeśalapāṇiḥ kokilakalabhāṣiṇī priyatamā me // 3169
alinīlālakalataṃ kaṃ na hanti ghanastani / ānanaṃ nalinacchāyanayanaṃ śaśikānti te // 3170
alipaṭalairanuyātāṃ sahṛdayahṛdayajvaraṃ vilumpantīm / mṛgamadaparimalalaharīṃ samīra pāmarapure kirasi // 3171
alibhirañjanabindumanoharaiḥ kusumapaṅktinipātibhiraṅkitaḥ / na khalu śobhayati sma vanasthalīṃ na tilakastilakaḥ pramadāmiva // 3172
aliyuvā vilalāsa cirāya yas tridaśaśaivalinīkamalodare / vidhiviyoganiyogavaśīkṛto gatatarau sa marau ramate katham // 3173
aliranusarati parimalaṃ lakṣmīranusarati nayaguṇasamṛddhim / nimnamanusarati salilaṃ vidhilikhitaṃ buddhiranusarati // 3174
alirayaṃ nalinīdalamadhyagaḥ kamalinīmakarandamadālasaḥ / vidhivaśāt paradeśamupāgataḥ kuṭajapuṣparasaṃ bahu manyate // 3175
alirmṛgo vā netraṃ vā yatra kiṃcid vibhāsate / aravindaṃ mṛgāṅko vā mukhaṃ vedaṃ mṛgīdṛśaḥ // 3176
alivalayairalakairiva kusumastabakaiḥ stanairiva vasante / bhānti latā lalanā iva pāṇibhiriva kisalayaiḥ sapadi // 3177
alīka eva tvadbhāvo madbhāvo'līka eva ca / anubhūto'pyasadrūpaḥ svapne svamaraṇaṃ yathā // 3178
alīkarūpo yadi madhyabhāgaḥ payodharākārabhṛtaśca keśāḥ / utsaṅgaśobhāpi saroruhākṣyāḥ karasya śobhāṃ kalayenna kasmāt // 3179
alīkavyāmuktapracurakabarībandhanamiṣād udañcaddorvallīdvayadhṛtaparīveśanihitaḥ / ayaṃ jṛmbhārambhasphaṭikaśucidantāṃśunicayo mukhendurgaurāṅgyā galitamṛgajñakṣmā vijayate // 3180
alīnāṃ mālābhirviracitajaṭābhāramahimā parāgaiḥ puṣpāṇāmuparacitabhasmavyatikaraḥ / vanānāmābhoge kusumavati puṣpoccayaparo marun mandaṃ mandaṃ vicarati parivrājaka iva // 3181
aluptasattvakośānāṃ mahattvaṃ mahatāṃ hi kim / ākarṇitāṃ parasyārtiṃ na cecchindanti tatkṣaṇam // 3182
alubdhaiḥ saha sauhārdaṃ paṇḍitaiḥ saha saṃkathā / uttamaiḥ saha saṅgaśca vidheyāḥ sukhamicchatā // 3183
alobhaḥ paramaṃ vittam ahiṃsā paramaṃ tapaḥ / amāyā paramā vidyā niravadyā manīṣiṇām // 3184
alomaśaṃ pūrṇaśaśāṅkaśobhaṃ mukhaṃ tu yūnāṃ katicid dināni / jāte tataḥ śmaśruviśālajāle śevālalīnābjatulāṃ bibharti // 3185
alaukikamahālokaprakāśitajagattrayaḥ / stūyate deva sadvaṃśamuktāratnaṃ na kairbhavān // 3186
alaulyamārogyamaniṣṭhuratvaṃ gandhaḥ śubho mūtrapurīṣamalpam / kāntiḥ prasādaḥ svarasaumyatā ca yogapravṛtteḥ prathamaṃ hi cihnam // 3187
alpaṃ kiṃcicchriyaṃ prāpya nīco garvāyate laghu / padmapatratale bheko manyate daṇḍadhāriṇam // 3188
alpaṃ darpabalaṃ daitya sthiramakrodhaja balam / hatastvaṃ darpajairdoṣair hitvā yo bhāṣase kṣamām // 3189
alpaṃ nirmitamākāśam anālocyaiva vedhasā / idamevaṃvidhaṃ bhāvi bhavatyāḥ stanajṛmbhanam // 3190
alpato'dhikataḥ sādhyaṃ laghunaiva prasādhayet / bhūpradakṣiṇato'halyāṃ gautamaḥ kapilāṃ bhraman // 3191
alpatoyaścalatkumbho hyalpadugdhāśca dhenavaḥ / alpavidyo mahāgarvī kurūpī bahuceṣṭitaḥ // 3192
alpaprabhostu sevāyāṃ bhuktimātraṃ prayojanam / anugrahamajāmūlyaṃ nigrahaṃ prāṇasaṃkaṭam // 3193
alpamapyavamanyeta na śatrurbaladarpitaḥ / rāmeṇa rāmaḥ śiśunā brāhmaṇyadayayojjhitaḥ // 3194
alpaśrutalava eva prāyaḥ prakaṭayati vāgvibhavamuccaiḥ / sarvatra kunaṭa eva hi nāṭakamadhikaṃ viḍambayati // 3195
alpasāro'pi yo mohād vistāraṃ kartumicchati / paścācchocati durbuddhir nālikerabako yathā // 3196
alpākṣararamaṇīyaṃ yaḥ kathayati niścitaṃ sa khalu vāgmī / bahuvacanamalpasāraṃ yaḥ kathayati vipralāpī saḥ // 3197
alpānāmapi vastūnāṃ saṃhatiḥ kāryasādhikā / tṛṇairguṇatvamāpannair badhyante mattadantinaḥ // 3198
alpāpakāramapi pārśvagataṃ nihanti nīco na dūramasamāgasamapyarātim / śvā nirdaśatyupalamantikamāpatantaṃ tattyāginaṃ na tu vidūragamugraroṣaḥ // 3199
alpāyāṃ vā mahatyāṃ vā senāyāmiti niścayaḥ / harṣo yodhagaṇasyaiko jayalakṣaṇamucyate // 3200
alpāśca guṇāḥ sphītā bhavanti guṇasamuditeṣu puruṣeṣu / śvetagiriśikharakeṣviva niśāsu candrāṃśavaḥ patitāḥ // 3201
alpāśrayaṃ samāsādya mahānapyalpako bhavet / gajendraḥ parvatākāro yathā darpaṇamāśritaḥ // 3202
alpīyaḥskhalanena yatra patanaṃ kṛcchreṇa yatronnatir dvāre vetralatāvitānagahane kaṣṭaḥ praveśakramaḥ / he sāraṅga manoramā vanabhuvastyaktvā viśeṣārthinā kiṃ bhūbhṛtkaṭakasthitivyasaninā vyarthaṃ khurāḥ śātitāḥ // 3203
alpīyasāmeva nivāsabhūmi- tyāgādvipattirmahatāṃ na jātu / ratnākarāt sanmaṇayo'bhiyānti rājñāṃ śiraḥ kākamukhāni bhekāḥ // 3204
alpīyasaiva payasā yatkumbhaḥ pūryate prasiddhaṃ tat / brāhmaṃ tejaḥ paśyata kumbhodbhūtaḥ papau vārdhim // 3205
alpecchurdhṛtimān prājñaś chāyevānugataḥ sadā / ādiṣṭo na vikalpeta sa rājavasatiṃ vaset // 3206
alpena vibhavenaiva vyayādhikyaṃ na yuktitaḥ / kṣīṇena vāsasācchanne pādavistāraṇaṃ yathā // 3207
alpenāpi suraktena sādhanena prayojanam / oṣṭhadvayasahāyena kāntāsyena jagajjitam // 3208
alpenaiva guṇena hi kaścilloke prasiddhimupayāti / ekena kareṇa gajaḥ karī na sūryaḥ sahasreṇa // 3209
alpe'pi nṛpatidatte pratiśrute vāpi dātumetena / utthāyāśīrdeyā kvacidupaviśyāpi pariṣadaucityāt // 3210
alpe'pyapakṛte mohān na śāntimupagacchati / tādṛśaiḥ saṃgataṃ nīcair nṛśaṃsairakṛtātmabhiḥ / niśāmya nipuṇaṃ buddhyā vidvān dūrād vivarjayet // 3211
alpe vayasi he bāle kucayoḥ patanaḥ kutaḥ / adhastāt khanane mūḍha girayo na patanti kim // 3212
alpo'pi hyariratyantaṃ vardhamānaparākramaḥ / valmīko mūlaja iva grasate vṛkṣamantikāt // 3213
avaṃśapatito rājā mūrkhaputraśca paṇḍitaḥ / adhanī hi dhanaṃ prāpya tṛṇavanmanyate jagat // 3214
avakāśaḥ suvṛttānāṃ hṛdayāntarna yoṣitām / itīva vihitau dhātrā suvṛttau tadbahiḥ kucau // 3215
avakeśino'sya yuktaṃ jānāmi taroraśoka iti nāma / phalapākavidhuritātmā yato'nyathāsau saśokaḥ syāt // 3216
avakrastārakādhīśaḥ paripūrṇapriyodayaḥ / prācīṃ diśamatikramya patanaṃ pratipadyate // 3217
avakre māṃsahīne ca vājijaṅghe suśobhane / kūrcaṃ samaṃ susaṃdhi syād granthivraṇavivārjitam // 3218
avagacchati mūḍhacetanaḥ priyanāśaṃ hṛdi śalyamarpitam / sthiradhīstu tadeva manyate kuśaladvāratayā samuddhṛtam // 3219
avagamya kathīkṛtaṃ vapuḥ priyabandhostava niṣphalodayaḥ / bahule'pi gate niśākaras tanutāṃ duḥkhamanaṅga mokṣyati // 3220
avacanaṃ vacanaṃ priyasaṃnidhāv anavalokanameva vilokanam / avayavāvaraṇaṃ ca yadañcala- vyatikareṇa tadaṅgasamarpaṇam // 3221
avacayaparibhogavanti hiṃsraiḥ sahacaritānyamṛgāṇi kānanāni / abhidadhurabhito muniṃ vadhūbhyaḥ samuditasādhvasaviklavaṃ ca cetaḥ // 3222
avacitakusumā vihāya vallīr yuvatiṣu komalamālyamālinīṣu / padamupadadhire kulānyalīnāṃ naparicayo malinātmanāṃ pradhānam // 3223
avacitabalipuṣpā vedisaṃmārgadakṣā niyamavidhijalānāṃ barhiṣāṃ copanetrī / giriśamupacacāra pratyahaṃ sā sukeśī niyamitaparikhedā tacchiraścandrapādaiḥ // 3224
avajitamadhunā tavāhamakṣṇo ruciratayetyavanamya lajjayeva / śravaṇakuvalayaṃ vilāsavatyā bhramararutairupakarṇamācacakṣe // 3225
avajñayā dīyate yat tathaivāśraddhayāpi ca / tadāhuradhamaṃ dānaṃ munayaḥ satyavādinaḥ // 3226
avajñayā na dātavyaṃ kasya cillīlayāpi vā / avajñayā kṛtaṃ hanyād dātāraṃ nātra saṃśayaḥ // 3227
avajñayā yadahasaduccakairbalaḥ samullasaddaśanamayūkhamaṇḍalaḥ / ruṣāruṇīkṛtamapi tena tatkṣaṇaṃ nijaṃ vapuḥ punaranayannijāṃ rucim // 3228
avajñāto'pi duṣṭena guṇo doṣo na manyate / nahi campakasaugandhyaṃ pūtirbhṛṅgāvahelayā // 3229
avajñānasahasraistu doṣāḥ kaṣṭatarā dhane / dhane sukhakalā yā ca sāpi duḥkhairvidhīyate // 3230
avajñāsphuṭitaṃ prema samīkartuṃ ka īśvaraḥ / saṃdhiṃ na yāti sphuṭitaṃ lākṣālepena mauktikam // 3231
avatārā hyasaṃkheyā hareḥ sattvanidherdvijāḥ / yathā vidāsinaḥ kulyāḥ sarasaḥ syuḥ sahasraśaḥ // 3232
avati nikhilalokaṃ yaḥ pitevādṛtātmā dahati duritarāśiṃ pāvako vendhanaukam / vitarati śivasaukhyaṃ hanti saṃsāraśatruṃ vidadhatu śubhabuddhyā taṃ budhā dharmamatra // 3233
avatu vaḥ savitusturagāvalī sphurati madhyagatāruṇanāyakā / samabhilambhitatuṅgapayodharā marakataikalateva nabhaḥśriyaḥ // 3234
avadyajambālagaveṣaṇāya kṛtodyamānāṃ khalasairibhāṇām / kavīndravāṅnirjaranirjhariṇyāṃ saṃjāyate vyarthamanorathatvam // 3235
avadyamukte pathi yaḥ pravartate pravartayatyanyajanaṃ ca niḥspṛhaḥ / sa sevitavyaḥ svahitaiṣiṇā guruḥ svayaṃ taraṃstārayituṃ kṣamaḥ param // 3236
avadhānena maunena kāṣāyeṇa jaṭājinaiḥ / viśvāsayitvā dveṣṭāram avalumped yathā vṛkaḥ // 3237
avadhāraya dharmeṣu pradhānamavadhānataḥ / nirbharānandakandāya govindāya mano'rpaya // 3238
avadhārya kāryagurutāmabhavan na bhayāya sāndratamasaṃtamasam / sutanoḥ stanau ca dayitopagame tanuromarājipathavepathave // 3239
avadhidināvadhijīvāḥ prasīda jīvantu pathikajanajāyāḥ / durlaṅghyavartmaśailau stanau pidhehi prapāpāli // 3240
avadhidivasaḥ prāptaścāyaṃ tanorvirahasya vā ravirayamupaityastaṃ sakhyo mamāpi ca jīvitam / tadalamaphalairāśābandhaiḥ prasīda namo'stu te hṛdaya sahasā pākotpīḍaṃ viḍambaya dāḍimam // 3241
avadhidivasaḥ so'yaṃ nātrāgataḥ kimiyat kṣaṇaṃ vitara nayane paśyaitanme puraḥ sakhi sāhasam / iyamiyamahaṃ rūḍhajvālākarālitarodasīṃ malayajarasābhyaktairaṅgaiḥ patāmyabhi kaumudīm // 3242
avadhīraṇāṃ kṛtavatī bhavatī mayi yatkukarmamahimā sa hi me / yadi cātako na labhate'mbu ghanād vacanīyatā bhavati kāmbumucaḥ // 3243
avadhīraya dhanavikalaṃ kuru gauravamakṛśasaṃpadaḥ puṃsaḥ / asmādṛśaṃ hi mugdhe dhanasiddhyai rūpanirmāṇam // 3244
avadhūtapraṇipātāḥ paścāt saṃtapyamānamanaso'pi / nibhṛtairvyapatrapante dayitānunayairmanasvinyaḥ // 3245
avadhūyāribhirnītā hariṇaistulyavṛttitām / anyonyasyāpi jihrīmaḥ kiṃ punaḥ sahavāsinām // 3246
avadhehi kṣaṇamehi bhrātarbhāvajña bhāvaya giraṃ naḥ / carame cakāsti cetasi mūkasvapnopamo bhāvaḥ // 3247
avadhau divasāvasānakāle bhavanadvāri vilocane dadhānā / avalokya samāgataṃ tadā mām atha rāmā vikasanmukhī babhūva // 3248
avadhyaṃ vāthavāgamyam akṛtyaṃ nāsti kiṃcana / loke buddhimatāmatra tasmāttāṃ yojayāmyaham // 3249
avadhyā brāhmaṇā gāvo striyo bālāśca jñātayaḥ / yeṣāṃ cānnāni bhuñjīta ye ca syuḥ śaraṇāgatāḥ // 3250
avadhyairindupādānām asādhyaiścandanāmbhasām / dehoṣmabhiḥ subodhaṃ te sakhi kāmāturaṃ manaḥ // 3251
avadhyo brāhmaṇo bālaḥ strī tapasvī ca rogabhāk / yeṣāṃ cānnāni bhuktāni ye ca syuḥ śaraṇaṃ gatāḥ // 3252
avadhyo brāhmaṇo bālaḥ strī tapasvī ca rogabhāk / vihitā vyaṅgitā teṣām aparādhe garīyasi // 3253
avanatavadanenduricchatīva vyavadhimadhīratayā yadasthitāsmai / aharata sutarāmato'sya cetaḥ sphuṭamabhibhūṣayati striyastrapaiva // 3254
avanataśirasaḥ prayāma śīghraṃ pathi vṛṣabhā iva varṣatāḍitākṣāḥ / mama hi sadasi gauravapriyasya kulajanadarśanakātaraṃ hi cakṣuḥ // 3255
avanamya vakṣasi nimagnakuca- dvitayena gāḍhamupagūḍhavatā / dayitena tatkṣaṇacaladraśanā- kalakiṃkiṇīravamudāsi vadhūḥ // 3256
avanau śanaiḥ śanaistvaṃ nidadhāsi padadvayaṃ svasya / lakṣyaṃ paśyasi na vadasi bhajasi jalaṃ baka tato'si sitaḥ // 3257
avantiḥ kāvyamānarca bharcormaukhariśekharaḥ   / śiṣyo bāṇaśca saṃkrāntakāntavedyavacāḥ kaviḥ // 3258
avantinātho'yamudagrabāhur viśālavakṣāstanuvṛttamadhyaḥ / āropya cakrabhramamuṣṇatejās tvaṣṭreva yatnollikhito vibhāti // 3259
avanti ye janakasamā munīśvarāś caturvidhaṃ gaṇamanavadyavṛttayaḥ / svadehavaddalitamadāṣṭakārayo bhavantu te mama guravo bhavāntakāḥ // 3260
avandhyaṃ divasaṃ kuryād dharmataḥ kāmato'rthataḥ / gate hi divase tasmiṃs tadūnaṃ tasya jīvitam // 3261
avandhyakopasya vihanturāpadāṃ bhavanti vaśyāḥ svayameva dehinaḥ / amarṣaśūnyena janasya jantunā na jātahārdena na vidviṣādaraḥ // 3262
avamānahataṃ yacca dattamaśraddhayā dhanam / ūṣare niṣphalaṃ bījaṃ kṣiptamakṣiptameva tat // 3263
avamānāraṇimathitaṃ durvāgindhanavivardhitajvālam / satpuruṣāḥ kopāgniṃ jñānāmbughaṭaiḥ praśamayanti // 3264
avamānena mahatāṃ praharṣakrodhavismayaiḥ / tapāṃsi kṣayamāyānti yaśāṃsīva sudurnayaiḥ // 3265
avamuktamapakrāntamukhyaṃ tanna kṣamaṃ yudhi / pitṛpaitāmahaṃ maulaṃ tat kruddhaṃ sāntvitaṃ kṣamam // 3266
avayaḥ kevalakavayaḥ kīrāḥ syuḥ kevalaṃ dhīrāḥ / vīrāḥ paṇḍitakavayas tānavamantā tu kevalaṃ gavayaḥ // 3267
avayaveṣu parasparabiṃbiteṣv atulanirmalakāntiṣu tattanoḥ / ayamayaṃ pravibhāga iti sphuṭaṃ jagati niścinute caturo'pi kaḥ // 3268
avalambitaviṣṇupadaḥ karṣitajanacakṣuratulagatiḥ / patramayo'pi padārthaḥ pataṅgatāmeti guṇayogāt // 3269
avalipteṣu mūrkheṣu raudrasāhasikeṣu ca / tathaivāpetadharmeṣu na maitrīmācared budhaḥ // 3270
avalepamanaṅgasya vardhayanti balāhakāḥ / karśayanti tu dharmasya mārutoddhūtaśīkarāḥ // 3271
avalokanamapi sukhayati kuvalayadalacārucapalanayanāyāḥ / kiṃ punaralakacaladdyuti- sarabhasamāliṅganaṃ tanvyāḥ // 3272
avalokitamanumodita- māliṅgitamaṅganābhiranurāgaiḥ / adhivṛndāvanakuñjaṃ marakatapuñjaṃ namasyāmaḥ // 3273
avalokya nartitaśikhaṇḍimaṇḍalair navanīradairniculitaṃ nabhastalam / divase'pi vañjulanikuñjamitvarī viśati sma vallabhavataṃsitaṃ rasāt // 3274
avalokya stanau vadhvā guñjāphalavibhūṣitau / niḥśvasya roditi kliṣṭā kuto vyādhakaṭumbinī // 3275
avaśendriyacittānāṃ hastisnānamiva kriyā / durbhagābharaṇaprāyo jñānaṃ bhāraḥ kriyāṃ vinā // 3276
avaśyaṃ kopāgnistava sutanu nirvāsyati cirāt svaśobhāmārūḍhaṃ mukhamapi ca te hāsyati śucam / bhavadgoṣṭhīśūnyā mama tu divasā yānti ya ime na teṣāmāvṛttiḥ punarapi mano dūyata iti // 3277
avaśyaṃ nidhanaṃ sarvair gantavyamiha mānavaiḥ / avaśyabhāvinyarthe vai saṃtāpo neha vidyate // 3278
avaśyaṃ piturācāraṃ putraḥ samanuvartate / nahi ketakavṛkṣasya bhavatyāmalakīphalam // 3279
avaśyaṃ prāṇināṃ prāṇā rakṣitavyā yathābalam // 3280
avaśyaṃ bhāvinaṃ nāśaṃ bhāvitvād vidhyupasthitam / ayameva hi te kālaḥ pūrvamāsīdanāgataḥ // 3281
avaśyaṃ bhāvino bhāvā bhavanti mahātamapi / nagnatvaṃ nīlakaṇṭhasya mahāhiśayanaṃ hareḥ // 3282
avaśyaṃbhāvibhāvānāṃ pratīkāro bhaved yada / tadā duḥkhairna bādhyante nalarāmayudhiṣṭhirāḥ // 3283
avaśyaṃ yātāraścirataramuṣitvāpi viṣayā viyoge ko bhedastyajati na jano yat svamamūn / vrajantaḥ svātantryādatulaparitāpāya manasaḥ svayaṃ tyaktā hyete śamasukhamanantaṃ vidadhati // 3284
avaśyaṃ labhate kartā phalaṃ pāpasya karmaṇaḥ / ghoraṃ paryāgate kāle drumaḥ puṣpamivārtavam // 3285
avaśyakāraṇaiḥ prāṇān dhārayatyeva cātakaḥ / prārthanābhaṅgabhīto'pi śakrādapi na yācate // 3286
avaśyagatvaraiḥ prāṇair mṛtyukāle mahātmanām / paropakāraścet kaścit sidhyet tadamṛtaṃ mṛtam // 3287
avaśyaniṣpattimahāphalāḍhyām adīrghasūtrāṃ pariṇāmakalyām / kāmaṃ vyayāyāsakarīmupeyān na tveva jātu kṣayadoṣayuktām // 3288
avaśyabhavyeṣvanavagrahagrahā yayā diśā dhāvati vedhasaḥ spṛhā / tṛṇena vātyeva tayānugamyate janasya cittena bhṛśāvaśātmanā // 3289
avaśyamāyānti vaśaṃ vipaścitām upāyasaṃdaṃśabalena saṃpadaḥ / bhavatyudāraṃ vidhivat prayojite phalaṃ hi rājñāṃ kvacidarthasiddhaye // 3290
avaśyamindriyaistāta vartitavyaṃ svagocare / caṇḍarāgastu yastatra taṃ budhaḥ parivarjayet // 3291
avaśyameva bhoktavyaṃ karmaṇāṃ tvakṣayaṃ phalam / nābhuktaṃ kṣīyate karma kalpakoṭiśatairapi // 3292
avaśyameva bhoktavyaṃ kṛtaṃ karma śubhāśubham / kṛtakarmakṣayo nāsti kalpakoṭiśatairapi // 3293
avaśyāyakaṇaiḥ prāṇān saṃdhārayati tittiriḥ / yācñābhaṅgabhayād bhīto na daivamapi yācate // 3294
avasarapaṭhitaṃ sarvaṃ subhāṣitatvaṃ prayāti yat kiṃcit / cāṣaḥ prayāṇasamaye kharaninado maṅgalo bhavati // 3295
avasarapaṭhitaṃ sarvaṃ subhāṣitatvaṃ prayātyasūktamapi / kṣudhi kadaśanamapi nitarāṃ bhoktuḥ saṃpadyate svādu // 3296
avasarapaṭhitā vāṇī guṇagaṇarahitāpi śobhate puṃsām / ratisamaye ramaṇīnāṃ bhūṣaṇahānistu bhūṣaṇaṃ bhavati // 3297
avasaramadhigamya taṃ harantyo hṛdayamayatnakṛtojjvalasvarūpāḥ / avaniṣu padamaṅganāstadānīṃ nyadadhata vibhramasaṃpado'ṅganāsu // 3298
avasitaṃ hasitaṃ prasitaṃ mudā vilasitaṃ hrasitaṃ smarabhāsitam / na samadāḥ pramadā hatasaṃmadāḥ purahitaṃ vihitaṃ na samīhitam // 3299
avaskandapradānasya sarve kālāḥ prakīrtitāḥ / vyasane vartamānasya śatrocchidrānvitasya ca // 3300
avaskandabhayād rājā prajāgarakṛtaśramam / divāsuptaṃ sadā hanyān nidrāvyākulasainikam // 3301
avasthā pūjyate rājan na śarīraṃ śarīriṇām / tadā vanacaro rāma idānīṃ nṛpatāṃ gataḥ // 3302
avākiran vayovṛddhās taṃ lājaiḥ paurayoṣitaḥ / pṛṣatairmandaroddhūtaiḥ kṣīrormaya ivācyutam // 3303
avākṣirāstamasyandhe kilbiṣī narakaṃ patet / yaḥ praśnaṃ vitathaṃ brūyāt pṛṣṭaḥ san dharmaniścaye // 3304
avācyavādāṃśca bahūn vadiṣyanti tavāhitāḥ / nindantastava sāmarthyaṃ tato duḥkhataraṃ nu kim // 3305
avāpa sāpatrapatāṃ sa bhūpatir jitendriyāṇāṃ dhuri kīrtitasthitiḥ / asaṃvare śambaravairivikrame krameṇa tatra sphuṭatāmupeyuṣi // 3306
avāpustāpamatyarthaṃ śapharyaḥ palvalodake / putrakṣetrādisaktena mamatvena yathā gṛhī // 3307
avāptaḥ prāgalbhyaṃ pariṇatarucaḥ śailatanaye kalaṅko naivāyaṃ vilasati śaśāṅkasya vapuṣi / amuṣyeyaṃ manye vigaladamṛtasyandaśiśire ratiśrāntā śete rajaniramaṇī gāḍhamurasi // 3308
avāptairdrāghimṇā paricayamudanvattaṭabhuvām asau bhāti śyāmadyutibhirudakairmekhalabhuvaḥ / agastyasyākārṣīd vacanamiti kopādudadhinā gṛhītaḥ keśeṣu prasabhamiva vindhyakṣitidharaḥ // 3309
avāpyate vā kimiyadbhavatyā cittaikapadyāmapi vidyate yaḥ / yatrāndhakāraḥ kila cetaso'pi jihmetarairbrahma tadapyavāpyam // 3310
avāpyān kāmayasvārthān nānavāpyān kadācana / pratyutpannānanubhavan mā śucastvamanāgatān // 3311
avāmabhāgena yadā valitvā śvā pṛṣṭhakaṇḍūtimapākaroti / tadahni tatraiva kṛtāntagehe rogābhibhūto niyataṃ prayāti // 3312
avālukāślakṣṇamṛdā pūrite gartaśodhanam / kodaṇḍārdhamite khāte jalasikte vapettarum / kadalīkṣīriṇau ropyau mūle dattvā tu gomayam // 3313
avāhitā vinaśyanti sarvakarmakṣamā api / kṛśā vyādhiparītāṅgā jāyante'tyantavāhanāt // 3314
avikāriṇamapi sajjanam aniśamanāryaḥ prabādhate'tyartham / kamalinyā kimiha kṛtaṃ himasya yattāṃ sadā dahati // 3315
avikṛtakṛtabhaumaravā susthānasthā suceṣṭitā vāme / yātrāsu dṛṣṭamātrā durgā durgāṇi tārayati // 3316
avikriyāṃ caiva samāśritāḥ samaṃ haranti jālaṃ mama pakṣiṇo hyamī / vivādameṣyanti parasparaṃ yadā samāgamiṣyanti ca madvaśaṃ tadā // 3317
avikreyaṃ lavaṇaṃ pakvamannaṃ dadhi kṣīraṃ madhu tailaṃ ghṛtaṃ ca / tilā māṃsaṃ mūlaphalāni śākaṃ raktaṃ vāsaḥ sarvagandhā guḍaśca // 3318
avigrahasyāpyatulena hetunā sametabhinnadvayamūrti tiṣṭhataḥ / tavaiva nānyasya jagatsu dṛśyate viruddhaveṣābharaṇasya kāntatā // 3319
avicārayato yuktikathanaṃ tuṣakhaṇḍanam / nīceṣūpakṛtaṃ rājan bālukāsviva mūtritam // 3320
avicāreṇa yat karma kṛtaṃ tanmarmakṛntanam / prasahya sītāharaṇād atītā rāvaṇaśriyaḥ // 3321
avijitya ya ātmānam amātyān vijigīṣate / amitrān vājitāmātyaḥ so'vaśaḥ parihīyate // 3322
avijñātaprabandhasya vaco vācaspaterapi / vrajatyaphalatāmeva nayadruha ivehitam // 3323
avijñātaprayuktena dharṣitā mama vāsasā / saṃvṛtā śaradabhreṇa candralekheva śobhate // 3324
avijñātaviśeṣasya sarvatejo'pahāriṇaḥ / svāmino nirvivekasya tamasaśca kimantaram // 3325
avijñātasya vijñānaṃ vijñātasya ca niścayaḥ / ārambhaḥ karmaṇāṃ śaśvad ārabdhasyāntadarśanam // 3326
avijñātasya vijñānaṃ vijñātasya viniścayaḥ / arthadvaidhasya saṃdehac chedanaṃ śeṣadarśanam // 3327
avijñātāvasaktena dūṣitā mama vāsasā / chāditā śaradabhreṇa candralekheva dṛśyate // 3328
avijñāte pare tattve śāstrādhītistu niṣphalā / vijñāte'pi pare tattve śāstrādhītistu niṣphalā // 3329
avijñāto dhṛtaḥ khaṅgaḥ śubhasaṃpattināśakaḥ / vijñātaḥ sakalaiśvaryadāyako bhavati prabhoḥ / tasmāt teṣāṃ guṇān vakṣye yathoktaṃ munipuṃgavaiḥ // 3330
avijñānād rājño bhavati matihīnaḥ parijanas tatastatprādhānyād bhavati na samīpe budhajanaḥ / budhaistyakte rājye bhavati hi na nītirguṇavatī pranaṣṭāyāṃ nītau sanṛpamavaśaṃ naśyati kulam // 3331
avijñāya phalaṃ yo hi karma tvevānudhāvati / sa śocet phalavelāyāṃ yathā kiṃśukasecakaḥ // 3332
avijñāyānyasāmarthyaṃ svasāmarthyaṃ pradarśayet / upahāsamavāpnoti tathaivāyamihācalaḥ // 3333
avitathamanorathapatha- prathaneṣu praguṇagarimagītaśrīḥ / suratarusadṛśaḥ sa bhavān abhilaṣaṇīyaḥ kṣitīśvara na kasya // 3334
avitṛptatayā tathāpi me hṛdayaṃ nirṇayameva dhāvati / avasāyayituṃ kṣamāḥ sukhaṃ na vidheyeṣu viśeṣasaṃpadaḥ // 3335
avidagdhaḥ patiḥ strīṇāṃ prauḍhāṇāṃ nāyako guṇī / guṇināṃ tyāgināṃ stoko vibhavaśceti duḥkhakṛt // 3336
avidagdhaḥ śramakaṭhino durlabhayoṣidyuvā jaḍo vipraḥ / apamṛtyurupakrāntaḥ kāmivyājena me rātrau // 3337
aviditaguṇāntarāṇāṃ no doṣaḥ prāptadeśavāsānām / svādhīnakuṅkumā api yadvidadhati bahumatiṃ nīle // 3338
aviditaguṇāpi satkavi- bhaṇitiḥ karṇeṣu vamati madhudhārām / anadhigataparimalāpi hi harati dṛśaṃ mālatīmālā // 3339
aviditaparamānando vadati jano viṣayameva ramaṇīyam / tilatailameva miṣṭaṃ yena na dṛṣṭaṃ ghṛtaṃ kvāpi // 3340
aviditaparavedano manobhūr dhruvamayamevamanaṅga eva nityam / yadi punarabhaviṣyadasya cāṅgaṃ na khalu tadā vyathayiṣyadanyadeham // 3341
aviditaśaṣasaviśeṣā vāṇī niḥsarati vaktrato yeṣām / gudavadanavivarabhedo radanairanumīyate teṣām // 3342
aviditasukhaduḥkhaṃ nirguṇaṃ vastu kiṃcij jaḍamatiriha kaścin mokṣa ityācacakṣe / mama tu matamanaṅgasmeratāruṇyaghūrṇan madakalamadirākṣīnīvimokṣo hi mokṣaḥ // 3343
aviditvātmanaḥ śaktiṃ parasya na samutsukaḥ / gacchannabhimukho vahnau nāśaṃ yāti pataṅgavat // 3344
avidyaṃ jīvanaṃ śūnyaṃ dikśūnyā cedabāndhavā / putrahīnaṃ gṛhaṃ śūnyaṃ sarvaśūnyā daridratā // 3345
avidyaḥ puruṣaḥ śocyaḥ śocyaṃ mithunamaprajam / nirāhārāḥ prajāḥ śocyāḥ śocyaṃ rāṣṭramarājakam // 3346
avidyākāmakarmādipāśabandhaṃ vimocitum / kaḥ śaknuyād vinātmānaṃ kalpakoṭiśatairapi // 3347
avidyānāśinī vidyā bhāvanā bhavanāśinī / dāridryanāśanaṃ dānaṃ śīlaṃ durgatināśanam // 3348
avidyābījavidhvaṃsād ayamārṣeṇa cakṣuṣā / kālau bhūtabhaviṣyantau vartamānamavīviśat // 3349
avidvāṃścaiva vidvāṃśca brāhmaṇo daivataṃ mahat / praṇītaścāpraṇītaśca yathāgnirdaivataṃ mahat // 3350
avidvāṃsamalaṃ loke vidvāṃsamapi vā punaḥ / pramadā hyutpathaṃ netuṃ kāmakrodhavaśānugam // 3351
avidvānapi bhūpālo vidyāvṛddhopasevayā / parāṃ śriyamavāpnotijalāsannataruryathā // 3352
avidheye jane puṃsāṃ kopaḥ kimupajāyate / vidheye'pi ca kaḥ kopas tanniveśitajīvite // 3353
avidheyo bhṛtyajanaḥ śaṭhāni mitrāṇyadāyakaḥ svāmī / vinayarahitā ca bhāryā mastakaśūlāni catvāri // 3354
avinayabhuvāmajñānānāṃ śamāya bhavannapi prakṛtikuṭilādvidyābhyāsaḥ khalatvavivṛddhaye / phaṇibhayabhṛtāmastūcchedakṣamastamasāmasau viṣadharaphaṇāratnāloko bhayaṃ tu bhṛśāyate // 3355
avinayaratamādarādṛte vaśamavaśaṃ hi nayanti vidviṣaḥ / śrutavinayanidhiṃ samāśritas tanurapi naiti parābhavaṃ kvacit // 3356
avināśi tu tadviddhi yena sarvamidaṃ tatam / vināśamavyayasyāsya na kaścit kartumarhati // 3357
avināśinamagrāmyam akarot sātavāhanaḥ / viśuddhajātibhiḥ kośaṃ ratnairiva subhāṣitaiḥ // 3358
avinītaḥ suto jātaḥ kathaṃ na dahanātmakaḥ / vinītastu suto jātaḥ kathaṃ na puruṣottamaḥ // 3359
avinītasya yā vidyā sā ciraṃ naiva tiṣṭhati / markaṭasya gale baddhā maṇīnāṃ mālikā yathā // 3360
avinīto bhṛtyajano nṛpatiradātā śaṭhāni mitrāṇi / avinayavatī ca bhāryā mastakaśūlāni catvāri // 3361
avibhāviteṣuviṣayaḥ prathamaṃ madano'pi nūnamabhavat tamasā / udite diśaḥ prakaṭayatyamunā yadadharmadhāmni dhanurācakṛṣe // 3362
avibhāvyatārakamadṛṣṭahima- dyutibimbamastamitabhānu nabhaḥ / avasannatāpamatamisramabhād apadoṣataiva viguṇasya guṇaḥ // 3363
avibhramālokanadurbhagāṇi pravyaktavaktrastanamaṇḍalāni / aṅgāni re pāmarakāminīnām apuṇyatāruṇya kimāśritāni // 3364
avimṛṣyametadabhilaṣyati sa dviṣatāṃ vadhena viṣayābhiratim / bhavavītaye nahi tathā sa vidhiḥ kva śarāsanaṃ kva ca vimuktipathaḥ // 3365
avirataṃ parakāryakṛtāṃ satāṃ madhurimātiśayena vaco'mṛtam / api ca mānasamambunidhiryaśo vimalaśāradacandiracandrikā // 3366
aviratakusumāvacāyakhedān nihitabhujālatayaikayopakaṇṭham / vipulataranirantarāvalagna- stanapihitapriyavakṣasā lalambe // 3367
aviratataruṇīsahasramadhya- sthitivigalatpuruṣavratā ivaite / pratipadamatikātarāḥ kṣitīśāḥ parikalayanti bhayaṃ samantato'pi // 3368
aviratamaklamamuddhṛta- dharātalaṃ susmitollasadvadanam / jagadānandavidhāyinam upaimi śaraṇaṃ prabhuṃ śeṣam // 3369
aviratamadhupānāgāramindindirāṇām abhisaraṇanikuñjaṃ rājahaṃsīkulasya / pravitatabahuśālaṃ sadma padmālayāyā vitarati ratimakṣṇoreṣa līlātaḍāgaḥ // 3370
aviratamidamambhaḥ svecchayoccālayantyā vikacakamalakāntottānapāṇidvayena / parikalita ivārghyaḥ kāmabāṇātithibhyaḥ salilamiva vitīrṇaṃ bālalīlāsukhānām // 3371
avirataratalīlāyāsajātaśramāṇām upaśamamupayāntaṃ niḥsahe'ṅge'ṅganānām / punaruṣasi viviktairmātariśvāvacūrṇya jvalayati madanāgniṃ mālatīnāṃ rajobhiḥ // 3372
aviratavirutakapotīm arpitarasamāvṛṇoti ghanavalanaḥ / navalatikāmatikātara- taralitamadiradvayīṃ mudiraḥ // 3373
aviratāmbujasaṃgatisaṃgalad- bahalakesarasaṃvaliteva yā / lalitavastuvidhānasukhollasat- tanuruhā tanurātmabhuvo'vatāt // 3374
aviralakamalavikāsaḥ sakalālimadaśca kokilānandaḥ / ramyo'yameti saṃprati lokotkaṇṭhākaraḥ kālaḥ // 3375
aviralakaravālakampanair bhrukuṭītarjanagarjanairmuhuḥ / dadṛśe tava vairiṇāṃ madaḥ sa gataḥ kvāpi tavekṣaṇe kṣaṇāt // 3376
aviraladhārānikaraṃ jaladairjalamutsṛjadbhiratimātram / mānivadhūhṛdayebhyaḥ kāluṣyamaśeṣato mṛṣṭam // 3377
aviralapatadbāṣpotpīḍaprasiktakapolayā vacanaviṣayaḥ saṃdeśo'nyastayā vihito na te / manasi kimapi dhyāyantyā tu kṣaṇaṃ tava kāntayā pathika nihitā dṛṣṭiḥ kaṣṭaṃ nave karuṇāṅkure // 3378
aviralaparāgasaikata- makarandataraṅgiṇīmanuvanāntam / pikayuvatijānudaghnīṃ gāhante madhupayoṣitastṛṣitāḥ // 3379
aviralaparivāhairaśruṇaḥ sāraṇīnāṃ smaradahanaśikhoṣṇaśvāsapūraiśca tasyāḥ / subhaga bata kṛśāṅgyāḥ spardhayānyonyamebhiḥ kriyata iva puro bhūḥ paṅkilā pāṃsulā ca // 3380
aviralapulakaḥ saha vrajantyāḥ pratipadamekataraḥ stanastaruṇyāḥ / ghaṭitavighaṭitaḥ priyasya vakṣas- taṭamuvi kandukavibhramaṃ babhāra // 3381
aviralaphalinīvanaprasūnaḥ kusumitakundasugandhigandhavāhaḥ / guṇamasamayajaṃ cirāya lebhe viralatuṣārakaṇastuṣārakālaḥ // 3382
aviralamadajalanivahaṃ bhramarakulānīkasevitakapolam / abhimataphaladātāraṃ kāmeśaṃ gaṇapatiṃ vande // 3383
aviralamadadhārādhautakumbhaḥ śaraṇyaḥ phaṇivaravṛtagātraḥ siddhasādhyādivandyaḥ / tribhuvanajanavighnadhvāntavidhvaṃsadakṣo vitaratu gajavaktraḥ saṃtataṃ maṅgalaṃ vaḥ // 3384
aviralamiva dāmnā pauṇḍarīkeṇa naddhaḥ snapita iva ca dugdhasrotasā nirbhareṇa / kavalita iva kṛtsnaścakṣuṣā sphāritena prasabhamamṛtamegheneva sāndreṇa siktaḥ // 3385
aviralavigalanmadajala- kapolapālīnilīnamadhupakulaḥ / udbhinnanavaśmaśru- śreṇiriva dvipamukho jayati // 3386
aviralavilolajaladaḥ kuṭajārjunanīpasurabhivanavātaḥ / ayamāyātaḥ kālo hanta mṛtāḥ pathikagehinyaḥ // 3387
aviruddhaṃ sukhasthaṃ yo duḥkhamārge niyojayet / janmajanmāntare duḥkhī sa naraḥ syādasaṃśayam // 3388
avilambi suvṛttaṃ ca udaraṃ cātipūjitam / nātidīrghaṃ samaṃ pṛṣṭhaṃ kiṃcicca vinataṃ śubham // 3389
avilambe kṛtyasiddhau māntrikairāpyate yaśaḥ / vilambe karmabāhulyaṃ vikhyāpyāvāpyate dhanam // 3390
aviviktāvatistabdhau stanāvāḍhyāvivādṛtau / viviktāvānatāveva daridrāviva garhitau // 3391
avivekamatirnṛpatir mantrī guṇavatsu vakritagrīvaḥ / yatra khalāśca prabalās tatra kathaṃ sajjanāvasaraḥ // 3392
avivekavṛthāśramāvivārthaṃ kṣayalobhāviva saṃśritānurāgam / vijigīṣumivānayapramādāv avasādaṃ viśikhau vininyatustam // 3393
aviveki kucadvaṃdvaṃ hantu nāma jagattrayam / śrutipraṇayinorakṣṇor ayuktaṃ janamāraṇam // 3394
avivekini bhūpāle naśyanti guṇināṃ guṇāḥ / pravāsarasike kānte yathā sādhvyāḥ stanonnatiḥ // 3395
avivekini bhūpe yaḥ karotyāśāṃ samṛddhaye / yāsyāmyahamaneneti karotyāśāṃ sa mṛddhaye // 3396
aviveko hi sarveṣām āpadāṃ paramaṃ padam / vivekarahito loke paśureva na saṃśayaḥ // 3397
aviśadacalaṃ netraprāntāvalokanamasphuṭaṃ cakitacakitā vācaḥ sparśaḥ kvacijjanasaṃkule / iti tava mayā premārambhe ya eva nirīkṣitāḥ kaṭhinamanaso dṛṣṭā bhāvāsta eva virajyataḥ // 3398
aviśīrṇakāntapātre navyadaśe sumukhi saṃbhṛtasnehe / madgehadīpakalike kathamupayātāsi nirvāṇam // 3399
aviśuddhakulotpannā dehārpaṇajīvikā śaṭhācaraṇā / kvāhaṃ rūpājīvā kva bhavantaḥ ślāghanīyajanmaguṇāḥ // 3400
aviśrānto vāto dahana iva soyaṃ janayati prasaktaṃ sātatyād dalayati kulādrīnapi jalam / prasūte kṛtyeṣu vyavasitiranirvyūḍhasudṛḍhā phalāvāptiṃ loke pratikalamasaṃbhāvyavibhavām // 3401
aviśrāmaṃ vahed bhāraṃ śītoṣṇaṃ ca na vindati / sasaṃtoṣastathā nityaṃ trīṇi śikṣeta gardabhāt // 3402
aviśrāmamapātheyam anālambhamadeśakam / tamaḥkāntāramadhvānaṃ kathameko gamiṣyasi // 3403
aviśvasan dhūrtadhuraṃdharo'pi naraḥ puraṃdhrīpurato'ndha eva / aśeṣaśikṣākuśalo'pi kākaḥ pratāryate kiṃ na pikāṅganābhiḥ // 3404
aviśvastā striyaḥ sarvā adhamottamamadhyamāḥ / yaḥ kaścid viśvaset tāsāṃ paścāttāpaiḥ sa dahyate // 3405
aviśvāsaṃ sadā tiṣṭhet saṃdhinā vigraheṇa ca / dvaidhībhāvaṃ samāśritya pāpe śatrau balīyasi // 3406
aviśvāsavidhānāya mahāpātakahetave / pitāputravirodhāya hiraṇyāya namo'stu te // 3407
aviṣaṃ viṣamityāhur brahmasvaṃ viṣamucyate / viṣaṃ hanti kilaikaṃ ca brahmasvaṃ putrapautrakam // 3408
avisaṃvādako dakṣaḥ kṛtajño matimānṛjuḥ / api saṃkṣīṇakośo'pi labhate parivāraṇam // 3409
avisaṃvādanaṃ dānaṃ samayasyāvyatikramaḥ / āvartayanti bhūtāni samyakpraṇihitā ca vāk // 3410
avisṛṣṭo'pi san prājñaḥ sarveṇa ca samaṃ vrajet / praviśedapyanāhūtas tvanyadā bhartturājñayā // 3411
avismṛtopakāraḥ syān na kurvīta kṛtaghnatām / hatvopakāriṇaṃ vipro nāḍījaṅghamadhaścyutaḥ // 3412
avīro'pi camūvīrasāhāyyena dviṣo jayet / camūsāhāyyaśūnyānāṃ jayaśrīrvyākulāyate // 3413
avṛttiṃ vinayo hanti hantyanarthaṃ parākramaḥ / hanti nitayṃ kṣamā krodham ācāro hantyalakṣaṇam // 3414
avṛttikaṃ tyajed deśaṃ vṛttiṃ sopadravāṃ tyajet / tyajen māyāvinaṃ mitraṃ dhanaṃ prāṇaharaṃ tyajet // 3415
avṛttikaṃ prabhuṃ bhṛtyā apuṣpaṃ bhramarāstarum / ajalaṃ ca saro haṃsā muñcantyapi ciroṣitam // 3416
avṛttirbhayamantyānāṃ madhyānāṃ maraṇād bhayam / uttamānāṃ tu martyānām avamānāt paraṃ bhayam // 3417
avṛttivyādhiśokārtān anuvarteta śaktitaḥ / ātmavatsatataṃ paśyed api kīṭapipīlakāḥ // 3418
avekśya svātmānaṃ viguṇamaparānicchati tathā phalatyetanno ced vilapati na santīha guṇinaḥ / nimārṣṭuṃ śaptuṃ vā paribhavitumudyacchati tato'py aho nīce ramyā saguṇavijigīṣā vidhikṛtā // 3419
avemavyāpārākalanamaturīsparśamacirād anunmīlattantuprakaraghaṭanāyāsamasakṛt / viṣīdatpāñcālīvipadapanayaikapraṇayinaḥ paṭānāṃ nirmāṇaṃ patagapatiketoravatu naḥ // 3420
avaiti tattvaṃ sadasattvalakṣaṇaṃ vinā viśeṣaṃ viparītarocanaḥ / yadṛcchayā mattavadastacetano jano jinānāṃ vacanāt parāṅmukhaḥ // 3421
avaitu śāstrāṇi naro viśeṣataḥ karotu citrāṇi tapāṃsi bhāvataḥ / atattvasaṃsaktamanāstathāpi no vimuktisaukhyaṃ gatabādhamaśnute // 3422
avaimi caināmanagheti kiṃ tu lokāpavādo balavān mato me / chāyā hi bhūmeḥ śaśino malatve- nāropitā śuddhimataḥ prajābhiḥ // 3423
avaimi te sāramataḥ khalu tvāṃ kārye guruṇyātmasamaṃ niyokṣye / vyādiśyate bhūdharatāmavekṣya kṛṣṇena dehodvahanāya śeṣaḥ // 3424
avaimi pūtamātmānaṃ dvayenaiva dvijottamāḥ / mūrdhni gaṅgāprapātena dhautapādāmbhasā ca vaḥ // 3425
avaimi saubhāgyamadena vañcitaṃ tava priyaṃ yaścaturāvalokinaḥ / karoti lakṣyaṃ ciramasya cakṣuṣo na vaktramātmīyamarālapakṣmaṇaḥ // 3426
avaimi haṃsāvalayo valakṣās tvatkāntikīrteścapalāḥ pulākāḥ / uḍḍīya yuktaṃ patitāḥ sravantī- veśantapūraṃ paritaḥ plavante // 3427
avaiṣṇavo hato vipro hataṃ śrāddhamadakṣiṇam / abrahmaṇyaṃ hataṃ kṣetram anācāraṃ kulaṃ hatam // 3428
avyaktamakṣaramupāsya babhūva kaścit svaṃ labdhavarṇamavagatya kṛtārthamānī / sadyastribhaṅgalalitasphuraṇādamanda- nandotthayā jaḍatayaiva vayaṃ kṛtārthāḥ // 3429
avyaktādīni bhūtāni vyaktamadhyāni bhārata / avyaktanidhanānyeva tatra kā paridevanā // 3430
avyayavato'pi dhaninaḥ svajanasahasraṃ bhavet padasthasya / bhraṣṭadhanasya hi satataṃ bandhurapi mukhaṃ na darśayati // 3431
avyaye vyayamāyāti vyaye yāti suvistaram / apurvaḥ ko'pi bhāṇḍāras tava bhārati dṛśyate // 3432
avyavasāyinamalasaṃ daivaparaṃ sahasācca parihīṇam / pramadeva hi vṛddhapatiṃ necchatyavagūhituṃ lakṣmīḥ // 3433
avyavasthitacittasya prasādo'pi bhayaṃkaraḥ / vyavasthitaprasannātmā kupito'pyabhayaṃkaraḥ // 3434
avyavasthitavṛttānām abhinnaśruticakṣuṣām / adharmārjitabhogānām āśīrapyahitocitā // 3435
avyavasthau hi dṛśyete yuddhe jayaparājayau // 3436
avyākaraṇamadhītaṃ bhinnadroṇyā taraṅgiṇītaraṇam / bheṣajamapathyasahitaṃ trayamidamakṛtaṃ varaṃ na kṛtam // 3437
anyākṣepo bhaviṣyantyāḥ kāryasiddherhi lakṣaṇam // 3438
avyākhyeyāṃ vitarati parāṃ prītimantarnimagnā kaṇṭhe lagnā harati nitarāṃ yāntaradhvāntajālam / tāṃ drākṣādyairapi bahumatāṃ mādhurīmudgirantīṃ kṛṣṇetyākhyāṃ kathaya rasane yadyasi tvaṃ rasajñā // 3439
avyājasundaramanuttaramaprameyam aprākṛtaṃ paramamaṅgalamaṅghripadmam / saṃdarśayedapi sakṛdbhavatī dayārdrā draṣṭāsmi kena tadahaṃ tu vilocanena // 3440
avyājasundarīṃ tāṃ vijñānena lalitena yojayatā / parikalpito vidhātrā bāṇaḥ kāmasya viṣadigdhaḥ // 3441
avyāt sa vo yasya nisargavakraḥ spṛśatyadhijyasmaracāpalīlām / jaṭāpinaddhoragarājaratna- marīcilīḍhobhayakoṭirinduḥ // 3442
avyāt svarlokacūḍāmaṇipaṭalaśikhāśreṇiśoṇīkṛtāṅghriḥ kṣoṇībhāraṃ vinetuṃ jaṭharajuṣi jagadbāndhave devakī vaḥ / rājñāmuddāmadoṣṇāṃ raṇaśirasi raṇatkīkasacchedabhīmāḥ śastrāṇāṃ khaṇṇakārāḥ pratihatiguravo yacchruterdohado'bhūt // 3443
avyād vo vajrasārasphuradurunakharakrūracakrakramāgra- prodbhinnendrārivakṣaḥsthalagaladasṛgāsārakāśmīragauraḥ / prasphūrjatkeśarāgragrathitajaladharaśreṇinīlābjamālyaḥ sūryācandrāvataṃso naraharirasamābaddhaśṛṅgāralīlaḥ // 3444
avyād vo valitāṅghripātavicaladbhūgolahelonmukha- bhrāmyaddikkarikalpitānukaraṇo nṛtyan gaṇagrāmaṇīḥ / yasyoddaṇḍitaśuṇḍapuṣkaramarudvyākṛṣṭasṛṣṭaṃ muhus tārācakramudaktaśīkarapṛṣallīlāmivābhyasyati // 3445
avyād vo vāmano yasya kaustubhapratibimbitā / kautukālokinī jātā jāṭharīva jagattrayī // 3446
avyādhigātramanukūlataraṃ kalatraṃ veśma prasiddhavibhavaṃ niśitā ca vidyā / ślāghyaṃ kulaṃ caramakālagatiḥ samartho mātuḥ kaṭākṣapariṇāmavibhūtayas te // 3447
avyādhijaṃ kaṭukaṃ śīrṣarogaṃ pāpānubandhaṃ paruṣaṃ tīkṣṇamugram / satāṃ peyaṃ yanna pibantyasanto manyuṃ mahārāja piba praśāmya // 3448
avyādhinā śarīreṇa manasā ca nirādhinā / pūrayannarthināmāśāṃ tvaṃ jīva śaradāṃ śatam // 3449
avyāpareṣu vyāpāraṃ yo naraḥ kartumicchati / sa eva nidhanaṃ yāti kīlotpaṭīva vānaraḥ // 3450
avyāpāraratā vasantasamaye grīṣme vyavāyapriyāḥ saktāḥ pramṛṣi palvalāmbhasi nave kūpodakadveṣiṇaḥ / kaṭvamloṣṇaratāḥ śaradyadhibhujo hemantanidrālasāḥ svairdoṣairapacīyamānavapuṣo naśyantu te śatravaḥ // 3451
avyāhati na śakyā gaur vinā daṇḍena rakṣitum / iti pratyeti mugdho'pi vallavaḥ kimu rājakam // 3452
avyāhṛtaṃ vyāhṛtācchreya āhuḥ satyaṃ vaded vyāhṛtaṃ taddvitīyam / priyaṃ vaded vyāhṛtaṃ tattṛtīyaṃ dharmyaṃ vaded vyāhṛtaṃ taccaturtham // 3453
avyutpannasvabhāvānāṃ nārīṇamiva sāṃpratam / sītkārācāryakaṃ kartum ayaṃ prāpto himāgamaḥ // 3454
avyutpanne śrotari vaktṛtvamanarthakaṃ puṃsām / netravihīne bhartari lāvaṇyamanarthakaṃ strīṇām // 3455
avratasyāpi te dharmaḥ kārya evāntarāntarā / medhībhūto'pi hi bhrāmyan ghāsagrāsaṃ karoti gauḥ // 3456
aśaktaḥ satataṃ sādhuḥ kurūpā ca pativratā / vyādhito devabhaktaśca nirdhanā brahmacāriṇaḥ // 3457
aśaktastaskaraḥ sādhuḥ kurūpā cet pativratā / rogī ca devatābhakto vṛddhā veśyā tapasvinī // 3458
aśaktastu bhavet sādhur brahmacārī va nirdhanaḥ / vyādhito devabhaktaśca vṛddhā nārī pativratā // 3459
aśaktāḥ śaktimātmīyāṃ ślāghante ye ca durjanāḥ / te bhavantyupahāsāya mahatāmeva saṃnidhau // 3460
aśakte raudratātaikṣṇyaṃ tīvrapāpeṣu dhīratā / chadmadhīrvāci pāruṣyaṃ nīcānāṃ śauryamīdṛśam // 3461
aśaktairbalinaḥ śatroḥ kartavyaṃ prapalāyanam / saṃśritavyo'thavā durgo nānyā teṣāṃ gatirbhavet // 3462
aśakto yaḥ kṣāntiṃ satatamapakāriṇyapi jane vidhatte so'vaśyaṃ bhujaga iva daṃṣṭrāvirahitaḥ / prabhuḥ satyāṃ śaktau kṣamata iha yasmāt sucaritaḥ sa tejasvī lokadvitayavijigīṣurvijayate // 3463
aśaknuvan soḍhumadhīralocanaḥ sahasraraśmeriva yasya darśanam / praviśya hemādriguhāgṛhāntaraṃ nināya bibhyad divasāni kauśikaḥ // 3464
aśakyaṃ nārabhet prājñaḥ akāryaṃ naiva kārayet / asatyaṃ naiva vaktavyam ālasyaṃ naiva kārayet // 3465
aśakyaṃ nārabhet prājño akāryaṃ naiva kārayet / yathādeśagataṃ dharmaṃ yathākālaṃ ca jīvayet // 3466
aśakyaḥ sahasā rājan bhāvo vettuṃ parasya vai / antaḥsvabhāvairgītaistair naipuṇyaṃ paśyatā bhṛśam // 3467
aśakyārambhavṛttīnāṃ kutaḥ kleśādṛte phalam / ākāśamāsvādayataḥ kutastu kavalagrahaḥ // 3468
aśaṅkitamatiḥ svastho na śaṭhaḥ parisarpati / na cāsya duṣṭā vāk cāpi tasmān nāstīha saṃśayaḥ // 3469
aśaṅkitebhyaḥ śaṅketa śaṅkitebhyaśca sarvaśaḥ / aśaṅkyādbhayamutpannam api mūlaṃ nikṛntati // 3470
aśaṅkyamapi śaṅketa nityaṃ śaṅketa śaṅkitāt / bhayaṃ hi śaṅkitājjātaṃ samūlamapi kṛntati // 3471
aśaṭhamalolamajihmaṃ tyāginamanurāgiṇaṃ viśeṣajñam / yadi nāśrayati naraṃ śrīḥ śrīreva hi vañcitā tatra // 3472
aśaṭhahṛdayaḥ kṛtajñaḥ sānukrośaḥ sthitaḥ satāṃ mārge / aparāpavādakarmā śucikarmarataḥ sa khalvāryaḥ // 3473
aśanaṃ me vasanaṃ me jāyā me bandhuvargo me / iti me me kurvāṇaṃ kālavṛko hanti puruṣājam // 3474
aśanaṃ vasanaṃ vāso yasya kāśyāmamārgataḥ / kīkaṭena samā kāśī gaṅgāpyaṅgāravāhinī // 3475
aśanamātrakṛtajñatayā guror na piśuno'pi śuno labhate tulām / api bahūpakṛte sakhitā khale na khalu khelati khe latikā yathā // 3476
aśanādindriyāṇīva syuḥ kāryāṇyakhilānyapi / etasmāt kāraṇād vittaṃ sarvasādhanamucyate // 3477
aśanairaśanairbālye yauvane ghasmarāt smarāt / kalyavaikalyataḥ śeṣe sphuṭaṃ naṣṭaṃ vayo nṛṇām // 3478
aśaraṇaśaraṇapramodabhūtair vanatarubhiḥ kriyamāṇacārukarma / hṛdayamiva durātmanāmaguptaṃ navamiva rājyamanirjitopabhogyam // 3479
aśarmadahanajvalatkaṭukaṭākṣarūkṣekṣaṇa- kṣaṇakṣapitaśātrave jayati sindhurādhīśvare / vayaṃ na bahu manmahe nijabhujānamadgāṇḍiva- cyutāstraśikhitāṇḍavajvalitakhāṇḍavaṃ pāṇḍavam // 3480
aśastraṃ puruṣaṃ hatvā naraḥ saṃjāyate kharaḥ / kṛmiḥ strīvadhakarttā ca bālahantā ca jāyate // 3481
aśastrapūtamavyājaṃ puruṣāṅgopakalpitam / vikrīyate mahāmāṃsaṃ gṛhyatāṃ gṛhyatāmidam // 3482
aśāntahutabhukśikhākavalitaṃ jaganmandiraṃ sukhaṃ viṣamavātabhugnasanavaccalaṃ kāmajam / jalasthaśaśicañcalā bhuvi vilokya lokasthitiṃ vimuñcata janāḥ sadā viṣayamūrchanāṃ tattvataḥ // 3483
aśāntāntastṛṣṇā dhanalavaṇavārivyatikarair gatacchāyaḥ kāyaściravirasarūkṣāśanatayā / anidrā mando'gnirnṛpasalilacaurānalabhayāt kadaryāṇāṃ kaṣṭaṃ sphuṭamadhanakaṣṭādapi param // 3484
aśāśvatamidaṃ sarvaṃ cintyamānaṃ hi bhārata / kadalīsaṃnibho lokaḥ samo hyasya na vidyate // 3485
aśāsaṃstaskarān yastu baliṃ gṛhṇāti pārthivaḥ / tasya prakṣubhyate rāṣṭraṃ svargācca parihīyate // 3486
aśāstracakṣunṛpatir andha ityabhidhīyate / varamandho na cakṣuṣmān madādākṣiptasatpathaḥ // 3487
aśāstraviduṣāṃ teṣāṃ na kāryamahitaṃ vacaḥ / arthaśāstrānabhijñānāṃ vipulāṃ śriyamicchatām // 3488
aśikṣitānāṃ kāvyeṣu śāstrābhyāso nirarthakaḥ / kimastyanupanītasya vājapeyādibhirmakhaiḥ // 3489
aśithilaparispandaḥ kunde tathaiva madhuvrato nayanasuhṛdo vṛkṣāścaite na kuḍmalaśālinaḥ / dalati kalikā cautī nāsmiṃstathā mṛgacakṣuṣām atha ca hṛdaye mānagranthiḥ svayaṃ śithilāyate // 3490
aśithilamaparāvasajya kaṇṭhe dṛḍhaparirabdhabṛhadbahiḥ stanena / hṛṣitatanuruhā bhujena bhartur mṛdumamṛdu vyatividdhamekabāhum // 3491
aśirāḥ puruṣaḥ kāryo lalāṭe brahmaghātinaḥ / asambhāṣyaśca kartavyas tan manoranuśāsanam // 3492
rājā stenena gantavyo muktakeśena dhāvatā / ācakṣāṇena tat steyam evaṃkarmāsmi śādhi mām // 3493
aśiṣyaṃ śāsti yo rājan yaśca śūnyamupāsate / kadaryaṃ bhajate yaśca tamāhurmūḍhacetasam // 3494
aśītāstaraṇo māghe phālgune paśupakṣiṇau / caitre jalacarāḥ sarve vaiśākhe naravānarau // 3495
aśītenāmbhasā snānaṃ payaḥpānaṃ varāḥ striyaḥ / etadvo mānuṣāḥ pathyaṃ snigdhamuṣṇaṃ ca bhojanam // 3496
aśīmahi vayaṃ bhikṣām āśāvāso vasīmahi / śayīmahi mahīpṛṣṭhe kurvīmahi kimīśvaraiḥ // 3497
aśīlā bhinnamaryādā nityasaṃkīrṇamaithunāḥ / alpāyuṣo bhavantīha tathā nirayagāminaḥ // 3498
aśucitānilayaṃ pralayaṃ śriyām ayaśasāṃ vibhavaṃ prabhavaṃ rujām / sukṛtanirdalanaṃ calanaṃ dhṛteḥ pariharet paravallabhayā ratam // 3499
aśucirvacanād yasyaśucirbhavati pūruṣaḥ / śuciścaivāśuciḥ sadyaḥ kathaṃ rājā na daivatam // 3500
aśucīkṣaṇe'śrupāte kalahe śvāsakāsayoḥ / rathyāprasarpaṇe'bhyaṅge kṣute narmaṇyupaspṛśet // 3501
aśuddhaprakṛtau rājñi janatā nānurajyate / yathā gṛdhrasamāsannaḥ kalahaṃsaḥ samācaret // 3502
aśuddhā tu bhaven nārī yāvacchalyaṃ na muñcati / niḥsṛte tu tataḥ śalye rajasā śudhyate tataḥ // 3503
aśuddhīnāṃ tu sarvāsām ālayāḥ kutsitāḥ striyaḥ / sadā śaucaṃ na kurvanti bhuñjate'nnaṃ tathāvidhāḥ // 3504
aśubhapuṣi kalāvapyapramattāḥ svadharmād anudinamupakārānācarante budhānām / bahujanaparipuṣṭā baddhadīkṣāsta ete tanusukhamapi hitvā tanvate rājasevām // 3505
aśubhodaye janānāṃ naśyati buddhirna vidyate rakṣā / suhṛdo'pi santi ripavo viṣamaviṣaṃ jāyate'pyamṛtam // 3506
aśṛṇvannapi boddhavyo mantribhiḥ pṛthivīpatiḥ / yathā svadoṣanāśāya vidureṇāmbikāsutaḥ // 3507
aśeṣacakṣuḥśravaṇaṃ pratikūlo bhavannapi / vinatānandaheturyaḥ sa pumānāptanandanaḥ // 3508
aśeṣadoṣāpagamaprakāśa- mitrāgamotsāhamahotsavārham / vikāsaśobhāṃ janayatyajasraṃ dhanaṃ janānāṃ dinamambujānām // 3509
aśeṣalaṅkāpatisainyahantā śrīrāmasevācaraṇaikakartā / anekaduḥkhāhatalokagoptā tvasau hanūmāṃstava saukhyakartā // 3510
aśeṣavighnapratiṣedhadakṣa- mantrākṣatānāmiva diṅmukheṣu / vikṣepalīlā karaśīkarāṇāṃ karotu vaḥ prītimibhānanasya // 3511
aśokanirbhartsitapadmarāgam ākṛṣṭahemadyutikarṇikāram / muktākalāpīkṛtasinduvāraṃ vasantapuṣpābharaṇaṃ vahantī // 3512
aśoke śokārtaḥ kimasi bakule'pyākulamanā nirānandaḥ kunde saha ca sahakārairna ramase / kusumbhe viśrambhaṃ yadiha bhajase kaṇṭakaśatair asaṃdigdhaṃ dagdhabhramara bhavitāsi kṣatavapuḥ // 3513
aśocyaḥ śocate śocyaṃ kiṃ vā śocyo na śocyate / kaśca kasyeha śocyo'sti dehe'smin budbudopame // 3514
aśocyānanvaśocastvaṃ prajñāvādāṃśca bhāṣase / gatāsūnagatāsūṃśca nānuśocanti paṇḍitāḥ // 3515
aśocyānīha bhūtāni yo mūḍhastāni śocati / tadduḥkhāllabhate duḥkhaṃ dvāvanarthau niṣevate // 3516
aśocyo nirdhanaḥ prājño'śocyaḥ paṇḍitabāndhavaḥ / aśocyā vidhavā nārī putrapautrapratiṣṭhitā // 3517
aśnāti yaḥ saṃskurute nihanti dadāti gṛhṇātyanumanyate ca / ete ṣaḍapyatra vinindanīyā bhramanti saṃsāravane nirantam // 3518
aśnāti yo māṃsamasau vidhatte vadhānumodaṃ trasadehabhājām / gṛhṇāti repāṃsi tatastapasvī tebhyo durantaṃ bhavameti jantuḥ // 3519
aśnābhyācchādayāmīti prāpaśyan pāpapūruṣaḥ / nāmarṣaṃ kurute yastu puruṣaḥ so'dhamaḥ smṛtaḥ // 3520
aśnīta pibata khādata jāgrata saṃviśata tiṣṭhata vā / sakṛdapi cintayatāhnaḥ sāvadhiko dehabandha iti // 3521
aśmanā sādhayellohaṃ lohenāśmānameva ca / bilbāniva kare bilvair mlecchān mlecchaiḥ prasādhayet // 3522
aśmātakasya vāme badarī vā dṛśyate'hinilayo vā / ṣaḍbhirudagvāsya karaiḥ sārdhe puruṣatraye toyam // 3523
aśmānamapyupāyena lohaṃ vā jarayen naraḥ / na tu kaścid upāyo'sti brahmasvaṃ yena jīryate // 3524
aśmāpyahṛdayo yasya guṇasāraṃ parīkṣate / ucitaiva suvarṇasya tasyāgnipatane ruciḥ // 3525
aśraddhayā hutaṃ dattaṃ tapastaptaṃ kṛtaṃ ca yat / asadityucyate pārtha na ca tat pretya no iha // 3526
aśraddhādarśanaṃ bhāntir duḥkhaṃ ca trividhaṃ tataḥ / daurmanasyamayogyeṣu viṣayeṣu ca yogatā // 3527
aśraddheyaṃ na vaktavyaṃ pratyakṣamapi yad bhavet / yathā vānarasaṃgītaṃ tathaiva plavate śilā // 3528
aśrāntaṃ dṛḍhayantraṇena kucayoratyaktakāṭhinyayor ābaddhasphuṭamaṇḍalonnatimilaccolaṃ vimucyorasaḥ / nīvīvicchuritaṃ vidhāya tamamuṃ vāmastanālambinīṃ veṇīṃ pāṇinakhāñcalaiḥ śithilayatyākramya pīṭhaṃ padā // 3529
aśrāntaviśrāṇitayajñayūpa- stambhāvalīrdrāgavalambamānaḥ / yasya svabhāvād bhuvi saṃcacāra kālakramādekapado'pi dharmaḥ // 3530
aśrāntaśrutipāṭhapūtarasanāvirbhūtabhūristavā- jihmabrahmamukhaughavighnitanavasvargakriyākelinā / pūrvaṃ gādhisutena sāmighaṭitā muktā nu mandākinī yatprāsādadukūlavalliranilāndolairakheladdivi // 3531
aśrāntirbandhutāṃ dhatte kaṣṭaṃ naṣṭasya naśvaraḥ / skandhena paṅgunā paṅgur nahi vartmani nīyate // 3532
aśrāvi bhūmipatibhiḥ kṣaṇavītanidrair aśnan puro haritakaṃ mudamādadhānaḥ / grīvāgralolakalakiṅkiṇikānināda- miśraṃ dadhaddaśanacarcuraśabdamaśvaḥ // 3533
aśrucchalena sudṛśo hutapāvakadhūmakaluṣākṣyāḥ / aprāpya mānamaṅge vigalati lāvaṇyavāripūra iva // 3534
aśrutamiva khalajalpitam adṛṣṭamiva gurumukhendumālinyam / agaṇitanijāpamānaṃ bhāmini bhavadarthamacyutaḥ sahate // 3535
aśrutaśca samunnaddho daridraśca mahāmanāḥ / arthāścākarmaṇā prepsur mūḍha ityucyate budhaiḥ // 3536
aśrubhiḥ pādyamākalpya praṇīya hṛdayāsanam / upete dayite kāntā pariṣvaṅgamupānayat // 3537
aśvaṃ naiva gajaṃ naiva vyāghraṃ naiva ca naiva ca / ajāputraṃ baliṃ dadyād devo durbalaghātakaḥ // 3538
aśvaṃ snātaṃ gajaṃ mattaṃ vṛṣabhaṃ kāmamohitam / śūdramakṣarasaṃyuktaṃ dūrataḥ parivarjayet // 3539
aśvaḥ śastraṃ śāstraṃ vīṇā vāṇī naraśca nārī ca / puruṣaviśeṣaṃ prāptā bhavantyayogyāśca yogyāśca // 3540
aśvaḥ supto gajo matto gāvaḥ prathamasūtikāḥ / antaḥpuragato rājā dūrataḥ parivarjayet // 3541
aśvagandhāpalaṃ triṃśac cūrṇayitvā vicakṣaṇaḥ / vṛddhadārukacūrṇena samabhāgaṃ ca kārayet // 3542
aśvatthacalapatrāgralīnatoyakaṇopame / sthirāśā jīvite yasya tatsamo nāstyacetanaḥ // 3543
aśvatthamekaṃ picumandamekaṃ nyagrodhamekaṃ daśa ciñciṇīkāḥ / kapitthabilvāmalakatrayaṃ ca pañcāmravāpī narakaṃ na paśyet // 3544
aśvatthasya mahattvaṃ ko nanu vaktuṃ naraḥ prabhavet / savitari yatrālakṣmīr mande lakṣmīramandāste // 3545
aśvatthāmā balirvyāso hanūmāṃśca vibhīṣaṇaḥ / kṛpaḥ paraśurāmaśca saptaite cirajīvinaḥ // 3546
aśvatthāmā hata iti yudhi giramanṛtāṃ yudhiṣṭhiro'vādīt / punaranutāpamavāpat pāpaṃ kṛtvānutapyeta // 3547
aśvapṛṣṭhaṃ gajaskandho nārīṇāṃ ca payodharaḥ / dantadhāvanaśastraṃ ca yathā sthūlaṃ tathā sukham // 3548
aśvapraśaṃsā vikhyātā dhanurvedastataḥparam / gāndharvaśāstramaparaṃ vṛkṣāyurveda eva ca // 3549
aśvaplutaṃ vāsavagarjitaṃ ca strīṇāṃ ca cittaṃ puruṣasya bhāgyam / avarṣaṇaṃ cāpyativarṣaṇaṃ ca devo na jānāti kṛto manuṣyaḥ // 3550
aśvamadhye kṛtaravā śivā yuddhaprapañcakṛt / śivā saptasvarā grāhyā bahuśabdāśca niṣphalāḥ // 3551
aśvamedhasahasraṃ ca satyaṃ ca tulayā dhṛtam / atyaricyata satyaṃ ca iti vedavido viduḥ // 3552
aśvamedhasahasraṃ ca satyaṃ ca tulayā dhṛtam / aśvamedhasahasrāddhi satyameva viśiṣyate // 3553
aśvamedhasahasraṃ ca satyaṃ ca tulayā dhṛtam / tulayitvā tu paśyāmi satyamevātiricyate // 3554
aśvamedhasahasraṃ ca satyaṃ ca tulayā dhṛtam / nābhijānāmi yadyasya satyasyārdhamavāpnuyāt // 3555
aśvamedhasahasrasya phalaṃ satyaṃ tulāntare / dhṛtvā saṃloḍyate rājan satye bhavati gauravam // 3556
aśvamedhasahasrāṇāṃ sahasraṃ yaḥ samācaret / nāsau padamavāpnoti madbhaktair yadavāpyate // 3557
aśvayānaṃ gajaṃ mattaṃ gāvaścaiva prasūtikāḥ / tathā cāntaḥpure dāsīṃ dūrataḥ parivarjayet // 3558
aśvaśālāṃ samāsādya yadāntarmadhumakṣikāḥ / madhujālaṃ prabadhnanti mriyante'śvāstadā dhruvam // 3559
aśvasya lakṣaṇaṃ vego mado mātaṅgalakṣaṇam / cāturyaṃ lakṣaṇaṃ nāryā udyogaḥ puruṣalakṣaṇam // 3560
aśvānāṃ ca patākānāṃ bālānāṃ paṇyayoṣitām / vidūṣakapaṭānāṃ ca cāpalyamatimaṇḍanam // 3561
aśvā nāgāḥ syandanānāṃ ca saṅghā mantrāḥ siddhā daivataṃ cānukūlam / etānyāhuḥ sādhanāni sma rājñāṃ yebhyaśceyaṃ buddhirutkṛṣyate me // 3562
aśvā yasya jayastasya yasyāśvāstasya medinī / aśvā yasya yaśas tasya yasyāśvās tasya kāñcanam // 3563
aśvārūḍhaṃ payaḥpānaṃ gajārūḍhaṃ tu maithunam / śibikīmardanaṃ caiva pādacārī tu bhojanam // 3564
aśvārūḍhaṃ yatiṃ dṛṣṭvā khaṭvārūḍhāṃ rajasvalām / sakeśāṃ vidhavāṃ dṛṣṭvā sacailaṃ snānamācaret // 3565
aśvāścatuṣkoṭimitā lakṣāṇyekādaśaiva ca / saptatriṃśatsahasrāṇi tathā śatacatuṣṭayam // 3566
saptatiścaiva saṃkhyātāḥ procyante pattayastataḥ / ṣaṭkoṭyo'śītilakṣāṇi pañcādhikamitāni ca // 3567
dviṣaṣṭi ca sahasrāṇi tathā śatacatuṣṭayam / pañcāśaditi saṃkhyātā mahākṣauhinikā budhaiḥ // 3568
aśvinīmaitrarevatyo mṛgo mūlaṃ punarvasuḥ / puṣyo jyeṣṭhā tathā hastaḥ prasthāne śreṣṭha ucyate // 3569
aśvinī sūyate vatsaṃ kāmadhenusturaṃgamam / tathaiva sāgaro vahniṃ yathā rājā tathā prajā // 3570
aśvīye yamavāhanasya nakulasyāśīviṣāṇāṃ kule mārjārasya ca mūṣakeṣu ghaṭate yā prītirātyantikī / kṣīṇe'rthe vidhureṣu bandhuṣu dṛḍhe lokāpavāde śanair jñeyā kāmijaneṣu saiva gaṇikāvargasya naisargikī // 3571
aśve javo vṛṣe dhauryaṃ maṇau kāntiḥ kṣamā nṛpe / hāvabhāvau ca veśyāyāṃ gāyake madhurasvaraḥ // 3572
dātṛtvaṃ dhanike śauryaṃ sainike bahudugdhatā / goṣu damastapasviṣu vidvatsu vāvadūkatā // 3573
sabhyeṣvapakṣapātastu tathā sākṣiṣu satyavāk / ananyabhaktirbhṛtyeṣu suhitoktiśca mantriṣu // 3574
maunaṃ mūrkheṣu ca strīṣu pātivratyaṃ subhūṣaṇam / mahādurbhūṣaṇaṃ caitad viparītamamīṣu ca // 3575
aśvairyānaṃ yānaṃ strībhir līlaiva procyate līlā / māṃsāṃ bhuktaṃ bhuktaṃ cānyad ayānamalīlābhuktam // 3576
aṣṭakulācalasaptasamudrā brahmapuraṃdaradinakararudrāḥ / na tvaṃ nāhaṃ nāyaṃ lokas tadapi kimarthaṃ kriyate śokaḥ // 3577
aṣṭadhā devatāyonis tiryagyoniśca pañcadhā / ekadhā mānuṣī yonir ime bhūtāścaturdaśa // 3578
aṣṭapādaścatuṣkarṇo dvimukhī dvimukhastathā / rājadvāre paṭhed ghoro na ca devo na rākṣasaḥ // 3579
aṣṭamaṃ brahmarandhraṃ syāt paraṃ nirvāṇasūcakam / taddhyātvā sūcikāgrābhaṃ dhūmākāraṃ vimucyate / tacca jālaṃdharaṃ jñeyaṃ mokṣadaṃ līnacetasām // aṣṭamī ca amāvāsyā varjanīyā caturdaśī / 3580
pūrṇimārdhadinaṃ yāvan niṣiddhā sarvakarmasu // 3581
aṣṭamī hantyupādhyāyaṃ śiṣyaṃ hanti caturdaśī / āmāvāsyo'bhayaṃ hanti pratipat pāṭhanāśinī // 3582
aṣṭame dvādaśe vāpi śākaṃ yaḥ pacate gṛhe / kumitrāṇyanapāśritya kiṃ vai sukhataraṃ tataḥ // 3583
aṣṭāṅgayogapariśīlanakīlanena duḥsādhasiddhisavidhaṃ vidadhad vidūre / āsādayannabhimatāmadhunā viveka- khyātiṃ samādhidhanamaulimaṇirvimuktaḥ // 3584
aṣṭāṅgulasya kathito vāyormāno vicakṣaṇaiḥ / caturaṅgulamānaṃ ca tejastattvaṃ nigadyate // 3585
aṣṭādaśa tathā madhye hīne caiva caturdaśa / saptāṅgulaḥ khuraḥ prokta uttamāśvasya paṇḍitaiḥ // 3586
aṣṭādaśapurāṇeṣu vyāsasya vacanadvayam / paropakāraḥ puṇyāya pāpāya parapīḍanam // 3587
aṣṭādaśāpi smṛtayo vadanti yasyāparādhaḥ khalu tasya daṇḍaḥ / svasyāparādhaḥ khalu nābhimūle śiraḥ kuto muṇḍayate mṛgākṣi // 3588
aṣṭānāṃ lokapālānāṃ saṃbhavatyaṃśato nṛpaḥ / tasmādabhibhavatyeṣa sarvabhūtāni tejasā // 3589
aṣṭābhiḥ kila daṇḍanītinipuṇaiḥ satprāḍvivākaiḥ samaṃ madhyesaudhamanuttamāsanagataḥ kāryāṇi kurvan nṛṇām / viṣṇurbhūpavapurvidhāya kimasau dikpālayuk pālayaty evaṃ bhrāntimato manāṅ na kurute kāskānayaṃ mādhavaḥ // 3590
aṣṭāvaṅgāni yogasya yamo niyama āsanam / prāṇāyāmaḥ pratyāhāro dhāraṇā dhyānatanmayaḥ // 3591
aṣṭāvimāni harṣasya navanītāni bhārata / vartamānāni dṛśyante tānyeva susukhānyapi // 3592
samāgamaśca sakhibhir mahāṃścaiva dhanāgamaḥ / putreṇa ca pariṣvaṅgaḥ saṃnipātaśca maithune // 3593
samaye ca priyālāpaḥ svayūtheṣu ca saṃnatiḥ / abhipretasya lābhaśca pūjā ca janasaṃsadi // 3594
aṣṭottaraśataṃ ślokaṃ cāṇakyena yathoditam / yasya vijñānamātreṇa n ṇāṃ prajñā pravardhate // 3595
aṣṭau guṇāḥ puruṣaṃ dīpayanti prajñā ca kaulyaṃ ca damaḥ śrutaṃ ca / parākramaścābahubhāṣitā ca dānaṃ yathāśakti kṛtajñatā ca // 3596
aṣṭau tānyavrataghnāni āpo mūlaṃ phalaṃ payaḥ / havirbhrāhmaṇakāmyā ca gurorvacanamauṣadham // 3597
aṣṭau nṛpemāni manuṣyaloke svargasya lokasya nidarśanāni / catvāryeṣāmanvavetāni sadbhiś catvāryeṣāmanvavayanti santaḥ // 3598
yajño dānamadhyayanaṃ tapaśca catvāryetānyanvavetāni sadbhiḥ / damaḥ satyamārjavamānṛśaṃsyaṃ catvāryetānyanvavayanti santaḥ // 3599
aṣṭau pūrvanimittāni narasya vinaśiṣyataḥ / brāhmaṇān prathamaṃ dveṣṭi brāhmaṇaiśca virudhyate // 3600
brāhmaṇasvāni cādatte brāhmaṇāṃśca jighāṃsati / ramate nindayā caiṣāṃ praśaṃsāṃ nābhinandati // 3601
naitān smarati kṛtyeṣu yācitaś cābhyasūyati / etān doṣān naraḥ prājño buddhyā buddhvā vivarjayet // 3602
aṣṭau māsān yathādityas toyaṃ harati raśmibhiḥ / tathā haret karaṃ rāṣṭrān nityamarkavrataṃ hi tat // 3603
aṣṭau yadā tu dṛśyante samantād devayonayaḥ / upasargaṃ tamityāhur daivamunmattavad budhāḥ // 3604
aṣṭau yasya diśo dalāni vipulaḥ kośaḥ suvarṇācalaḥ kāntaṃ kesarajālamarkakiraṇā bhṛṅgāḥ payodāvalī / nālaṃ śeṣamahoragaḥ pravitataṃ vārāṃnidherlīlayā tadvaḥ pātu samuddharan kuvalayaṃ kroḍākṛtiḥ keśavaḥ // 3605
aṣṭau hāṭakakoṭayastrinavatirmuktāphalānāṃ tulāḥ pañcāśanmadhugandhamattamadhupāḥ krodhoddhatāḥ sindhurāḥ / aśvānāmayutaṃ prapañcacaturaṃ vārāṅganānāṃ śataṃ dattaṃ pāṇḍyanṛpeṇa yautakamidaṃ vaitālikāyārpyatām // 3606
asaṃkalpājjayet kāmaṃ krodhaṃ kāmavivarjanāt / arthānarthekṣayā lobhaṃ bhayaṃ tattvāvamarśanāt // 3607
asaṃkalpitameveha yadakasmāt pravartate / nivartyārambhamārabdhaṃ nanu daivasya karma tat // 3608
asaṃkhyapuṣpo'pi manobhavasya pañcaiva bāṇārthamayaṃ dadāti / evaṃ kadaryatvamivāvadhārya sarvasvamagrāhi madhorvadhūbhiḥ // 3609
asaṃkhyāḥ paradoṣajñā guṇajñā api kecana / svayameva svadoṣajñā vidyante yadi pañcaṣāḥ // 3610
asaṃgatenonnatimāgatena calena vakreṇa malīmasena / sā durjaneneva samastametaṃ prabādhate bhrūyugalena lokam // 3611
asaṃgṛhītasya punar mantrasya śṛṇu yatphalam / ahīnaṃ dharmakāmābhyām arthaṃ prāpnoti kevalam // 3612
asaṃcayādapūrvasya kṣayāt pūrvārjitasya ca / karmaṇo bandhamāpnoti śārīraṃ na punaḥ punaḥ // 3613
asaṃtuṣṭasya viprasya tejo vidyā tapo yaśaḥ / sravantīndriyalaulyena jñānaṃ caivāvakīryate // 3614
asaṃtuṣṭā dvijā naṣṭāḥ saṃtuṣṭāśca mahībhṛtaḥ / salajjā gaṇikā naṣṭā nirlajjāśca kulāṅganā // 3615
asaṃtuṣṭāścyutāḥ sthānān mānāt pratyavaropitāḥ / svayaṃ copahṛtā bhṛtyā ye cāpyupahatāḥ paraiḥ // 3616
asaṃtuṣṭo'sakṛllokān āpnotyapi sureśvaraḥ / akiṃcano'pi saṃtuṣṭaḥ śete sarvāṅgavijvaraḥ // 3617
asaṃtoṣaḥ paraṃ duḥkhaṃ saṃtoṣaḥ paramaṃ sukham / sukhārthī puruṣas tasmāt saṃtuṣṭaḥ satataḥ bhavet // 3618
asaṃtoṣaḥ paraṃ pāpam ityāha bhagavān hariḥ / lobhaḥ pāpasya bījo'yaṃ moho mūlaṃ ca tasya vai / asatyaṃ tasya hi skandho mahāśākhā suvistarā // 3619
asaṃtoṣaparā mūḍhāḥ saṃtoṣaṃ yānti paṇḍitāḥ / asantoṣasya nāstyantas tuṣṭistu paramaṃ sukham // 3620
asaṃtoṣo'sukhāyaiva lobhādindriyavibhramaḥ / tato'sya naśyati prajñā vidyevābhyāsavarjitā // 3621
asaṃtyāgāt pāpakṛtāmapāpāṃs tulyo daṇḍaḥ spṛśate miśrabhāvāt / śuṣkeṇārdraṃ dahyate miśrabhāvāt tasmāt pāpaiḥ saha saṃdhiṃ na kuryāt // 3622
asaṃdadhāno mānāndhaḥ samenāpi hato bhṛśam / āmakumbhamivābhittvā nāvatiṣṭheta śaktimān // 3623
asaṃdigdhamanā bhūtvā vadedikṣuraso yathā / vikṣubdho vacasā yo hi vākyaśalyena hanyate // 3624
asaṃpattau paro lābho guhyasya kathanaṃ tathā / āpadvimokṣaṇaṃ caiva mitrasyaitat phalatrayam // 3625
asaṃpannaḥ kathaṃ bandhur asahiṣṇuḥ kathaṃ prabhuḥ / anātmavit kathaṃ vidvān asaṃtuṣṭaḥ kathaṃ sukhī // 3626
asaṃpādayataḥ kaṃcidarthaṃ jātikriyāguṇaiḥ / yadṛcchāśabdavatpuṃsaḥ saṃjñāyai janma kevalam // 3627
asaṃprāptarajā gaurī prāpte rajasi rohiṇī / avyañjanā bhavet kanyā kucahīnā ca nagnikā // 3628
asaṃbhavaṃ hemamṛgasya janma tathāpi rāmo lulubhe mṛgāya / prāyaḥ samāpannavipattikāle dhiyo'pi puṃsāṃ malinā bhavanti // 3629
asaṃbhavaguṇastutyā jāyate svātmanastrapā / karṇikāraṃ sugandhīti vadan ko nopahasyate // 3630
asaṃbhāvyaṃ na vaktavyaṃ pratyakṣamapi dṛśyate / śilā tarati pānīyaṃ gītaṃ gāyati vānaraḥ // 3631
asaṃbhāṣyaṃ na bhāṣeta bhāṣase yadi tattathā / pareṣāṃ hi samudvege nātmanaśca śubhaṃ phalam // 3632
asaṃbhṛtaṃ maṇḍanamaṅgayaṣṭer anāsavākhyaṃ karaṇaṃ madasya / kāmasya puṣpavyatiriktamastraṃ bālyāt paraṃ sātha vayaḥ prapede // 3633
asaṃbhedyaḥ śucirdakṣaḥ kṛtānnasya parīkṣakaḥ / sūdānāṃ ca viśeṣajñaḥ sūdādhyakṣo vidhīyate // 3634
asaṃbhogena sāmānyaṃ kṛpaṇasya dhanaṃ paraiḥ / asyedamiti saṃbandho hānau duḥkhena gamyate // 3635
asaṃbhramo vilajjatvam avajñā prativādini / hāso rājñaḥ stavaśceti pañcaite jayahetavaḥ // 3636
asaṃmataḥ kastava muktimārgaṃ punarbhavakleśabhayāt prapannaḥ / baddhaściraṃ tiṣṭhatu sundarīṇām ārecitabhrūcaturaiḥ kaṭākṣaiḥ // 3637
asaṃmāne tapovṛddhiḥ saṃmmānācca tapaḥkṣayaḥ / pūjayā puṇyahāniḥ syān nindayā sadgatirbhavet // 3638
asaṃmukhālokanamābhimukhyaṃ niṣedha evānumatiprakāraḥ / pratyuttaraṃ mudraṇameva vācāṃ navāṅganānāṃ nava eva panthāḥ // 3639
asaṃvibhāgī duṣṭātmā kṛtaghno nirapatrapaḥ / tādṛṅnarādhamo loke varjanīyo narādhipa // 3640
asaṃvṛtasya kāryāṇi prāptānyapi viśeṣataḥ / niḥsaṃśayaṃ vipadyante bhinnaplava ivodadhau // 3641
asaṃvṛtākāratayā bhinnamantrasya bhūpateḥ / sakṛcchidraghaṭasyeva na tiṣṭhatyudayodakam // 3642
asaṃśayaṃ kṣatraparigrahakṣamā yadāryamasyāmabhilāṣi me manaḥ / satāṃ hi saṃdehapadeṣu vastuṣu pramāṇamantaḥkaraṇapravṛttayaḥ // 3643
asaṃśayaṃ nyastamupāntaraktatāṃ yadeva roddhuṃ rāmaṇībhirañjanam / hṛte'pi tasmin salilena śuklatāṃ nirāsa rāgo nayaneṣu na śriyam // 3644
asaṃśayaṃ mahābāho mano durnigrahaṃ calam / abhyāsena tu kaunteya vairāgyeṇa ca gṛhyate // 3645
asaṃśayaṃ vijānīhi kāle sarvaṃ phaliṣyati / dhṛtiṃ dhāraya visrabdhaṃ bhavet sarvaṃ samañjasam // 3646
asakalakalikākulīkṛtāli- skhalanavikīrṇavikāsikeśarāṇām / marudavaniruhāṃ rajo vadhūbhyaḥ samupaharan vicakāra korakāṇi // 3647
asakalanayanāvalokanena smitaparihāsamanoharairvacobhiḥ / kamalamukhi murārirevamevaṃ kathaya kiyanti dināni vañcanīyaḥ // 3648
asakalanayanekṣitāni lajjā gatamalasaṃ paripāṇḍutā viṣādaḥ / iti vividhamiyāya tāsu bhūṣāṃ prabhavati maṇḍayituṃ vadhūranaṅgaḥ // 3649
asakṛdasakṛnnaṣṭāṃ naṣṭāṃ mṛgo mṛgatṛṣṇikāṃ śramaparigato'pyutpakṣmākṣaḥ paraiti punaḥ punaḥ / gaṇayati na tanmāyātoyaṃ hataḥ salilāśayā bhavati hi matistṛṣṇāndhānāṃ vivekaparāṅmukhī // 3650
asakṛn na ne'ti sāvadhi- niṣedhabodhiśrutirmayā kalitā / gamayati paramanavarataṃ yā tamakhaṇḍārtharūpamānandam // 3651
asakṛdekarathena tarasvinā harihayāgrasareṇa dhanurbhṛtā / dinakarābhimukhā raṇareṇavo rurudhire rudhireṇa suradviṣām // 3652
asakṛd yudhi vijitādapi bhīto bārhadrathājjale durgam / kṛtvā harirnyavātsīd vijito'pyāśaṅkanīyo'riḥ // 3653
asakṛn na vadedāśāṃ prārthayed devatāṃ sakṛt / nālāyanī pañca patīn prāpoccārya punaḥ punaḥ // 3654
asaktamārādhayato yathāyathaṃ vibhajya bhaktyā samapakṣapātayā / guṇānurāgādiva sakhyamīyivān na bādhate'sya trigaṇaḥ parasparam // 3655
asaṅgasaṃgadoṣeṇa satyāśca mativibhramaḥ / ekarātraprasaṅgena kāṣṭhaghaṇṭāviḍambanā // 3656
asajjanaḥ sajjanasaṅgisaṅgāt karoti duḥsādhyamapīha sādhyam / puṣpāśrayācchaṃbhuśiro'dhirūḍhā pipīlikā cumbati candrabimbam // 3657
asajjanāyāśu varaṃ na dadyāt prītito nṛpaḥ / varaṃ bhasmāsurāyeśaḥ dattvā nīliphalaṃ gataḥ // 3658
asajjanāścen madhurairvacobhiḥ śakyanta eva pratikartumāryaiḥ / tatketakīreṇubhiramburāśer bandhakriyāyāmapi kaḥ prayāsaḥ // 3659
asajjanena saṃparkād anayaṃ yānti sādhavaḥ / madhuraṃ śītalaṃ toyaṃ pāvakaṃ prāpya tapyate // 3660
asataḥ śrīmadāndhasya dāridryaṃ paramāñjanam / ātmaupamyena bhūtāni daridraḥ paramīkṣate // 3661
asatāṃ ca parikṣepaḥ satāṃ ca parigūhanam / abhūtānāṃ ca hiṃsānām adharmāṇāṃ ca varjanam // 3662
asatāṃ dharmabuddhiścet satāṃ saṃtāpakāraṇam / upoṣitasya vyāghrasya pāraṇaṃ paśumāraṇam // 3663
asatāṃ pragrahaḥ kāmaḥ kopaścāvagrahaḥ satām / vyasanaṃ doṣabāhulyād atyantamubhayaṃ matam // 3664
asatāṃ bata sattāpi na nyāyānugatā yadā / tatastebhyorthapūrttyāśā sudhālipseva bhoginaḥ // 3665
asatāṃ saṅgadoṣeṇa satī yāti matirbhramam / ekarātripravāsena kāṣṭhaṃ muñje pralambitam // 3666
asatāṃ saṅgadoṣeṇa sādhavo yānti vikriyām / duryodhanaprasaṅgena bhīṣmo goharaṇe gataḥ // 3667
asatāṃ saṅgamutsṛjya satsu saṅgaṃ samācaret / asatāṃ saṅgadoṣeṇa māṇḍavyaḥ śūlamāptavān // 3668
asatāṃ sahajo bhāvaś channaḥ kenāpi hetunā / saṃskāra iva bījānāṃ phalena saha jāyate // 3669
asatāmupabhogāya durjanānāṃ vibhūtayaḥ / picumandaḥ phalāḍhyo'pi kākairevopabhujyate // 3670
asatā saha saṅgena ko na yātyadhamāṃ gatim / payo'pi śauṇḍanīhaste madyamityabhidhīyate // 3671
asatīcaritaṃ tadvad vasantādeścavarṇanam / grīṣmādervarṇanaṃ tadvad varṣāderapi varṇanam // 3672
asatī bhavati salajjā kṣāraṃ nīraṃ ca śītalaṃ bhavati / dambhī bhavati vivekī priyavaktā bhavati dhūrtajanaḥ // 3673
asato'pi bhavati guṇavān sadbhyo'pi paraṃ bhavantyasadvṛttāḥ / paṅkādudeti kamalaṃ krimayaḥ kamalādapi bhavanti // 3674
asato vā sato vāpi svayaṃ svān varṇayan guṇān / hāsyatāṃ yāti śakro'pi kiṃ punaḥ prākṛto janaḥ // 3675
asatkāryarato'dhīra ārambhī viṣayī ca yaḥ / sa rājaso manuṣyeṣu mṛto janmādhigacchati // 3676
asatpratigrahītā ca narake yātyadhomukhe / eko miṣṭānnabhug yaḥ sa yāti pūyavahaṃ naraḥ // 3677
asatpralāpaṃ pāruṣyaṃ paiśunyamanṛtaṃ tathā / catvāri vācā rājendra na jalpen nānucintayet // 3678
asatyaḥ sarvaloke'smin satataṃ satkṛtāḥ priyaiḥ / bhartāraṃ nānumanyaṃte vinipātagataṃ striyaḥ // 3679
asatyatā niṣṭhuratākṛtajñatā bhayaṃ pramādo'lasatā viṣāditā / vṛthābhimāno'pi ca dīrghasūtratā tathāṅganākṣādi vināśanaṃ śriyaḥ // 3680
asatyamapratyayamūlakāraṇaṃ kuvāsanāsadmasamṛddhivāraṇam / vipannidānaṃ paravañcanorjitaṃ kṛtāparādhaṃ kṛtibhirvivarjitam // 3681
asatyametad viditaṃ samastam akāryakārīti mṛṣā prapañcaḥ / kucāpalāpakramameva kartum ācchādanaṃ te hṛdayasya śaśvat // 3682
asatyaśīlā vikṛtā durgrāhyahṛdayāḥ sadā / yuvatyaḥ pāpasaṃkalpāḥ kṣaṇamātrād virāgiṇaḥ // 3683
asatyasaṃdhasya sataś calasyāsthiracetasaḥ / naiva devā na pitaraḥ pratīcchantīti naḥ śrutam // 3684
asatyasya vaṇigmūlaṃ śākhāstasya varāṅganāḥ / kāyasthāḥ patrapuṣpāṇi phalāni dyūtakāriṇaḥ // 3685
asatyāḥ satyasaṃkāśāḥ satyāścāsatyarūpiṇaḥ / dṛśyante vividhā bhāvās tasmād yuktaṃ parīkṣaṇam // 3686
asatyā ca hatā vāṇī tathā paiśunyavādinī / saṃdigdho'pi hato mantro vyagracitto hato japaḥ // 3687
asatyātmaguṇe śastraṃ hastābhyāṃ vinivāryate / eṣāpi na gatiḥ kṣemyā na cānyā vidyate kvacit // 3688
asatyenaiva jīvanti veśyāḥ satyavivarjitāḥ / etāḥ satyena naśyanti madyeneva kulāṅganāḥ // 3689
asatsaṃparkadoṣeṇa adhastād yānti sādhavaḥ / mārgastimiradoṣeṇa samo'pi viṣamāyate // 3690
asatsaṅgād guṇajño'pi viṣayāsaktamānasaḥ / akasmāt pralayaṃ yāti gītarakto yathā mṛgaḥ // 3691
asadṛśajaneṣu yācñā mahatāṃ nahi lāghavāya suhṛdarthe / harirapi pāṇḍusutebhyaḥ svayamarthī dhārtarāṣṭreṣu // 3692
asaddharmastvayaṃ strīṇām asmākaṃ bhavati prabho / pāpīyaso narān yadvai lajjāṃ tyaktvā bhajāmahe // 3693
asadbhiḥ sevito rājā svayaṃ sannapi dūṣyate / kiṃ sevyo bhogisaṃvīto gandhavānapi candanaḥ // 3694
asadbhirasatāmeva bhujyante dhanasaṃpadaḥ / phalaṃ kimpākavṛkṣasya dhvāṅkṣā bhakṣanti netare // 3695
asadvṛtto nāyaṃ na ca sakhi guṇaireṣa rahitaḥ priyo muktāhārastava caraṇamūle nipatitaḥ / gṛhāṇainaṃ mugdhe vrajatu tava kaṇṭhapraṇayitām upāyo nāstyanyo hṛdayaparitāpopaśamane // 3696
asanto'bhyarthitāḥ sadbhiḥ kiṃcitkāryaṃ kadācana / manyante santamātmānam asantamapi vitaśrum // 3697
asanto ye nivartante vedebhya iva nāstikāḥ / narakaṃ bhajamānāste pratipadyanti kilbiṣam // 3698
asanthitapadā suvihvalāṅgī madaskhalitaceṣṭitairmanojñā / kva yāsyasi varoru suratakāle viṣamā kiṃ vānavāsikā tvam // 3699
asabhyaḥ piśunaścaiva kṛtaghno dīrghavairiṇaḥ / catvāraḥ karmacaṇḍālāḥ jāticaṇḍālapañcamāḥ // 3700
asamagravilokitena kiṃ te dayitaṃ paśya varoru nirviśaṅkam / nahi jātu kuśāgrapītamambhaḥ sucireṇāpi karotyapetatṛṣṇam // 3701
asamañjasamasamañjasa- masañjasametadāpatitam / vallavakumārabuddhyā hari hari harirīkṣataḥ kutukāt // 3702
asamarthaṃ parityajya samarthāḥ paribhuñjate / nṛpāṇāṃ nāsti dāyādyaṃ vīrabhogyā vasundharā // 3703
asamaye matirunmiṣati dhruvaṃ karagataiva gatā yadiyaṃ kuhūḥ / punarupaiti nirudhya nivāsyate sakhi mukhaṃ na vidhoḥ punarīkṣyate // 3704
asamarthāḥ prakurvanti munayo'pyarthasaṃcayam / kiṃ na kurvanti bhūpālā yeṣāṃ kośavaśāḥ prajāḥ // 3705
asamartho bhavet sādhur nirdhano brahmacāryapi / vyādhimān devapūjī ca kurūpā ca pativratā // 3706
asamasamarasampallampaṭānāṃ bhaṭānām avadhiravadhi yuddhe yena hampīravīraḥ / sa kila sakaladṛptakṣatranakṣatralakṣmī- haraṇakiraṇamālī kasya na syān namasyaḥ // 3707
asamasāhasasuvyavasāyinaḥ sakalalokacamatkṛtikāriṇaḥ / yadi bhavanti na vāñchitasiddhayo hatavidherayaśo na manasvinaḥ // 3708
asamāne samānatvaṃ bhavitā kalahe mama / iti matvā dhruvaṃ mānī mṛgāt siṃhaḥ palāyate // 3709
asamāpitakṛtyasaṃpadāṃ hatavegaṃ vinayena tāvatā / prabhavantyabhimānaśālināṃ madamuttambhayituṃ vibhūtayaḥ // 3710
asamāptajigīṣasya strīcintā kā manasvinaḥ / anākramya jagat kṛtsnaṃ no saṃdhyāṃ bhajate raviḥ // 3711
asamaiḥ samīyamānaḥ samaiśca parihīyamāṇasatkāraḥ / adhuri viniyujyamānas tribhirarthapatiṃ tyajati bhṛtyaḥ // 3712
asamyagupayuktaṃ hi jñānaṃ sukuśalairapi / upalabhyāpyaviditaṃ viditaṃ cāpyanuṣṭhitam // 3713
asahāyaḥ pumānekaḥ kāryāntaṃ nādhigacchati / tuṣeṇāpi vinirmuktas taṇḍulo na prarohati // 3714
asahāyaḥ samartho'pi tejasvī kiṃ kariṣyati / rāmaḥ sugrīvasāhāyyāt laṅkāṃ nirdagdhavān purā // 3715
asahāyaḥ samartho'pi tejasvyapi karoti kim / nivāte patito vahniḥ svayamevopaśāmyati // 3716
asahāyaḥ samartho'pi na kāryaṃ kartumarhati / tuṣeṇāpi parityaktā na prarohanti taṇḍulāḥ // 3717
asahāyaḥ sahāyārthī māmanudhyātavān dhruvam / pīḍyamānaḥ śaraistīkṣṇair droṇadrauṇikṛpādibhiḥ // 3718
asahāyasya kāryāṇi siddhiṃ nāyānti kānicit / tasmāt samastakāryeṣu sahāyo bhūpatergatiḥ // 3719
asahāyo'samartho vā tejasvī kiṃ kariṣyati / atṛṇe patito vahniḥ svayamevopaśāmyate // 3720
asahāścaiva vijñeyāḥ prabhāvanto videhajāḥ / aṅgadeśodbhavāstīkṣṇāḥ suhastāḥ sudṛḍhāstathā // 3721
asahyavātoddhatareṇumaṇḍalā pracaṇḍasūryātapatāpitā mahī / na śakyate draṣṭumapi pravāsibhiḥ priyāviyogānaladagdhamānasaiḥ // 3722
asahyānyapi soḍhāni gaditānyapriyāṇyapi / sthitaḥ paragṛhadvāri tṛṣṇe nivṛttimāpnuhi // 3723
asādhanā vittahīnā buddhimantaḥ suhṛnmatāḥ / sādhayantyāśu kāryāṇi kākakūrmamṛgākhuvat // 3724
asādhuḥ sādhurvā bhavati khalu jātyaiva puruṣo na saṅgād daurjanyaṃ na hi sujanatā kasyacidapi / prarūḍhe saṃsarge maṇibhujagayorjanmajanite maṇirnāherdoṣān spṛśati na tu sarpo maṇiguṇān // 3725
asādhu parigantavyaṃ na ca sādhu ca saṃvalam / saṃvalaṃ kuru yatnena maraṇaṃ dhruvaniścayam // 3726
asādhyaṃ nārabhet prājñaḥ akāryaṃ naiva kārayet / anṛtaṃ naiva jalpeta abhakṣyaṃ naiva bhakṣayet // 3727
asādhyaṃ śatrumālokya dāyādaṃ tasya bhedayet / rājyakāmaṃ samarthaṃ ca yathā rāmo vibhīṣaṇam // 3728
asādhyaṃ sādhumantrāṇāṃ tīvraṃ vāgviṣamutsṛjat / dvijihvaṃ vadanaṃ dhatte duṣṭo durjanapannagaḥ // 3729
asādhyamanyathā doṣaṃ paricchidya śarīriṇām / yathā vaidyastathā rājā śastrapāṇirviṣahyati // 3730
asādhyāyāḥ sukhaṃ siddhiḥ siddhāyāścānurañjanam / raktāyāśca ratiḥ samyak kāmaśāstraprayojanam // 3731
asāmānyollekhaṃ virasahatahevākinamalaṃ vidhiṃ vande nindāmyuta bata na jāne kimucitam / anarghaṃ nirmāṇaṃ lalitatanu yasyeha bhavatī na yaḥ kṛtvāpi tvāṃ pariharati sargavyasanitām // 3732
asāraṃ saṃsāraṃ parimuṣitaratnaṃ tribhuvanaṃ nirālokaṃ lokaṃ maraṇaśaraṇaṃ bāndhavajanam / adarpaṃ kandarpaṃ jananayananirmāṇamaphalaṃ jagajjīrṇāraṇyaṃ kathamasi vidhātuṃ vyavasitaḥ // 3733
asāraḥ saṃsāraḥ sarasakadalīsārasadṛśo lasadvidyullekhācakitacapalaṃ jīvitamidam / yadetat tāruṇyaṃ nagagatanadīvegasadṛśam aho dhārṣṭyaṃ puṃsāṃ tadapi viṣayān dhāvati manaḥ // 3734
asāraḥ sarvataḥ sāro vācā sārasamuccayaḥ / vācā sā calitā yena sukṛtaṃ tena hāritam // 3735
asārabhūte saṃsāre sāraṃ sāraṅgalocanā / tadarthaṃ dhanamicchanti tattyāge ca dhanena kim // 3736
asārabhūte saṃsāre sārabhūtā nitambinī / iti saṃcintya vai śaṃbhur ardhāṅge kāminīṃ dadhau // 3737
asārāḥ santyete virativirasā vātha viṣayā jugupsantāṃ yad vā nanu sakaladoṣāspadamiti / tathāpyantastattvapraṇihitadhiyāmapyatibalas tadīyo'nākhyeyaḥ sphurati hṛdaye ko'pi mahimā // 3738
asāre khalu saṃsāre sāraṃ śvaśuramandiram / kṣīrābdhau ca hariḥ śete śivaḥ śete himālaye // 3739
asāre khalu saṃsāre sāraṃ śvaśuramandiram / haro himālaye śete viṣṇuḥ śete mahodadhau // 3740
asāre khalu saṃsāre sārametaccatuṣṭayam / kāśyāṃ vāsaḥ satāṃ saṅgo gaṅgāmbhaḥ śaṃbhusevanam // 3741
asāre khalu saṃsāre sukhabhrāntiḥ śarīriṇām / lālāpānamivāṅguṣṭhe bālānāṃ stanyavibhramaḥ // 3742
asāre bata saṃsāre karmatantraḥ śarīriṇām / jāyante priyasaṃyogā viyoge hṛdayacchidaḥ // 3743
asāre saṃsāre viṣamaviṣapāke nṛpasukhe kṛtāntenācānte prakṛticapale jīvitabale / dhruvāpāye kāye viṣayamṛgatṛṣṇāhatahṛdaḥ kṣaraprāṇaiḥ prāṇānahaha parimuṣṇanti kudhiyaḥ // 3744
asāre saṃsāre sumatiśaraṇe kāvyakaraṇe yatheṣṭaṃ ceṣṭante kati na kavayaḥ svasvarucayaḥ / paraṃ dugdhasnigdhaṃ madhuraracanaṃ yastu vacanaṃ prasūte brūte vā bhavati viralaḥ ko'pi saralaḥ // 3745
asāro nirguṇo vakraś citrarūpatayānvitaḥ / avāpa na cirād bhraṃśaṃ śakracāpaḥ khalo yathā // 3746
asāvadhāne pāṇḍityaṃ krayakrītaṃ ca maithunam / bhojanaṃ ca parādhīnaṃ tisraḥ puṃsāṃ viḍambanāḥ // 3747
asāvanāsthāparayāvadhīritaḥ saroruhiṇyā śirasā namannapi / upaiti śuṣyan kalamaḥ sahāmbhasā manobhuvā tapta ivābhipāṇḍutām // 3748
asāvanupanīto'pi vedānadhijage guroḥ / svabhāvaśuddhaḥ sphaṭiko na saṃskāramapekṣate // 3749
asāvantaścañcadvikacanavalīlābjayugala- stalasphūrjatkamburvilasadalisaṃghāta upari / vinā doṣāsaṅgaṃ satataparipūrṇākhilakalaḥ kutaḥ prāptaścandro vigalitakalaṅkaḥ sumukhi te // 3750
asāvahaṃ lohamayī sa yasyāḥ krūraḥ sakhi prastara eṣa kāntaḥ / ākarṣakadrāvakacumbakeṣu naiko'pyasau bhrāmaka ityavaihi // 3751
asāvudayamārūḍhaḥ kāntimān raktamaṇḍalaḥ / rājā harati lokasya hṛdayaṃ mṛdubhiḥ karaiḥ // 3752
asāvudvelalāvaṇyaratnākarasamudbhavaḥ / jagadvijayamāṅgalyaśaṅkhaḥ kusumadhanvanaḥ // 3753
asāvekadvitriprabhṛtiparipāṭyā prakaṭayan kalāḥ svairaṃ svairaṃ navakamalakandāṅkurarucaḥ / purandhrīṇāṃ preyovirahadahanoddīpitadṛśāṃ kaṭākṣebhyo bibhyannibhṛtamiva candro'bhyudayate // 3754
asiḥ śarā varma dhanuśca noccakair vivicya kiṃ prārthitamīśvareṇa te / athāsti śaktiḥ kṛtameva yācñayā na dūṣitaḥ śaktimatāṃ svayaṃgrahaḥ // 3755
asijīvī maṣījīvī devalo grāmayājakaḥ / dhāvakaḥ pācakaścaiva ṣaḍ viprāḥ śūdrajātayaḥ // 3756
asitakhuracatuṣkaḥ śyāmalagranthipādaḥ sravati karasamīpe mūtradhārāṃ savegām / daśanacalakhalīnaḥ kukkuṭaskandhabandhaḥ kiṭivarakaṭhinorurdūragaḥ syāt turuṅgaḥ // 3757
asitagirisamaṃ syāt kajjalaṃ sindhupātre surataruvaraśākhā lekhanī patramurvī / likhati yadi gṛhītvā śāradā sarvakālaṃ tadapi tava guṇānāmīśa pāraṃ na yāti // 3758
asitanayanalakṣmīṃ lakṣayitvotpaleṣu kvaṇitakanakakāñcīṃ mattahaṃsasvaneṣu / adhararuciraśobhāṃ bandhujīve priyāṇāṃ pathikajana idānīṃ roditi bhrāntacittaḥ // 3759
asitabhujagabhīṣaṇāsipatro ruharuhikāhitacittatūrṇacāraḥ / pulakitatanurutkapolakāntiḥ pratibhaṭavikramadarśane'yamāsīt // 3760
asitabhujagaśiśuveṣṭitam abhinavamābhāti ketakīkusumam / āyasavalayālaṃkṛta- viṣāṇamiva dantinaḥ patitam // 3761
asitamekasurāśitamapyamūn na punareṣa vidhurviśadaṃ viṣam / api nipīya surairjanitakṣayaṃ svayamudeti punarnavamārṇavam // 3762
asitavasanasragsaṃvītā ghanāgurusāravan mṛgamadamaṣīsnātā jātāṃ tvameva tamasvinī / abhisara sukhaṃ dantoddyotaṃ na tanvi vikāsayeḥ śvasitamathavā muñceścañcaddvirephaghanodgamam // 3763
asitātmā susaṃnaddhaḥ samāviṣkṛtacāpalaḥ / bhujaṃgakuṭilas tasyā bhrūvikṣepaḥ khalāyate // 3764
asiddhasādhanaṃ sadbhiḥ śāsanaṃ daṇḍa ucyate / taṃ yuktyaiva nayed daṇḍaṃ yuktadaṇḍaḥ praśasyate // 3765
asidhārāṃ viṣaṃ vahniṃ samatve yaḥ prapaśyati / mālāsudhātuṣārāṇāṃ sa yogī kathyate budhaiḥ // 3766
asidhārākramakrītā varamekāpi kākiṇī / na parabhrūvinirdiṣṭā sāgarāntāpi medinī // 3767
asidhārāpathe nātha śatruśoṇitapicchile / ājagāma kathaṃ lakṣmīr nirjagāma kathaṃ yaśaḥ // 3768
asidhenuriyaṃ vibhāti te jitasarvakṣitipālamaṇḍalā / pralaye jagatīmivāśituṃ sphuratī kālakarālajihvakā // 3769
asindūreṇa sīmanto mā bhūnno yoṣitāmiti / ataḥ pariharantyājāv asiṃ dūreṇa te'rayaḥ // 3770
asimātrasahāyasya prabhūtāriparābhave / anyatucchajanasyeva na smayo'sya mahādhṛteḥ // 3771
asīvyad dehe sve paśupatirumāṅkaṃ samaghano vigupto gopībhirduhitaramayāt sā kamalabhūḥ / yadādeśādetaj jagadapi mṛgīdṛkparavaśaṃ sa vaśyaḥ kasya syādahaha viṣamo manmathabharaḥ // 3772
asukhamatha sukhaṃ vā karmaṇāṃ paktivelāsv ahaha niyatamete bhuñjate dehabhājaḥ / tadiha purata eva prāha mauhurtikaścet kathaya phalamamīṣāmantataḥ kiṃ tataḥ syāt // 3773
asukhaiśca vinālāpo guhyasya kathanaṃ tathā / vipadvimokṣaṇaṃ caiva mitratāyāḥ phalatrayam // 3774
asubhiraśubhaṃ tyaktvā dehaṃ nijaṃ kila yogavid viśati viśadaṃ jñānālokāt parasya kalevaram / nayanavivaraiḥ sūkṣmaiḥ sākṣādaho tava naipuṇaṃ viśasi hṛdayaṃ draṣṭuṃ spaṣṭaṃ bahiśca viceṣṭase // 3775
asubhṛtāṃ vadhamācarati kṣamād vadati vākyamasahyamasūnṛtam / parakalatradhanānyapi vāñchati na kurute kimu madyamadākulaḥ // 3776
asuraracitaprayatnād vijñātā diviravañcanā yena / saṃrakṣitā matimatā ratnavatī vasumatī tena // 3777
asurasamaradakṣairvajrasaṃdhṛṣṭacāpair anupamabalavīryaiḥ svaiḥ kulaistulyavīryaḥ / raghuriva sa narendro yajñaviśrāntakośo bhava jagati guṇānāṃ bhājanaṃ bhrājitānām // 3778
asurasuranareśāṃ yo na bhogeṣu tṛptaḥ kathamiha manujānāṃ tasya bhogeṣu tṛptiḥ / jalanidhijalapāne yo na jāto vitṛṣṇas tṛṇaśikharagatāmbhambhaḥpānataḥ kiṃ sa tṛpyet // 3779
asurahitamapyādityotthaṃ vipattimupāgataṃ ditisutaguruḥ prāṇairyoktuṃ na kiṃ kacavat tamaḥ / paṭhati luṭhatīṃ kaṇṭhe vidyāmayaṃ mṛtajīvanīṃ yadi na vahate saṃdhyāmaunavratavyayabhīrutām // 3780
asuro hitamupadiṣṭaḥ prahlādo nāradena garbhasthaḥ / tattvaviduṣāṃ varo'bhūd- dhitopadeśaṃ sadā śṛṇuyāt // 3781
asulabhā sakalendumukhī ca sā kimapi cedamanaṅgaviceṣṭitam / abhimukhīṣviva vāñchitasiddhiṣu vrajati nirvṛtimekapade manaḥ // 3782
asuhṛtsasuhṛccāpi saśatrur mitravānapi / saprajñaḥ prajñayā hīno daivena labhate sukham // 3783
asūcibhedyāmāsādya bālāṃ prauḍhābhilāpiṇīm / hā kaṣṭaṃ muṣito'smīti prabhāte vakti kāmukaḥ // 3784
asūcīsaṃcāre tamasi nabhasi prauḍhajalada- dhvaniprājñaṃmanye patati pṛṣatānāṃ nicaye / idaṃ saudāminyāḥ kanakakamanīyaṃ vilasitaṃ mudaṃ ca mlāniṃ ca prathayati pathi svairasudṛśām // 3785
asūta sadyaḥ kusumānyaśokaḥ skandhāt prabhṛtyeva sapallavāni / pādena nāpaikṣata sundarīṇāṃ saṃparkamāśiñjitanūpureṇa // 3786
asūta sā nāgavadhūpabhogyaṃ mainākamambhonidhibaddhasakhyam / kruddhe'pi pakṣacchidi vṛtraśatrāv avedanājñaṃ kuliśakṣatānām // 3787
asūyako dandaśūko niṣṭhuro vairakṛnnaraḥ / sa kṛcchraṃ mahadāpnoti nacirāt pāpamācaran // 3788
asūyayā hatenaiva pūrvopāyodyamairapi / kart ṇāṃ gṛhyate saṃpat suhṛdbhirmantribhistathā // 3789
asūyāviṣṭe manasi yadi saṃpat pravartate / tuṣāgniṃ vāyusamyogam iva jānīhi suvrata // 3790
asūyaikapadaṃ mṛtyur ativādaḥ śriyo vadhaḥ / aśuśrūṣā tvarā ślāghā vidyāyāḥ śatravastrayaḥ // 3791
asekato'tyantaniṣekataśca śākhāviśoṣaṃ phalino nirūpya / saptāhamātraṃ śṛtameva sarpir viḍaṅgadugdhāmbu niṣecanīyam // 3792
asevake cānuraktir dānaṃ sapriyabhāṣaṇam / anuraktasya cihnāni doṣe'pi guṇasaṃgrahaḥ // 3793
aseviteśvaradvāram adṛṣṭavirahavyatham / anuktaklībavacanaṃ dhanyaṃ kasyāpi jīvitam // 3794
asoḍhā tatkālollasadasahabhāvasya tapasaḥ kathānāṃ viśrambheṣvatha ca rasikaḥ śailaduhituḥ / pramodaṃ vo diśyāt kapaṭabaṭuveṣāpanayane tvarāśathilyābhyāṃ yugapadabhiyuktaḥ smaraharaḥ // 3795
asau gataḥ saugata eva yasmāt kuryān nirālambanatāṃ mamaiva / sakhi priyaste kṣaṇikaḥ kimanyan nirātmakaḥ śūnyatamaḥ sa vandyaḥ // 3796
asau gireḥ śītalakandarasthaḥ pārāvato manmathacāṭudakṣaḥ / dharmālasāṅgīṃ madhurāṇi kūjan saṃvījate pakṣapuṭena kāntām // 3797
asaujanyañcetobhavasamucitaṃ bhāvayati tad vṛthā saṃsāre'sminnahaha samayaṃ kiṃ gamayasi / cirād bhūyo bhūyaḥ kalayasi sakhedo bhavasukhaṃ tato manye tyāgāt prabhavati parā nirvṛtiriti // 3798
asau nāstīvenduḥ kvacidapi raviḥ proṣita iva grahoḍūnāṃ cakraṃ nabhasi likhitaproñchitamiva / aharvā rātrirvā dvayamapi praluptapravicayaṃ ghanairbaddhavyūhaiḥ kimidamatighoraṃ vyavasitam // 3799
asau bibhrattāmratviṣamudayaśailasya śirasi skhalan prāleyāṃśuryadi bhavati matto haladharaḥ / tadānīmetat tu pratinavatamāladyutiharaṃ tamo'pi vyālolaṃ vigalati tadīyaṃ nivasanam // 3800
asaubhāgyaṃ dhatte paramasukhabhogāspadamayaṃ vicitraṃ tadgehaṃ bhavati pṛthukārtasvaramayam / niviṣṭaḥ palyaṅke kalayati sa kāntārataraṇaṃ prasādaṃ kopaṃ vā janani bhavatī yatra tanute // 3801
asau maruccumbitacārukesaraḥ prasannatārādhipamaṇḍalāgraṇīḥ / viyuktarāmāturadṛṣṭivīkṣito vasantakālo hanumānivāgataḥ // 3802
asau mahākālaniketanasya vasannadūre kila candramauleḥ / tamisrapakṣe'pi saha priyābhir jotsnāvato nirviśati pradoṣān // 3803
asau mahendradvipadānagandhis trimārgagāvīcivimardaśītaḥ / ākāśavāyurdinayauvanotthān ācāmati svedalavān mukhe te // 3804
asau mahendrādrisamānasāraḥ patirmahendrasya mahodadheśca / yasya kṣaratsainyagajacchalena yātrāsu yātīva puro mahendraḥ // 3805
asau rasaucityaguṇojjvalo'pi gumpho na kāvyavyapadeśayogyaḥ / dhatte khalasyāpi na durviṣahya- dveṣagrahotsāraṇamantratāṃ yaḥ // 3806
asau vidyāśālī śiśurapi vinirgatya bhavanād ihāyātaḥ saṃpratyavikalaśaraccandravadanaḥ / yadālokasthāne bhavati puramunmādataralaiḥ kaṭākṣairnārīṇāṃ kuvalayitavātāyanamiva // 3807
asau samarasāhasaṃ vitanute'grimaśreyase mukundamamumātmani sthirayituṃ na kiṃ vāñchati / ataḥ parataraṃ kutaḥ prataraṇāya vārāṃnidher nidānamiha saṃsṛteḥ sukhasṛteśca kiṃ kāraṇam // 3808
asau samālokitakānanāntare vikīrṇavispaṣṭamarīcikesaraḥ / vinirgataḥ siṃha ivodayācalād gṛhītaniṣpandamṛgo niśākaraḥ // 3809
asau hi dattvā timirāvakāśam astaṃ vrajatyunnatakoṭirinduḥ / jalāvagāḍhasya vanadvipasya tīkṣṇaṃ viṣāṇāgramivāvaśiṣṭam // 3810
asau hi rāmā rativigrahapriyā rahaḥpragalbhā ramaṇaṃ rahogatam / ratena śatrau ramayet parena vā no cedudeṣyatyaruṇaḥ puro ripuḥ // 3811
asau hi saṃketasamutsukābhir vilāsinībhirmadanāturābhiḥ / saroṣadṛṣṭaḥ sphuritādharābhir drutaṃ ravirbhīta ivāstameti // 3812
astaṃgatabhāraviravi kālavaśāt kālidāsavidhuvidhuram / nirvāṇabāṇadīpaṃ jagadidamadyoti ratnena // 3813
astaṃ gatavati savitari pāyasapiṇḍaṃ sudhākaraṃ prācī / vyaracayadambarakuśabhuvi carati kalaṅkastadantare kākaḥ // 3814
astaṃ gatavati savitari bhartari madhupaṃ niveśya kośānte / kamalinyo'pi ramante kimatra citraṃ mṛgākṣīṇām // 3815
astaṃgate divānāthe nalinī madhupacchalāt / gilanti svavināśāya guṭikāṃ kālakūṭajām // 3816
astaṃgate nijaripāvapi kumbhayonau saṃkocamāpa jaladhirna tu mādyati sma / gambhīratāguṇacamatkṛtaviṣṭapānāṃ śatrukṣaye'pi mahatāmucitaṃ hyadaḥ syāt // 3817
astaṃgate bhāsvati nāndhakārān śanaiścaro hanti vidhau budhaśca / piturguṇairna pratibhāti putro guṇānvito yaḥ sa guṇena bhāti // 3818
astaṃgato'yamaravindavanaikabandhur bhāsvānna laṅghayati ko'pi vidhipraṇītam / he cakra dhairyamavalambya vimuñca śokaṃ dhīrāstaranti vipadaṃ na tu dīnacittāḥ // 3819
astaṃ bhāsvati lokalocanakalāloke gate bhartari strīlokocitamācaranti sukṛtaṃ vahnau vilīya tviṣaḥ / apyetāstu cikīrṣayeva tapasāṃ tārākṣamālā diśo manye khañjanakaṇṭhakomalatamaḥkṛṣṇājinaṃ bibhrati // 3820
astaṃ muktirupaitu yatra na tanūsādhyā harerbhaktayas tannaḥ saṃsṛtiredhatāṃ niravadhiryasyāḥ prasādodayāt / mūrdhni śrīpuruṣottamapraṇatayaḥ śrīrāmanāmānane hṛddeśe yadunandanasya jaladaśyāmābhirāmākṛtiḥ // 3821
astaṃ yatāpi kila mastakavartināsāv astācalo'himarucā rucimapyalambhi / prāyaḥ paropakṛtaye kṛtino'nepekṣya svārthaṃ vipatkavalitā api bhāvayanti // 3822
astaṃ yātastimirapaṭalīdattabhaṅgaḥ pataṃgaḥ prāpto naivodayagiriśiromūlameṇāvacūlaḥ / tatte kālaṃ katipalamayaṃ bhāti khadyotapota dyotaṃ dyotaṃ punarapi punardyotatāṃ ko vilambaḥ // 3823
astaṃ śaśī yāti śaśāṅkavadane mānaṃ vimuñcādhunā kiṃ mānena mudhā natabhru gaganād bhraśyantyamūstārakāḥ / itthaṃ tvāmanuśikṣayan kṣititalādunnamya pādaṃ śanaiḥ kṣīṇāṃ vīkṣya niśāṃ nisargasubhagaṃ gāyatyasau kukkuṭaḥ // 3824
astagrastagabhastimatkaratatinyaṅnītacañcūpuṭī pāṭīrādrimatho himācalamadhaḥ prakṣipya pakṣadvayam / paścādunnatapucchapuñjamudayatprācīprakāśacchalād aṇḍaṃ maṇḍalamaindavaṃ janayati vyaktaṃ bakoṭīviyat // 3825
astapratyupakāragandhamakṛtasvaprārthanāpekṣama- pyambhobhirbhuvamārdrayanti jaladā jīvantyamī jantavaḥ / daivajñaḥ punarasti vṛṣṭiriti vāgekā mayokteti yad viśvaṃ krītamivādhigacchati tadevāghūrṇate marmaṇi // 3826
astabdhaḥ pūjayen mānyān gurūn sevedamāyayā / arced devānnadambhena śriyamicchedakutsitām // 3827
astabdhatāmacāpalyaṃ vairāṇāṃ cāpyakartṛtām / pratyakṣato vijānīyād bhadratāṃ kṣudratāmapi // 3828
astabdhamaklībamadīrghasūtraṃ sānukrośaṃ ślakṣṇamahāryamanyaiḥ / arogajātīyamudāravākyaṃ dūtaṃ vadantyaṣṭaguṇopapannam // 3829
astamastakaparyastasamastārkāṃśusaṃstarā / pīnastanasthitātāmrakamravastreva vāruṇī // 3830
astamitaviṣayasaṅgā mukulitanayanotpalā mṛduśvasitā / dhyāyati kimapyalakṣyaṃ nityaṃ yogābhiyukteva // 3831
astamīyuṣi niśākare satī rāgato'tividhurā kumudvatī / ṣaṭpadaṃ garalamagrahīn mukhe saṃmukhe'pi khagaśabdavāritā // 3832
astavyastamitastataḥ pathi patan madyaṃ mahādudvaman hastābhyāṃ mukhamakṣikāḥ pariṇudan gālīrgadan gadgadan / uttālaiḥ śiśubhirbhṛśaṃ valayito bībhatsamūrtirmahān matto dakṣiṇataḥ kṣaṇaṃ kṣipa dṛśaṃ matto'yamāgacchati // 3833
astavyastasamīrakampitatayā dṛṣṭestiraskāriṇīṃ hastenālakavallarīmakuṭilāmānīya karṇāntikam / udvīkṣya priyamārgamadhvagavadhūrastaṃ gate bhāsvati chinnāśā svaniveśameti śanakaiḥ svapnekṣaṇāśaṃsinī // 3834
astavyastān kramatatagatīn patrimālātaraṅgān veṇīdaṇḍāniva dhṛtavatī muktasaṃdhyāṅgarāgā / dhvāntamlānāṃśukaparicayacchannalāvaṇyaśocyā dyauḥ pratyagradyumaṇivirahādvāntamakṣṇorna yāti // 3835
astādripārśvamupajagmuṣi tigmabhāsi jānīta śītakiraṇo'bhyudito na veti / cārā ivātha rajanītimiraprayuktāś ceruściraṃ caraṇabhūmiṣu cañcarīkāḥ // 3836
astādriśirovinihita- ravimaṇḍalasarasayāvaghaṭṭāṅkam / nayatīva kālakaulaḥ kvāpi nabhaḥsairibhaṃ siddhyai // 3837
astābhimukhe sūrye udite saṃpūrṇamaṇḍale candre / gamanaṃ budhasya lagne uditāstamite ca ketau // 3838
astāvalambiravibimbatayodayādri- cūḍonmiṣatsakalacandratayā ca sāyam / saṃdhyāpranṛttaharahastagṛhītakāṃsya- tāladvayeva samalakṣyata nākalakṣmīḥ // 3839
astāvilarūkṣākṣyo mūṣakanayanāśca na śubhadā gāvaḥ / pracalaccipiṭaviṣāṇā karaṭāḥ kharasadṛśavarṇāśca // 3840
asti kāraṇamavyaktaṃ sarvavyāpi parāparam / sāṃnidhyādapi durgrāhyaṃ viśvamūrtyopalakṣitam // 3841
asti ko'pi timirastanaṃdhayaḥ kiṃcidañcitapadaṃ sa gāyati / yanmanāgapi niśamya kā vadhūr nāvadhūtahṛdayopajāyate // 3842
asti grīvā śiro nāsti dvau bhujau karavarjitau / sītāharaṇasāmarthyo na rāmo na ca rāvaṇaḥ // 3843
asti jalaṃ jalarāśau kṣāraṃ tat kiṃ vidhīyate tena / laghurapi varaṃ sa kūpo yatrākaṇṭhaṃ janaḥ pibati // 3844
asti putro vaśe yasya bhṛtyo bhāryā tathaiva ca / abhāve sati saṃtoṣaḥ svargastho'sau mahītale // 3845
asti bhayamasti kautukam asti ca mandākṣamasti cotkaṇṭhā / bālānāṃ praṇayijane bhāvaḥ ko'pyeṣa naikarasaḥ // 3846
asti yadyapi sarvatra nīraṃ nīrajarājitam / modate na tu haṃsasya mānasaṃ mānasaṃ vinā // 3847
asti śrīstanapatrabhaṅgamakarīmudrāṅkitoraḥsthalo devaḥ sarvajagatpatirmadhuvadhūvaktrābjacandrodayaḥ / krīḍākroḍatanornavenduviśade daṃṣṭrāṅkure yasya bhūr bhāti sma pralayābdhipalvalatalotkhātaikamustākṛtiḥ // 3848
asti svarṇamayo'drirasti viṣayaḥ kṣuttṛḍbharāvarjitaḥ santi kṣīraghṛtākarā jaladhayaḥ santi drumāḥ kāmadāḥ / kiṃ nastaccaritādbhutaśravaṇataḥ sādhyaṃ kṣudhā tāmyatāṃ dṛṣṭaṃ yatsavidhe vidhehi sumate tatraiva sarvaṃ śramam // 3849
asti svāduphalaṃ kimasti kimathāghrātuṃ kṣamaḥ korakas tadviśrāmyatu nāma bhoktumucitaṃ patraṃ kimastyantataḥ / sevyo hanta yadīdṛśo'pi manujairvṛkṣādhamaḥ pippalo duḥsvātantryamidaṃ vidheḥ kathaya tat kasyāgrato rudyatām // 3850
astītyeva kṛṣiṃ kuryāt asti nāstīti vāṇijam / nāstītyeva ṛṇaṃ dadyāt nāhamasmīti sāhasam // 3851
astu tāvadagastyena jahnormahimanihnavaḥ / kā kathā tasya bālasya viśvagrāse'pyatṛpyataḥ // 3852
astu svastyayanāya digdhanapate kailāsaśailāśraya- śrīkaṇṭhābharaṇenduvibhramadivānaktaṃbhramatkaumudī / yatrālaṃ nalakūbarābhisaraṇārambhāya rambhāsphurat pāṇḍimnaiva tanostanoti virahavyagrāpi veśagraham // 3853
aste śivā paścimāyāṃ paracakrabhayāya sā / śubhā kuberadiśyaste grāmāntaḥ śūnyakāriṇī // 3854
astokavismayamapasmṛtapūrvavṛttam udbhūtanūtanabhayajvarajarjaraṃ naḥ / ekakṣaṇatruṭitasaṃghaṭitapramoham ānandaśokaśabalatvamupaiti cetaḥ // 3855
astodayācalavilambiravīndubimba- vyājāt kṣaṇaṃ śravaṇayornihitāravindā / tārācchalena kusumāni samutkṣipantī saṃdhyeyamāgatavatī pramadeva kācit // 3856
astodayādrigatamarkaśaśāṅkabimbam ahno'tivārdhakadaśāmavalambitasya / tārākṣarāṇi paṭhituṃ tapanīyaśaila- nāsāvasaktamupanetramivābabhāse // 3857
astopadhānavinihita- ravibimbaśironikuñcitadigaṅgaḥ / vaste'ndhakārakambalam ambaraśayane dinādhvanyaḥ // 3858
astyatraiva kilārṇave tadamṛtaṃ tatraiva hālāhalaḥ santyasmin malaye paṭīrataravastatraiva vātāśanāḥ / yadyadvastvabhijātamasti savidhe tattad durāpaṃ nṛṇāṃ prāptavyaṃ rasanāñcale karatale bhāle ca vedhā nyadhāt // 3859
astyadyāpi catuḥsamudraparikhāparyantamurvītalaṃ vartante'pi ca tatra tatra rasikā goṣṭhīṣu saktā nṛpāḥ / ekastatra nirādaro bhavati cedanyo bhavet sādaro vāgdevī vadanāmbuje vasati cet ko nāma dīno janaḥ // 3860
astyapratisamādheyaṃ stanadvandvasya dūṣaṇam / sphuṭatāṃ kañcukānāṃ yan nāyātyāvaraṇīyatām // 3861
astyuttarasyāṃ diśi devatātmā himālayo nāma nagādhirājaḥ / pūrvāparau toyanidhī vagāhya sthitaḥ pṛthivyā iva mānadaṇḍaḥ // 3862
astyekaṃ bhuvanaṃ sūkṣmaṃ kṣamadhve yatra vīkṣitum / viṣayāṃścitravidyāyāś citrāṇāṃ calatāṃ tathā // 3863
nāṭakākhyāyikānāṃ ca śakyān sarvavidhānapi / sphuraṇā jāyate prāyas tata eva kalākṛtām // 3864
astyeva bhūbhṛtāṃ mūrdhni divi vā dyotate'mbudaḥ / marudbhirbhajyamāno'pi sa kimeti rasātalam // 3865
astyevoddāmadāvānalavikalataraṃ kānanaṃ yatra tatra prauḍhottāpābhibhūtaṃ jagadapi sakalaṃ nirjalā eva nadyaḥ / kiṃ re nirlajja garjaṃ kalayasi bahuśastarjayan pānthabālāḥ parjanya tvāmamī kiṃ kvacidapi gaṇayantyambudatvena lokāḥ // 3866
astraṃ vimucya sakalaṃ prathamaprayoge bhūyo'pi hantumabalāṃ vihitodyamasya / puṣpāyudhasya vapureva tadīyamekaṃ lakṣyaṃ ca hanta śaradhiśca tadā babhūva // 3867
astraṃ strī vāmano martyaḥ paśurebhyo'thavetaraḥ / vidhiyogād bhavet kāmaṃ pauruṣaṃ na parityajet // 3868
astrajvālāvalīḍhapratibalajaladherantaraurvāyamāṇe senānāthe sthite'smin mama pitari gurau sarvadhanvīśvarāṇām / karṇālaṃ saṃbhrameṇa vraja kṛpa samaraṃ muñca hārdikyaśaṅkāṃ tāte cāpadvitīye vahati raṇadhuraṃ ko bhayasyāvakāśaḥ // 3869
astraprayogakhuralīkalahe gaṇānāṃ sainyairvṛto'pi jita eva mayā kumāraḥ / etāvatāpi parirabhya kṛtaprasādaḥ prādādimaṃ priyaguṇo bhagavān gururme // 3870
astravyastaśirastraśastrakaṣaṇaiḥ kṛttottamāṅge kṣaṇaṃ vyūḍhāsṛksariti svanatpraharaṇe varmodvamadvāhnini / āhūyājimukhe sa kosalapatirbhagne pradhāne bale ekenaiva rumaṇvatā śaraśatairmattadvipastho hataḥ // 3871
astrāṇi plavagādhipena vihitāḥ paulastyavakṣaḥsthalī- saṃghaṭṭānaladattadāvavipadaḥ sīdanti bhūmīruhāḥ / utpāṭya prahitaśca śailaśikharo laṅkendrahastāvalī- niṣpiṣṭo nijakuñjanirjharajalairjambālapiṇḍāyate // 3872
astrāmāsa tṛṇaṃ priyādruhi tṛṇāmāsa smarārerdhanur dārāmāsa muneḥ śilāpi nṛvarāmāsa svayaṃ pādukā / kulyāmāsa mahārṇavo'pi kapayo yodhāṃbabhūvustadā paulastyo maśakībabhūva bhagavaṃstvaṃ mānuṣāmāsithāḥ // 3873
astraughaprasareṇa rāvaṇirasau yaṃ duryaśobhāginaṃ cakre gautamaśāpayantritabhujasthemānamākhaṇḍalam / kacchāvartakulīratāṃ gamayatā vīra tvayā rāvaṇaṃ tatsaṃmṛṣṭamaho viśalyakaraṇī jāgarti satputratā // 3874
astvakṣaragrahavidhirjanuṣāṃ sahasrair āpātato bhavatu vāpi tato'rthabodhaḥ / durvādikalpitavikalpataraṅgasāndrān duṣpūrvapakṣajaladhīn kathamuttareyuḥ // 3875
asthānagāmibhiralaṃkaraṇairupetā bhūyaḥ padaskhalananihnutiraprasannā / vāṇīva kāpi kukaverjanahasyamānā drāṅnirgatā nijagṛhād vanitā madāndhā // 3876
asthānābhiniveśitā ratipateraucityabhaṅgo rater vaiyarthyaṃ navayauvanasya kimapi premṇaḥ kalaṅkāṅkuraḥ / saubhāgyasya vimānanā viguṇatā saundaryasāraśriyaḥ śṛṅgārasya viḍambanā kimaparaṃ veśyāratāḍambaraḥ // 3877
asthānābhiniveśī prāyo jaḍa eva bhavati no vidvān / bālādanyaḥ ko'mbhasi jighṛkṣatīndoḥ sphuradbimbam // 3878
asthāne gamitā layaṃ hatadhiyāṃ vāgdevatā kalpate dhikkārāya parābhavāya mahate tāpāya pāpāya vā / sthāne tu vyayitā satāṃ prabhavati prakhyātaye bhūtaye cetonirvṛtaye paropakṛtaye prānte śivāvāptaye // 3879
asthāne janasaṃkaṭe mayi manāk kāñcīṃ samāskandati vyālole raśanāṃśuke vigalite nīte ca nābheradhaḥ / dhanyo'yaṃ sa karaḥ kuraṅgakadṛśā tasminnavasthāntare kampātaṅkakaraṃbitāṅgalatayā yasyāvakāśaḥ kṛtaḥ // 3880
asthāne tāḍito vājī bahūn doṣānavāpnuyāt / tāvadbhavanti te doṣā yāvajjīvatyasau hayaḥ // 3881
asthāne'bhiniviṣṭān mūrkhānasthāna eva saṃtuṣṭān / anuvartante dhīrāḥ pitara iva krīḍato bālān // 3882
asthāne hyapi ca sthāne satataṃ cānugāmini / kruddho daṇḍān praṇayati vividhāṃstejasā vṛtaḥ // 3883
asthikṣodavatīva kundamukulaiḥ phullaiḥ palāśadrumaiḥ sāṅgāraprakareva dhūmakaluṣevotpātibhiḥ ṣaṭpadaiḥ / raktākṣadyutibhiḥ saśeṣadahanālāteva puṃskokilair dṛṣṭā prāṇasamāciteva pathikairārād vanāntasthalī // 3884
asthi nāsti śiro nāsti bāhurasti niraṅguliḥ / nāsti pādadvayaṃ gāḍham aṅgamāliṅgati svayam // 3885
asthiraṃ jīvitaṃ loke yauvanaṃ dhanamasthiram / asthiraṃ putradārādi dharmaḥ kīrtirdvayaṃ sthiram // 3886
asthiraḥ kulasaṃbandhaḥ sadā vidyā vivādinī / mado mohāya mithyaiva muhūrtanidhanaṃ dhanam // 3887
asthiramanekarāgaṃ guṇarahitaṃ nityavakraduṣprāpam / prāvṛṣi surendracāpaṃ vibhāvyate yuvaticittamiva // 3888
asthireṇa śarīreṇa sthiraṃ karma samācaret / avaśyameva yāsyanti prāṇāḥ prāghūrṇakā iva // 3889
asthivad dadhivaccaiva śaṅkhavad bakavat tathā / rājaṃstava yaśo bhāti punaḥ saṃnyāsidantavat // 3890
asthiṣvarthāḥ sukhaṃ māṃse tvaci bhogāḥ striyo'kṣiṣu / gatau yānaṃ svare cājñā sarvaṃ sattve pratiṣṭhitam // 3891
asthisthūṇaṃ snāyuyutaṃ māṃsaśoṇitalepanam / carmāvanaddhaṃ durgandhi pūrṇaṃ mūtrapurīṣayoḥ // 3892
jarāśokasamāviṣṭaṃ rogāyatanamāturam / rajasvalamanityaṃ ca bhūtāvāsamimaṃ tyajet // 3893
nadīkūlaṃ yathā vṛkṣaṃ vṛkṣaṃ vā śakuniryathā / tathā tyajannimaṃ dehaṃ kṛcchrād grāhād vimucyate // 3894
asthīni majjā śuklaṃ ca pituraṃśāstrayo matāḥ / raktaṃ romāṇi palalam aṃśā māturamī matā // 3895
asthīnyasthīnyajinamajinaṃ bhasma bhasmendurindur gaṅgā gaṅgoraga uraga ityākulāḥ saṃbhrameṇa / bhūṣāveṣopakaraṇagaṇaprāpaṇavyāpṛtānāṃ nṛttārambhapraṇayini śive pāntu vāco gaṇānām // 3896
asnātāśī malaṃ bhuṅkte ajapī pūyabhakṣaṇam / ahutāśī viṣaṃ bhuṅkte adātā viṣamaśnute // 3897
aspṛśyasaṃgatimiha pravidhāya soḍhā daṇḍāhatīḥ paṭaha bandhamapi prapadya / doṣaṃ prakāśayasi yatpratirathyameva lokasya tadvimukhatāṃ prakaṭīkaroṣi // 3898
aspṛśyo'stu malīmaso'stvaniyatāhāro'stvato'pyudbhaṭair doṣairastu paraḥśataiḥ parivṛtaḥ kākastataḥ kā kṣatiḥ / bhuṅkte bhojyamupasthitaṃ samupahūyaiva svayaṃ bāndhavān yaḥ sīdan kṣudhayā vicintaya tato dhanyaśca puṇyaśca kaḥ // 3899
aspṛṣṭe rāhubhītyāhani niśi ca same kalmaṣacchāyayone hāsatrāsād vidūre samupacitavibhāvaibhave hṛdyagandhe / pāthodācchādahīne dharaṇitalagatādurlabhe sarvalokā- hlādaṃ cāpyādadhāne sumukhi tava mukhaupamyaleśaḥ sudhāṃśau // 3900
asmatpūrvaiḥ surapatihṛtaṃ draṣṭukāmaisturaṅgaṃ bhittvā kṣoṇīmagaṇitabalaiḥ sāgaro vardhitātmā / satkārārthaṃ tava yadi girīnādiśed guptapakṣā na śrānto'pi praṇayamucitaṃ naiva bandhorvihanyāḥ // 3901
asmatprayāṇasamaye kuru maṅgalāni kiṃ rodiṣi priyatame vada kāraṇaṃ me / bhoḥ prāṇanātha virahānalatīvratāpa- dhūmena vāri galitaṃ mama locanānām // 3902
asmadīśvaraviśvāsapramāṇena prabhoḥ kṛpā / vidhātuṃ prabhavet kāryaṃ sāhāyyaṃ ca tathaiva naḥ // 3903
asmadripūṇāmanilāśanānāṃ datto nivāsaḥ khalu candanena / itīva roṣād vyajanasya vāyur vyaśoṣayaccandanamaṅgasaṃstham // 3904
asmadvairī śaśabhṛdamunā jīyate hyandhakāraḥ sāraṅgākṣyā mukhamanugataḥ keśapāśacchalena / taṃ saṃśrutya pragalitamahāḥ śītaraśmistadaiva prāptaḥ sevāghaṭanavidhaye mālatīdāmabhaṅgyā // 3905
asmākaṃ jalajīvināṃ jalamidaṃ sadvājirājivrajaiḥ pātavyaṃ pararaktaraktamanasāṃ tṛptiḥ patīnāṃ kṣayaḥ / matvaivaṃ kila rājarāja nṛpate tvajjaitrayātrotsave matsī roditi makṣikā ca hasati dhyāyanti vairistriyaḥ // 3906
asmākaṃ paramandirasya caritaṃ yadyapyavācyaṃ bhavet svāmī tvaṃ kathayāmi tena bhavataḥ kiṃcit priyādūṣaṇam / śrīmad rāma nṛpa tvayā raṇamukhe pāṇigrahaḥ sādaraṃ yasyāḥ sāsilatā parasya hṛdaye dṛṣṭā luṭhantī mayā // 3907
asmākaṃ bata maṇḍale prathamataḥ patyā karaḥ pātyate kāñcīkuntalamadhyadeśaviṣayān saṃtyajya bhūriśriyaḥ / ityālokya kucau payoruhadṛśāṃ jātau sunīlānanau no nīco'pi parābhavaṃ viṣahate kiṃ tādṛśāvunnatau // 3908
asmākaṃ vadarīcakraṃ badarī ca tavāṅgaṇe / vādarāyaṇasambandhād yūyaṃ yūyaṃ vayaṃ vayam // 3909
asmākaṃ vratametadeva yadayaṃ kuñjodare jāgaraḥ śuśrūṣā madanasya vaktramadhubhiḥ saṃtarpaṇīyo'tithiḥ / nistriṃśāḥ śataśaḥ patantu śirasaśchedo'thavā jāyatām ātmīyaṃ kulavartma putri na manāgullaṅghanīyaṃ tvayā // 3910
asmākaṃ sakhi vāsasī na rucire graiveyakaṃ nojjvalaṃ no vakrā gatiruddhataṃ na hasitaṃ naivāsti kaścinmadaḥ / kintvanye'pi janā vadanti subhago'pyasyāḥ priyo nānyato dṛṣṭiṃ nikṣipatīti viśvamiyatā manyāmahe duḥsthitam // 3911
asmākamaṅgamaṅgaṃ paṇyopanataṃ mahādhananidhānam / dāsīsutāḥ kimete svādanti viṭāḥ prasaṅgena // 3912
asmākamadhyāsitametadantas tāvadbhavatyā hṛdayaṃ cirāya / bahistvayālaṃkriyātamidānī- muro muraṃ vidviṣataḥ śriyeva // 3913
asmākamātmabhūrbhūtvā hantāsmāneva haṃsi yat / re re kandarpa tannityam anaṅgatvaṃ sadāstu te // 3914
asmākamekapada eva marudvikīrṇa- jīmūtajālarasitānukṛtirninādaḥ / gambhīramaṅgalamṛdaṅgasahasrajanmā śabdāntaragrahaṇaśaktimapākaroti // 3915
asmāt paraṃ bata yathāśruti saṃbhṛtāni ko naḥ kule nivapanāni niyacchatīti / nūnaṃ prasūtivikalena mayā prasiktaṃ dhautāśruśeṣamudakaṃ pitaraḥ pibanti // 3916
asmādṛśāṃ nūnamapuṇyabhājāṃ na svopayogī na paropayogī / sannapyasadrūpatayaiva vedyo dāridryamudro guṇaratnakoṣaḥ // 3917
asmānavehi kalamānalamāhatānāṃ yeṣāṃ pracaṇḍamusalairavadātataiva / snehaṃ vimucya sahasā khalatāṃ prayānti ye svalpapīḍanavaśānna vayaṃ tilāste // 3918
asmān mā bhaja kālakūṭabhagini svapne'pi padmālaye vyādhībhūya kadarthayanti bahuśo mātarvikārā ime / yaccakṣurna nirīkṣatecchaviṣayaṃ naivaṃ śṛṇoti śrutiḥ prāṇā eva varaṃ prayānti na punarniryānti vāco bahiḥ // 3919
asmān vicitravapuṣaścirapṛṣṭhalagnān ko vā vimuñcati sakhe yadi vā vimuñca / hā hanta kekivara hāniriyaṃ tavaiva bhūpālamūrdhani punarbhavitā sthitirnaḥ // 3920
asmān sādhu vicintya saṃyamadhanānuccaiḥ kulaṃ cātmanas tvayyasyāḥ kathamapyabāndhavakṛtāṃ snehapravṛttiṃ ca tām / sāmānyapratipattipūrvakamiyaṃ dāreṣu dṛśyā tvayā bhāgyāyattamataḥparaṃ na khalu tadvācyaṃ vadhūbandhubhiḥ // 3921
asmābhiḥ kalitaṃ purā na bhavatī bhuktā nṛbhiḥ kairapi prauḍhā mānavaśālinīti calitaṃ cetaḥ sakāmaṃ tvayi / dhik tvāṃ saṃprati sadbhujaṅgajanatāsaṃśleṣamātanvatī gamyā sarvajanasya vāravanitevotkṣepaṇīyāsi naḥ // 3922
asmābhiḥ smayalolamauliphalakairmuktāvisārādhipaṃ vedoddhāraparaḥ karastava paraṃ dānāmbupūtaḥ stutaḥ / kintu kṣmātilaka kṣamasva kavibhiḥ kiṃ nāma nālokyate dṛṣṭaḥ spaṣṭataraṃ tavāpi nibhṛtaḥ pāṇau sa vaisāriṇaḥ // 3923
asmābhiścaturamburāśiraśanāvacchedinīṃ medinīṃ bhrāmyadbhirna sa ko'pi nistuṣaguṇo dṛṣṭo viśiṣṭo janaḥ / yasyāgre cirasaṃcitāni hṛdaye duḥkhāni saukhyāni vā saṃjalpya kṣaṇamekamardhamathavā niḥśvasya viśrāmyate // 3924
asmāllokādūrdhvamamuṣya cādho mahattamastiṣṭhati hyandhakāram / tadvai mahāmohanamindriyāṇāṃ budhyasva mā tvāṃ pralabheta rājan // 3925
asmiṃścandramasi prasannamahasi vyākoṣakundatviṣi prācīnaṃ khamupeyuṣi tvayi manāgdūraṃ gate preyasi / śvāsaḥ kairavakorakīyati mukhaṃ tasyāḥ sarojīyati kṣīrodīyati manmatho dṛgapi ca drāk candrakāntīyati // 3926
asmiṃste śirasi tadā kānte vaidūryasphaṭikasuvarṇāḍhye / śobhāṃ svāṃ na vahati tāṃ baddhā suśliṣṭā kuvalayamāleyam // 3927
asmiñ jagati mahatyapi kimapi na tadvastu vedhasā vihitam / animittavatsalāyā bhavati yato māturupakāraḥ // 3928
asmiñ jaḍe jagati ko nu bṛhatpramāṇa- karṇaḥ karī nanu bhaved duritasya pātram / ityāgataṃ tamapi yo'linamunmamātha mātaṅga eva kimataḥparamucyate'sau // 3929
asmiñ jarāmaraṇamṛtyumahātaraṅga- miśrodadhau mahati saṃparivartamānaḥ / puṇyaplavena sukṛtena narāstarantaḥ saṃprāpya tīramabhayaṃ sukhamāpnuvanti // 3930
asmin kaḥ prabhavedyogo hyasaṃdhārye'mitātmani / laṅghane kaḥ samarthaḥ syād ṛte devaṃ maheśvaram // 3931
asmin karīndrakaranirgalitāravinda- kandānukāriṇi ciraṃ rucicakravāle / kasmai phalāya kulaṭākulakoṭihomaṃ haṃho mṛgāṅka kuruṣe karuṇāmapāsya // 3932
asmin kāle tu yadyuktaṃ tadidānīṃ vidhīyatām / gataṃ tu nānuśocanti gataṃ tu gatameva hi // 3933
asmin kuñje vināpi pracalati pavanaṃ vartate ko'pi nūnaṃ paśyāmaḥ kiṃ na gatvetyanusarati gaṇe bhītabhīte'rbhakāṇām / tasmin rādhāsakho vaḥ sukhayatu vilasan krīḍayā kaiṭabhārir vyātanvāno mṛgāriprabalavuraghurārāvaraudroccanādān // 3934
asmin kuṭilakalloladolāvikṣobhite'mbhasi / hāsyahetuḥ kathaṃ setuḥ sikatāmuṣṭibhirbhavet // 3935
asmin kelivane sugandhapavane krīḍatpuraṃdhrījane guñjadbhṛṅgakule viśālabakule kūjatpikīsaṃkule / unmīlannavapāṭalāparimale mallīprasūnākule yadyekāpi na mālatī vikasitā tatkiṃ na ramyo madhuḥ // 3936
asmin digvijayodyate patirayaṃ me stāditi dhyāyati kampaṃ sāttvikabhāvañcati ripukṣoṇīndradārā dharā / asyaivābhimukhaṃ nipatya samare yāsyadbhirūrdhvaṃ nijaḥ panthā bhāsvati dṛśyate bilamayaḥ pratyarthibhiḥ pārthivaiḥ // 3937
asmin naktamaharvivekavikale kālādhame nīradaiḥ saṃnaddhairabhito niruddhagaganābhogāsu digbhittiṣu / bhānorna prasarantu nāma kiraṇāḥ kiṃ tvasya tejasvinaḥ sattāmātraparigraheṇa vikasantyadyāpi padmākarāḥ // 3938
asminnagṛhyata pinākabhṛtā salīlam ābaddhavepathuradhīravilocanāyāḥ / vinyastamaṅgalamahauṣadhirīśvarāyāḥ srastoragapratisareṇa kareṇa pāṇiḥ // 3939
asminnabhyudite jagattrayadiśāmullāsahetau diśām āsyamlānihare sudhārasanidhau deve niśāsvāmini / vaktraṃ mudritamambujanma bhavatā cet kiṃ tataḥ śāśvataṃ naitasyeśvaramaulimaṇḍanamaṇergāyanti viśve yaśaḥ // 3940
asmin na nirguṇaṃ gotre apatyamupajāyate / ākare padmarāgāṇāṃ janma kācamaṇeḥ kutaḥ // 3941
asminnambhodavṛndadhvanijanitaruṣi prekṣamāṇe'ntarikṣaṃ mā kāka vyākulo bhūstaruśirasi śavakravyaleśānaśāna / dhatte mattebhakumbhavyatikarakarajagrāmavajrāgrajāgrad grāsavyāsaktamuktādhavalitakavalo na spṛhāmatra siṃhaḥ // 3942
asminnīṣadvalitavitatastokavicchinnabhugnaḥ kiṃcillīlopacitavibhavaḥ puñjitaścotthitaśca / dhūmodgārastaruṇamahiṣaskandhanīlo davāgneḥ svairaṃ sarpan sṛjati gagane gatvarān patrabhaṅgān // 3943
asmin parasparadveṣaparuṣe puruṣāyuṣe / kevalaṃ madhurā vāṇī dadātyānīya sauhṛdam // 3944
asmin prakīrṇapaṭavāsakṛtāndhakāre dṛṣṭo manāṅmaṇivibhūṣaṇaraśmijālaiḥ / pātālamudyataphaṇākṛtiśṛṅgako'yaṃ māmadya saṃsmarayatīva bhujaṅgalokaḥ // 3945
asmin prakṛtimanojñe lagnā prāyeṇa mānmathī dṛṣṭiḥ / sundari yato bhavatyāḥ pratikṣaṇaṃ kṣīyate madhyaḥ // 3946
asmin bhūvalaye janasya mahimā bhāgyena saṃjāyate no tatrāsti hi kāraṇaṃ prayatatā naivātha kaścid guṇaḥ / kākāyāśucibhojine hi vitaratyuccaistu loko baliṃ muktāhāraparāyaṇāya śucaye no hanta haṃsāya yat // 3947
asmin marau kimaparaṃ vacasāmavācyaṃ mā muñca pāntha muhurāśritavatsalo bhūḥ / etat tvayā jalalavāmiṣalālasena dṛṣṭaṃ jvalatparikaraṃ sikatāvitānam // 3948
asmin mahatyanavadhau kila kālacakre dhanyāstu ye katipaye śukayogimukhyāḥ / līnāstvadaṅghriyugale pariśuddhasattvās tānātmanastava nakhānavadhārayāmaḥ // 3949
asmin mahāmohamaye kaṭāhe sūryāgninā rātridinendhanena / māsartudarvīparighaṭṭanena bhūtāni kālaḥ pacatīti vārtā // 3950
asmin varṣamahe na vartata idaṃ yatkāmadevotsave stheyaṃ putri nirannayā tadadhunā kiṃcin mukhe dīyatām / ityukte jaratījanena kathamapyadhvanyavadhvā tataḥ paryaste'hani kalpitaśca kavalo dhautaśca dhārāśrubhiḥ // 3951
asmin vasante na narāḥ sahante vadhūviyogaṃ ca balāsarogam / kuraṅganābhidravalepabhābhir bhajantu dṛptāḥ pramadāḥ praliptāḥ // 3952
asmin sakhe nanu maṇitvamahāsubhikṣe cintāmaṇe tvamupalo bhava mā maṇirbhūḥ / adyedṛśā hi maṇayaḥ prabhavanti loke yeṣāṃ tṛṇagrahaṇakauśalameva bhūṣā // 3953
asmin sthite vipadabhūd iti saṃcintya varjyate / mūḍhaiḥ parivṛḍhairāpatsevako maṅgalecchubhiḥ // 3954
asmi vīrajananīti jananyām asmi vīraramaṇīti ramaṇyām / saṃmadaṃ vyadadhadutsukacetās tāratūryataralaścalito'nyaḥ // 3955
asmi vīratanayā varavīra- preyasī ca kuru vīrasavitrīm / adya hṛdyasamarairiti mātā kācidāha tilakākṣatapūrvam // 3956
asmai karaṃ pravitarantu nṛpā na kasmād asyaiva tatra yadabhūt pratibhūḥ kṛpāṇaḥ / daivād yadā pravitaranti na te tadaiva nedaṃkṛpā nijakṛpāṇakaragrahāya // 3957
asya kṣoṇipateḥ parārdhaparayā lakṣīkṛtāḥ saṃkhyayā prajñācakṣuravekṣyamāṇatimiraprakhyāḥ kilākīrttayaḥ / gīyante svaramaṣṭamaṃ kalayatā jātena vandhyodarān mūkānāṃ prakareṇa kūrmaramaṇīdugdhodadheḥ rodhasi // 3958
asyatyuccaiḥ śakalitavapuścandano nātmagandhaṃ nekṣuryantrairapi madhuratāṃ pīḍyamāno jahāti / yadvat svarṇaṃ na calati hitaṃ chinnaghṛṣṭopataptaṃ tadvat sādhuḥ kujananihato'pyanyathātvaṃ na yāti // 3959
asya dagdhodarasyārthe kiṃ na kurvanti paṇḍitāḥ / vānarīmiva vāgdevīṃ nartayanti gṛhe gṛhe // 3960
asya pracaṇḍabhujadaṇḍabhavaḥ kṛśānuś caṇḍāṃśucaṇḍakarajit sumahāpratāpaḥ / pratyarthibhūpatipalāśavanaṃ vidahya prauḍhāsu dikṣu bahudāhamurīkaroti // 3961
asya prayāṇeṣu samagraśakter agresarairvājibhirutthitāni / kurvanti sāmantaśikhāmaṇīnāṃ prabhāprarohāstamayaṃ rajāṃsi // 3962
asya śrībhojarājasya dvayameva sudurlabham / śatrūṇāṃ śṛṅkhalairlohaṃ tāmraṃ śāsanapatrakaiḥ // 3963
asya snigdhasya varṇasya vipattirdāruṇā katham / idaṃ ca mukhamādhuryaṃ kathaṃ dūṣitamagninā // 3964
asyāṃ netrapathaṃ manye gatāyāṃ lolacakṣuṣi / bhavanti pañcabāṇasya svabāṇā eva vairiṇaḥ // 3965
asyāṃ prāvṛṣi cātakairjalakaṇā labdhā na cet kiṃ tato bhāviprāvṛṣi dāsyate dviguṇamityabhra tvayā gamyate / ete'dyaiva layaṃ vrajanti pṛthukairetat kulīno na ced ekaḥ prāṇiti tāvataiva kṛtamastyatraiva naḥ saṃśayaḥ // 3966
asyāṃ munīnāmapi mohamūhe bhṛgurmahān yatkucaśailaśīlī / nānāradāhlādi mukhaṃ śritorur vyāso mahābhāratasargayogyaḥ // 3967
asyāṃ vapurvyūhavidhānavidyāṃ kiṃ dyotayāmāsa navāṃ sa kāmaḥ / pratyaṅgasaṅgasphuṭalabdhabhūmā lāvaṇyasīmā yadimāmupāste // 3968
asyāṃ sakhe badhiralokanivāsabhūmau kiṃ kūjitena khalu kokila komalena / ete hi daivahatakāstadabhinnavarṇaṃ tvāṃ kākameva kalayanti kalānabhijñāḥ // 3969
asyāḥ kacānāṃ śikhinaśca kiṃnu vidhiṃ kalāpau vimateragātām / tenāyamebhiḥ kimapūji puṣpair abhartsi dattvā sa kimardhacandram // 3970
asyāḥ kararuhakhaṇḍita- kāṇḍapaṭaprakaṭanirgatā dṛṣṭiḥ / paṭavigalitaniṣkaluṣā svadate pīyūṣadhāreva // 3971
asyāḥ karaspardhanagardhanarddhir bālatvamāpat khalu pallavo yaḥ / bhūyo'pi nāmādharasāmyagarvaṃ kurvan kathaṃ vāstu na sa pravālaḥ // 3972
asyāḥ karṇāvataṃsena jitaṃ sarvaṃ vibhūṣaṇam / tathaiva śobhate'tyartham asyāḥ śravaṇakuṇḍalam // 3973
asyāḥ kāntasya rūpasya savaupamyātiśāyinaḥ / ekaiva gacchet sādṛśyaṃ svacchāyā darpaṇāśritā // 3974
asyāḥ kāmanivāsaramyabhavanaṃ vaktraṃ vilokyādarān niścityeva sudhākaraṃ priyatamaṃ bhūmīgataṃ śobhanam / nāsāmauktikakaitavena rucirā tārāpi sā rohiṇī manye tadvirahāsahiṣṇuhṛdayā tatsaṃnidhiṃ sevate // 3975
asyāḥ kuśeśayadṛśaḥ śaśiśubhraśubhraṃ nāsāgravarti navamauktikamācakāsti / kailāsamānasasarovararājahaṃsyā niḥkṣiptamaṇḍamiva jāgrati puṇḍarīke // 3976
asyāḥ khalu granthinibaddhakeśa- mallīkadambapratibimbaveṣāt / smarapraśastī rajatākṣareyaṃ pṛṣṭhasthalīhāṭakapaṭṭikāyām // 3977
asyāḥ padau cārutayā mahantāv apekṣya saukṣmyāllavabhāvabhājaḥ / jātā pravālasya mahīruhāṇāṃ jānīmahe pallavaśabdalabdhiḥ // 3978
asyāḥ pāṭalapāṇijāṅkitamuro nidrākaṣāye dṛśau nirdhauto'dharaśoṇimā vilulitasrastasrajo mūrdhajāḥ / kāñcīdāma daraślathāñcalamiti prātarnikhātairdṛśor ebhiḥ kāmaśaraistadadbhutamabhūd yanme manaḥ kīlitam // 3979
asyāḥ pīṭhopaviṣṭāyā abhyaṅgaṃ vitanotyasau / lasacchroṇi caladveṇi naṭadgurupayodharam // 3980
asyāḥ pīnastanavyāpte hṛdaye'smāsu nirdaye / avakāśalavo'pyasti nātra kutra bibhartu naḥ // 3981
asyāḥ saṃyamavān kaco madhukarairabhyarthyamāno muhur bhṛṅgīgopanajābhiśāpamacirādunmārṣṭukāmo nijam / sīmantena kareṇa komalarucā sindūrabinducchalād ātaptāyasapiṇḍamaṇḍalamasāvādātumākāṅkṣati // 3982
asyāḥ sa cārurmadhureva kāruḥ śvāsaṃ vitene malayānilena / amūni sūnairvidadhe'ṅgakāni cakāra vācaṃ pikapañcamena // 3983
asyāḥ sapakṣaikavidhoḥ kacaughaḥ sthāne mukhasyopari vāsamāpa / pakṣasthatāvadbahucandrako'pi kalāpināṃ yena jitaḥ kalāpaḥ // 3984
asyāḥ sargavidhau prajāpatirabhūccandro nu kāntaprabhaḥ śṛṅgāraikarasaḥ svayaṃ nu madano māso nu puṣpākaraḥ / vedābhyāsajaḍaḥ kathaṃ nu viṣayavyāvṛttakautūhalo nirmātuṃ prabhaven manoharamidaṃ rūpaṃ purāṇo muniḥ // 3985
asyāḥ sargavidhau prajāpatiraho candro na saṃbhāvyate no devaḥ kusumāyudho na ca madhurdūre viriñcaḥ prabhuḥ / etanme matamutthiteyamamṛtāt kācit svayaṃ sindhunā yā manthācalaloḍitena haraye dattvā śriyaṃ rakṣitā // 3986
asyāḥ sugandhinavakuṅkumapaṅkadatto mugdhaścakāsti tilako madirekṣaṇāyāḥ / āviṣṭarāgamabhirāmamukhāravinda- niṣyandalagnamiva me hṛdayaṃ dvitīyam // 3987
asyāḥ svedāmbubinducyutatilakatayā vyaktavaktrendukānter vāraṃvāreṇa vegaprahaṇanagaṇanākelivācālitāyāḥ / tatpātotpātatālakramanamitadṛśastāṇḍavottālatālī- lālityāllobhitāḥ smaḥ pratipadamamunā kandukakrīḍitena // 3988
asyāṅke kaṣapaṭṭabhāsicapalā śrīḥ svarṇarekhāyate dhārāsāraghanaṃ sudarśanamadaścakraṃ jagatpaśyati / prodañcadvanamālamañjanarucā dehena pītāmbaraṃ dūronnītaśikhaṇḍamaṇḍalamidaṃ rūpaṃ harerambudaḥ // 3989
asyā dhāmasarovare bhujabise vaktrāravinde bhraman netrabhrūbhramare suyauvanajale kastūrikāpaṅkile / vakṣojapratikumbhikumbhadalanakrodhādupetya drutaṃ magnaścittamataṃgajaḥ kathamasāvutthāya niryāsyati // 3990
asyānanasya bhavataḥ khalu koṭireṣā kaṇṭārikā yadi bhavedaviśīrṇaparṇā / yogyā kva te karabha kalpatarorlatāyās te pallavā vimalavidrumabhaṅgabhājaḥ // 3991
asyābhyāsād granthavaryasya śiṣyaḥ sarvajñaḥ syād visphuraccārubuddhiḥ / arthaṃ kāmaṃ vetti dharmaṃ ca mokṣaṃ niḥsaṃdehaṃ śīlituṃ paṇḍito'pi // 3992
asyā manoharākārakabarībhāratarjitāḥ / lajjayeva vane vāsaṃ cakruścamarabarhiṇaḥ // 3993
asyāmapūrva iva ko'pi kalaṅkariktaś candro'paraḥ kimuta tanmakaradhvajena / romāvalīguṇamilatkucamandareṇa nirmathya nābhijaladhiṃ dhruvamuddhṛtaḥ syāt // 3994
asyā mukhaṃ himarucirnanu yadvidhātrā saṃpūrya sarvamavaśeṣatayātra muktaḥ / āśyānatāmupagato'sya rucā cakāsti nāsāgramauktikamiṣādamṛtasya binduḥ // 3995
asyā mukhaśrīpratibimbameva jalācca tātānmukurācca mitrāt / abhyarthya dhattaḥ khalu padmacandrau vibhūṣaṇaṃ yācitakaṃ kadācit // 3996
asyā mukhasyāstu na pūrṇamāsyaṃ pūrṇasya jitvā mahimā himāṃśum / bhrūlakṣmakhaṇḍaṃ dadhadardhamindur bhālastṛtīyaḥ khalu yasya bhāgaḥ // 3997
asyā mukhena lokānāṃ hṛtapaṅkajakāntinā / niśāsu nāśitā nidrā kumudānāmivendunā // 3998
asyā mukhenaiva vijitya nitya- spardhī milatkuṅkumaroṣabhāsā / prasahya candraḥ khalu nahyamānaḥ syādeva tiṣṭhatpariveṣapāśaḥ // 3999
asyā mukhendāvadharaḥ sudhābhūr bimbasya yuktaḥ pratibimba eṣaḥ / tasyāthavā śrīrdrumabhāji deśe saṃbhāvyamānāsya tu vidrume sā // 4000
asyāmoṣadhayo jvalantu dadhatu jyotīṃṣi kīṭā api pronmīlantu bhujaṅgamaulimaṇayaḥ krīḍantu dīpāṅkurāḥ / praṣṭavyāḥ khalu yūyameva yadi ko'pyastaṃ gate bhāsvati prauḍḥadhvāntapayodhimagnajagatīhastāvalambakṣamaḥ // 4001
asyā yadaṣṭādaśa saṃvibhajya vidyāḥ śrutī dadhraturardhamardham / karṇāntarutkīrṇagabhīrarekhaḥ kiṃ tasya saṃkhyaiva navā navāṅkaḥ // 4002
asyā yadāsyena purastiraśca tiraskṛtaṃ śītarucāndhakāram / sphuṭasphuradbhaṅgikacacchalena tadeva paścādidamasti baddham // 4003
asyāriprakaraḥ śaraśca nṛpateḥ saṃkhye patantāvubhau sītkāraṃ ca na saṃmukhau racayataḥ kampaṃ ca na prāpnutaḥ / tadyuktaṃ na punarnivṛttirubhayorjāgarti yanmuktayor ekastatra bhinatti mitramaparaścāmitramityadbhutam // 4004
asyā lalāṭe racitā sakhībhir vibhāvyate candanapatralekhā / āpāṇḍurakṣāmakapolabhittāv anaṅgabāṇavraṇapaṭṭikeva // 4005
asyā vapuṣi tāruṇyaṃ śaiśavaṃ vā kṛtāspadam / jātiḥ kāpālikasyeva na kenāpyavadhāryate // 4006
asyā vapuṣi tulāyāṃ śaiśavaguñjāṃ ca yauvanaṃ hema / tulayati kutukini kāme na namati madhyānmanaḥsūcī // 4007
asyāścedalakāvalī kṛtamaliśreṇībhireṇīdṛśaḥ saundaryaṃ yadi cakṣuṣostaralayoḥ kiṃ manmathasyāyudhaiḥ / kā prītiḥ kanakāravindamukule pīnau stanau cedato manye kācidiyaṃ manobhavakṛtā māyā jaganmohinī // 4008
asyāśced gatisaukumāryamadhunā haṃsasya garvairalaṃ saṃlāpo yadi dhāryatāṃ parabhṛtairvācaṃyamatvavratam / aṅgānāmakaṭhoratā yadi dṛṣatprāyaiva sā mālatī kāntiścet kamalā kimatra bahunā kāṣāyamālambatām // 4009
asyāsirbhujagaḥ svakośasuṣirākṛṣṭaḥ sphuratkṛṣṇimā kamponmīladarālalīlavalanasteṣāṃ bhiye bhūbhujām / saṃgrāmeṣu nijāṅgulīmayamahāsiddhauṣadhīvīrudhaḥ parvāsye viniveśya jāṅgulikatā yairnāma nālambitā // 4010
asyāstanimā madhye prathimā kucayordṛśośca cāñcalyam / ūrvoḥ krameṇa vṛtto- nnāhaśca tulyatāṃ dadhati // 4011
asyāstanusyandanasaṃsmito vai sa mīnaketurjagatīṃ vijetum / sakuṅkumālekhamiṣeṇa vīro vyamocayaccārutarāṃ patākām // 4012
asyāstanau virahatāṇḍavaraṅgabhūmau svedodabindukusumāñjalimāvikīrya / nāndīṃ papāṭha pṛthuvepathuvepamāna- kāñcīlatākalaravaiḥ smarasūtradhāraḥ // 4013
asyāstuṅgamiva stanadvayamidaṃ nimneva nābhiḥ sthitā dṛśyante viṣamonnatāśca valayo bhittau samāyāmapi / aṅge ca pratibhāti mārdavamidaṃ snigdhasvabhāvaściraṃ premṇā manmukhacandramīkṣata iva smereva vaktīti ca // 4014
asyāstrāṇamaho viyogaduritādasmāsu kṛtvā kṛtī svairaṃ gacchasi tattu kiṃ vimṛśasi trāsāvahaṃ hanta naḥ / vācāleṣu dineṣu kokilarutairutpañcamaprakramaiḥ sajyotsnāsu ca yāminīṣvaśaraṇāḥ kiṃ nāma kurmo vayam // 4015
asyaikasyāpi kāyasya sahajā asthikhaṇḍakāḥ / pṛthak pṛthag gamiṣyanti kimutānyaḥ priyo janaḥ // 4016
asyaiva rambhoru tāvananasya dṛśaiva saṃjīvitamanmathasya / vanaṃ vidhātā nanu nīrajānāṃ nīrājanārthaṃ kimu nirmimīte // 4017
asyaiva sargāya bhavatkarasya sarojasṛṣṭirmama hastalekhaḥ / ityāha dhātā hariṇekṣaṇāyāṃ kiṃ hastalekhīkṛtayā tayāsyām // 4018
asyodarasya pratitulyaśobhaṃ nāstīti dhātrā bhuvanatraye'pi / saṃkhyānarekhā iva saṃprayuktās tisro virejurvalayaḥ sudatyāḥ // 4019
asyorvīramaṇasya pārvaṇavidhudvairājyasajjaṃ yaśaḥ sarvāṅgojjvalaśarvaparvatasitaśrīgarvanirvāsi yat / tatkambupratibimbitaṃ kimu śaratparjanyarājiśriyaḥ paryāyaḥ kimu dugdhasindhupayasāṃ sarvānuvādaḥ kimu // 4020
asraṃ locanakoṇa eva kṛpaṇadravyāyate sarvadā kaṇṭhe kākuvacaḥ prasuptakamalakroḍasthabhṛṅgāyate / hā rāvo hṛdaye viyogikulajākāmābhilāṣāyate vaidehīvirahajvaro raghupaterāpākatāpāyate // 4021
asramajasraṃ moktuṃ dhiṅ naḥ karṇāyate nayane / draṣṭavyaṃ paridṛṣṭaṃ tatkaiśoraṃ vrajastrībhiḥ // 4022
asrasrotastaraṅgabhramiṣu taralitā māṃsapaṅke luṭhantaḥ sthūlāsthigranthibhaṅgairdhavalabisalatāgrāsamākalpayantaḥ / māyāsiṃhasya śaureḥ sphuradaruṇahṛdambhojasaṃśleṣabhājaḥ pāyāsurdaityavakṣaḥsthalakuharasarorājahaṃsā nakhā vaḥ // 4023
asrākṣīnnavanīlanīrajadalopāntātisūkṣmāyata- tvaṅmātrāntaritāmiṣaṃ yadi vapurnaitat prajānāṃ patiḥ / pratyagrakṣaradasravisrapiśitagrāsagrahaṃ gṛhṇato gṛdhradhvāṅkṣavṛkāṃstanau nipatataḥ ko vā kathaṃ vārayet // 4024
asvatantrāḥ striyaḥ kāryāḥ puruṣaiḥ svairdivāniśam / viṣayeṣu ca sajjantyaḥ saṃsthāpya hyātmano vaśe // 4025
asvādhyāyaḥ pikānāṃ madanamakhasamārambhaṇasyādhimāso nidrāyā janmalagnaṃ kimapi madhulihāṃ ko'pi durbhikṣakālaḥ / ṛṣṭiryātrotsukānāṃ malayajamarutāṃ pānthakāntākṛtāntaḥ prāleyonmūlamūlaṃ samajani samayaḥ kaścidautpātiko'yam // 4026
ahaṃkāra kvāpi vraja vṛjina he mā tvamiha bhūr abhūmirdarpāṇāmahamapasara tvaṃ piśuna he / are krodha sthānāntaramanusarānanyamanasāṃ trilokīnātho naḥ sphurati hṛdi devo harirasau // 4027
ahaṃkāro dhiyaṃ brūte mainaṃ suptaṃ prabodhaya / utthite paramānande na tvaṃ nāhaṃ na vai jagat // 4028
ahaṃ kimambā kimabhīṣṭatāpade taveti māturdhuri tātapṛcchayā / pralobhyatulyaṃ pravadantamarbhakaṃ mudā hasañ jighrati mūrdhni puṇyabhāk // 4029
ahaṃkṛteḥ paricchedān avidyāmacitiṃ tathā / jahi yenopalabdhiste kāpi syānnistulādbhutā // 4030
ahaṃ ca tvaṃ ca rājendra lokanāthāvubhāvapi / bahuvrīhirahaṃ rājan ṣaṣṭhītatpuruṣo bhavān // 4031
ahaṃ ca devanandī ca kuśāgrīyadhiyāvubhau / naiva śabdāmbudheḥ pāraṃ kimanye jaḍabuddhayaḥ // 4032
ahaṃ tanīyānatikomalaśca stanadvayaṃ voḍhumalaṃ na tāvat / itīva tatsaṃvahanārthamasyā valitrayaṃ puṣyati madhyabhāgaḥ // 4033
ahaṃ tāvan mahārāje pitṛtvaṃ nopalakṣaye / bhrātā bhartā ca bandhuśca pitā ca mama rāghavaḥ // 4034
ahaṃ tenāhūtā kimapi kathayāmīti vijane samīpe cāsīnā saralahṛdayatvādavahitā / tataḥ karṇopānte kimapi vadatāghrāya vadanaṃ gṛhītvā dhammillaṃ mama sakhi nipīto'dhararasaḥ // 4035
ahaṃ na cet syāṃ mayi duṣṭabhāvanām ime vrajeyurna nirāśrayā janāḥ / tadenasā yojayataḥ parān svayaṃ mamaiva yuktā khalu nanvapatrapā // 4036
ahaṃ nayanajaṃ vāri niroḍhumapi na kṣamaḥ / rāmaḥ sītāviyogārto babandha saritāṃ patim // 4037
ahaṃ naśyāmi mānena mānena kalahaṃ kṛthāḥ / virodhametya kāntena kānte na paritapyate // 4038
ahaṃbhāvātyayo jātu sukaro na kathaṃcana / cetanāyāmahambhāvo bhautikyāṃ vijitaḥ sakṛt / ādhyātmikyāṃ punaścaiṣa sphītaḥ sphurati no'grataḥ // 4039
ahaṃ mametyeva bhavasya bījaṃ na me na cāhaṃ bhavabījaśāntiḥ / bīje pranaṣṭe kuta eva janma nirindhano vahnirupaiti śāntim // 4040
ahaṃ mahānasāyātaḥ kalpito narakastava / mayā māṃsādikaṃ bhuktaṃ bhīmaṃ jānīhi māṃ baka // 4041
ahaṃyuvaravarṇinījanamadāyatodavrata- sphuraccaturapañcamasvarajitānyapakṣivrajaḥ / rasālataruṇā kṛtāmasamatulyatāmātmano vihantumiha kokilaḥ phalinamanyamudvīkṣate // 4042
ahaṃ rathāṅganāmeva priyā sahacarīva me / ananujñātasaṃparkā dhāriṇī rajanīva nau // 4043
ahaṃ vo rakṣitetyuktvā yo na rakṣati bhūmipaḥ / sa saṃhatya nihantavyaḥ śveva sonmāda āturaḥ // 4044
ahaṃ sadā prāṇasamaṃ mahībhujām ayaṃ tu māṃ vetti nṛpastṛṇopamam / itīva karṇeṣu suvarṇamarthināṃ svakhedamākhyātumabhūt kṛtāspadam // 4045
ahaṃ hi saṃmato rājño ya evaṃ manyate kudhīḥ / balīvardaḥ sa vijñeyo viṣāṇaparivarjitaḥ // 4046
ahanyahani boddhavyaṃ kimadya sukṛtaṃ kṛtam / dattaṃ vā dāpitaṃ vāpi vāksāhyamapi vākkṛtam // 4047
ahanyahani bhūtāni gacchanti caramālayam / śeṣāḥ sthāvaramicchanti kimāścaryamataḥparam // 4048
ahanyahani bhūtāni sṛjatyeva prajāpatiḥ / adyāpi na sṛjatyekaṃ yo'rthinaṃ nāvamanyate // 4049
ahanyahani yācantaṃ ko'vamanyed guruṃ yathā / mārjanaṃ darpaṇasyeva yaḥ karoti dine dine // 4050
ahanyahanyātmana eva tāvaj jñātuṃ pramādaskhalitaṃ na śakyam / prajāsu kaḥ kena pathā prayātīty aśeṣato veditumasti śaktiḥ // 4051
ahamapi pare'pi kavayas tathāpi mahadantaraṃ parijñeyam / aikyaṃ ralayoryadyapi tat kiṃ karabhāyate kalabhaḥ // 4052
ahamasmi nīlakaṇṭhas tava khalu tuṣyāmi śabdamātreṇa / nāhaṃ jaladhara bhavataś cātaka iva jīvanaṃ yāce // 4053
ahamahamikābaddhotsāhaṃ ratotsavaśaṃsini prasarati muhuḥ prauḍhastrīṇāṃ kathāmṛtadurdine / kalitapulakā sadyaḥ stokodgatastanakorake valayati śanairbālā vakṣaḥsthale taralāṃ dṛśam // 4054
ahamiva dinalakṣmīḥ proṣitaprāṇanāthā tvamiva pathika panthā muktapānthānubandhaḥ / ayamapi paradeśaḥ so'pi yatrāsi gantā madanamadhuramūrte kiṃ vṛthā satvaro'si // 4055
ahamiva śūnyamaraṇyaṃ vayamiva tanutāṃ gatāni toyāni / asmākamivocchvāsā divasā dīrghāśca taptāśca // 4056
ahamiha kṛtavidyo veditā satkalānāṃ dhanapatirahameko rūpalāvaṇyayuktaḥ / iti kṛtagurugarvaḥ khidyate kiṃ jano'yaṃ katipayadinamadhye sarvametanna kiṃcit // 4057
ahamiha sthitavatyapi tāvakī tvamapi tatra vasannapi māmakaḥ / na tanusaṃgatamārya susaṃgataṃ hṛdayasaṃgatameva susaṃgatam // 4058
ahameko na me kaścin nāhamanyasya kasyacit / na taṃ paśyāmi yasyāhaṃ na hi so'sti na yo mama // 4059
ahametya pataṅgavartmanā punaraṅkāśrayaṇī bhavāmi te / caturaiḥ surakāminījanaiḥ priya yāvanna vilobhyase divi // 4060
ahameva guruḥ sudāruṇānām iti hālāhala tāta mā sma dṛpyaḥ / nanu santi bhavādṛśāni bhūyo bhuvane'smin vacanāni durjanānām // 4061
ahameva balī na cāpara iti buddhiḥ pralayaṃkarī nṛṇām / nahi santi mahītale kati prabalairye vijitā baloddhatāḥ // 4062
ahameva mato mahīpater iti sarvaḥ prakṛtiṣvacintayat / udadheriva nimnagāśateṣv abhavannāsya vimānanā kvacit // 4063
aharan kasyacid dravyaṃ yo naraḥ sukhamāvaset / sarvataḥ śaṅkitaḥ steno mṛgogrāmamivāgataḥ // 4064
aharniśaṃ jāgaraṇodyato janaḥ śramaṃ vidhatte viṣayecchayā yathā / tapaḥśramaṃ cet kurute tathā kṣaṇaṃ kimaśnute'nantasukhaṃ na pāvanam // 4065
aharniśā veti ratāya pṛcchati kramoṣṇaśītānnakarārpaṇād viṭe / hriyā vidagdhā kila tanniṣedhinī nyadhatta saṃdhyāmadhure'dhare'ṅgulim // 4066
ahalyākelikāle'bhūt kandarpāṇāṃ śatadvayam / tatpañcabāṇabhinnākṣaḥ sahasrākṣo'ndhatāṃ gataḥ // 4067
ahastāni sahastānām apadāni catuṣpadām / phalgūni tatra mahatāṃ jīvo jīvasya jīvanam // 4068
ahaha karmakarīyati bhūpatiṃ narapatīyati karmakaraṃ naraḥ / jalanidhīyati kūpamapāṃ nidhiṃ gatajalīyati madyamadākulaḥ // 4069
ahaha kimadhunā mudhaiva badhnāsy anucitakāriṇi karṇadantapatram / nanu tava caṭulabhru karṇapālir bhuvanavilocanakālasārapāśaḥ // 4070
ahaha gṛhī kva nu kuśalī baddhaḥ saṃsārasāgare kṣiptaḥ / kathamapi labhate potaṃ tenāpi nimajjati nitāntam // 4071
ahaha caṇḍa samīraṇa dāruṇaṃ kimidamācaritaṃ caritaṃ tvayā / yadiha cātakacañcupuṭodare patati vāri tadeva nivāritam // 4072
ahaha nayane mithyādṛgvat sadīkṣaṇavarjite śravaṇayugalaṃ duṣputro vā śrṇoti na bhāṣitam / skhalati caraṇadvandvaṃ mārge madākulalokavad vapuṣi jarasā jīrṇe varṇo vyapaiti kalatravat // 4073
ahaha sahajamohā dehagehaprapañce navaratamatimagnā kāminīvigrahāptiḥ / tadahamiha vihartuṃ saṃtatāmodamugdhā svahitamahitakṛtyaṃ hanta nāntaḥ smarāmi // 4074
ahānyastamayāntāni udayāntā ca śarvarī / sukhasyāntaḥ sadā duḥkhaṃ duḥkhasyāntaḥ sadā sukham // 4075
ahāpayan nṛpaḥ kālaṃ bhṛtyānāmanuvartinām / karmaṇāmānurūpyeṇa vṛttiṃ samanukalpayet // 4076
ahāryaḥ sarvamadhyasthaḥ kāñcanadyutimudvahan / satpradakṣiṇayogyatvam upayāti mahonnataḥ // 4077
ahāryeṇa kadāpyanyair asaṃhāryeṇa kenacit / titikṣākavacenaiva sarvaṃ jayati saṃvṛtaḥ // 4078
ahiṃ nṛpaṃ ca śārdūlaṃ vṛddhaṃ ca bālakaṃ tathā / paraśvānaṃ ca mūrkhaṃ ca sapta suptān na bodhayet // 4079
ahiṃsayaiva bhūtānāṃ kāryaṃ śreyo'muśāsanam / vāk caiva madhurā ślakṣṇā prayojyā dharmamicchatā // 4080
ahiṃsā dhāma dharmasya duḥkhasyāyatanaṃ spṛhā / saṅgatyāgaḥ padaṃ mukter yogābhyāsaḥ padaṃ śucaḥ // 4081
ahiṃsā paramo dharmaḥ ahiṃsā paramā gatiḥ / ahiṃsā paramā prītis tvahiṃsā paramaṃ padam // 4082
ahiṃsā paramo dharmas tathāhiṃsā paro damaḥ / ahiṃsā paramaṃ dānam ahiṃsā paramaṃ tapaḥ // 4083
ahiṃsā paramo yajñas tathāhiṃsā paraṃ balam / ahiṃsā paramaṃ mitram ahiṃsā paramaṃ sukham / ahiṃsā paramaṃ satyam ahiṃsā paramaṃ śrutam // 4084
ahiṃsā paramo dharmo hyahiṃsaiva paraṃ tapaḥ / ahiṃsā paramaṃ dānam ityāhurmunayaḥ sadā // 4085
ahiṃsāpūrvako dharmo yasmāt sarvahite rataḥ / yūkāmatkuṇadaṃśādīṃs tasmāt tānapi rakṣayet // 4086
ahiṃsā prathamaṃ puṣpaṃ dvitīyendriyanigraham / tṛtīyaṃ tu dayā puṣpaṃ turīyaṃ dānapuṣpakam // 4087
ahiṃsā satyamasteyaṃ tyāgo maithunavarjanam / pañcasveteṣu vākyeṣu sarve dharmāḥ pratiṣṭhitāḥ // 4088
ahiṃsā satyamasteyaṃ brahmacaryaparigrahaḥ / iṣṭāniṣṭaparā cintā yama eṣa prakīrtitaḥ // 4089
ahiṃsā satyamasteyaṃ śaucamindriyanigrahaḥ / etaṃ sāmāsikaṃ dharmaṃ cāturvarṇye'bravīnmanuḥ // 4090
ahiṃsā satyamasteyaṃ śaucamindriyanigrahaḥ / dānaṃ damo dayā kṣāntiḥ sarveṣāṃ dharmasādhanam // 4091
ahiṃsā satyavacanaṃ sarvabhūtānukampanam / śamo dānaṃ yathāśakti gārhasthyo dharma uttamaḥ // 4092
ahiṃsā satyavacanaṃ sarvabhūteṣu cārjavam / kṣamā caivāpramādaśca yasyaite sa sukhī bhavet // 4093
ahiṃsā satyavacanam ānṛśaṃsyaṃ damo ghṛṇā / etat tapo vidurdhīrā na śarīrasya śoṣaṇam // 4094
ahiṃsā sūnṛtā vāṇī satyaṃ śaucaṃ dayā kṣamā / varṇināṃ liṅgināṃ caiva sāmānyo dharma ucyate // 4095
ahiṃsāsūnṛtāsteyabrahmākiṃcanatāratam / supātraṃ munibhiḥ proktaṃ rājadveṣavivarjitam // 4096
ahiṃsrasya tapo'kṣayyam ahiṃsro yajate sadā / ahiṃsraḥ sarvabhūtānāṃ yathā mātā yathā pitā // 4097
ahitaṃ ca hitākāraṃ dhārṣṭyājjalpanti ye narāḥ / avekṣya mantrabāhyāste kartavyāḥ kṛtyadūṣaṇāḥ // 4098
ahitahitavicāraśūnyabuddheḥ śrutisamayairbahubhirbahiṣkṛtasya / udarabharaṇamātrakevalecchoḥ puruṣapaśośca paśośca ko viśeṣaḥ // 4099
ahitāt pratiṣedhaśca hite cānupravartanam / vyasane cāparityāgas trividhaṃ mitralakṣaṇam // 4100
ahitādanapatrapastrasann atimātrojjhitabhīranāstikaḥ / vinayopahitastvayā kutaḥ sadṛśo'nyo guṇavānavismayaḥ // 4101
ahituṇḍikadṛṣṭīnām aśeṣā bhoginaḥ padam / na saṃvartāgnisārathye sthātā yanmukhamārutaḥ // 4102
ahite pratiṣedhaśca hite cānupravartanam / vyasane cāparityāgas trividhaṃ mitralakṣaṇam // 4103
ahite hitabuddhiralpadhīr avamanyeta matāni mantriṇām / capalaḥ sahasaiva saṃpatann arikhaṅgābhihataḥ prabudhyate // 4104
ahite hitamicchanti nisargāt sarasāstu ye / pīḍito'pīkṣudaṇḍo hi rasameva dadātyaram // 4105
ahibhavanavidhānānyāyudhīkṛtya śailān amarajayini sainye rakṣasāmāttakakṣye / kathamiva raṇabhūmau vartate vānarāṇām upavanataruvallīpallavonmāthi yūtham // 4106
ahibhūṣaṇo'pyabhayadaḥ sukalitahālāhalo'pi yo nityaḥ / digvasano'pyakhileśas taṃ śaśadharaśekharaṃ vande // 4107
ahiraṇyamadāsīkaṃ gṛhaṃ gorasavarjitam / pratikūlakalatraṃ ca narakasyāparo vidhiḥ // 4108
ahirahiriti saṃbhramapadam itarajanaḥ kimapi kātaro bhavatu / vihagapaterāhāraḥ sa tu saralamṛṇāladalaruciraḥ // 4109
ahirājaḥ puruṣe'smin dhūmrā dhātrī kulatthavarṇo'śmā / māhendrī vahati śirā bhavati saphenaṃ sadā toyam // 4110
ahiripupatikāntātātasaṃbaddhakāntā- haratanayanihantṛprāṇadātṛdhvajasya / sakhisutasutakāntātātasampūjyakāntā- pitṛśirasi patantī jāhnavī naḥ punātu // 4111
ahiriva janayogaṃ sarvadā varjayed yaḥ kuṇamiva vasu nārīṃ tyaktakāmo virāgī / viṣamiva viṣayārthān manyamāno durantāñ jayati paramahaṃso muktibhāvaṃ sameti // 4112
ahirbiḍālo jāmātā eḍakā ca saputriṇī / ātmabhāgyaṃ na paśyanti bhāgineyastu pañcamaḥ // 4113
ahīnakālaṃ rājārthaṃ svārthaṃ priyahitaiḥ saha / parārthaṃ deśakāle ca brūyād dharmārthasaṃhitam // 4114
ahīnabhujagādhīśavapurvalayakaṅkaṇam / śailādinandicaritaṃ kṣatakandarpadarpakam // 4115
vṛṣapuṃgavalakṣmāṇaṃ śikhipāvakalocanam / sasarvamaṅgalaṃ naumi pārvatīsakhamīśvaram // 4116
ahīndrān pātālād viṣamiva nimajjyoddharati yaḥ ya āruhya svargaṃ kavalayati sendrān suragaṇān / mahīṃ bhrāntvā bhrāntvā raghunalanṛpā yena vijitāḥ sa mṛtyuḥ kālaṃ na kṣamata iti mā kārṣṭa manasi // 4117
ahṛtahṛdayāḥ santaḥ satyaṃ bravīmi niśamyatāṃ vipinamadhunā gatvā vāso mṛgaiḥ saha kalpyatām / sujanacaritadhvaṃsinyasmin khalodayaśālini prabhavati kalau nāyaṃ kālo gṛheṣu bhavādṛśām // 4118
ahetuḥ pakṣapāto yas tasya nāsti pratikriyā / sa hi snehātmakastantur antarbhūtāni sīvyati // 4119
ahetu bhrūkuṭiṃ naiva sadā kurvīta pārthivaḥ / vinā doṣeṇa yo bhṛtyān rājā dharmeṇa pālayet // 4120
aheriva guṇādbhīto miṣṭānnādyā viṣādiva / rākṣasībhya iva strībhyaḥ sa vidyāmadhigacchati // 4121
aho anaucitīyaṃ te hṛdi śuddhe'pyaśuddhavat / aṅkaḥ khalairivākalpi nakhaistīkṣṇamukhairmama // 4122
aho ahaṃ namo mahyaṃ yadahaṃ vīkṣito'nayā / bālayā trastasāraṅgacapalāyatanetrayā // 4123
aho ahīnāmapi lehanaṃ syād duḥkhāni nūnaṃ nṛpasevanāni / eko'hinā daṣṭamupaiti mṛtyuṃ kṣmāpena daṣṭastu sagotramitraḥ // 4124
aho ahobhirna kalervidūyate sudhāsudhārāmadhuraṃ pade pade / dine dine candanacandraśītalaṃ yaśo yaśo dātanayasya gīyate // 4125
aho ahobhirmahimā himāgame- 'pyabhiprapede prati tāṃ smarārditām / tapartupūrtāvapi medasāṃ bharā vibhāvarībhirvibharāṃbabhūvire // 4126
aho aiśvaryamattānāṃ mattānāmiva māninām / asaṃbaddhā giro rūkṣāḥ kaḥ sahetānuśāsitā // 4127
aho kathamasīmedaṃ himanāma vijṛmbhate / caratyeva sahasrāṃśau dhavalaṃ timirāntaram // 4128
aho kanakamāhātmyaṃ vaktuṃ kenāpi śakyate / nāmasāmyādaho citraṃ dhattūro'pi madapradaḥ // 4129
aho kālasya sūkṣmo'yaṃ ko'pyalakṣyakramaḥ kramaḥ / yatpākapariṇāmena sarvaṃ yātyanyarūpatām // 4130
aho kimapi te śuddhaṃ yaśaḥkusumamudgatam / yasyāyamamṛtasyandī bālendurbāhyapallavaḥ // 4131
aho kuṭilabuddhīnāṃ durgrāhyamasatāṃ manaḥ / anyadvacasi kaṇṭhe'nyad anyadoṣṭhapuṭe sthitam // 4132
aho kenedṛśī buddhir dāruṇā tava nirmitā / triguṇā śrūyate buddhir na tu dārumayī kvacit // 4133
aho khalabhujaṃgasya vicitro'yaṃ vadhakramaḥ / anyasya daśati śrotram anyaḥ prāṇairviyujyate // 4134
aho khalabhujaṃgasya viparīto vadhakramaḥ / karṇe lagati cānyasya prāṇairanyo viyujyate // 4135
aho guṇāḥ saumyatā ca vidvattā janma satkule / dāridryāmbudhimagnasya sarvametanna śobhate // 4136
aho guṇānāṃ prāptyarthaṃ yatante bahudhā naraḥ / muktā yadarthaṃ bhagnāsyā itareṣāṃ ca kā kathā // 4137
aho tama ivedaṃ syān na prajñāyeta kiṃcana / rājā cenna bhavelloke vibhajan sādhvasādhunī // 4138
aho'tinirmohi janasya citraṃ paraṃ caritraṃ gadituṃ na yogyam / mukhe hi cānyaddhṛdi bhāvamanyat devo na jānāti kuto manuṣyaḥ // 4139
aho'tibalavaddaivaṃ vinā tena mahātmanā / yadasāmarthyayukte'pi nīcavarge jayapradam // 4140
aho tṛṣṇāveśyā sakalajanatāmohanakarī vidagdhā mugdhānāṃ harati vivaśānāṃ śamadhanam / vipaddīkṣādakṣāsahataralatāraiḥ praṇayinī- kaṭākṣaiḥ kūṭākṣaiḥ kapaṭakuṭilaiḥ kāmakitavaḥ // 4141
aho dānamaho vīryam aho dhairyamakhaṇḍitam / udāravīradhīrāṇāṃ hariścandro nidarśanam // 4142
aho divyaṃ cakṣurvahasi tava sāpi praṇayinī parākṣṇāmagrāhyaṃ yuvatiṣu vapuḥ saṃkramayati / samānābhijñānaṃ kathamitarathā paśyati puro bhavānekastasyāḥ pratikṛtimayīreva ramaṇīḥ // 4143
aho duḥkhamahoduḥkhamaho duḥkhaṃ daridratā / tatrāpi putrabhāryāṇāṃ bāhulyamatiduḥkhadam // 4144
aho durantā jagato vimūḍhatā vilokyatāṃ saṃsṛtiduḥkhadāyinī / susādhyamapyannavidhānatastapo yato jano duḥkhakaro'vamanyate // 4145
aho durantā saṃsāre bhogatṛṣṇā yayā hṛtāḥ / anaucityādakīrteśca devā api na bibhyati // 4146
aho durjasaṃsargān mānahāniḥ pade pade / pāvako lohasaṅgena mudgarairabhihanyate // 4147
aho durjanasarpasya sarpasya mahadantaram / karṇamanyasya daśati anyaḥ prāṇairviyujyate // 4148
aho dainyamaho kaṣṭaṃ pārakyaiḥ kṣaṇabhaṅguraiḥ / yannopakuryādasvārthair martyaḥ svajñātivigrahaiḥ // 4149
aho dhanamadāndhastu paśyannapi na paśyati / yadi paśyatyātmahitaṃ sa paśyati na saṃśayaḥ // 4150
aho dhanānāṃ mahatī vidagdhatā sukhoṣitānāṃ kṛpaṇasya veśmani / vrajanti na tyāgadaśāṃ na bhogyatāṃ parāṃ ca kāṃcit prathayanti nirvṛtim // 4151
aho dhanuṣi naipuṇyaṃ manmathasya mahātmanaḥ / śarīramakṣataṃ kṛtvā bhinattyantargataṃ manaḥ // 4152
aho dhātrā puraḥ sṛṣṭaṃ sāhasaṃ tadanu striyaḥ / naitāsāṃ duṣkaraṃ kiṃcin nisargādiha vidyate // 4153
aho dhārṣṭyamasādhūnāṃ nindatāmanaghāḥ striyaḥ / muṣṇatāmiva caurāṇāṃ tiṣṭha caureti jalpatām // 4154
aho nakṣatrarājasya sābhimānaṃ viceṣṭitam / parikṣīṇasya vakratvaṃ saṃpūrṇasya suvṛttatā // 4155
aho nu kaṣṭaṃ satataṃ pravāsam tato'tikaṣṭaḥ paragehavāsaḥ / kaṣṭādhikā nīcajanasya sevā tato'tikaṣṭā dhanahīnatā ca // 4156
aho nu citraṃ padmotthair baddhāstantubhiradrayaḥ / avidyamānā yāvidyā tayā sarve vaśīkṛtāḥ // 4157
aho pūrṇaṃ saraḥ spaṣṭam asi nātra vicāraṇā / luṭhantastvayi yat sarve snānti jātu kathaṃcana // 4158
aho prakṛtisādṛśyaṃ śleṣmaṇo durjanasya ca / madhuraiḥ kopamāyāti kaṭukair upaśāmyati // 4159
aho pracchāditākāryanaipuṇyaṃ paramaṃ khale / yattuṣāgnirivānarcir dahannapi na lakṣyate // 4160
aho prabhāvo vāgdevyā yanmātaṃgadivākaraḥ / śrīharṣasyābhavat sabhyaḥ samo bāṇamayūrayoḥ // 4161
aho pramādī bhagavān prajāpatiḥ kṛśātimadhyā ghaṭitā mṛgekṣaṇā / yadi pramādādanilena bhajyate kathaṃ punaḥ śakṣyati kartumīdṛśam // 4162
aho bata khalaḥ puṇyair mūrkho'pyaśrutapaṇḍitaḥ / svaguṇodīraṇe śeṣaḥ paranindāsu vākpatiḥ // 4163
aho bata mahat kaṣṭaṃ viparītamidaṃ jagat / yenāpatrapate sādhur asādhustena tuṣyati // 4164
aho bata vicitrāṇi caritāni mahātmanām / lakṣmīṃ tṛṇāya manyante tadbhāreṇa namanti ca // 4165
aho bata sabhā sabhyair iyaṃ maunādadhaḥ kṛtā / santo vadanti yatsatyaṃ sabhāṃ na praviśanti vā // 4166
aho bata saritpateridamanāryarūpaṃ paraṃ yadujjvalarucīn maṇīn suciracarcitāsthāguṇān / jaḍairanupayogibhiḥ parata etya labdhāspadaiḥ kṣapatyaniśamūrjitairjhagiti tanmayatvaṃ gataḥ // 4167
aho bāṇasya saṃdhānaṃ śaradi smarabhūpateḥ / api so'yaṃ tviṣāmīśaḥ kanyārāśimupāgataḥ // 4168
aho brahmaṇyadevasya dṛṣṭā brahmaṇyatā mayā / yaddaridratamo lakṣmīm āśliṣṭo bibhratorasi // 4169
aho bhavati sādṛśyaṃ mṛdaṅgasya ca khalasya ca / yāvanmukhagatau tau hi tāvanmadhurabhāṣiṇau // 4170
aho bhāryā aho putraḥ aho ātmā aho sukham / aho mātā aho bhrātā paśya māyāvimohitam // 4171
aho bhuvaḥ saptasamudravatyā dvīpeṣu varṣeṣvadhipuṇyametat / gāyanti yatratyajanā murāreḥ karmāṇi bhadrāṇyavatāravanti // 4172
aho madāvalepo'yam asārāṇāṃ durātmanām / kauravāṇāṃ mahīpatvam asmākaṃ kila kālajam // 4173
aho mahaccitramidaṃ kālagatyā duratyayā / ārurukṣatyupānadvai śiro mukuṭasevitam // 4174
aho mahattvaṃ mahatāmapūrvaṃ vipattikāle'pi paropakāraḥ / yathāsyamadhye patito'pi rāhoḥ kalānidhiḥ puṇyacayaṃ dadāti // 4175
aho mahīyasāṃ puṃsām uparyupari pauruṣam / rāmeṇājagavaṃ śaṃbhor bhagnamambhojanālavat // 4176
aho māyājālaṃ hṛdayahariṇo yatra patitaḥ samutthātuṃ bhūyaḥ prabhavati na kiṃcit kathamapi / na cet tasya cchettā paramaguruvākyopanamito nijātmajñānākhurvividhadṛḍhasadyuktidaśanaiḥ // 4177
aho māyābalaṃ viṣṇoḥ snehabaddhamidaṃ jagat // 4178
kva deho bhautiko'nātmā kva cātmā prakṛteḥ paraḥ / kasya ke patiputrādyā moha eva hi kāraṇam // 4179
aho me saubhāgyaṃ mama ca bhavabhūteśca bhaṇitaṃ ghaṭāyāmāropya pratiphalati tasyāṃ laghimani / girāṃ devī sadyaḥ śrutikalitakalhārakalikā- madhūlīmādhuryaṃ kṣipati paripūrtyai bhagavatī // 4180
aho mohaḥ puṃsāmiha jagati jātiḥ kila śubhā jarāmṛtyuvyādhīnapi jayati yā niṣprabhatayā / parasmājjātānāṃ vyasanaśatamete'pi dadhati svayaṃ sutvā tebhyo vidiśati sutān sā viśasitum // 4181
aho moho varākasya kākasya yadasau puraḥ / sarīsarti narīnarti yadayaṃ śikhihaṃsayoḥ // 4182
aho yeṣāṃ varaṃ janma sarvaprāṇyupajīvanam / sujanasyeva yeṣāṃ vai vimukhā yānti nārthinaḥ // 4183
aho raghuśiromaṇerabhinavapratāpāvali- pracaṇḍakiraṇaprathāprasarasādhvasādāśvayam / surādhipatirambudān kamalamindirā sevate himāṃśurapi candramāḥ satatamambhudhau majjati // 4184
ahorātramaye loke jarārūpeṇa saṃcaran / mṛtyurgrasati bhūtāni pavanaṃ pannago yathā // 4185
ahorātrāṇi gacchanti sarveṣāṃ prāṇināmiha / āyūṃṣi kṣapayantyāśu grīṣme jalamivāṃśavaḥ // 4186
ahorātre vibhajate sūryo mānuṣadaivike / rātriḥ svapnāya bhūtānāṃ ceṣṭāyai karmaṇāmahaḥ // 4187
aho rūpamaho rūpam aho mukhamaho mukham / aho madhyamaho madhyam asyāḥ sāraṅgacakṣuṣaḥ // 4188
aho vidhātastvamatīva bāliśo yastvātmasṛṣṭyapratirūpamīhase / pare'nujīvatyaparasya yā mṛtir viparyayaścettvamasi dhruvaḥ paraḥ // 4189
na hi kramaścediha mṛtyujanmanoḥ śarīriṇāmastu tadātmakarmabhiḥ / yaḥ snehapāśo nijasargavṛddhaye svayaṃ kṛtaste tamimaṃ vivṛścasi // 4190
aho vidhātrā hatakena nārthāt kṛto viyogo'pi viyogināṃ naḥ / rathāṅganāmnāmiva yena sīmā na vidyate nāpi sapakṣavattvam // 4191
aho viśālaṃ bhūpāla bhuvanatritayodaram / māti mātumaśakyo'pi yaśorāśiryadatra te // 4192
aho viṣādapyadhikāḥ striyo raktavimānitāḥ / aho asevyāḥ sādhūnāṃ rājāno'tattvadarśinaḥ // 4193
aho vaicitryametasya saṃsārasya kimucyate / guṇo'pi kleśahetuḥ syād viśrāntaḥ kaṇṭhakandale // 4194
aho saṃsāravairasyaṃ vairasyakāraṇaṃ striyaḥ / dolālolā ca kamalā rogābhogagehaṃ deham // 4195
aho saṃsṛtiveśyeyaṃ rāgādyuddīpanodyatā / rasamutpādya sarveṣām ante vairasyakāriṇī // 4196
aho satsaṃgatirloke kiṃ pāpaṃ na vināśayet / na dadāti sukhaṃ kiṃ vā narāṇāṃ puṇyakarmaṇām // 4197
aho samudragambhīradhīracittamanasvinaḥ / kṛtvāpyananyasāmānyam ullekhaṃ nodgiranti ye // 4198
aho sāhajikaṃ prema dūrādapi virājate / cakoranayanadvandvam āhlādayati candramāḥ // 4199
aho susadṛśī vṛttis tulākoṭeḥ khalasya ca / stokenonnatimāyāti stokenāyātyadhogatim // 4200
aho strīpreraṇā nāma rajasālaṅghitātmanām / puṃsāṃ vātyeva sarasāmāśayakṣobhakāriṇī // 4201
aho sthiraḥ ko'pi tavepsito yuvā cirāya karṇotpalaśūnyatāṃ gate / upekṣate yaḥ ślathabandhalambinīr jaṭāḥ kapole kalamāgrapiṅgalāḥ // 4202
aho sthairyaṃ teṣāṃ prakṛtiniyamebhyaḥ sukṛtināṃ pratijñātatyāgo nahi bhavati kṛcchre'pi mahati / tathā hi tvatsenābharanamitadhātrībharadalat- kaṭāho'pi svāṅgaṃ kimu kamaṭhanāthaścalayati // 4203
aho hi me bahvaparāddhamāyuṣā yadapriyaṃ vācyamidaṃ mayedṛśam / ta eva dhanyāḥ suhṛdaḥ parābhavaṃ jagatyadṛṣṭvaiva hi ye kṣayaṃ gatāḥ // 4204
ahau vā hāre vā balavati ripau vā suhṛdi vā maṇau vā loṣṭe vā kusumaśayane vā dṛṣadi vā / tṛṇe vā straiṇe vā mama samadṛśo yāntu divasāḥ kvacit puṇye'raṇye śiva śiva śiveti pralapataḥ // 4205
ahnastriścaturambubhiḥ snapayasi svaṃ puṣkarāvarjitair bhuṅkṣe medhyatarāṇi bhadra taruṇānyaśvatthapatrāṇi ca / puṇyāraṇyacaro'si na praviśasi grāmaṃ sakṛtkuñjara jñānaṃ cet kiyadapyudeti na samā brahmarṣayo'pi tvayā // 4206
ahni bhāskaramicchanti rātrāvamṛtatejasam / ahni rātrau ca rājānam icchanti guṇinaṃ prajāḥ // 4207
ahni ravirdahati tvaci vṛddhaḥ puṣpadhanurdahati prabaloḍham / rātridinaṃ punarantaramantaḥ saṃvṛtirasti raverna tu kantoḥ // 4208
āṃ jñātaṃ nṛpate tvameva nikhilāṃ nityaṃ bibharṣi kṣitiṃ śailendrāḥ svayameva durbharabharāstaiḥ pratyutādho vrajet / asyāścoddharaṇe kṣamo'pi na parastvatto varāhādikaḥ paśvāderbharaṇakriyānipuṇatā naiva prabhāgocaraḥ // 4209
āḥ kaṣṭaṃ vanavāsisāmyakṛtayā siddhāśramaśraddhayā pallīṃ bālakuraṅga saṃprati kutaḥ prāpto'si mṛtyormukham / yatrānekakuraṅgakoṭikadanakrīḍollasallohita- srotobhiḥ paripūrayanti parikhāmuḍḍāmarāḥ pāmarāḥ // 4210
āḥ kaṣṭaṃ suvivekaśūnyahṛdayaiḥ saṃsargamāptaṃ ca tair vikrītaṃ badaraiḥ samaṃ kṣititale kugrāmasīmni sphuṭam / saṃviṣṭaṃśaṭhagāḍhamūḍhavadane dhūtkāradūrīkṛtaṃ kiṃ jānātyaguṇo jano guṇamato muktāphalaṃ roditi // 4211
āḥ kaṣṭamapraḥṛṣṭāḥ śiṣṭā api vittacāpalāviṣṭāḥ / adhyāpayanti vedān ādāya cirāya māsi māsi bhṛtim // 4212
āḥ kimarthamidaṃ cetaḥ satāmambhodhidurbharam / iti krudheva durvedhāḥ paraduḥkhairapūrayat // 4213
āḥ pākaṃ na karoṣi pāpini kathaṃ pāpī tvadīyaḥ pitā raṇḍe jalpasi kiṃ tavaiva jananī raṇḍā tvadīyā svasā / nirgaccha tvaritaṃ gṛhād bahirito nedaṃ tvadīyaṃ gṛhaṃ hā hā nātha mamādya dehi maraṇaṃ jārasya bhāgyodayaḥ // 4214
āḥ pātrī syāmakṛtakaghanapremavisphāritānāṃ savrīḍānāṃ sakalakaraṇānandanāḍiṃdhamānām / teṣāṃ teṣāṃ hṛdayanihitākūtaniṣyandinetra- vyāpārāṇāṃ punarapi tathā subhruvo vibhramāṇām // 4215
āḥ sarvataḥ sphuratu kairavamāpibantu jyotsnākarambhamudaraṃbharayaścakorāḥ / yāto yadeṣa caramācalamūlacumbī paṅkeruhaprakarajāgaraṇapradīpaḥ // 4216
āḥ sīte patigarvavibhramabharabhrāntabhramadbāndhava- pradhvaṃsasmitakāntimat tava tadā jātaṃ yadetanmukham / saṃpratyeva haṭhāt tadeṣa kurute keśoccayākarṣaṇa- trāsottānitalolalocanapatadbāṣpaplutaṃ rāvaṇaḥ // 4217
ākaṇṭhadṛṣṭaśirasāpyavibhāvyapārśva- pṛṣṭhodareṇa ciramṛgbhirupāsyamānaḥ / nābhīsaroruhajuṣā caturānanena śete kilātra bhagavānaravindanābhaḥ // 4218
ākaṇṭhārpitakañcukāñcalamuro hastāṅgulīmudraṇā- mātrāsūtritahāsyamāsyamalasāḥ pañcālikākelayaḥ / tiryaglocanaceṣṭitāni vacasāṃ cchekoktisaṃkrāntayas tasyāḥsīdati śaiśave pratikalaṃ ko'pyeṣa kelikramaḥ // 4219
ākampayan phalabharānataśālijālam ānartayaṃs taruvarān kusumāvanamrān / utphullapaṅkajavanāṃ nalinīṃ vidhunvan yūnāṃ manaścalayati prasabhaṃ nabhasvān // 4220
ākampitakṣitibhṛtā mahatā nikāmaṃ helābhibhūtajaladhitritayena yasya / vīryeṇa saṃhatibhidā vihatonnatena kalpāntakālavisṛtaḥ pavano'nucakre // 4221
ākampitāni hṛdayāni manasvinīnāṃ vātaiḥ praphullasahakārakṛtādhivāsaiḥ / saṃbādhitaṃ parabhṛtasya madākulasya śrotrapriyairmadhukarasya ca gītanādaiḥ // 4222
ākaraḥ kāraṇaṃ jantor daurjanyasya na jāyate / kālakūṭaḥ sudhāsindhoḥ prāṇināṃ prāṇahārakaḥ // 4223
ākaraḥ sarvaśāstrāṇāṃ ratnānāmiva sāgaraḥ / guṇairna parituṣyāmo yasya matsariṇo vayam // 4224
ākaraprabhavaḥ kośaḥ kośāddaṇḍaḥ prajāyate / pṛthivī kośadaṇḍābhyāṃ prāpyate kośabhūṣaṇā // 4225
ākarṇapalitaḥ śyāmo vayasāśītipañcakaḥ / raṇe paryacarad droṇo vṛddhaḥ ṣoḍaśavarṣavat // 4226
ākarṇamullasati mātarapāṅgadeśe kālāñjanena ghaṭitā tava bhāti rekhā / śaivālapaṅktiriva saṃtatanirjihāna- kāruṇyapūrapadavī kalitānubandhā // 4227
ā karṇamūlamapakṛtya dhanuḥ sabāṇaṃ mayyeva kiṃ praharasi smara baddhakopaḥ / tasyāṃ muhuḥ kṣipa śarān hariṇekṣaṇāyāṃ tanmanmatho'pi bhava manmatha eva mā bhūḥ // 4228
ākarṇaya tvamimamabhyupagamya vādaṃ jānātu ko'pi yadi vā hṛdayaṃ śrutīnām / tasyāpyasaṃkhyabhavabandhaśatārjito'yaṃ dvaitabhramo galatu janmaśataiḥ kiyadbhiḥ // 4229
ākarṇaya sarojākṣi vacanīyamidaṃ bhuvi / śaśāṅkastava vaktreṇa pāmarairupamīyate // 4230
ākarṇāntavisarpiṇaḥ kuvalayacchāyāmuṣaścakṣuṣaḥ kṣepā eva tavāharanti hṛdayaṃ kiṃ saṃbhrameṇāmunā / mugdhe kevalametadāhitanakhotkhātāṅkamutpāṃśulam bāhvormūlamalīkamuktakabarībandhacchalād darśitam // 4231
ākarṇitāni rasitāni yayā prasarpat pradyumnarājarathaniḥsvanasodarāṇi / uccai raṇaccaraṇanūpurayā purandhryā kṣipraṃ priyaṃ kupitayāpi tayābhisasre // 4232
ākarṇya garjitaṃ ghoraṃ jaladānāṃ samāgame / bālā vidhūtalajjeva satrāsaṃ śliṣyati priyam // 4233
ākarṇya garjitaravaṃ ghanagarjitulyaṃ siṃhasya yānti vanamanyadibhā bhayārtāḥ / tatraiva pauruṣanidhiḥ svakulena sārdhaṃ darpoddhuro vasati vītabhayo varāhaḥ // 4234
ākarṇya jayadevasya govindānandinīrgiraḥ / bāliśāḥ kālidāsāya spṛhayantu vayaṃ tu na // 4235
ākarṇyante tapanatanayagrāmasaṃlāpaghoṣā mandaṃ mandaṃ grasati niyataḥ kālapāśo'pi kaṇṭhe / āpṛcchyante kṛtajigamiṣāsaṃbhramāḥ prāṇavātā naivedānīmapi viṣayavaimukhyamabhyeti cetaḥ // 4236
ākarṇya bhūpāla yaśastvadīyaṃ vidhūnayantīha na ke śirāṃsi / viśvaṃbharābhaṅgabhayena dhātrā nākāri karṇau bhujageśvarasya // 4237
ākarṇya māmavādīd dhanyāstā yuvatayaḥ sakhi kaṭhorāḥ / yā viṣahante dīrgha- priyatamavirahānalāsāram // 4238
ākarṇya vāṇīḥ paurāṇīr mayaitadavadhāritam / tiṣṭhantu devā devyo'pi sevyo nārāyaṇaḥ paraḥ // 4239
ākarṇya vāravanitāpaṭhitaṃ sabhāyāṃ saṃpūraṇaṃ sapadi pādamudārabhāvaḥ / yaḥ kālidāsamaraṇaṃ hṛdi niścikāya bhojaḥ sa eva paramaṃ bhuvi bhāvaboddhā // 4240
ākarṇya saṃgaramahārṇavaceṣṭitāni goṣṭhīrasāhṛtajanasya manovikāraḥ / aṅge karoti pulakaṃ nayane vikāśaṃ kāntiṃ ca kāmapi mukhe sphuraṇaṃ ca bāhvoḥ // 4241
ākarṇya smarayauvarājyapaṭahaṃ jīmūtanūtnadhvaniṃ nṛtyatkekikuṭumbakasya dadhataṃ mandrāṃ mṛdaṅgakriyām / unmīlannavanīlakandaladalavyājena romāñcitā harṣeṇeva samucchritān vasumatī dadhre śilīndhradhvajān // 4242
ākarṇyāmraphalastutiṃ jalamabhūt tannārikelāntaraṃ prāyaḥ kaṇṭakitaṃ tathaiva panasaṃ jātaṃ dvidhorvārukam / āste'dhomukhameva kādalaphalaṃ drākṣāphalaṃ kṣudratāṃ śyāmatvaṃ bata jāmbavaṃ gatamaho mātsaryadoṣādiha // 4243
ākarṣatevordhvamatikraśīyān atyunnatatvāt kucamaṇḍalena / nanāma madhyo'tigurutvabhājā nitāntamākrānta ivāṅganānām // 4244
ākarṣanti na keṣām antaḥkaraṇaṃ pravālaśālinyaḥ / lalanā ivātra latikāḥ kusumeṣu śilīmukhairnicitāḥ // 4245
ākarṣanniva gāṃ vamanniva khurān paścārdhamujjhanniva svīkurvanniva khaṃ pibanniva diśaśchāyāmamarṣanniva / sāṅgāraprakarāṃ spṛśanniva dharāṃ vātaṃ samaśnanniva śrīmannātha sa vājirāṭ tava kathaṃ mādṛggirāṃ gocaraḥ // 4246
ākarṣet kaiśikavyāye na śikhāṃ cālayet tataḥ / pūrvāparau samau kāryau samāṃsau niścalau karau // 4247
ākalitorukramapada- padmālaṃkṛtyanalpapuṇyabhavam / nijaguṇagurusvarūpaṃ kāvyañjayati prasannamatimadhuram // 4248
ākalpaṃ murajinmukhendumadhuronmīlanmarunmādhurī- dhīrodāttamanoharaḥ sukhayatu tvāṃ pāñcajanyadhvaniḥ / līlālaṅghitameghanādavibhavo yaḥ kumbhakarṇavyathā- dāyī dānavadantināṃ daśamukhaṃ dikcakramākrāmati // 4249
ākalpaṃ yadi varṣasi pratidinaṃ dhārāsahasraistathāpy- ambhodhau kalayatyagādhajaṭhare kastāvakīnaṃ śramam / ambhoda kṣaṇamātramujjhasi payaḥ pṛṣṭhe yadi kṣmābhṛtāṃ tat kiṃ na prasaranti nirjharasaridvyājena te kīrtayaḥ // 4250
ākālpya talpaṃ śaśikāntikalpam udgrathya vīṭīḥ surapuṣpagarbhāḥ / dvāre dṛgantān parikalpayantī mano manojasya camaccakāra // 4251
ā kalyād ā niśīthācca kukṣyarthaṃ vyāpriyāmahe / na ca nirvṛṇumo jātu śāntāstu sukhamāsate // 4252
ākasmikasmitamukhīṣu sakhīṣu vijñā vijñāsvapi praṇayanihnavamācarantī / tatraiva raṅkunayanā nayanāravindam aspandamāhitavatī dayite gate'pi // 4253
ākāṅkṣiṇaṃ kṣmāpatimandirāṇi praviśya pātālasahodarāṇi / adhogaternānyadupārjayanti phalaṃ bhujaṅgā iva vāyubhakṣyāḥ // 4254
ākāṅkṣoccapade'hamātmakamatiḥ kārye manodhāraṇā ityevaṃvidhabhāvajātamucitaṃ dhartuṃ na cittāntare / vaiṣamyasya nivāraṇāya mṛgayestatkāraṇaṃ nāpare svātmanyeva gaveṣayetyatitarāṃ śreyaskaraṃ te sadā // 4255
ākāraṃ vinigūhatāṃ ripubalaṃ jetuṃ samuttiṣṭhatāṃ tantraṃ cintayatāṃ kṛtākṛtaśatavyāpāraśākhākulam / mantriproktaniṣeviṇāṃ kṣitibhujāmāśaṅkināṃ sarvato duḥkhāmbhonidhivartināṃ sukhalavaḥ kāntāsamāliṅganam // 4256
ākāraḥ kamanīyatākulagṛhaṃ līlālasā sā gatiḥ saṃparkaḥ kamalākaraiḥ kalatayā lokottaraṃ kūjitam / yasyeyaṃ guṇasaṃpadasti mahatī tasyāpi bhavyasya te saṃrabdhatvamasadgumadgukalahe nāhaṃ sahe haṃsa he // 4257
ākāraḥ sa manoharaḥ sa mahimā tadvaibhavaṃ tadvayaḥ sā kāntiḥ sa ca viśvavismayakaraḥ saubhāgyabhāgyodayaḥ / ekaikasya viśeṣavarṇanavidhau tasyāḥ sa eva kṣamo yasyāsminnuragaprabhoriva bhavejjihvāsahasradvayam // 4258
ākāraṇāya māntrikam āgatadūtasya vacanamādāya / kṛtvā pramāṇamādāv abhimantrya ca tatra mantraṇa // 4259
ākāradāruṇo'yaṃ bhayamasmādityaniścayo'yamapi / bhavati mahābhairavamapi śivasya rūpaṃ śivāyaiva // 4260
ākāraparivṛttistu buddheḥ paribhavaḥ punaḥ / āśāhānirivārthitvaṃ parāsutvamivāparam // 4261
ākāramātravijñānasaṃpāditamanorathāḥ / dhanyāste ye na śṛṇvanti dīnāḥ kvāpyarthināṃ giraḥ // 4262
ākāraveṣasaubhāgyaiḥ kandarpapratimo'pi san / yāsāṃ saṃgamamāsādya prāptaḥ ko vā na vañcanām // 4263
ākāraśchādyamāno'pi na śakyo vinigūhitum / balāddhi vivṛṇotyeva bhāvamantargataṃ nṛṇām // 4264
ākārasaṃvṛtiḥ kāryā suraktenāpi kāminā / raktaḥ paribhavaṃ yāti paribhūtaḥ kathaṃ priyaḥ // 4265
ākārasadṛśaprajñaḥ prajñayā sadṛśāgamaḥ / āgamaiḥ sadṛśārambha ārambhasadṛśo'dayaḥ // 4266
ākārālāpasaṃbhogair yadīyairlajjate janaḥ / aho vakroddhuragrīvas taireva karabho'dhamaḥ // 4267
ākārāhīnakāntirnidhanavirahito yogadollāsabhāgī vikrānto viśvatulyaḥ kamalakalitadṛgvibhramotkṛṣṭamūrtiḥ / nānāśāpūrṇakīrtiḥ sukharasamayito vāraṇākrāntadeho yādṛgdeva tvamevaṃ bhavatu ripugaṇo'pyādivarṇapralopāt // 4268
ākāreṇa tathā gatyā ceṣṭayā bhāṣitairapi / netravaktravikārābhyāṃ jñāyate'ntarhitaṃ manaḥ // 4269
ākāreṇa nareṇa vānarayuvā vāhena vāleyako vyāghreṇaivaratho   gavāpi gavayaḥ siṃhena kauleyakaḥ / śyāmāṅgena pikena kāka iti [ca] spardhānubaddhādarā yadyapyatra tathāpi tadguṇagaṇasyāṃśaṃ labhante na te // 4270
ākāreṇa śaśī girā parabhṛtaḥ pārāvataścumbane haṃsaścaṅkramaṇe samaṃ dayitayā ratyā vimarde gajaḥ / itthaṃ bhartari me samastayuvatiślāghyairguṇaiḥ sevite kṣuṇṇaṃ nāsti vivāhitaḥ patiriti syānnaiṣa doṣo yadi // 4271
ākāreṇaiva caturās tarkayanti pareṅgitam / garbhasthaṃ ketakīpuṣpam āmodeneva ṣaṭpadāḥ // 4272
ākāre madanaḥ sukāvyaracanācāturyayuktau guruḥ ṣaḍbhāṣāsvapi dṛśyate vyasanitā taṃ dṛṣṭavatyaḥ striyaḥ / svaprāṇeśvarasaṅgamaṃ sukhakaraṃ hitvā na jīvantyaho tasyānte kriyate'nayā tanayayābhyāsaḥ kalānāṃ katham // 4273
ākārairiṅgitairgatyā ceṣṭayā bhāṣitena ca / netravaktravikāraiśca gṛhyate'ntargataṃ manaḥ // 4274
ākārairna vidanti vakraphaṇitīrboddhuṃ na medhāvinaḥ śabdākhyeyanijāśayaṃ kulavadhūvargasya naitad vratam / grāme'smin ṛjuvācyavācakahatātmāno yuvāno jaḍās tattvajñopagatādhvagāvadhirayaṃ kāmajvaraḥ sahyatām // 4275
ākāro na manoharaḥ śravaṇayoḥ śalyopamaṃ kūjitaṃ vaktraṃ viḍvikṛtaṃ kṛtāntasamayālambīdamālokitam / krīḍāsaṃvanane pṛthagjanacite vāsastarau kutsite tat kenāstu varāka kāka kanakāgāre tavāveśanam // 4276
ākāśakuṇḍe sataḍiddhutāśe karoti homaṃ jhaṣaketudevaḥ / uccāṭanāyeva viyoginīnāṃ yadgarjitaṃ saiṣa hi mantrapāṭhaḥ // 4277
ākāśataḥ patitametya nadādimadhyaṃ tatrāpi dhāvanasamutthamalāvaliptam / nānāvidhāvanigatāśucipūrṇamarṇo yattena śuddhimupayāti kathaṃ śarīram // 4278
ākāśadeśāt paripātukāni laṅkeśaśīrṣāṇi sakuntalāni / kṣaṇaṃ nabhaḥ prāṃśumahīruhasya śikyāśritānīva phalāni rejuḥ // 4279
ākāśadhāraṇāṃ kurvan mṛtyuṃ jayati niścitam / yatra tatra sthito vāpi sukhamatyantamaśnute // 4280
ākāśa prasara prasarpata diśastvaṃ pṛthvi pṛthvī bhava pratyakṣīkṛtamādirājayaśasāṃ yuṣmābhirujjṛmbhitam / śrīmuddāpharaśāhapārthivayaśorāśeḥ samujjṛmbhaṇād bījocchvāsavidīrṇadāḍimadaśāṃ brahmāṇḍamārokṣyati // 4281
ākāśamānasavigāhanarājahaṃsaṃ nārījanagrahilatānalinīmahebham / āghrāyamānaratināyakasaṃpradāya- dīkṣāguruṃ dṛśi niveśaya sundarīndum // 4282
ākāśamutpatatu gacchatu vā digantam ambhonidhiṃ viśatu tiṣṭhatu vā yatheccham / janmāntarārjitaśubhāśubhakṛnnarāṇām chāyeva na tyajati karmaphalānubandhaḥ // 4283
ākāśayānataṭakoṭikṛtaikapādās taddhemadaṇḍayugalānyavalambya hastaiḥ / kautūhalāt tava taraṅgavighaṭṭitāni paśyanti devi manujāḥ svakalevarāṇi // 4284
ākāśavāpīsitapuṇḍarīkaṃ śāṇopalaṃ manmathasāyakānām / paśyoditaṃ śāradamutpalākṣi saṃdhyāṅganākandukamindubiṃbam // 4285
ākāśaśyāmimānaṃ jaladharaghaṭanāṃ vā dadhānaṃ sudhāṃśuṃ nūnaṃ manye priyāsyaṃ śirasi śirasijairāhitāpūrvaśobham / yaddṛṣṭvā hanta harṣaṃ manasi kalayase jñānaśāntyādibhavyā- rāmorvījacchidāyai niśitataramasiṃ taṃ mahānto bruvanti // 4286
ākāśasaudhamadhiruhya digaṅganānām aṅgeṣu nikṣipati kāmyamivāṅgarāgam / tārāvarodhavalito lalitātmajaśrīr jyotsnācchalena muditākhilaloka induḥ // 4287
ākāśasaudhe śaśisaṃpaṭasthaṃ tamālanīlaṃ śivaliṅgamuccaiḥ / siddhāṅganeyaṃ rajanī sakāmā nakṣatraratnaiḥ paripūjatīva // 4288
ākāśāt patitaṃ toyaṃ yathā gacchati sāgaram / sarvadevanamaskāraḥ keśavaṃ prati gacchati // 4289
ākāśāt patitaṃ punarjalanidhau madhye ciraṃ saṃsthitaṃ paścād duḥsahadeharandhrajanitakleśānvitaṃ mauktikam / bāle bālakuraṅgalocanayuge ghoraṃ tapaḥ saṃcaran nāsābhūṣaṇatāmupaiti sakhi te bimbādharāpekṣayā // 4290
ākāśe naṭanaṃ saroruhayuge mañjīramañjudhvaniḥ śītāṃśau kalakūjitaṃ kisalaye pīyūṣapānotsavaḥ / svargakṣoṇidhare nakhāt paribhavo dhvānte karākarṣaṇaṃ rambhāyāṃ rasanāravastaruṇayoḥ puṇyāni manyāmahe // 4291
ākāśe paśya nemā nibiḍaghanaghaṭāḥ saṃbhṛtāgneyacūrṇā mañjūṣā bhānti tāsāmupari suradhanuḥ kaitavāt ketavo'mī / vidyunno nālayantraśrutimukhanipataddīptavarttiprakāśaḥ sainyaṃ mārasya manye sphurati vimathituṃ māninī mānadurgam // 4292
ākiṃcanyaṃ ca rājyaṃ ca tulayā samatolayam / atyaricyata dāridryaṃ rājyādapi guṇādhikam // 4293
ākiṃcanyaṃ sukhaṃ loke pathyaṃ śivamanāmayam / anamitramatho hyetad durlabhaṃ sulabhaṃ satām // 4294
ākiṃcanyaṃ susaṃtoṣo nirāśīṣṭvamacāpalam / etadāhuḥ paraṃ śreya ātmajñasya jitātmanaḥ // 4295
ākiṃcanyādatiparicayājjāyayopekṣyamāṇo bhūpālānāmananusaraṇād bibhyadevākhilebhyaḥ / gehe tiṣṭhan kumatiralasaḥ kūpakūrmaiḥ sadharmā kiṃ jānīte bhuvanacaritaṃ kiṃ sukhaṃ copabhuṅkte // 4296
ākiṃcanye ca rājye ca viśeṣaḥ sumahānayam / nityodvigno hi dhanavān mṛtyorāsyagato yathā // 4297
ākīrṇaḥ śobhate rājā na viviktaḥ kadācana / ye taṃ viviktamicchanti te tasya ripavaḥ smṛtāḥ // 4298
ākuñcitāgrāṅgulinā tato'nyaḥ kiṃcitsamāvarjitanetraśobhaḥ / tiryagvisaṃsarpinakhaprabheṇa pādena haimaṃ vililekha pīṭham // 4299
ākuñcitaikajaṅghaṃ darāvṛtordhvoru gopitārdhoru / sutanoḥ śvasitakramanamadṛ- udarasphuṭanābhi śayanamidam // 4300
ākuñcitorū dvau yatra jānubhyāṃ dharaṇiṃ gatau / dardurakramamityāhuḥ sthānakaṃ dṛḍhabhedane // 4301
ākuñcya pāṇimaśuciṃ mama mūrdhni veśyā mantrāmbhasāṃ pratipadaṃ pṛṣataiḥ pavitre / tārasvanaṃ prathitathūtkamadāt prahāraṃ hāhā hato'hamiti roditi viṣṇuśarmā // 4302
ākuñcyāgraṃ nakhavilikhane paśyati bhrūvibhaṅgyā gāḍhāśleṣe vadati ca ha hā muñca muñceti vācam / keśākṛṣṭāvaruṇanayanā tāḍane sāśrunetrā nānābhāvaṃ śrayati taruṇī nāṭake manmathasya // 4303
ākubjīkṛtapṛṣṭhamunnatavaladvaktrāgrapucchaṃ bhayād antarveśmaniveśitaikanayanaṃ niṣkampakarṇadvayam / lālākīrṇavidīrṇasṛkkavikacaddaṃṣṭrākarālānanaḥ śvā niḥśvāsanirodhapīvaragalo mārjāramāskandati // 4304
ākumāramupadeṣṭumicchavaḥ saṃnivṛttimapathānmahāpadaḥ / yogaśaktijitajanmamṛtyavaḥ śīlayanti yatayaḥ suśīlatām // 4305
ākulaścalapatatrikulānām āravairanuditauṣasarāgaḥ / āyayāvaharidaśvavipāṇḍus tulyatāṃ dinamukhena dināntaḥ // 4306
ākṛtipremasarasā vilāsālasagāminī / visāre hanta saṃsāre sāraṃ sāraṅgalocanā // 4307
ākṛteḥ kiṃcidullekho vibhāvayati lakṣaṇam / mahatopaplaveneva pīḍitaṃ candramaṇḍalam // 4308
ākṛṣṭaḥ śikhayā nakhairvilikhitaḥ spṛṣṭaḥ kapolasthale maulau dāmabhirāhataḥ pratidiśaṃ krāman salīlaṃ pathi / itthaṃ vāravilāsinīkṛtaparīhāsasya daityādhvare viṣṇorvāmanaveṣavibhramabhṛto hāsormayaḥ pāntu vaḥ // 4309
ākṛṣṭakaravālo'sau saṃparāye paribhraman / pratyarthisenayā dṛṣṭaḥ kṛtāntena samaḥ prabhuḥ // 4310
ākṛṣṭapratanuvapurlataistaradbhis tasyāmbhas tadatha saromahārṇavasya / akṣobhi prasṛtavilolabāhupakṣair yoṣāṇāmurubhirurojagaṇḍaśailaiḥ // 4311
ākṛṣṭaścakravākairnayanakalanayā bandhakībhirnirasto nāstaṃ drāgeti bhānurnivasati nalinībodhanidrāntarāle / sandhyādīpaprarohaṃ bahulatilarasavyāptapatrāntarālaṃ vāsāgāre diśantī hasati navavadhūkrodhadṛṣṭā bhujiṣyā // 4312
ākṛṣṭiḥ kṛtacetasāṃ sumahatāmuccāṭanaṃ cāṃhasām ācaṇḍālamamūkalokasulabho vaśyaśca mokṣaśriyaḥ / no dīkṣāṃ na ca dakṣiṇāṃ na ca puraścaryāṃ manāgīkṣate mantro'yaṃ rasānāspṛgeva phalati śrīkṛṣṇanāmātmakaḥ // 4313
ākṛṣṭibhagnakaṭakaṃ kena tava prakṛtikomalaṃ subhage / dhanyena bhujamṛṇālaṃ grāhyaṃ madanasya rājyamiva // 4314
ākṛṣṭe kavacādahīndrarasanākalpe kṛpāṇe tvayā śrīmannāyaka rāmacandra bhavataḥ pratyarthināṃ veśmasu / gāhante sahasā lulāyacamarīśārdūlaśākhācarī- yakṣorakṣaśṛgālakolaśalabhṛdbhallūkabhillādayaḥ // 4315
ākṛṣṭe yudhi kārmuke raghupatervāmo'bravīd dakṣiṇaṃ dānādānasubhojaneṣu purato yuktaṃ kimitthaṃ tava / kāmānyaḥ punarabravīnmama na bhīḥ praṣṭuṃ jagatsvāminaṃ chettuṃ rāvaṇavaktrapaṃktimiti yo dadyāt sa vo maṃgalam // 4316
ākṛṣṭe yudhi kārmuke samavadad vāmaḥ karo dakṣiṇaṃ re re dakṣiṇahasta bhojanamahādānādi te kurvataḥ / paścād gaṃntumayuktamityatha punaḥ so'pyabravīdadravaṃ praṣṭuṃ rāghavamāśurāvaṇaśirovṛndāni bhindāni kim // 4317
ākṛṣṭe vasanāñcale kuvalayaśyāmā trapādhaḥkṛtā dṛṣṭiḥ saṃvalitā rucā kucayuge svarṇaprabhe śrīmati / bālaḥ kaścana cūtapallava iti prāntasmitāsyaśriyaṃ śliṣyaṃstāmatha rukmiṇīṃ natamukhīṃ kṛṣṇaḥ sa puṣṇātu naḥ // 4318
ākṛṣyante kariṇaḥ paṅkanimagnā mahadvipaireva / prāptāpado mahānta uddharaṇīyā mahāpuṃbhiḥ // 4319
ākṛṣyādāvamandagrahamalakacayaṃ vaktramāsajya vaktre kaṇṭhe lagnaḥ sukaṇṭhaḥ punarapi kucayordattagāḍhāṅgasaṅgaḥ / baddhāsaktirnitambe patati caraṇayoryaḥ sa tādṛk priyo me bāle lajjā praṇaṣṭā nahi nahi kuṭile colakaḥ kiṃ trapākṛt // 4320
ā keśagrahaṇānmitram akāryāt saṃnivartayan / avācyaḥ kasyacid bhavati kṛtayatno yathābalam // 4321
ākopito'pi kulajo na vadatyavācyaṃ niṣpīḍito madhurameva vamet kilekṣuḥ / nīco jano guṇaśatairapi sevyamāno hāsyeṣu yad vadati tat kalaheṣvavācyam // 4322
ākaumāraṃ samarajayinā kurvatorvīmavīrām etenāmī kathamiva diśāmīśitāro vimuktāḥ / antarjñātaṃ vapuṣi kalayā tasya te'ṣṭau praviṣṭāḥ prahvībhūte prabhavati nahi kṣatriyāṇāṃ kṛpāṇaḥ // 4323
ā kaumārād gurucaraṇaśuśrūṣayā brahmavidyā- svāsthāyāsthāmahaha mahatīmarjitaṃ kauśalaṃ yat / nidrāhetorniśi niśi kathāḥ śṛṇvatāṃ pārthivānāṃ kālakṣepaupayikamidamapyāḥ kathaṃ paryaṇaṃsīt // 4324
ākrandāḥ stanitairvilocanajalānyaśrāntadhārāmbubhis tadvicchedabhuvaśca śokaśikhinastulyāstaḍidvibhramaiḥ / antarme dayitāmukhaṃ tava śaśī vṛttiḥ samaivāvayos tatkiṃ māmaniśaṃ sakhe jaladhara tvaṃ dagdhumevodyataḥ // 4325
ākranditaṃ ruditamāhatamānane vā kasyārdramastu hṛdayaṃ kimataḥ phalaṃ vā / yasyā mano dravati yā jagatāṃ svatantrā tasyāstavāmba purataḥ kathayāmi khedam // 4326
ākramya yad dvijairbhuktaṃ parikṣīṇaiśca bāndhavaiḥ / gobhiśca nṛpaśārdūla rājasūyād viśiṣyate // 4327
ākramya yasya dordaṇḍam aricakraṃ prakāśate / prāpnoti puruṣo loke sa vaikuṇṭha iti prathām // 4328
ākramya sarvaḥ kālena paralokaṃ ca nīyate / karmapāśavaśo jantus tatra kā paridevanā // 4329
ākramyākramya sādhūnāṃ dārāṃścaiva dhanāni ca / bhokṣyanti niranukrośā rudatāmapi bhārata // 4330
ākramyājeragrimaskandhamuccair āsthāyātho vītaśaṅkaṃ śiraśca / helālolā vartma gatvātimartyaṃ dyāmārohan mānabhājaḥ sukhena // 4331
ākramyaikāmagrapādena jaṅghām anyāmuccairādadānaḥ kareṇa / sāsthisvānaṃ dāruvaddāruṇātmā kaṃcinmadhyāt pāṭayāmāsa dantī // 4332
ākramyoccaiḥ śirasi vasatirbhūbhṛtāmunnatānāṃ toyādānaṃ tadapi jaladherlokasaṃtāpaśāntyai / dīrghā chāyā prakṛtimahati vyomni cābhogabandho he he megha spṛhayati na te kaḥ kiletthaṃ vratāya // 4333
ākrāntaṃ valibhiḥ prasahya palitairatyantamāskanditaṃ vārdhakyaṃ ślathasaṃdhibandhanatayā niḥsthāma nirdhāma ca / etanme vapurasthikevalajaratkaṅkālamālokaya .... sthūlaśirākarālaparuṣatvaṅmātrapātrīkṛtam // 4334
ākrāntapūrvā rabhasena sainikair digaṅganāvyomarajo'bhidūṣitā / bherīravāṇāṃ pratiśabditairghanair jagarja gāḍhaṃ gurumatsarādiva // 4335
ākrāntamantararibhirmadamatsarādyair gātraṃ valīpalitarogaśatānuviddham / dāraiḥ sutaiśca gṛhamāvṛtamuttamarṇair mātaḥ kathaṃ bhavatu me manasaḥ prasādaḥ // 4336
ākrāntāsu vasundharāsu yavanairāsetuhemācalaṃ vidrāṇe kṣitibhṛdgaṇe vikaruṇe nidrāti nārāyaṇe / nirvighnaprasare kalāvapi balānniṣkaṇṭakaṃ vaidikaṃ panthānaṃ kila tatra tatra paripātyeko hi lokottaraḥ // 4337
ākrānteva mahopalena muninā śapteva durvāsasā sātatyaṃ bata mudriteva jatunā nīteva mūrcchāṃ viṣaiḥ / baddhevātanurajjubhiḥ paraguṇān vaktuṃ na śaktā satī jihvā lohaśalākayā khalamukhe viddheva saṃlakṣyate // 4338
ākrānte śaiśave'sminnabhinavavayasā śāsanānmīnaketor bālāyā netrayugmaṃ śrutiyugamaviśad bhrūyugenāpi sārdham / vakṣojadvandvamuccairbahiriha niragācchroṇabimbena sākaṃ madhyaḥ saṃgṛhya baddhastrivalibhirabhitaḥ kārśyamaṅgīkaroti // 4339
ākrāmantu tameva cūtamapi ca krośantu rephottaraṃ ḍimbho'smākamapīti vābhidadhatāṃ kākā varākāḥ svayam / gantavyaṃ kva tato'nyataḥ parabhṛta kṣantavyametāvadapy agre kasya nivedyatāmidamatikrānto vasanto'dhunā // 4340
ākruśyamāno nākrośen manyureva titikṣataḥ / ākroṣṭāraṃ nirdahati sukṛtaṃ cāsya vindati // 4341
ākruṣṭo'pi vrajati na ruṣaṃ bhāṣate nāpabhāṣyaṃ notkṛṣṭo'pi pravahati madaṃ śauryadhairyādidharmaiḥ / yo yāto'pi vyasanamaniśaṃ kātaratvaṃ na yāti santaḥ prāhustamiha sujanaṃ tattvabuddhyā vivecya // 4342
ākrośakasamo loke suhṛdanyo na vidyate / yastu duṣkṛtamādāya sukṛtaṃ svaṃ prayacchati // 4343
ākrośannāhvayannanyān ādhāvan maṇḍalaṃ rudan / gāḥ kālayati daṇḍena ḍimbhaḥ sasyāvatāriṇīḥ // 4344
ākrośaparivādābhyāṃ vihiṃsantyabudhā budhān / vaktā pāpamupādatte kṣamamāṇo vimucyate // 4345
ākrośena na dūyate na ca paṭuḥ proktaḥ samānandyate durgandhena na bādhyate na ca samaṃ modena saṃjīyate / strīratnena na rajyate na ca mṛtasnānena vidveṣyate mādhyasthena virājito vijayate ko'pyeṣa yogīśvaraḥ // 4346
ākṣipantyaravindāni mugdhe tava mukhaśriyam / koṣadaṇḍasamagrāṇāṃ kimeṣāmasti duṣkaram // 4347
ākṣipasi karṇamakṣṇā balirapi baddhastvayā tridhā madhye / iti jitasakalavadānye tanudāne lajjase sutanu // 4348
ākṣiptasaṃpātamapetaśobham udvahni dhūmākuladigvibhāgam / vṛtaṃ nabho bhogikulairavasthāṃ paroparuddhasya purasya bheje // 4349
ākṣiptā cāmaraśrīḥ prasabhamapahṛtaḥ pauṇḍarīko vilāsaḥ pracchanno vīrakambuḥ samajani vihitaḥ kaṇṭhabhārāya hāraḥ / lupto hāsaprakāśaḥ kamapi paribhavaṃ prāpitaḥ puṣparāśiś candrābhairyadyaśobhiḥ pratidharaṇibhujāṃ nihnutā kiṃ ca kīrtiḥ // 4350
ākṣiptaiḥ pratipakṣabhūmipatibhiḥ kruddhena deva tvayā vitrastairna mahāyudhāni vividhānyāviṣkriyante yudhi / dūrāvarjitamaulayastava purastanvanti te kevalaṃ nānākārakirīṭaratnanikarairindrāyudhāni kṣitau // 4351
ākṣepacaraṇalaṅghana- keśagrahakelikutukataralena / strīṇāṃ patirapi gururiti dharmaṃ na śrāvitā sutanuḥ // 4352
ākṣepavacanaṃ tasya na vaktavyaṃ kadācana / anukūlaṃ priyaṃ cāsya vaktavyaṃ janasaṃsadi // 4353
ākhuḥ kailāsaśailaṃ tulayati karaṭastārkṣyamāṃsābhilāṣī babhrurlāṅgūlamūlaṃ calayati capalastakṣakāhiṃ jighāṃsuḥ / bhekaḥ pāraṃ yiyāsurbhujagamapi mahāghasmarasyāmburāśeḥ prāyeṇāsannapātaḥ smarati samucitaṃ karma na kṣudrakarmā // 4354
ākhunā bhakṣitasyātha nāmoccārya samuddharet / mārgadhūliṃ kṣiped dūraṃ tasya śīghraṃ sukhaṃ bhavet // 4355
ākhubhyaḥ kiṃ khalairjñātaṃ khalebhyaśca kimākhubhiḥ / anyat paragṛhotkhātāt karma yeṣāṃ na vidyate // 4356
ākhurvāñchati bhasmasūtraharaṇaṃ vyālastathā mūṣakaṃ vyālaṃ barhirayaṃ hariśca vṛṣabhaṃ gaṅgā tathā candrakam / itthaṃ duḥkhamaharniśaṃ śṛṇu vibho soḍhavyametat kathaṃ śaṃbhorātmadaśānibodhanaparaṃ tvāṃ pātu dīnaṃ vacaḥ // 4357
ākheṭakaṃ vṛthākleśaṃ mūrkhaṃ vyasanasaṃsthitam / samālāpena yo yuṅkte sa gacchati parābhavam // 4358
ākheṭakasya dharmeṇa vibhavāḥ syurvaśe nṛṇām / nṛprajāḥ prerayatyeko hantyanyo'tra mṛgāniva // 4359
ākhyātanāmaracanācaturasrasaṃdhi- saddhātvalaṃkṛtiguṇaṃ sarasaṃ suvṛttam / āseduṣāmapi divaṃ kavipuṃgavānāṃ tiṣṭhatyakhaṇḍamiha kāvyamayaṃ śarīram // 4360
ākhyāte hasitaṃ pitāmaha iti trastaṃ kapālīti ca vyāvṛttaṃ gururityasau dahana ityāviṣkṛtā bhīrutā / paulomīpatirityasūyitamatha vrīḍāvanamraṃ śriyā pāyād vaḥ puruṣottamo'yamiti ca nyastaḥ sa puṣpāñjaliḥ // 4361
ākhyāyikānurāgī vrajati sadā puṇyapustakaṃ śrotum / daṣṭa iva kṛṣṇasarpaiḥ palāyate dānadharmebhyaḥ // 4362
ākhyāstadīyā rucirārthapoṣā gāyanti kośādhikṛtāḥ satoṣāḥ / paraṃtu puṇyairiha harṣadhāma prāptaṃ tvayā saṃprati cūtanāma // 4363
āgacchatāṃ ca tucchānām atucchānāṃ ca gacchatām / yadadhvani na saṃghaṭṭo ghaṭānāṃ tad vṛthā saraḥ // 4364
āgacchatānavekṣita- pṛṣṭhenārthī varāṭakeneva / muṣitāsmi tena jaghanāṃ- śukamapi voḍhuṃ naśaktena // 4365
āgacchadutsavo bhāti yathaiva na tathā gataḥ / himāṃśorudayaḥ sāyaṃ cakāsti na tathoṣasi // 4366
āgacchadurvīndracamūsamutthair bhūreṇubhiḥ pāṇḍuritā mukhaśrīḥ / vispaṣṭamācaṣṭa haridvadhūnāṃ rūpaṃ patityāgadaśānurūpam // 4367
āgacchantyavaguṇṭhayantyatha punaḥ paśyanti jighranti ca svārabdhaṃ madhumakṣikāṃ na kaṇamapyasya svayaṃ bhuñjate / dhanyastvanya upetya nirbhayamamūrutsārayan dūrataḥ svādaṃsvādamidaṃ svasaṃbhṛtamiva svacchandamānandati // 4368
āgacchan sūcito yena yenānīto gṛhaṃ prati / prathamaṃ sakhi kaḥ pūjyaḥ kiṃ kākaḥ kiṃ kramelakaḥ // 4369
āgacchāgaccha sajjaṃ kuru varaturagaṃ saṃnidhehi drutaṃ me khaṅgaḥ kvāsau kṛpāṇīmupanaya dhanuṣā kiṃ kimaṅga praviṣṭam / saṃrambhonnidritānāṃ kṣitibhṛti gahane'nyo'nyamevaṃ pratīcchan vādaḥ svapnābhidṛṣṭe tvayi cakitadṛśāṃ vidviṣāmāvirāsīt // 4370
āgacchāmi jhaṭityahaṃ priyatame kāryaṃ vidhāyālpakaṃ gatvetastvamihaiva tiṣṭha vijane tāvadgṛhe sundare / ityuktvā sakhi vañcakaḥ sa tu gatastatra sthitā yā niśā sarvā sā hi gatā mamātikuṭilo no vai tathāpyāgataḥ // 4371
āgataṃ vigrahaṃ vidvān upāyaiḥ praśamaṃ nayet / vijayasya hyanityatvād rabhasena na saṃpatet // 4372
āgataḥ patiritīritaṃ janaiḥ śṛṇvatī cakitametya dehalīm / kaumudīva śiśirīkariṣyate locane mama kadā mṛgekṣaṇā // 4373
āgataḥ pāṇḍavāḥ sarve duryodhanasamīhayā / tasmai gāṃ ca suvarṇaṃ ca ratnāni vividhāni ca // 4374
āgatavyayaśīlasya kṛśatvamatiśobhate / dvitīyaścandramā vandyo na vandyaḥ pūrṇacandramāḥ // 4375
āgataśca gataścaiva gatvā yaḥ punarāgataḥ / akarṇahṛdayo mūrkhas tatraiva nidhanaṃ gataḥ // 4376
āgatānagaṇitapratiyātān vallabhānabhisisārayiṣūṇām / prāpi cetasi savipratisāre subhruvāmavasaraḥ sarakeṇa // 4377
āgatānāmapūrṇānāṃ pūrṇānāmapi gacchatām / yadadhvani na saṃghaṭṭo ghaṭānāṃ tat saro'varam // 4378
āgate kusumadhanvini tanvyā mānasād bahirabhūt kucakokaḥ / tiṣṭhatāsya sarasīruhacakṣuḥ khañjanena cakitaṃ sahasaiva // 4379
āgatya praṇipātasāntvitasakhīdattāntare sāgasi svairaṃ kurvati talpapārśvanibhṛte dhūrte'ṅgasaṃvāhanam / jñātvā sparśavaśāt tayā kila sakhībhrāntyā svavakṣaḥ śanaiḥ khinnāsītyabhidhāya mīlitadṛśā sānandamāropitaḥ // 4380
āgatya saṃprati viyogavisaṃṣṭhulāṅgīm ambhojinīṃ kvacidapi kṣapitatriyāmaḥ / etāṃ prasādayati paśya śanaiḥ prabhāte tanvaṅgi pādapatanena sahasraraśmiḥ // 4381
āgatya samprati śaratsamayaḥ prasādād īṣadvihasya vikasatkumudacchalena / utsārya roṣamiva vāridharoparodham eṣa prasādayati digvanitāmukhāni // 4382
āgatya satvaramasī ravirambarāntam ullāsya pādapatanaiḥ sphuṭasāṃdhyarāgaḥ / paśya prasādayati rāgavatīṃ pratīcī- dikkāminīṃ prakupitāmiva manyamānaḥ // 4383
āgatyaiva kutaścideva gaganābhogaṃ ca kṛtvātmasāt bhāvābhāvavilokanāspadamamūn nītvendumukhyānapi / jājvalyaṃ jagato vidhāya kimapi prāptaḥ priyo'hnāṃ patir yātvastaṃ praviśatvathābdhimathavā merau paribhrāmyatu // 4384
āgantau jāṅghike caiva sarve kākāḥ samāḥ smṛtāḥ / kṣetraje śakune grāhyaḥ kākolasteṣu sarvadā // 4385
āgamaṃ nirgamaṃ sthānaṃ tathā vṛddhikṣayāvubhau / vicārya sarvapaṇyānāṃ kārayet krayavikrayau // 4386
āgamarūpavicāriṇy adhikaraṇasahasraśikṣitavipakṣe / svāminijaiminiyoginy uparajyati hṛdayamasmadīyamidam // 4387
āgamādeva narakāḥ śrūyante rauravādayaḥ / viṣayitvaṃ daridrāṇāṃ pratyakṣaṃ narakaṃ viduḥ // 4388
āgamārthaṃ hi yatate rakṣaṇārthaṃ hi sarvadā / kuṭumbapoṣaṇe svāmī tadanye taskarā iva // 4389
āgamiṣyanti te bhāvā ye bhāvā mayi bhāvinaḥ / ahaṃ tairanusartavyo na teṣāmanyato gatiḥ // 4390
āgamena ca yuktyā ca yo'rthaḥ samabhigamyate / parīkṣya hemavad grāhyaḥ pakṣapātagraheṇa kim // 4391
āgame yasya catvāri nirgame sārdhapañca ca / ativistāravistīrṇāś ciraṃ tiṣṭhanti no śriyaḥ // 4392
āgamo'bhyadhiko bhogād vinā pūrvakramāgatāt / āgame'pi balaṃ naiva bhuktiḥ stokāpi yatra no // 4393
āgarjadgirikuñjakuñjaraghaṭānistīrṇakarṇajvaraṃ jyānirghoṣamamandadundubhiravairādhmātamuttambhayan / velladbhairavaruṇḍamuṇḍanikarairvīro vidhatte bhuvaṃ tṛpyatkālakarālavaktravighasavyākīryamāṇāmiva // 4394
āgarbhamābaddhamamarṣaśīlaḥ pituḥ smaran kṣatrakṛtāparādham / paraśvadhenaiva bhṛgupravīraḥ prāṇairviyojyāpi ripūṃśchinatti // 4395
ā garbhād ā kulaparivṛḍhād ā caturvaktrato'pi tvatpādābjaprapadanaparān vetsi naścandramaule / māyāyāśca prapadanapareṣvapravṛttiṃ tvamāttha svāminnevaṃ sati yaducitaṃ tatra devaḥ pramāṇam // 4396
āgaskāriṇi kaiṭabhapramathane tattāḍanārthaṃ ruṣā nābhīpaṅkajamastratāṃ gamayituṃ jāte prayatne śriyaḥ / svāvāsonmathanopapāditabhayabhrāntātmanastatkṣaṇ āda abrahmaṇyaparāḥ purātanamunervāgvṛttayaḥ pāntu vaḥ // 4397
āgāradāhī mitraghnaḥ śākunirgrāmayājakaḥ / rudhirāndhe patantyete somaṃ vikrīṇate ca ye // 4398
āgulphamālambitavalguveṇī vibhāti bālā kanakāṅgayaṣṭiḥ / uttīrṇamaurvīva vaśīkṛtorvī manobhuvaścampakacāpavallī // 4399
āgneyāstrapravīṇaprabalamṛgabhaṭāḥ śatrusaṃkṣobhadakṣā yasya prauḍhapratāpānalabahalaśikhāsvindhanatvaṃ prayānti / so'yaṃ prācīpayodhiprahitakaratatītūrṇasaṃpūrṇakopo bāṅgālakṣoṇipālastribhuvanajanatāgītakīrti prarohaḥ // 4400
āgneyīmeti śītādiva diśamaruṇo vāsarāḥ saṃkucantī- vāsaṃstarṣe'pi toyād vahati tanuśikhī śītapīḍāṃ pramārṣṭi   / talpe'nalpaprakopapravidalitadṛḍhāliṅganagranthibandhe labdhvā saṃdhānarandhraṃ nibiḍayati jaḍo dampatī mātariśvā // 4401
āgneye yadi koṇe grāmasya purasya vā bhavati kūpaḥ / nityaṃ sa karoti bhayaṃ dāhaṃ ca samānuṣaṃ prāyaḥ // 4402
āgneyyāmanalājī- vikayuvatipravaradhātulābhaśca / yāmye māṣakulatthaṃ bhojyaṃ gāndharvikairyogaḥ // 4403
āghaṭṭayati mantrāṇi bruvan hāsyaṃ prapadyate / saṃbhāvayati doṣeṇa vṛtticchedaṃ karoti ca // 4404
āghātaṃ nīyamānasya vadhyasyeva pade pade / āsannataratāṃ yāti mṛtyurjantordine dine // 4405
āghūrṇadvapuṣaḥ skhalanmṛdugiraḥ kiñcillasadvāsaso revatyāṃ saniṣaṇṇaniḥsahabhujasyātāmranetradyuteḥ / śvāsāmodamadāndhaṣaṭpadakulavyādaṣṭak aṇṭhasrajaḥ pāyāsuḥ parimantharāṇi halino mattasya yātāni vaḥ // 4406
āghūrṇitaṃ pakṣmalamakṣipadmaṃ prāntadyutiśvaityajitāmṛtāṃśu / asyā ivāsyāścaladindranīla- golāmalaśyāmalatāratāram // 4407
āghrāṇaśravaṇāvalokanarasāsvādādayaścumbana- śraddhā vāgviṣavarṣaṇaṃ ca śiraso doṣā ime yairjanaḥ / mūḍho laṅghitasatpatho'yamiti saṃkruddhaḥ śaṭhānāṃ haṭhād yaḥ śīrṣāṇi kṛpāṇapāṇiralunāt tasmai namaḥ kalkine // 4408
āghrātaṃ kamalaṃ priyeṇa sudṛśā smitvāpanītaṃ mukhaṃ dattaṃ vibhramakanduke nakhapadaṃ sītkṛtya gūḍhau stanau / dattā campakamālikorasi bhujānirbhinnaromāñcayā mīlallocanayā sthitaṃ praṇayinordūre'pi pūrṇo rasaḥ // 4409
āghrātaṃ parilīḍhamugranakharaiḥ kṣuṇṇaṃ ca yaccarvitaṃ kṣiptaṃ yad bhuvi nīrasatvakupiteneti vyathāṃ mā kṛthāḥ / he māṇikya tavaitadeva kuśalaṃ yadvānareṇāgrahād antaḥsattvanirūpaṇāya sahasā cūrṇīkṛtaṃ nāśmanā // 4410
āghrātaṃ maraṇena janma jarayā yātyujjvalaṃ yauvanaṃ saṃtoṣo dhanalipsayā śamasukhaṃ prauḍhāṅganāvibhramaiḥ / lokairmatsaribhirguṇā vanabhuvo vyālairnṛpā durjanair asthairyeṇa vibhūtirapyapahṛtā grastaṃ na kiṃ kena vā // 4411
āghrātakṣoṇipīṭhaḥ khuraśikharasamākṛṣṭareṇusturaṅgaḥ puñjīkṛtyākhilāṅghrīn kramavaśavinamajjānurunmuktakāyaḥ / pṛṣṭhāntaḥpārśvakaṇḍūvyapanayanara sād dvistrirudvartitāṅgaḥ protthāya drāṅ nirīhaḥ kṣaṇamatha vapurāsyānupūrvyāṃ dhunoti // 4412
āghrāya pustakaṃ dhanyāḥ sarvaṃ vidma iti sthitāḥ / śatakṛtvo'pi śṛṇvanto hā na vidmo jaḍā vayam // 4413
āghrāya śramajamanindyagandhabandhuṃ niśvāsaśvasanamasaktamaṅganānām / āraṇyāḥ sumanasa īṣire na bhṛṅgair aucityaṃ gaṇayati ko viśeṣakāmaḥ // 4414
āghrāyāghrāya gandhaṃ vikṛtamukhapuṭo darśayan dantapaṅktiṃ dhāvannunmuktanādo muhurapi rabhasākṛṣṭayā pṛṣṭhalagnaḥ / gardabhyāḥ pādaghātadviguṇitasurataprītirākṛṣṭaśiśno vegādāruhyamuhyannavatarati kharaḥ khaṇḍitecchaścirāya // 4415
ācakṣmahe bata kimadyatanīmavasthāṃ tasyādya vindhyaśikharasya mahonnatasya / yatraiva sapta munayastapasā niṣeduḥ so'yaṃ kilādya vasatih piśitāśanānām // 4416
ācamyādharasindhuvāri kabarīsaṃbhārasaṃmārjite svedāmbhaḥsnapite kapolavigalatkāśmīrapaṅkojjvale / kāñcīmantrarutena nirbharagalanmuktākalāpasrajā dhanyasyorasi ghūrṇamānanayanā pañceṣumabhyarcati // 4417
ācarati durjano yat sahasā manaso'pyagocarānarthān / tanna na jāne jāne spṛśati manaḥ kiṃ tu naiva niṣṭhuratām // 4418
ācaran bahubhirvairam alpakairapi naśyati / janaiḥ pratyāyito'mātyaṃ pretamityatyajannṛpaḥ // 4419.1
ācarecca sakalāṃ raticaryāṃ kāmasūtravihitāmanavadyām / deśakālabalaśaktyanurodhād vaidyatantrasamayoktyaviruddhām // 4419.2
ācāntakāntirunnidrair mayūkhairahimatviṣaḥ / dhūsarāpi kalā cāndrī kiṃ na badhnāti locanam // 4420
ācāraṃ bhajate tyajatyapi madaṃ vairāgyamālambate kartuṃ vāñchati saṅgabhaṅgagalitottuṅgābhimānaṃ tapaḥ / daivanyastaviparyayaiḥ sukhaśikhābhraṣṭaḥ praṇaṣṭo janaḥ prāyastāpavilīnalohasadṛśīmāyāti karmaṇyatām // 4421
ācāraḥ kulamākhyāti deśamākhyāti bhāṣaṇam / saṃbhramaḥ snehamākhyāti vapurākhyāti bhojanam // 4422
ācāraḥ kulamākhyāti vapurākhyāti bhojanam / vacanaṃ śrutamākhyāti snehamākhyāti locanam // 4423
ācāraḥ khalu kartavyaḥ prāṇaiḥ kaṇṭhagatairapi / ācāraiḥ śudhyate deho vastraṃ kṣārodakairiva // 4424
ācāraḥ paramo dharma ācāraḥ paramaṃ tapaḥ / ācāraḥ paramaṃ jñānam ācārāt kiṃ na sādhyate // 4425
ācāraḥ paramo dharmaḥ śrutyuktaḥ smārta eva ca / tasmādasmin sadā yukto nityaṃ syādātmavān dvijaḥ // 4426
ācāraḥ paramo dharmaḥ sarveṣāmiti niścayaḥ / hīnācāraparītātmā pretya ceha ca naśyati // 4427
ācāraḥ prathamo dharmo nṛṇāṃ śreyaskaro mahān / ihaloke parā kīrtiḥ paratra paramaṃ sukham // 4428
ācāra ityavahitena mayā gṛhītā yā vetrayaṣṭiravarodhagṛheṣu rājñaḥ / kāle gate bahutithe mama saiva jātā prasthānaviklavagateravalambanāya // 4429
ācāradhārādhavalīkṛtānāṃ rādhādhavārādhanamānasānām / vidyāvivekonnatibhūṣitānāṃ bhavādṛśānāmiha kā praśaṃsā // 4430
ācāraprabhavo dharmo nṛṇāṃ śreyaskaro mahān / ihaloke parā kīrtiḥ paratra paramaṃ sukham // 4431
ācāraprerako rājā hyetat kālasya kāraṇam / yadi kālah pramāṇaṃ hi kasmād dharmo'sti kartṛṣu // 4432
ācāramācara cirād ālasyamapāsya jātyucitam / lokānurāgasādhanam ārādhanametadeva hareḥ // 4433
ācārasaṃbhavo dharmo dharmād vedāḥ samutthitāḥ / vedairyajñāḥ samutpannā yajñairdevāḥ pratiṣṭhitāḥ // 4434
ācārahīnaṃ na punanti vedā yadyapyadhītā saha ṣaḍbhiraṅgaiḥ / chandāṃsyenaṃ mṛtyukāle tyajanti nīḍaṃ śakuntā iva jātapakṣāḥ // 4435
ācārahīnasya tu brāhmaṇasya vedāḥ ṣaḍaṅgāstvakhilāḥ sayajñāḥ / kāṃ prītimutpādayituṃ samarthā andhasya dārā iva darśanīyāḥ // 4436
ācārāt phalate dharma ācārāt phalate dhanam / ācārācchriyamāpnoti ācāro hantyalakṣaṇam // 4437
ācārād vicyuto vipro na vedaphalamaśnute / ācāreṇa tu saṃyuktaḥ saṃpūrṇaphalabhāk smṛtaḥ // 4438
ācārāllabhate dharmam ācārāllabhate dhanam / ācārācchriyamāpnoti ācāro hantyalakṣaṇam // 4439
ācārāllabhate hyāyur ācārādīpsitāṃ prajām / ācārād dhanamakṣayyam ācāro hantyalakṣaṇam // 4440
ācārāllabhate hyāyur ācārāllabhate śriyam / ācārāt kīrtimāpnoti puruṣaḥ pretya ceha ca // 4441
// (4442)
ācāro grāmavāsānto gṛhāntā prabhutā striyaḥ / nṛpaśrīrbrahmaśāpāntā phalāntaṃ brahmavarcasam // 4443
ācāryaḥ saptayuddhaḥ syāc caturyuddhastu bhārgavaḥ / dvābhyāṃ caiva bhaved yodha ekena gaṇako bhavet // 4444
ācāryaḥ sarvaceṣṭāsu loka eva hi dhīmataḥ / anukuryāt tamevāto laukikārthe parīkṣakaḥ // 4445
ācāryamānīya śubhe'hni kāryaṃ paiṣṭaṃ śvayugmaṃ śucirarcayitvā / kṣīreṇa bhojyaṃ bhaṣaṇasya tuṣṭyai dadyāt kumārīśiśubāndhavebhyaḥ // 4446
ācāryaśca pitā caiva mātā bhrātā ca pūrvajaḥ / nārtenāpyavamantavyā brāhmaṇena viśeṣataḥ // 4447
ācāryā narapatayaśca tulyaśīlā na hyeṣāṃ paricitirasti sauhṛdaṃ vā / śuśrūṣāṃ ciramapi samcitāṃ prayatnāt saṃkruddhā raja iva nāśayanti meghāḥ // 4448
ācāryeṇa dhanurdeyaṃ brāhmaṇe suparīkṣite / lubdhe dhūrte kṛtaghne ca mandabuddhau na dīyate // 4449
ācāryopāsanaṃ vedaśāstrārtheṣu vivekitā / tatkarmaṇāmanuṣṭhānaṃ saṅgaḥ sadbhirgiraḥ śubhāḥ // 4450
stryālokālambhavigamaḥ sarvabhūtātmadarśanam / tyāgaḥ parigrahāṇāṃ ca jīrṇakāṣāyadhāraṇam // 4451
viṣayendriyasaṃrodhas tandrālasyavivarjanam / śarīraparisaṃkhyānaṃ pravṛttiṣvaghadarśanam // 4452
nīrajastamasā sattvaśuddhirniḥspṛhatā śamaḥ / etairupāyaiḥ saṃśuddhaḥ sa hi yogyamṛtībhavet // 4453
ācāryo brahmaṇo mūrtiḥ pitā mūrtiḥ prajāpateḥ / bhrātā marutpatemūrtir mātā sākṣāt kṣitestanuḥ // 4454
dayāyā bhaginī mūrtir dharmasyātmātithiḥ svayam / agnerabhyāgato mūrtiḥ sarvabhūtāni cātmanaḥ // 4455
ācāryo brahmaṇo mūrtiḥ pitā mūrtiḥ prajāpateḥ / mātā pṛthivyā mūrtiśca bhrātā svo mūrtirātmanaḥ // 4456
ācāryo brahmalokeśaḥ prājāpatye pitā prabhuḥ / atithistvindralokeśo devalokasya cartvijaḥ // 4457
ācāryau dvārihetau   śarakalaśabharau   droṇabhūstatsamāno bhīṣmastātasya tāto dhanuṣi na sadṛśāḥ karṇaduryodhanādyāḥ / itthaṃ hantavyacintākulahṛdayatalā kauravāṇāṃ purastād dīvyaddoḥstambhaśālī samiti vijayate pāṇḍavah khāṇḍavāriḥ // 4458
ācinvānamahanyahanyahani sākārān vihārakramān ārundhānamarundhatīhṛdayamapyārdrasmitārdraśriyā / ātanvānamananyajanmanayanaślāghyāmanarghyāṃ daśām ānandaṃ vrajasundarīstanataṭīsāmrājyamujjṛmbhate // 4459
ācīrṇamaśubhaṃ karma dvijā bhogāya kalpate / aveṣṭitagalo nāgaḥ kimadaṣṭvā hi gacchati // 4460
ācumbitaṃ kāmivareṇa harṣāt sakāmavāmācibukaṃ manojñam / śṛṅgārasatsaṃpuṭapadmamadhye bhṛṅgābhidhaḥ   korakavad vibhāti // 4461
ācumbya bimbādharamaṅgavallīm āliṅgya saṃspṛśya kapolapālim / śrīkhaṇḍamādāya kareṇa kāntaḥ saṃtrāsayāmāsa saroruhākṣīm // 4462
ācūḍamācaraṇamamba tavānuvāram antaḥsmaran bhuvanamaṅgalamaṅgamaṅgam / ānandasāgarataraṅgaparamparābhir āndolito na gaṇayāmi gatānyahāni // 4463
ācchanne kṣititejasī manasijavyāpārameyaṃ manaḥ svātmā ca dvayametadasti daśamaṃ dravyaṃ pareṣāṃ tamaḥ / kālākāśadiśāṃ nirastamadhunā nāmāpi varṣāgame dravyaṃ vāri guṇaśca vāridaravaḥ karmāpi vārikriyā // 4464
ācchādayasi kiṃ mugdhe vastreṇādharapallavam / khaṇḍitā eva śobhante vīrādharapayodharāḥ // 4465
ācchāditāyatadigambaramuccakairgām ākramya saṃsthitamudagraviśālaśṛṅgam / mūrdhniskhalattuhinadīdhitikoṭimenam udvīkṣya ko bhuvi na vismayate nageśam // 4466
ācchādya puṣpapaṭameṣa mahāntamanta- rāvartibhirgṛhakapotaśirodharābhaiḥ / svāṅgāni dhūmarucimāguravīṃ dadhānair dhūpāyatīva paṭalairnavanīradānām // 4467
ācchidya priyataḥ kadambakusumaṃ yasyāridārairnavaṃ yātrābhaṅgavidhāyino jalamucāṃ kālasya cihnaṃ mahat / hṛṣyadbhiḥ paricumbitaṃ nayanayornyastaṃ hṛdi sthāpitaṃ sīmante nihitaṃ kathaṃcana tataḥ karṇāvataṃsīkṛtam // 4468
ācchidya lakṣmīmita eva pūrvam atraiva visrambhasukhaprasuptaḥ / ekaḥ paraṃ veda sa kaiṭabhārir mahāśayatvaṃ makarālayasya // 4469
ācchidyoragamaṇḍalīkabalanākāṅkṣārasaṃ patriṇāṃ bharturyena śarīradānavidhinā manye jagadrakṣitam / no cet tena garutmatā kabalite śeṣe nirālambanā kva kṣoṇī kva payodharāḥ kva girayaḥ kvaite diśāṃ nāyakāḥ // 4470
ājagāma yadā lakṣmīr nārikelaphalāmbuvat / nirjagāma yadā lakṣmīr gajabhuktakapitthavat // 4471
ājananādāmaraṇā- dabhyasyatu vāyasastapasyatu vā / ekāmapi kākalikāṃ kokilakānteva nākalayet // 4472
ājananādāmaraṇā- dabhyasyatu vāyasastapasyatu vā / kekivadekāṃ kekāṃ kokilavat pañcamaṃ ca kiṃ kurute // 4473
ājanmakalpatarukānanakāmacārī yatkautukādupagataḥ kuṭajaṃ milindaḥ / tatkarmaṇaḥ susadṛśaṃ phalametadeva yatprāpya sāmyamadhunā madhumakṣikābhiḥ // 4474
ā janmanaḥ kuśalamaṇvapi re kujanman pāṃso tvayā yadi kṛtaṃ vada tattvametat / utthāpito'syanalasārathinā yadarthaṃ duṣṭena tatkuru kalaṅkaya viśvametat // 4475
ā janmanaḥ pratimuhūrtaviśeṣaramyāṇy āceṣṭitāni tava saṃprati tāni tāni / cāṭūni cārumadhurāṇi ca saṃsmṛtāni dehaṃ dahanti hṛdayaṃ ca vidārayanti // 4476
ā janmanaḥ śāṭhyamaśikṣito yas tasyāpramāṇaṃ vacanaṃ janasya / parātisamdhānamadhīyate yair vidyeti te santu kilāptavācaḥ // 4477
ā janmanaḥ sahajatulyarvivartamāna- daurgatyato'sti paramo na suhṛnmamānyaḥ / yenātmano'parigaṇayya vināśamāśu deva tvadāśrayaṇapuṇyadhanaḥ kṛto'smi // 4478
ā janmanaḥ saha nivāsitayā mayaiva mātuḥ payodharapayo'pi samaṃ nipīya / tvaṃ puṇḍarīkamukha bandhutayā nirastam eko nivāpasalilaṃ pibasītyayuktam // 4479
ā janmano vihitabhaktirananyanāthaḥ sārathyakarmaṇi ca dakṣatayā niyuktaḥ / nādyāpyavāpa caraṇāvaruṇo'pi sūryāt puṇyairvinā nahi bhavanti manīṣitāni // 4480
ājanmabrahmacārī pṛthulabhujaśilāstambhavibhrājamāna- jyāghātaśreṇisamjñāntaritavasumatī cakrajaitrapraśastiḥ / vakṣaḥ pīṭhe ghanāstravraṇakiṇakaṭhine saṃkṣṇuvānaḥ pṛṣatkān prāpto rājanyagoṣṭhīvanagajamṛgayā kautukī jāmadagnyaḥ // 4481
ājanmabrahmacārī sakalaripukulānalpakālāgnikalpaḥ kalpāntaḥ kalpakartā kapiśatanuruciḥ kāmagaḥ kāmadātā / kāntaḥ kāmāribandhuḥ kapikulatilakaḥ kopanaḥ komalāṅgaḥ kauśalyāsūnudūtaḥ kalayatu kuśalaṃ vāyuputraściraṃ vaḥ // 4482
ājanmaviṣasaṃbhogāt kanyā viṣamayī kṛtā / sparśocchvāsādibhirhanti tasyāstvetat parīkṣaṇam // 4483
ājanmavyavasāyinā kratuśatairārādhya puṣpāyudhaṃ kenākāri purā tanūdari tanutyāgaḥ prayāgabhrame / yasyārthe sakhi lolanetranalinīnālāyamānaskhalad- baṣpāmbhaḥpatanāntarālavalitagrīvaṃ pathaḥ paśyasi // 4484
ājanmasiddhaṃ kauṭilyaṃ khalasya ca halasya ca / soḍhuṃ tayormūkhākṣepam alamekaiva sā kṣamā // 4485
ājanmasevitaṃ dānair mānaiśca paripoṣitam / tīkṣṇavākyānmitramapi tatkālaṃ yāti śatrutām / vakroktiśalyamuddhartuṃ na śakyaṃ mānasaṃ yataḥ // 4486
ājanmasthitayo mahīruha ime kūle samunmūlitāḥ kallolāḥ kṣaṇabhaṅgurāḥ punaramī nītāḥ parāmunnatim / antaḥ prastarasaṃgraho bahirapi bhraśyanti gandhadrumā bhrātaḥ śoṇa na so'stiyo na hasati tvatsaṃpadāṃ viplave // 4487
ājanmānugate'pyasmin nāle vimukhamambujam / prāyeṇa guṇapūrṇeṣu rītirlakṣmīvatāmiyam // 4488
ājanmaiva tamaḥ suhṛtkuṭilatā vaktre girāṃ nirgamo grāmotsādakaraḥ śmaśānaviṭapī prāyeṇa yasyāśrayaḥ / dhig dhātaḥ sasṛje sa eva malinaḥ krūraḥ kathaṃ kauśikaḥ sṛṣṭo vā kimakalpyatāsya bhavatā kalpāntamāyuḥ sthiram // 4489
ājānulambibāhuḥ kambugrīvo balī caturdaṃṣṭraḥ / bhāgyanidhiḥ pṛthuvakṣā laghumadhurāśī ca padmākṣaḥ // 4490
ājāvasau coḍanṛpasya senā mahāvanasyāśvamṛgākulasya / mattebhasāradrumapūrṇitasya dāvānalo'bhūccalamūrticaṇḍaḥ // 4491
ājīvaḥ kapaṭānurāgakalayā doṣo na duḥśīlatā vaidhavyaṃ na ca bādhate sadasatoḥ saṃbhāvanāvyatyayāt / yatkiṃcitkaraṇe parasvaharaṇa vrīḍā na pīḍākarī no vā rājabhayaṃ ca hī bata sukhaṃ jīvanti vārastriyaḥ // 4492
ā jīvanāstāt praṇayāḥ kopāstatkṣaṇabhaṅgurāḥ / parityāgāśca niḥsaṅgā bhavanti hi mahātmanām // 4493
ājīvitāntāḥ praṇayāḥ kopāśca kṣaṇabhaṅgurāḥ / parityāgāśca niḥsaṅgā na bhavanti mahātmanām // 4494
ājīvocchittaye yāsāṃ prītidveṣāvubhau hi tau / kathaṃ nu khalu tau tāsāṃ syātāmupari kasyacit // 4495
ājīvyaḥ sarvabhūtānāṃ rājā parjanyavad bhavet / nirājīvyaṃ tyajantyenaṃ śuṣkaṃ sara ivāṇḍajāḥ // 4496
ājīvyaikataraṃ bhāvaṃ yastvanyamupajīvati / na tasmād vindate kṣemaṃ jārānnāryasatī yathā // 4497
ājau tvadvājirājiprakharakhurataranyāsalīlābhirurvyāṃ dīrṇāyāṃ deva niryannaviralamavanīpāla pātālavahniḥ / aśnīyād viśvameva pratinṛpativadhūnetradhārāmbudhārā- vārā yadyenamārādarikuladamana drāṅ na nirvāpayeyuḥ // 4498
ājñāṃ manmathacakravartinṛpaterādāya niḥśaṅkadhīr bhrāmyadbhṛṅgamahājanān pikagirā sākūtamākārayan / kuñjāṭe cyutapatrasaṃstaravati śrīmān vasantābhidho vyāpārī sumanomarandavasubhir vāṇijyamālambate // 4499
ājñākaraśca tāḍana- paribhavasahanaśca satyamahamasyāḥ / na tu śīlaśītaleyaṃ priyetaradvaktumapi veda // 4500
ājñā kākuryācñā- kṣepo hasitaṃ ca śuṣkaruditaṃ ca / iti nidhuvanapāṇḍityaṃ dhyāyaṃstasyā na tṛpyāmi // 4501
ājñā kīrtiḥ pālanaṃ brāhmaṇānāṃ dānaṃ bhogo mitrasaṃrakṣaṇaṃ ca / yeṣāmete ṣaḍguṇā na pravṛttāḥ ko'rthas teṣāṃ pārthivopāśrayeṇa // 4502
ājñā tejaḥ pārthivānāṃ sā ca vāci pratiṣṭhitā / yatte brūyurasat sadvā sa dharmo vyavahāriṇām // 4503
ājñāpayiṣyasi padaṃ dāsyasi dayitasya śirasi kiṃ tvarase / asamayamānini mugdhe mā kuru bhagnāṅkuraṃ prema // 4504
ājñābhaṅgakarān rājā na kṣameta sutānapi / viśeṣaḥ ko nu rājñaśca rājñaścitragatasya ca // 4505
ājñābhaṅgo narendrāṇāṃ brāhmaṇānāmanādaraḥ / pṛthak śayyā ca nārīṇām aśastravihito vadhaḥ // 4506
ājñāmavāpya mahatīṃ dviṣatāṃ nikhātān- nirvartya tāṃ sapadi labdhamukhaprasādaḥ / uccaiḥ pramodamanumoditadarśanaḥ san dhanyo namasyati padāmburuhaṃ prabhūṇām // 4507
ājñāmātraphalaṃ rājyaṃ brahmacaryaphalaṃ tapaḥ / jñānamātraphalā vidyā dattabhuktaphalaṃ dhanam // 4508
ājñāmeva muner nidhāya śirasā vindhyācala sthīyatām atyuccaiḥ padamicchatā punariyaṃ no laṅghanīyā tvayā / mainākādimahīdhralabdhavasatiṃ yaḥ pītavānambudhiṃ tasya tvāṃ gilataḥ kapolamilanakleśo'pi kiṃ jāyate // 4509
ājñā mauliṣu bhūbhujāṃ bhayarujā citteṣu durmedhasāṃ prītiḥ satsu diśāsu kīrtiratulā yenārpitā sarvataḥ / sarvaṃ rājyamakaṇṭakaṃ ca vihitaṃ dhvastā dviṣāṃ saṃpadaḥ so'sau saṃmatavaibhavo vijayate śrīrājanārāyaṇaḥ // 4510
ājñārūpeṇa yā śaktiḥ sarveṣāṃ mūrdhani sthitā / prabhuśaktir hi sā jñeyā prabhāvamahitodayā // 4511
ājñā śakraśikhāmaṇipraṇayinī śāstrāṇi cakṣurnavaṃ bhaktirbhūtapatau pinākini padaṃ laṅketi divyā purī / utpattirdruhiṇānvaye ca tadaho nedṛg varo labhyate syāccedeṣa na rāvaṇaḥ kva nu punaḥ sarvatra sarve guṇāḥ // 4512
ājñāsaṃpādinīṃ dakṣāṃ vīrasūṃ priyavādinīm / yo'dṛṣṭadoṣāṃ tyajati so'kṣayaṃ narakaṃ vrajet // 4513
ājñeva śambarariporavalaṅghanīyā vāñcheva vigrahavatī vaśagā dṛśor me / anyārthameva kimutāpaṇamabhyupaiti saṃdeśamānayati sā kimu sārasākṣyāḥ // 4514
āñjasyaṃ vyavahārāṇām ārjavaṃ paramaṃ dhiyām / svātantryamapi tantreṣu sūte kāvyapariśramaḥ // 4515
āṭīkase'ṅgakarighoṭīpadātijuṣi vāṭībhuvi kṣitibhujāṃ ceṭī bhavaṃstadapi śāṭīnate vapuṣi vīṭīnavādhivadanaṃ / koṭīraratnaparipāṭī bhṛśāruṇitajūṭīvidhuntanulasan pāṭīraliptimibhadhāṭījuṣaṃ suravadhūṭīnutāṃ bhaja śivam // 4516
āṭopena paṭīyasā yadapi sā vāṇī kaverāmukhe khelantī prathate tathāpi kurute no sanmanorañjanam / na syād yāvadamandasundaraguṇālaṃkārajhaṃkāritaḥ saprasyandilasadrasāyanarasāsārānusārī rasaḥ // 4517
āḍhyarājakṛtotsāhair hṛdayasthaiḥ smṛtairapi / jihvāntaḥkṛṣyamāṇeva na kavitve pravartate // 4518
āḍhyasya kiṃ ca dānena suhitasyāśanena kim / kiṃ śaśāṅkena śītāloḥ kiṃ ghanena himāgame // 4519
āḍhyānāṃ māṃsaparamaṃ madhyānāṃ gorasottaram / tailaprāyaṃ daridrāṇāṃ bhojanaṃ bharatarṣabha // 4520
āḍhyānnivāpalambho niketagāmī ca picchilaḥ panthāḥ / dvayamākulayati cetaḥ skandhāvāradvijātīnām // 4521
āḍhyo vāpi daridro vā duḥkhitaḥ sukhito'pi vā / nirdoṣo vā sadoṣo vā vayasyaḥ paramā gatiḥ // 4522
ātatāyinamāyāntaṃ hanyādevāvicārayan / hananādeva nistāro narakāt tasya duṣkṛteḥ // 4523
ātatāyinamāyāntam api vedāntapāragam / jighāṃsantaṃ jighāṃsīyān na tena brahmahā bhavet // 4524
ātanvadbhirdikṣu patrāgranādaṃ prāptairdūrādāśu tīkṣṇairmukhāgraiḥ / ādau raktaṃ sainikānāmajīvair jīvaiḥ paścāt patripūgairapāyi // 4525
ātapatyaviduṣāmamṛtāṃśum aṃśumantamapi raśmisahasre / rāgiṇāṃ bhavati lakṣaṇamindor indranīlaśakalacchavilakṣma // 4526
ātapāsahanaḥ pāṇḍuḥ śākhāhīno muhur yadi / akālaphalapākī syāc chākhī pittātmakaḥ kṛśaḥ // 4527
ātape dhṛtimatā saha vadhvā yāminīvirahiṇā vihagena / sehire na kiraṇā himaraśmer duḥkhite manasi sarvamasahyam // 4528
ātaralāghavahetor murahara tariṃ tavāvalambe / apaṇaṃ paṇamiha kuruṣe nāvikapuruṣe na viśvāsaḥ // 4529
ātāmratāmapanayāmi vivarṇa eṣa lākṣākṛtāṃ caraṇayostava devi mūrdhnā / kopoparāgajanitāṃ tu mukhendubimbe hartuṃ kṣamo yadi paraṃ karuṇāmayi syāt // 4530
ātāmrāḥ kiraṇā ravernavadalatvakpallavāḥ pādapāḥ vallyastārakatulyakāntisumanaḥsaurabhyasaṃbhāvitāḥ / vātyasmin madhumattaṣaṭpadapadavyādhūtacūtadruma- prāgbhāraprapatatparāgapaṭalāmodī marud dākṣiṇaḥ // 4531
ātāmrābhā roṣabhājaḥ kaṭāntād āśūtkhāte mārgaṇe dhūrgatena / niścyotantī nāgarājasya jajñe dānasyāho lohitasyeva dhārā // 4532
ātāmrāyatalocanāṃśulaharīlīlāsudhāp yāyitaiḥ gītāmreḍitadivyakelibharitaiḥ sphītaṃ vrajastrījanaiḥ / svedāmbhaḥkaṇabhūṣitena kimapi smereṇa vaktrendunā pādāmbhojamṛdupracārasubhagaṃ paśyāmi dṛśyaṃ mahaḥ // 4533
ātāmre nayane sphuran kucabharaḥ śvāso na viśrāmyati svedāmbhaḥkaṇadanturaṃ tava mukhaṃ hetustu no lakṣyate / dhik ko veda manaḥ striyā iti girā ruṣṭāṃ priyāṃ bhīṣayaṃs tasyāstatkṣaṇakātarekṣaṇaparispṛṣṭo hariḥ pātu vaḥ // 4534
ātāmrau pūjitāvoṣṭhau lelihānau mṛdutvacau / jihvā raktā ca tanvī ca tālu raktaṃ praśasyate // 4535
ātāruṇyodbhedāt kānte dṛṣṭiryathā nyastā / sāmājikamadhyasthā kathamanyā samupayāti parabhāgam // 4536
ātithyaṃ brāhmaṇānāṃ tu kuryāt pratidinaṃ gṛhe / ātithye rantidevasya madhuparkaṃ gavāṃ śatam // 4537
ātithye śrāddhayajñeṣu devayātrotsaveṣu ca / mahājane ca siddhārtho na gacched yogavit kvacit // 4538
āturasya kuto nidrā trastasyāmarṣitasya ca / arthaṃ cintayato vāpi kāmayānasya vā punaḥ // 4539
āturād vittaharaṇaṃ mṛtācca prapalāyanam / etad vaidyasya vaidyatvaṃ na vaidyaḥ prabhurāyuṣaḥ // 4540
āture ca pitā vaidyaḥ svasthībhūte ca bāndhavaḥ / gate roge kṛte svāsthye vaidyo bhavati pālakaḥ // 4541
āture niyamo nāsti bāle vṛddhe tathaiva ca / parācārarate caiva eṣa dharmaḥ sanātanaḥ // 4542
āttamāttamadhikāntamukṣituṃ kātarā śapharaśaṅkinī jahau / añjalau jalamadhīralocanā locanapratiśarīralāñchitam // 4543
ātte vāsasi roddhumakṣamatayā doḥkandalībhyāṃ stanau tasyoraḥsthalamuttarīyaviṣaye sadyo mayā sañjitam / śroṇīṃ tasya kare'dhirohati punarvrīḍāmbudhau māmatho majjantīmudatārayanmanasijo devaḥ sa mūrcchāguruḥ // 4544
ātte sīmantaratne marakatini hṛte hematāṭaṅkapatre luptāyāṃ mekhalāyāṃ jhaṭiti maṇitulākoṭiyugme gṛhīte / śoṇaṃ bimboṣṭhakāntyā tvadarimṛgadṛśāmitvarīṇāmaraṇye rājan guñjāphalānāṃ sraja iti śabarā naiva hāraṃ haranti // 4545
ātmakāryaṃ mahākāryaṃ parakāryaṃ na kevalam / ātmakāryasya doṣeṇa kūpe patati mānavaḥ // 4546
ātmacchandena vartante nāryo manmathacoditāḥ / na ca dahyanti gacchantyaḥ sutaptairapi pāṃsubhiḥ // 4547
ātmacchidraṃ na jānāti paracchidrāṇi paśyati / śvacchidraṃ yadi jānāti paracchidraṃ na paśyati // 4548
ātmajanmāspadaṃ vaṃśaṃ kāmaṃ dahana vāryase / kiṃ tu saṃnihitānetāṇ apyagne kiṃ dahasyaho // 4549
ātmajādiparikleśam ātmanyāropya mūḍhadhīḥ / pratikartumaśakto'pi vārddhakye śocate param // 4550
ātmajñaḥ śaucavān dāntas tapasvī vijitendriyaḥ / dharmakṛd vedavidyāvit sāttviko devayonitām // 4551
ātmajñānaṃ samārambhas titikṣā dharmanityatā / yamarthānnāpakarṣanti sa vai paṇḍita ucyate // 4552
ātmajñānamanāyāsas titikṣā dharmanityatā / vāk caiva guptā dānaṃ ca naitānyantyeṣu bhārata // 4553
ātmajñānī yato dhanyo madhyaḥ pitṛpitāmahaiḥ / mātṛpakṣeṇa mātrā ca khyātiṃ yāti narādhamaḥ // 4554
ātmatattvaṃ na jānāti karoti bahuvistaram / sa eva nidhanaṃ yāti nālikerodakaṃ yathā // 4555
ātmadehasya māṃsāni bhoktuṃ brahmanna śakyate / dehināṃ vada yadyogyaṃ saṃtuṣṭirjāyate yataḥ // 4556
ātmadoṣairniyacchanti sarve duḥkhamukhe janāḥ / manye duścaritaṃ te'sti tasyeyaṃ niṣkṛtiḥ kṛtā // 4557
ātmadveṣād bhaven mṛtyuḥ paradveṣād dhanakṣayaḥ / rājadveṣād bhaven nāśo brahmadveṣāt kulakṣayaḥ // 4558
ātmanaḥ pratikūlāni parebhyo yadi necchasi / pareṣāṃ pratikūlebhyo nivartaya tato manaḥ // 4559
ātmanaḥ prīyate nātmā parataḥ svata eva vā / lakṣaye'labdhakāmaṃ tvāṃ cintayā śabalaṃ mukham // 4560
ātmanaḥ śaktimudvīkṣya mānotsāhau tu yo vrajet / śatrūneko'pi hanyācca kṣatriyān bhārgavo yathā // 4561
ātmanaśca paritrāṇe dakṣiṇānāṃ ca saṃgare / strīviprābhyupapattau ca ghnan dharmeṇa na duṣyati // 4562
ātmanaśca pareṣāṃ ca pratāpastava kīrtinut / bhayakṛd bhūpaterbāhur dviṣāṃ ca suhṛdāṃ ca te // 4563
ātmanaśca pareṣāṃ ca yaḥ samīkṣya balābalam / antaraṃ naiva jānāti sa tiraskriyate'ribhiḥ // 4564
ātmanaścapalo nāsti kuto'nyeṣāṃ bhaviṣyati / tasmāt sarvāṇi kāryāṇi capalo hantyasaṃśayam // 4565
ātmanaśca prajāyāśca doṣadarśyuttamo nṛpaḥ / viniyacchati cātmānam ādau bhṛtyāṃstataḥ prajāḥ // 4566
ātmanātmānamanvicchen manobuddhīndriyairyataiḥ / ātmaiva hyātmano bandhur ātmaiva ripurātmanaḥ // 4567
ātmanānarthayuktena pāpe niviśate manaḥ / sa karma kaluṣaṃ kṛtvā kleśe mahati dhīyate // 4568
ātmanāma gurornāma nāmātikṛpaṇasya ca / āyuṣkāmo na gṛhṇīyāt jyeṣṭhāpatyakalatrayoḥ // 4569
ātmanā vihitaṃ duḥkham ātmanā vihitaṃ sukham / garbhaśayyāmupādāya bhujyate paurvadehikam // 4570
ātmanāśāya nonnatyai chidreṇa paripūrṇatā / bhūyo bhūyo ghaṭīpātraṃ nimajjat kiṃ na paśyasi // 4571
ātmanā saṃgṛhītena śatruṇā śatrumuddharet / padalagnaṃ karasthena kaṇṭakenaiva kaṇṭakam // 4572
ātmanindātmapūjā ca paranindā parastavaḥ / anācaritamāryāṇāṃ vṛttametaccaturvidham // 4573
ātmanīnamupatiṣṭhate guṇāḥ saṃbhavanti viramanti cāpadaḥ / ityanekaphalabhāji mā sma bhūd arthitā kathamivāryasaṃgame // 4574
ātmanaiva guṇadoṣakovidaḥ kiṃ na vetsi karaṇīyavastuṣu / yattathāpi na gurūn na pṛcchasi tvaṃ kramo'yamiti tatra kāraṇam // 4575
ātmano gururātmaiva puruṣasya viśeṣataḥ / yat pratyakṣānumānābhyāṃ śreyo'sāvanuvindate // 4576
ātmano na sahāyārthaṃ pitā mātā ca tiṣṭhati / na putradārā na jñātir dharmastiṣṭhati kevalam // 4577
ātmano balamajñātvā dharmārthaparivarjitam / alabhyamicchan naiṣkarmyān mūḍhabuddhirihocyate // 4578
ātmano'bhyudayākāṅkṣī pīḍyamānaḥ pareṇa vā / deśakālabalopetaḥ prārabhetaiva vigraham // 4579
ātmano mukhadoṣeṇa badhyante śukasārikāḥ / bakās tatra na badhyante maunaṃ sarvārthasādhanam // 4580
ātmano'rdhamiti śrautaṃ sā rakṣati dhanaṃ prajā / śarīraṃ lokayātrāṃ vai dharmaṃ svargamṛṣīn pit n // 4581
ātmano vadhamāhartā kvāsau vihagataskaraḥ / yena tat prathamaṃ steyaṃ goptureva gṛhe kṛtam // 4582
ātmano vikriyamiva kurvan dadyāt samīhitam / jalavat parvatāñchatrūn bhindyādanupalakṣitaḥ // 4583
ātmannicchasi hanta śāśvatapurīmārge vihartuṃ yadi bhrātaḥ saṃyamavarmaṇā kuru tadā rakṣāvidhiṃ sarvataḥ / no cedindriyataskaraistava haṭhāt tīkṣṇāgrabhūrisphurac- cintābhallaśatairvibhidya manaso grāhyo viveko maṇiḥ // 4584
ātmanyapi na viśvāsas tāvān bhavati satsu yaḥ / tasmāt satsu viśeṣeṇa sarvaḥ praṇayamicchati // 4585
ātmanyasya samucchritīkṛtaguṇasyāhotarāmaucitī yadgātrāntaravarjanādajanayad bhūjānireṣa dviṣām / bhūyo'haṃkriyate sma yena ca hṛdā skandho na yaścānamat tanmarmāṇi dalaṃ dalaṃ samidalaṃkarmīṇabāṇavrajaḥ // 4586
ātmapakṣakṣayāyaiva parapakṣodayāya ca / mantradvaidhamamātyānāṃ tanna syādiha bhūtaye // 4587
ātmapakṣaparityāgāt parapakṣeṣu yo rataḥ / sa parairhanyate mūḍho nīlavarṇaśṛgālavat // 4588
ātmapitṛbhrātaraśca tat strīputrāśca śatravaḥ / snuṣā śvaśrūḥ sapatnī ca nanāndā yātaras tathā // 4589
ātmapitṛmātṛguṇaiḥ prakhyātaścottamottamaḥ / guṇairātmabhavaiḥ khyātaḥ paitṛkairmātṛkaiḥ pṛthak // 4590
ātmapratītirdṛḍhatā viraktir iti trayaṃ svātmani yo dadhāti / netā sa evāsti samastaśiṣṭa- guṇāśrayatvānnikhilaprajānām // 4591
ātmapraśaṃsā maraṇaṃ paranindā ca tādṛśī / tathāpi vakṣye kākutstha nāsti matsadṛśaḥ kapiḥ // 4592
ātmapraśaṃsinaṃ duṣṭaṃ dhṛṣṭaṃ viparidhāvakam / sarvatrotsṛṣṭadaṇḍaṃ ca lokaḥ satkurute naram // 4593
ātmabuddhiḥ sukhaṃ caiva gurubuddhirviśeṣataḥ / parabuddhirarvināśāya strībuddhiḥ pralayaṃkarī // 4594
ātmabuddhyā sukhī bhūyāt gurubuddhyā viśeṣataḥ / bahubuddhyā vināśaḥ syāt strībuddhyā pralayo bhavet // 4595
ātmabhāgyakṣatadravyaḥ strīdravyeṇānukampitaḥ / arthataḥ puruṣo nārī yā nārī sārthataḥ pumān // 4596
ātmarakṣā hi satataṃ pūrvaṃ kāryā vijānatā / agnāviva hi saṃproktā vṛttī rājopajīvinām // 4597
ekadeśaṃdahed agniḥ śarīraṃ vā paraṃ gataḥ / saputradāraṃ rājā tu ghātayed ardhayeta vā // 4598
ātmarakṣitatantrāṇāṃ suparīkṣitakāriṇām / āpado nopapadyante puruṣāṇāṃ svadoṣajāḥ // 4599
ātmaratiḥ paraśāṭhyaṃ sajjanabandhuvarjanam / ripau śraddhā striyāṃ bhaktiḥ tasya nindā bhaved dhruvam // 4600
ātmarutādapi virutaṃ kurvāṇāḥ spardhayā saha mayūraiḥ / kiṃ jānanti varākāḥ kākāḥ kekāravān kartum // 4601
ātmavat satataṃ paśyed api kīṭapipīlikam / ātmanaḥ pratikūlāni pareṣāṃ na samācaret // 4602
ātmavat sarvabhūtāni paradravyāṇi loṣṭavat / mātṛvat paradārāṃśca yaḥ paśyati sa paśyati // 4603
ātmavat sarvabhūtāni paśyatāṃ śāntacetasām / abhinnamātmanaḥ sarvaṃ ko dātā dīyate ca kim // 4604
ātmavargaṃ parityajya paravargaṃ samāśrayet / svayameva layaṃ yāti yathā rājānyadharmataḥ // 4605
ātmavargaṃ parityajya paravargeṣu ye ratāḥ / vānavannahaṃ rodimi ātmānaṃ naiva rodyate // 4606
ātmavargaṃ parityajya paravargeṣu ye ratāḥ / sarve te'pi vinaśyanti yathā rājā kukardamaḥ // 4607
ātmavāṃstvalpadeśo'pi yuktaḥ prakṛtisaṃpadā / nayajñaḥ pṛthivīṃ kṛtsnāṃ jayatyeva na hīyate // 4608
ātmavikrayiṇi klībe sadā śaṅkitacetasi / nityamiṣṭaviyogārte kiṃ sevakapaśau sukham // 4609
ātmavit saha tayā divāniśaṃ bhogabhāgapi na pāpamāpa saḥ / āhṛtā hi viṣayaikatānatā jñānadhautamanasaṃ na limpati // 4610
ātmasaṃpadguṇaiḥ samyak saṃyuktaṃ yuktakāriṇam / mahendramiva rājānaṃ prāpya loko vivardhate // 4611
ātmasaṃbhāvitāḥ stabdhā dhanamānamadānvitāḥ / yajante nāmayajñaiste dambhenāvidhipūrvakam // 4612
ātmastrīdhanaguhyānāṃ goptā bandhus tu mitravat / dhanadas tu kuberaḥ syād yamaḥ syāc ca sudaṇḍakṛt // 4613
ātmastrīdhanaguhyānāṃ śaraṇaṃ samaye suhṛt / proktottamo'yamanyaśca tridvyekapadamitrakaḥ // 4614
ātmahetoḥ parārthe vā narmahāsyāśrayāt tathā / ye mṛṣā na vadantīha te narāḥ svargagāminaḥ // 4615
ātmā kāyaśca dvāvetau mitrarūpāvubhāvapi / kāyaṃ mitraṃ parityajya ātmā yāti suniścitam // 4616
ātmā janmaśatairdhanārjanadhiyā mithyā kimāyāsyate paṅgoḥ śrīrgṛhameti laṅghitabhuvo daivecchayā nirdhanāḥ / ityetāḥ puruṣārthamūlahatayaḥ kaiścit samutsāritā mugdhānāmalasotkaṭāḥ pratipadaṃ kurvanti cittabhramam // 4617
ātmā jeyaḥ sadā rājñā tato jeyāśca śatravaḥ / ajitātmā narapatir vijayeta kathaṃ ripūn // 4618
ātmātmanaiva janitaḥ putra ityucyate budhaiḥ / tasmād bhāryāṃ naraḥ paśyen mātṛvat putramātaram // 4619
ātmādhīnaśarīrāṇāṃ svapatāṃ nidrayā svayā / kadannamapi martyānām amṛtatvāya kalpate // 4620
ātmānaṃ kupathena nirgamayituṃ yaḥ sūkalāśvāyate kṛtyākṛtyavivekajīvitahatau yaḥ kṛṣṇasarpāyate / yaḥ puṇyadrumakhaṇḍakhaṇḍanavidhau sphūrjatkuṭhārāyate taṃ luptavratamudramindriyagaṇaṃ jitvā śubhaṃyurbhava // 4621
ātmānaṃ ca jagat sarvaṃ dṛśā nityāvibhinnayā / cidākāśamayaṃ dhyāyan yogī yāti parāṃ gatim // 4622
ātmānaṃ ca paraṃ caiva trāyate mahato bhayāt / krudhyantamapratikrudhyan dvayoreṣa cikitsakaḥ // 4623
ātmānaṃ ca paraṃ caiva palāyan hanti saṃyuge / dravyanāśo vyayo'kīrtir ayaśaśca palāyane // 4624
ātmānaṃ ca paraṃ caiva vīkṣya dhīraḥ samutpatet / etadeva hi vijñānaṃ yadātmaparavedanam // 4625
ātmānaṃ dharmakṛtyaṃ ca putradārāṃśca pīḍayan / devatātithibhṛtyāṃśca sa kadarya iti smṛtaḥ // 4626
ātmānaṃ nāvamanyeta pūrvābhirasamṛddhibhiḥ / āmṛtyoḥ śriyamanvicchen naināṃ manyeta durlabhām // 4627
ātmānaṃ niyamaistaistaiḥ karṣayitvā prayatnataḥ / prāpyate nipuṇairdharmo na sukhāllabhyate sukham // 4628
ātmānaṃ paramaṃ pramāṇanikarairaprāpyamavyāhataṃ jñeyaṃ yad guruvīkṣaṇādapi janā mūḍhāstu muktvaiva tat / kośeṣu pramiteṣu pañcasu parijñātuṃ samudyuñjate naṣṭebhāḥ kalaśāntareṣvapi karaṃ kṛtvā vicinvanti hi // 4629
ātmānaṃ prathamaṃ rājā vinayenopapādayet / tataḥ putrāṃs tato'mātyāṃs tato bhṛtyāṃs tataḥ prajām // 4630
ātmānaṃ prathamaṃ rājā vinayenopapādayet / tato'mātyāṃs tato bhṛtyāṃs tataḥ putrāṃs tataḥ prajāḥ // 4631
ātmānaṃ bhāvayennityaṃ jñānena vinayena ca / na punarmriyamāṇasya paścāttāpo bhaviṣyati // 4632
ātmānaṃ mantriṇaṃ dūtam amātyavacanaṃ kramam / ākāraṃ bruvate ṣaṣṭham etāvān mantraniścayaḥ // 4633
ātmānaṃ mantridūtaṃ ca cchannaṃ triṣavaṇakramam / ākāraṃ bruvate ṣaṣṭham etāvān mantraniścayaḥ // 4634
ātmānaṃ satataṃ rakṣed dārairapi dhanairapi / punardārāḥ punarvittaṃ na śarīraṃ punaḥ punaḥ // 4635
ātmānaṃ sarvathā rakṣed rājā rakṣecca medinīm / ātmamūlamidaṃ sarvam āhurhividuṣo janāḥ // 4636
ātmānaṃ susthiraṃ lakṣyaṃ caiva sthiraṃ budhaḥ / vedhayet triprakāraṃ tu sthiravedhī sa ucyate // 4637
ātmā nadī bhārata puṇyatīrthā satyodakā dhṛtikūlā damormiḥ / tasyāṃ snātaḥ pūyate puṇyakarmā puṇyo hyātmā nityamambho'mbha eva // 4638
ātmā nadī saṃyamapuṇyatīrthā satyodakā śīlasamādhiyuktā / tasyāṃ snātaḥ puṇyakarmā punāti na vāriṇā śuddhyati cāntarātmā // 4639
ātmānandarasajñānām alaṃ śāstrāvalokanam / bhakṣitavyā hyapūpāḥ kiṃ gaṇyāni suṣirāṇi kim // 4640
ātmānamanuśoca tvaṃ kimanyamanuśocasi / āyuste hīyate yasya sthitasya ca gatasya ca // 4641
ātmānamanyamatha hanti jahāti dharmaṃ pāpaṃ samācarati yuktamapākaroti / pūjyaṃ na pūjayati vakti vinindyavākyaṃ kiṃ kiṃ karoti na naraḥ khalu kopayuktaḥ // 4642
ātmānamambhonidhiretu śoṣaṃ brahmāṇḍamāsiñcatu vā taraṅgaiḥ / nāsti kṣatirnopacitaḥ kadāpi payodavṛtteḥ khalu cātakasya // 4643.1
ātmānamākhyāti hi karmabhirnaraḥ svaśīlacāritrakṛtaiḥ śubhāśubhaiḥ / pranaṣṭamapyātmakulaṃ tathā naraḥ punaḥ prakāśaṃ kurute svakarmabhiḥ // 4643.2
ātmānamātmanā vetsi sṛjasyātmānamātmanā / ātmanā kṛtinā ca tvam ātmanyeva pralīyase // 4644
ātmānamālokya ca śobhamānam ādarśabimbe stimitāyatākṣī / haropayāne tvaritā babhūva strīṇāṃ priyālokaphalo hi veṣaḥ // 4645
ātmānameva prathamaṃ deśarūpeṇa yo jayet / tato'mātyānamitrāṃśca na moghaṃ vijigīṣate // 4646
ātmānameva prathamam icched guṇasamanvitam / kurvīta guṇasaṃpannas tataḥ śeṣaparīkṣaṇam // 4647
// (4648)
ātmāpi cāyaṃ na mama sarvā vā pṛthivī mama / yathā mama tathānyeṣām iti buddhyā na me vyathā // 4649
ātmā prayatnādarthebhyo manaḥ samadhitiṣṭhati / saṃyogādātmamanasoḥ pravṛttirupajāyate // 4650
ātmābhidhaṃ sukhamanantamakhaṇḍamekaṃ yajñādikarmajanitena sukhena tulyam / mā brūhi karma sukhadaṃ tadapīti buddhyā ratnākarasya sadṛśaṃ nu kulālakuṇḍam // 4651
ātmā manaśca tadvidyair antaḥkaraṇamucyate / tābhyāṃ tu saprayatnābhyāṃ saṃkalpa upajāyate // 4652
ātmā buddhīndriyāṇyarthā bahiṣkaraṇamucyate / saṃkalpādhyavasāyābhyāṃ siddhirasya prakīrttitā // 4653
ubhe ete hi karaṇe yatnānantaryake smṛte / tasmāt prayatnasaṃrodhād bhāvayennirmanaskatām // 4654
ātmāyatte guṇagrāme nairguṇyaṃ vacanīyatā / daivāyatteṣu vitteṣu puṃsāṃ kā nāma vācyatā // 4655
ātmāyamātmani gato hṛdaye'tisūkṣmo grāhyo'calena manasā satatābhiyogāt / yo yaṃ vicintayati yāti sa tanmayatvaṃ yasmādataḥ subhagameva gatā yuvatyaḥ // 4656
ātmā yasya vaśe nāsti kutas tasya pare janāḥ / ātmānaṃ vaśamānīya trailokyaṃ vartate vaśe // 4657
ātmā rakṣyaḥ prayatnena yuddhasiddhirhi cañcalā / te svāmivacanaṃ sarve pratigṛhya mahaujasaḥ // 4658
ātmārāmā vihitaratayo nirvikalpe samādhau jñānodrekād vighaṭitatamogranthayaḥ sattvaniṣṭhāḥ / yaṃ vīkṣante kamapi tamasāṃ jyotiṣāṃ vā parastāt taṃ mohāndhaḥ kathamayamamuṃ vettu devaṃ purāṇam // 4659
ātmārthaṃ jīvaloke'smin ko na jīvati mānavaḥ / paraṃ paropakārārthaṃ yo jīvati sa jīvati // 4660
ātmārthaṃ yaḥ paśūn hanyāt so'vaśyaṃ narakaṃ vrajet / devān pit n samabhyarcya khādan māṃsaṃ na doṣabhāk // 4661
ātmārthaṃ yuktavittānāṃ mitramaṇḍalabhedinām / atilaṅghitalokānāṃ na bandhaḥ kenacit kvacit // 4662
ātmārthatvena hi preyān viṣayo na svataḥ priyaḥ / svata eva hi sarveṣām ātmā priyatamo yataḥ / tata ātmā sadānando nāsya duḥkhaṃ kadācana // 4663
ātmārthe saṃtatistyājyā rājyaṃ ratnaṃ dhanaṃ tathā / api sarvasvamutsṛjya rakṣedātmānamātmanā // 4664
ātmā vai yamito yena sa yamastu viśiṣyate // 4665
ātmā samastajagatāṃ bhavatīti samyag vijñāya yad vitanute tvayi bhāvabandham / sā bhaktirityabhimataṃ yadi siddhamiṣṭaṃ vyarthaṃ viśeṣyamalamastu viśeṣaṇaṃ naḥ // 4666
ātmā sahaiti manasā mana indriyeṇa svārthena cendriyamiti krama eṣa śīghraḥ / yogo'yameva manasaḥ kimagamyamasti yasmin mano vrajati tatra gato'yamātmā // 4667
ātmāsti sarvajagatām ādhāraḥ pūrvamiti vicintyaiva / paścāt tattvavicāraḥ kuḍye satyeva citrakarma syāt // 4668
ātmā hi dārāḥ sarveṣāṃ dārasaṃgrahavartinām // 4669
ātmīyaṃ caraṇaṃ dadhāti purato nimnonnatāyāṃ bhuvi svīyenaiva kareṇa karṣati taroḥ puṣpaṃ śramāśaṅkayā / talpe kiṃ ca mṛgatvacā viracite nidrāti bhāgairnijair antaḥpremabharālasāṃ priyatamāmaṅge dadhāno haraḥ // 4670
ātmaiva tātasya caturbhujasya jātaścaturdorucitaḥ smaro'pi / taccāpayoḥ karṇalate bhruvorjye vaṃśatvagaṃśau cipiṭe kimasyāḥ // 4671
ātmaiva devatāḥ sarvāḥ sarvamātmanyavasthitam / ātmā hi janayatyeṣāṃ karmayogaṃ śarīriṇām // 4672
ātmaiva bhāra iti taṃ tvayi yo nidhatte so'ṅgāni kāni kalayatvalasaḥ prapatteḥ / viśvatra sātra savilakṣaṇalakṣaṇāyā visrambhasaṃpadiyameva samastamaṅgi // 4673
ātmaiva yadi nātmānam ahitebhyo nivārayet / ko'nyo hitakarastasmād ātmānaṃ vārayiṣyati // 4674
ātmaiva hyātmanaḥ sākṣī gatirātmā tathātmanaḥ / māvamaṃsthāḥ svamātmānaṃ nṛṇāṃ sākṣiṇamuttamam // 4675
ātmaiva hyātmano bandhur ātmaiva ripurātmanaḥ / ātmaiva cātmanaḥ sākṣī kṛtasyāpyakṛtasya ca // 4676
atmodayaḥ parajyānir dvayaṃ nītiritīyatī / tadūrīkṛtya kṛtibhir vācaspatyaṃ pratīyate // 4677
ātmopakāracaturā narā na gaṇayanti gurukulakleśam / vedhavyathaiva kiyatī śravaso hyavataṃsabhūṣaṇīyasya // 4678
ātmopamaśca bhūteṣu yo vai bhavati pūruṣaḥ / nyastadaṇḍo jitakrodhaḥ sa pretya sukhamedhate // 4679
ātmaupamyena yo vetti durjanaṃ satyavādinam / sa eva vañcyate tena brāhmaṇāśchāgato yathā // 4680
ātmyaupamyena sarvatra samaṃ paśyati yo'rjuna / sukhaṃ vā yadi vā duḥkhaṃ sa yogī paramo mataḥ // 4681
ādadānaḥ pratidinaṃ kalāḥ samyaṅ mahīpatiḥ / śuklapakṣe pravicaran śaśāṅka iva varddhate // 4682
ādaraṃ rājasadasi dhanena labhate naraḥ / subhaṭaḥ śatrusaṃgrāme vikrameṇa yathā jayam // 4683
ādaraṇīyaguṇā sakhi mahatā nihitāsi tena śirasi tvam / tava lāghavadoṣo'yaṃ saudhapatākeva yaccalasi // 4684
ādareṇa yathā stauti dhanavantaṃ dhanecchayā / tathā ced viśvakartāraṃ ko na mucyeta bandhanāt // 4685
ādareṇārjavenaiva śauryād dānena vidyayā / pratyutthānābhigamanair ānandasmitabhāṣaṇaiḥ / upakāraiḥ svāśayena vaśīkuryājjagat sadā // 4686
ā darśanāt praviṣṭā sā me suralokasundarī hṛdayam / bāṇena makaraketoḥ kṛtamārgamavandhyapātena // 4687
ādarśāya śaśāṅkamaṇḍalamidaṃ harmyāya hemācalaṃ dīpāya dyumaṇiṃ mahīmiva kathaṃ no bhikṣave dattavān / ditsāpallavitapramodasalilavyākīrṇanetrāmbujo jānīmo bhṛgunandanastadakhilaṃ na prāyaśo dṛṣṭavān // 4688
ādātavyaṃ na dātavyaṃ priyaṃ brūyan nirarthakam / āśāṃ kālavatīṃ kuryāt kālaṃ vighnena yojayet // 4689
ādātuṃ sakṛdīkṣite'pi kusume hastāgramālohitaṃ lākṣārañjanavārtayāpi sahasā raktaṃ talaṃ pādayoḥ / aṅgānāmanulepanasmaraṇamapyatyantakhedāvahaṃ hantādhīradṛśaḥ kimanyadalakāmodo'pi bhārāyate // 4690
ādānaṃ caiva tūṇīrāt saṃdhānaṃ karṣaṇaṃ tathā / kṣepaṇaṃ ca tvarāyukto bāṇasya kurute tu yaḥ / nityābhyāsavaśāt tasya śīghrasaṃdhānatā bhavet // 4691
ādānapānalepaiḥ kāścid garalopatāpahāriṇyaḥ / sadasi sthitaiva siddhau- ṣadhivallī kāpi jīvayati // 4692
ādānamapriyakaraṃ dānaṃ ca priyakārakam / abhīpsitānāmarthānāṃ kāle yuktaṃ praśasyate // 4693
ādāya karamāḍhyebhyaḥ kīkaṭeṣvapi varṣasi / prapīya vāri sindhubhyaḥ sthaleṣviva ghanāghanaḥ // 4694
ādāya cāpamacalaṃ kṛtvāhīnaṃ guṇaṃ viṣamadṛṣṭiḥ / yaścitramacyutaśaro lakṣyamabhāṅkṣīnnamastasmai // 4695
ādāya daṇḍaṃ sakalāsu dikṣu yo'yaṃ paribhrāmyati bhānubhikṣuḥ / abdhau nimajjanniva tāpaso'yaṃ saṃdhyābhrakāṣāyamadhatta sāyam // 4696
ādāya dhanamanalpaṃ dadānayā subhaga tāvakaṃ vāsaḥ / mugdhā rajakagṛhiṇyā kṛtā dinaiḥ katipayairniḥsvā // 4697
ādāya patraṃ tvaritaṃ yadi śvā dūrvāṃ navāṃ vā navagomayaṃ vā / prayāti yātuḥ paratas tadānīṃ rājaprasādaṃ niyataṃ bravīti // 4698
ādāya pratipakṣakīrtinivahān brahmāṇḍamūṣāntare nirvighnaṃ dhamatā nitāntamuditaiḥ svaireva tejo'gnibhiḥ / tattādṛkpuṭapākaśodhitamiva prāptaṃ guṇotkarṣiṇāṃ piṇḍasthaṃ ca mahattaraṃ ca bhavatā niḥkṣāratāraṃ yaśaḥ // 4699
ādāya māṃsamakhilaṃ stanavarjamaṅgān māṃ muñca vāgurika yāmi kuru prasādam / sīdanti śaṣpakavalagrahaṇānabhijñā manmārgavīkṣaṇaparāḥ śiśavo madīyāḥ // 4700
ādāya vakulagandhān andhīkurvan pade pade bhramarān / ayameti mandamandaṃ kāverīvāripāvanaḥ pavanaḥ // 4701
ādāya vāri paritaḥ saritāṃ mukhebhyaḥ kiṃ tāvadarjitamanena durarṇavena / kṣārīkṛtaṃ ca vaḍavādahane hutaṃ ca pātālakukṣikuhare viniveśitaṃ ca // 4702
ādāya vāri yata eva jahāti bhūyas tatraiva yaḥ sa jaladaḥ prathamo jaḍānām / vāntaṃ pratīpsati tadeva tadeva yastu srotaḥpatiḥ sa nirapatrapasārthavāhaḥ // 4703
ādāya viprasvamapi nāśayed rājyaghātinaḥ / ādāyāsthi dadhīcestu śakro daityān jaghāna hi // 4704
ādāyādāya muktāstadanu śikhidhiyādāya māṇikyavargaṃ dhūmabhrāntiṃ vahantyaḥ svavadanakamalāmodalubdhālivṛnde / paktuṃ bhillyaḥ pravṛttāḥ sarabhasamasakṛd yaddviṣatpattaneṣu brūmaḥ kiṃ kīrtipūraṃ dhavalitavasudhaṃ mallaśāhasya tasya // 4705
ādāyāmṛtapūrṇamarkacaṣakaṃ śoṇāravindaprabhe pāṇāvindravadhūrvilokya ca punas tasmin nabhaḥśyāmikām / cikṣepopari kopataḥ parijane'saṃśodhya dattā sudhety enaṃ taṃ śaśinaṃ praśaṃsati janas tatpāṇimuktārjunam // 4706
ādāvaghaṭitaṃ kāryaṃ madhye sughaṭitaṃ mama / bhūyo vighaṭitaṃ bhūyo bhūyād ghaṭayituṃ prabhuḥ // 4707
ādāvaṅkuritaṃ punaḥ pratipadaṃ patrāvṛtaṃ tvāṃ mudā saurabhyasphuritaprasūnakalitaṃ dṛṣṭvātha hṛṣṭo'smyaham / kiṃ brūmaḥ phalite tvayi drutataraṃ hā hanta kimpāka he bhūyo vyākulayanti kaṇṭakabharāḥ sarvatra tat kiṃ bruve // 4708
ādāvañjanapuñjaliptavapuṣāṃ śvāsānilollāsita- protsarpadvirahānalena ca tataḥ saṃtāpitānāṃ dṛśām / saṃpratyeva niṣekamaśrupayasā devasya cetobhuvo bhallīnāmiva pānakarma kurute kāmaṃ kuraṅgekṣaṇā // 4709
ādāvapyupacāracāṭuvinayālaṃkāraśobhānvitaṃ madhye cāpi vicitravākyakusumairabhyarcitaṃ niṣphalaiḥ / paiśunyāvinayāvamānamalinaṃ bībhatsamante ca yad dūre vo'stvakulīnasaṃgatamasaddharmārthamutpāditam // 4710
ādāvādipitāmahasya niyamavyāpārapātre jalaṃ paścāt pannagaśāyino bhagavataḥ pādodakaṃ pāvanam / bhūyaḥ śambhujaṭāvibhūṣaṇamaṇir jahnormaharṣeriyaṃ kanyā kalmaṣanāśinī bhagavatī bhāgīrathī dṛśyate // 4711
ādāvāyuḥ parīkṣeta paścāllakṣaṇamuttamam / āyurhīnanarāṇāṃ ca lakṣaṇaiḥ kiṃ prayojanam // 4712
ādāvutsṛjya kāryāṇi paścācca prārthayanti ye / te loke hāsyatāṃ yānti palāṇḍuharaṇādiva // 4713
ādāveva gajendramaulivilasaddaṇḍā patākāvalī paścād vāraṇarājadhoraṇiratiproddāmayodhāśritā / uddaṇḍadhvajalāñchitāpyatha ghanībhūtā rathānāṃ tatis tatpaścāt turagāvalī vijayate yodhaiḥ samaṃ sarvataḥ // 4714
ādāveva manuṣyeṇa vartitavyaṃ yathā kṣamam / yathā nātītamarthaṃ vai paścāttāpena yujyate // 4715
ādikavī caturāsyau kamalajavalmīkajau vande / lokaślokavidhātror yayorbhidā leśamātreṇa // 4716
āditāmajananāya dehinām antatāṃ ca dadhate'napāyine / bibhrate bhuvamadhaḥ sadātha ca brahmaṇo'pyupari tiṣṭhate namaḥ // 4717
āditālo jayantaḥ syāc chṛṅgārarasasaṃyutaḥ / rudrasaṃkhyākṣarapadair āyurvṛddhikaraḥ paraḥ / eka eva laghuryasminn āditālaḥ sa kathyate // 4718
ādityacandrahariśaṃkaravāsavādyāḥ śaktā na jetumatiduḥkhakarāṇi yāni / tānīndriyāṇi balavanti sudurjayāni ye nirjayanti bhuvane balinasta eke // 4719
ādityacandrāvanijajñajīvaḥ śukrārkaputrā api rāhuketū / kurvantu nityaṃ dhanadhānyasauṣṭhyaṃ dīrghāyurārogyaśubhānyamī vaḥ // 4720
ādityacandrāvanilānalau ca dyaurbhūmirāpo hṛdayaṃ yamaśca / ahaśca rātriśca ubhe ca sandhye dharmaśca jānāti narasya vṛttam // 4721
ādityasya gatāgatairaharahaḥ saṃkṣīyate jīvitaṃ vyāpārairbahukāryabhāragurubhiḥ kālo na vijñāyate / dṛṣṭvā janmajarāvipattimaraṇaṃ trāsaś ca notpadyate pītvā mohamayīṃ pramādamadirāmunmattabhūtaṃ jagat // 4722
ādityasya namaskāraṃ ye kurvanti dine dine / janmāntarasahasreṣu dāridryaṃ nopajāyate // 4723
ādityasyodayo gānaṃ tāmbūlaṃ bhāratīkathā / iṣṭā bhāryā sumitraṃ ca apūrvāṇi dine dine // 4724
ādityāḥ kiṃ daśaite pralayabhayakṛtaḥ svīkṛtākāśadeśāḥ kiṃ volkāmaṇḍalāni tribhuvanadahanāyodyatānīti bhītaiḥ / pāyāsurnārasiṃhaṃ vapuramaragaṇairbibhrataḥ śārṅgapāṇer dṛṣṭā dṛptāsurorastaladaraṇagaladraktaraktā nakhā vaḥ // 4725
ādityādapi nityadīptamamṛtaprasyandi candrādapi trailokyābharaṇaṃ maṇerapi tamaḥkāṣaṃ hutāśādapi / viśvāloki vilocanādapi parabrahmasvarūpādapi svāntānandanamastu dhāma jagatastoṣāya sārasvatam // 4726
ādityādigrahāḥ sarve nakṣatrāṇi ca rāśayaḥ / āyuḥ kurvantu te nityaṃ yasyaiṣā janmapatrikā // 4727
ādityādyā grahāḥ sarve yathā tuṣyanti dānataḥ / sarvasve'pi na tuṣyeta jāmātā daśamo grahaḥ // 4728.1
ādityāya tamaḥ sṛṣṭaṃ meghāya grīṣmaśoṣaṇam / mārgaśramas tu vṛkṣāya duḥkhinas tūpakāriṇe // 4728.2
ādityo'yaṃ sthito mūḍhāḥ snehaṃ kuruta mā bhayam / bahurūpo muhūrtaśca jīvetāpi kadācana // 4729
ādimatsyaḥ sa jayatād yaḥ śvāsocchvāsitairjalaiḥ / gagane vidadhe'mbhodhiṃ gaganaṃ ca mahodadhau // 4730
ādimadhyanidhaneṣu sauhṛdaṃ sajjane bhavati netare jane / chedatāpananigharṣatāḍanair nānyabhāvamupayāti kāñcanam // 4731
ādimadhyāntarahitaṃ daśāhīnaṃ purātanam / advitīyamahaṃ vande madvastrasadṛśaṃ harim // 4732
ādimadhyāvasāne ca naiva gacchati vikriyām / ata eva kulīnānāṃ nṛpāḥ kurvanti saṃgraham // 4733
ādirājayaśobimbam ādarśaṃ prāpya vāṅmayam / teṣāmasaṃnidhāne'pi na svayaṃ paśya naśyati // 4734
ādīptavahnisadṛśairmarutāvadhūtaiḥ sarvatra kiṃśukavanaiḥ kusumāvanamraiḥ / sadyo vasantasamayena samāgateyaṃ raktāṃśukā navavadhūriva bhāti bhūmiḥ // 4735
ādīrgheṇa calena vakragatinā tejasvinā yoginā nīlābjadyutināhinā varamahaṃ dṛśyo na taccakṣuṣā / daṣṭe santi cikitsakā diśi diśi prāyeṇa dharmārthino mugdhākṣīkṣaṇavīkṣitasya nahi me vaidyo na cāpyauṣadham // 4736
ādūrāt pratipānthamāhitadṛśaḥ pratyāśayonmīlati dhvānte svāntamaharvyaye'pi na parāvṛttaṃ kuraṅgīdṛśaḥ / tasyā niḥsahabāhuvallivigaladdhammillavad bhaṅgura- grīvaṃ dīrghamajīvavat priyasakhīvargeṇa nītaṃ vapuḥ // 4737
ādṛtakupitabhavānī- kṛtakaramālādibandhanavyasanaḥ / kelikalākalahādau devo vaḥ śaṃkaraḥ pāyāt // 4738
ādṛtā nakhapadaiḥ parirambhāś cumbitāni ghanadantanipātaiḥ / saukumāryaguṇasaṃbhṛtakīrtir vāma eva surateṣvapi kāmaḥ // 4739
ā dṛṣṭiprasarāt priyasya padavīmudvīkṣya nirviṇṇayā viśrānteṣu pathiṣvahaḥpariṇatau dhvānte samutsarpati / gatvaikaṃ saśucā gṛhaṃ prati padaṃ pānthastriyāsmin kṣaṇe mā bhūdāgata ityamandavalitagrīvaṃ punarvīkṣitam // 4740
ādeyasya pradeyasya kartavyasya ca karmaṇaḥ / kṣipramakriyamāṇasya kālaḥ pibati tadrasam // 4741
ādehadāhaṃ kusumāyudhasya vidhāya saundaryakathādaridram / tvadaṅgaśilpāt punarīśvareṇa cireṇa jāne jagadanvakampi // 4742
ādau kulaṃ parīkṣeta tato vidyāṃ tato vayaḥ / śīlaṃ dhanaṃ tato rūpaṃ deśaṃ paścāt vivāhayet // 4743
ādau gṛhītapāṇiḥ paścādārūḍhajaghanakaṭibhāgā / nakhamukhalālanasukhadā sā kiṃ rāmāsti naiva bhoḥ pāmā // 4744
ādau citte tataḥ kāye satāṃ saṃjāyate jarā / asatāṃ ca punaḥ kāye naiva citte kadācana // 4745
ādau chāyātidīrghāpi prācyāmalpatarā tataḥ / tathā maitryasatāmādau dīrghāpyalpatarā bhavet // 4746
ādau taddhitakṛt snehaṃ kāryaṃ snehamanantaram / kṛtvā sadharmavādaṃ ca madhyasthaḥ sādhayeddhitam // 4747
ādau tanvyo bṛhanmadhyā vistāriṇyaḥ pade pade / yāyinyo na nivartante satāṃ maitryaḥ saritsamāḥ // 4748
ādau tāto varaṃ paśyet tato vittaṃ tataḥ kulam / yadi kaścid vare doṣaḥ kiṃ dhanena kulena kim // 4749
ādau tāvad vyāpārasthā yamavaruṇadhanadasadṛśā bhavantyatigarvitā mānonmattā darpotsiktāḥ paribhavaharaṇaniratā bhavantyatidāruṇāḥ / bhraṣṭāstebhyo vyāpārebhyo hatinigaḍaniyatacaraṇās tathā laguḍārditā lambaiḥ kūrcairdīnairvaktrairmunaya iva śamadamaratā bhavantyatibhadrakāḥ // 4750
ādau tu mandamandāni madhye samarasāni ca / ante snehāyamānāni saṃgatānyuttamaiḥ saha // 4751
ādau tu ramaṇīyāni madhye tu virasāni ca / ante vairāyamāṇāni saṃgatāni khalaiḥ saha // 4752
ādau darśayati natiṃ yāntī yāntī samunnatiṃ dhatte / anukūlāpi varāhī cireṇa tucchaṃ phalaṃ dhatte // 4753
ādau dharme pramāṇaṃ vividhavidhibhidāśeṣatāṃ ca prayuktiṃ paurvāparyādhikārau tadanu bahuvidhaṃ cātideśaṃ tathoham / bādhaṃ tantraṃ prasaṅgaṃ nayamanayaśataiḥ samyagālocayadbhyo bhinnā mīmāṃsakebhyo vidadhati bhuvi ke sādaraṃ vedarakṣām // 4754
ādau namaskṛtiḥ paścād āśaṃsāvacanāni ca / subhāṣitapraśaṃsā ca kavikāvyastutis tataḥ // 4755
ādau namras tatah stabdhaḥ kāryakāle ca niṣṭhuraḥ / kṛte kārye punarnamraḥ śiśnatulyo vaṇigjanaḥ // 4756
ādau namrāḥ punarvakrāḥ svīyakāryeṣu tatparāḥ / kāryānte ca punarvakrāḥ kāṇvāstu prāṇaghātakāḥ // 4757
ādau na vāpraṇayināṃ praṇayo vidheyo datto'thavā pratidinaṃ paripoṣaṇīyaḥ / utkṣipya yat kṣipati tat prakaroti lajjāṃ bhūmau sthitasya patanād bhayameva nāsti // 4758
ādau necchati nojjhati smarakathāṃ vrīḍāvimiśrālasā madhye hrīparivarjitābhyuparame lajjāvinamrānanā / bhāvairnaikavidhaiḥ karotyabhinayaṃ bhūyaśca yā sādarā buddhvā puṃprakṛtiṃ yānucarati glānetaraiśceṣṭitaiḥ // 4759
ādau patravicitritaḥ punarasau mugdhaprasūnāṅkitaḥ paścāt snigdhaphalodgame ghanarasaiḥ sikto mayā sarvataḥ / dānonmattadurantavāraṇakaṭīsaṃghaṭṭanaiḥ kevalaṃ so'yaṃ ghūrṇita eva daivavaśato mākandabhūmīruhaḥ // 4760
ādau premakaṣāyitā haramukhavyāpāralolā śanair vrīḍābhāravidhūrṇitā mukulitā dhūmodgamavyājataḥ / patyuḥ saṃmilitā dṛśā sarabhasavyāvartanavyākulā pārvatyāḥ pariṇītimaṅgalavidhau dṛṣṭiḥ śivāyāstu vaḥ // 4761
ādau budhyeta paṇitaḥ paṇamānaśca kāraṇam / tato vitarkyobhayato mataḥ śreyas tato vrajet // 4762
ādau majjanacīrahāratilakaṃ netrāñjanaṃ kuṇḍalaṃ nāsāmauktikamālatīvikaraṇaṃ jhaṃkārakaṃ nūpuram / aṅge candanacarcitaṃ maṇigaṇaḥ kṣudrāvalirghaṇṭikā tāmbūlaṃ karakaṅkaṇaṃ caturatā śṛṅgārakāḥ ṣoḍaśa // 4763
ādau mātā guroḥ patnī brahmaṇī rājapatnikā / dhenurdhātrī tathā pṛthvī saptaitā mātaraḥ smṛtāḥ // 4764
ādau mānaparigraheṇa guruṇā dūraṃ samāropitā paścāttāpabhareṇa tānavakṛtā nītā paraṃ lāghavam / utsaṅgāntaravartināmanugamāt saṃpīḍitā gāmimāṃ sarvāṅgapraṇayapriyāmiva tarucchāyā samālambate // 4765
ādau yādonivāsoktiḥ pārāvāravaroktayaḥ / kṣīranīranidheruktir nadyuktirjāhnavyuktayaḥ // 4766
ādau raktaṃ punā raktaṃ madhya ujjvalabhāsvaram / durnirīkṣyaprabhāvaṃ taṃ dṛśyaṃ draṣṭāramāśraye // 4767
ādau rājetyadhīrākṣi pārthivaḥ ko'pi gīyate / sanātanaśca naivāsau rājā nāpi sanātanaḥ // 4768
ādau rūpavināśinī kṛśakarī kāmasya vidhvaṃsinī prajñāmāndyakarī tapaḥkṣayakarī dharmasya nirmūlinī / putrabhrātṛkalatrabhedanakarī lajjāṅkuracchedinī sā māṃ pīḍati sarvadoṣajananī prāṇāpahantrī kṣudhā // 4769
ādau rūpavināśinī kṛśakarī kāmāṅkuracchedinī putrāmitrakalatrabhedanakarī garvāṅkuracchedinī / kāmaṃ mandakarī tapaḥkṣayakarī dharmasya nirmūlanī sā māṃ saṃprati sarvarogajananī prāṇāpahantrī kṣudhā // 4770
ādau lajjayati kṛtaṃ madhye paribhavati riktamavasāne / khalasaṃgatasya kathayata yadi susthitamasti kiṃcidapi // 4771
ādau varaṃ nirdhanatvaṃ dhanikatvamanantaram / tathādau pādagamanaṃ yānagatvamanantaram / sukhāya kalpate nityaṃ duḥkhāya viparītakam // 4772
ādau vitatya caraṇau vinamayya kaṇṭham utthāpya vaktramabhihatya muhuśca vatsāḥ / mātrā vivartitamukhaṃ mukhalihyamāna- paścārdhasusthamanasaḥ stanamutpibanti // 4773
ādau vismayanistaraṅgamanu ca preṅkholitaṃ sādhvasair vrīḍānamramatha kṣaṇaṃ pravikasattāraṃ didṛkṣārasaiḥ / ākṛṣṭaṃ sahajābhijātyakalanāt premṇā purah preritaṃ cakṣurbhūri kathaṃkathaṃcidagamat preyāṃsameṇīdṛśaḥ // 4774
ādau veśyā punardāsī paścād bhavati kuṭṭinī / sarvopāyaparikṣīṇā vṛddhā nārī pativratā // 4775
ādau hālāhalahutabhujā dattahastāvalambo bālye śaṃbhorniṭilamahasā baddhamaitrīnirūḍhaḥ / prauḍho rāhorapi mukhaviṣeṇāntaraṅgīkṛto yaḥ so'yaṃ candras tapati kiraṇairmāmiti prāptametam // 4776
ādyaḥ kopastadanu madanastvadviyogas tṛtīyaḥ śāntyai dūtīvacanamaparaḥ pañcamaḥ śītabhānuḥ / itthaṃ bālā niravadhi paraṃ tvāṃ phalaṃ prārthayantī hā hā pañcajvalanamadhunā sevate yoginīva // 4777
ādyaḥ praveśasamayaḥ sa kaleryugasya prāptastiraskṛtabahūdakahaṃsasārthaḥ / āhūya sādaratayā tapaso'nti me'hni kāṇo dvijaḥ pratigṛhaṃ bata yatra pūjyaḥ // 4778
ādyakālikayā buddhyā dūre śva iti nirbhayāḥ / sarvabhakṣā na paśyanti karmabhūmiṃ vicetasaḥ // 4779
ādyantau ca tadādyantau tadādyantau ca madhyamau / vahnīnduvāyuvaruṇaputrau pitṛsamaprabhau // 4780
ādyādyasya guṇaṃ teṣām avāpnoti paraḥ paraḥ / yo yo yāvatithaścaiṣāṃ sa sa tāvad guṇaḥ smṛtaḥ // 4781
ādyūnastamasāṃ cakoraramaṇīrāgābdhimanthācalo jīvāturjalajasya vāsavadiśāśailendracūḍāmaṇiḥ / ādeṣṭā śrutikarmaṇāṃ kumudinīśokāgnipūrṇāhutir devaḥ somarasāyanaṃ vijayate viśvasya bījaṃ raviḥ // 4782
ādye jagmuṣi tāmracūḍaraṭite śrotraṃ prabuddhā javāt kiṃcid vāsavadiṅmukhaṃ pravikasad dṛṣṭvā gavākṣādhvanā / saṃtrāsena samīritā priyatamapremṇā ca ruddhā śanair utthānopaniveśanāni kurute talpe muhuḥ pāṃsulā // 4783
ādyena hīnā jaladhāvadṛśyaṃ madhyena hīnaṃ bhuvi varṇanīyam / antena hīnaṃ dhvanate śarīraṃ hemābhidhaḥ sa śriyamātanotu // 4784
ādye baddhā virahadivase yā śikhā dāma hitvā śāpasyānte vigalitaśucā yā mayodveṣṭanīyā / sparśakliṣṭāmayamitanakhenāsakṛt sārayantīṃ gaṇḍābhogāt kaṭhinaviṣayāmekaveṇīṃ kareṇa // 4785
ādye yāme tu śaṅkhaḥ syān mahāśaṅkho dvitīyake / padmastṛtīyake yāme mahāpadmaś caturthake // 4786
ādyairmadvihitaiḥ padyaiḥ kiyadbhiraparairapi / yutā paddhatireṣāstu sajjanānandadāyinī // 4787
ādyo'dhruvas tato maṇṭhaḥ pratimaṇṭho nisārukaḥ / aḍatālas tato rāga ekatālī ca saṃmatā // 4788
ādyo'ntastho'pyanantaṃ diśati phalamasāvadvitīyaṃ dvitīyas tārtīyīkaḥ pavargaprakṛtirapi balenāpavargaṃ prasūte / turyaścāturyabhājāṃ visṛjati caturaḥ śrotrapānthaḥ pumarthān rāma tvannāmavarṇā jagati katipayaṃ kautukaṃ tanvate na // 4789
ā dvīpāt parato'pyamī nṛpatayaḥ sarve samabhyāgatāḥ kanyeyaṃ kaladhautakomalaruciḥ kīrteśca lābhaḥ paraḥ / nākṛṣṭaṃ na ca ṭaṅkitaṃ na namitaṃ notthāpitaṃ sthānataḥ kenāpīdamaho mahad dhanuridaṃ nirvīramurvītalam // 4790
ādhatte danusūnusūdanabhujākeyūravajrāṅkura- vyūhollekhapadāvalīvalimayairaṅgairmudaṃ mandaraḥ / ādhārīkṛtakūrmapṛṣṭhakaṣaṇaprakṣīṇamūlo'dhunā jānīmaḥ parataḥ payodhimathanāduccaistaro'yaṃ giriḥ // 4791
ādharmikaḥ kadaryo guṇavimukhaḥ paruṣavāganekamatiḥ / bhuṅkte saṃpadamīdṛg brūta nṛkāraḥ kimasti daivaṃ vā // 4792
ādhātuṃ vinayaṃ nirāgasi nare kupyantu nāmeśvarās tena svāśayaśuddhireva sukarā prāyaḥ prabhūṇāṃ puraḥ / mithyāmānini manyase yadi tadā nityaṃ manovartinī dhyātā tāmarasākṣi citrapaṭake kā vā tvadanyā mayā // 4793
ādhāturbhuvanaṃ tadetadakhilaṃ cakṣuṣmadākīṭakād divyaṃ cakṣurananyalabhyamubhayatrāste paraṃ duḥsaham / phāle bhūtapatermanobhavamukhakṣudrakṣayojjāgaraṃ bāṇe ca pratirājadarpadalanaṃ ballālapṛthvīpateḥ // 4794
ādhāya komalakarāmbujakelinālīm ālīsamājamadhikṛtya samālapantī / mandasmitena mayi sācivilokitena cetaścakoranayanā culukīcakāra // 4795
ādhāya dugdhakalaśe manthānaṃ śrāntadorlatā gopī / aprāptapārijātā daive doṣaṃ niveśayati // 4796
ādhāya drutamākṛterupaśamād viśvāsanaṃ saṃnidhau ekaikaṃ śapharaṃ bakoṭakapaṭācāryo jighṛkṣan muhuḥ / audāsīnyanivedanāya nidadhad dikṣu kṣaṇaṃ cakṣuṣī cañcvā kiñca parāmṛśan vapurayaṃ gāmbhīryamabhyasyati // 4797
ādhāya mūrdhani vṛthaiva bharaṃ mahāntaṃ mūrkhā nimajjatha kathaṃ bhavasāgare'smin / vinyasya bhāramakhilaṃ padayorjananyā visrabdhamuttarata palvalatulyamenam // 4798
ādhāraḥ kandamityuktaṃ svādhiṣṭhānaṃ ca janmabhūḥ / nābhistu maṇipūrākhyaṃ hṛdayaṃ viddhyanāhatam // 4799
ādhārajanmabhūtāni hṛtkaṇṭhastālunāsike / bhrūmadhye mastakadvāraṃ daśasthāneṣu dhāraṇā // 4800
ādhārāya dharāvakāśavidhaye'pyākāśamālokane bhāsvānātmamahattvasādhanavidhāvanye guṇāḥ kecana / ityasminnupakārakāriṇi sadā varge paraṃ dustyaje dainyavrīḍakalaṅkamujjhatu kathaṃ ceto mahācetasām // 4801
ādhāre hṛdaye śikhāparisare saṃdhāya medhāmayi tredhā bījatanūmanūnakaruṇāpīyūṣakallolinīm / tvāṃ mātarjapato niraṅkuśanijādvaitāmṛtāsvādana- prajñāmbhaśculukaiḥ sphurantu pulakairaṅgāni tuṅgāni me // 4802
ādhikyādadharasudhā skhalediti prāptaśaṅkayā vidhinā / racitaṃ tadupaṣṭambhe cibukaṃ pāṭīramādadhatā // 4803
ādhikṣāmāṃ virahaśayane saṃnikīrṇaikapārśvāṃ prācīmūle tanumiva kalāmātraśeṣāṃ himāṃśoḥ / nītā rātriḥ kṣaṇa iva mayā sārdhamicchāratairyā tāmevoṣṇairvirahamahatīmaśrubhiryāpayantīm // 4804
ādhivyādhiparītāya adya śvo vā vināśine / ko hi nāma śarīrāya dharmāpetaṃ samācaret // 4805
ādhivyādhiśatairvayasyatitarāmārogyamunmūlyate lakṣmīryatra patatrivac ca vivṛtadvārā iva vyāpadaḥ / jātaṃ jātamavaśyamāśu vivaśaṃ mṛtyuḥ karotyātmasāt tat kiṃ nāma niraṅkuśena vidhinā yan nirmitaṃ susthiram // 4806
ādhūtakesaro hastī tīkṣṇaśṛṅgasturaṅgamaḥ / gurusāro'yameraṇḍo niḥsāraḥ khadiradrumaḥ // 4807
ādhūtasasvedakarotpalāyāḥ smitāvagūḍhapratikūlavācaḥ / priyo vihāyādharamāyatākṣyāḥ papau cirāya pratiṣedhameva // 4808
ā dhūmād vinivartante suhṛdo bāndhavaiḥ saha / yena tat saha gantavyaṃ tat karma sukṛtaṃ kuru // 4809
ādhoraṇāṅkuśabhayāt karikumbhayugmaṃ jātaṃ payodharayugaṃ hṛdaye'ṅganānām / tatrāpi vallabhanakhakṣatabhedabhinnaṃ naivānyathā bhavati yallikhitaṃ vidhātrā // 4810
ādhoraṇānāṃ gajasaṃnipāte śirāṃsi cakrairniśitaiḥ kṣurāgraiḥ / hṛtānyapi śyenanakhāgrakoṭi- vyāsaktakeśāni cireṇa petuḥ // 4811
ādhmātoddhatadāvavahnisuhṛdaḥ kīrṇoṣṇareṇūtkarāḥ saṃtaptādhvagamuktakhedaviṣamaśvāsoṣmasaṃvādinaḥ / tṛṣṇārtājagarāyatāsyakuharakṣiprapraveśotk aṭāḥ bhrūbhaṅgairiva tarjayanti pavanāḥ pluṣṭasthalīkajjalaiḥ // 4812
ānanaṃ mṛgaśāvākṣyā vīkṣya lolālakāvṛtam / bhramadbhramarasaṃbhāraṃ smarāmi sarasīruham // 4813
ānanarta purā śaṃbhur govindo rāsakṛttathā / brahmā paśutvamāpannaḥ strībhiḥ ko na viḍambitaḥ // 4814
ānanasya mama cedanaucitī nirdayaṃ daśanadaṃśadāyinaḥ / śodhyate sudati vairamasya tat kiṃ tvayā vada vidaśya nādharam // 4815
ānanāni hariṇīnayanānām adbhutāni ca samīkṣya jagatyām / lajjayeva ghanamaṇḍalalīno mandamandamahahendurudeti // 4816
ānanenduśaśalakṣma kapole sādaraṃ viracitaṃ tilakaṃ yat / tatpriye viracitāvadhibhaṅge dhautamīkṣaṇajalaistaralākṣyāḥ // 4817
ānanairvicakase hṛṣitābhir vallabhānabhi tanūbhirabhāvi / ārdratāṃ hṛdayamāpa ca roṣo lolati sma vacaneṣu vadhūnām // 4818
ānandaṃ kumudādīnām induḥ kandalayannayam / laṅghayatyambarābhogaṃ hanūmāniva sāgaram // 4819
ānandaṃ kṛtameva kairavakulaṃ prollāsito vāridhiḥ saṃtāpaṃ tapanopalasya śamitaḥ kāntyā diśo'laṃkṛtāḥ / etenābhyudayena candra bhavatā trailokyamāpyāyitaṃ kaivalyaṃ kamalasya daivaghaṭitaṃ nātrāpi nindyo bhavān // 4820
ānandaṃ dadhati mukhe karodakena śyāmāyā dayitatamena sicyamāne / īrṣyantyā vadanamasiktamapyanalpa- svedāmbusnapitamajāyatetarasyāḥ // 4821
ānandaṃ viduṣāṃ tanoti tanute karṇajvaraṃ vidviṣāṃ śrīmānādivarāhapādasarasījanma praṇāmaṃ muhuḥ / sadbandhurguṇasindhurandhalaguḍo dharmasya vartmāvaneḥ śrīmallakṣmaṇasenadakṣiṇabhujādaṇḍo'pi daṇḍe kaṭuḥ // 4822
ānandaṃ sadanaṃ sutāśca sudhiyaḥ kāntā na durbhāṣiṇī sanmitraṃ sudhanaṃ svayoṣiti ratiścājñāparāḥ sevakāḥ / ātithyaṃ śivapūjanaṃ pratidinaṃ miṣṭānnapānaṃ gṛhe sādhoḥ saṅgamupāsate ca satataṃ dhanyo gṛhasthāśramaḥ // 4823
ānandakandamakarandakarambitāni paṅkeruhāṇi parihṛtya samāgatas tvam / saurabhyasāri sahakāri tathā vidheyaṃ yenopahāsaviṣayo na bhaved dvirephaḥ // 4824
ānandakandamakhilaśrutisāramekam adhyātmadīpamatidustaramañjanābham / ākṛṣya sāndrakucayoḥ parirabhya kāmaṃ saṃprāpya gopavanitā bata puṇyapuñjāḥ // 4825
ānandakāri madanajvaradarpahāri pīyūṣapaṅkaparihāsarasānukāri / premaprasāri paramābhyudayānukāri vāmabhruvāṃ harati kiṃ na mano vikāri // 4826
ānanda kvacidañca muñca hṛdayaṃ cāturya dhairya tvayā stheyaṃ kveti vicāryatāṃ rasikate niryāhi paryākulā / raktāmbhojaparītaṣaṭpadanadatpakṣopamānakṣama- kṣubhyatpakṣmacalācalekṣaṇayugaṃ paśyāmi tasyā mukham // 4827
ānandajaḥ śokajamaśru bāṣpas tayoraśītaṃ śiśiro bibheda / gaṅgāsarayvorjalamuṣṇataptaṃ himādrinisyanda ivāvatīrṇaḥ // 4828
ānandatāṇḍavapure draviḍasya gehe citraṃ vasiṣṭhavanitāsamamājyapātram / vidyullateva parinṛtyati tatra darvī dhārāṃ vilokayati yogabalena siddhaḥ // 4829
ānandadhāmani cidekarase'dvitīye tasmin pade'stu mama cittamagocare'pi / yat sadvrajasthitijuṣāṃ suhṛdāṃ kumārā- dīnāmadhīnamiva gocaratāmupaiti // 4830
ānandabāṣparomāñcau yasya svecchāvaśaṃvadau / kiṃ tasya sādhanairanyaiḥ kiṃkarāḥ sarvapārthivāḥ // 4831
ānandamamandamimaṃ kuvalayadalalocane dadāsi tvam / virahastvayaiva janitas tāpayatitarāṃ śarīraṃ me // 4832
ānandamātramakarandamanantagandhaṃ yogīndrasusthiramilindamapāstabandham / vedāntasūryakiraṇaikavikāsaśīlaṃ herambapādaśaradambujamānato'smi // 4833
ānandamādadhatamāyatalocanānām ānīlamāvalitakandharamāttavaṃśam / āpādamā mukuṭamākalitāmṛtaugham ākāramākalayatāmamumantaraṃ naḥ // 4834
ānandamiśramadanajvaradīpanāni gāḍhānurāgarasavanti tadā tadā ca / snehāṅkanāni mama mugdhadṛśaśca kaṇṭhe kaṣṭaṃ smarāmi tava tāni gatāgatāni // 4835
ānandamugdhanayanāṃ śriyamaṅkabhittau bibhrat punātu bhavato bhagavān nṛsiṃhaḥ / yasyāvalokanavilāsavaśādivāsīd utsannalāñchanamṛgaḥ kamalāmukhenduḥ // 4836
ānandamṛgadāvāgniḥ śīlaśākhimadadvipaḥ / jñānadīpamahāvāyur ayaṃ khalasamāgamaḥ // 4837
ānandayati ko'tyarthaṃ sajjanāneva bhūtale / prabodhayati padmāni tamāṃsi ca nihanti kaḥ // 4838
ānandayati sattvāni yo hi maṅgalamañjuvāk / nindāmeṣyati loke saḥ paravākyanigūhakaḥ // 4839
ānandayantamaravindavanāni dhūpair udvejayantamasakṛnnavakairavāṇi / prakṣālayantamabhito bhuvanāni dhāmnā bhāsvantamantakamahaṃ vipadāṃ bhajāmi // 4840
ānandayanti madayanti viṣādayanti yūnāṃ manāṃsi tava yāni vilokanāni / kiṃ mantramāvahasi tādṛśamauṣadhaṃ vā kiṃ vā kṛśodari dṛśoriyameva rītiḥ // 4841
ānandayanti yuktyā tāḥ sevitā ghnanti cānyathā / durvijñeyāḥ prakṛtyaiva tasmād veśyā viṣopamāḥ // 4842
ānandasindhuraticāpalaśālicitta- saṃdānanaikasadanaṃ kṣaṇamapyamuktā / yā sarvadaiva bhavatā tadudantacintā tāntiṃ tanoti tava saṃprati dhigdhigasmān // 4843
ānandasundarapurandaramuktamālyaṃ maulau haṭhena nihitaṃ mahiṣāsurasya / pādāmbujaṃ bhavatu me vijayāya mañju- mañjīraśiñjitamanoharamambikāyāḥ // 4844
ānandastimitāḥ samādhiṣu mukhe gauryā vilāsālasāḥ saṃbhrāntāḥ kṣaṇamadbhutāḥ kṣaṇamatha smerā nije vaikṛte / krūrāḥ kṛṣṭaśarāsane manasije dagdhe ghṛṇākūṇitās tatkāntāruditeśrupūrataralāḥ śaṃbhordṛśaḥ pāntu vaḥ // 4845
ānandasrutirātmano nayanayorantaḥsudhābhyañjanaṃ prastāraḥ praṇayasya manmathataroḥ puṣpaṃ prasādo rateḥ / ālānaṃ hṛdayadvipasya viṣayāraṇyeṣu saṃcāriṇo daṃpatyoriha labhyate sukṛtataḥ saṃsārasāraḥ sutaḥ // 4846
ānandānatamīlitākṣiyugalaṃ kiṃ tvaṃ mudhā tiṣṭhasi jñāto'si prakaṭaprakampapulakairaṅgaiḥ sthitaṃ mugdhayā / muñcaināṃ jaḍa kiṃ na paśyasi galadvāṣpāmbudhautānanāṃ sakhyaivaṃ gadite vimucya rabhasāt kaṇṭhe vilagno mayā // 4847
ānandāya ca vismayāya ca mayā dṛṣṭo'si duḥkhāya vā vaitṛṣṇyaṃ tu mamāpi saṃprati kutastvaddarśane cakṣuṣaḥ / tvatsāṃgatyasukhasya nāsmi viṣayastatkiṃ vṛthā vyāhṛtair asmin viśrutajāmadagnyadamane pāṇau dhanurjṛmbhatām // 4848
ānandāya satāṃ bhūyāt subhāṣitamidaṃ mama / pṛthakpaddhatisaṃmiśraparicchedairmanoramam // 4849
ānandāśru pravṛttaṃ me kathaṃ dṛṣṭvaiva kanyakām / akṣi me puṣparajasā vātoddhūtena dūṣitam // 4850
ānandinī roditi vā nikāmaṃ yā duḥkhitā hāsyarasaṃ vidhatte / raktā viraktā viratā ratā ca durlakṣyacittā khalu vāṇinī yā // 4851
ānandena yaśodayā samadanaṃ gopāṅganābhiściraṃ sāśaṅkaṃ balavidviṣā sakusumaṃ siddhaiḥ pṛthivyākulam / serṣyaṃ gopakumārakaiḥ sakaruṇaṃ pauraiḥ suraiḥ sasmitaṃ yo dṛṣṭaḥ sa punātu vo madhuripuḥ protkṣiptagovardhanaḥ // 4852
ānandodgatabāṣpapūrapihitaṃ cakṣuḥ kṣamaṃ nekṣituṃ bāhū sveditayaiva kampavidhurau śaktau na kaṇṭhagrahe / vāṇī sādhvasagadgadākṣarapadā saṃkṣobhalolaṃ manaḥ satyaṃ yat priyasaṃgamo'pi sucirājjāto viyogāyate // 4853
ānandormivyatikaradarasmerasaṃsaktapakṣma premodgārapravaṇamasṛṇārecitasnigdhatāram / antaścintābharaparicayākuñcitabhrūlatāntaṃ cakṣuśceto harati hariṇīlocanāyāḥ tadetat // 4854
ānamrāḥ stabakabhareṇa pallavinyaḥ śobhante kati na latāḥ parāgapūrṇāḥ / āmode madhuni ca mārdave ca tāsāṃ yo bhedaḥ sa khalu madhuvrataikavedyaḥ // 4855
ānamrāsyāḥ pihitavadanā cittamadhye nirīkṣye mānārambhaḥ sumukhi saphalo māmakīnaḥ kathaṃ syāt / yasyāṃ yasyāṃ diśi diśi mukhaṃ mānato'haṃ nayāmi tasyāṃ tasyāṃ sajalajaladaśyāmalo nandasūnuḥ // 4856
ānayati pathikataruṇaṃ hariṇa iha prāpayannivātmānam / upakalamago'pi komala- kalamāvalikavalanottaralaḥ // 4857
ā nābheḥ sarasi natabhruvāvagāḍhe cāpalyādatha payasas taraṅgahastaiḥ / ucchrāyi stanayugamadhyarohi labdha- sparśānāṃ bhavati kuto'thavā vyavasthā // 4858
ānāmya phalinīṃ śākhāṃ pakvaṃ pakvaṃ praśātayet / phalārtho'yaṃ samārambho loke puṃsāṃ vipaścitām // 4859
ānāyamiva matsyānāṃ pañjaraṃ śakuneriva / samastapāśaṃ mūḍhasya bandhanaṃ vāmalocanā // 4860
ānītā naṭavanmayā tava puraḥ śrīrāma yā bhūmikā vyomākāśakhakhāṃbarābdhivasavas tvatprītaye'dyāvadhi / prīto yarhi nirīkṣaṇāt tvamadhunā yat prārthitaṃ dehi me no ced brūhi kadāpi mānaya punarmāmīdṛśīṃ bhūmikām // 4861
ānītā śayanāṅgane priyasakhīvṛndaiḥ kathaṃcicchalāc citrākrāntakuraṅgikeva vigalannetrāmbudhārātatiḥ / bāṣpodvāsamukhī vidhūnitakarā nikṣepitāṅghridvayā viṣvagvellitakuntalā navavadhūrbhāgyena saṃbhujyate // 4862
ānītairiṣukāra kāraṇamiha ślāghyaiḥ kimebhiḥ śaraiḥ prakhyātāmapi kiṃ na pāmarapurīmetāṃ puraḥ paśyasi / dātraṃ pātramiti bravīti kurute stotrāṇi totre rasaṃ dhatte yatra hale kutūhalamapi grāmīṇakagrāmaṇīḥ // 4863
ānīto malayācalānmalayajo ratnasthale ropitaḥ pīyūṣeṇa pariplutaḥ pratidinaṃ yatnena saṃvarddhitaḥ / ārabdhaṃ yadi tena saurabhabharairbhūmaṇḍalaṃ vāsituṃ tasminneva dine vidhātṛvaśato vajreṇa cūrṇīkṛtaḥ // 4864
ānīyate śarīreṇa kṣīṇo'pi vibhavaḥ punaḥ / vibhavaḥ punarānetuṃ śarīraṃ kṣīṇamakṣamaḥ // 4865
ānīlacūcukaśilīmukhamudgataika- romāvalīvipulanālamidaṃ priyāyāḥ / uttuṅgasaṃgatapayodharapadmayugmaṃ nābheradhaḥ kathayatīva mahānidhānam // 4866
ānīlāṃ karapallavairapanayannacchāṃ tamaḥkañcukīm āśāṃ saṃprati vāsavīmanusarannakṣīṇarāgaḥ śaśī / asyāśca stanasaṅginīmiva vahannaṅgena kastūrikām āliṅgatyayamādareṇa rajanīmardhonmiṣattārakām // 4867
ānukūlyena daivasya vartitavyaṃ sukhārthinā / dustaraṃ pratikūlaṃ hi pratisrota ivāmbhasaḥ // 4868
ānṛśaṃsyaṃ kṣamā satyam ahiṃsā dama ārjavam / prītiḥ prasādo mādhuryaṃ mārdavaṃ ca yamā daśa // 4869
ānṛśaṃsyaṃ paro dharmaḥ kṣamā ca paramaṃ balam / ātmajñānaṃ paraṃ jñānaṃ na satyād vidyate param // 4870
ānṛśaṃsyaṃ paro dharmaḥ sarvaprāṇabhṛtāṃ mataḥ / tasmād rājānṛśaṃsyena pālayet kṛpaṇaṃ janam // 4871
ānṛśaṃsyamanukrośaḥ śrutaṃ śīlaṃ damaḥ śamaḥ / rāghavaṃ śobhayantyete ṣaḍguṇāḥ puruṣottamam // 4872
ānetuṃ na gatā kimu priyasakhī bhīto bhujaṅgāt kimu kruddho vā pratiṣedhavāci kimasau prāṇeśvaro vartate / itthaṃ karṇasuvarṇaketakarajaḥpātopaghātacchalād akṣṇoḥ kāpi navoḍhanīrajamukhī bāṣpodakaṃ muñcati // 4873
āntaramapi bahiriva hi vyañjayituṃ rasamaśeṣataḥ satatam / asatī satkavisūktiḥ kācaghaṭīti trayaṃ veda // 4874
āntare caiva bāhye ca rājā yaścaiva sarvadā / ādiṣṭo naiva kampeta sa rājavasatiṃ vaset // 4875
āntarebhyaḥ parān rakṣet parebhyaḥ punarāntarān / parān parebhyaḥ svān svebhyaḥ sarvān rakṣeta sarvadā // 4876
āndolanairmadvapuṣā lagantīṃ smarāmi veṇīṃ puruṣāyitāyāḥ / samācarantyāḥ suratopadeśaṃ tasyāḥ kaśāvallimiva priyāyāḥ // 4877
āndolayan girinikuñjakarañjarājīr nājīgaṇaḥ kalabha kaṃcana pauruṣeṇa / īṣatsamunmiṣitalocanakoṇa eva kaṇṭhīrave kimiti jīvitamujjahāsi // 4878
āndolayantī vapurāyatākṣī hindolikāyāṃ kanakāṅgayaṣṭiḥ / atarki lokairgaganāntarasthā svardevatevākhilarūparamyā // 4879
āndolayasyavirataṃ gaganārkamaṅke tārāgaṇaṃ ca śaśinaṃ ca tathetarāṇi / tejāṃsi bhāsurataḍitprabhṛtīni sādho citraṃ tathāpi na jahāsi yadāndhyamantaḥ // 4880
āndolalolakeśīṃ calakāñcīkiṅkiṇīgaṇakvaṇitām / smarasi puruṣāyitāṃ tāṃ smaracāmaracihnayaṣṭimiva // 4881
āndhratvamāndhrabhāṣā ca prābhākarapariśramaḥ / tatrāpi yājuṣī śākhā nālpasya tapasaḥ phalam // 4882
āndhrī prītinibandhanaikanipuṇā lāṭī vidagdhapriyā karṇāṭī suratopacāracaturā nārī śuciścolikā / ābhīrī puruṣāyitapriyaratā lajjānvitā gūrjarī kāśmīrī ratilālasā nidhuvane dhṛṣṭā mahārāṣṭrakī // 4883
ānvīkṣikīṃ trayīṃ vārtāṃ daṇḍanītiṃ ca pārthivaḥ / tadvidyaistatkriyopetaiś cintayed vinayānvitaḥ // 4884
ānvīkṣikī trayī vārtā daṇḍanītiśca śāśvatī / vidyāścatasra evaitā lokasaṃsthitihetavaḥ // 4885
ānvīkṣikyātmavijñānaṃ dharmādharmau trayīsthitau / arthānarthau tu vārtāyāṃ daṇḍanītyāṃ nayetarau // 4886
ānvīkṣikītrayīvārtāḥ satīrvidyāḥ pracakṣate / satyo'pi hi na satyastā daṇḍanītestu viplave // 4887
daṇḍanītiryadā samyaṅ netāramadhitiṣṭhati / tadā vidyāvidaḥ śeṣā vidyāḥ samyagupāsate // 4888
ānvīkṣikyātmavidyā syād īkṣaṇāt sukhaduḥkhayoḥ / īkṣamāṇas tayā tattvaṃ harṣaśokau vyudasyati // 4889
ānvīkṣikī trayī vārtā daṇḍanītiśca śāśvatī / vidyāścatasra evaitā abhyased nṛpatiḥ sadā // 4890
ānvīkṣikyāṃ tarkaśāstraṃ vedāntādyaṃ pratiṣṭhitam / trayyāṃ dharmo hyadharmaśca kāmo'kāmaḥ pratiṣṭhitaḥ // 4891
ānvīkṣikyātmavijñānād harṣaśokau vyudasyati / ubhau lokāvavāpnoti trayyāṃ tiṣṭhan yathāvidhi // 4892
āpah pavitraṃ prathamaṃ pṛthivyām apāṃ pavitraṃ paramaṃ ca mantrāḥ / teṣāṃ ca sāmargyajuṣāṃ pavitraṃ maharṣayo vyākaraṇaṃ nirāhuḥ // 4893
āpajjalanimagnānāṃ hriyatāṃ vyasanormibhiḥ / vṛddhavākyairvinā nūnaṃ naivottāraṃ kathaṃcana // 4894
āpatkāle tu saṃprāpte yan mitraṃ mitrameva tat / vṛddhikāle tu saṃprāpte durjano'pi suhṛd bhavet // 4895
āpatkāle nṛṇāṃ nūnaṃ maraṇaṃ naiva labhyate // 4896
āpatkālopayuktāsu kalāsu syāt kṛtaśramaḥ / nṛtyavṛttirvirāṭasya kirīṭī bhavane'bhavat // 4897
āpat tulā sahāyānām ātmanaḥ pauruṣasya ca / anāpadi suhṛt sarvaḥ svayaṃ ca puruṣāyate // 4898
āpattau patitānāṃ yeṣāṃ vṛddhā na santi śāstāraḥ / te śocyā bandhūnāṃ jīvanto'pīha mṛtatulyāḥ // 4899
āpatsamuddharaṇadhīradhiyaḥ pareṣāṃ jātā mahatyapi kule na bhavanti sarve / vindhyāṭavīṣu viralāḥ khalu pādapāste ye dantidantamusalollikhanaṃ sahante // 4900
āpatsu kiṃ viṣādena saṃpattau vismayena kim / bhavitavyaṃ bhavatyeva karmaṇāmeṣa niścayaḥ // 4901
āpatsu ca na muhyanti narāḥ paṇditabuddhayaḥ / manodehasamutthābhyāṃ duḥkhābhyāmarpitaṃ jagat // 4902
āpatsu mitraṃ jānīyād raṇe śūraṃ rahaḥ śucim / bhāryāṃ ca vibhave kṣīṇe durbhikṣe ca priyātithim // 4903
āpatsvamūḍho dhṛtimān yah samyak pratipadyate / karmaṇyavaśyakāryāṇi tamāhuḥ paṇḍitaṃ budhāḥ // 4904
āpatsveva hi mahatāṃ śaktirabhivyajyate na saṃpatsu / aguros tathā na gandhaḥ prāgasti yathāgnipatitasya // 4905
āpadaṃ pratariṣyāmo yūyaṃ yuktyā vadiṣyatha / bhavanto mama mitrāṇi bhavatsu nāsti bhṛtyatā // 4906
āpadaṃ prāpnuyāt svāmī yasya bhṛtyasya paśyataḥ / prāṇeṣu vidyamāneṣu sa bhṛtyo narakaṃ vrajet // 4907
āpadaḥ kṣaṇamāyānti saṃpadaḥ kṣaṇameva ca / kṣaṇaṃ janmātha maraṇaṃ mune kimiva na kṣaṇam // 4908
āpadaḥ santi mahatāṃ mahatāmeva saṃpadaḥ / itareṣāṃ manuṣyāṇaṃ nāpado na ca saṃpadaḥ // 4909
āpadarthe dhanaṃ rakṣec śrīmatāṃ kuta āpadaḥ / kadāciccalate lakṣmīḥ saṃcitaṃ ca vinaśyati // 4910
āpadarthe dhanaṃ rakṣed dārān rakṣed dhanairapi / ātmānaṃ satataṃ rakṣed dārairapi dhanairapi // 4911
āpadāṃ kathitaḥ panthā indriyāṇāmasaṃyamaḥ / tajjayaḥ saṃpadāṃ mārgo yeneṣṭaṃ tena gamyatām // 4912
āpadāmatha kāle tu kurvīta na vicālayet / aśaknuvaṃśca yuddhāya niṣpatet saha mantribhiḥ // 4913
āpadāmapahartāraṃ dātāraṃ sarvasaṃpadām / lokābhirāmaṃ śrīrāmaṃ bhūyo bhūyo namāmyaham // 4914
āpadāmāgamaṃ dṛṣṭvā na viṣaṇṇo bhaved vaśī / saṃpadaṃ ca suvistīrṇāṃ prāpya no'dhṛtimān bhavet // 4915
āpadāmāpatantīnāṃ hito'pyāyāti hetutām / mātṛjaṅghā hi vatsasya stambhībhavati bandhane // 4916
āpadāsthitapanthānām indriyāṇāmasaṃyamāt / tyajyate saṃpadāṃ mārgo yo neṣṭastena paśyata // 4917
āpadi mitraparīkṣā śūraparīkṣā raṇāṅgaṇe bhavati / vinaye vaṃśaparīkṣā striyaḥ parīkṣā tu nirdhane puṃsi // 4918
āpadi yenopakṛtaṃ yena ca hasitaṃ daśāsu viṣamāsu / upakṛtya tayorubhayoḥ punarapi jātaṃ naraṃ manye // 4919
āpado mahatāmeva mahatāmeva saṃpadaḥ / kṣīyate vardhate candraḥ kadācin naiva tārakāḥ // 4920
āpadgataṃ hasasi kiṃ draviṇāndha mūḍha lakṣmīḥ sthirā na bhavatīti kimatra citram / kiṃ tvaṃ na paśyasi na ghaṭīrjalayantracakre riktā bhavanti bharitāḥ punareva riktāḥ // 4921
āpadgataḥ khalu mahāśayacakravartī vistārayatyakṛtapūrvamudārabhāvam / kālāgururdahanamadhyagataḥ samantāl lokottaraṃ parimalaṃ prakaṭīkaroti // 4922
āpadgrāhagṛhītānāṃ vṛddhāḥ santi na paṇḍitāḥ / yeṣāṃ mokṣayitāro vai teṣāṃ śāntirna vidyate // 4923
āpadbhujaṅgadaṣṭasya mantrahīnasya sarvadā / vṛddhavākyauṣadhā nūnaṃ kurvanti kila nirviṣam // 4924
āpadyapi durantāyāṃ naiva gantavyamakrame / rāhurapyakrameṇaiva pibannapyamṛtaṃ mṛtaḥ // 4925
āpadyunmārgagamane kāryakālātyayeṣu ca / apṛṣṭo'pi hitānveṣī brūyāt kalyāṇabhāṣitam // 4926
āpannamahitaṃ dṛṣṭvā na dūyeta kadācana / tadunmūlanakālo'yaṃ vidhinā nanu sūcitaḥ // 4927
āpannayā sannagirā vepamānorumūlayā / jāto me jarayā sārdhaṃ navavadhveva saṃgamaḥ // 4928
āpannavatsala jagajjanataikabandho vidvanmarālakamalākara rāmacandra / janmādikarmavidhuraiḥ sumanaścakorair ācamyatāṃ tava yaśaḥ śaradāṃ sahasram // 4929
āpannāśāya vibudhaiḥ kartavyāḥ suhṛdo'malāḥ / na taratyāpadaṃ kaścid yo'tra mitravivarjitaḥ // 4930
āpanno'smi śaraṇyo'smi sarvāvasthāsu sarvadā / bhagavaṃstvāṃ prapanno'smi rakṣa māṃ śaraṇāgatam // 4931
āpanmūlaṃ khalu yuvatayas tannimitto'vamānas tāsāṃ yāvat salilalaharībhaṅguraḥ pakṣapātaḥ / apyevaṃ bho pariṇataśaraccandrabimbābhirāmaṃ dūrīkartuṃ vadanakamalaṃ nālamasmatpriyāyāḥ // 4932
ā paritoṣād viduṣāṃ na sādhu manye prayogavijñānam / balavadapi śikṣitānām ātmanyapratyayaṃ cetaḥ // 4933
āpaskārāllūnagātrasya bhūmiṃ niḥsādhāraṃ gacchato'vāṅmukhasya / labdhāyāmaṃ dantayoryugmameva svaṃ nāgasya prāpaduttambhanatvam // 4934
āpāṭalādharamadhīravilolanetram āmodanirbharitamadbhutakāntipūram / āvismitāmṛtamanusmṛtilobhanīyam āmudritānanamaho madhuraṃ murāreḥ // 4935
āpāṭalaiḥ prathamamaṅkuritairmayūkhair ahnāṃ patiḥ prathamaśailavihāriṇīnām / so'yaṃ karoti surapuṅgavasundarīṇāṃ karṇeṣu kalpatarupallavabhaṅgalakṣmīm // 4936
āpāṇigrahaṇādatipraṇayinī kaṇṭhasthitāhaṃ vibhoḥ sarvaireva haripriyeti kamalā so'pyucyate mādhavaḥ / no tenāpi dunomi matsutagaṇāḥ padmāsutasyānugā vāṇyetyādhinivāraṇāya satataṃ saṃgīyate vīṇayā // 4937
āpāṇḍu pīnakaṭhinaṃ vartulaṃ sumanoharam / karairākṛṣyate'tyarthaṃ kiṃ vṛddhairapi saspṛham // 4938
āpāṇḍurāḥ śirasijāstrivalī kapole dantāvalī vigalitā na ca me viṣādaḥ / eṇīdṛśo yuvatayaḥ pathi māṃ vilokya tāteti bhāṣaṇaparāḥ khalu vajrapātaḥ // 4939
āpāṇḍurā ca mṛtsnā gorasavarṇaśca bhavati pāṣāṇaḥ / puruṣārdhe kumudanibho dṛṣṭipathaṃ mūṣako yāti // 4940
āpātamātraramaṇīyamatṛptihetuṃ kimpākapākaphalatulyamatho vipāke / no śāśvataṃ pracuradoṣakaraṃ viditvā pañcendriyārthasukhamarthadhiyastyajanti // 4941
āpātamātrarasike sarasīruhasya kiṃ bījamarpayitumicchasi vāpikāyām / kālaḥ kalirjagadidaṃ na kṛtajñamajñe sthitvā haniṣyati tavaiva mukhasya śobhām // 4942
āpātamātrasaundaryaṃ kutra nāma na vidyate / atyantapratipattyā tu durlabho'laṃkṛto janaḥ // 4943
āpātaramaṇīyānāṃ saṃyogānāṃ priyaiḥ saha / apathyānāmivānnānāṃ pariṇāmo hi dāruṇaḥ // 4944
āpātālagabhīre majjati nīre nidāghasaṃtaptaḥ / na spṛśati palvalāmbhaḥ pañjaraśeṣo'pi kuñjaraḥ kvāpi // 4945
āpīnapravisāritoruvikaṭaiḥ paścārdhabhāgairgurur vellatpīvarakambalālasarasadgambhīraghaṇṭākulaḥ / grāmānteṣu navīnasasyahariteṣūddāmacandrātapa- smerāsu kṣaṇadāsu dhenudhavalīvargaḥ parikrāmati // 4946
āpīnabhārodvahanaprayatnād gṛṣṭirgurutvād vapuṣo narendraḥ / ubhāvalaṃcakraturañcitābhyāṃ tapovanāvṛttipathaṃ gatābhyām // 4947
āpīyamānamasakṛdbhramarāyamāṇair ambhodharaiḥ sphuritavīcisahasrapatram / kṣīrāmburāśimavalokaya śeṣanālam ekaṃ jagattrayasaraḥ pṛthupuṇḍarīkam // 4948
āpuṅkhāgramamī śarā manasi me magnāḥ samaṃ pañca te nirdagdhaṃ virahāgninā vapuridaṃ taireva sārdhaṃ mama / kaṣṭaṃ kāma nirāyudho'si bhavatā jetuṃ na śakyo jano duḥkhī syāmahameka eva sakalo lokaḥ sukhaṃ jīvatu // 4949
ā puṣpaprasavān manoharatayā viśvāsya viśvaṃ janaṃ haṃho dāḍima tāvadeva sahase vṛddhiṃ svakīyāmiha / yāvannaiti paropabhogasahatāmeṣā tatastāṃ tathā jñātvā te hṛdayaṃ dvidhā dalati yattenaiva vandyo bhavān // 4950
āpūjitaivāstu girīndrakanyā kiṃ pakṣapātena manobhavasya / yadyasti dūtī sarasoktidakṣā nāthaḥ patet pādatale vadhūnām // 4951
āpūpayugmaṃ madanassya dhātrā vinirmitaṃ valyupahārahetoḥ / galladvayaṃ kāntarasātiramyaṃ tasyā mahāsnehabhṛtaṃ vibhāti // 4952
āpūritamidaṃ śyāmatamasaṃtamasairalam / brahmāṇḍamaṇḍalaṃ bhāti sakajjalakaraṇḍavat // 4953
āpūrṇaśca kalābhirinduramalo yātaśca rāhormukhaṃ saṃjātaśca ghanāghano jaladharaḥ śīrṇaśca vāyorjavāt / nirvṛttaśca phalegrahirdrumavaro dagdhaśca dāvāgninā tvaṃ cūḍāmaṇitāṃ gataśca jagataḥ prāptaśca mṛtyorvaśam // 4954
āpūryamāṇapalitaṃ subhagatvakāmaḥ sārdhaṃ prayāti dayitā palitādhikena / puṣpekṣaṇatvamapi śaśvadapohya pākaṃ yāti priyo nikaṭameva vilocanena   // 4955
āpūryamāṇamacalapratiṣṭhaṃ samudramāpaḥ praviśanti yadvat / tadvat kāmā yaṃ praviśanti sarve sa śāntimāpnoti na kāmakāmī // 4956
āpūryeta punaḥ sphuracchapharikāsārormibhirvāribhir bhūyo'pi pravibhajyamānanalinaṃ paśyema toyāśayam / ityāśāśatatantubaddhahṛdayo naktaṃdinaṃ dīnadhīḥ śuṣyatyātapaśoṣitasya sarasastīre jaratsārasaḥ // 4957
ā pūrvasmād viḍaujaḥkarivamathupayaḥsiktasānorgirīndrād ā ca pratyakpayodhervaruṇavaravadhūnābhiniṣpītavāraḥ / ā merorā ca setoravanitalamilanmaulivisraṃsamāna- sragdāmāno yadīyaṃ caraṇamaśaraṇāḥ paryupāsannarendrāḥ // 4958
āpṛcchante malayajatarūnāśvasantyetya vallīr ābhāṣante ciraparicitān mālayān nirjharaughān / adya sthitvā draviḍamahilāmandire śvaḥ prabhāte prasthātāro malayamarutaḥ kurvate saṃvidhānam // 4959
āpṛcchasva sakhīṃ namaskuru gurūn nandasva bandhustriyaḥ kāverītaṭasaṃniviṣṭanayane mugdhe kimuttāmyasi / āste subhru samīpa eva bhavanādelālatāliṅgita- nyañcattīratamāladanturadarī tatrāpi godāvarī // 4960
āpṛṣṭāsi vinirgato'dhvagajanastanvaṅgi gacchāmyahaṃ svalpaireva dinaiḥ samāgama iti jñātvā śucaṃ mā kṛthāḥ / ityākarṇya vacaḥ priyasya sahasā tanmugdhayā ceṣṭitaṃ yenākāṇḍasamāptatīvravirahakleśaḥ kṛto vallabhaḥ // 4961
āpṛṣṭāsi vyathayati mano durbalā vāsaraśrīr ehyāliṅga kṣapaya rajanīmekikā cakravāki / nānyāsakto na khalu kupito nānurāgacyuto vā daivāyattastadiha bhavatīmasvatantrastyajāmi // 4962
āpedire'mbarapathaṃ paritaḥ pataṅgā bhṛṅgā rasālamukulāni samāśrayanti / saṃkocamañcati saras tvayi dīnadīno mīno nu hanta katamāṃ gatimabhyupaitu // 4963
āpo vastraṃ tilāstailaṃ gandho vā sayavā tathā / puṣpāṇāmadhivāsena tathā saṃsargajā guṇāḥ // 4964
āpo vimuktāḥ kvacid āpa eva kvacin na kiṃcid garalaṃ kvacicca / yasmin vimuktāḥ prabhavanti muktāḥ payoda tasmin vimukhaḥ kutas tvam // 4965
āpośanaṃ cāsanaṃ ca tailābhyaṅgaṃ tathaiva ca / svayaṃ karakṛtaṃ caiva āyuḥśrīputranāśanam // 4966
āpośanamakṛtvā tu yaścānnaṃ parimardayet / marditaṃ cāpi taccānnam amedhyaṃ manurabravīt // 4967
āptavākyamanādṛtya darpeṇācaritaṃ yadi / phalitaṃ viparītaṃ tat kā tatra paridevanā // 4968
āptasya cāptastasyātas tasyāpyāpto'sti kaścana / suguptamapi mantraṃ hi bhinattyāptaparaṃparā // 4969
āptāptasaṃtatermantraṃ saṃrakṣet tatparastu saḥ / arakṣyamāṇaṃ mantraṃ hi bhinattyāptaparaṃparā // 4970
āptvāpyātmavināśaṃ gaṇayati na khalaḥ paravyasanakaṣṭam / prāyaḥ sahasranāśe samaramukhe nṛtyati kabandhaḥ // 4971
ā prapadamā śiraskaṃ cāntaḥ kalimalamalīmase vapuṣi / viphalaṃ gaṅgājalamapi madyaghaṭe darbhamuṣṭiriva // 4972
ā prātarghanatṛṣṇayā kavalitaṃ proddaṇḍacaṇḍātapair dagdhaṃ jīvanahānitaḥ kaluṣitaṃ cintābharaiḥ kīlitam / prasnigdhāmṛtadhārayā pratidinaṃ saṃplāvayaṃścātakaṃ tvattaḥ ko'pi na vārivāha bhuvane jāgarti jānīmahe // 4973
ābaddhakṛtrimasaṭājaṭilāṃsabhittir āropito yadi padaṃ mṛgavairiṇaḥ śvā / mattebhakumbhataṭapāṭanalampaṭasya nādaṃ kariṣyati kathaṃ hariṇādhipasya // 4974
ābaddhapadmamukulāñjali yācito mām utsṛjya saṃprati gataḥ kathamaṃśumālī / antarniruddhamadhupakvaṇitairitīva svapnāyate sma nalinī niśi labdhanidrā // 4975
ābaddhabhīmabhṛkuṭīsthapuṭaṃ lalāṭaṃ bibhratparāṅmukhariporvidhutādharoṣṭhaḥ / ātmaiva saṃgaramukhe nijamaṇḍalāgra- cchāyāchalādabhimukhastava deva jātaḥ // 4976
ābaddhātikaṭhorai raśmibharaiḥ pīḍitāśmacayaiḥ / āmarditāpi caraṇaiḥ paramiha madhuraiva cūrṇitāpi sitā // 4977
ābaddhā mānuṣāḥ sarve nirbandhāḥ karmaṇordvayoḥ / daive paruṣakāre ca paraṃ tābhyāṃ na vidyate // 4978
ābaddhya bāhuyugalaṃ bhavanāntarālād dūrīkṛto'pi parisuptajane niśīthe / āgatya mandamanugṛhya padau vyaloki dhṛṣṭo mayāpyatibhayāt surate sahāsaḥ // 4979
ābadhnat pariveṣamaṇḍalamalaṃ vaktrendubimbād bahiḥ kurvaccampakajṛmbhamāṇakalikākarṇāvataṃsakriyām / tanvaṅgyāḥ parinṛtyatīva hasatīvotsarpatīvolbaṇaṃ lāvaṇyaṃ lalatīva kāñcanaśilākānte kapolasthale // 4980
ābālyaṃ patireṣa me jagadidaṃ jānāti tattvaṃ punar bhūmadhye samupāgatā tadapi te vikhyāyate yaḥ patiḥ / vṛddhā nāsya gṛhe vasāmi suciraṃ tiṣṭhan sthirātreti tan- mātsaryādiva rāma bhūpa bhavataḥ kīrtirdigantaṃ gatā // 4981
ā bālyaṃ bhavatā samīra katidhā sārdhaṃ mṛṇālīdalaṃ bhuktaṃ kelikathāmṛtairapi tathā nītaṃ rahaḥ sādaram / cittāndolanalālanairmṛgadṛśāṃ vakṣaḥsthalāsphālanair bhūyaḥ saprati māṃ vinā tava mano rantuṃ kathaṃ modate // 4982
ā bālyādapi yo vidāritamadonmattebhakumbhasthalī- sthālīmadhyakavoṣṇaraktarasavanmuktāpulākapriyaḥ / hastastasya kathaṃ prasarpatu puraḥ kṛcchre'pyavasthāntare gartāvartavivartamānaśaśakaprāṇāpahāre hareḥ // 4983
ā bālyād devabālāḥ suravarasadane kiṃnarīgīyamānaṃ yannāmākarṇya karṇe'maraguruvacanodgītagāthānibaddham / dānaudāryāḍhyaśauryādvayavimalaguṇaṃ sarvabhogaikasāraṃ bhartāraṃ kāmayantyo hariharagṛhiṇīpādamārādhayanti // 4984
ābālyādhigamān mayaiva gamitaḥ koṭiṃ parāmunnater asmatsaṃkathayaiva pārthivasutaḥ saṃpratyasau lajjate / itthaṃ khinna ivātmajena yaśasā dattāvalambo'mbudher yātas tīratapovanāni bhavato vṛddho guṇānāṃ gaṇaḥ // 4985
ābāhūdgatamaṇḍalāgrarucayaḥ saṃnaddhavakṣaḥsthalāḥ soṣmāṇo vraṇino vipakṣahṛdayapronmāthinaḥ karkaśāḥ / utsṛṣṭāmbaradṛṣṭavigrahabharā yasya smarāgresarā mārā māravadhūstanāśca na dadhuḥ kṣobhaṃ sa vo'vyājjinaḥ // 4986
ābrahmakīṭāntamidaṃ nibaddhaṃ puṃstrīprayogena jagat samastam / vrīḍātra kā yatra caturmukhatvam īśo'pi lobhād gamito yuvatyāḥ // 4987
ābhaṅgurāgrabahuguṇa- dīrghāsvādapradā priyādṛṣṭiḥ / karṣati mano madīyaṃ hradamīnaṃ baḍiśarajjuriva // 4988
ābharaṇasyābharaṇaṃ prasādhanavidheḥ prasādhanaviśeṣaḥ / upamānasyāpi sakhe pratyupamānaṃ vapus tasyāḥ // 4989
ābhāti candrarahitā na kadāpi rātriś candro'pi rātrirahito gatakāntireva / kiṃ kāraṇaṃ yadanayoḥ pratimāsameko jāto nirantaratayā parirambhayogaḥ // 4990
ābhāti dhūsarataraṃ timiraṃ purastād antaḥsphuradviralatārakabhārametat / dagdhuṃ viyogivipinaṃ sitaraśmivahner dhūmo jvaliṣyata ivānugatasphuliṅgaḥ // 4991
ābhāti bālikeyaṃ pāṇisparśena pulakitāvayavā / abhinavavasantasaṅgād āvirmukuleva bālacūtalatā // 4992
ābhāti romarājiś caladalikulakomalā viśālākṣyāḥ / nābhīvivarāntargata- madanānaladhūmalekheva // 4993
ābhāti śobhātiśayaprapañcād eṇīdṛśo'syā ramaṇīyaśobhā / veṇī lasatkuntaladhoraṇīnāṃ śreṇīva kiṃ cāruharinmaṇīnām // 4994
ābhātyetad dvicandraṃ viyadapi nikhilaṃ hantinastu tridantā gaṅgāpūraścaturdhā pravilasati lasatpañcadantaḥ karīndraḥ / (saptavaktraḥ) pariṇamati tathā ṣaṅguṇāḥ saptasaṃkhyāḥ śaṅke tvatkīrtimūrtyā navamiva jagadālakṣyate kṣoṇipāla // 4995
ābhicārikahomaistu mantraiḥ ṣaṭkarmasādhakaḥ / yantralekhanakairugrair upāṃśujapanādibhiḥ // 4996
ābhimukhyadaśāmātrād ādarśa iva sajjanaḥ / śīghraṃ raktamaraktaṃ vā gṛhṇāti svaprasādataḥ // 4997
ābhīradārakamudañcitakiṃkiṇīkam ātāmrapāṇicaraṇaṃ puruṣaṃ purāṇam / mañjīramañjumaruṇādharamambujākṣam advaitacinmayamanādimanantamīḍe // 4998
ābhīranāryāḥ karamādadhāno na śaṅkase mādhava kiṃ bravīṣi / pallīpatir ballavavallabhāyāḥ karagrahe kiṃ vidadhīta śaṅkām // 4999
ābhīrādigiraḥ kāvyeṣv aprabhraṃśa iti smṛtāḥ / śāstreṣu saṃskṛtādanyad apabhraṃśatayoditam // 5000
ābhugnāṅgulipallavau kacabhare vyāpārayantī karau bandhotkarṣanibaddhamānasatayā śūnyāṃ dadhānā dṛśam / bāhūtkṣepasamunnate stanataṭeparyastacīnāṃśukā hrīsaṅkocitabāhumūlasubhagaṃ badhnāti jūṭiṃ vadhūḥ // 5001
ābhujyendradiśaṃ kuberakakubhaṃ svāśliṣya gāḍhaṃ karair ācumbyāmbujinīṃ samaṃ kumudinīmullāsya tāṃ dakṣiṇām / eṣo'dyāpi parārucirvijayate rātrīśvaro drāgiti krodhādeva layaṃ jagāma caturastārāgaṇaḥ sarvataḥ // 5002
ābhogaḥ stanayormahatyatimahān muktāsrajaṃ bhāsuro māhātmyāvahitaprabhūtasumanobāṇo'pi te'ntaḥ sthitaḥ / bhālaṃ svacchavirocanaṃ balirasāvapyāsta evodare romṇāṃ vikriyayā yuvatvabhavayā vindhyāvalī vartate // 5003
ābhogabhūṣaṇavatī kucakumbhasaṃpad antarvikāramadhurāṇi vilokitāni / aṅgānyanaṅgapiśunāni kulāṅganānāṃ dhīrātmanāmapi manaḥ paritāpayanti // 5004
ābhogaścaikakhaṇḍaḥ syād dvitīyaṃ coccakhaṇḍakam / tulyanāmāṅkitaṃ caitad iti madhyamalakṣaṇam // 5005
ābhoginaḥ kimapi samprati vāsarānte saṃpannaśālikhalapallavitopaśalyāḥ / grāmāstuṣārabharabandhuragomayāgni- dhūmāvalīvalayamekhalino haranti // 5006
ābhoginetraparivartanavibhrameṇa mūrtyā nitambavalanākulatāṃ vahantyā / yasyāśanairaviralotkalikākalāpa- paryākulaṃ hṛdayamambunidhirmamantha // 5007
ābhoginau maṇḍalinau tatkṣaṇonmuktakañcukau / varamāśīviṣau spṛṣṭau na tu tanvyāḥ payodharau // 5008
ābhoge ca padaikaṃ syāt kiṃciduccaṃ dvitīyakam / prabhunāmāṅkitaṃ caitat kaniṣṭhasyeti lakṣaṇam // 5009
ābhyantarād bhayaṃ rakṣan surakṣed bāhyato bhayam / ābhyantarād bhayaṃ jātaṃ sadyo mūlaṃ nikṛntati // 5010
ābhyāṃ kucābhyāmibhakumbhayoḥ śrīr ādīyate'sāvanayorna tābhyām / bhayena gopāyitamauktikau tau pravyaktamuktābharaṇāvimau yat // 5011
āmaṃ vipacyamānaṃ ca samyak pakvaṃ ca yo bhiṣak / jānīyāt sa bhaved vaidyaḥ śeṣas taskaravṛttayaḥ // 5012
āmattabhramarakulākulāni dhunvann uddhūtagrathitarajāṃsi paṅkajāni / kāntānāṃ gagananadītaraṅgaśītaḥ saṃtāpaṃ viramayati sma mātariśvā // 5013
āmattānāṃ śravaṇasubhagaiḥ kūjitaiḥ kokilānāṃ sānukrośaṃ manasijarujaḥ sahyatāṃ pṛcchateva / aṅge cūtaprasavasurabhirdakṣiṇo māruto me sāndrasparśaḥ karatala iva vyāpṛto mādhavena // 5014
ā madhyāhnaṃ nadīvāsaḥ samāje devatārcanam / satataṃ śuciveṣaścety etad dambhasya jīvitam // 5015
āmantraṇajayaśabdaiḥ pratipadahuṃkāraghargharārāvaiḥ / svayamuktasādhuvādair antarayati gāyano gītam // 5016
āmantraṇā surabhiṇā marutā kṛtādau dattaṃ phalaṃ ca purataḥ kaṭukaṇṭakākhyam / bhagnaṃ mukhaṃ vimukhatā ca tataḥ śukānāṃ rājñāṃ puraḥ panasa kīrtiriyaṃ tavaiva // 5017
āmantraṇotsavā viprā gāvo navatṛṇotsavāḥ / patyutsāhayutā nāryaḥ ahaṃ kṛṣṇa raṇotsavaḥ // 5018
āmantrya tena deva tvāṃ tadvaiyarthyaṃ samarthaye / śapathaḥ karkaśodarkaḥ satyaṃ satyo'pi daivataḥ // 5019
āmanthinīkalaśa eṣa sadugdhasindhur vetraṃ ca vāsukirayaṃ girireṣa manthaḥ / saṃpratyupoḍhamadamantharabāhudaṇḍa- kaṇḍūyanāvasara eva surāsurāṇām // 5020
āmayārtiriputrāsa kṣudādau dṛṣṭavaikṛtān / labdhodayā hrībhayena kṣmāpā ghnantyanuyāyinaḥ // 5021
ā maraṇādapi virutaṃ kurvāṇāḥ spardhayā saha mayūraiḥ / kiṃ jānanti varākāḥ kākāḥ kekāravaṃ kartum // 5022
āmardayati pāṇibhyāṃ kānte kamalakorake / sindūratilake bālā kastūrītilakaṃ vyadhāt // 5023
āmardya vakṣojayugaṃ nipīya bimbādharaṃ me kabarīṃ vyudasya / nīvīsamāsannakaro niruddhaḥ svapne vayasyo'dya rahasyaceṣṭaḥ // 5024
āmarṣān madanaḥ sadyo dīptaś cetasi jāyate / sa vṛddhiṃ nīyate kāmaṃ tasmin dveṣye'pi yoṣitām // 5025
āmāśayastho hatvāgniṃ sāmo mārgān pidhāpayan / vidadhāti jvaraṃ doṣas tasmāl laṅghanamācaret // 5026
āmīlannavanīlanīrajatulāmālambate locanaṃ śaithilyaṃ navamallikāsahacarairaṅgairapi svīkṛtam / ālāpādadharaḥ sphuratkalayati preṅkhatpravālopamām ānandaprabhavāśca bāṣpakaṇikā muktāśriyaṃ bibhrati // 5027
āmīlitanayanānāṃ yat surataraso'nusaṃvidaṃ kurute / mithunairmitho'vadhāritam arcitamidameva kāmanirvahaṇam // 5028
āmīlitālasavivartitatārakākṣīm utkaṇṭhabandhanadaraślathabāhuvallīm / prasvedavārikaṇikācitagaṇḍabimbāṃ saṃsmṛtya tāmaniśameti na śāntimantaḥ // 5029
āmuktaṃ hṛdi mauktikaṃ mṛgadṛśāṃ bhillai radopyādade luṇṭākaiḥ karaṭe'valuṇṭhi piśitaṃ raktaṃ na naktaṃcaraiḥ / he pārīndra karīndrakumbhadalane bhūto bhavānagraṇīḥ anyatraiva phalopadhānamakhilaṃ haste yaśaste param // 5030
āmuktapuṣpasurabhīkṛtakeśapāśā muktālatāprahasitastanabhārakhinnāḥ / puṇyena kāntadhavalāyatapakṣmalākṣyo dāsyo nṛṇāmupanamanti balāttaruṇyaḥ // 5031
āmuṣmikaihikasukhecchubhirarcanīyaṃ liṅgadvayaṃ purariporadhinābhitīrtham / preyaḥkarāgraruhabhāvitacandrarekhaṃ modāya kasya kṛtino na cirāya loke // 5032
āmūlaṃ kvaciduddhṛtā kvacidapi cchinnā sthalī barhiṣām ānamrā kusumoccayācca sadayākṛṣṭāgraśākhā latā / ete pūrvavilūnavalkalatayā rūḍhavraṇāḥ śākhinaḥ sadyacchedamamī vahanti samidhāṃ prasyandinaḥ pādapāḥ // 5033
āmūlakaṇṭakitakomalabāhunālam ārdrāṅgulīdalamanaṅganidāghataptaḥ / asyāḥ kareṇa karamākalayāmi kāntam āraktapaṅkajamiva dviradaḥ sarasyāḥ // 5034
ā mūlato valitakuntalacārucūḍa- cūrṇālakaprakaralāñchitabhālabhāgaḥ / kakṣāniveśaniviḍīkṛtanīvireṣa veṣaściraṃ jayati kuntalakāminīnām // 5035
ā mūlato vidrumarāgatāmraṃ sapallavāḥ puṣpacayaṃ dadhānāḥ / kurvantyaśokā hṛdayaṃ saśokaṃ nirīkṣyamāṇā navayauvanānām // 5036
āmūlāgraṃ sakalabhuvanaślāghyasaurabhyalīlā- khelaḥ kālāgarutaruvara kvāsti dhanyastvadanyaḥ / dūye'pyevaṃ tvayi viracitaṃ vīkṣya saṅgaṃ bhujaṅgaiḥ pratyāsīdatpathikajanatāprāṇaghātaikatānaiḥ // 5037
āmūlāgranibaddhakaṇṭakatanurnirgandhapuṣpodgamaś chāyā na śramahāriṇī na ca phalaṃ kṣutkṣāmasaṃtarpaṇam / burbūradruma sādhusaṅgarahitastattāvadāstāmaho anyeṣāmapi śākhināṃ phalavatāṃ guptyai vṛtirjāyase // 5038.1
ā mūlād ratnasānormalayavalayitādā ca kūlāt payodher yāvantaḥ santi kāvyapraṇayanapaṭavaste viśaṅkaṃ vadantu / mṛdvīkāmadhyaniryanmasṛṇarasajharīmādhurībh āgyabhājāṃ vācāmācāryatāyāḥ padamanubhavituṃ ko'sti dhanyo madanyaḥ // 5038.2
āmūlāntāt sāyakenāyatena syūte bāhau maṇḍukaśliṣṭamuṣṭeḥ / prāpyāsahyāṃ vedanāmastadhairyād apyabhraśyaccarma nānyasya pāṇeḥ // 5039
ā mṛtyuto naiva manorathānāṃ anto'sti vijñātamidaṃ mayādya / manorathāsaktiparasya cittaṃ na jāyate vai paramārthasaṅgi // 5040
āmṛdgantastama iva saraḥsīmni saṃbhūya paṅkaṃ tārāsārthairiva patiśucā phenakaiḥ śliṣṭapādāḥ / bhrāntyādaṣṭasphuṭabisalatācuñcubhiścañcu cakraiś cakrā bandīkṛtavirahakṛccandralekhā ivaite // 5041
āmṛdyante śvasitamaruto yatkucotsedhakampair antardhyānāt truṭati ca dṛśoryadbahirlakṣyalābhaḥ / pakṣmotkṣepavyatikarahato yacca bāṣpas tadete bhāvāścaṇḍi truṭitahṛdayaṃ manyumāvadeyanti // 5042
āmṛśadbhirabhito valivīcīr lolamānavitatāṅgulihastaiḥ / subhruvāmanubhavāt pratipede muṣṭimeyamiti madhyamabhīṣṭaiḥ // 5043
āmṛśya stanamaṇḍalaṃ pratimuhuḥ saṃcumbya gaṇḍasthalīṃ grīvāṃ pratyavalambya saṃbhramabalairāhanyamānaḥ karaiḥ / suptasyādrinadīnikuñjagahane mattaḥ payodānilaiḥ karṇānte maśakaḥ kimapyarivadhūsārthasya te jalpati // 5044
āmerumalayamurvī- valayamalaṅkṛtya kīrtikarpūraiḥ / maṅgalamāpnuhi nityaṃ guṇamaya jaya jīva yāvadādityam // 5045.1
āmodaṃ kumudākareṣu vipadaṃ padmeṣu kālānalaṃ pañceṣorviśikheṣu sāndraśiśirakṣāraṃ śaśigrāvasu / mlāniṃ mānavatīmukheṣu vinayaṃ cetaḥsu vāmabhruvāṃ vṛddhiṃ vārdhiṣu nikṣipannudayate devastamīkāmukaḥ // 5045.2
āmodavāsitacalādharapallaveṣu nidrākaṣāyitavipāṭalalocaneṣu / vyāmṛṣṭapatratilakeṣu vilāsinīnāṃ śobhāṃ babandha vadaneṣu madāvaśeṣaḥ // 5046
āmodāhṛtabhṛṅgapakṣapavanapreṅkhadrajaḥpiñjare padma śrīrvasatīti nādbhutamidaṃ ramyaṃ prakṛtyaiva tat / taccitraṃ yadarātikaṇṭharudhirapraklinnatīkṣṇasphurad- dhāre'sau bhavataściraṃ nivasati strītve'pi hṛṣṭā satī // 5047
āmodinā samadhunā paridhūsareṇa savyākulabhramavatā patatā purastāt / āyāsitāsmi sakhi tena divāvasāne mattena kiṃ praṇayinā na hi kesareṇa // 5048
āmodīni sumedurāṇi ca mṛdusvādūni ca kṣmāruhām udyāneṣu vaneṣu labdhajanuṣāṃ santītareṣāmapi / kiṃtu śrīphalatā tavaiva jayinī mālūra diṅmaṇḍale yasyaitāni phalāni yauvanavatīvakṣojalakṣmīgṛhāḥ // 5049
āmodena kadambakandalabhuvā limpannaśeṣaṃ nabhaḥ prītisphītamayūravṛndanaṭanaprastāvanāpaṇḍitaḥ / ambhodaprathamodabinduracanānirmṛṣṭagharmaḥ śanair vāyurvāti bhayaṃkaraḥ pravasatāṃ meghaṃkarāḍambaraḥ // 5050
āmodairmaruto mṛgāḥ kisalayollāsais tvacā tāpasāḥ puṣpaiḥ ṣaṭcaraṇāḥ phalaiḥ śakunayo gharmārditāśchāyayā / skandhairgandhagajās tvayaiva vihitāḥ sarve kṛtārthās tatas tvaṃ viśvopakṛtikṣamo'si bhavatā bhagnāpado'nye drumāḥ // 5051
āmodais te diśi diśi gatairdūramākṛṣyamāṇāḥ sākṣāl lakṣmīṃ tava malayaja draṣṭumabhyāgatāḥ smaḥ / kiṃ paśyāmaḥ subhaga bhavataḥ krīḍati kroḍa eva vyālastubhyaṃ bhavatu kuśalaṃ muñca naḥ sādhayāmaḥ // 5052
āmnāyānāmāhāntyā vāg gītīrītīḥ prītīrbhītīḥ / bhogo rogo modo moho dhyeye dhyecche deśe kṣeme // 5053
āmnāyābhyasanānyaraṇyaruditaṃ kṛcchravratānyanvahaṃ medaśchedapadāni pūrtavidhayaḥ sarve hutaṃ bhasmani / tīrthānāmavagāhanāni ca gajasnānaṃ vinā yatpada- dvandvāmbhoruhasaṃstutiṃ vijayate devaḥ sa nārāyaṇaḥ // 5054
amnāye smṛtitantre ca lokācāre ca sūribhiḥ / śarīrārdhaṃ smṛtā jāyā puṇyāpuṇyaphale samā // 5055
āmraṃ chittvā kuṭhāreṇa nimbaṃ paricarettu yaḥ / yaścainaṃ payasā siñcen naivāsya madhuro bhavet // 5056
āmra yadyapi gatā divasāste puṣpasaurabhaphalapracurā ye / hanta saṃprati tathāpi janānāṃ chāyayaiva dalayasyatitāpam // 5057
āmrāḥ kiṃ phalabhāranamraśiraso ramyāḥ kimūṣmacchidaḥ sacchāyāḥ kadalīdrumāḥ surabhayaḥ kiṃ puṣpitāścampakāḥ / etāstā niravagrahograkarabhollīḍhārdharūḍhāḥ punaḥ śamyo bhrāmyasi mūḍha nirmaruti kiṃ mithyaiva martuṃ marau // 5058
āmrāṅkuro'yamaruṇa- śyāmalarucirasthinirgataḥ sutanu / navakamaṭhakarparapuṭān mūrdhevordhvaṃ gataḥ sphurati // 5059
āmrīmañjulamañjarīvaraśaraḥ satkiṃśukaṃ yaddhanur jyā yasyālikulaṃ kalaṅkarahitaṃ chatraṃ sitāṃśuḥ sitam / mattebho malayānilaḥ parabhṛto yadvandino lokajit so'yaṃ vo vitarītarītu vitanurbhadraṃ vasantānvitaḥ // 5060
āmre pallavite sthitvā kokilā madhurasvaram / cukūja kāmināṃ cittam ākarṣantīva dūtikā // 5061
āmraiḥ kṣemaṃ bhallā- takairbhayaṃ pīlubhistathārogyam / khadiraśamībhyāṃ durbhi- kṣamarjunaiḥ śobhanā vṛṣṭiḥ // 5062
āmlena tāmraśuddhiḥ syāc chuddhiḥ kāṃsyasyabhasmanā / saṃśuddhī rajasā nāryās taṭinyā vegataḥ śuciḥ // 5063
āyaṃ paśyan vyayaṃ kuryāt āyādalpataraṃ vyayam / āyābhāve vyayaṃ kurvan kubero'pi vinaśyati // 5064
āyatāgrasitaraśminibaddhaṃ lāñchanacchavimaṣīrasadigdham / candrakaitavamarutpaṭacakraṃ krīḍayotsṛjati kiṃ smarabālaḥ // 5065
āyatāṅgulirabhūdatiriktaḥ subhruvāṃ kraśimaśālini madhye / śroṇiṣu priyakaraḥ pṛthulāsu sparśamāpa sakalena talena // 5066
āyatiṃ sarvakāryāṇāṃ tadātvaṃ ca vicārayet / atītānāṃ ca sarveṣāṃ guṇadoṣau ca tattvataḥ // 5067
āyatīmiva vidhvastām ājñāṃ pratihatāmiva / dīptāmiva diśaṃ kāle pūjāmapahatāmiva // 5068
āyatyāṃ guṇadoṣajñas tadātve kṣipraniścayaḥ / atīte kāryaśeṣajñaḥ śatrubhirnābhibhūyate // 5069
āyatyāṃ ca tadātve ca yat syādāsvādapeśalam / tadeva tasya kurvīta na lokadviṣṭamācaret // 5070
āyatyāṃ pratikārajñas tadātve dṛḍhaniścayaḥ / atīte kāryaśeṣajño naro'rthairna prahīyate // 5071
āyatyā ca jayedāśām arthaṃ saṅgavivarjanāt / anityatvena ca snehaṃ kṣudhaṃ yogena paṇḍitaḥ // 5072
āyadvāreṣu sarveṣu kuryādāptān parīkṣitān / ādadīta dhanaṃ taistu bhāsvānusrairivodakam // 5073
āyavyayaṃ sadānuṣṇaṃ chedanaṃ saṃśayasya ca / aniśaṃ tasya ca jñānaṃ mantriṇāṃ trividhaṃ phalam // 5074
āyavyaye'nnasaṃskāre gṛhopaskārarakṣaṇe / śauce'gnikārye saṃyojyāḥ rakṣā strīṇāmiyaṃ smṛtā // 5075.1
āyastā kalahaṃ pureva kurute na sraṃsane vāsaso bhugnabhrūratikhaṇḍyamānamadharaṃ dhatte na keśagrahe / aṅgānyarpayati svayaṃ bhavati no vāmā haṭhāliṅgane tanvyā śikṣita eṣa saṃprati punaḥ kopaprakāro'paraḥ // 5076
āyasya tāvadapi karma karotu kaścit tenāpi mātaradhikaṃ kimihānubhāvyam / āste sukhaṃ ya iha bhāratavarṣasīmany āste sa kiṃcidita uttarato'pasṛtya // 5077
āyasya turyabhāgena vyayakarma pravartayan / anyūnatailadīpo'pi ciraṃ bhadrāṇi paśyati // 5078
āyāccaturthabhāgena vyayakarma pravartayet / prabhūtatailadīpo hi ciraṃ bhadrāṇi paśyati // 5079
āyātaṃ māmaparicitayā velayā mandiraṃ te coro daṇḍyas tvamiti madhuraṃ vyāharantyā bhavatyā / mande dīpe madhulavamucāṃ mālayā mallikānāṃ baddhaṃ ceto dṛḍhataramidaṃ bāhubandhacchalena // 5080
āyātaṃ sakhi dayitaṃ cirāt pravāsāt kṣāmāṅgaṃ tava virahānalena taptam / sadyo'muṃ nijamṛdulāṅgasaṅgadānāt saṃtṛptiṃ naya bhava saṃmukhī kimevam // 5081
āyātaḥ kumudeśvaro vijayate sarveśvaro māruto bhṛṅgaḥ sphūrjati bhairavo na nikaṭaṃ prāṇeśvaro muñcati / ete siddharasāḥ prasūnaviśikho vaidyo'navadyotsavo mānavyādhirayaṃ kṛśodari kathaṃ tvaccetasi sthāsyati // 5082
āyātaste samīpaṃ tava guṇavimalān paṇḍito vādakartā kāvye bhavye hi revābhavavigatarase rugyuge rogahartā / nāhaṃ jāne cikitsāṃ sakalaguṇanidhe durdaridratvaroge śrīmadrājārjunendraprabalamapi yate kalpitā sā cikitsā // 5083
āyātāḥ sakhi varṣā varṣādapi yāsu vāsaro dīrghaḥ / diśi diśi nīrataraṅgo nīrataraṅgo mamāpi hṛdayeśaḥ // 5084
āyātā jaladāvalī sarabhasaṃ vidyutsamāliṅgitā śailānāṃ paritaḥ saśabdamahibhukśreṇī narīnṛtyati / evaṃ satyapi hanta saṃprati patirdeśāntaraṃ prasthitas tad duḥkhaṃ vinivedyatāṃ sakhi kathaṃ kasyādhunāgre mayā // 5085
āyātā madhuyāminī yadi punarnāyāta eva prabhuḥ prāṇā yāntu vibhāvasau yadi punarjanmagrahaṃ prārthaye / vyādhaḥ kokilabandhane vidhuparidhvaṃse ca rāhugrahaḥ kandarpe haranetradīdhitirahaṃ prāṇeśvare manmathaḥ // 5086
āyātā madhurajanī madhurajanīgītihṛdyeyam / aṅkuritaḥ smaraviṭapī smara viṭa pīnastanīmabalām // 5087
āyātā rajanī bhaviṣyati mahāviśleṣadāvānalo nodvegaḥ sahasā kṛśāṅgi manasā kāryo rathāṅgāhvayaḥ / itthaṃ bāṣpaniruddhagadgadatayā saṃbhāṣya kokīṃ ciraṃ cintāpūrṇamanā vinodavimukho haṃho vidhiṃ nindati // 5088
āyātā ratināyakasya vipinaṃ śrīrādhikābhyāgato daivādeva hariśca tatra caturaśceṭo'pi tatrāgamat / śīghraṃ parvatakandarodaragataṃ lāsyaṃ śikhīnāṃ puraḥ paṃśyāmīti hariṃ nigadya śanakairgehaṃ samabhyāgamat // 5089
āyātāsi vimuñca vepathubharaṃ dṛṣṭāsi kiṃ kenacin nīlaṃ colamamuṃ vimuñca haratu svedaṃ niśīthānilaḥ / ityantarbhayasannakaṇṭhamasakṛd yāmīti talpātithir trasyantī parirabhyate sukṛtinā svairaṃ navasvairiṇī // 5090
āyāti phullakusumaḥ kusumāgamo'yam eṣā śaśāṅkatilakā śaradāgateti / bāḍhaṃ prahṛṣyati jano na punarmamaitad āyuḥprahīṇamiti yāti manoviṣādam // 5091
āyāti yāti khedaṃ karoti madhu harati madhukarīvānyā / adhidevatā tvameva śrīriva kamalasya mama manasaḥ // 5092
āyāti yāti punareva jalaṃ prayāti padmāṅkurāṇi vidhunoti dhunoti pakṣau / unmattavad bhramati kūjati mandamandaṃ kāntāviyogavidhuro niśi cakravākaḥ // 5093
āyāti śriyamañjasā nayanayorambhoruhapreyasī saṃnāhaḥ stanayorayaṃ kalayate saṃbhogayogyāṃ daśām / vaidagdhyena sahāsikāṃ vitanute vācāmiyaṃ prakriyā mugdhāyāḥ punaraindavīṃ na sahate mukhyāmabhikhyāṃ mukham // 5094
āyāti skhalitaiḥ pādair mukhavaivarṇyasaṃyutaḥ / lalāṭasvedabhāg bhūrigadgadaṃ bhāṣate vacaḥ // 5095
kampamānamadho'vekṣī pāpaṃ prāptaḥ sadā naraḥ / tasmād yatnāt parijñeyaś cihnairetairvicakṣaṇaiḥ // 5096
āyāti hṛṣṭo'bhimukho yadi śvā krīḍāṃ prakurvan viluthaṃstathāgre / śīghraṃ tadānīṃ dhruvamadhvagānāṃ bhavet prabhūto dhanadhānyalābhaḥ // 5097
āyātu yātu khedaṃ karotu madhu haratu cāpyanyā / adhidevatā tvameva śrīriva kamalasya mama manasaḥ // 5098
āyāte ca tirohito yadi punardṛṣṭo'nyakārye rato vāci smeramukho viṣaṇṇavadanaḥ svakleśavāde muhuḥ / antarveśmani vāsamicchati bhṛśaṃ vyādhīti yo bhāṣate bhṛtyānāmaparādhakīrtanaparastanmandiraṃ na vrajet // 5099
āyāte dayite manorathaśatairnītvā kathaṃcid dinaṃ gatvā vāsagṛhaṃ jaḍe parijane dīrghāṃ kathāṃ kurvati / daṣṭāsmītyabhidhāya satvarapadaṃ vyādhūya cīnāṃśukaṃ tanvaṅgyā ratikātareṇa manasā nītaḥ pradīpaḥ śamam // 5100
āyāte dayite marusthalabhuvāmullaṅghya durlaṅghyatāṃ gehinyā paritoṣabāṣpataralāmāsajya dṛṣṭiṃ mukhe / datvā pīluśamīkarīrakavalān svenāñcalenādarād āmṛṣṭaṃ karabhasya keśarasaṭābhārābalagnaṃ rajaḥ // 5101
āyāte rabhasādyadi priyatame pratyudgatā no ciraṃ no vā maṇḍalitonnatastanataṭaṃ gāḍhaṃ samāliṅgitaḥ / āśliṣya svabhujāvalambamathavā premārdrayā no girā saṃbhāvyābhihito hatāsi sarale svaireva duśceṣṭitaiḥ // 5102
āyāte'rthini gotrabhidyabhimate karṇo'mucat kuṇḍalaṃ kāmāstraṃ kila bhūrilocanayugaṃ tasmin samāsajjatām / nanvetat kurunāyakasya hṛdayaṃ tasmāt samādhīyatāṃ saṃbhūtas tapaso'tra yo ratiraso māpārthato hīyatām // 5103
āyāte śrutigocaraṃ priyatamaprasthānakāle puras talpāntaḥsthitayā tadānanamalaṃ dṛṣṭvā ciraṃ mugdhayā / socchvāsaṃ dṛḍhamanyunirbharagaladbāṣpāmbudhautaṃ tayā svaṃ vaktraṃ viniveśya bhartṛhṛdaye niḥśabdakaṃ rudyate // 5104
āyātaiva niśā niśāpatikaraiḥ kīrṇaṃ diśāmantaraṃ bhāminyo bhavaneṣu bhūṣaṇagaṇairaṅgānyalaṃkurvate / mugdhe mānamapākaroṣi na manāgadyāpi roṣeṇa te hā hā bālamṛṇālato'pyatitarāṃ tanvī tanustāmyati // 5105
āyātaiva niśā mano mṛgadṛśāmunnidramātanvatī māno me kathameṣa saṃprati nirātaṅkaṃ hṛdi sthāsyati / ūhāpohamimaṃ sarojanayanā yāvad vidhattetarāṃ tāvat kāmanṛpātapatrasuṣamaṃ bimbaṃ babhāse vidhoḥ // 5106
āyāto dayitas taveti sahasā na śraddadhe bhāṣitaṃ sadyaḥ saṃmukhatāṃ gate'pi sumukhī bhrāntiṃ nijāṃ manyate / kaṇṭhāśleṣibhuje'pi śūnyahṛdayā svapnāntaraṃ śaṅkate pratyāvṛttimiyaṃ priyasya kiyatā pratyetu śātodarī // 5107
āyāto bhavataḥ piteti sahasā māturniśamyoditaṃ dhūlīdhūsarito vihāya śiśubhiḥ krīḍārasān prastutān / dūrāt smeramukhaḥ prasārya lalitaṃ bāhudvayaṃ bālako nādhanyasya puraḥ sameti parayā prītyā raṭadghargharam // 5108
āyāto vanamālī gṛhapatirāli samāyātaḥ / smara sakhi pāṇinisūtraṃ vipratiṣedhe paraṃ kāryam // 5109
āyāt tribhāgataḥ kuryād vyayaṃ dharmaparo naraḥ / etadeva hi pāṇḍityaṃ yadāyādalpako vyayaḥ // 5110
āyāntaṃ guṇinaṃ dṛṣṭvā prahṛṣyedādriyeta ca / guṇino hyādṛtā bhūyaś ceṣṭante tasya saṃpade // 5111
āyāntaṃ svapatiṃ dṛṣṭvā bhakṣayantī sadākhilam / parityaktā nijaiḥ putrair bāndhavaiḥ svajanais tathā // 5112
āyāntamālokya hariṃ pratolyām ālyāḥ purastādanurāgamekā / romāñcakampādibhirucyamānaṃ bhāmā jugūha praṇamantyathainam // 5113
āyānti tvaritaṃ gabhīrasaritāṃ kūleṣu bhūmīruhāṃ mūleṣu vyathitā nidāghapathikāḥ kṛtyaṃ tadeṣāṃ param / yatpuṣpairadhivāsanaṃ nibiḍayā yacchāyayā pālanaṃ yanmandairupavījanaṃ ca pavanaiḥ kṛtyaṃ tadurvīruhām // 5114
āyānti yatra nivasanti cirāya ceṣṭaṃ niryānti caivamamitāḥ sarito yato'mī / devairhṛteṣu bahuleṣu maṇiṣvapībhyo yaḥ pūrvavat sa jayatādamṛtaikabhūmiḥ // 5115
āyānti yānti satataṃ nīraṃ śiśiraṃ kharaṃ na gaṇayanti / vidmo na hanta divasāḥ kasya kimete kariṣyanti // 5116
āyāntyagre nanu tanubhavā uttamarṇā iveme śayyālagnāḥ phaṇabhṛta ivābhānti dārā idānīm / kārāgehapratimamadhunā mandiraṃ dṛśyate me tatra sthātuṃ prasajati mano na kṣaṇaṃ na kṣaṇārdham // 5117
āyāntyāṃ nijayuvatau vanāt saśaṅkaṃ barhāṇāmaparaśikhaṇḍinīṃ bhareṇa / ālokya vyavadadhataṃ puro mayūraṃ kāminyaḥ śradadhuranārjavaṃ nareṣu // 5118
āyāntyā divasaśriyaḥ padatalasparśānubhāvādiva vyomāśokatarornavīnakalikāgucchaḥ samujjṛmbhate / ātanvannavataṃsavibhramamasāvāśākuraṅgīdṛśām unmīlattaruṇaprabhākarakarastomaḥ samudbhāsate // 5119
āyāminostadakṣṇor añjanarekhāvidhiṃ vitanvantyāḥ / pāṇiḥ prasādhikāyāḥ prāpadapāṅgaṃ cireṇa viśramya // 5120
āyāsaḥ parahiṃsā vaitaṃsikasārameya tava sāraḥ / tvāmapasārya vibhājyaḥ kuraṅga eṣo'dhunaivānyaiḥ // 5121
āyāsaśatalabhyasya prāṇebhyo'pi garīyasaḥ / gatirekaiva vittasya dānaṃ śeṣā vipattayaḥ // 5122
āyāsaśokabhayaduḥkhamupaiti martyo mānena sarvajananinditaveṣarūpaḥ / vidyādayādamayamādiguṇāṃśca hanti jñātveti garvavaśameti na śuddhabuddhiḥ // 5123
āyāsaślathabāhuvalliradhikasmerai ..... lolāpāṅgakapolapāliralikastomārdhaluptālakā / nyasyantī madayatyanāvṛta iva pracchādanāyāñcalaṃ mugdhā svedanipītasūkṣmasicayavyaktastanī vakṣasi // 5124
āyāsādalaghutarastanaiḥ svanadbhiḥ śrāntānāmavikacalocanāravindaiḥ / abhyambhaḥ kathamapi yoṣitāṃ samūhais tairurvīnihitacalatpadaṃ pracele // 5125
āyāsānavicintayannagaṇayallābhaṃ tataḥ kiṃcidapy ambho muñcati kīrtimātraśaraṇo dhārādharaḥ sarvataḥ / tadyatnādupayujya vardhayatu vā dāturyaśaḥ śāśvataṃ mauḍhyādetadupekṣya nāśayatu vā lokaḥ pramāṇaṃ tataḥ // 5126
āyāsya bahubhirdugdhāṃ pītāṃ vatsena sadgavīm / suśikṣito'pi gopālaḥ prayatnena duhīta kim // 5127
āyāsyasi kadā kānte madantakamayi prabhe / iti prṣṭenduvadanācchādayad vāsasā mukham // 5128
āyāsyasyavadhāvaparyavasite gatveti saṃbhāvyate saṃprāpte tvayi yāni tānyapi sukhānyadyāparokṣāṇi naḥ / kiṃtvajñātaviyogavedanamidaṃ sadyastvayi prasthite cetaḥ kiṃ nu karīṣyatītyaviditaṃ samyaṅ na niścīyate // 5129
āyāsyāmi punastavāntikamahaṃ yāme vyatīte priyety uktvā paṅkajalocanā sarabhasaṃ kāntā samājaṃ yayau / jāte kvāpi ca sīñjate kimu samāyāteti mārgaṃ muhur darśaṃ darśamatho mayā niśi manāg labdho na nidrārasaḥ // 5130
āyuḥ karma ca vittaṃ ca vidyā nidhanameva ca / pañcaitāni hi sṛjyante garbhasthasyaiva dehinaḥ // 5131
āyuḥ kallolalolaṃ katipayadivasasthāyinī yauvanaśrīr arthāḥ saṃkalpakalpā ghanasamayataḍidvibhramā bhogapūrāḥ / kaṇṭhāśleṣopagūḍhaṃ tadapi ca na ciraṃ yat priyābhiḥ praṇītaṃ brahmaṇyāsaktacittā bhavata bhavabhayāmbhodhipāraṃ tarītum // 5132
āyuḥpraśne dīrghamāyur vācyaṃ mauhūrtikairjanaiḥ / jīvanto bahu manyante mṛtāḥ prakṣyanti kaṃ punaḥ // 5133
āyuḥ śriyaṃ yaśo dharmaṃ lokānāśiṣa eva ca / hanti śreyāṃsi sarvāṇi puṃso mahadatikramaḥ // 5134
āyuḥ śrīḥ kīrtiraiśvaryam āśiṣaḥ puruṣasya yāḥ / bhavantyeva hi tatkāle yathānicchorviparyayāḥ // 5135
āyuḥsattvabalārogyasukhaprītivivardhanāḥ / rasyāḥ snigdhāḥ sthirā hṛdyā āhārāḥ sāttvikapriyāḥ // 5136
āyuḥsāraṃ yuavanam ṛtusāraḥ kusumasāyakavayasyaḥ / sundari jīvitasāro ratibhogarasāmṛtasvādaḥ // 5137
āyuktakebhyaścorebhyaḥ parebhyo rājavallabhāt / pṛthivīpatilobhācca prajānāṃ pañcadhā bhayam // 5138
āyudhānāṃ dhanuḥ śreṣṭham āsanānāṃ ca medinī / phalānāṃ cāmravṛkṣasya devānāṃ ca maheśvaraḥ // 5139
āyurghṛte guḍe rogā nityaṃ mṛtyurvidāhiṣu / ārogyaṃ kaṭutikteṣu balaṃ māṣe payastu ca // 5140
āyurdānamahotsavasya vinatakṣoṇībhṛtāṃ mūrtimān viśvāso nayanotsavo mṛgadṛśāṃ kīrteḥ prakāśaḥ paraḥ / ānandaḥ kalitākṛtiḥ sumanasāṃ vīraśriyo jīvitaṃ dharmasyaiva niketanaṃ vijayate vīraḥ kaliṅgeśvaraḥ // 5141
āyurdīrghataraṃ vapurvarataraṃ gotraṃ garīyastaraṃ vittaṃ bhūritaraṃ balaṃ bahutaraṃ svāmitvamuccaistaram / ārogyaṃ vigatāntaraṃ trijagati ślāghyatvamalpetaraṃ saṃsārāmbunidhiṃ karoti sutaraṃ cetaḥ kṛpārdrāntaram // 5142
āyurnaśyati paśyatāṃ pratidinaṃ yāti kṣayaṃ yauvanaṃ pratyāyānti gatāḥ punarna divasāḥ kālo jagadbhakṣakaḥ / lakṣmīs toyataraṅgabhaṅgacapalā vidyuccalaṃ jīvitaṃ yasmānmāṃ śaraṇāgataṃ śaraṇada tvaṃ rakṣa rakṣādhunā // 5143
āyurnīrataraṅgabhaṅguramiti jñātvā sukhenāsitaṃ lakṣmīḥ svapnavinaśvarīti satataṃ bhogeṣu baddhā ruciḥ / abhrastambaviḍambi yauvanamiti premṇāvagūḍhāḥ striyo yairevātra vimucyate bhavarasāt taireva baddho janaḥ // 5144
āyurbalaṃ vipulamastu sukhitvamastu kalyāṇamastu vipulā tava kīrtirastu / śrīrastu dharmamatirastu ripukṣayo'stu saṃtānavṛddhirabhivāñchitasiddhirastu // 5145
āyuryaśo balaṃ vittam ākāṅkṣadbhiḥ priyāṇi ca / pitaivārādhanīyo'gre daivataṃ hi pitā mahat // 5146
āyurlekhā pavanacalanāśliṣṭadīpopameyā saṃpaccaiṣā madavaśacalatkāminīdṛṣṭilolā / tīvraścāntardahati hṛdayaṃ viprayogaḥ priyebhyas tasmādetat satatamamalaṃ brahma śāntaṃ prapannāḥ // 5147
āyurvarṣaśataṃ nṛṇāṃ parimitaṃ rātrau tadardhaṃ gataṃ tasyārdhasya parasya cārdhamaparaṃ bālatvavṛddhatvayoḥ / śeṣaṃ vyādhiviyogaduḥkhasahitaṃ sevādibhirnīyate jīve vāritaraṅgacañcalatare saukhyaṃ kutaḥ prāṇinām // 5148
āyurvarṣaśataṃ nṛṇāṃ parimitaṃ rātrau tadardhaṃ hṛtaṃ tasyārdhasya ca kiṃcideva jarayā bālyena kiṃcid hṛtam / kiṃcid vyādhiviyogaduḥkhamaraṇairbhūpālasevārasair naṣṭaṃ śiṣṭamatastaraṅgataralaṃ puṃsāṃ sukhaṃ kva kṣaṇe // 5149
āyurvāyucalaṃ sureśvaradhanurlolaṃ balaṃ yauvanaṃ vidyudvac capalaṃ dhanaṃ girinadīkallolavac cañcalam / tāruṇyaṃ karikarṇatālataralaṃ dehaṃ ca rogākulaṃ jñātvā sarvamidaṃ kurudhvamamalaṃ dharmaṃ sadā niścalam // 5150
āyurvāyuvyathitanalinīpatramitraṃ kimanyat saṃpacchampādyutisahacarī svairacārī kṛtāntaḥ / kasmādasmin bhramasi tamasi tvaṃ prayāhi prayāgaṃ paunaḥpunyaṃ bhuvi bhagavatī svardhunī te dhunīte // 5151
āyurvāsaramāsavatsaragaṇe gacchatyadūraṃ pathair ākrāmanti kṛtāntakāsarakhurakṣuṇṇā rajorājayaḥ / īṣallaṅghitaśaiśavā iti vayaḥsaṃdhiṃ dadhānā iti vyaktā varjitayauvanā iti tathā nandanti tandrālavaḥ // 5152
āyurvittaṃ gṛhacchidraṃ mantramaithunabheṣajam / apamānaṃ tapo dānaṃ nava gopyāni yatnataḥ // 5153
āyurvittaṃ gṛhacchidraṃ mantramaithunabheṣajam / dānamānāpamānaṃ ca navaitāni sugopayet // 5154
āyurvṛddhikṣayotkarṣahetuṃ kālavinirgatam / vāñchatāṃ dhanināmiṣṭaṃ jīvitāt paramaṃ dhanam // 5155
āyurvedakṛtābhyāsaḥ sarveṣāṃ priyadarśanaḥ / āryaśīlaguṇopeta eṣa vaidyo vidhīyate // 5156
āyurvedamadhīyānāḥ kevalaṃ saparigraham / dṛśyante bahavo vaidyā vyādhibhiḥ samabhiplutāḥ // 5157
āyuṣaḥ kṣaṇa eko'pi na labhyaḥ svarṇakoṭibhiḥ / sa cennirarthakaṃ nītaḥ kā nu hānistato'dhikā // 5158
āyuṣaḥ kṣaṇa eko'pi na labhyaḥ svarṇakoṭibhiḥ / sa vṛthā nīyate yena tasmai nṛpaśave namaḥ // 5159
āyuṣaḥ kṣaṇa eko'pi sarvaratnairna labhyate / nīyate yad vṛthā so'pi pramādaḥ sumahānayam // 5160
āyuṣmān prāṅmukho bhuñjāt dhanavān dakṣiṇāmukhaḥ / paścime tu yaśasvī syān na kadācidudaṅmukhaḥ // 5161
āyuṣyaṃ sarvathā rakṣyaṃ prāṇināmiha dhīmatā / apyalpaguṇasaṃpanno jīvan bhadrāṇi paśyati // 5162
āyustaḍiccalamapāyi śarīrametan mṛtyurgrasiṣyati kadeti na ko'pi veda / adyaiva tad bhajata muktipathaṃ dvijendrā jyeṣṭhāgamāvadhi hi tiṣṭhati kiṃ na darśaḥ // 5163
āyuste kiyadasti tatra ca kiyat tāruṇyamatrāpi vāpy ardhaṃ nirgilitaṃ niśātmakatayā yatrāsti saṅgo na te / śeṣāḥ santi kati kṣaṇāḥ praṇayajas tatrāpi kopo yadi vyarthaṃ niścinu cakravāki jananaṃ kaste hitaṃ vakṣyati // 5164
āyuste naravīra vardhatu sadā hemantarātriryathā lokānāṃ priyavardhano bhava sadā hemantasūryo yathā / lokānāṃ bhayavardhano bhava sadā hemantatoyaṃ yathā nāśaṃ yāntu tavārayo'pi satataṃ hemantapadmaṃ yathā // 5165
āyūṃṣi kṣaṇikāni yauvanamapi prāyo jarādhyāsitaṃ saṃyogā virahāvasānavirasā bhogāḥ kṣaṇadhvaṃsinaḥ / jānanto'pi yathāvyavasthitamidaṃ lokāḥ samastaṃ jagac citraṃ yad gurugarvabhāvitadhiyaḥ krudhyanti mādyanti ca // 5166
āyūrekhāṃ cakārāsyāḥ kare drāghīyasīṃ vidhiḥ / śauṇḍīryagarvanirvāhapratyāśāṃ ca manobhuvaḥ // 5167
āye vyaye tathā nityaṃ tyaktalajjas tu vai bhavet / na kuñcitena gūḍhena nityaṃ prāvaraṇādibhiḥ // 5168
āyodhane kṛṣṇagatiṃ sahāyam avāpya yaḥ kṣatriyakālarātrim / dhārāṃ śitāṃ rāmaparaśvadhasya saṃbhāvayatyutpalapatrasārām // 5169
āraktatāmeti mukhaṃ jihvā vā śyāmatāṃ yadā / tadā prājño vijānīyān mṛtyumāsannamātmanaḥ // 5170
āraktadīrghanayano nayanābhirāmaḥ kandarpakoṭilalitaṃ vapurādadhānaḥ / bhūyāt sa me'dya hṛdayāmburuhādhivartī vṛndāṭavīnagaranāgaracakravartī // 5171
āraktarājibhiriyaṃ kusumairnavakandalī salilagarbhaiḥ / kopād antarbāṣpe smarayati māṃ locane tasyāḥ // 5172
āraktāṅkuradanturā kamalinī nāyāminī yāminī stokonmuktatuṣāramambaramaṇerīṣat pragalbhaṃ mahaḥ / apyete sahakārasaurabhamuco vācālitāḥ kokilair āyānti priyaviprayuktayuvatīmarmacchido vāsarāḥ // 5173
āraktānāṃ navamadhu śanairāpiban padminīnāṃ kālonnidre kuvalayavane ghūrṇamānaḥ salīlam / svinno dānairvipinakariṇāṃ saumya seviṣyate tvām āmodānāmahamahamikāmādiśan gandhavāhaḥ // 5174
āraktāyatapuṣpabāṇanayane snigdhāñjanaśyāmikāṃ kāśmīrāruṇakarṇikārakusumottaṃse mahānīlatām / unmīlattilakāntare mṛgamadakṣodārdrabindūpamāṃ dhatte mugdhatamālakāntimadhupīvṛndaṃ vasantaśriyaḥ // 5175
āraktairnavapallavairviṭapino netrotsavaṃ tanvate tān dhunvannayamabhyupaiti madhurāmodo maruddakṣiṇaḥ / tenāliṅgitamātra eva vidhivat prādurbhavannirbhara- krīḍākūtakaṣāyitena manasā loko'yamunmādyate // 5176
āraṇyās tu svakaiḥ kuryuḥ sārthikāḥ sārthikaiḥ saha / sainikāḥ sainikaireva grāme'pyubhayavāsibhiḥ // 5177
ārabdhamabdhimathanaṃ svahastayitvā dvijihvamamarairyat / ucitas tatpariṇāmo viṣamaṃ viṣameva yajjātam // 5178
ārabdhā kimu ketakīkisalayairmālā kimāyāminī karpūrasya paraṃparā malayajakṣodasya lekhāthavā / dhārā vaibudhasaindhavī nu visayatyāho himānīmayī vṛṣṭiḥ pañcaśarasya tāvakadṛśorbhaṅgī kathaṃ gīyate // 5179
ārabdhā makaradhvajasya dhanuṣaitasyāstanurvedhasā tvadviśleṣaviśeṣadurbalatayā jātā na tāvaddhanuḥ / tat saṃpratyapi re prasīda kimapi premāmṛtasyandinīṃ dṛṣṭiṃ nātha vidhehi sā ratipateḥ śiñjāpi samjāyatām // 5180
ārabdhe dayitāmukhapratisame nirmātumasminnapi vyaktaṃ janmasamānakālamilitāmaṃśucchaṭāṃ varṣati / ātmadrohiṇi rohiṇīparivṛḍhe paryaṅkapaṅkeruhaḥ saṃkocādatiduḥsthitasya na vidhes tacchilpamunmīlitam // 5181
ārabdhe paṭahe sthite gurujane bhadrāsane laṅghite skandhoccāraṇanamyamānavadanapracyotitoye ghaṭe / rājñāhūya visarjite mayi jano dhairyeṇa me vismitaḥ svaḥ putraḥ kurute pituryadi vacaḥ kastatra bho vismayaḥ // 5182
ārabhante'lpamevājñāḥ kāmaṃ vyagrā bhavanti ca / mahārambhāḥ kṛtadhiyas tiṣṭhanti ca nirākulāḥ // 5183
ārabheta naraḥ karma svapauruṣamahāpayan / niṣpattiḥ karmaṇo daive pauruṣe ca vyavasthitā // 5184
ārabhetaiva karmāṇi śrāntaḥ śrāntaḥ punaḥ punaḥ / karmāṇyārabhamāṇaṃ hi puruṣaṃ śrīrniṣevate // 5185
ārabhyate mahatkāryaṃ yaiḥ kṣudrairapi pārthivaiḥ / te cakravartino bhūtvā jāyante bhadrabhājanam // 5186
ārambhagurvī kṣayiṇī krameṇa laghvī purā vṛddhimatī ca paścāt / dinasya pūrvārdhaparārdhabhinnā chāyeva maitrī khalasajjanānām // 5187
ārambharatitā'dhairyam asatkāryaparigrahaḥ / viṣayopasevā cājasraṃ rājasaṃ guṇalakṣaṇam // 5188
ārambharamaṇīyāni vimarde virasāni ca / prāyo vairāvasānāni saṃgatāni khalaiḥ saha // 5189
ārāt kārīṣavahneḥ praviracitatṛṇaprastarāntarniṣaṇṇaiḥ saṃśīrṇagranthikanthāvivaravaśaviśacchītavātābhibhūtaiḥ / nītāḥ kṛcchreṇa pānthaiḥ śvabhiriva niviḍaṃ jānusaṃkocakubjair antardurvāraduḥkhadviguṇatarakṛtāyāmayāmāstri yāmāḥ // 5190
ārādasau taruvarastava kuntalānām ākalpamātmakusumairabhiyācamānaḥ / bhūyaḥ samāhvayati yā kalakaṇṭhanādair ārohabhāramṛdugāmini tatra yāmaḥ // 5191
ārāddhaṃ kimu daivataṃ kuvalayaistepe tapaścandramāḥ kiṃ nāmāyamidaṃ ca kāñcanarucāṃ kiṃ bhāgyamujjṛmbhate / daivaṃ vādya kimānukūlikamabhūd bālapravālaśriyām asyāḥ smeradṛśo dadhatyavayavaupamyaṃ yadetānyapi // 5192
ārāddho mūrddhabhiryat tuhinakarakalālaṃkṛtirviśatiryad doṣṇāmuṣṇāṃśumitraṃ bhuvanaparibhavī yatpratāpaprarohaḥ / yat tat kailāsaśailoddharaṇamapi mṛṣā tat samastaṃ tavābhūt bibhralluṇṭākalīlāṃ yadapaharasi naḥ paṅkajākṣīṃ parokṣe // 5193
ārādhayati yaṃ devaṃ tamutkṛṣṭataraṃ vadet / tannyūnatāṃ naiva kuryāj joṣayet tasya sevanam // 5194
ārādhayituḥ prema- pratīkṣaṇārthaṃ spṛhā paraṃ yāsām / tā nanu saubhagadevyo gaṇikāḥ kṛtināṃ samārādhyāḥ // 5195
ārādhitā hi rājāno devavac copasevitāḥ / anugrahairyojayanti bhaktān ghnanti viparyaye // 5196
ārādhitā hi śīlena prayatnaiścopasevitāḥ / rājānaḥ saṃprasīdanti prakupyanti viparyaye // 5197
ārādhito vāpyaparādhito vā khalaḥ karotyeva sadāpakāram / mūrdhnā dhṛto pādatale sthito vā daśatyavaśyaṃ khalu dandaśūkaḥ // 5198
ārādhyaḥ patireva tasya ca padadvandvānuvṛttirvrataṃ kenaitāḥ sakhi śikṣitāsi vipathaprasthānadurvāsanāḥ / kiṃ rūpeṇa na yatra majjati mano yūnāṃ kimācāryakair gūḍhānaṅgarahasyayuktiṣu phalaṃ yeṣāṃ na dīrghaṃ yaśaḥ // 5199
ārādhya dugdhajaladhiḥ sudhayaiva devān devāya hanta mahate garalaṃ dideśa / yeṣāṃ dhruvaṃ prakṛtireva jalāśayānāṃ nīceṣu sanmatirasanmatiruttameṣu // 5200
ārādhya bhūpatimavāpya tato dhanāni bhokṣyāmahe kila vayaṃ satataṃ sukhāni / ityāśayā kalivimohitamānasānāṃ kālaḥ prayāti maraṇāvadhireva puṃsām // 5201
ārādhyamāno nṛpatiḥ prayatnād ārādhyate nāma kimatra citram / ayaṃ tvapūrvaḥ pratimāviśeṣo yaḥ sevyamāno riputāmupaiti // 5202
ārāmādhipatirvivekavikalo nūnaṃ rasā nīrasā vātyābhiḥ paruṣīkṛtā daśa diśaścaṇḍātapo duḥsahaḥ / evaṃ dhanvani campakasya sakale samhārahetāvapi tvaṃ siñcannamṛtena toyada kuto'pyāviṣkṛto vedhasā // 5203
ārāmābharaṇasya pallavacayairāpītatigmatviṣaḥ pāthoda praśamaṃ nayāgurutaroretasya dāvajvaram / brūmas tvāmupakārakātara gataprāyāḥ payaḥsaṃpado dagdho'pyeṣa tarurdiśaḥ parimalairāpūrya nirvāsyati // 5204
ārāmukhaṃ kṣurapraṃ ca gopucchaṃ cārdhacandrakam / sūcīmukhaṃ ca bhallaṃ ca vatsadantaṃ dvibhallakam // 5205
karṇikaṃ kākatuṇḍaṃ ca tayānyānyapyanekaśaḥ / phalāni deśadeśeṣu bhavanti bahurūpataḥ // 5206
ārāmukhena vai carma kṣurapreṇa ca kārmukam / sūcīmukhena kavacam ardhacandreṇa mastakam // 5207
bhallena hṛdayaṃ vedhyaṃ dvibhallena guṇaḥ śaraḥ / lohaṃ ca kākatuṇḍena lakṣyaṃ gopucchakena ca // 5208
ārāmaiḥ sadanairhayairgajavarairgānaiḥ parikrīḍanair vādyairyauvanagarvamañjulatarairvṛndaiśca vāmabhruvām / muktiḥ syād yadi tadvihāya sakalaṃ caitat pravīṇā narāḥ kartuṃ hanta tapastu muktisukhadaṃ kasmādaraṇyaṃ gatāḥ // 5209
ārāmo'yamanargalena balinā bhagnaḥ samagro mayety antaḥsaṃbhṛtaharṣavardhitamadodagraḥ kimunmādyasi / mātaṅga prativarśameva bhavato bhāvī nidāghajvaras tatrāpi pratikāramarhasi sakhe samyak samālocitum // 5210
āripsunā mantrabalānvitena prāgeva kāryo nipuṇaṃ vicāraḥ / doṣṇāṃ balān mantrabalaṃ garīyaḥ śakro'surān mantrabalād vijigye // 5211
ārirādhayiṣuḥ samyag anujīvī mahīpatim / vidyāvinayaśilpādyair ātmānamupapādayet // 5212
ārurukṣormuneryogaṃ karma kāraṇamucyate / yogārūḍhasya tasyaiva śamaḥ kāraṇamucyate // 5213
āruhya dūramagaṇita- raudrakleśā prakāśayantī svam / vātapratīcchanapaṭī vahitramiva harasi māṃ sutanu // 5214
āruhya nṛpatiḥ pūrvam indriyāśvān yaśīkṛtān / kāmakrodhādikāñ jitvā ripūn ābhyantarāṃśca tān / 5215
jayedātmānamevādau vijayāyānyavidviṣām / ajitātmā hi vivaśo vaśīkuryāt kathaṃ parān // 5216
āruhya śailaśikharaṃ tvadvadanāpahṛtakāntisarvasvaḥ / pratikartumivordhvakaraḥ sthitaḥ purastān niśānāthaḥ // 5217
āruhyākrīdaśailasya candrakāntasthalīmimām / nṛtyatyeṣa lasaccārucandrakāntaḥ śikhāvalaḥ // 5218
ārūḍhaḥ patita iti svasaṃbhavo'pi svacchānāṃ pariharaṇīyatāmupaiti / karṇebhyaścyutamasitotpalaṃ vadhūnāṃ vīcībhistaṭamanu yannirāsurāpaḥ // 5219
ārūḍhakṣitipālabhālavigalatsvedāmbusekoddhatā bherījhāṃkṛticāpaṭaṃkṛticamatkārollasanm ānasā / kṣubhyatkṣoṇitalaṃsphuratkhurapuṭaṃ cañcaccalatkeśaraṃ mandabhrāntavilocana pratidiśaṃ nṛtyanti vājivrajāḥ // 5220
ārūḍhaveṇutaruṇādharavibhrameṇa mādhuryaśālivadanāmbujamudvahantī / ālokyatāṃ kimanayā vanadevatā vaḥ kaiśorake vayasi kāpi ca kāntiyaṣṭiḥ // 5221
ārūḍhasya citāṃ kṛtānumaraṇodyogapriyāliṅganaṃ puṇḍrekṣudravapānamulbaṇamahāmohapraluptasmṛte ḥ / vītāsoravataṃsamālyavalayāmodaśca yādṛg bhaved bhāvānāṃ subhagaḥ svabhāvamahimā niścetasas tādṛśaḥ // 5222
ārūḍhasvāmiko'śvaḥ syād vittacintitasiddhaye / sarveṣāṃ suratakrīḍā dṛṣṭādau bhogalabdhaye // 5223
ārūḍhāntarayauvanasya parito goṣṭhīranubhrāmyatas tattat tāsu manogataṃ sunibhṛtaṃ saṃvyācikīrṣorhareḥ / vegāducchalitāsphuṭākṣaradaśāgarbhās trapāgauravāt pratyañco valitā bhavantu bhavatāṃ kṛtyāya vāgūrmayaḥ // 5224
ārūḍho malayāniladvipavaraṃ yukto vilāsānugaiḥ pītaḥ puṣpavilocanairnavalatāpaurāṅganānāṃ gaṇaiḥ / abhrāmyad vanapattane madhumahīpālaḥ sphuratkokilā- līlālāpamiladbhramadbhramarikājhāṃkārabherīr avaiḥ // 5225
ārūḍho vāsayaṣṭiṃ gṛhavalabhitale duṣṭamārjārakeṇa krūrāsyaṃ grasyamānaḥ sakṛdapi śanakairyad vicukrośa kīraḥ / gaṅgeti svāminīṃ svāmayamamarapaterlabdhavānāsanārdhaṃ yastu traisrotasāmbhaḥ spṛśati mṛśati vā tatkathāṃ ke vidantu // 5226
ārogyaṃ ciramaśvinī narapate toṣaṃ śivaḥ keśavaḥ kalyāṇaṃ tava sarvadā śaśiravī proddīpanaṃ devatāḥ / brahmādyāḥ sakalāḥ subhadramavanaṃ gauryādayo mātaraḥ kurvāte kurute karoti kurutaḥ kurvanti kurvantu ca // 5227
ārogyaṃ paramānandaḥ sukhamutsāha eva ca / aiśvaryaṃ priyasaṃbhogaṃ vinā sarvaṃ nirarthakam // 5228
ārogyaṃ bhāskarādicchec śriyamicched hutāśanāt / jñānaṃ maheśvarādicchen mokṣamicchej janārdanāt // 5229
ārogyaṃ bhāskarādicched dhanamicched hutāśanāt / maheśvarāj jñānamicchen muktimicchej janārdanāt // 5230
ārogyaṃ vidvattā sajjanamaitrī mahākule janma / svādhīnatā ca puṃsāṃ mahadaiśvaryaṃ vināpyarthaiḥ // 5231
ārogyaṃ saubhāgyaṃ dhanāḍhyatā nāyakatvamānandaḥ / kṛtapuṇyasya syādiha sadā jayo vāñchitāvāptiḥ // 5232
ārogyabuddhivinayodyamaśāstrarāgāḥ pañcāntarāḥ paṭhanasiddhiguṇā bhavanti / ācāryapustakanivāsasahāyakarṇā bāhyāstu pañca paṭhanaṃ parivardhayanti // 5233
ārogyamānṛṇyamavipravāsaḥ sadbhirmanuṣyaiḥ saha saṃprayogaḥ / svapratyayā vṛttirabhītavāsaḥ ṣaḍ jīvalokasya sukhāni rājan // 5234
ārogyalakṣmīrupayāti pitta- jvarāturaṃ reṇukaṣāyabhājam / mā tvaṃ yathā ratnakale smarārtā kṛtaprakopapraśamā sakhībhiḥ // 5235
āroḍhuṃ varamaupavāhyamapahartuṃ sundarī kanyakā bhoktuṃ bhogamupasthitaṃ sukhamalaṃkartuṃ ca ratnaistanum / samnahyantyamṛtāndhaso hi śamite yenaiva hālāhale sa svāmī mama daivataṃ taditaro nāmnāpi na mnāyate // 5236
āropayasi mudhā kiṃ nāhamabhijñā kila tvadaṅkasya / divyaṃ varṣasahasraṃ sthitveti na yuktamabhidhātum // 5237
āropitaḥ pṛthunitambataṭe taruṇyā kaṇṭhe ca bāhulatayā niviḍaṃ gṛhītaḥ / uttuṅgapīnakucanirbharapīḍito'yaṃ kumbhaḥ karīṣadahanasya phalāni bhuṅkte // 5238
āropitā api prājyā guṇā lokeṣu pūjitaiḥ / pūjayantīha dṛṣṭāntaḥ pratimā dyuḥsadāṃ nanu // 5239
āropitā śilāyām aśmeva tvaṃ bhaveti mantreṇa / magnāpi pariṇayāpadi jāramukhaṃ vīkṣya hasitaiva // 5240
āropyate'śmā śailāgraṃ yathā yatnena bhūyasā / nipātyate sukhenādhas tathātmā guṇadoṣayoḥ // 5241
ārohaṇaṃ govṛṣakuñjarāṇāṃ prāsādaśailāgravanaspatīnām / viṣṭhānulepo rudhiraṃ mṛtaṃ ca svapneṣvagamyāgamanaṃ ca dhanyam // 5242
ārohaṇāya tava sajja ivāsti tatra sopānaśobhivapuraśmavalicchaṭābhiḥ / bhogīndraveṣṭaśataghṛṣṭikṛtābhirabdhi- kṣubdhācalaḥ kanakaketakagotragātri // 5243
ārohatu giriśikharaṃ samudramullaṅghya yātu pātālam / vidhilikhitākṣaramālaṃ phalati kapālaṃ na bhūpālaḥ // 5244
ārohatyavanīruhaḥ praviśati śvabhraṃ nagaiḥ spardhate khaṃ vyāledhi viceṣṭate kṣititale kuñjodare līya / antarbhrāmyati koṭarasya virasatyālambate vīrudhaḥ kiṃ tad yanna karoti mārutavaśaṃ yātah kṛśānurvane // 5245
ārohanti sukhāsanānyapaṭavo nāgān hayāṃs tajjuṣas tāmbūlādyupabhuñjate naṭaviṭāḥ khādanti hastyādayaḥ / prāsāde caṭakādayo'pi nivasantyete na pātraṃ stuteḥ sa stutyo bhuvane prayacchati kṛtī lokāya yah kāmitām // 5246
ārohavallībhirivāmbudhārā- rājībhirābhūmivilambinībhiḥ / saṃlakṣyate vyoma vaṭadrumābham ambhodharaśyāmadalaprakāśam // 5247
ārjavaṃ cānṛśaṃsyaṃ ca damaścendriyanigrahaḥ / eṣa sādhāraṇo dharmaś cāturvarṇye'bravīn manuḥ // 5248
ārjavaṃ pratipadyasva putreṣu satataṃ vibho / iha kīrtiṃ parāṃ prāpya pretya svargamavāpsyasi // 5249
ārjavatvaṃ caturthaṃ ca pañcamaṃ dharmameva hi / madhuratvaṃ tataḥ proktaṃ ṣaṣṭhameva varānane // 5250
ārjavamamalakarāṇāṃ vinayo vararatnamukuṭānām / dyūtaṃ durvyasanānāṃ strījitatā marutaṭīpiśācānām // 5251
ārjavena dhṛtā dīkṣā yā no daivaṃ paraṃ prati / atyantamānuṣīyābhyaḥ pīḍābhyas tadvimocanam // 5252
ārjavena naraṃ yuktam ārjavāt savypatrapam / aśaktimantaṃ manyanto dharṣayanti kubuddhayaḥ // 5253
ārtatrāṇaparāyaṇena kariṇā dāhādimūleti yad vākyaṃ cakradhareṇa nakramukhato hākārarorīkṛtam / yaḥ stambhe karatāḍanadhvanirabhūt karṇe surasyāpyaho hā kṛṣṇeti yadakṣayaṃ sa bhagavān pāyādapāyājjagat // 5254
ārtaduḥkhyaparitrāṇadurgatādi yathākramam / pātramāhurdayālūnām alābhe guṇavāniti // 5255
ārtadrutasvarajñā vibhinnadīnaprabhinnalaghuraudrāḥ / nindyāḥ śubhāstu śabdāḥ pramuditaparipūrṇadṛḍhaśāntāḥ // 5256
ārtasya me praṇamato jagadantarātman paśyan na paśyasi vibho na śṛṇoṣi śṛṇvan / durdaivakumbhajanuṣā nanu sāṃprataṃ me pītastadīyakaruṇāvaruṇālayo'pi // 5257
ārtā devān namasyanti tapaḥ kurvanti rogiṇaḥ / nirdhanā dānamicchanti vṛddhā nārī pativratā // 5258
ārtānāmārtisaṃbandhaṃ prītiviśrāmakāraṇam / kena ratnamidaṃ sṛṣṭaṃ mitramityakṣaradvayam // 5259
ārtānāmiha jantūnām ārticchedaṃ karoti yaḥ / śaṅkhacakragadāhīno dvibhujaḥ parameśvaraḥ // 5260
ārtārte mudite hṛṣṭā proṣite malinā kṛśā / mṛte mriyeta yā patyau sā strī jñeyā pativratā // 5261
ārteṣu dīyate dānaṃ śūnyaliṅgasya pūjanam / anāthapretasaṃskāram aśvamedhaphalaṃ labhet // 5262
ārteṣu vipreṣu dayānvitaśca yacchraddhayā svalpamupaiti dānam / anantapāraṃ samupaiti rājan yaddīyate tanna labhed dvijebhyaḥ // 5263
ārto matsadṛśo nānyas tvatto nānyaḥ kṛpāparaḥ / tulya evāvayoryogaḥ kathaṃ nātha na pāsi mām // 5264
ārto vā yadi vā trastaḥ pareṣāṃ śaraṇāgataḥ / ariḥ prāṇān parityajya rakṣitavyaḥ kṛtātmanā // 5265
ārdrakīkasamukhaḥ purataśced dṛśyate bhavati tacchubhadaḥ śvā / carma śuṣkamathavāsthi viśuṣkaṃ bibhradeṣa maraṇaṃ vidadhāti // 5266
ārdramapi stanajaghanān- nirasya sutanu tvayaitadunmuktam / khasthamavāptumiva tvāṃ tapanāṃśūnaṃśukaṃ pibati // 5267
ārdrāṃ kaṇṭhe mukhābjasrajamavanamayatyambikā jānulambāṃ sthāne kṛtvendulekhāṃ nibiḍayati jaṭāḥ pannagendreṇa nandī / kālaḥ kṛttiṃ nibadhnātyupanayati kare kālarātriḥ kapālaṃ śaṃbhornṛtyāvatāre pariṣaditi pṛthagvyāpṛtā vaḥ punātu // 5268
ārdrālaktakamasyāś caraṇaṃ mukhamārutena vījayitum / pratipannaḥ prathamataraḥ saṃprati sevāvakāśo me // 5269
āryakarmaṇi rajyante bhūtikarmāṇi kurvate / hitaṃ ca nābhyasūyanti paṇḍitā bharatarṣabha // 5270
āryajananinditānāṃ pāpaikarasaprakāśanārīṇām / etāvāneva guṇo yadabhīṣṭasamāgamo nirāvaraṇaḥ // 5271
āryajuṣṭamidaṃ vṛttam iti vijñāya śāśvatam / santaḥ parārthaṃ kurvāṇā nāvekṣante pratikriyām // 5272
āryatā puruṣajñānaṃ śauryaṃ karuṇaveditā / sthaulalakṣyaṃ ca satatam udāsīnaguṇodayaḥ // 5273
āryatvaṃ ca caturthaṃ ca pañcamaṃ dharmameva hi / ṣaṣṭhaṃ satītvaṃ dṛḍhatā saptamaṃ sāhaso'ṣṭamam // 5274
āryadeśakularūpabalāyur- buddhibandhuramavāpya naratvam / dharmakarma na karoti jaḍo yaḥ potamujjhati payodhigataḥ saḥ // 5275
āryaputra pitā mātā bhrātā putras tathā snuṣā / svāni puṇyāni bhuñjānāḥ svaṃ svaṃ bhāgyamupāsate // 5276.1
āyavyayau yasya ca saṃvibhaktau channaśca cāro nibhṛtaśca mantraḥ / na cāpriyaṃ mantriṣu yo bravīti sā sāgarāntāṃ pṛthivīṃ praśāsti // 5075.2
bharturbhāgyaṃ tu bhāryaikā prāpnoti puruṣarṣabha // 5276.2
āryānaṅga mahāvrataṃ vidadhatā vindhyānilaiḥ pāraṇāṃ kṛtvā sāṅgamakāri kena muralākūle kaṭhoraṃ tapaḥ / yenāsyā ratikhedameduramṛduśvāsādhivāsaspṛśaḥ pīyante'dharasīdhavo vihasitajyotsnopadaṃśaṃ rahaḥ // 5277
āryā mukhe tu capalā tathāpi caryā na me yataḥ sā tu / dakṣā gṛhakṛtyeṣu ta- thā duḥkhe bhavati duḥkhārtā // 5278
ārye karmaṇi yuñjānaḥ pāpe vā punarīśvaraḥ / vyāpya bhūtāni carate na cāyamiti lakṣyate // 5279
āryeṇa sukaraṃ hyāhury āryakarma dhanaṃjaya / anāryakarma tvāryeṇa suduṣkarataraṃ bhuvi // 5280
ālakṣya dantamukulān animittahāsair avyaktavarṇaramaṇīyavacaḥ pravṛttīn / aṅkāśrayapraṇayinas tanayān vahanto dhanyās tadaṅgarajasā malinībhavanti // 5281
ā laṅkānāthanārīstanataralapayovīcimudrāt samudrād ā svargaṅgātaraṅgāvaliviralaśilādustarāduttarādreḥ / ā prākśailāsurastrīsuratagativido magnabhāsvanmṛgāṅkād ā ca prācetasābdherbhavatu mama puraḥ ko'pi yadyasti vīraḥ // 5282
ālapati pikavadhūriva paśyati hariṇīva calati haṃsīva / sphurati taḍillatikeva svadate tuhināṃśulekheva // 5283
ālapa yathā yathecchasi yuktaṃ tava kitava kimapavārayasi / strījātilāñchanamasau jīvitaraṅkā sakhī subhaga // 5284
ālambihemaraśanāh stanasaktahārāḥ kandarpadarpaśithilīkṛtagātrayaṣṭyaḥ / māse madhau madhurakokilabhṛṅganādair nāryo haranti hṛdayaṃ prasabhaṃ narāṇām // 5285
ālambe jagadālambe herambacaraṇāmbuje / śuṣyanti yadrajaḥ sparśāt sadyaḥ pratyūhavārdhayaḥ // 5286
ālambyāṅgaṇavāṭikāparisare svecchānatāṃ śākhikāṃ keyūrībhavadalpaśeṣavalayā bālā samastaṃ dinam / sā daivopahṛtasya mūḍhamanaso bhagnāvadheradya me panthānaṃ vivṛtāśruṇā vadanakenālokya kiṃ vakṣyati // 5287
ālambhyāṅgaṇavāpikāparisare cūtadrume mañjarīṃ sarpatsāndraparāgalampaṭaraṇadbhṛṅgāṅganāśobhinīm / manye svāṃ tanumuttarīyaśakalenācchādya bālā sphurat- kaṇṭhadhvānanirodhakampitakucaśvāsodgamā roditi // 5288
ālavāle sthitaṃ toyaṃ śoṣaṃ na bhajate yadā / ajīrṇaṃ tad vijānīyān na deyaṃ tādṛśe jalam // 5289
ālasyaṃ kuru pāpakarmaṇi bhava krūraḥ krudhas tāḍane naiṣṭhuryaṃ bhaja lobhamohaviṣaye nidrāṃ samādhau hareḥ / jāḍyaṃ gaccha parāpavādakathane drohaṃ vidhehi smare doṣā eva guṇatvamevamakhilā yāsyanti cetas tava // 5290
ālasyaṃ prathamaṃ paścād vyādhipīḍā prajāyate / pramādaḥ saṃśayasthāne cittasyehānavasthitiḥ // 5291
ālasyaṃ madamohau ca cāpalaṃ goṣṭhireva ca / stabdhatā cābhimānitvaṃ tathātyāgitvameva ca / ete vai sapta doṣāstu sadā vidyārthināṃ matāḥ // 5292
ālasyaṃ yadi na bhavej jagatyanarthaḥ ko na syād bahudhanako bahuśruto vā / ālasyādiyamavaniḥ sasāgarāntā saṃpūrṇā narapaśubhiśca nirdhanaiśca // 5293
ālasyaṃ strīsevā sarogatā janmabhūmivātsalyam / saṃtoṣo bhīrutvaṃ ṣaḍ vyāghātā mahattvasya // 5294
ālasyaṃ sthiratāmupaiti bhajate cāpalyamudyogitāṃ mūkatvaṃ mitabhāṣitāṃ vitanute maugdhyaṃ bhavedārjavam / pātrāpātravicārabhāvaviraho yacchatyudārātmatāṃ mātarlakṣmi tava prasādavaśato doṣā api syurguṇāḥ // 5295
ālasyaṃ harati prajñāṃ dhanamāyuryaśo balam / yasminnāste tadālasyaṃ sarvadoṣākarastu saḥ // 5296
ālasyaṃ hi manuṣyāṇāṃ śarīrastho mahān ripuḥ / nāstyudyamasamo bandhuḥ kṛtvā yaṃ nāvasīdati // 5297
ālasyamapi pārīndraṃ pratipadya vijṛmbhate / hatabhāgaṃ prayatno'pi pratihanyata eva hā // 5298
ālasyāt susahāyo'pi na gacchatyudayaṃ janaḥ / hastāgrāsphālito bhūmau toyārdra iva kandukaḥ // 5299
ālasyena hatā vidyā parahastagatāḥ striyaḥ / alpabījaṃ hataṃ kṣetraṃ hataṃ sainyamanāyakam // 5300
ālānaṃ jayakuñjarasya dṛṣadāṃ seturvipadvāridheḥ pūrvādriḥ karavālacaṇḍamahaso līlopadhānaṃ śriyaḥ / saṃgrāmāmṛtasāgarapramathanakrīḍāvidhau mandaro rājan rājati vīravairivanitāvaidhavyadaste bhujaḥ // 5301
ālānatvaruṣevaitā dantibhirvṛkṣapaṅktayaḥ / sphurat kaṭakaṭārāvaṃ pātyante kṛtacitkṛtaiḥ // 5302
ālānamunmūlya sukhābhidhānaṃ tāruṇyanāge gamanodyate'smin / palāyite kāmigaṇe'ṅganānāṃ vimardabhītyeva kucāḥ patanti // 5303
ālāne gṛhyate hastī vājī valgāsu gṛhyate / hṛdaye gṛhyate nārī yadīdaṃ nāsti gamyatām // 5304
ālāpaṃ kalakaṇṭhikā na kurute kīrā na dhīradhvaniṃ vyāhāraṃ kalayanti komalagiraḥ kūjanti no barhiṇaḥ / nīrāḍambaradurdināmbaratale dūre dvirephadhvaniḥ kākāḥ kevalameva keṅkṛtaravaiḥ kurvanti karṇajvaram // 5305
ālāpaḥ smitakaumudīsahacaro dṛṣṭiḥ praharṣojjvalā bhrūrnṛtyādhvaradīkṣitā caraṇayornyāsaḥ same bhaṅguraḥ / veśeṣu kṣaṇikaspṛhā madavidherbandho na vādāśrayas tanvyā naikavikārabhūrmadhumadaprāyo madaḥ sphūrjati // 5306
ālāpamālinikarasya niśamya bhītā mugdhā vilokya vadanaṃ mukuraṃ jahāti / mandaṃ na niśvasiti manmathavedanārtā kīrendu māruta bhayāt kimu manna bhūpa // 5307
ālāpayatyakāryāṇi kiṃcidākhyāti vā svayam / yā na prayāti śayanaṃ sāpyanutpannasaspṛhā // 5308
ālāpād gātrasaṃsparśāt saṃsargāt sahabhojanāt / āsanāc śayanād yānāt pāpaṃ saṃkramate nṛṇām // 5309
ālāpān bhrūvilāso viralayati lasadbāhuvikṣiptiyātaṃ nīvigranthiṃ prathimnā pratanayati manāṅmadhyanimno nitambaḥ / utpuṣyatpārśvamūrcchatkucaśikharamuro nūnamantaḥsmareṇa spṛṣṭā kodaṇḍakoṭyā hariṇaśiśudṛśo dṛśyateyauvanaśrīḥ // 5310
ālāpairmadhuraiśca kāścidaparānālokitaiḥ sasmitair anyān vibhramakalpanābhiritarānaṅgairanaṅgojjvalaiḥ / ācāraiścaturaiḥ parānabhinavairanyān bhruvaḥ kampanair itthaṃ kāścana rañjayanti sudṛśo manye manastvanyathā // 5311
āli kapālini jaṭile patyāvatyāgrahaistavālamiti / haragatamiti duḥsahamapi muhurapi mukharānnigādayati gaurī // 5312
āli kalpaya puraḥ karadīpaṃ candramaṇḍalamiti prathitena / nanvanena pihitaṃ mama cakṣur maṅkṣu pāṇduratamogulakena // 5313
āliṅgatyanyamanyaṃ ramayati vacasā līlayā vīkṣate'nyaṃ rodityanyasya hetoḥ kalayati śapathairanyamanyaṃ vṛṇoti / śete cānyena sārdhaṃ śamanamupagatā cintayatyanyamanyaṃ strīmāyā duścaritrā jagadahitakarī kena kaṣṭena sṛṣṭā // 5314
āliṅgadāpya gopīṃ tadbāhuṃ sahariraṃsayādhāya / śrutveti niścinomyaham aṅgiṣu durvāratām anaṅgasya // 5315
āliṅganādharasudhārasapānavakṣo- niṣpīḍanādividhirastu vidūrataste / yattvaṃ vilokayasi cañcaladṛṅnipātair etāvataiva hariṇākṣi vayaṃ kṛtārthāḥ // 5316
āliṅgante malayajatarūnāsvajante vanāntān āpṛcchante ciraparicitān mālayān nirjharaughān / adya sthitvā draviḍamahilābhyantare śvaḥ prabhāte prasthātāro malayamarutaḥ kurvate saṃnidhānam // 5317
āliṅganto vasudhāṃ nijakhuradalitāmivānunetumamī / vadanavigatacaraṇā iva saṃlakṣyante javādaśvāḥ // 5318
āliṅgannatisaurabhānavayavān bimbādharaṃ pāṭalaṃ cumbannākalayan payodharataṭīṃ śṛṇvan rutaṃ hāṃsakam / paśyan vāniśamāyatāṃ dṛśamupaskurvaṃllavaṅgīrasaṃ bālāyāṃ sakalartusaṃgamasukhaṃ dhanyaḥ paraṃ manyate // 5319
āliṅgan bhṛśamaṅgakāni sudṛśāmāsyāni cumbaṃ nayan vakṣojorunitambakaṇṭhanakharaśrīcitrabhāvaṃ nayan / bimboṣṭhāmṛtamāpibañchithilayan nīvīṃ karakrīḍanā- saṅgenātisahāsakeliparamaḥ svairaṃ vicikrīḍa nā // 5320
āliṅgayatyanunayatyavacumbayatyā- ... lokayatyanumṛjatyavagūhate ca / pārśvaṃ vilokayati manmathabhāvabhinnā śūnyāntarā smarati kelikṛtaṃ samastam // 5321
āliṅgase cārulatāṃ lavaṅgīm ācumbase cāmbujinīṃ krameṇa / tāṃ cūtavallīṃ madhupa prakāmaṃ saṃtāḍayasyeva padaiḥ kimetat // 5322
āliṅgitas tatra bhavān sāṃparāye jayaśriyā / āśīḥparaṃparāṃ vandyāṃ karṇe kṛtvā kṛpāṃ kuru // 5323
āliṅgitāḥ parairyānti praskhalanti same pathi / avyaktāni ca bhāṣante dhanino madyapā iva // 5324
āliṅgya pūrvāmanugṛhya yāmyāṃ saumyāṃ samālokya sahasrabhānuḥ / samdhyāśrito'pyāpa nipātamabdhau tad vāruṇīsaṅgaphalaṃ cakāsti // 5325
āliṅgya madhurahuṃkṛtim alasonmiṣadīkṣaṇāṃ rahaḥ kāntām / yad bodhayanti suptāṃ janmani yūnāṃ tadeva phalam // 5326
āliṅgya mandire ramye sadānandavidhāyini / kāntā kāntaṃ kuraṅgākṣī kumbhikumbhapayodharā // 5327
āli pālilalitau tava bhātaḥ karṇikārasakhakarṇi kapolau / padmajena ratipañcabāṇayor darpaṇāviva suvarṇanirmitau // 5328
āli bāliśatayā balirasmai dīyatāṃ balibhuje na kadāpi / kevalaṃ hi kalakaṇṭhaśiśūnām eṣa eva kuśaleṣu nidānam // 5329
ālirdivyauṣadhī proktā sūkṣmakaṇṭakasaṃvṛtā / vimucyate viṣaiḥ prāṇī pītvā toyena tajjaṭām // 5330
ālīcālitapadminīdalacalatsarvāṅgamaṅgīkṛt a- svāṅgāliṅganamarmarīkṛtanavāmbhojāliśay yā cirāt / caitanyaṃ kathamapyupetya śanakairunmīlya netrāñcalaṃ bālā kevalameva śūnyahṛdayā śūnyaṃ jagat paśyati // 5331
ālībhiḥ śapathairanekakapaṭaiḥ kuñjodaraṃ nītayā śūnyaṃ tac ca nirīkṣya vikṣubhitayā na prasthitaṃ na sthitam / nyastāḥ kiṃtu navoḍhanīrajadṛśā kuñjopakaṇṭhe ruṣā tādṛgbhṛṅgakadambaḍambaracamatkāraspṛśo dṛṣṭayaḥ // 5332
ālībhiḥ saha bhāṣitaṃ kimapi tadvartmāpi saṃvīkṣitaṃ pañceṣuḥ kusumairapūji kathamapyādhāya citte manāk / tenāpi priya cet tathā mayi kṛpākārpaṇyamālambase prāṇeśa prabalaṃ tadatra nikhilaṃ tatprātikūlyaṃ vidheḥ // 5333
ālīṣu kelīrabhasena bālā muhurmamālāpamupālapantī / ārādupākarṇya giraṃ madīyāṃ saudāminīyāṃ suṣamāmayāsīt // 5334
ālekhyaṃ gagane likhāmi bisinīsūtrairvayāmyambaraṃ svapnālokitamānayāmi kanakaṃ grathnāmi vapraṃ himaiḥ / ityādyuktamapi sphuṭaṃ jaḍamatirjānāti satyaṃ nṛpo yastādṛktrapayā na vakti sa gataprauḍhiḥ paraṃ vañcyate // 5335
ālekhyaṃ nijamullilekha vijane sollekhayā rekhayā saṃkalpānakarod vikalpabahulākalpānanalpānapi / adrākṣīdaparaprajāpatimataṃ cakre ca tīvraṃ vrataṃ tvannirmāṇavidhau kiyanna vidadhe baddhāvadhāno vidhiḥ // 5336
āloka eva vimukhī kvacidapi divase na dakṣiṇā bhavasi / chāyeva tadapi tāpaṃ tvameva me harasi mānavati // 5337
ālokatrastanārīkṛtasabhayamahānādadhāvajjanaugha- vyāptadvārapradeśapracurakalakalākarṇanastabdhacakṣuḥ / kāṣṭhaṃ daṇḍaṃ gṛhāṇetyatimukharamukhais tāḍito loṣṭaghātair bhītaḥ sarpo gṛhasyānadhigatavivaraḥ koṇataḥ koṇameti // 5338
ālokadānāc cakṣuṣmān prabhāyukto bhaven naraḥ / tān dattvā nopahiṃseta na haren nopanāśayet // 5339
dīpahartā bhavedandhas tamogatirasuprabhaḥ / dīpapradaḥ svargaloke dīpamālī virājate // 5340
ālokamārgaṃ sahasā vrajantyā kayācidudveṣṭanavāntamālyaḥ / baddhuṃ na saṃbhāvita eva tāvat kareṇa ruddho'pi ca keśapāśaḥ // 5341
ālokayati panthānaṃ dāsyatītyāgataḥ kila / racayatyādarād veṇīṃ yadi nānyairvaśīkṛtā // 5342
ālokayati payodharam upamandiramabhinavāmbubharanīlam / dayitāracitacitānala- dhūmodgamaśaṅkayā pathikaḥ // 5343
ālokayed buddhiguṇopapannaiś caraiśca dūtaiśca parapracāram / etairviyukto bhavati kṣitīndro janairanetraiśca samānadharmā // 5344
alokavantaḥ santyeva bhūyāṃso bhāskarādayaḥ / kalāvāneva tu grāvadrāvakarmaṇi karmaṭhaḥ // 5345
ālokaviśālā me sahasā timirapraveśavicchinnā / unmīlitāpi dṛṣṭir nimīlitevāndhakāreṇa // 5346
ā lokāntāt pratihatatamovṛttirāsāṃ prajānāṃ tulyodyogas tava dinakṛtaś cādhikāro mato naḥ / tiṣṭhatyeṣa kṣaṇamadhipatirjyotiṣāṃ vyomamadhye ṣaṣṭhe bhāge tvamapi divasasyātmanaś chandavartī // 5347
ālokāvadhi yadvaśena sugatiṃ vindanti bhūtānyasau dṛṣṭisnehavaśena sā vitanute vaṃśe bhujaṅgabhramam / dakṣā bhogiṣu keṣucid viṣamitāṃ dṛṣṭiṃ nihantuṃ kṣaṇāt tānapyāśu vināśayet kṣaṇaruciḥ kācit kṣaṇasphūrjathuḥ // 5348
ālokitaṃ gṛhaśikhaṇḍibhirutkalāpair haṃsairyiyāsubhirapākṛtamunmanaskaiḥ / ākālikaṃ sapadi durdinamantarikṣam utkaṇṭhitasya hṛdayaṃ ca samaṃ ruṇaddhi // 5349
ālokairatipāṭalairacaramāṃ vistārayadbhirdiśaṃ nakṣatradyutimākṣipadbhiracirādāśaṅkya sūryodayam / puñjībhūya bhayādivāndhatamasaṃ manye dvirephacchalān mīlannīlasaroruhodarakuṭīkoṇāntare līyate // 5350
ālokya komalakapolatalābhiṣikta- vyaktānurāgasubhagāmabhirāmamūrtim / paśyaiṣa bālyamativṛtya vivartamānaḥ śṛṅgārasīmani taraṅgitamātanoti // 5351
ālokya candramasamabhyuditaṃ samantād udvelladūrmivicalatkalaśāmburāśeḥ / viṣvagvisāriparamāṇuparaṃparaiva jyotsnātmanā jagadidaṃ dhavalīkaroti // 5352
ālokya cikuranikaraṃ satataṃ sumano'dhivāsayogyaṃ te / kāmo nijaṃ niṣaṅgaṃ parivṛtyāmṛśati sāśaṅkaḥ // 5353
ālokya pāṇī suvimṛjya netre talpāt samutthāya vidhāya bhūṣām / ācumbya kāntaṃ paridhāya vāso yāntī salajjā hṛdayaṃ dunoti // 5354
ālokya priyatamamaṃśuke vinīvau yattasthe namitamukhendu mānavatyā / tannūnaṃ padamavalokayāṃbabhūve mānasya drutamapayānamāsthitasya // 5355
ālokya sundari mukhaṃ tava mandahāsaṃ nandantymandamaravindadhiyā milindāḥ / kiṃ cāsitākṣi mṛgalāñchanasaṃbhrameṇa cañcūpuṭaṃ caṭulayanti ciraṃ cakorāḥ // 5356
ālocanaṃ ca vacanaṃ ca nigūhanaṃ ca yāsāṃ smarannamṛtavat sarasaṃ kṛśas tvam / tāsāṃ kimaṅga piśitāsrapurīṣapātraṃ gātraṃ smaran mṛgadṛśāṃ na nirākulo'si // 5357
ālocya vākyaṃ svayamantarātmā hṛṣṭaḥ parānandamiva praviṣṭaḥ / prāyeṇa bhāvīni bhavanti vastūny ālocyamānāni manoharāṇi // 5358
āloḍya sarvaśāstrāṇi purāṇānyuttamottamāḥ / vicintya sarvabhūteṣu dayāṃ kurvanti sādhavaḥ // 5359
āloḍya sarvaśāstrāṇi vicāryaivaṃ punaḥ punaḥ / idamekaṃ suniṣpannaṃ dhyeyo nārāyaṇaḥ sadā // 5360
ālolāmalakāvalīṃ vilulitāṃ bibhraccalatkuṇḍalaṃ kiṃcinmṛṣṭaviśeṣakaṃ tanutaraiḥ svedāmbhasāṃ jālakaiḥ / tanvyā yat suratāntatāntanayanaṃ vaktraṃ rativyatyaye tat tvāṃ pātu cirāya kiṃ hariharabrahmādibhirdevataiḥ // 5361
ālolairupagamyate madhukaraiḥ keśeṣu mālyagrahaḥ kāntiḥ kāpi kapolayoḥ prathayate tāmbūlamantargatam / aṅgānāmanulepanaṃ parimalairālepanaprakriyā veṣaḥ ko'pi sarojasundaradṛśaḥ sūte sukhaṃ cakṣuṣoḥ // 5362
ālohitamākalayan kandalamutkampitaṃ madhukareṇa / saṃsmarati pathiṣu pathiko dayitāṅgulitarjanālalitam // 5363
āvaktrendu tadaṅgameva sṛjataḥ sraṣṭuḥ samagrastviṣāṃ koṣaḥ śoṣamagādagādhajagatīśilpe'pi nālpāyitaḥ / niḥśeṣadyutimaṇḍalavyayavaśādīṣallabhaist attanū- śeṣaḥ keśamayaḥ kimandhatamasastomairabhūnnirmitaḥ // 5364
āvatsaramahibhītir na syād asya prabhāveṇa / śukanāsāṃ ca pibed yo jalapiṣṭāṃ tasya bhīrnāsti // 5365
āvayoryodhamukhyābhyāṃ madarthaḥ sādhyatāmiti / yasmin paṇaḥ prakriyate sa saṃdhiḥ puruṣāntaraḥ // 5366
āvarjita iva vinayād īṣanmadhurasmitānanasarojaḥ / aṅkārpitakarayugalaḥ kalayati vijñaptimīkṣito nṛpateḥ // 5367
āvarjitā kiṃcid iva stanābhyāṃ vāso vasānā taruṇārkarāgam / paryāptapuṣpastabakāvanamrā saṃcāriṇī pallavinī lateva // 5368
āvarjitālakāli śvāsotkampastanārpitaikabhujam / śayanaṃ rativivaśatanoḥ smarāmi śithilāṃśukaṃ tasyāḥ // 5369
āvartaḥ kakude yasya kakudī sa udāhṛtaḥ / muṣkeṇaikena yuktastu hayas tvekāṇḍasaṃjñitaḥ // 5370
āvartaḥ saṃśayānām avinayabhavanaṃ pattanaṃ sāhasānāṃ doṣāṇāṃ saṃnidhānaṃ kapaṭaśatamayaṃ kṣetramapratyayānām / svargadvārasya vighnaṃ narakapuramukhaṃ sarvamāyākaraṇḍaṃ strīyantraṃ kena sṛṣṭaṃ viṣamamṛtamayaṃ prāṇilokasya pāśaḥ // 5371
āvarta iva toyasya jñānāvarto yadākulaḥ / cittamāsa kṛtāvartam upasargaḥ sa ucyate // 5372
āvarta eva nābhiste netre nīlasaroruhe / taraṅgā valayastena tvaṃ lāvaṇyāmbuvāpikā // 5373
āvartaśobhā natanābhikānter bhaṅgyo bhruvāṃ dvandvacarāḥ stanānām / jātāni rūpāvayavopamānāny adūravartīni vilāsinīnām // 5374
āvartinaḥ śubhaphalapradaśuktiyuktāḥ saṃpannadevamaṇayo bhṛtarandhrabhāgāḥ / aśvāḥ pyadhurvasumatīmatirocamānās tūrṇaṃ payodhaya ivormibhirāpatantaḥ // 5375
āvartairātarpaṇa- śobhāṃ ḍiṇḍīrapāṇḍurairdadhatī / gāyati mukharitasalilā priyasaṃgamamaṅgalaṃ surasā // 5376
āvartya kaṇṭhaṃ sicayena samyag ābaddhya vakṣoruhakumbhayugmam / kāsau karālambitatailapātrā mandaṃ samāsīdati sundarīṃ tām // 5377
āvartya yo muhurmantraṃ dhārayecca prayatnataḥ / aprayatnadhṛto mantraḥ pracalannagnivad dahet // 5378
āvācāṃ vyaktatāyāḥ kavipadaviṣayeṣvācacaṣṭe samanyo muktāsmābhirna ko'pi smarapadamavanau saṃstutaḥ satyametat / mithyaitad bhoḥ kathaṃ re nanu śatamakṛthāḥ kuntalendrasya tattat kāvyastotrāṇi dhik tvāṃ jaḍamaya na manoreva mūrtiprabhedaḥ // 5379
āvāti sphuṭitapriyaṅgusurabhirnīhāravāricchalāt svacchandaṃ kamalākareṣu vikiran pracchannavahnicchaṭāḥ / prātaḥ kundasamṛddhidarśanarasaprītiprakarṣollasan mālākāravadhūkapolapulakasthairyakṣamo mārutaḥ // 5380
āvāsaḥ kilakiñcitasya dayitāḥ pārśve vilāsālasāḥ karṇe kokilakāminīkalaravaḥ smero latāmaṇḍapaḥ / goṣṭhī satkavibhiḥ samaṃ katipayairmugdhāḥ sitāṃśoḥ karāḥ keṣāṃcit sukhayanti cātra hṛdayaṃ caitre vicitrāḥ srajaḥ // 5381
āvāsaḥ kriyatāṃ gāṅge pāpavāriṇi vāriṇi / stanamadhye taruṇyā vā manohāriṇi hāriṇi // 5382
āvāse'smin vidagdhāḥ kvacidapi na vibho nāpi nidropabhoga- yogyatvaṃ srastarāsthā vilayamupagatā saṃmukhe vidyudeṣā / prodyaṃścāyaṃ payobhṛt taditi yadi rucirnaiśavāsetadāssvety uktaḥ pānthaḥ sudatyā hatamadanabhayas tatra mugdho'timugdhaḥ // 5383
āvāsotsukapakṣiṇaḥ kalarutaṃ krāmanti vṛkṣālayān kāntābhāviviyogabhīruradhikaṃ krandatyayaṃ kātaraḥ / cakrāhvo madhupāḥ sarojagahanaṃ dhāvantyulūko mudaṃ dhatte cāruṇatāṃgato ravirasāvastācalaṃ cumbati // 5384
āvāso vipināyate priyasakhīmālāpi jālāyate tāpo'pi śvasitena dāvadahanajvālākalāpāyate / sāpi tvadviraheṇa hanta hariṇīrūpāyate hā kathaṃ kandarpo'pi yamāyate viracayañ śārdūlavikrīḍitam // 5385
ā vindhyādā himādrarviracitavijayastīrthayātrāprasaṅgād udgrīveṣu prahartā nṛpatiṣu vinamatkandhareṣu prasannaḥ / āryāvartaṃ yathārthaṃ punarapi kṛtavān mlecchavicchedanābhir devaḥ śākaṃbharīndro jagati vijayate bīsalaḥ kṣoṇipālaḥ // 5386
āvirbhavati nārīṇāṃ vayaḥ paryastaśaiśavam / sahaiva vividhaiḥ puṃsām aṅgajonmādavibhramaiḥ // 5387
āvirbhavantī prathamaṃ priyāyāḥ socchvāsamantaḥkaraṇaṃ karoti / saṃtāpadagdhasya śikhaṇḍiyūno vṛṣṭeḥ purastādaciraprabheva // 5388
āvirbhāvadine na yena gaṇito hetustanīyānapi kṣīyetāpi na cāparādhavidhinā natyā na yo vardhate / pīyūṣaprativedinastrijagatīduḥkhadruhaḥ sāṃprataṃ premṇastasya guroḥ kathaṃ nu karavai vāṅniṣṭhatālāghavam // 5389
āvirbhūtaṃ caturdhā yaḥ kapibhiḥ parivāritaḥ / hatavān rākṣasānīkaṃ rāmaṃ dāśarathiṃ bhaje // 5390
āvirbhūtajyotiṣāṃ brāhmaṇānāṃ ye vyāhārāsteṣu mā saṃśayo bhūt / bhadrā hyeṣāṃ vāci lakṣmīrniṣiktā naite vācaṃ viplutārthāṃ vadanti // 5391
āvirbhūtavipāṇḍuracchavi mukhaṃ kṣāmā kapolasthalī savyāpārapariślathe ca nayane'nutsāhamugdhaṃ vapuḥ / śyāmībhūtamukhaṃ payodharayugaṃ madhyaḥ svabhāvocchrito jātānyaiva manoharākṛtiraho garbhodaye subhruvaḥ // 5392
āvirbhūtānurāgāḥ kṣaṇamudayagirerujjihānasya bhānoḥ parṇacchāyaiḥ purastādupavanataravo dūramāśveva gatvā / ete tasmin nivṛttāḥ punaraparagiriprāntaparyastabimbe prāyo bhṛtyāstyajanti pracalitavibhavaṃ svāminaṃ sevamānāḥ // 5393
āvirbhūte śaśini tamasā mucyamāneva rātrir naiśasyārcirhutabhuja iva chinnabhūyiṣṭhadhūmā / mohenāntarvaratanuriyaṃ lakṣyate muktakalpā gaṅgā rodhaḥpatanakaluṣā gṛhṇatīva prasādam // 5394
āvirbhūto jagati suṣamārūpato bhautike'smin jñānātmāsau lasati bhagavān viṣṭape mānasīye / prāṇānāṃ vā jvalati bhuvane prasphuṭaḥ śaktimūrtyā premadvārā prakaṭitatanurbhāsate caityaloke // 5395
āvilapayodharāgraṃ lavalīdalapāṇḍurānanacchāyam / tāni dināni vapurabhūt kevalamalasekṣaṇaṃ tasyāḥ // 5396
ā vivāhasamayād gṛhe vane śaiśave tadanu yauvane punaḥ / svāpaheturanupāśrito'nyayā rāmabāhurupadhānameṣa te // 5397
āviśadbhiruṭajāṅgaṇaṃ mṛgair mūlasekasarasaiśca vṛkṣakaiḥ / āśramāḥ praviśadagnidhenavo bibhrati śriyamudīritāgnayaḥ // 5398
āviṣkaroti na snehaṃ rāgaṃ badhnāti no rate / abhiyuktā tu mandecchā sānyakāmā tu kāminī // 5399
āviṣkurvanniva navanavenādareṇānurāgaṃ sarvāṅgīṇaṃ suciravirahonmūrcchitāyāṃ nalinyām / trailokyāndhīkaraṇatimiradveṣaroṣāruṇatvaṃ vyākurvan vā kimayamudayatyambare tigmarociḥ // 5400
āviṣkṛtān paraguṇān kalayanti tūṣṇīṃ duścetaso bata vidūṣayituṃ na rāgāt / ākarṇayanti kila kokilakūjitāni saṃdhātumeva kila saptanalīṃ kirātāḥ // 5401
āviṣṭa iva duḥkhena tadgatena garīyasā / samanvitaḥ karuṇayā parayā dīnamuddharet // 5402
āvṛṇoti yadi sā mṛgīdṛśī svāñcale kucakāñcanācalam / bhūya eva bahireti gauravād unnato na sahate tiraskriyām // 5403
āvṛṇvato locanamārgamājau rajo'ndhakārasya vijṛmbhitasya / śastrakṣatāśvadvipavīrajanmā bālāruṇo'bhūd rudhirapravāhaḥ // 5404
āvṛṇvānā jhagiti jaghanaṃ maddukūlāñcalena preṅkhatkrīḍākulitakabarībandhanavyagrapāṇiḥ / ardhocchvāsasphuṭanakhapadālaṃkṛtābhyāṃ stanābhyāṃ dṛṣṭā dhārṣṭyasmṛtinatamukhī mohanānte mayā sā // 5405
āvṛtaṃ jñānametena jñānino nityavairiṇā / kāmarūpeṇa kaunteya duṣpūreṇānalena ca // 5406
āvṛtānyapi nirantaramuccair yoṣitāmurasijadvitayena / rāgiṇāmita ito vimṛśadbhiḥ pāṇibhirjagṛhire hṛdayāni // 5407
āvṛtya śrīmadenāndhān anyonyakṛtasaṃvidaḥ / svairaṃ hasanti pārśvasthā bālonmattapiśācavat // 5408
āvedayitumasmākaṃ kṛtajñatvaṃ prabhuṃ prati / panthāḥ śreyaskaro nānyaḥ tūṣṇīṃ toṣeṇa vartanāt // 5409
āvedyatāmaviditaṃ kimathāpyanuktaṃ vaktavyamāntararujopaśamāya nālam / ityucyate kimapi tacchravaṇe nidhātuṃ mātaḥ prasīda malayadhvajapāṇḍyakanye // 5410
āvepate bhramati sarpati mohameti kāntaṃ vilokayati kūjati dīnadīnam / astaṃ hi bhānumati gacchati cakravākī hā jīvite'pi maraṇaṃ priyaviprayogaḥ // 5411
āśaṅkya praṇatiṃ paṭāntapihitau pādau karotyādarād vyājenāgatamāvṛṇoti hasitaṃ na spaṣṭamudvīkṣate / mayyālāpavati pratīpavacanā sakhyā samaṃ bhāṣate tanvyās tiṣṭhatu nirbharapraṇayitā māno'pi ramyodayaḥ // 5412
āśayā kṛtadāso yaḥ sa dāsaḥ sarvadehinām / āśā dāsīkṛtā yena tasya dāsāyate jagat // 5413
// (5414)
āśāṃ kālavatīṃ kuryāt kālaṃ vighnena yojayet / vignaṃ nimittato brūyān nimittaṃ cāpi hetutaḥ // 5415
āśāḥ kāñcanapuṣpakuḍmalakulacchannā na kāḥ kṣmātale saujanyāmṛtavarṣibhis tilakitaṃ sevyairna kiṃ maṇḍalam / panthānaḥ suciropacārarucirairvyāptā na kaiḥ saṃstutais teṣāmatra vasanti nihnutaguṇāḥ kālena ye mohitāḥ // 5416
āśāḥ kharvaya garvayātimukharānunnādino barhiṇaḥ sarvāṃstrāsaya garjitaiḥ kalagiro haṃsān samutsāraya / drāgāskandaya mitramaṇḍalamalaṃ sadvartma saṃdūṣaya śrīmannabda nayatyayaṃ na pavano yāvad daśāṃ kāmapi // 5417
āśāḥ pūrayati śriyaṃ vitarati trailokyatāpaṃ haraty avyājāmṛtasecanaṃ vidadhati prītiṃ parāṃ tanvati / etena prasabhaṃ ciraṃ jalamucā kālena dūrīkṛte pūrṇe rājani jātamulbaṇatamastomāvaśeṣaṃ jagat // 5418
āśāḥ prakāśayati yastimirāṇi bhaṅktvā bodhaṃ dṛśāṃ diśati bhūriguṇeṣvabhīṣṭaḥ / khedāya yasya na paropakṛtiṣvaṭāṭyā dhīmān namasyati na kastaminaṃ praśasyam // 5419
āśāḥ prasādayatu puṣyatu vā cakorān kāmaṃ tanotu kumudeṣu mudaṃ sudhāṃśuḥ / ekaḥ sa eva paramutkaṭarāhudanta- patrapraveśasamaduḥkhasukhaḥ kuraṅgaḥ // 5420
āśāḥ saṃtamasopalepamalināḥ pīyūṣagauraiḥ karair ālimpannayamudgatairdivamimāṃ karpūrapūraṃ sṛjan / candraścandraśilaikakuṭṭimamayaṃ kṣoṇītalaṃ kalpayan paśyodgacchati pākapāṇḍuraśaracchāyopameyacchaviḥ // 5421
āśākhaniragādheyaṃ duṣpūrā kena pūryate / yā mahadbhirapi kṣiptaiḥ pūrakaireva khanyate // 5422
āśākhaniragādheyam adhaḥkṛtajagattrayā / uddhṛtyoddhṛtya tatrasthān aho sadbhiḥ samīkṛtā // 5423
āśāgartaḥ pratiprāṇi yasmin viśvamaṇūpamam / kasya kiṃ kiyadāyāti vṛthā yā viṣayaiṣitā // 5424
āśāgṛhītā vikalā bhavanti hatatrapā nyastaguṇābhimānāḥ / bhrāmyanti mattā iva naṣṭasaṃjñā dehītivācas taralasvabhāvāḥ // 5425
āśāturagamāruhya nityaṃ dhāvati yācakaḥ / na cārtiḥ na śramo hyasya na gatau nāpi mandatā // 5426
āśā dhṛtiṃ hanti samṛddhimantakaḥ krodhaḥ śriyaṃ hanti yaśaḥ kadaryatā / apālanaṃ hanti paśūṃśca rājann ekaḥ kruddho brāhmaṇo hanti rāṣṭram // 5427
āśā nāma nadī manorathajalā tṛṣṇātaraṅgākulā rāgagrāhavatī vitarkavihagā dhairyadrumadhvaṃsinī / mohāvartasudustarātigahanā prottuṅgacintātaṭī tasyāḥ pāragatā viśuddhamanaso nandantu yogīśvarāḥ // 5428
āśā nāma manuṣyāṇāṃ kāścidāścaryaśṛṅkhalā / yayā baddhāḥpradhāvanti muktās tiṣṭhanti kutracit // 5429
āśā niṣṭhā pratiṣṭhā mama kila mahilāstāsu saukhyaṃ kadā syād yā prāntyā sā vidadhyādiha kimapi tathā madhyamā sā paratra / ādyā sā nobhayatrāpyahaha tadapi kiṃ saktatāṃ yāmi tasyāṃ yā prauḍhyādapragalbhe pratidivasamubhe te kadarthīkaroti // 5430
āśāpāśanibaddho nṛtyati kiṃ vā naro na dhanikapuraḥ / hataśailūṣasya vidheḥ kutra vidheyaḥ sukhamupaiti // 5431
āśāpāśavimuktiniścalasukhā svāyattacittasthitiḥ snehadveṣaviṣādalobhaviratiḥ saṃtoṣatṛptaṃ manaḥ / cintā nityamanityatāparicaye saṅge'pi niḥsaṅgatā saṃvitsekavivekapūtamanasāmityeṣa mokṣakramaḥ // 5432
āśāpāśaśatairbaddhāḥ kāmakrodhaparāyaṇāḥ / īhante kāmabhogārtham anyāyenārthasaṃcayān // 5433
āśāpāśaśatairbaddhā vāsanābharavāhinaḥ / kāyāt kāyamupāyānti vṛkṣād vṛkṣamivāṇḍajāḥ // 5434
āśāpāśaiḥ parītāṅgā ye bhavanti naro'rditāḥ / te rātrau śerate naiva tadaprāptivicintayā // 5435
āśāpiśācikā māṃ bhramayati parito daśasvapi diśāsu / svīye piśācavarge sevāyai kiṃ na yojayasi // 5436
āśāpiśācikāviṣṭaḥ purato yasya kasyacit / vandate nindati stauti roditi prahasatyapi // 5437
āśā balavatī kaṣṭā nairāśyaṃ paramaṃ sukham / āśāṃ nirāśāṃ kṛtvā tu sukhaṃ svapiti piṅgalā // 5438
āśā balavatī rājan viparītā hi śṛṅkhalā / yayā baddhāḥ pradhāvanti muktāstiṣṭhanti paṅguvat // 5439
āśā bhaṅgakarī puṃsām ajeyārātisaṃnibhā / tasmādāśāṃ tyajet prājño yadīcchec śāśvataṃ sukham // 5440
āśābhareṇa nikhilāśāsu dhāvanamathāśātakumbhagiri vā kleśāvahaṃ vividhadeśāṭanaṃ draviṇaleśāyanāpi vavṛte / āśātidāmavitumāśāsva pāṇidhṛtapāśāmanekajagatām īśāmupāsitagirīśāmihāṅgadigadhīśārcitāṅghrinalinām // 5441
āśābhibhūtā ye martyā mahāmohā mahoddhatāḥ / avamānādikaṃ duḥkhaṃ na jānanti kadāpyaho // 5442
āśāmutpādya cākṛṣya vañcayed ripumantriṇam / asurebhyo hṛtau datvā śāṇḍāmarkau grahaṃ suraiḥ // 5443
āśāyāḥ khalu ye dāsās te dāsāḥ sarvadehinām / āśā dāsīkṛtā yena tasya dāsāyate jagat // 5444
āśāyā ye dāsās te dāsāḥ sarvalokasya / āśā yeṣāṃ dāsī teṣāṃ dāsāyate lokaḥ // 5445
āśāyās tanayā māyā krodho'sūyāsutaḥ smṛtaḥ / hiṃsāyās tanayaḥ pāpaḥ kṛtaghno nārhati prajām // 5446
āśālatāvalayitaṃ baddhamūlamavidyayā / ko hi tāpayituṃ śaktaḥ mukhena bhavapādapam // 5447
āśāvalambopacitā na kasya tṛṣṇālatānarthaphalaṃ prasūte / dine dine labdharucirvivasvān mīnaṃ ca meṣaṃ ca vṛṣaṃ ca bhuṅkte // 5448
āśāviplutacetaso'bhilaṣitāllābhādalābho varas tasyālābhanirākṛtā hi tanutāmāpadyate prārthanā / iṣṭāvāptisamudbhavastu sutarāṃ harṣaḥ pramāthī dhṛteḥ setorbhaṅga ivāmbhasāṃ vivaśatāṃ vegena vistāryate // 5449
āśāsarasīṃ śoṣaya tapasā tanmadhyasthaḥ poṣaya manasā / kāyakleśaṃ śodhaya paruṣaṃ śithilaya paramabrahmaṇi kaluṣam // 5450
āśāsāno na vai bhṛtyaḥ svāminyāśiṣa ātmanaḥ / na svāmī bhṛtyataḥ svāmyam icchan yo rāti cāśiṣaḥ // 5451
āśāsu rāśībhavadaṅgavallī- bhāsaiva dāsīkṛtadugdhasindhum / mandasmitairninditaśāradenduṃ vande'ravindāsanasundari tvām // 5452.1
āśāsyamanyat punaruktabhūtaṃ śreyāṃsi sarvāṇyadhijagmuṣas te / putraṃ labhasvātmaguṇānurūpaṃ bhavantamīḍyaṃ bhavataḥ piteva // 5452.2
āśā hi paramaṃ duḥkhaṃ nirāśā paramaṃ sukham / āśāpāśaṃ parityajya sukhaṃ svapiti piṅgalā // 5453
āśā hi paramaṃ duḥkhaṃ nairāśyaṃ paramaṃ sukham / yathā sañchidya kāntāśāṃ sukhaṃ suṣvāpa piṅgalā // 5454
āśiṣaṃ ca tilakaṃ ca jananyā manyate sma kavacādhikamanyaḥ / yena saṃyati hi sarvabhaṭānāṃ vikramaikavacatāṃ   pratipede // 5455
āśīrvādamukhā strī mantramukho brāhmaṇaḥ priyavāk / kuśalaṃ pṛcchannatithiḥ priyasuhṛdānandaparipūrṇaḥ // 5456
āśīviṣamiva kruddhaṃ prabhuṃ prāṇadhaneśvaram / yatnenopacaren nityaṃ nāhamasmīti mānavaḥ // 5457
āśīviṣeṇa radanacchadadaṃśadānam etena te punaranarthatayā na gaṇyam / bādhāṃ vidhātumadhare hi na tāvakīne pīyūṣasāraghaṭite ghaṭate'sya śaktiḥ // 5458
āśu kāntamabhisāritavatyā yoṣitaḥ pulakaruddhakapolam / nirjigāya mukhamindumakhaṇḍaṃ khaṇḍapatratilakākṛti kāntyā // 5459
āśu laṅghitavatīṣṭakarāgre nīvimardhamukulīkṛtadṛṣṭyā / raktavaiṇikahatādharatantrī- maṇḍalakvaṇitacāru cukūje // 5460
āśaikatantumavalambya vilambamānā rakṣāmi jīvamavadhirniyato yadi syāt / no ced vidhiḥ sakalalokahitaikakārī yat kālakūṭamasṛjat tadidaṃ kimartham // 5461
ā śailendrāc śilāntaḥskhalitasuradhunīśīkarāsāraśīt ād ā tīrānnaikarāgasphuritamaṇiruco dakṣiṇasyārṇavasya / āgatyāgatya bhītipraṇatanṛpaśataiḥ śaśvadeva kriyante cūḍāratnāṃśugarbhāstava caraṇayugasyāṅgulīrandhrabhāgāḥ // 5462
āśaiva rākṣasī puṃsām āśaiva viṣamañjarī / āśaiva jīrṇamadirā dhigāśā sarvadoṣabhūḥ // 5463
ā śaiśavān mamatayā kalitas tvayāsau ānṛṇyamamba tava labdhumanā mṛgāṅkaḥ / svātmānameva niyataṃ bahudhā vibhajya tvatpādayorvinidadhe nakharāpadeśāt // 5464
āścaryaṃ kathayāmi kasya purataḥ kurve kimemi kva vā kācit kāñcanavallarī gṛhaśirorūḍhā samujjṛmbhate / asyāṃ kiṃ ca sakhe dadhanti suṣamāṃ nāraṅgabimbopamāṃ dṛṣṭvā pakvaphalāni memṛdu mano mohaṃ samutpadyate // 5465
āścaryaṃ pāṇipāśasya girīndratanaye tava / jagadbandhanahā śaṃbhur yena bandhaṃ samicchati // 5466
āścaryaṃ vaḍavānalaḥ sa bhagavānāścaryamambhonidhir yatkarmātiśayaṃ vicintya hṛdaye kampaḥ samutpadyate / ekasyāśrayaghasmarasya pibatastṛptirna jātā jalair anyasyāpi mahātmano na vapuṣi svalpo'pi toyavyayaḥ // 5467
āścaryaṃ samarāmbare ripuyaśaścandrapratāpārkayoḥ sarvagrāsamayaṃ sahaiva tanute tvatkhaṅgarāhuḥ katham / kiṃ cānyat paralokanirbhaya bhavāṃstasmin mahatyutsave gṛhṇāti tyajatāmakampahṛdayo rājñāṃ samastā bhuvaḥ // 5468
āścaryadhāmabhiratīva guṇaiḥ kimetaj jālaṃ tvayā viracitaṃ yadapūrvameva / cetāṃsi mūrtirahitānyapi cañcalāni badhnāti yacchrutigataṃ tadapūrvameva // 5469
āścaryamutpaladṛśo vadanāmalendu- sāṃnidhyato mama muhurjadimānametya / jātyena candramaṇineva mahīdharasya saṃdhāryate dravamayo manasā vikāraḥ // 5470
āścaryamūrjitamidaṃ kimu kiṃ madīyaś cittabhramo yadayaminduranambare'pi / tatrāpi kāpi nanu citraparaṃpareyam ujjṛmbhitaṃ kuvalayadvitayaṃ yadatra // 5471
āścaryastimitāḥ kṣaṇaṃ kṣaṇamatha prītipramīlatpuṭā vātāndolitapaṅkajātasumanaḥpīyūṣadhārāmucaḥ / etāḥ kasya haranti hanta na manaḥ kiṃcittrapāmañjula- premapreraṇamatra mugdhamuracattārottarā   dṛṣṭayaḥ // 5472
āścaryaikanidhiḥ sa dugdhajaladhirmanye kimanyad yato lebhe janma sa lokalocanasudhāsāras tuṣāradyutiḥ / devīkelikacagraheṇa lalite gaṅgātaraṅgāṅkite niḥśaṅkaṃ niraṭaṅki śaṃkarajaṭājūṭe'pi yena sthitiḥ // 5473
ā śmaśānān nivartante jñātayaḥ saha bāndhavaiḥ / tvayaikenaiva gantavyaṃ tat karma sukṛtaṃ kuru // 5474
āśyānairgalitaṃ dalairbata kathāśeṣāḥ prasūnaśriyo nodbhedo'pi phalaṃ prati pratidiśaṃ yātā nirāśāḥ khagāḥ / āpātālaviśuṣkamūlakuharonmīlajjaṭāsaṃtatis tūṣṇīmasti tathāpyakālajaladaṃ dhyāyan marukṣmāruhaḥ // 5475
āśramādāśramaṃ gatvā hutahomo jitendriyaḥ / bhikṣābalipariśrāntaḥ pravrajan pretya vardhate // 5476
āśramī yadi vā varṇī pūjyo vātha gururmahān / nādaṇḍyo nāma rājño'sti yaḥ svadharmeṇa tiṣṭhati // 5477
āśrameṣu dvijātīnāṃ kārye vivadatāṃ mithaḥ / na vibrūyān nṛpo dharmaṃ cikīrṣan hitamātmanaḥ // 5478
āśrayaḥ kiyatāmeṣa taruḥ sanmārgamāśritaḥ / pāthoda sicyatāṃ kāle nopekṣyo dūrabhāvataḥ // 5479
āśrayaḥ sarvabhūtānāṃ nivāsaḥ sarvapakṣiṇām / dadāti sadṛśā bhāgaṃ sajalasya payomucaḥ // 5480
āśrayamāśrayalipsus tuṅgaṃ seveta duradhirohamapi / vinipatati yadi sa tasmāt tathāpyuparyeva nīcānām // 5481
āśrayavaśena satataṃ gurutā laghutā ca jāyate jantoḥ / vindhye vindhyasamānāḥ kariṇo bata darpaṇe laghavaḥ // 5482
āśrayāśaḥ kṛṣṇavartmā dahanaścaiṣa durjanaḥ / agnireva tathāpyasmin syād bhasmani hutaṃ hutam // 5483
āśrayitavyo narapatir arjayitavyāni bhūri vittāni / ārabdhavyaṃ vitaraṇam ānetavyaṃ yaśo'pi daśadigbhyaḥ // 5484
āśrayeṇaiva śobhante paṇḍitā vanitā latāḥ / bahumūlyaṃ hi māṇikyaṃ jaṭitaṃ hemni rājate // 5485
āśritasyāpradānena dattasya haraṇena ca / janmaprabhṛti yad dattaṃ sarvaṃ naśyati bhārata // 5486
āśritānāṃ bhṛtau svāmisevāyāṃ dharmasevane / putrasyotpādane caiva na santi pratihastakāḥ // 5487
āśritāścaiva lokena samṛddhiṃ yānti vidviṣaḥ / samṛddhāśca vināśāya tasmān nodvejayet prajāḥ // 5488
āśritya nūnamamṛtadyutayaḥ padaṃ te dehakṣayopanatadivyapadābhimukhyāḥ / lāvaṇyapuṇyanicayaṃ suhṛdi tvadāsye vinyasya yānti mihiraṃ pratimāsabhinnāḥ // 5489
āśliṣṭabhūmiṃ rasitāramuccair loladbhujākārabṛhattaraṅgam / phenāyamānaṃ patimāpagānām asāvapasmāriṇamāśaśaṅke // 5490
āśliṣṭāpi karoti sā mama tanuṃ kaṇṭhagrahotkaṇṭhitāṃ dṛṣṭāpi priyadarśanā niyamayatyakṣṇordidṛkṣāṃ punaḥ / antaścetasi saṃsthitāpi hṛdayaṃ bhūyo viśatyeva me rūḍhapremasamāgamāpi navatāṃ dhatte priyā pratyaham // 5491
āśliṣṭā rabhasād vilīyata ivākrāntāpyanaṅgena yā yasyāḥ kṛtrimacaṇḍavastukaraṇākūteṣu khinnaṃ manaḥ / ko'yaṃ kāhamiti pravṛttasuratā jānāti yā nāntaraṃ rantuḥ sā ramaṇī sa eva ramaṇaḥ śeṣau tu jāyāpatī // 5492
āśliṣya vā pādaratāṃ pinaṣṭu mām adarśanān marmahatāṃ karotu vā / yathā tathā vā vidadhātu nāgaro matprāṇanāthastu sa eva nāparaḥ // 5493
āśleṣacumbanaratotsavakautukāni krīḍādurodarapaṇaḥ pratibhūranaṅgaḥ / bhogaḥ sa yadyapi jaye ca parājaye ca yūnormanastadapi vāñchati jetumeva // 5494
āśleṣaśeṣā ratiraṅganānām āmodaśeṣā kucakuṅkumaśrīḥ / tūṇīraśeṣaḥ kusumāyudho'pi prabhātaśeṣā rajanī babhūva // 5495
āśleṣādanu cumbanādanu nakhollekhādanu svāntaja- prodbodhādanu saṃbhramādanu ratārambhādanu prītayoḥ / anyārthaṃ gatayorbhramān militayoḥ saṃbhāṣaṇairjānator dampatyoriha ko na ko na tamasi vrīḍāvimiśro rasaḥ // 5496
āśleṣādharabimbacumbanasukhālāpasmitānyāsat āṃ dūre tāvadidaṃ mitho na sulabhaṃ jātaṃ mukhālokanam / itthaṃ vyarthakṛtaikadehaghaṭanāvinyāsayorāvayoḥ keyaṃ prītividambanetyavatu vaḥ smero'rdhanārīśvaraḥ // 5497
āśleṣeṇa payodharapraṇayinīṃ pratyādiśantyā dṛśaṃ dṛṣṭvā cādharabaddhatṛṣṇamadharaṃ nirbhartsayantyā mukham / ūrvorgāḍhanipīḍanena jaghane pāṇiṃ ca ruddhvānayā patyuḥ prema na khaṇḍitaṃ nipuṇayā māno'pi naivojjhitaḥ // 5498
āśleṣe prathamaṃ kramādapahṛte hṛdye'dharasyārpaṇe kelidyūtavidhau paṇaṃ priyatame kāntāṃ punaḥ pṛcchati / antargūḍhavigāḍhasaṃbhramarasasphārībhavadgaṇḍayā tūṣṇīṃ śārivisāraṇāya nihitaḥ svedāmbugarbhaḥ karaḥ // 5499
āśleṣe sarvadā patyuḥ satṛṣṇevāntarātmanā / ardhanārīśvaratanau gaurīvṛttaṃ samīhate // 5500
saṃbhogāyogyakāleṣu sārdhaṃ kāntena kāminī / vāpīsaudhe gṛhodyāne yātrāsaṅgena tiṣṭhati // 5501
anyacchāyāvaloke'pi parālāpe manāgapi / patye kruddhyatyanarthādau svayaṃ cāpi nimajjati // 5502
aparopagamārambham unnāṭayati vallabham / daridrajaratīvārtā śiśire sāyamātapam // 5503
patyuḥ śayyāparāvṛttiṃ viyogamiva manyate / devāgāraprayāṇaṃ ca pravāsamiva paśyati // 5504
atisnehasya nisyandād atipremṇaḥ pravṛttibhiḥ / chāyevānucaret kāntaṃ yāntaṃ tiṣṭhantamaṅganā // 5505
āśleṣe sundarīṇāṃ sthitavati sahasā sarvasaṃtṛptihetau vyarthaḥ pīyūṣamāptuṃ jalanidhimathane yatna ityākalayya / tasmādete viraktā jagati sumanaso yat samastāstadaddhā svargasthānāmivaiṣāṃ na kathamitarathā lāghavaṃ syāt pratītam // 5506
āśvapehi mama sīdhubhājanād yāvadagradaśanairna dṛśyase / candra maddaśanamaṇḍalāṅkitaḥ khaṃ na yāsyasi hi rohiṇībhayāt // 5507
āśvasihi mahābāho prāṇināṃ sarvamāpadaḥ / spṛśantyanilavalloke kṣaṇena pratiyānti ca // 5508
āśvāsayati kāko'pi duḥkhitāṃ pathikāṅganām / tvaṃ candrāmṛtajanmāpi dahasīti kimucyatām // 5509
āśvāsayeccāpi paraṃ sāntvadharmārthavṛttibhiḥ / athāsya praharet kāle yadā vicalite pathi // 5510
āśvāsasnehabhaktīnām ekamāyatanaṃ mahat / prakṛṣṭasyeva dharmasya prasādo mūrtisundaraḥ // 5511
āśvāsitasya mama nāma sutopalabdhyā sadyas tvayā saha kṛśodari viprayogaḥ / vyāvartitātaparujaḥ prathamābhravṛṣṭyā vṛkṣasya vaidyuta ivāgnirupasthito'yam // 5512
āśvāsya parvatakulaṃ tapanoṣṇataptam uddāmadāvavidhurāṇi ca kānanāni / nānānadīnadaśatāni ca pūrayitvā rikto'si yajjalada saiva tavottamaśrīḥ // 5513
āśvine kṛṣṇapakṣe ca ṣaṣṭhyāṃ bhaumo'tha rohiṇī / vyatīpātas tadā ṣaṣṭhī kapilānantapuṇyadā // 5514
āṣāḍhaśuklapakṣe bhānordivase śirīṣavṛkṣasya / mūlaṃ jalena piṣṭvā piben na bhīstasya sarpotthā // 5515
āṣāḍhī kārttikī māghī vacā śuṇṭhī harītakī / gayāyāṃ piṇḍadānena puṇyā śleṣmaharānṛṇī // 5516
āṣāḍhe śaśakā dṛṣṭā sthānāsthane subhikṣadāḥ / catuṣpadādināśāya tallabdhyai śaśadarśanam // 5517
āṣāḍhe śrāvaṇe māsi bījāvapanaropaṇe / grīṣmādanyatra vallīnāṃ kecidicchanti ropaṇam // 5518
ā saṃpravṛddherapi vṛddhikāmaḥ samena saṃdhānamihopagacchet / apakvayorvā ghaṭayoravaśyam anyo'nyabhedī samasaṃnipātaḥ // 5519
āsaṃsāraṃ tribhuvanamidaṃ cinvatāṃ tāta tādṛṅ naivāsmākaṃ nayanapadavīṃ śrotravartmāgato vā / yo'yaṃ dhatte viṣayakariṇīgāḍharūḍhābhibhāna- kṣībasyāntaḥkaraṇakariṇaḥ saṃyamālānalīlām // 5520
āsaktāḥ pratikoṭaraṃ viṣadharā bhānoḥ karā mūrdhani jvālājālakarāladāvadahanaḥ pratyaṅgamāliṅgati / sarvānandanacārucandanataroretasya jīvātave re jīmūta vimuñca vāri bahuśo yuṣmadyaśo jṛmbhatām // 5521
āsajya svayameva cumbanavidhiṃ yācñā vināliṅganaṃ talpānte jaghanena vepathumatā paryarpitaṃ jānunoḥ / krodhotkampamamarṣayatyanunayatyasyāḥ smarakrīḍayā prauḍhaikābhiratiḥ priyasya hṛdayaṃ helābalāt karṣati // 5522
āsate śatamadhikṣiti bhūpās toyarāśirasi te khalu kūpāḥ / kiṃ grahā divi na jāgrati te te bhāskarasya katamas tulayāste // 5523
āsatyalokamakhilaṃ bhuvanaṃ jaleṣu nirmajjayet prakupito jaladhirjavena / kiṃtu svamantayitumudyatamaurvamagnim antarvasantamapi hantumasau na śaktaḥ // 5524
ā satyalokādā bhūmeḥ svairacārakṛtaśramāḥ / tenurindukarāḥ svedaṃ drutanīhārabhūmikam // 5525
āsanaṃ caiva yānaṃ ca saṃdhāya ca vigṛhya ca / kāryaṃ vīkṣya prayuñjīta dvaidhaṃ saṃśrayameva ca // 5526
āsanaṃ prāṇasaṃrodhaḥ pratyāhāraśca dhāraṇā / dhyānaṃ samādhiretāni yogāṅgāni smṛtāni ṣaṭ // 5527
āsanaṃ prāṇasaṃrodho dhyānaṃ caiva samādhikaḥ / etac caṭuṣṭayaṃ viddhi sarvayogeṣu saṃmatam // 5528
āsanāc śayanād yānāt saṃgateś cāpi bhojanāt / kṛte saṃcarate pāpaṃ tailabindurivāmbhasi // 5529
āsanādekaśayyāyāṃ saṃbhāṣāt sahabhojanāt / puṃsāṃ saṃkramate pāpaṃ ghaṭād ghaṭamivodakam // 5530
āsanāvasathau śayyām anuvrajyāmupāsanam / uttameṣūttamaṃ kuryād hīne hīnaṃ same samam // 5531
āsanāśanaśayyābhir adbhirmūlaphalena vā / nāsya kaścid vased gehe śaktito'narcito'tithiḥ // 5532
āsane pādamāropya yo bhuṅkte sa dvijādhamaḥ / mukhena dhamate cānnaṃ tulyaṃ gomāṃsabhakṣaṇam // 5533
āsane lālayed bālāṃ taruṇīṃ śayane tathā / utsaṅge patirūḍhāṃ ca lālanaṃ trividhaṃ viduḥ // 5534
āsane śayane yāne pānabhojanavastuṣu / dṛṣṭvāntaraṃ pramatteṣu praharantyarayo'riṣu // 5535
āsane śayane yāne bhāvā lakṣyā viśeṣataḥ / puruṣāṇāṃ praduṣṭānāṃ svabhāvo valavattaraḥ // 5536
āsan kṣīṇāni yāvanti cātakāśrūṇi te'mbuda / tāvanto'pi tvayodāra na muktā jalabindavaḥ // 5537
āsannataratāmeti mṛtyurjantordine dine / āghātaṃ nīyamānasya vadhyasyeva pade pade // 5538
āsannanāśaṃ salilaṃ taṭāke kūpādikānāmatiyatnalabhyam / nadi tvamagryāsi jalāśrayāṇāṃ yasyāṃ yugasthāyi sulambhamambhaḥ // 5539
āsannamārgamatilaṅghya natena mūrdhnā paścāt prasaṅgavalitena mukhena yāntyā / āropitāḥ katipaye mayi paṅkajākṣyā sākūtahāsamanatiprakaṭāḥ kaṭākṣāḥ // 5540
āsannamitrāgamasūcyamāna- samāgame vāsaravallabhasya / niryānti dīpā iva rātribhogyāḥ paśya prabhāte gaṇikāgṛhebhyaḥ // 5541
āsannameva nṛpatir bhajate manuṣyaṃ vidyāvihīnamakulīnamasaṃstutaṃ vā / prāyeṇa bhūmipatayaḥ pramadā latāśca yaḥ pārśvato vasati taṃ pariveṣṭayanti // 5542
āsannayauvanas tvaṃ duhiturme yauvanaṃ tvayā prāyaḥ / kṣapitamalakṣyaṃ strīṇāṃ galati hi sahasaiva tāruṇyam // 5543
āsannasevāṃ nṛpateḥ krīḍāśastrāhipāvakaiḥ / kauśalenātimahatā vinītaḥ sānurudhyate   // 5544
āsannāḥ kaṇṭakino ripubhayadāḥ kṣīriṇo'rthanāśāya / phalinaḥ prajākṣayakarā dārūṇyapi varjayet teṣām // 5545
āsannān purato bhogān darśayitvā punaḥ punaḥ / chāgo haritamuṣṭyeva dūraṃ nīto'smi tṛṣṇayā // 5546
āsannābhrajalasya dāvavigame vidyudbhayaṃ śākhino nakrāsyād galataśca majjanamayī śaṅkā bhaved vāridhau / bhoktavyasya vidhiḥ śubhasya rabhasāt svādutvaniṣpattaye jantoḥ saṃtanute nirākṛtabhiyo bhītyantarotpādanam // 5547
āsannāmavalambya kesaralatāmekena puṣpojjvalāṃ savyaṃ niḥsahayā nitambaphalake kṛtvā karāmbhoruham / āmīlan nayanāntavāntasalilaṃ ślāghyasya nindyasya vā kasyedaṃ dṛḍhasauhṛdaṃ pratidinaṃ dīnaṃ tvayā smaryate // 5548
āsannāmavalambya kesaralatāmekena puṣpojjvalāṃ savyaṃ niḥsahayā nitambaphalake kṛtvā karāmbhoruham / udgrīvaṃ vada durdine'dya caraṇāvunnamya mārgas tvayā bālodbhrāntamṛgekṣaṇe sukṛtinaḥ kasyāyamālokyate // 5549
āsannāya sudūrāya suptāya prakaṭātmane / sulabhāyātidurgāya namaścitrāya śaṃbhave // 5550
āsanne phalamāsannaṃ dūrage dūragaṃ phalam / miśraṃ tu miśre śakune phalamāhurmanīṣiṇaḥ // 5551
āsanno madhurāgataṃ vanabhuvaḥ sāmrājyamityadbhutāḥ śrūyante gira eṣa tattvamiha na jñātuṃ vidhātuḥ kṣamaḥ / yat parṇais truṭitaṃ tadapyuparataṃ puṣpodgamaiḥ śākhināṃ yad glānaṃ viṭapairidaṃ punariha pratyakṣamālakṣyate // 5552
āsanno valmīko dakṣiṇapārśve vibhītasya / adhyardhe bhavati śirā puruṣe jñeyā diśi prācyām // 5553
āsan yāvanti yācñāsu cātakāśrūṇi cāmbuda / tāvanto'pi tvayā megha na muktā vāribindavaḥ // 5554
ā saptateryasya vivāhapaṅktir vicchidyate nūnamapaṇḍito'sau / jīvanti tāḥ kartanakuṭṭanābhyāṃ gobhyaḥ kimukṣā yavasaṃ dadāti // 5555
āsaptamaṃ kulaṃ hanti śiro'bhyaṅge caturdaśī / māṃsāśane pañcadaśī kāmadharme tathāṣṭamī // 5556
ā samantāc caturdikṣu sannikṛṣṭāśca ye nṛpāḥ / tatparās tatparā ye'nye kramād hīnabalārayaḥ // 5557
āsamastākṣivikṣepasamarpitamanobhuvām / manmathoddīpanaṃ tāsāṃ viṭavṛttaṃ vidhāsyate // 5558
ā sargāt prativāsaraṃ rasaśatairyā bodhitā poṣitā kalpāntāvasare'tha saiva pṛthivī svaireva dagdhā karaiḥ / kṛtvetthaṃ kimapi svakarma niyateḥ pūrvāparopaplutaṃ kaṣṭaṃ so'pi dināntavītakiraṇas tigmāṃśurastaṃ gataḥ // 5559
āsavaratiratibahubhuk kaṭvamlāśī ca karmaṭhaḥ piśunaḥ / sthūlaḥ kṛśo'tidīrghaḥ kharvo vā kṛṣṇapīto vā // 5560
āsasāda munirātmanas tataḥ śiṣyavargaparikalpitārhaṇam / baddhapallavapuṭāñjalidrumaṃ darśanonmukhamṛgaṃ tapovanam // 5561
āsāṃ jalāsphālanatatparāṇāṃ muktāphalaspardhiṣu śīkareṣu / payodharotsarpiṣu śīryamāṇaḥ saṃlakṣyate na cchiduro'pi hāraḥ // 5562
āsāṃ vratamatīvākṣṇor yat puraḥ parisarpaṇam / saha yātaṃ manas tatra tyaktvā bhūyo nivartanam // 5563
āsāditaprakaṭanirmalacandrahāsaḥ prāptaḥ śaratsamaya eṣa viśuddhakāntaḥ / utkhāya gāḍhatamasaṃ ghanakālamugraṃ rāmo daśāsyamiva saṃbhṛtabandhujīvaḥ // 5564
āsāditavyo'sti karālakeśaḥ sakhedayārhaḥ samayo'pakārī / taduttamaślokakathānubandhas tāvad yathā syāt prayate tathāham // 5565
āsāditasya tamasā niyaterniyogād ākāṅkṣataḥ punarapakramaṇena kālam / patyus tviṣāmiha mahauṣadhayaḥ kalatra- sthānaṃ parairanabhibhūtamamūrvahanti // 5566
āsādya kṛṣṇapakṣān atrasataḥ sarvadā'bhīkān / parayātmani ratacittān vibhāvya tatkarma kurvataḥ kva bhayam // 5567
āsādyate kathaṃ vā śauryāśrayaṇena gauravadhvaṃsaḥ / tat tatra dattacittaś cittajasaṃtāpabhājanaṃ na janaḥ // 5568
āsādya dakṣiṇāṃ diśam avilambaṃ tyajati cottarāṃ taraṇiḥ / puruṣaṃ haranti kāntāḥ prāyeṇa hi dakṣiṇā eva // 5569
āsādya bhaṅgamanayā dyūte vihitābhirucitakelipaṇe / niḥsārayatākṣāniti kapaṭaruṣotsāritāḥ sakhyaḥ // 5570
āsādya mandarāgo'pi bhujaṅgenātisaṃgatim / tadbhogāttu bhraman kaṣṭaṃ prāpnoti viṣamantataḥ // 5571
āsādya somabhuvamāsvahi yatra nityaṃ maṅktuṃ pralobhayati saikatamaṃśukābham / tat tatra nirvahati saṃprati nityakṛtyam etasya vismṛtagṛhasya parānubhūtyā // 5572
āsādyāpi mahodadhiṃ na vitṛṣo jāto jalairvāḍavo meghaṃ prāpya na cātako'pi caraṇau bhānuṃ na lebhe'ruṇaḥ / candraḥ śaṃkaraśekhare'pi nivasan pakṣakṣaye kṣīyate prāyaḥ sajjanasaṃgato'pi labhate daivānurūpaṃ phalam // 5573
āsādyāmravanīmimāṃ prati navāmāsvādya tanmañjarīṃ maivaṃ pañcamamañca nandanavanabhrāntyā tayā kokila / eṣā vāyasamaṇḍalī ghanaśiraḥśūlāhativyākulā kudhvānairbadhirīkariṣyati vṛthā śrotrāṇi satpatriṇām // 5574
āsāmupari dadyāc ca pānīyasya vicakṣaṇaḥ / evaṃ yāmadvayaṃ kuryāt tatas tvāsāṃ na dāpayet // 5575
āsāyaṃ salilabhare savitāramupāsya sādaraṃ tapasā / adhunābjena manāk tava mānini tulanā mukhasyāptā // 5576
āsārāntamṛdupravṛttamaruto meghopaliptāmbarā vidyutpātamuhūrtadṛṣṭakakubhaḥ suptendutārāgrahāḥ / dhārāklinnakadambasaṃbhṛtasurāmododvahāḥ proṣitair niḥsaṃpātavisāridarduraravā nītāḥ kathaṃ rātrayaḥ // 5577
āsāreṇa na harmyataḥ priyatamairyātuṃ bahiḥ śakyate śītotkampanimittamāyatadṛśā gāḍhaṃ samāliṅgyate / jālaiḥ śīkaraśītalāśca maruto ratyantakhedacchido dhanyānāṃ bata durdinaṃ sudinatāṃ yāti priyāsaṃgame // 5578
āsāroparame pragāḍhatimirāḥ kirmīrayantyo niśāḥ pānthastrīmanasāṃ smarānalakaṇāsantānaśaṅkāspṛśaḥ / piṣṭānāṃ prasabhaṃ ghanāghanaghaṭāsaṃghaṭṭato vidyutāṃ cūrṇābhāḥ paritaḥ patanti taralāḥ khadyotakaśreṇayaḥ // 5579
āsitāni hasitāni kṛtāni prekṣitāni gaditāni gatāni / prāyaśo'nukurute lalitāṅgī nartakīva caturaṃ dayitasya // 5580
āsitvā vijane vimuktaviṣayāsaṅgaṃ mano niścalaṃ kṛtvā hṛjjalajāntare priyatamārūpaṃ paraṃ daivatam / dhyātvā hāralatāmayākṣavalayaṃ hastena dhṛtvā mayā tatsāyujyaphalāptaye pratidinaṃ tannāma saṃjapyate // 5581
āsiṣye sukhito gṛhīti vihito mohena dāragrahas tatsaṅgāt sutadāsabāndhavasuhṛtsaṃbandhināmudbhavaḥ / tannirvāhakadarthanāparibhavānaucityacintājuṣaḥ kiṃ saukhyaṃ katamā gṛhasthitirato'nartho mayā svīkṛtaḥ // 5582
āsīj janaḥ kṛtaghnaḥ kriyamāṇaghnaśca sāṃprataṃ jātaḥ / iti me manasi vitarko bhavitā lokaḥ kathaṃ bhavitā // 5583
āsītā maraṇāt kṣāntā niyatā brahmacāriṇī / yo dharma ekapatnīnāṃ kāṅkṣantī tamanuttamam // 5584
āsīt kalpamudanvadambuni ciraṃ bheje ca bhālānalaṃ bhargasya pratimāsakarmahutabhukkuṇḍe'pyahauṣīd vapuḥ / tīvraireva tapobhirindurakaroditthaṃ januryāpanaṃ kiṃ kuryād vidhuro na vāñchati vidhis tallāñchanaproñchanam // 5585
āsīt tāmramayaṃ śarīramadhunā sauvarṇavarṇaṃ gataṃ muktāhāralatāśrubindunivahairniḥsvasya me kalpitā / svalpaṃ svalpamanalpakalpamadhunā dīrghaṃ vayaḥ kalpitaṃ svāmin duḥkha bhavatprasādavaśataḥ kiṃ kiṃ na labdhaṃ mayā // 5586
āsīt pūrvaṃ vimalajaladhau maṇḍanaṃ bhūpatīnāṃ nārīṇāṃ ca prabalamukuṭe kāñcanena prasaṅgāt / tantrībaddhaḥ kathamidamaho kācakhaṇḍena sārdhaṃ bhillīkaṇṭhe marakatamaṇe kāmavasthāṃ gato'si // 5587
āsīt satyayuge balistadanu ca tretāyuge bhārgavo rāmaḥ satyaparākramo'tha bhagavān dharmas tathā dvāpare / dātā ko'pi na cāsti saṃprati kalau jīvanti kenārthinaś cetyevaṃ kṛtaniścayena vidhinā vyāpāriṇo nirmitāḥ // 5588
āsīdañjanamatreti paśyāmi tava locane / bhāvibhūṣaṇasaṃbhārāṃ sākṣātkurve tavākṛtim // 5589
āsīdadabhraśaradabhramiṣād yaśas te nāke bhraman nṛpa yadabhramukāntaśubhram / tat puṣpavarṣaṇamivāpsarasāṃ dyuloke vyāpnotyamādiva bhuvaṃ tuhinacchalena // 5590
āsīdāsīmabhūmīvalayamalayajālepanepathyakīrti ḥ saptākūpārapārīsadanajanaghanodgītacāpapratāp aḥ / vīrādasmāt paraḥ kaḥ padayugayugapatpātibhūpātibhūyaś cūḍāratnoḍupatnīkaraparicaraṇāmandanandannakhend uḥ // 5591
āsīduptaṃ yadetad raṇabhuvi bhavatā vairimātaṅgakumbhān muktābījaṃ tadetat trijagati janayāmāsa kīrtidrumaṃ te / śeṣo mūlaṃ prakāṇḍaṃ himagirirudadhirdugdhapūrālavālaṃ jyotsnā śākhāpratānaḥ kusumamuḍucayo yasya candraḥ phalaṃ ca // 5592
āsīdeva yadārdraḥ kimapi tadā kimayamāhato'pyāha / niṣṭhurabhāvādadhunā kaṭūni sakhi raṭati paṭaha iva // 5593
āsīd gaṅgādharas tasya bhrātā gaṅgādharopamaḥ / ekān babandha yo vyālān mumocaikān yadṛcchayā // 5594
āsīd gaṅgānvayāyakṣitipatitilako rājarājakṣitīśaḥ kṣmāpālaprauḍhamauliprakaramaṇiruciprasphuratpādapīṭhaḥ / yo'rātikṣatracakrakrathanakarabhujāpālitāśeṣapṛt hvī- cakraścakrāyudhābho'dadhadurasi ramāṃ vāci vācāmadhīśaḥ // 5595
āsīd yastava putrakas tricaturaiḥ patrāṅkurairāvṛto meghonmuktajalaikajīvanavidhiḥ sanmārgalabdhāspadaḥ / so'yaṃ saṃprati vāsaraiḥ katipayairadhvanyapuṇyoccayaiḥ saṃpannaḥ phalanamrapallavataticchāyopaliptāvaniḥ // 5596
āsīd varaḥ kaṇṭakitaprakoṣṭhaḥ svinnāṅguliḥ saṃvavṛte kumārī / tasmin dvaye tatkṣaṇamātmavṛttiḥ samaṃ vibhakteva manobhavena // 5597
āsīnaḥ śayitaḥ sthitaḥ pracalitaḥ svapnāyito jāgṛtaḥ paśyan mīlitalocano vyavaharan maunaṃ prapanno'thavā / tāṃ premākulavīkṣitāṃ smitamukhīṃ savrīḍamandāgamāṃ śliṣyantīṃ praṇayārdramugdhalapitāṃ paśyāmi naktaṃdivam // 5598
āsīnaḥ sukhamāpaṇe yadi vaṇik śraddhālubhiḥ prārthitaḥ kiṃcic śaṃsati pañcakaṃ śatakamityetanna tasyādbhutam / āpātālavighūrṇitāmbhasi calatyautpātike mārute majjantyāmapi nāvi muñcati na yastāmeva mūlyasthitim // 5599
asīnaḥ svāminaḥ pārśve tanmukhekṣī kṛtāñjaliḥ / svabhāvaṃ cāsya vijñāya dakṣaḥ kāryāṇi sādhayet // 5600
āsīnā taṭabhuvi sasmitena bhartrā rambhorūravatarituṃ sarasyanicchuḥ / dhunvānā karayugamīkṣituṃ vilāsāñ śītāluḥ salilagatena sicyate sma // 5601
āsīne pūṣṇi tūṣṇīṃ vyasanini śaśini vyomni kṛṣṇe satṛṣṇe daityendre jātanidre dravati maghavati klāntakāntau kṛtānte / abrahmaṇyaṃ bruvāṇe kamalapuṭakuṭīśrotriye śāntyupāye pāyād vaḥ kālakūṭaṃ jhaṭiti kavalayaṃllīlayā nīlakaṇṭhaḥ // 5602
āsīne lālayed bālāṃ taruṇīṃ śayane tathā / utthite'pyadhirūḍhāṃ ca lālanaṃ trividhaṃ viduḥ // 5603
āsīnaiḥ svaṃ vimānaṃ kṛtaparivṛtibhiḥ sundarīsaṃgatais tair devaiḥ siddhaiśca yakṣairanimiṣanayanairdṛśyamānaḥ satṛṣṇam / madhyemaghye payodairmurajasadṛśatāṃ bodhayadbhiḥ sumanda- mambhaḥ saṃpātya puṣpairiva nanu mahitas tāṇḍavaḥ śreyase stāt // 5604
āsīn nātha pitāmahī tava mahī mātā tato'nantaraṃ saṃpratyeva hi sāmburāśiraśanā jāyā jayodbhūtaye / pūrṇe varṣaśate bhaviṣyati punaḥ saivānavadyā snuṣā yuktaṃ nāma samastaśāstraviduṣāṃ lokeśvarāṇāmidam // 5605
āsīn me manasi hṛtā na sā mṛtā sā yā dṛṣṭervrajati na gocaraṃ priyā me / jyotsnā hi sphuṭadhavalāpi kaumudīndor andhānāṃ bahalatamomalīmasaiva // 5606
āsīmā kālikā yasya kṣudrāṅgaṃ kuṇḍalīkṛtam / kṣudravajrakanāmānaṃ prāha nāgārjuno muniḥ // 5607
āsīmāntān nivartante suhṛdaḥ saha bandhubhiḥ / sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ vāpi gacchantamanugacchati // 5608
āsīstvaṃ niśirājaraktahṛdayetīrṣyālunā vajriṇā prātaḥ śaṅkitayeva divyapadavīṃ gatvātmanaḥ śuddhaye / aurvottāpitavārdhitāpakatalādādāya mukto bahiḥ prācyāsau divi taptamāṣaka iva pradyotano dyotate // 5609
āsuraṃ kulamanādaraṇīyaṃ cittametadamalīkaraṇīyam / rāmadhāma śaraṇīkaraṇīyaṃ līlayā bhavajalaṃ taraṇīyam // 5610
āse cet svagṛhe kuṭumbabharaṇaṃ kartuṃ na śakto'smyahaṃ seve cet sukhasādhanaṃ munivanaṃ muṣṇanti māṃ taskarāḥ / śvabhre cet svatanuṃ tyajāmi narakād bhīrātmahatyāvaśān no jāne karavāṇi daiva kimahaṃ martuṃ na vā jīvitum // 5611
āsevyate mukhaṃ sarvair vidyānāṃ yoṣitāmapi / hṛdayagrāhiṇas tāsāṃ dvitrāḥ santi na santi vā // 5612
āskandan kathamapi yoṣito na yāvad bhīmatyaḥ priyakaradhāryamāṇahastāḥ / autsukyāt tvaritamamūstadambu tāvat saṃkrāntapratimatayā dadhāvivāntaḥ // 5613
āskandito bhujalatācalitāgraśākhām āliṅgito yuvatibhiḥ kalikārthinībhiḥ / dhanyo'si campakataro kusumānurūpair āsāṃ ghanastanaphalaiḥ phalito'si yacca // 5614
āskandhāvadhi kaṇṭhakāṇḍavipine drāk candrahāsāsinā chettuṃ prakramite mayaiva tarasā truṭyacchirāsaṃtatau / asmeraṃ galitāśrugadgadapadaṃ bhinnabhruvā yadyabhūd vaktreṣvekamapi svayaṃ sa bhagavāṃstanme pramāṇaṃ śivaḥ // 5615
ā stanyapānāj jananī paśūnām ā dāralābhācca narādhamānām / āgehakarmāvadhi madhyamānām ā jīvitāt tīrthamivottamānām // 5616
āsta bhāvamadhigacchatos tayoḥ saṃmadeṣu karajakṣatārpaṇā / phāṇiteṣu maricāvacūrṇanā sā sphuṭaṃ kaṭurapi spṛhāvahā // 5617
āstāṃ kiṃ bahubhiḥ paropakṛtayaḥ saṃsārasāraṃ phalaṃ siddhaṃ tat pratikūlavartini vidhau na stokamapyatra naḥ / ete smaḥ kila mānuṣā vayamapi vyarthaṃ vyapetāyuṣo yeṣāṃ svodarapūrtireva hi kimapyaṣṭau mahāsiddhayaḥ // 5618
āstāṃ klamāpaharaṇaṃ jaladherjalena dūre davāgni paridīpitamānasānām / etāvadastu yadi toyakaṇairna jihvā dandahyate dviguṇatāṃ ca na yāti tṛṣṇā // 5619
āstāṃ gāḍhatarānuśīlanavidhiḥ saṃsparśanaṃ dūrataḥ saṃśleṣe viṣayīkṛto'si na manāgakṣṇoḥ padaṃ prāpitaḥ / kiṃ brūmaḥ sahakāra tāvakaguṇānanyādṛśairdurlabhān saurabhyeṇa yadadhvagānapi muhuḥ prīṇāsi dūrādapi // 5620
āstāṃ cakṣuridaṃ tiro'ñcati kiyacceto'pi yadvaibhavair niṣpratyāśamayaṃ mune jalanidhirgaṇḍūṣitaḥ sattapaḥ / etenaiva virantumarhasi na te gaṇḍūṣapānādhikā kācit khyātirataḥparaṃ paramasau parjanyanīvīvyayaḥ // 5621
āstāṃ tat karakānipātakṛtabhīmaṇḍūkanirmajjana- kṣemaikakṣamavāri palvalaśataṃ sindhuṃ tameva stumaḥ / kupyacchakrakarasvarupraharaṇakṣuṇṇākhilāṅgakṣarat- kīlālena girivrajena śaraṇaṃ yadgarbhavāsaḥ kṛtaḥ // 5622
āstāṃ tāvat kimanyena daurātmyeneha yoṣitām / vidhṛtaṃ svodareṇāpi ghnanti putramapi svakam // 5623
āstāṃ tāvadakīrtirme tvayā tathyaṃ tu kathyatām / cittaṃ kathamivāsīt te harivaṃśīravaśrutau // 5624
āstāṃ tāvadasīmapauruṣajuṣaḥ saṃmānitātyadbhuta- prārambhābhyadhikakriyasya sa khalu prācyaḥ pracāro hareḥ / jīrṇasyāpi ca vindhyakandaradarīdvārāvatārākṣamair aṅgairaṅgabhṛto dalanti darato gandhena gandhadvipāḥ // 5625
āstāṃ tāvadaho samudramahimā dūre'pi karṇapriyas tīre yasya pipāsayaiva maraṇaṃ prāpnoti śīghraṃ janaḥ / tasmādambunidhervaraṃ laghusaraḥ kūpo'thavā vāpikā yatra svātmakaradvayena salilaṃ pepīyate svecchayā // 5626
āstāṃ tāvad digantaprathitasuyaśasāṃ saṃgamaḥ sajjanānāṃ taiḥ sākaṃ vairayogo'pyatiśayamahitāmunnatiṃ saṃnidhatte / loke kasyāgamiṣyacchrutipathamavapurvaktraśeṣo'pi rāhus trailokyakhyātadhāmnoryadi raviśaśinorvairitāṃ nākariṣyat // 5627
āstāṃ tāvad vacanaracanābhājanatvaṃ vidūre dūre cāstāṃ tava tanuparīrambhasaṃbhāvanāpi / bhūyo bhūyaḥ praṇatibhiridaṃ kiṃ tu yāce vidheyā smāraṃ smāraṃ svajanagaṇane kāpi rekhā mamāpi // 5628
āstāṃ te guṇinastāvad bhūṣitāśeṣabhūtalāḥ / yeṣāṃ guṇarucirbhūyaḥ sāṃprataṃ te'pi durlabhāḥ // 5629
āstāṃ dūratayā tadīyavadanāmbhojāmṛtāsvādanaṃ nodetyeva manoratho'pi hṛdaye tatsaṃgamāśāṃ prati / utkaṇṭhāśithilīkṛtāṅgalatikaṃ vīkṣeta māmekadā sasnehaṃ yadi sā sarojavadanā dhanyo'smyahaṃ tāvatā // 5630
āstāṃ dūreṇa viśleṣaḥ priyāmāliṅgato mama / svedaḥ kiṃ na sarinnātho romāñcaḥ kiṃ na parvataḥ // 5631
āstāṃ bhavāntaravidhau suviparyayo'yam atraiva janmani nṛṇāmadharoccabhāvaḥ / alpaḥ pṛthuḥ pṛthurapi kṣaṇato'lpa eva svāmī bhavatyanucaraḥ sa ca tatpadārhaḥ // 5632
āstāṃ maṇḍalamaindavaṃ varatanorvaktraśriyaś cet kathā koṇe kutracidāsatāṃ kuvalayānyakṣṇoḥ prasaṅgo yadi / dūre tiṣṭhatu vallakīkalaravaḥ prastāvanā ced girāṃ vārttā cedavalagnakasya yaśasāṃ vyomnaḥ prathāyai namaḥ // 5633
āstāṃ mahābodhabalena sādhyo mokṣo vibādhāmalasaukhyayuktaḥ / dharmārthakāmā api no bhavanti jñānaṃ vinā tena tadarcanīyam // 5634
āstāṃ mādya bhave śubhe sakhi latā nyastā tvayā mādhavī kānte tan mama saṃprayaccha kusumaṃ kiṃ vāmunā me phalam / nālpaṃ nirmalayāmi mauktikamidaṃ nyastaṃ tvayā dahyatām itthaṃ vibhramasaṃbhramo madayati preyāṃsameṇīdṛśaḥ // 5635
āstāṃ mānaḥ kathanaṃ sakhīṣu vā mayi nivedyadurvinaye / śithilitaratiguṇagarvā mamāpi sā lajjitā sutanuḥ // 5636
āstāṃ varamavakeśī mā dohadamasya racaya pūgataroḥ / etasmāt phalitādapi kevalamudvegamadhigaccha // 5637
āstāṃ viśvasanaṃ sakhīṣu viditābhiprāyasāre jane tatrāpyarpayituṃ dṛśaṃ salilatāṃ śaknomi na vrīḍayā / loko hyeṣa paropahāsacaturaḥ sūkṣmeṅgitajño'pyalaṃ mātaḥ kaṃ śaraṇaṃ vrajāmi hṛdaye jīrṇo'nurāgānalaḥ // 5638
āstāṃ sakaṇṭakamidaṃ vasudhādhipatyaṃ trailokyarājyamapi deva tṛṇāya manye / niḥśaṅkasuptahariṇīkulasaṃkulāsu cetaḥ paraṃ valati śailavanasthalīṣu // 5639
āstāmanaṅgīkaraṇād bhavena dṛśyaḥ smaro neti purāṇavāṇī / tavaiva dehaṃ śritayā śriyeti navastu vastu pratibhāti vādaḥ // 5640
āstāmanyatsujanāḥ paropakāraikakaraṇadurlalitāḥ / saṃtāpitapiśuneṣu svaguṇeṣvapi hanta khidyante // 5641
āstāmaparo lokaḥ krīḍāpekṣāparo yadi prītiḥ / byasanāntare patantī na vāritā parijanenāpi // 5642
āstāmeva sarovareṇya bhavato dugdhodalabdhāmṛta- svādaspardhi sarojavṛndakhacitaṃ haṃsāvataṃsaṃ payaḥ / sphārollolasuśītaśīkaracayāsāraprasiktānila- sparśaireva manoharairapagatāḥ saṃtāpaśoṣaklamāḥ // 5643
āstikyaṃ ced dhanamakhilamapyarthisātkartumarhaṃ nāstikyaṃ cet tadapi sutarāṃ bhogahetorapāsyam / aspṛṣṭvāpi svayamatirahaḥsthāpyate yat tadantas tasmin hetuḥ ka iti nibhṛtaṃ tarkayāmo na vidmaḥ // 5644
āstīkavacanaṃ smṛtvā yaḥ sarpo na nivartate / śatadhā bhidyate mūrdhni śiṃśavṛkṣaphalaṃ yathā // 5645
āstīryantāmupānte vanavṛtinipuṇairjālikairjālabandhā mucyantāṃ śṛṅkhalābhyaḥ śvagaṇabhiraṭavīgahvare sārameyāḥ / ākīryantāṃ sthalāni śramaśithilahayaiḥ sādibhiḥ pāśahastair vyādhūyantāṃ kṛtāntairiva mahiṣacarairdaṇḍibhiḥ kānanāni // 5646
āstṛte'bhinavapallavapuṣpair apyanārataratābhiratābhyaḥ / dīyate sma śayituṃ śayanīye na kṣaṇaḥ kṣaṇadayāpi vadhūbhyaḥ // 5647
āste kaścana bhikṣuḥ saṃgṛhṇannavyayāni daśa / na mametyavyayayugalaṃ yācāmas taṃ kimastyanyat // 5648
āste'traiva sarasyaho bata kiyān saṃtoṣapakṣagraho haṃsasyāsya manāṅ na dhāvati matiḥ śrīdhāmni padme kvacit / supto'dyāpi vibudhyate na taditastāvat pratīkṣāmahe velāmityuṣasi priyā madhulihaḥ soḍhuṃ ta eva kṣamāḥ // 5649
āste dāmodarīyāmiyamudaradarīṃ yāvalambya trilokī saṃmātuṃ śaknuvanti prathimabharavaśādatra naitadyaśāṃsi / tāmetāṃ pūrayitvā niraguriva madhudhvaṃsinaḥ pāṇḍupadma- cchadmāpannāni tāni dvipadaśanasanābhīni nābhīpathena // 5650
āste dvāri vadhūrvidhātṛracanāvaiduṣyavikrāntibhūr bhūretasya balādahāri bhavatā bhītā natārātinā / kiṃ nāmāparamatra kāryamadhunā sādhyaṃ samāśāsyate tatpāṇigrahamaṅgalāya manujādhīśāstu yatno mahān // 5651
āste no suṣamā na cāpi kusumāmodo hi no vā manāk cāturyaṃ makarandadānaviṣaye kiṃ cāturīyaṃ punaḥ / yattvaṃ citragataṃ kuśeśayadalaṃ puṣṇāsi guñjāravair māhātmyaṃ ka iva bravīmi tadaho he cañcarīkādhunā // 5652
āste rohatkanakakamale kelipātre mṛḍānyāḥ khelan helonmadamadhukarīmānase mānase yaḥ / bhekodrekapraṇayini valadbālajambālajāle sa syādutkaḥ parimitajale palvale kiṃ marālaḥ // 5653
āste vidhuḥ paramanirvṛta eva maulau śaṃbhoriti trijagatījanacittavṛttiḥ / antarnigūḍhanayanānaladāhaduḥkhaṃ jānāti kaḥ paramṛte bata śītaraśmeḥ // 5654
āstrīśiśu prathitayaiṣa pipāsitebhyaḥ saṃrakṣyate'mbudhirapeyatayaiva dūrāt / daṃṣṭrākarālamakarālikarālitābhiḥ kiṃ bhāyayatyaparamūrmiparaṃparābhiḥ // 5655
āsthāmālambya nīteṣu vaśaṃ kṣudreṣvarātiṣu / vyaktimāyāti mahatāṃ māhātmyamanukampayā // 5656
āsthāya dāruṇataraṃ kamapi svabhāvam atyantaduṣkṛtakṛtāmapi śikṣaṇāya / gṛhṇāsi sāyakapade kusumānyamūni mātaḥ suteṣu mahatī kila rūkṣateyam // 5657
āsthitaḥ sthagitavāridapaṅktyā saṃdhyayā gaganapaścimabhāgaḥ / sormividrumavitānavibhāsā rañjitasya jaladheḥ śriyamūhe // 5658
āsphālitaṃ yat pramadākarāgrair mṛdaṅgadhīradhvanimanvagacchat / vanyairidānīṃ mahiṣais tadambhaḥ śṛṅgāhataṃ krośati dīrghikāṇām // 5659
āsphālitairjaladhirūrmiparaṃparāṇāṃ dūrīkaroti yadi ratnamavastubuddhyā / ratnākaratvamapi tasya bhaved vinaṣṭaṃ ratnaṃ tu hanta bhavitā mahadaṅgadhāryam // 5660
āsmākī yuvatidṛśāmasau tanoti cchāyaiva śriyamanapāyinīṃ kimebhiḥ / matvaivaṃ svaguṇapidhānasābhyasūyaiḥ pānīyairiti vidadhāvire'ñjanāni // 5661
āsyaṃ nirasya rasitaiḥ suciraṃ vihasya gātrāntareṣu ghana varṣasi cātakasya / taccañcukoṭikuṭilāyatakaṃdharasya prāṇātyayo'sya bhavataḥ parihāsamātram // 5662
āsyaṃ pidhāya sakalaṃ viralāṅgulinā kareṇa saghrāṇam / ayamuccaraddakāraṃ manoharaṃ jyotkaroti śiśuḥ // 5663
āsyaṃ yadyapi hāsyavarjitamidaṃ lāsyena vītaṃ vaco netre śoṇasarojakānti tadapi kvāpi kṣaṇaṃ sthīyate / mālāyāḥ karaṇodyame makarikārambhaḥ kucāmbhojayor dhūpāḥ kuntaladhoraṇīṣu sudṛśaḥ sāyaṃtano dṛśyate // 5664
āsyaṃ yasyāḥ sudhāṃśuṃ kalayati nayanābhyāṃ jitaḥ puṃsamūhaḥ kāntyā vidyut kucābhyāṃ jalakanakadhare nirjite hanta mohaḥ / kuṣṭhaṃ durgandhiyuktaṃ laghukṛmivikṛtaṃ pūyamajjāsravāhi- vyāptaṃ tan makṣikābhirgatiriti vapuṣaḥ kutsitā nāsti loke // 5665
āsyaṃ sahāsyaṃ nayanaṃ salāsyaṃ sindūrabindūdayaśobhi bhālam / navā ca veṇī hariṇīdṛśaśced anyairagaṇyairapi bhūṣaṇaiḥ kim // 5666
āsyaproñchitapārvaṇenduyaśasaṃ netrāvadhūtotpala- śrīgarvāṃ daśanacchadavyavahitāśokapravāladyutim / etāṃ dṛṣṭisudhāprapāṃ trijagataḥ śilpī vidhāya svayaṃ manye harṣavaśādajāyata nijastotrapracaṇḍaḥ kaviḥ // 5667
āsyaśrījitajarjarendumalinaṃ kṛtvā kare kandukaṃ krīḍākautukamiśrabhāvamanayā tāmraṃ vahantyānanam / bhṛṅgāgragrahakṛṣṇaketakadalaspardhāvatīnāṃ dṛśā dīrghāpāṅgataraṅgitaikasuhṛdāmeṣo'smi pātrīkṛtaḥ // 5668
āsyaśrīrdvijarājabādhanakarī dṛṣṭiḥ śruterlaṅghinī mūrdhanyāvaligāminī kuṭilatā baddhāśca muktā guṇaiḥ / yatte sundari durvinītiriyatī dṛṣṭābalāyā mayā tan manye makaradhvajo bhavajayī jātastvadagresaraḥ // 5669
āsyendoḥ pariveṣavadratipateścāmpeyakodaṇḍavad dhammillāmbumucaḥ kṣaṇadyutivadāsajjau kṣipantī bhujau / viśliṣyadvali lakṣyanābhi vigalannīvyunnamanmadhyamaṃ kiṃcit kiṃcidudañcadañcalamaho kumbhastanī jṛmbhate // 5670
āsye pūrṇasudhānidhiścaraṇayoḥ kālpadrumaṃ vaibhavaṃ dehe kāñcanakāntatā tvaci punarhaiyaṅgavīnaṃ svayam / yasyā locanayornirūpadhi sadodītānukampātatiḥ sā mātā jagatāṃ prasādapadavī sākṣānmude stādumā // 5671
āsrāvayeccopacitān viparyasyecca karmasu / yathā na bhakṣayantyarthaṃ bhakṣitaṃ nirvamanti vā // 5672
āsrāvayedupacitān sādhu duṣṭavraṇāniva / āyuktāste ca varterann agnāviva mahīpatau // 5673
ā svarlokāduraganagaraṃ nūtanālokalakṣmīm ātanvadbhiḥ kimiva sitatāṃ ceṣṭitais te na nītam / apyetāsāṃ ramaṇavirahe vidviṣatkāminīnāṃ yairānītā nakhapadamayī maṇḍanā pāṇḍimānam // 5674
āsvāditaṃ svādumarandabindu- svacchandamindīvarasundarībhiḥ / mākandapuṣpaṃ pramadājanasya pramodamāmodabharairakārṣīt // 5675
āsvāditadayitādhara- sudhārasasyeva sūktayo madhurāḥ / akalitarasālamukulo na kokilaḥ kalamudañcayati // 5676
āsvāditadviradaśoṇitaśoṇaśobhāṃ saṃdhyāruṇāmiva kalāṃ śaśalāñchanasya / jṛmbhāvidāritamukhasya mukhāt sphurantīṃ ko hartumicchati hareḥ paribhūya daṃṣṭrām // 5677
āsvāditonmuktamivārddhabimbaṃ tamomukhād hanta sudhākarasya / sīmantasīmāntamudārarūpam idaṃ lalāṭaṃ nanu paṅkajākṣyāḥ // 5678
āsvādito'si mohād bata viditā vadanamādhurī bhavataḥ / madhuliptakṣura rasanāc chedāya paraṃ vijānāsi // 5679
āsvādyaṃ pramadāradacchada iva śravyaṃ navaṃ jalpitaṃ bālāyā iva dṛśyamuttamavadhūlāvaṇyalakṣmīriva / prodghoṣyaṃ ciraviprayuktavanitāsandeśavāṇīva me naivedyaṃ caritaṃ ca rūpamaniśaṃ śrīkṛṣṇa nāmāstu te // 5680
āsvādya nirviśeṣaṃ virahivadhūnāṃ mṛdūni māṃsāni / karakāmiṣeṇa manye niḥṣṭhīvati nīrado'sthīni // 5681
āsvādya svayameva vacmi mahatīrmarmacchido vedanā mā bhūt kasyacidapyayaṃ paribhavo yācñeti saṃsāriṇaḥ / paśya bhrātariyaṃ hi gauravajarādhikkārakelisthalī mānamlānimasī guṇavyatikaraprāgalbhyagarbhacyutiḥ // 5682
āsvādyātra madhūni ṣaṭpada madaṃ mā gāḥ kaṣāyāṅkurair mākandasya pikān pratāritavato mūrdhānamadhyāsitaḥ / pratyāsannatame pike'pi bhavate yenārpitā tādṛśī mādhvī tasya vivekavicyutiriyaṃ sādguṇyametan na te // 5683
āsvādyaiṣa kaṣāyamaṅkuramurupremānubaddhāśayo mākandasya yaśāṃsi kokilayuvā nirmāti digbhittiṣu / mādhvīkāni nipīya tasya madhupās tatraiva guñjantyamī ko brūtāmasatāṃ satāṃ ca vacasāṃ vartmātigaṃ ceṣṭitam // 5684
āhataṃ kucataṭena taruṇyāḥ sādhu soḍhamamuneti papāta / truṭyataḥ priyatamorasi hārāt puṣpavṛṣṭiriva mauktikavṛṣṭiḥ // 5685
āhate yatra khaḍge syād dhvaniḥ kākasvaropamaḥ / aṃ ākāradhvanirvā syāt sa varjyo narapuṃgavaiḥ // 5686
āhate yatra madhuro dhvaniḥ samupajāyate / pūjyaḥ sa khaḍgo nṛpateḥ śatrusaṃcayanāśanaḥ // 5687
āhatya cinumaḥ svargam apavargamanukramāt / anukūle hi dāmpatye pratikūlaṃ na kiṃcana // 5688
āhatyāhatya mūrdhnā drutamanupibataḥ prasnutaṃ māturūdhaḥ kiṃcit kubjaikajānoranavaratacalaccārupucchasya dhenuḥ / utkarṇaṃ tarṇakasya priyatanayatayā dattahuṃkāramudrā visraṃsatkṣīradhārālavaśabalamukhasyāṅgamātṛpti leḍhi // 5689
āha nāthavadanasya cumbataḥ sā sma śītakaratāmanakṣaram / sītkṛtāni sudatī vitanvatī sattvadattapṛthuvepathus tadā // 5690
āharannapi na svastho vinidro na prabudhyati / vakti na svecchayā kiṃcit sevako'pīha jīvati // 5691
āharej jñānamarthāṃśca pumānamaravat sadā / gṛhīta iva keśeṣu mṛtyunā dharmamācaret // 5692
āhave jagaduddaṇḍarājamaṇḍalarāhave / śrīnṛsiṃha mahīpāla svastyastu tava bāhave // 5693
āhaveṣu ca ye śūrāḥ svāmyarthe tyaktajīvitāḥ / bhartṛbhaktāḥ kṛtajñāśca te narāḥ svargagāminaḥ // 5694
āhaveṣu mitho'nyonyaṃ jighāṃsanto mahīkṣitaḥ / yudhyamānāḥ paraṃ śaktyā svargaṃ yāntyaparāṅmukhāḥ // 5695
āha smaiṣā nalādanyaṃ na juṣe manaseti yat / yauvanānumitenāsyās tanmṛṣābhūn manobhuvā // 5696
āhāraṃ prati yat kathāpi śamitā yan maunamudrā mukhe yac cakṣurvinimīlanaṃ tanulatā yat tānave vartate / ekānte yadavasthitiryadapi ca dhyānaikatānaṃ manas tan manye subhaga tvadarthamanayā tapyeta tīvraṃ tapaḥ // 5697
āhāraḥ phalamūlamātmarucitaṃ śayyā mahī valkalaṃ saṃvītāya paricchadaḥ kuśasamitpuṣpāṇi putrā mṛgāḥ / vastrānnāśrayadānabhogavibhavā niryantraṇāḥ śākhino mitrāṇītyadhikaṃ gṛheṣu gṛhiṇāṃ kiṃ nāma duḥkhādṛte // 5698
āhāradoṣāya ca kākadīti syādākuṭāni dhvanitaṃ raṇāya / kekedhvaniṣṭhā kuvatī kikī ca trayaṃ tvidaṃ syāt puradūṣaṇāya // 5699
āhāranidrābhayamaithunāni sāmānyametat paśubhirnarāṇām / jñānaṃ narāṇāmadhiko viśeṣo jñānena hīnāḥ paśubhiḥ samānāḥ // 5700
āhāranirhāravihārayogāḥ susaṃvṛtā dharmavidā tu kāryāḥ / vāgbuddhikāryāṇi tapas tathaiva dhanāyuṣī guptatame tu kārye // 5701
āhārapānatāmbūlagandhamālyaphalādayaḥ / bhujyante yat sa bhogaśca tanmataḥ sādhusattamaiḥ // 5702
āhārabhojī kurute'numodaṃ naro vadhe sthāvarajaṅgamānām / tasyāpi tasmād duritānuṣaṅgam ityāha yas taṃ prati vacmi kiṃcit // 5703
āhāravarge sulabhe vicitre vimuktapāpe bhuvi vidyamāne / prārambhaduḥkhaṃ vividhaṃ prapoṣya cedasti gṛddhirna kimatti māṃsam // 5704
āhārāj jāyate vyādhir garbhāt krūraśca jāyate / alakṣmīkaśca śayyāyāṃ svapāṭhādāyuṣaḥ kṣayaḥ // 5705
āhārārthaṃ karma kuryādanindyaṃ kuryāt taṃ ca prāṇasaṃdhāraṇārtham / prāṇā dhāryās tattvavijñānahetos tattvaṃ jñeyaṃ yena bhūyo na janma // 5706
āhāre ca bhaved rogī naṣṭo garbhaśca maithune / nidrāyāṃ hriyate lakṣmīś cintāyāṃ maraṇaṃ dhruvam // 5707
āhāre baḍavānalaśca śayane yaḥ kumbhakarṇāyate saṃdeśe badhiraḥ palāyanavidhau siṃhaḥ śṛgālo raṇe / andho vastunirīkṣaṇe'tha gamane khañjaḥ paṭuḥ krandane bhāgyenaiva hi labhyate punarasau sarvottamaḥ sevakaḥ // 5708
āhāre viratiḥ samastaviṣayagrāme nivṛttiḥ parā nāsāgre nayanaṃ yadetadaparaṃ yaccaikatānaṃ manaḥ / maunaṃ cedamidaṃ ca śūnyamakhilaṃ yadviśvamābhāti te tad brūyāḥ sakhi yoginī kimasi bhoḥ kiṃ vā viyoginyasi // 5709
āhāre vyavahāre ca tyaktalajjaḥ sukhī bhavet / dhanaṃ maitrīkaraṃ dāne cādāne śatrukāraṇam // 5710
āhāre śucitā dhvanau madhuratā nīḍe parādhīnatā bandhau nirmamatā vane rasikatā vācālatā mādhave / yasaite guṇarāśayaḥ pikavaraṃ tyaktvā kimete janā vandante khalu khañjanaṃ kṛmibhujaṃ citrā gatiḥ karmaṇām // 5711
āhāro garalaṃ tṛtīyamalike cakṣuḥ kapālaṃ kare vāsaḥ kuñjaracarma bhasmani ratirbhūṣā bhujaṅgādhipaḥ / janmālakṣyamasākṣikaṃ kulamavijñātā ca jātiḥ kathaṃ sevyo'smābhirasau piśācapariṣadbhartā hatāḥ smo vayam // 5712
āhāro garalāyate pratidinaṃ hāro'pi bhārāyate candraścaṇḍakarāyate mṛdugatirvāto'pi vajrāyate / āvāso vipināyate malayajālepaḥ sphuliṅgāyate hā hanta priyaviprayogasamayaḥ saṃhārakālāyate // 5713
āhāro dviguṇaḥ strīṇāṃ buddhis tāsāṃ caturguṇā / ṣaḍguṇo vyavasāyaśca kāmāś cāṣṭaguṇaḥ smṛtaḥ // 5714
āhitamuktāhāryaḥ samyak sakalaprayogasampattyā / bhāvavihīno'pi naṭaḥ sāmājikacittarañjanaṃ kurute // 5715
āhite tava niḥśāne sphuṭitaṃ ripuhṛdghaṭaiḥ / galite tatpriyānetre rājaṃś citramidaṃ mahat // 5716
āhite nu madhunā madhuratve ceṣṭitasya gamite nu vikāsam / ābabhau nava ivoddhatarāgaḥ kāminīṣvavasaraḥ kusumeṣoḥ // 5717
āhuḥ satyaṃ hi paramaṃ dharmaṃ dharmavido janāḥ // 5718
āhuḥ sūkṣmataraṃ kiṃcid amātyaparirakṣaṇam / sūkṣmāt sūkṣmataraṃ tebhyo yadātmaparirakṣaṇam // 5719
āhutyāpyāyate sūryaḥ sūryād vṛṣṭirathauṣadhiḥ / tadannaṃ rasarūpeṇa śukratvamadhigacchati // 5720
āhūtaḥ parito digantagatibhiḥ śākhābharāḍambaraiḥ kiṃ re jālma javena śālmaliphalapratyāśayā dhāvasi / tasminn ekapade bhidelimaphalavyālolatūlotkarair adhvāno'pi nimīlitākṣamaṭatā na prekṣaṇīyāḥ puraḥ // 5721
āhūtasyābhiṣekāya nisṛṣṭasya vanāya ca / na mayā lakṣitas tasya svalpo'pyākāravibhramaḥ // 5722
āhūtādya mayotsave niśi gṛhaṃ śūnyaṃ vimucyāgatā kṣībaḥ preṣyajanaḥ kathaṃ kulabadhūrekākinī yāsyati / vatsa tvaṃ tadimāṃ nayālayamiti śrutvā yaśodāgiro rādhāmādhavayorjayanti madhurasmerālasā dṛṣṭayaḥ // 5723
āhūteṣu vihaṃgameṣu maśako nāyān puro vāryate madhyevāridhi vā vasaṃstṛṇamaṇirdhatte maṇīnāṃ rucam / khadyoto'pi na kampate pracalituṃ madhye'pi tejasvināṃ dhik sāmānyamacetanaṃ prabhumivānāmṛṣṭatattvāntaram // 5724
āhūto'pi sahāyair emītyuktvā vimuktanidro'pi / āgantuko'pi pathikaḥ śaithilyaṃ naiva vijahāti // 5725
āhūto malayācalāt pracalito mauhurtiko māruto nediṣṭhāḥ pathi santi kokilagaṇā gīte pratiṣṭhābhṛtaḥ / āptābhiḥ prativeśinībhirabhitaḥ saṃtyajya kundālayaṃ soṣyantī sahakārasaṃtatiraliśreṇībhirāveṣṭyate // 5726
āhūto vāpyanāhūto yo rājñāṃ dvāri tiṣṭhati / sa vai rājyaśriyaṃ bhuṅkte nāvamānī kadācana // 5727
āhūto hālikenāśrutamiva vacanaṃ tasya kṛtvā kṣaṇaikaṃ tiṣṭhāsustabdharomā kathamapi viṭapaṃ niḥsamīraṃ vihāya / dorbhyāmāvṛtya vakṣaḥsthalamalasagatirdīnapādapracāraḥ śītkārotkampabhinnasphuṭadadharapuṭaḥ pāmaraḥ kṣetrameti // 5728
āhṛtābhyudyatāṃ bhikṣāṃ purastādapracoditām / mene prajāpatirgrāhyām api duṣkṛtakarmaṇaḥ // 5729
āhṛtya parityaktā janayantyarthāḥ sukhābhāsam / atyantaparityaktāḥ paramānandāya kalpante // 5730
āhṛtya rakṣyamāṇāpi yatnenāntarvirāgiṇī / asanmaitrī ca veśyā ca śrīśca kasya kadā sthirā // 5731
āhnikottāpadagdhānāṃ trayāṇāṃ jagatāṃ bata / tapanārciṣi śānte tad bhasmedaṃ timiraṃ tu na // 5732
āhlādayatveṣa kharairnakhāgrair daiteyavakṣaḥkhanimutkhanan vaḥ / prahlādahṛdyaṃ hṛdaye dvitīyam anveṣṭumicchanniva sūnuratnam // 5733
āhlādahetuniravadyaśarīrayaṣṭi- lāvaṇyakāntikaluṣīkaraṇena tāsām / āsīt kuśeśayadṛśāmayathārthataiva paryastabhāsvararucāmapi bhūṣaṇānām // 5734
āhvānaṃ kiṃ bhavati hi taroḥ kasyacit praśnavijñāḥ prāyaḥ kāryaṃ kimapi na kalau kurvate ke pareṣām / pūrṇaṃ candraṃ vahati nanu kā pṛcchati mlānacakṣuḥ kenodanyājanitamasamaṃ kaṣṭamāpnoti lokaḥ // 5735
ikṣukṣīraguḍādīnāṃ mādhuryasyāntaraṃ mahat / tathāpi na tadākhyātuṃ sarasvatyāpi śakyate // 5736
ikṣutvakkṣodasārāḥ śakaṭasaraṇayo dhīradhūlīpatākāḥ pākasvīkāranamre śirasi niviśate śūkaśāleḥ śukālī / kedārebhyaḥ praṇālaiḥ praviśati śapharīpaṅktirādhāramārād acchaḥ kaccheṣu paṅkaḥ sukhayati saritāmātapādukṣapālam // 5737
ikṣudaṇdāstilāḥ śūdrāḥ kāntā hema ca medinī / candanaṃ dadhi tāmbūlaṃ mardanaṃ guṇavardhanam // 5738
ikṣurāpaḥ payo mūlaṃ tāmbūlaṃ phalamauṣadham / bhakṣayitvāpi kartavyāḥ snānadānādikāḥ kriyāḥ // 5739
ikṣurdhanva śarāḥ prasūnavitatirbhṛṅgāvalī siñjinī yasyājñāvaśavartinaḥ pramanaso nirviṣṭarāṣṭrādayaḥ / yadbāṇābhihatā virañcimurajinmṛtyuṃjayendrādayo vyāptāśeṣamukhā iva tribhuvanaṃ pāyādajeyaḥ smaraḥ // 5740
ikṣurnadīpravāho dyūtaṃ mānagrahaśca he sutanu / bhrūlatikā ca taveyaṃ bhaṅge rasamadhikamāvahati // 5741
ikṣoragrāt kramaśaḥ parvaṇi parvaṇi yathā rasaviśeṣaḥ / tadvat sajjanamaitrī viparītānāṃ tu viparītā // 5742.1
ikṣo rasaṃ yathādāya kūrcakas tyajyate janaiḥ / dharmasāraṃ tathādāya dehaṃ tyajati paṇḍitaḥ // 5742.2
ikṣorvikārā matayaḥ kavīnāṃ gavāṃ raso bālakaceṣṭitāni / tāmbūlamagryaṃ yuvateḥ kaṭākṣā etānyaho śakra na santi nāke // 5743
iṅgālasaptārciriva jvalitvā sarvaṃ dinaṃ caṇḍaruciḥ śaśāma / tadīyabhasmeva nabhohasantī vibhrājamānaṃ tuhināṃśubimbam // 5744
iṅgitajñās tu magadhāḥ prekṣitajñās tu kosalāḥ / ardhoktāḥ kurupāñcālāḥ sarvoktā dakṣiṇāpathāḥ // 5745
iṅgitākāraceṣṭābhiḥ paracittapravedinaḥ / āptāḥ suśīghragā dūtā vāgmino mitabhāṣiṇaḥ // 5746
iṅgitākāratattvajña ūhāpohaviśāradaḥ / śūraśca kṛtavidyaśca na ca mānī vimatsaraḥ // 5747
iṅgitākāratattvajño balavān priyadarśanaḥ / apramādī sadā dakṣaḥ pratīhāraḥ sa ucyate // 5748
iṅgitena nijarāganīradhiṃ saṃvibhāvya caṭubhirguṇajñatām / bhaktatāṃ ca paricaryayāniśaṃ sādhikādhikavaśaṃ vyadhatta tam // 5749
icchatāṃ saha vadhūbhirabhedaṃ yāminīvirahiṇāṃ vihagānām / āpureva mithunāni viyogaṃ laṅghyate na khalu kālaniyogaḥ // 5750
icchati mānī maraṇaṃ na ca gacchati vairiṇaḥ śaraṇam / mānakṣaraṇaṃ maraṇaṃ mānaprāṇasya kevalaṃ kṛtinaḥ // 5751
icchati śatī sahasraṃ sasahasraḥ koṭimīhate kartum / koṭiyuto'pi nṛpatvaṃ nṛpo'pi bata cakravartitvam // 5752
icchati śatī sahasraṃ sahasrī lakṣamīhate / lakṣādhipas tato rājyaṃ rājyācca svargamīhate // 5753
icchanti kecin narakeṣu vāsaṃ necchanti kecin narakeṣu vāsam / śreyo hi tasmān narakaṃ viśiṣṭaṃ na garbhavāsāt paramaṃ hi duḥkham // 5754
icchantyabhīkṣṇaṃ kṣayamātmano'pi na jñātayas tulyakulasya lakṣmīm / namanti śatrūn na ca bandhuvṛddhiṃ saṃtapyamānairhṛdayaiḥ sahante // 5755
icchāṃ sundarapāṇḍya unnatimatiṃ bibhrat svayā saṃjñayā niṣpādyābhyavahāravārayugalaṃ niṣkampasaṃpattikam / saṃpūrṇaṃ vidadhe gabhīramudaraṃ raṅgeśituḥ śārṅgiṇo yasyābhūd bhuvanaiś caturdaśabhirapyāpūraṇaṃ durlabham // 5756
icchec ced vipulāṃ maitrīṃ trīṇi tatra na kārayet / vāgvādamarthasaṃbandhaṃ tatpatnīparibhāṣaṇam // 5757
icchet paramanusartuṃ pratimāsaṃdarśanena viśadaruciḥ / anavāpya yenayogaṃ bhavato hṛdayeparaṃ nidhīyeta // 5758
icched yas tu sukhaṃ nivastumavanau gacchet sa rājñaḥ sabhāṃ kalyāṇīṃ girameva saṃsadi vadet kāryaṃ vidadhyāt kṛtī / akleśād dhanamarjayedadhipaterāvarjayed vallabhān kurvītopakṛtiṃ janasya janayet kasyāpi nāpakriyām // 5759
ijyācāradamāhiṃsādānasvādhyāyakarmaṇām / ayaṃ tu paramo dharmo yad yogenātmadarśanam // 5760
ijyādhyayanadānāni tapaḥ satyaṃ dhṛtiḥ kṣamā / alobha iti mārgo'yaṃ dharmasyāṣṭavidhaḥ smṛtaḥ // 5761
tatra pūrvaś caturvargo dambhārthamapi sevyate / uttaras tu caturvargo mahātmanyeva tiṣṭhati // 5762
iḍayā saṃcaran vāyuḥ saumye kārye śubhaḥ smṛtaḥ / piṅgalāyāṃ tathā dīpte dvayoḥ kvāpi na śobhanaḥ // 5763
iḍā ca piṅgalā caiva suṣumṇā ca sarasvatī / gāndhārī hastijihvā ca pūṣā caiva nigadyate // 5764
alambuṣā kuhūścaiva śaṅkhinī daśamī matā / etāḥ prāṇavahā jñeyāḥ pradhānā daśa nāḍikāḥ // 5765
iḍā nāsāpuṭe vāme piṅgalā dakṣiṇe bhavet / suṣumṇā tālu bhittvaiva brahmadvāraṃ pravartitā // 5766
iḍāyāṃ yadi bhūmyambutattve pravahatas tadā / sthirasaumyādikāryāṇām ārambhaḥ siddhikṛd bhavet // 5767
iḍā somasya nāḍī syāt piṅgalā sūryanāḍikā / iḍā saumyā bhavet vāmā piṅgalogrā ca dakṣiṇā // 5768
itaḥ kākānīkaṃ pratibhayamitaḥ kauśikarutād ito gṛdhravyūhaḥ kulamidamitaḥ kaṅkavayasām / śmaśānāvasthe'sminnakhilaguṇavandhye hatamarāv api dvitrāḥ kecin na khalu kalavācaḥ śakunayaḥ // 5769
itaḥ kekī nādais tudati śatakoṭipratibhaṭair itaḥ kāmaḥ kāmaṃ kaṭhinatarabāṇaiḥ praharati / ito garjatyuccairjaladharagaṇo bhīmaninadair vinā nāthaṃ jāne na sakhi bhavitā kiṃ nanu mama // 5770
itaḥ krodho gṛdhraḥ prakaṭayati pakṣaṃ nijamitaḥ sṛgālī tṛṣṇeyaṃ vivṛtavadanā dhāvati puraḥ / itaḥ krūraḥ kāmo vicarati piśācaś ciramaho śmaśānaṃ saṃsāraḥ ka iha patitaḥ sthāsyati sukham // 5771
itaḥ parānarbhakahāryaśastrān vaidarbhi paśyānumatā mayāsi / evaṃvidhenāhavaceṣṭitena tvaṃ prārthyase hastagatā mamaibhiḥ // 5772
itaḥ paurastyāyāṃ kakubhi vivṛṇoti kramadalat- tamisrāmarmāṇaṃ kiraṇakaṇikāmambaramaṇiḥ / ito niṣkrāmantī navaratiguroḥ proñchati vadhūḥ svakastūrīpatrāṅkuramakarikāmudritamuraḥ // 5773
itaḥ pratyādeśāt svajanamanugantuṃ vyavasitā muhus tiṣṭhetyuccairvadati guruśiṣye gurusame / punardṛṣṭiṃ bāṣpaprasarakaluṣāmarpitavatī mayi krūre yat tat saviṣamiva śalyaṃ dahati mām // 5774
itaḥ prāleyāṃśuḥ pralayamakarot kairavakula- klamacchedotsekaiḥ kiraṇanikaraireṣa tamasām / ito'pyājñāvajñāṃ sakhi na sahate duḥsahatara- pratāpaḥ pañceṣus tadiha śaraṇaṃ sāhasarasaḥ // 5775
itaḥ śuklā candradyutibhiriha raktāruṇakarais tamisrairapyantaḥskhalitagatibhirmecakaruciḥ / prabhātaśrīreṣā vilasati purasthā sukṛtināṃ mimaṅkṣūṇāṃ jahnudyumaṇividhijāsaṃgama iva // 5776
itaḥ śociḥ prācyāṃ diśi diśati bhānoraruṇatām ito bhṛṅgaḥ kūjannabhikamalinīṃ proccalati ca / ito niryāntyuccairvihitasurataklāntiśithila- skhalatpādanyāsakṣaṇaraṇitamañjīramabalāḥ // 5777
itaḥ sa daityaḥ prāptaśrīr neta evārhati kṣayam / viṣavṛkṣo'pi saṃvardhya svayaṃ chettumasāṃpratam // 5778
itaḥ svapiti keśavaḥ kulamitas tadīyadviṣām itaś ca śaraṇārthinaḥ śikharipatriṇaḥ śerate / ito'pi vaḍavānalaḥ saha samastasaṃvartakair aho vitatamūrjitaṃ bharasahaṃ ca sindhorvapuḥ // 5779
itaradeva bahirmukhamucyate hṛdi tu yat sphuratītaradeva tat / caritametadadhīravitārakaṃ dhuri payaḥpratibimbamivāsatām // 5780
itarapāpaphalāni yathecchayā vitara tāni sahe caturānana / arasikeṣu kavitvanivedanaṃ śirasi mā likha mā likha mā likha // 5781
itarabhajanaghanarasataḥ phalaniṣpattirnavā bhavediti na / muktāḥ paraṃ tu loke svātighanarasaṃ vinā na jāyeran // 5782
itarāṇyapi rakṣāṃsi peturvānarakoṭiṣu / rajāṃsi samarotthāni tacchoṇitanadīṣviva // 5783
itarāścārthamicchanti rūpamicchanti dārikāḥ / jñātayaḥ kulamicchanti svargamicchanti tāpasāḥ // 5784
itaretarayantritoruyugmaṃ kaṭhinorustanapīḍitābhirāmam / bhujamūlaśayānugaṇḍamūlaṃ mithunaṃ syūtamivābhavan niśāyām // 5785
itaropāyaduḥsādhye caṇḍadaṇḍo mahīpatiḥ / aduṣṭāyatyasau nīter aśnāti vipulaṃ phalam // 5786
itaścañcaccūtacyutamadhucayā vānti caturāḥ samīrāḥ saṃtoṣaṃ diśi diśi diśanto madhulihām / niśānte kāntānāṃ smarasamarakeliśramamuṣo vijṛmbhante jṛmbhākalitakamalāmodasuhṛdaḥ // 5787
itaścandraḥ sāndraḥ smaramayavayaḥsaṃdhimadhuraḥ sphuranmugdhākelismitamiva mayūkhaiḥ sukhayati / cakorāṇāṃ cakraṃ kumudasamudāyo'pi ca śaran- niśārambhe'muṣmin samasamayamantarvikasati // 5788
itaścetaścādbhirvighaṭitataṭaḥ seturudare dharitrī durlaṅghyā bahulahimapaṅko girirayam / idānīṃ nirvṛtte karituraganīrājanavidhau na jāne yātāras tava ca ripavaḥ kena ca pathā // 5789
itastataś caṅkramaṇo rajobhiḥ krīḍanmanomattamataṅgajo'yam / yaḥ sarvadā pippalabhogatuṣṭas tacchāntaye tvaṃ harimāśrayasva // 5790
itastato bhaṣan bhūri na patet piśunaḥ śunaḥ / avadātatayā kiṃ ca na bhedo haṃsataḥ sataḥ // 5791
itastato vātavidhūticañcalair nīrandhritāśāgaganairdhvajāṃśukaiḥ / lakṣaiḥ kvaṇatkāñcanakiṅkiṇīkulair amajji dhūlījaladhau nabhogate // 5792
itastato vānti viśiṣya yasyāṃ vātāḥ śakṛdveśmavihāravisrāḥ / sā varṇyate rauravarājadhānī kena pratolī manasāpyagamyā // 5793
itastato'smin vilasanti meroḥ samānavapre maṇisānurāgāḥ / striyaśca patyau surasundarībhiḥ samā navapremaṇi sānurāgāḥ // 5794
itastāvan netre valaya malayādre nidhirapām apārastvatpādapraṇayaparatantro nivasati / athātmānaṃ kiṃ na smarasi kulaśailaṃ kimayaśaḥ- patākā sarpaughaiḥ pratiśikhariśākhāsu vahasi // 5795
itas trasadvidrutabhūbhṛdujjhitā priyātha dṛṣṭā vanamānavījanaiḥ / śaśaṃsa pṛṣṭādbhutamātmadeśajaṃ śaśitviṣaḥ śītalaśīlatāṃ kila // 5796
iti kṛtavacanāyāḥ kaścidabhyetya bibhyad galitanayanavāreryāti pādāvanāmam / karuṇamapi samarthaṃ mānināṃ mānabhede ruditamuditamastraṃ yoṣitāṃ vigraheṣu // 5797
iti kṣitīśo navatiṃ navādhikāṃ mahākratūnāṃ mahanīyaśāsanaḥ / samārurukṣurdivamāyuṣaḥ kṣaye tatāna sopānaparaṃparāmiva // 5798
iti gadantamanantaramaṅganā bhujayugonnamanoccatarastanī / praṇayinaṃ rabhasādudaraśriyā valibhayālibhayādiva sasvaje // 5799
iti gaditavatī ruṣā jaghāna sphuritamanoramapakṣmakeśareṇa / śravaṇaniyamitena kāntamanyā samamasitāmburuheṇa cakṣuṣā ca // 5800
iti gantumicchumabhidhāya puraḥ kṣaṇadṛṣṭipātavikasadvadanām / svakarāvalambanavimuktagalat- kalakāñci kāṃcidaruṇat taruṇaḥ // 5801
iti guhyatamaṃ śāstram idamuktaṃ mayānagha / etad buddhvā buddhimān syāt kṛtakṛtyaśca bhārata // 5802
iti jagati na rakṣituṃ samarthaḥ kvacidapi kaścidapi prasahya nārīm / avati tu satataṃ viśuddha ekaḥ kulayuvatīṃ nijasattvapāśabandhaḥ // 5803
evaṃ cerṣyā nāma duḥkhaikahetur moghaḥ puṃsāṃ dveṣadāyī pareṣām / yo'yaṃ mā bhūd rakṣaṇāyāṅganānām atyautsukyaṃ pratyutāsāṃ tanoti // 5804
iti tattvadhiyaḥ paricintya budhāḥ sakalasya janasya vinaśvaratām / na manāgapi cetasi saṃdadhate śucamaṅgayaśaḥsukhanāśakarām // 5805
iti deva bhavatyudārasattvo dṛḍhabhaktaśca vilāsinījano'pi / avarodhasamo mahīpatīnāṃ kimutānyaḥ kulajaḥ purandhrilokaḥ // 5806
iti deva sadaiva hāsyabhāvaṃ paribhāve ca janasya nindyatāṃ ca / vipadāspadatāṃ ca yānti mūḍhā iha santas tu bhavanti pūjanīyāḥ // 5807
iti dvikṛtvaḥ śucimṛṣṭabhojināṃ dināni teṣāṃ katicin mudā yayuḥ / dviraṣṭasaṃvatsaravārasundarī- parīṣṭibhis tuṣṭimupeyuṣāṃ niśi // 5808
iti dharmatarormūlam aśuddhaṃ yasya mānasam / śuddhaṃ yasya ca tadrūpaṃ phalaṃ tasya na saṃśayaḥ // 5809
iti nikhilamudāramarthasārtha- praṇihitamekamiheva khaḍgaśāstre / giriśamatamidaṃ niṣevya cakre kṣitipatimantrisamūhacakravartī // 5810
iti netrādivikārair vaśamupanītaṃ pralīnadhairyāṅgam / māragrahābhibhūtaṃ parimṛṣṭaprāṅnirākṛtismaraṇam // 5811
prādurbhūtariraṃsaṃ kṣaṇe kṣaṇe jaghanadeśagatadṛṣṭim / pakvāmramiva vimokṣyasi pūrvavadācūṣya niḥśeṣam // 5812
iti pathi viniveśitātmano ripurapi gacchati sādhu mitratām / tadavanipatimatsarādṛte vinayaguṇena jagad vaśaṃ nayet // 5813
iti parigaṇitārthaḥ śāstramārgānusārī niyamayati yatātmā yaḥ prajā daṇḍanītyā / apunarapagamāya prāptamārgapracārā sarita iva samudraṃ saṃpadastaṃ viśanti // 5814
iti pariṇayamitthaṃ yānamekatra yāne daracakitakaṭākṣaprekṣaṇaṃ cānayos tatat / divi diviṣadadhīśāḥ kautukenāvalokya praṇidadhuriva gantuṃ nākamānandasāndrāḥ // 5815
iti pūrvakarmaniyataṃ bhavitavyaṃ jagati yasya jantoryat / tadayatnena sa purataḥ patitaṃ prāpnotyasādhyamapi // 5816
iti prakupitoragapramukhabhaṅgurāṃ sarvadā nidhāya nijacetasi prabaladuḥkhadāṃ saṃsṛtim / vimuñcata parigrahagrahamanārjavaṃ sajjanā yadīcchata sukhāmṛtaṃ rasitumastasarvāśubham // 5817
iti pravīre subhage ca satyato vivekinīnāmapi deva yoṣitām / calaṃ mano dhāvati yatra kutracid viśuddhasattvā viralāḥ punaḥ striyaḥ // 5818
iti priye pṛcchati mānavihvalā kathaṃcidantardhṛtabāṣpagadgadam / na kiṃcidityeva jagāda yad vadhūḥ kiyan na tenaiva tayāsya varṇitam // 5819
iti bahubhirupāyaiḥ kuṭṭanī kāmukānāṃ kṛtasukṛtavihīnā vañcanāṃ sā kṛtaghnā   / vanabhuvi mṛgabandhaṃ hanta paśyanti nityaṃ tadapi hariṇaśāvāḥ kūṭapāśaṃ viśanti // 5820
iti madamadanābhyāṃ rāgiṇaḥ spaṣṭarāgān anavaratarataśrīsaṅginas tānavekṣya / abhajata parivṛttiṃ sātha paryastahastā rajaniravanatendurlajjayādhomukhīva // 5821
iti muṣitadhiyaḥ śriyā prayāntyā rabhasavaśādavicintya dagdhabhūpāḥ / balabharabahumānataḥ pataṅga- vratamupayānti parapratāpadīpe // 5822
iti yasmādubhau lokau dhārayatyātmavān nṛpaḥ / prajānāṃ ca tataḥ samyag daṇḍaṃ daṇḍīva dhārayet // 5823
iti ratisamayopadeśayuktyā ratagurudarśitayā puraṃdhrilokaḥ / nijaparaparabhāgavṛttimaujjhīt smaraparamādvayabhūmikānilīnaḥ // 5824
iti rājaguṇānetān yathoktān yo'nutiṣṭhati / anubhūyeha bhadrāṇi pretya svarge mahīyate // 5825
iti rājyakalatramitraputrān gṛhadhāmaṃ ca tṛṇāya manyamānaḥ / gurusattvarajastamaḥ kalaṅkāṃ prakṛtiṃ hātumagād vanaṃ narendraḥ // 5826
iti vacanaṃ bhūmipateḥ śrutvā mantrī vihasya sāsūyaḥ / tamuvāca kasya rājan veśyācarite'sti viśvāsaḥ // 5827
iti vadati sakhījane nimīlad- dviguṇitasāndratarākṣipakṣmamālā / apatadalibhayena bharturaṅkaṃ bhavati hi viklavatā guṇo'ṅganānām // 5828
iti vadati sakhījane'nurāgād dayitatamāmaparaś ciraṃ pratīkṣya / tadanugamavaśādanāyatāni nyadhita mimāna ivāvanīṃ padāni // 5829
iti viracitabandhā paddhatiryā mayeyaṃ sakalaguṇigaṇānāṃ prītaye sāstu nityam / vipulavimaladīvyatsatkalānāṃ nidhānaṃ taruṇataraṇiruddhā vidviṣatkauśikānām // 5830
iti vismṛtānyakaraṇīyamātmanaḥ sacivāvalambitadhuraṃ dharādhipam / parivṛddharāgamanubandhasevayā mṛgayā jahāra catureva kāminī // 5831
iti śāsati senānyāṃ gacchatas tānanekadhā / niṣidhya hasatā kiṃcit tasthe tatrāndhakāriṇā // 5832
iti saṃsāraduḥkhārkatāpatāpitacetasām / vimuktipādapacchāyām ṛte kutra sukham nṛṇām // 5833
iti saśarīrayā kṣaṇamiva kṣaṇadāḥ kṣapayan saha viśarīrayā dayitayā virasān divasān / dinarajanīvihāraviparītamahaṃ caritai rathacaraṇāhvayasya caritāni viḍambitavān // 5834
iti striyo devi mahākulodgatāḥ viśuddhadhīraiś caritairupāsate / sadaiva bhartāramananyamānasāḥ patiḥ satīnāṃ paramaṃ hi daivatabh // 5835
iti sphuṭaṃ tadvacasastayādarāt suraspṛhāropaviḍambanādapi / karāṅkasuptaikakapolakarṇayā śrutaṃ ca tadbhāṣitamaśrutaṃ ca tat // 5836
iti smaraḥ śīghramatiś cakāra taṃ vadhūṃ ca romāñcabhareṇa karkaśau / skhaliṣyati snigdhatanuḥ priyādiyaṃ mradīyasī pīḍanabhīrudoryugāt // 5837
iti sma rājā nayavartmanā vrajan samudyamī maṇḍalaśuddhimācaret / virājate sādhu viśuddhamaṇḍalaḥ śaracchaśīva pratirañjayan prajāḥ // 5838
iti sma rājā vinayaṃ nayānvito niṣevamāṇo naradevasevitam / padaṃ samākrāmati bhāsvaraṃ śriyaḥ śiro mahāratnagirerivonnatam // 5839
itihāsapurāṇāni śṛṇuyāt tadanantaram / bhuktavān viharec caiva strībhirantaḥpure saha // 5840.1
ītihāsapurāṇābhyāṃ vedaṃ samupabṛṃhayet / bibhetyalpaśrutād vedo māmayaṃ pracariṣyati // 5840.2
itihāsottamādasmāj jāyante kavibuddhayaḥ / pañcabhya iva bhūtebhyo lokasaṃvidhayas trayaḥ // 5841
itīrayitvā viratāṃ sa tāṃ punar girānujagrāhatarāṃ narādhipaḥ / virutya viśrāntavatīṃ tapātyaye ghanāghanaś cātakamaṇḍalīmiva // 5842
itīṣṭamapyaniṣṭāya jāyate'vidhinā kṛtam / tasmān na vidhimutsṛjya prājñaḥ kurvīta kiṃcana / aprekṣāpūrvakārī ca nindyate'vadyakṛt kṣaṇāt // 5843
ito gaṅgābhaṅgā ghaṭitataṭabhaṅgā punarito davajvālā jvālājvalitatarumālā vanabhuvaḥ / saraṃhaḥ siṃho'gre dhvanati mama haṃho na hi gatir vinā daivaṃ daivaṃ hariṇaśiśurevaṃ pralapati // 5844
ito dāvajvālaḥ sthalabhuva ito jālajaṭilā ito vyādho dhāvatyayamanupadaṃ vakritadhanuḥ / ito'pyagre tiṣṭhatyayamajagaro vistṛtamukhaḥ kva yāyāt kiṃ kuryān mṛgaśiśurayaṃ daivavaśagaḥ // 5845
ito na kiṃcit parato na kiṃcid yato yato yāmi tato na kiṃcit / vicāryamāṇaṃ hi jagan na kiṃcit svātmāvabodhādadhikaṃ na kiṃcit // 5846
ito bhraṣṭas tato bhraṣṭaḥ paramekāntiveṣabhāk / na samsārasukhaṃ tasya naiva muktisukhaṃ bhavet // 5847
ito mṛtyurito vyādhir ito vipadito jarā / caturaṅgā tulyabalā hanti lokamanityatā // 5848
ito vidyutpuñjasphuritamasakṛd bhāvayatu mām itaḥ kekānekā haratu hṛdayaṃ nirdayamidam / itaḥ kāmo vāmaḥ praharatu muhuḥ puṅkhitaśaro gatāsi tvaṃ dūre capalanayane preyasi yataḥ // 5849
ito vidyudvallīvilasitamitaḥ ketakataru- sphuradgandhaḥ prodyajjaladaninadasphūrjitamitaḥ / itaḥ kekikrīḍākalakalaravaḥ pakṣmaladṛśāṃ kathaṃ yāsyantyete virahadivasāḥ saṃbhṛtarasāḥ // 5850
ito vipinapaṅktayas tilakitā rasālāṅkurair marunmalayabhūritaḥ kalamitaḥ pikīnāṃ rutam / itaśca navacampakaiḥ surabhitāḥ samantād diśas tadadya mayi tāṃ vinā bhajatu ghasmaratvaṃ smaraḥ // 5851
ito hāsyataraṃ loke kiṃcidanyan na vidyate / yat tu durjana ityāha sajjanaṃ durjanaḥ svayam // 5852
itthaṃ kavikuṭumbasya vacāṃsi vicinoti yaḥ / aniddhavacanasyāpi tasya vaśyā sarasvatī // 5853
itthaṃ kelitatīrvihṛtya yamunākūle samaṃ rādhayā tadromāvalimauktikāvaliyuge veṇībhramaṃ bibhrati / tatrāhlādikucaprayāgaphalayorlipsāvatorhastayor vyāpārāḥ puruṣottamasya dadatu sphītaṃ mudāṃ saṃpadam // 5854
itthaṃ kriyāsu nivasantyapi yāsu tāsu puṃsāṃ śriyaḥ prabalasattvabahiṣkṛtāsu / evaṃ ca sāhasadhaneṣvatha buddhimatsu saṃtuṣya dānaniratāḥ kṣitipā bhavanti // 5855
ityaihikena ca purā vihitena cāpi svenaiva karmavibhavena śubhāśubhena / śaśvad bhavet tadanurūpavicitrabhogaḥ sarvo hi nāma sasurāsura eṣa sargaḥ // 5856
itthaṃ copārjito yatnād guṇo'pi vidhure vidhau / saṃpattaye na na paraṃ jāyate tu vipattaye // 5857
mūle hyavikṛte sadā sikte prajñānavāriṇā / nayālavālaḥ phalati prāyaḥ pauruṣapādapaḥ // 5858
itthaṃ talpatalādhirohaṇamiyaṃ parṇārpaṇaprakriyā śayyāyā vacanakramasya dayitasyaivaṃvidhārādhanā / evaṃ keligṛhopadehali balādānīyamānā muhuś cāṭūktiprakaraiś ciraṃ navavadhūrālībhiradhyāpyate // 5859.1
itthaṃ tena nirīkṣitaṃ na ca mayāpyevaṃ samālokitas tenoktaṃ subhagena tatra na mayā dattaṃ vaco mandayā / tatsatyaṃ kathayāli kiṃ sa subhagaḥ kupyen na mahyaṃ gata ityuktvā sudṛśā kayāpi valitagrīvaṃ dṛśau sphārite // 5859.2
itthaṃ duravadhāryaiva strīcittasya gatiḥ kila / anyāsaktiṃ ca kurvanti mriyante ca patiṃ vinā // 5860
itthaṃ dharmārjitā lakṣmīr āsaṃtatyanapāyinī / itarā tu jalāpātatuṣārakaṇanaśvarī // 5861
ato yateta dharmeṇa dhanamarjayituṃ pumān / rājā tu sutarāṃ yena mūlaṃ rājyatarordhanam // 5862
itthaṃ vṛḍhataravāmita- manasāṃ puṃsāmasāṃprataṃ purataḥ / veśavilāsavatīnām aśarīraśaravyathākathanam // 5863
itthaṃ nārīrghaṭayitumalaṃ kāmibhiḥ kāmamāsan prāleyāṃśoḥ sapadi rucayaḥ śāntamānāntarāyāḥ / ācāryatvaṃ ratiṣu vilasanmanmamathaśrīvilāsā hrīpratyūhapraśamakuśalāḥ śīdhavaś cakrurāsām // 5864
itthaṃ paśupatipeśala- pāśakalīlāprayuktavakrokteḥ / harṣavaśataralatārakam ānanamavyād bhavānyā vaḥ // 5865
itthaṃ prajñaiva nāmeha pradhānaṃ lokavartanam / jīvatyarthadaridro'pi dhīdaridro na jīvati // 5866
itthaṃ phalati śuddhena siktaṃ saṃkalpavāriṇā / puṇyabījamapi svalpaṃ puṃsāṃ kṛṣikṛtāmiva // 5867
tadeva dūṣitaṃ devi duṣṭasaṃkalpapāthasā / phalatyaniṣṭam ............ // 5868
itthaṃ madhūtthaṃ rasamudgirantī tadoṣṭhabandūkadhanurvisṛṣṭā / karṇāt prasūnāśugapañcabāṇī vāṇīmiṣeṇāsya mano viveśa // 5869
itthaṃ yuktimupāyānāṃ kurvāṇasya catuṣṭayīm / vrajatīnduprabhāgauraṃ parairakṣayyatāṃ yaśaḥ // 5870
itthaṃ vihṛtya vanitābhirudasyamānaṃ pīnastanorujaghanasthalaśālinībhiḥ / utsarpitormicayalaṅghitatīradeśam autsukyanunnamiva vāri puraḥ pratasthe // 5871
itthaṃ sabhāpatirbhūtvā yaḥ kāvyāni parīkṣate / yaśas tasya jagadvyāpi sa sukhī tatra tatra ca // 5872
itthaṃ samutthavirahānalatīvratāpa- saṃtāpitāṅga karipuṅgava muñca śokam / dhātrā svahastalikhitāni lalāṭapaṭṭe ko vākṣarāṇi parimārjayituṃ samarthaḥ // 5873
itthaṃ subuddhiralpena deva yatnena bodhyate / na kṛcchreṇāpi mahatā nirvicāramatiḥ punaḥ // 5874
itthaṃ svadurnayavipākavaśena divyāḥ śāpacyutā hyavataranti manuṣyaloke / bhuktvā phalaṃ taducitaṃ ca nijāṃ gatiṃ te pūrvārjitena sukṛtena punaḥ prayānti // 5875
itthamārādhyamāno'pi kliśnāti bhuvanatrayam / śāmyet pratyapakāreṇa nopakāreṇa durjanaḥ // 5876
ityaguhyaṃ nigūhante guhyaṃ prakaṭayanti ca / maurkhyābhimānenādātuṃ mūrkhāḥ pratyayamātmani // 5877
ityaṅgaiḥ saṃyutaḥ sarvair dehino bālakākṛtiḥ / māturāhārarasato dehe garbho'bhivardhate // 5878
ityajñānatamaśchannāḥ svadoṣonmārgagāminaḥ / apuraskṛtasacchāstradīpā bhraśyanti niścitam // 5879
ityanarthāya śabdaikaparo tātparyavij jaḍaḥ // 5880
ityanudvegaśīlā ye bhavyā dhairyāvalambanāḥ / dūrabhraṣṭāmapi nijāṃ bhūmiṃ saṃprāpnuvanti te // 5881
ityanyadupacāreṇa mitramanyat tu satyataḥ / tulye'pi snigdhatāyoge tailaṃ tailaṃ ghṛtaṃ ghṛtam // 5882
ityanyaraktacittā strībhujaṅgī hantyasaṃśayam // 5883
ityabuddhidhanādhānanidhānairvividhodayaiḥ / kūṭapaṇyairasāmānyais tāruṇyamativāhyate // 5884
ityarthalobhān mithyaiva vijñānakhyāpanecchavaḥ / mūrkhāḥ putramapi ghnanti na rajyet teṣu buddhimān // 5885
ityākhyāte pavanatanayaṃ maithilīvonmukhī sā tvāmutkaṇṭhocchvasitahṛdayā vīkṣya saṃbhāvya caiva / śroṣyatyasmāt paramavahitā saumya sīmantinīnāṃ kāntodantaḥ suhṛdupanataḥ saṃgamāt kiṃcidūnaḥ // 5886
ityādiguṇasaṃpanne lokayātrāvidi sthire / nirvṛtaḥ pitarīvāste yatra lokaḥ sa pārthivaḥ // 5887
ityādi dūṣyān saṃdūṣya prajānāmabhivṛddhaye / vinayañ śriyamutkarṣaṃ rājā śalyaṃ samuddharet // 5888
ityuktavatyā yadalopi lajjā sānaucitī cetasi naś cakāstu / smaras tu sākṣī tadadoṣatāyām unmādya yas tattadavīvadat tām // 5889
ityudgate śaśini peśalakāntadūtī- saṃlāpasaṃcalitalocanamānasābhiḥ / agrāhi maṇḍanavidhirviparītabhūṣā- vinyāsahāsitasakhījanamaṅganābhiḥ // 5890
ityetat tapaso devā mahābhāgyaṃ pracakṣate / sarvasyāsya prapaśyantas tapasaḥ puṇyamudbhavam // 5891
ityetāḥ kuṭilatarāḥ krūrācārā gatatrapāś capalāḥ / yo nāma vetti rāmāḥ sa strībhirṇaiva vañcyate matimān // 5892
ityevaṃ bahuhṛdayā bahujihvā bahukarāś ca bahumāyāḥ / tattvena satyarahitāḥ ko jānāti sphuṭaṃ veśyāḥ // 5893
ityevaṃ yoṣito rājan bhedasya vyasanasya ca / parābhavasya ca padaṃ sevetāśaṅkito'tha tāḥ // 5894
idaṃ kavivarairnityam ākhyānamupajīvyate / udayaprepsubhirbhṛtyair abhijāta iveśvaraḥ // 5895
idaṃ kiṃ te nyastaṃ valayini kare vaktrakamalaṃ na yuktaḥ kopo'yaṃ praṇayini nirāgasyapi jane / bruvāṇe mayyevaṃ śvasanaviṣamotkampitakucaṃ mṛgākṣyās tatkālaṃ nayanajalamevottaramabhūt // 5896
idaṃ kilāvyājamanoharaṃ vapus tapaḥkṣamaṃ sādhayituṃ ya icchati / dhruvaṃ sa nīlotpalapatradhārayā samillatāṃ chettumṛṣirvyavasyati // 5897
idaṃ kṛtamidaṃ kāryam idamanyat kṛtākṛtam / evamīhāsukhāsaktaṃ kṛtāntaḥ kurute vaśe // 5898
idaṃ kṛṣṇaṃ kṛṣṇaṃ priyatama nanu śvetamatha kiṃ gamiṣyāmo yāmo bhavatu gamanenātha bhavatu / purā yenaivaṃ me ciramanusṛtā cittapadavī sa evānyo jātaḥ sakhi paricitāḥ kasya puruṣāḥ // 5899
idaṃ ca tvāṃ sarvaparaṃ bravīmi puṇyaṃ padaṃ tāta mahāviśiṣṭam / na jātu kāmān na bhayān na lobhād dharmaṃ tyajej jīvitasyāpi hetoḥ // 5900
idaṃ jñeyamidaṃ jñeyam iti yas tṛṣitaś caret / api kalpasahasreṣu naiva jñeyamavāpnuyāt // 5901
idaṃ tat kālindītaṭamiha hi kaṃsāsurabhido yaśaḥ śṛṇvad vaktraṃ skhalitakavalaṃ gokulamabhūt / bhramād veṇukvāṇapraṇayamasṛṇottāramadhura- svarābhirgopībhirdiśi diśi samudgīrṇamaniśam // 5902
idaṃ tat snehasarvasvaṃ samamāḍhyadaridrayoḥ / acandanamanauśīraṃ hṛdayasyānulepanam // 5903
idaṃ tāvac citraṃ yadavanitale pārvaṇaśaśī kalaṅkādunmuktaḥ kimapi ca tadantarvilasati / pravālaṃ māṇikyaṃ kuvalayadalaṃ manmathadhanur manovīṇāvādadhvaniriti mahaccitramadharam // 5904
idaṃ te kenoktaṃ kathaya kamalātaṅkavadane yadetasmin hemnaḥ kaṭakamiti dhatse khalu dhiyam / idaṃ tad duḥsādhākramaṇaparamāstraṃ smṛtibhuvā tava prītyā cakraṃ karakamalamūle vinihitam // 5905
idaṃ tvihotpātayugaṃ prthivyāṃ mahābhayaṃ śākunikā vadanti / yad vāyaso maithunasaṃniviṣṭo dṛśyeta yad vā dhavalaḥ kadācit // 5906
idaṃ dūrvākāṇḍadyutimuṣi kapole katipayaiḥ śramāmbhobhiḥ kīrṇaṃ sahajabakulāmodasubhagam / samākāṅkṣe tāmrādharamanumanuṣva priyatame manojñaṃ te pātuṃ mukhakamalamāghrātumathavā // 5907
idaṃ nabhasi bhīṣaṇabhramadulūkakolāhale niśācaravilāsinīnivahadattanetrotsave / parisphurati nirbharapracurapaṅkamagnollasad- varāhakulamāṃsalaṃ prabalabandamandhaṃ tamaḥ // 5908
idaṃ nāsīn na cotpannaṃ na cāsīn na bhaviṣyati / tat tad brahmaiva sadrūpam idamitthamavasthitam // 5909
idaṃ nṛpaprārthibhirujjhito'rthibhir maṇipraroheṇa vivṛdhya rohaṇaḥ / kiyaddinairambaramāvariṣyate mudhā munirvindhyamarundha bhūdharam // 5910
idaṃ paramasundaraṃ tanupuraṃ kuraṅgīdṛśāṃ nivārya khalu śaiśavaṃ svayamanena nītaṃ balāt / tadāgamanaśaṅkayā makaraketunā kiṃ kṛtaṃ payodharadharādharau trivalivāhinīdustarau // 5911
idaṃ prakṛtyā viṣayairvaśīkṛtaṃ parasparastrīdhanalolupaṃ jagat / sanātane vartmani sādhusevite pratiṣṭhate daṇḍabhayopapīḍitam // 5912
idaṃ prāyo loke na paricitapūrvaṃ nayanayor na yācñā yat puṃsaḥ suguṇaparimāṇaṃ laghayati / viśadbhirviśvātmā svavapuṣi baliprārthanakṛte trapālīnairaṅgairyadayamabhavad vāmanatanuḥ // 5913
idaṃ maghonaḥ kuliśaṃ dhārāsaṃnihitānalam / smaraṇaṃ yasya daityastrīgarbhapātāya kalpate // 5914
idaṃ madaṃ candramasaḥ samantād asmatsapatnasya hariṣyatīti / yasmin purandhrīvadanasyalakṣmīṃ nijāṃ vyadhuḥ prābhṛtamambujāni // 5915
idaṃ yugasahasreṣu bhaviṣyadabhavad dinam / tadapyadyatvamāpannaṃ kā kathā maraṇāvadheḥ // 5916
idaṃ labdhamidaṃ naṣṭam idaṃ lapsye manoratham / idaṃ cintayatāmeva jīrṇamāyuḥ śarīriṇām // 5917
idaṃ vaktraṃ sākṣād virahitakalaṅkaḥ śaśadharaḥ sudhādhārādhāraś cirapariṇataṃ bimbamadharaḥ / ime netre rātriṃdivamadhikaśobhe kuvalaye tanurlāvaṇyānāṃ jaladhiravagāhe sukhataraḥ // 5918
idaṃ viśvaṃ kuṭumbo na iti yeṣāṃ suniścayaḥ / te śāntāḥ paramodārāḥ keṣāṃ vandyā na sādhavaḥ // 5919
idaṃ viśvaṃ pālyaṃ vidhivadabhiyuktena manasā priyāśoko jīvaṃ kusumamiva gharmo glapayati / svayaṃ kṛtvā tyāgaṃ vilapanavinodo'pyasulabhas tadadyāpyucchvāso bhavati nanu lābho hi ruditam // 5920
idaṃ vyomasaromadhye bhāti candrasitotpalam / malino'ntargato yatra kalaṅko bhramarāyate // 5921
idaṃ śarīraṃ puruṣasya mohajaṃ yathā pṛthag bhautikamīyate gṛham / yathaudakaiḥ pārthivataijasairjanaḥ kālena jāto vikṛto vinaśyati // 5922
yathānalo dāruṣu bhinna īyate yathānilo dehagataḥ pṛthak sthitaḥ / yathā nabhaḥ sarvagataṃ na sajjate tathā pumān sarvaguṇāśrayaḥ paraḥ // 5923
idaṃ śarīraṃ ślathasaṃdhi jarjaraṃ patatyavaśyaṃ pariṇāmadurvaham / kimauṣadhaṃ pṛcchasi mūḍha durmate nirāmayaṃ kṛṣṇarasāyanaṃ piba // 5924
idaṃ śītaṃ pāthaḥ pibata pathikā muñcata manāk pathaḥ śrāntiṃ kāntāsmṛtijanitacintādviguṇitām / iti sphītāpāṅgaṃ mṛdumadhuravāgbhaṅgihasitaṃ prapāpālīmālā harati taruṇānāṃ pathi gatim // 5925
idaṃ svajanadehajātanayamātṛbhāryāmayaṃ vicitramiha kenacid racitamindrajālaṃ nanu / kva kasya kathamatra ko bhavati tattvato dehinaḥ svakarmavaśavartinas tribhuvane nijo vā paraḥ // 5926
idaṃ svastyayanaṃ śreṣṭham idaṃ buddhivivardhanam / idaṃ yaśasyaṃ satatam idaṃ niḥśreyasaṃ param // 5927
idaṃ hi puṃsas tapasaḥ śrutasya vā sviṣṭasya sūktasya ca buddhadattayoḥ / avicyuto'rthaḥ kavibhirnirūpito yaduttamaślokaguṇānuvarṇanam // 5928
idaṃ hi prāṇayaśasaṃ krayavikrayapattanam / svāmisatkāraśalyānām atraivoddharaṇī kriyā // 5929
idaṃ hi māhātmyaviśeṣasūcakaṃ vadanti cihnaṃ mahatāṃ manīṣiṇaḥ / mano yadeṣāṃ sukhaduḥkhasaṃbhave prayāti no harṣaviṣādavaśyatām // 5930
idaṃ hi vaidagdhyarahasyamuttamaṃ paṭhen na sūktiṃ kavimāninaḥ puraḥ / na kevalaṃ tāṃ na vibhāvayatyasau svakāvyabandhena vināśayatyapi // 5931
idamananyaparāyaṇamanyathā hṛdayasaṃnihite hṛdayaṃ mama / yadi samarthayase madirekṣaṇe madanabāṇahato'smi hataḥ punaḥ // 5932
idamanucitamakramaś ca puṃsāṃ yadiha jarasyapi mānmatho vikāraḥ / yadapi ca na kṛtaṃ nitambinīnāṃ stanapatanāvadhi jīvitaṃ rataṃ vā // 5933
idamanuditahotuḥ ko'pi homāvasāna- jvaladanalamavādīt kuṇḍamākhaṇḍalasya / maṇighaṭamabhiṣeke prātarasyocureke kalitakiraṇatoyaṃ maṇḍalaṃ caṇḍabhāsaḥ // 5934
idamantaramupakṛtaye prakṛticalā yāvadarthisaṃpadiyam / vipadi niyatodayāyāṃ punarupakartuṃ kuto'vasaraḥ // 5935
idamandhaṃ tamaḥ kṛtsnaṃ jāyeta bhuvanatrayam / yadi śabdāhvayaṃ jyotir ā saṃsārān na dīpyate // 5936
idamanyac ca devarṣe rahasyaṃ sarvayoṣitām / dṛṣṭvaiva puruṣaṃ hṛdyaṃ yoniḥ praklidyate striyāḥ // 5937
idamapaṭu kapāṭaṃ jarjaraḥ pañjaro'yaṃ viramati na gṛhe'smin krūramārjārayātrā / śuka mukulitajihvaṃ sthīyatāṃ kiṃ vacobhis tava vacanavinode nādaraḥ pāmarāṇām // 5938
idamaparamadbhutatamaṃ yuvatisahasrairvilupyamānasya / vṛddhirbhavati na hānir yat tava saubhāgyakoṣasya // 5939
idamapāsya virāgi parāgiṇīr alikadambakamamburuhāṃ tatīḥ / stanabhareṇa jitastabakānaman- navalate valate'bhimukhaṃ tava // 5940
idamapratimaṃ paśya saraḥ sarasijairvṛtam / sakhe mā jalpa nārīṇāṃ nayanāni dahanti mām // 5941
idamamṛtamameyaṃ seyamānandasindhur madhumadhuramapīdaṃ kiṃcidantardhunoti / yadayamudayalīlīlālasānāṃ vadhūnāṃ rativinimayabhājāṃ kelibhiryāti kālaḥ // 5942
idamamlānamānāyā lagnaṃ stanataṭe tava / chādyatāmuttarīyeṇa navaṃ nakhapadaṃ sakhi // 5943
idamayuktamaho mahadeva yad varatanoḥ smarayatyanilo'nyadā / smṛtasayauvanasoṣmapayodharān satuhinas tu hinastu viyoginaḥ // 5944
idamaśiśirairantastāpād vivarṇamaṇīkṛtaṃ niśi niśi bhujanyastāpāṅgaprasāribhiraśrubhiḥ / anabhilulitajyāghātāṅkaṃ muhurmaṇibandhanāt kanakavalayaṃ srastaṃ srastaṃ mayā pratisāryate // 5945
idamasulabhavastuprārthanādurnivāraṃ prathamamapi mano me pañcabāṇaḥ kṣiṇoti / kimuta malayavātonmūlitāpāṇḍupatrair upavanasahakārairdarśiteṣvaṅkureṣu // 5946
idamaskhalitaṃ dhāraya vāraya paruṣākṣarā vācaḥ / ekaḥ sakalajanānāṃ jagati ripuḥ paruṣavāk puruṣaḥ // 5947
idamahaṃ karuṇāmṛtasāgaraṃ śaśikiśoraśiromaṇimarthaye / vrajatu janmani janmani me vapur bhavadupāsanasādhanatāmiti // 5948
idamābhāti gagane bhindānaṃ saṃtataṃ tamaḥ / amandanayanānandakaraṃ maṇḍalamaindavam // 5949
idamidamiti bhūruhāṃ prasūnair muhuratilobhayatā puraḥpuro'nyā / anurahasamanāyi nāyakena tvarayati rantumaho janaṃ manobhūḥ // 5950
idamidamiti samyak karmaṇā yojanīyaṃ niyatamiti vicintya prāpayedīhamānaḥ / sunayapihitarandhraḥ prākṛto yasya vargaḥ kṣitipatirupabhuṅkte sa trivargaṃ cirāya // 5951
idamucchvasitālakaṃ mukhaṃ tava viśrāntakathaṃ dunoti mām / niśi suptamivaikapaṅkajaṃ viratābhyantaraṣaṭpadasvanam // 5952
idamuddiśya vayasyāḥ svasamīhitadaivataṃ namata / yamunaiva jānudaghnī bhavatu na vā nāviko'stvaparaḥ // 5953
idamupahitasūkṣmagranthinā skandhadeśe stanayugapariṇāhācchādinā valkalena / vapurabhinavamasyāḥ puṣyati svāṃ na śobhāṃ kusumamiva pinaddhaṃ pāṇdupatrodareṇa // 5954
idamubhayabhittisaṃtata- hāraguṇāntargataikakucamukulam / guṭikādhanuriva bālā- vapuḥ smaraḥ śrayati kututena // 5955
idametat kariṣyāmi tata etad bhaviṣyati / saṃkalpaḥ kriyate yo'yaṃ na taṃ mṛtyuḥ pratīkṣate // 5956
idameva kalerasya madavisphūrjitaṃ mahat / yan me manorathāvāptiḥ na rāmabhajanādapi // 5957
idameva narendrāṇāṃ svargadvāramanargalam / yadātmanaḥ pratijñā ca prajā ca paripālyate // 5958
idameva paraṃ maurkhyam upāyaistribhirujjhitam / parākramante yuddheṣu samamevobhaye bhaṭāḥ // 5959
idameva mahad dhairyaṃ dhīrāṇāṃ sutapasvinām / vighnavantyapi saṃprāpya yad vighnairna vihanyate // 5960
idameva hi janmaphalaṃ jīvitaphalametadeva yat puṃsām / laṭahanitambavatījana- saṃbhogasukhena yāti tāruṇyam // 5961
idameva hi nirṇītaṃ paiśunyād duḥkhasaṃgamaḥ / anyārthaṃ khanato gartaṃ kūpe pātaḥ suniścitaḥ // 5962
idameva hi pāṇḍityaṃ cāturyamidameva hi / idameva subuddhitvam āyādalpataro vyayaḥ // 5963
idameva hi pāṇḍityam iyameva kulīnatā / ayameva paro dharma āyādalpataro vyayaḥ // 5964
idānīṃ tīvrābhirdahana iva bhābhiḥ parigato mamāścaryaṃ sūryaḥ kimu sakhi rajanyāmudayate / ayaṃ mugdhe candraḥ kimiti mayi tāpaṃ prakaṭayaty anāthānāṃ bāle kimiha viparītaṃ na bhavati // 5965
idānīṃ tu mayā jñātaṃ tyāgān nāsti paraṃ sukham / nāsti vidyāsamaṃ cakṣur nāsti cakṣuḥsamaṃ balam // 5966
idānīṃ plakṣāṇāṃ jaṭharadalaviśleṣacaturaḥ śikhānāmābandhaḥ sphurati śukacañcūpuṭanibhaḥ / tataḥ strīṇāṃ hanta kṣamamadharakāntiṃ kalayituṃ samantān niryāti sphuṭasubhagarāgaṃ kisalayam // 5967
idānīṃ vaṃśīnāṃ śabaramithunocchṛṅkhalarahaḥ- kriyāsakhyenālaṃ girivanasaridgrāmasuhṛdām / sphurallomaśyāmacchagalaśiśukarṇapratisama- cchadāgrābhis tvagbhirvalayitakarīrās taṭabhuvaḥ // 5968
idānīṃ santu kāvyāni bahūni jagatītale / yadādarśamayaṃ kāvyam ādyaṃ tat tu tadeva hā // 5969
idānīmaṅgamakṣāli racitaṃ cānulepanam / idānīmeva te kṛṣṇa dhūlīdhūsaritaṃ vapuḥ // 5970
idānīmarghanti prathamakalamacchedamuditā navāgrānnasthālīparimalamuco hālikagṛhāḥ / udañcaddorvallīraṇitavalayābhiryuvatibhir gṛhītaprotkṣiptabhramitamasṛṇodgīrṇamuśalāḥ // 5971
inaḥ sa eva sevyo yaḥ svālokena sudhāmucā / dvijendramaṇḍalaṃ kṣīṇaṃ samagrayati saṃpadā // 5972
indindirairnirbharagarbhamīṣad- unmeṣavaccampakapuṣpamāsīt / hiraṇmayaṃ śāsanalekhahetoḥ sajjaṃ maṣībhāṇḍamiva smarasya // 5973
indindiro marande vimukho yadi kiṃ nu madhuni māhātmyam / rasiko vāñchati no cet rāgādharabimbamasya ko bhūmā   // 5974
indīvaraṃ locanayos tulāyai nirmāya yatnena vidhiḥ kadācit / atulyatāṃ vīkṣya tato rajāṃsi nikṣipya cikṣepa sa paṅkamadhye // 5975
indīvaradalaśyāmam indirānandakandalam / vandārujanamandāraṃ vande'haṃ yadunandanam // 5976
indīvaraśyāmatanurnṛpo'sau tvaṃ rocanāgauraśarīrayaṣṭiḥ / anyonyaśobhāparivṛddhaye vāṃ yogas taḍittoyadayorivāstu // 5977
indīvarasyāntarametadasyā netrotpalasyāpi yato himāṃśoḥ / tviṣo'pi naikaṃ sahate mukhākhyam ākramya tasthāvaparaṃ śaśāṅkam // 5978
indīvarākṣi tava tīvrakaṭākṣabāṇa- pātavraṇe dvitayamauṣadhameva manye / ekaṃ tavādharasudhārasapānamanyad uttuṅgapīnakucakuṅkumapaṅkalepaḥ // 5979
indīvarākṣyāḥ sphuṭavidrumoṣṭhyāḥ saṃketamuddiśya vane carantyāḥ / cauraiḥ samastābharaṇāni hṛtvā nāsāmaṇirno'pahṛtaḥ kimetat // 5980
indīvareṇa nayanaṃ mukhamambujena kundena dantamadharaṃ navapallavena / aṅgāni campakadalaiḥ sa vidhāya vedhāḥ kānte kathaṃ ghaṭitavānupalena cetaḥ // 5981
indīvarodarasahodarameduraśrīr vāso dravatkanakavṛndanibhaṃ dadhānaḥ / āmuktamauktikamanoharahāravakṣāḥ ko'yaṃ yuvā jagadanaṅgamayaṃ karoti // 5982
induṃ kairaviṇīva kokapaṭalīvāmbhojinīvallabhaṃ meghaṃ cātakamaṇḍalīva madhupaśreṇīva puṣpavrajam / mākandaṃ pikasundarīva ramaṇīvātmeśvaraṃ proṣitaṃ cetovṛttiriyaṃ sadā nṛpavara tvāṃ draṣṭumutkaṇṭhate // 5983
induṃ taṇḍulakhaṇḍamaṇḍalaruciṃ nityoditaṃ jātucid darśe meghagharaṭṭaghaṭṭanagaladdehaṃ vidhatte vidhiḥ / nūnaṃ lokahitecchayā kirati yat saṃtarpaṇaṃ sarvataḥ śubhrādabhraviśiṣṭapiṣṭaruciraṃbhūmau tuṣāraṃ divaḥ // 5984
induṃ nindati cakravākayugalaṃ bhāsāṃ nidhiṃ kauśikaḥ svādukṣīramarocakī sukṛtinaṃ pāpī jaḍaḥ paṇḍitam / tyaktaṃ sarvajanaiḥ khalaḥ kaṭuvacā grāmyaḥ pumān nāgaraṃ kaḥ paitāmahagolake'tra nikhilaiḥ saṃmānito vartate // 5985
induṃ nindati candanaṃ na sahate mallīsrajaṃ nekṣate hāraṃ dveṣṭi sitābjamujjhati bisastomaṃ nigṛhṇāti ca / śrībhūpāla mahīdhareṣu vipineṣvambhodhitīreṣu ca tvatkīrtis tvadaripriyā ca vilasatyuccaiḥ sphuratpāṇḍimā // 5986
induṃ nindati candanaṃ na sahate vidveṣṭi paṅkeruhaṃ hāraṃ bhāramavaiti naiva kurute karpūrapūre manaḥ / svargaṅgāmavagāhate himagiriṃ gāḍhaṃ samāliṅgate yatkīrtirvirahātureva na manāgekatra viśrāmyati // 5987
induṃ nindati taskaro gṛhapatiṃ jāro suśīlaṃ khalaḥ sādhvīmapyasatī kulīnamakulo jahyāj jarantaṃ yuvā / vidyāvantamanakṣaro dhanapatiṃ nīcaś ca rūpojjvalaṃ vairūpyeṇa hataḥ prabuddhamabudhotkṛṣṭaṃ nikṛṣṭo janaḥ // 5988
induṃ nindati padmakhaṇḍakadalītalpaṃ na vā manyate karpūraṃ kirati prayāti na ratiṃ prāleyadhārāgṛhe / kiṃ vānyat tava viprayogaśikhinā sā dahyamānā muhus tvāmantarhṛdayasthitaṃ davabhayān netrāmbubhiḥ siñcati // 5989
induṃ nindatu nāma vātha nalinīṃ nindantu cakrāhvayā naivānena sudhākarasya suṣamāhānirna vā duryaśaḥ / etenaiva kṛtārthatāsya janatā yanmodamālambate yajjyotsnāsu ciraṃ cakorapariṣac cañcūpuṭaṃ nyasyati // 5990
induṃ mukhād bahutṛṇaṃ tava yad gṛṇanti nainaṃ mṛgas tyajati tan mṛgatṛṣṇayaiva / atyeti mohamahimā na himāṃśubimba- lakṣmīviḍambimukhi vittiṣu pāśavīṣu // 5991
induṃ vetti divākaraṃ malayajaṃ dāvānalaṃ manyate jānātyambujamulmukaṃ kalayati prāleyatalpaṃ citām / hārāṅgārakadarthitena manasā sṛṣṭiṃ samastāmimāṃ saṃpratyagnimayī na vetti subhagā tyaktā varākī tvayā // 5992
induḥ kiṃ kva kalaṅkaḥ sarasijametat kimambu kutra gatam / lalitasavilāsavacanair mukhamiti hariṇākṣi niścitaṃ parataḥ // 5993
induḥ prayāsyati vinaṅkṣyati tārakaśrīḥ sthāsyanti līḍhatimirā na maṇipradīpāḥ / andhaṃ samagramapi kīṭamaṇe bhaviṣyaty unmeṣameṣyati bhavānapi durametat // 5994
induprabhārasavidaṃ vihagaṃ vihāya kīrānane sphurasi bhārati kā ratis te / ādyaṃ yadi śrayasi jalpatu kaumudīnāṃ govindarājavacasāṃ ca viśeṣameṣaḥ // 5995
indubimbādivotkīrṇaṃ padmagarbhādivoddhṛtam / vadanaṃ tava tanvaṅgi vimṛśadbhirvibhāvyate // 5996.1
indubhāskarayoryatra nabhaḥsaṃcārakhinnayoḥ / patākāḥ pavanādhūtāḥ bhajante tālavṛntatām // 5996.2
indumindumukhi lokaya lokaṃ bhānubhānubhiramuṃ paritaptam / vījituṃ rajanihastagṛhītaṃ tālavṛntamiva nālavihīnam // 5997
indumindradigasūta sarasvān uttaraṅgabhujarājiranṛtyat / ujjaharṣa jhaṣaketuravāpuḥ ṣaṭpadāḥ kumudabandhanamokṣam // 5998
indumukhī kumudākṣī rambhorū kamalacārukaracaraṇā / amṛtadravalāvaṇyā hṛdayagatā devi kiṃ dahasi // 5999
indurinduriti kiṃ durāśayā bindureṣa payaso vilokyate / nanvidaṃ vijayate mṛgīdṛśaḥ śyāmakomalakapolamānanam // 6000
indurmūrdhni śivasya śailaduhiturvakro nakhāṅkaḥ stane deyād vo'bhyudayaṃ dvayaṃ tadupamāmālambamānaṃ mithaḥ / samvādaḥ praṇavena yasya dalatā kāyaikatāyāṃ tayor ūrdhvadvāravicintitena ca hṛdi dhyātasvarūpeṇa ca // 6001
induryatra na nindyate na madhuraṃ dūtīvacaḥ śrūyate nālāpā nipatanti bāṣpakaluṣā nopaiti kārśyaṃ tanuḥ / svādhīnāmanukūlinīṃ svagṛhiṇīmāliṅgya yat supyate tat kiṃ prema gṛhāśramavratamidaṃ kaṣṭaṃ samācaryate // 6002
induryadyudayādrimūrdhni na bhavatyadyāpi tan mā sma bhūn nāsīre'pi tamaḥsamuccayamamūrunmūlayanti tviṣaḥ / apyakṣṇormudamudgiranti kumudairāmodayante diśaḥ saṃpratyūrdhvamasau tu lāñchanamabhivyaṅktuṃ prakāśiṣyate // 6003
indurlipta ivāñjanena jaḍitā dṛṣṭirmṛgīṇāmiva pramlānāruṇimeva vidrumadalaṃ śyāmeva hemaprabhā / kārkaśyaṃ kalayā ca kokilavadhūkaṇṭheṣviva prastutaṃ sundaryāḥ purataśca hanta śikhināṃ barhāḥ sagarhā iva // 6004
induvratasahasraṃ tu cared yaḥ kāyaśodhanam / pibed yaś cāpi gaṅgāmbhaḥ samau syātāṃ na vā samau // 6005
indus tvadyaśasā jito'vanipate bhāsāṃnidhis tejasā kandarpo vapuṣā sudhājalanidhirvāco vilāsena ca / tathyaṃ te jayaśīlametadadhunā tvaddānamaddainyayor madhye kaṃ nu vijeṣyatīti viṣaye dolāyate me manaḥ // 6006
indūdayaś candanaminduvaktraś caitras tathā yasya mahāya saṃpat / vapuś ca śṛṅgāramayaṃ sa manye saṃtāpakas tvaṃ haravahniyogāt // 6007
indoḥ kalākalāpena paṅktikramaniveśinā / sarvaduḥkhāpanodāya bālakānāṃ kṛtā bhujāḥ // 6008
indoḥ kāntiṃ jaḍatarakarān mattanāgād gatiṃ vā trastān netre harasi hariṇāt tatra kiṃ nāma citram / etac citraṃ punariha jagajjaitrakandarpacāpa- śrīsarvasvaṃ yadapaharasi preyasi bhrūvilāsaiḥ // 6009
indoḥ kiṃ druhiṇasya vā surapateḥ kiṃ vā kṛtāntasya vā kiṃ bhūteśa diśāsthi bhūṣaṇagaṇeśvākṛṣya deyaṃ mayā / itthaṃ maṇḍanamandirodaracaravyāhārato bhīkarāt bhītā yasya surāḥ prasādhanavidhau pāyāt sa vaḥ śaṃkaraḥ // 6010
indoḥ saṃkṣayarakṣiṇākṣatasudhā kiṃ vedhasā nirmitā kiṃ dhairyāpaharā harasya vihitā kāmena kāntā tanuḥ / kiṃ tāruṇyavasantakāntilalitā śṛṅgārasiktā latā kiṃ lāvaṇyataraṅgiṇī punariyaṃ janmāntarāptā ratiḥ // 6011
indoragatayaḥ padme sūryasya kumudeṃ'śavaḥ / guṇās tasya vipakṣe'pi guṇino lebhire'ntaram // 6012
indorasya triyāmāyuvatikucataṭīcandanasthāsakasya vyomaśrīcāmarasya tripuraharajaṭāvallarīkorakasya / kaṃdarpakṣoṇipālasphaṭikamaṇigṛhasyaitadākha ṇḍalāśā- nāsāmuktāphalasya sthagayati jagatīṃ ko'pi bhāsāṃ vilāsaḥ // 6013
indorivāsya purato yad vimukhī sāpavāraṇā bhramasi / tat kathaya kiṃ nu duritaṃ sakhi tvayā chāyayeva kṛtam // 6014
indorekakalāyā rudreṇoddhṛtya mūrdhani dhṛtāyāḥ / sthānamiva tucchametat kalaṅkarūpeṇa pariṇamati // 6015
indorlakṣma tripurajayinaḥ kaṇṭhamūlaṃ murārir diṅnāgānāṃ madajalamasībhāñji gaṇḍasthalāni / adyāpyurvīvalayatilaka śyāmalimnāvaliptāny ābhāsante vada dhavalitaṃ kiṃ yaśobhis tvadīyaiḥ // 6016
indoś candanabindunaiva daśanacchāyaṃ tadīyaṃ mukhaṃ cakraṃ locanabhallamārjanavidhau śāṇasya tat kuṇḍalam / bhinnānāṃ kucakandarā smitasudhākulyeva muktāvalī pādābje dhvanadindranīlavalayaṃ rolambamālaiva sā // 6017.1
indau nindyā cakorairasamayati niśājāgaraḥ puṇḍarīkaiḥ bhṛṅgaiḥ śīdhunyasaṅgaḥ śaradi samadhikā glānirindīvaraiśca / bhrūbhaṅge yasya vairākarayuvatidṛśāmekamevopamānaṃ paśyāmyaśrāntabāṣpaprakaramayajharīgūḍ hacārāś camaryaḥ // 6017.2
indraṃ dvyakṣadharaṃ tvamanthamudadhiṃ pañcānanaṃ padmajaṃ sindhuṃ svādujalaṃ śivaṃ sitagalaṃ kāmaṃ ca sadvigraham / śailān pakṣadharāṃs tathaiva ca hayāṃl lakṣmīpatiṃ piṅgalaṃ dṛṣṭaṃ sarvamidaṃ kvacin na raghurāḍdattaṃ svayaṃ hāritam // 6018
indraṃ vai ṣaṇḍhamāhurmalinamuḍupatiṃ mādhavaṃ gopasūnuṃ vyāsaṃ matsītanūjaṃ gatarasamudadhiṃ pāvakaṃ sarvabhakṣam / veśyāputraṃ vasiṣṭhaṃ janapadavacanaiḥ pāṇḍavāś cānyajātā itthaṃ saṃcintya mahyaṃ kathaya narapate kasya doṣā na santi // 6019
indraḥ prakṣubdhacitto diśi diśi sakalān dikpatīn sāvadhānān kurvan vajrāstrapāṇiḥ suravaravalitāṃ devasenāṃ nigṛhya / svargadvāre yadīyoddhatabalinihataprauḍhaḍhakkāninādaṃ śrutvātiṣṭhat prakampatkucakalaśataṭīkinnarīgīyamānaḥ // 6020
indraḥ pradhānaṃ divi daivateṣu vipro manuṣyeṣu nadīṣu gaṅgā / gāvaḥ paśuṣveṣu dhaneṣu dhānyaṃ sarvatra gātrasya śiraḥ pradhānam // 6021.1
indragopakaparamparā bhṛśaṃ kānaneṣu śuśubhe visarpiṇī / prāvṛṣaḥ sarabhasāgamāc cyutā padmarāgaghaṭiteva karṇikā // 6021.2
indragopairbabhau bhūmir nicitaiva pravāsinām / anaṅgabāṇairhṛdbhedasrutalohitabindubhiḥ // 6022
indrajic caṇḍavīryo'si nāmnaiva balavānasi / dhik dhik pracchannarūpeṇa yudhyase'smadbhayākulaḥ // 6023
indranīlaśukapakṣakomalā śaṅkhakundakumudendusaṃnibhā / taptakāñcanavikāsicampaka- spardhinī vasumatī praśasyate // 6024
indras tvaṃ nṛpa sundarī tava śacī putro jayantopamo gehaṃ bhāti ca vaijayantasadṛśaṃ nāgo'bhramorvallabhaḥ / itthaṃ bodhakarairasatyavacanaiḥ svairaṃ stutaḥ svaṃ hariṃ vetti prasphuṭavikramaṃ sa mahimā jñeyo harermāyinaḥ // 6025
indrasya vajreṇa hato vṛtrāsuramahāyaśāḥ / medasā sarvavicchinnaṃ tadarthamupalepanam // 6026
indrasyārkasya vāyoś ca yamasya varuṇasya ca / candrasya ca pṛthivyāś ca nṛpaḥ saptaguṇo bhavet // 6027
indrāt prabhutvaṃ jvalanāt pratāpaṃ krodho yamād vaiśravaṇāc ca vittam / parākramaṃ rāmajanārdanābhyām ādāya rājñaḥ kriyate śarīram // 6028
indrādyā lokapālā harividhutapanā nāgavidyādharādyā dveṣyāḥ sarve'pi devāḥ priya tava varadaḥ ko'sti vandyo garīyān / śrutvā vācaṃ priyāyā iti daśamukhataḥ prāha vākyaṃ daśāsyaḥ śūlī śaṃbhuḥ pinākī śivabhavapaśupaḥ śarva īśaś ca bhargaḥ // 6029
indrādyaiḥ kiṃ pradattaṃ pradiśasi dhavalaṃ dhāma dhanyaṃ yadebhyo mahyaṃ yan nāpi dhatse tṛṇaghaṭitakuṭīṃ kiṃ mayā te'parāddham / viśvebhyo viśvamātarvitarasi yadi vā śarma karmānusāri prottuṅgāyāḥ kṛpāyās tava tuhinagireḥ putri kutropayogaḥ // 6030
indrānilayamārkāṇām agneś ca varuṇasya ca / candravitteśayoś cāpi mātrā nirhṛtya śāśvatīḥ // 6031
indrābhyarthanayā pūrvaṃ bharatāya caturmukhaḥ / pramodāya mahendrasya nāṭyaṃ samupadiṣṭavān // 6032
indrāya vīkṣamāṇas tanmukhamāsvādayannanantāya / spṛhayāmi cādya dayitām āliṅgan kārtavīryāya // 6033
indriyaṃ vijitaṃ yena tenaiva bhuvanaṃ jitam / yaś cendriyaiḥ parābhūtaḥ sa sarvatra parājitaḥ // 6034
indriyasyendriyasyārthe rāgadveṣau vyavasthitau / tayorna vaśamāgacchet tau hyasya paripanthinau // 6035
indriyāṇāṃ jaye yogaṃ samātiṣṭhed divāniśam / jitendriyo hi śaknoti vaśe sthāpayituṃ prajāḥ // 6036
indriyāṇāṃ jaye śūro dharmaṃ carati paṇḍitaḥ / satyavādī bhaved vaktā dātā bhavati vā na vā // 6037
indriyāṇāṃ tu sarveṣāṃ yadyekaṃ kṣaratīndriyam / tato'sya kṣarati prajñā dṛteḥ pādādivodakam // 6038
indriyāṇāṃ nirodhena rāgadveṣakṣayeṇa ca / ahiṃsayā ca bhūtānām amṛtatvāya kalpate // 6039
indriyāṇāṃ prasaṅgena doṣamṛcchatyasaṃśayam / saṃniyamya tu tānyeva tataḥ siddhiṃ niyacchati // 6040
indriyāṇāṃ prasaṅgena dharmasyāsevanena ca / pāpān saṃyānti saṃsārān avidvāṃso narādhamāḥ // 6041
indriyāṇāṃ prasṛṣṭānāṃ hayānāmiva vartmasu / dhṛtiṃ kurvīta sārathye dhṛtyā tāni jayed dhruvam // 6042
indriyāṇāṃ vicaratāṃ viṣayeṣvapahāriṣu / saṃyame yatnamātiṣṭhed vidvān yanteva vājinām // 6043
indriyāṇāṃ hi caratāṃ yan mano'nuvidhīyate / tadasya harati prajñāṃ vāyurnāvamivāmbhasi // 6044
indriyāṇāmadhiṣṭhātrī bhūtānāṃ cākhileṣu yā / bhūteṣu satataṃ tasyai vyāptyai devyai namo namaḥ // 6045
indriyāṇāmanutsargo mṛtyunā na viśiṣyate / atyarthaṃ punarutsargaḥ sādayed daivatānyapi // 6046
indriyāṇi ca saṃyamya rāgadveṣavivarjitaḥ / samaduḥkhasukhaḥ śāntaḥ tattvajñaḥ sādhurucyate // 6047
indriyāṇi parāṇyāhur indriyebhyaḥ paraṃ manaḥ / manasas tu parā buddhir yo buddheḥ paratas tu saḥ // 6048
indriyāṇi paśūn kṛtvā vedīṃ kṛtvā tapomayīm / ahiṃsāmāhutiṃ kṛtvā ātmayajñaṃ yajāmyaham // 6049
indriyāṇi purā jitvā jitaṃ tribhuvanaṃ tvayā / smaradbhariva taidvairam indriyaireva nirjitaḥ // 6050
indriyāṇi pramāthīni harantyapi yatermanaḥ // 6051
indriyāṇi manaḥ prāṇo jñānamāyuḥ sukhaṃ dhṛtiḥ / dhāraṇā preraṇaṃ duḥkham icchāhaṅkāra eva ca // 6052
prayatna ākṛtirvarṇaḥ svaradveṣau bhavābhavau / tasyaitadātmajaṃ sarvam anāderādimicchataḥ // 6053
indriyāṇi mano buddhir asyādhiṣṭhānamucyate / etairvimohayatyeṣa jñānamāvṛtya dehinam // 6054
indriyāṇi mahat prepsur niyacchedarthadharmayoḥ / indriyairniyatairbuddhir vardhate'gnirivendhanaiḥ // 6055
indriyāṇīndriyārthebhyaḥ prāṇādīn mana eva ca / nigṛhya samavāyena pratyāhāramupakramet // 6056
indriyāṇyanupakleśya labhyaṃ śreyo gṛhāśrame / atasturyāśramaṃ prāhur abādhanyāyabādhitam // 6057
indriyāṇyantaraṅgāṇi pātayanti yathā janān / abhyantarās tathā rāṣṭre bhṛtyāḥ svārthaparāyaṇāḥ // 6058
indriyāṇyeva tat sarvaṃ yat svarganarakāvubhau / nigṛhītavisṛṣṭāni svargāya narakāya ca // 6059
indriyārtheṣu sarveṣu na prasajyeta kāmataḥ / atiprasaktiṃ caiteṣāṃ manasā saṃnivartayet // 6060
indriyairindracandrādyā hrepitā yaiḥ surā api / aparimlānamānatvaṃ tairmartyasyāthavā katham // 6061
indriyairindriyārtheṣu vartamānairanigrahaiḥ / tairayaṃ tāpyate loko nakṣatrāṇi grahairiva // 6062
indro nindati vāhamāha dinakṛttvarvvācamevārvataś cañcūrnyañcati kiṃ na pannagariporantastrapodrekataḥ / vātaḥ khañjati paṅgupuñjati manorājirbbhavadvājiṣu dbeṣādājiṣu vairiṇāmabhimukhaṃ dhāvatsu yāvat sukham // 6063
indro yacchatamanyurasti dahano yat pāvako'pyantakaḥ kīnāśo dhanado vimānanirataḥ pāśī jalānāṃ patiḥ / īśaḥ kāmaharaś calo yadanilo yannairṛto rākṣasas tan nānyo'vanilokapāla bhavataḥ kaścit samaḥ syād guṇaiḥ // 6064
indro yamo'si varuṇo'si hutāśano'si brahmā haro harirasītyasakṛd yaduktiḥ / bhūpālamaulimaṇirañjitapādapīṭha tasyānṛtasya phalamindhanamudvahāmi // 6065
ibhakumbhatuṅgakaṭhinetaretara- stanabhāradūravinivāritodarāḥ / pariphullagaṇḍaphalakāḥ parasparaṃ parirebhire kukurakauravastriyaḥ // 6066
ibhyā yadi nṛpadvāre saṃmanyante kimadbhutam / idānīṃ vibudhadvāre teṣāmeva puraskriyā // 6067
imaṃ kanakavarṇābhaṃ bhūṣaṇaiḥ samalaṃkṛtam / gṛdhravākyāt kathaṃ putraṃ tyajadhvaṃ pitṛpiṇḍadam // 6068
imaṃ tilasumāyitaṃ yuvatināsikāsaṃpuṭaṃ vibhāvya sumanojano manasi modamāpadyate / sakhe bhujagamutphaṇaṃ saviṣaphūtkṛtāhaṃkṛtaṃ vibhāvaya na tatspṛhāṃ kuru jahīhi taddṛśyatām // 6069
imaṃ parityajya paraṃ raṇādariḥ svameva bhagnaḥ śaraṇaṃ budhāviśat / na vetti yat trātumitaḥ kṛtasmayo na durgayā śailabhuvāpi śakyate // 6070
imaṃ lokaṃ mātṛbhaktyā pitṛbhaktyā tu madhyamam / guruśuśrūṣayā tveva brahmalokaṃ samaśnute // 6071
imāṃ ca vindyādanuraktaceṣṭāṃ priyāṇi vakti svadhanaṃ dadāti / vilokya saṃhṛṣyati vītaroṣā pramārṣṭi doṣān guṇakīrtanena // 6072
imāṃ parīpsurdurjāte parābhibhavakātarām / bhartṛpriyaḥ priyairbhartur ānṛṇyamasubhirgataḥ // 6073
imāṃ vidhātuṃ bhujavallimujjvalāṃ gṛhītasāraṃ vidhinā natabhruvaḥ / kaṭhorabhāvapriyameva kevalaṃ mṛṇālamantastaralaṃ kuto'nyathā // 6074
imāṃ sāgaraparyantāṃ himavadvindhyakuṇḍalām / mahīmekātapatrāṅkāṃ rājasiṃhaḥ praśāstu naḥ // 6075
imāni prāyaśas tāni veśyāsvevaṃ pradāpayet / sā muñcatyacirāt sarvam upabhogaṃ tadātmanaḥ // 6076
imā yadi bhavanti no galitayauvanā nīrucas tadā kamalalocanās taruṇamāninīrmā mucat / vilāsamadavibhramān bhramati luṇṭhayatrī jarā yato bhuvi vadhus tato bhavati niḥspṛhas tanmukhe // 6077
imā rūpasthānasvajanatanayadravyavanitā- sutālakṣmīkīrtidyutiratimatiprītidhṛtayaḥ / madāndhastrīnetraprakṛticapalāḥ sarvabhavinām aho kaṣṭaṃ martyas tadapi viṣayān sevitumanāḥ // 6078
imāstāḥ kastūrīprakharakhuraṭaṅkakṣatataṭās taṭinyo'raṇyānīmanu kamalinīcchannasalilāḥ / jale yāsāṃ haṃsā bisakisalayagrāsarasikāḥ salīlaṃ līyante yuvatigatividyaikaguravaḥ // 6079
imāstā vindhyādreḥ śukaharitavaṃśīvanaghanā bhuvaḥ krīḍāloladviradadaśanābhugnataravaḥ / latākuñje yāsāmupanadi rataklāntaśabarī- kapolasvedāmbhaḥkaṇacayanudo vānti marutaḥ // 6080
imā hindolāsu bhramitamahasaḥ kuṅkumarucā trapārūpākārās taralatarahārāś caladṛśaḥ / udañcatkāñcīnāṃ bahalataraghoṣairmanasija- trilokīsamrājo dadhati jayaghaṇṭālininadam // 6081
ime tāruṇyaśrīnavaparimalāḥ prauḍhasurata- pratāpaprārambhāḥ smaravijayadānapratibhuvaḥ / ciraṃ cetaścaurā abhinavavikāraikaguravo vilāsavyāpārāḥ kimapi vijayante mṛgadṛśām // 6082
ime padme nāmbhaḥ pulinataṭametan na taṭinī khametan na vyāptiḥ stabakayugametan na latikā / pravālo'yaṃ nābdhiḥ śiśirakiraṇo'yaṃ na rajanī ghano'yaṃ na prāvṛṭ śiva śiva vidheḥ śilparacanā // 6083
ime mama dhanāṅgajasvajanavallabhādehajā- suhṛjjanakamātulaprabhṛtayo bhṛśaṃ vallabhāḥ / mudheti hatacetano bhavavane ciraṃ khidyate yato bhavati kasya ko jagati vālukāmuṣṭivat // 6084
ime hi dainyena nimīlitekṣaṇā muhuḥ skhalanto vivaśās turaṅgamāḥ / gajāś ca saptacchadadānagandhino nivedayantīva raṇe nivartanam // 6085
imau rambhāstambhau dviradapatikumbhadvayamidaṃ tadetal līlābjaṃ śaradamṛtaraśmiḥ sphuṭamayam / kimaṅge tanvaṅgyāḥ kalayati jagat kāntamadhikaṃ yadetasyāṃ śaśvat paravaśamivonmattamiva ca // 6086
iyaṃ kalāvilāsinī kalāvatī samīpagā dhṛtāravindalocanā manojaśokamocanā / navīnanīradacchaṭāsamānakeśabhūṣitā na kasyacij janasya cittavṛttitāpakhaṇḍitā // 6087
iyaṃ kiyaccārukuceti paśyate payaḥpradāyā hṛdayaṃ samāvṛtam / dhruvaṃ manojñā vyataradyaduttaraṃ miṣeṇa bhṛṅgāradhṛteḥ karadvayī // 6088
iyaṃ gehe lakṣmīriyamamṛtavartirnayanayor asāvasyāḥ sparśo vapuṣi bahulaś candanarasaḥ / ayaṃ bāhuḥ kaṇṭhe śiśiramasṛṇo mauktikasaraḥ kimasyā na preyo yadi paramasahyastu virahaḥ // 6089
iyaṃ gauruddāmā tava nibiḍabandhāpi hi kathaṃ na vaidarbhādanyat spṛśati sulabhatve'pi hi katham / avandhyā ca khyātā bhuvi kathamagamyā kavivṛṣaiḥ kathaṃ vā pīyūṣaṃ sravati bahu dugdhāpi bahubhiḥ // 6090
iyaṃ gaurekā naḥ kvacidapi na saṃyojanavidhāv amuṣyāḥ paśyāmo rasabharamucaṃ kāṃcidaparām / gale baddhā dadhmo yadi na dhṛtiruddāmavidhṛtau bhayaṃ gocorebhyas tadiha ka upāyaḥ prabhavatu // 6091
iyaṃ ghaṭī mattagajendragāminī- vicitrasiṃhāsanasaṃsthitā sadā / anekarāmājanalālitā paraṃ vidhervaśāt saiva satī prajārthinī // 6092
iyaṃ cidrūpāpi prakaṭajaḍarūpā bhagavatī yadīyāmbhobindurvitarati hi śaṃbhorapi padam / punānā dhunvānā nikhilamapi nānāvidhamaghaṃ jagat kṛtsnaṃ pāyādanudinamapāyāt suradhunī // 6093
iyaṃ tāval līlā yadadhiruruhe vṛddhavṛṣabho yadunnehe ruṇḍaṃ yadiha citibhasmāpi lilipe / ayaṃ ko vyāpāro yadatilaki bhāle hutavaho yadagraivi vyālo yadakavali hālāhalamapi // 6094
iyaṃ te jananī prāptā tvadālokanatatparā / snehaprasnavanirbhinnam udvahantī stanadvayam // 6095
iyaṃ triyāmā śatayāmadhāriṇī sudhākarādagnirudeti sarvataḥ / tanoti tāpaṃ mṛducandanānilo vidhau viruddhe hi vipat pade pade // 6096
iyaṃ tvabhinnamaryādaiḥ svanuśiṣṭaiḥ kṛtātmabhiḥ / sarvaṃsahairupāyajñair amūḍhaireva dhāryate // 6097
iyaṃ dhatte dhīre malayajasamīre na ca mudaṃ na padmānāṃ vṛnde lalitamakarande'pi ramate / na vā sā sānandā bhavati navakundāvalikule tadetasyā bādhāharamapi samādhānamiha kim // 6098
iyaṃ pallī bhillairanucitasamārambharasikaiḥ samantādākīrṇā viṣaviṣamabāṇapraṇayibhiḥ / tarorasya skandhe gamaya samayaṃ kīra nibhṛtaṃ na vāṇī kalyāṇī tadiha mukhamudraiva śaraṇam // 6099
iyaṃ prītirvallīhṛdayabhuvi daivāt samuditā tathā yatnād rakṣyā prakṛtimṛdulāpāyabahulā / yathā naināṃ sphītāṃ piśunajanadurvākyadahano dahatyantaḥ śoṣaṃ vrajati na punaḥ sauhṛdanidheḥ // 6100
iyaṃ bālā navodvāhā satyaṃ śrutvā vyathāṃ vrajet / kāmaṃ dhīrasvabhāveyaṃ strīsvabhāvas tu kātaraḥ // 6101
iyaṃ bālā māṃ pratyanavaratamindīvaradala- prabhācauraṃ cakṣuḥ kṣipati kimabhipretamanayā / gato moho'smākaṃ smarasamarabāṇavyatikara- jvarajvālā śāntā tadapi na varākī viramati // 6102
iyaṃ bālā vallī mṛdukisalayaṃ tāpavilayaṃ ghanacchāyaṃ śālaṃ navamativiśālaṃ parigatā / paraṃtvasyābhyantargaralalavabhasmīkṛtavanaṃ bhujaṃgaṃ prottuṅgaṃ kathamiva varākī kalayatu // 6103
iyaṃ bhujaginīśritā lasadanekapuṣpānvitā dvirephatatisevitā pramadakhañjanālaṃkṛtā / phaladvayabharānatā vilasitā navaiḥ pallavair vilocanapathaṃ gatā bhavati kāpi haimī latā // 6104
iyaṃ mayi proṣita eva saṃgatā himatviṣābhūt kṛtamaṇḍanā satī / itīrṣyayeva drutamacchinad ruṣā vicitratārābharaṇāni bhāskaraḥ // 6105
iyaṃ mahendraprabhṛtīnadhiśriyaś caturdigīśānavamatya māninī / arūpahāryaṃ madanasya nigrahāt pinākapāṇiṃ patimāptumicchati // 6106
iyaṃ mukhāmbhoruhasaṃnidhāne vilambidhammillataticchalena / samāgatāṃ sādarameva bālā dvirephamālāmuta vā dadhāti // 6107
iyaṃ yaśāṃsi dviṣataḥ sudhārucaḥ kimaṅkametad dviṣataḥ kimānanam / yaśobhirasyākhilalokadhāvibhir vibhīṣitā dhāvati tāmasī masī // 6108
iyaṃ raṅgapraveśena kalānāṃ copaśikṣayā / vañcanāpaṇḍitatvena svaranaipuṇyamāśritā // 6109
iyaṃ vilāsadrumadohadaśrīr iyaṃ sudhā yauvanadugdhasindhoḥ / lāvaṇyamāṇikyarucicchaṭeyam iyaṃ manaḥkārmaṇacūrṇamuṣṭiḥ // 6110
iyaṃ vyādhāyate bālā bhrūrasyāḥ kārmukāyate / kaṭākṣāś ca śarāyante mano me hariṇāyate // 6111
iyaṃ samdhyā dūrādahamupagato hanta malayāt tadekāṃ tvadgehe karuṇavati neṣyāmi rajanīm / samīreṇaivoktā navakusumitā cūtalatikā dhunānā murddhānaṃ nahi nahi nahītyeva kurute // 6112
iyaṃ sā kālindī kuvalayadalasnigdhamadhurā madāndhavyākūjattaruṇajalaraṃkupraṇayinī / purā yasyās tīre sarabhasasatṛṣṇaṃ murabhido gatāḥ prāyo gopīnidhuvanavinodena divasāḥ // 6113
iyaṃ sā lolākṣī tribhuvanalalāmaikavasatiḥ sa cāyaṃ duṣṭātmā svasurapakṛtaṃ yena mama tat / itas tīvraḥ kāmo gururayamitaḥ krodhadahanaḥ kṛto veṣaś cāyaṃ kathamidamiti bhrāmyati manaḥ // 6114
iyaṃ sunayanā dāsīkṛtatāmarasaśriyā / ānanenākalaṅkena jayantīnduṃ kalaṅkitam // 6115
iyaṃ surataraṅgiṇī na punaratra nausaṃgamo bhavet taraṇimajjanaṃ pathika naiva pānthāgamaḥ / nidhāya hṛdaye sadā vipulacārukumbhadvayaṃ sakhe ghanaghanāgame ghanarasasya pāraṃ vraja // 6116
iyaṃ sustanī mastakanyastakumbhā kusumbhāruṇaṃ cāru vāso vasānā / samastasya lokasya cetaḥpravṛttiṃ gṛhītvā ghaṭe nyasya yātīva bhāti // 6117
iyaṃ sṛṣṭā cañcatkanakalatikā paṅkajabhuvā niṣiktā lāvaṇyāmṛtarasabhareṇānudivasam / akasmād romālīmadhupapaṭalīha sphurati yat tataḥ śaṅke puṣpodgamasamayamāyātamadhunā // 6118
iyaṃ svargādhināthasya lakṣmīḥ kiṃ yakṣakanyakā / athavā vipinasyaiva devatā kimu pārvati // 6119
iyaṃ hi nidrā nayanāvalambinī lalāṭadeśādupasarpatīva mām / adṛśyarūpā capalā jareva yā manuṣyasattvaṃ paribhūya vardhate // 6120
iyaṃ hi yoniḥ prathamā yāṃ prāpya jagatīpate / ātmā vai śakyate trātuṃ karmabhiḥ śubhalakṣaṇaiḥ // 6121
iyaṃ hi lokavyatirekavartinī svabhāvataḥ pārthivatā samuddhatā / balāt tadenāṃ vinayena yojayen nayasya siddhau vinayaḥ puraḥsaraḥ // 6122
iyatā vayasā na sādhitaṃ yat parataḥ kiṃ nu kariṣyatīti vedhāḥ / tilataṇḍulitāsya romarekhā- cchalataḥ kajjalacūrṇamālilimpa // 6123.1
iyatīṃ subhagāvasthāṃ gato'si yasyāḥ kṛte smarātaṅkāt / mūrcchāṃ harāmi sā tava gatapuṇyā nayanasalilena // 6123.2
iyatī jagatī kiyatī bhavitā namitānanatāmiti yāti hayaḥ / viyadaṅgaṇariṅgaṇaraṅgavidhau parinartitumutkramatīva nabhaḥ // 6124
iyat pṛthvīmātraṃ tadanu ca nabhomaṇḍalamiya- diyān pātālānto jalamapi pṛthivyāmiyaditi / iti jñātvā kūpe viditaviṣayo nāyamaparaḥ paraṃ mugdho bhekaḥ prabalatararāvaṃ prakurute // 6125
iyatyapyetasmin niravadhimahatyadhvani guṇās ta evāmī dvitrā jaraṭhajaraṭhā yānti gaṇanām / aho grāmyo lokaḥ sa na paramamībhiḥ kṛtadhṛtiḥ smayastabdho yāvat kalayati samagraṃ tṛṇamidam // 6126
iyatyāṃ saṃpattāvapi ca salilānāṃ tvamadhunā na tṛṣṇāmārtānāṃ harasi yadi kāsāra sahasā / nidāghe caṇḍāṃśau kirati parito'ṅgāranikarān kṛśībhūtaḥ keṣāmahaha parihartāsi khalu tām // 6127
iyatyāmapi sāmagryāṃ sukṛtaṃ na kṛtaṃ tvayā / itīva kupito dantān antakaḥ pātayatyalam // 6128
iyatyetasmin vā niravadhicamatkṛtyatiśayo varāho vā rāhuḥ prabhavati camatkāraviṣayaḥ / mahīmeko magnāṃ yadayamavahad dantaśalalaiḥ śiraḥśeṣaḥ śatruṃ nigilati paraṃ saṃtyajati ca // 6129
iyamatra kayāpi diśā nītidṛśāṃ darśitā padavī / cāṇakyādyabhidhānāj jñeyanidhānādathānyadunneyam // 6130
iyamatra satāmalaukikī mahatī kāpi kaṭhoracittatā / upakṛtya bhavanti dūrataḥ parataḥ pratyupakārabhīravaḥ // 6131
iyamapratibodhaśāyinīṃ raśanā tvāṃ prathamā rahaḥsakhī / gativibhramasādanīravā na śucā nānumṛteva lakṣyate // 6132
iyamavayavaiḥ pāṇḍukṣāmairalaṃkṛtamaṇḍanā kalitakusumā bālevāntarlatā pariśoṣiṇī / vahati ca varārohā ramyāṃ vivāhamahotsava- śriyamudayinīmudgāḍhāṃ ca vyanakti manorujam // 6133
iyamasau taralāyatalocanā gurusamunnatapīnapayodharā / pṛthunitambabharālasagāminī priyatamā mama jīvitahāriṇī // 6134
iyamānandalatikā na grīvā hariṇīdṛśaḥ / yato'syāṃ viluṭhantyete muktāḥ śuddhaguṇāntarāḥ // 6135
iyamiyaṃ mayadānavanandinī tridaśanāthajitaḥ prasavasthalī / kimaparaṃ daśakaṃdharagehinī tvayi karoti karadvayayojanam // 6136
iyamiṣṭaguṇāya rocatāṃ rucirārthā bhavate'pi bhāratī / nanu vaktṛviśeṣaniḥspṛhā guṇagṛhyā vacane vipaścitaḥ // 6137
iyamudaradarī durantapūrā yadi na bhavedabhimānabhaṅgabhūmiḥ / kṣaṇamapi na sahe bhavādṛśānāṃ kuṭilakaṭākṣanirīkṣaṇaṃ nṛpāṇām // 6138
iyamudgatiṃ harantī netranikocaṃ ca vidadhatī purataḥ / na vijānīmaḥ kiṃ tava vadati sapatnīva dinanidrā // 6139
iyeṣa sā kartumavandhyarūpatāṃ samādhimāsthāya tapobhirātmanaḥ / avāpyate vā kathamanyathā dvayaṃ tathāvidhaṃ prema patiś ca tādṛśaḥ // 6140
ilātalabharākrāntagrīvaṃ mā śeṣa vakraya / tvayi duḥkhini caikasmiñ jīvalokaḥ sadā sukhī // 6141
ilikā bhramarīdhyānaṃ dhyāyantī bhramarī bhavet / vītarāgapadaṃ dhyāyan vītarāgo bhaved dhruvam // 6142
iṣutrayeṇaiva jagattrayasya vinirjayāt puṣpamayāśugena / śeṣā dvibāṇī saphalīkṛteyaṃ priyādṛgambhojapade'bhiṣicya // 6143
iṣṭaṃ dadāti gṛhṇāti kāryamākhyāti pṛcchati / bhuṅkte bhojayate caiva ṣaḍvidhaṃ mitralakṣaṇam // 6144
iṣṭakacite samantāt puruṣanikhāte'vaṭe tarurjātaḥ / vāmana eva hi dhatte phalakusumaṃ sarvakālamiti // 6145
iṣṭāṃ bhāryāṃ priyaṃ mitraṃ putraṃ cāpi kanīyasam / riktapāṇirna paśyeta tathā naimittikaṃ prabhum // 6146
iṣṭāni cāpyapatyāni dravyāṇi suhṛdaḥ priyāḥ / āpaddharmavimokṣāya bhāryā cāpi satāṃ matam // 6147
iṣṭān bhogān hi vo devā dāsyante yajñabhāvitāḥ / tairdattānapradāyaibhyo yo bhuṅkte stena eva saḥ // 6148
iṣṭāpūrtāni kalayet jagatkhyāto vased divi / akūpāroktavṛtto'gād indradyumno divaṃ punaḥ // 6149
iṣṭā bālakaceṣṭā yauvanadarpo'tha vṛddhavairāgyam / sāpi gatā so'pi gatas tadapi gataṃ svapnamāyeyam // 6150
iṣṭā makhā dvijavarāś ca mayi prasannāḥ prajñāpitā bhayarasaṃ samadā narendrāḥ / evaṃvidhasya ca na me'sti manaḥpraharṣaḥ kanyāpiturhi satataṃ bahu cintanīyam // 6151
iṣṭeṣu visṛjatyarthān kubera iva kāmadaḥ / namasyeyuś ca taṃ bhaktyā śiṣyā iva guruṃ sadā // 6152
iṣṭo vā bahusukṛtopalālito vā śliṣṭo vā vyasanaśatābhirakṣito vā / dauḥśīlyāj janayati naiva jātvasādhur visrambhaṃ bhujaga ivāṅkamadhyasuptaḥ // 6153
iṣṭvā saṃgrāmayajñena nānāpraharaṇāmbhasā / asminnavabhṛthe snātaḥ kathaṃ patnyā mayā vinā // 6154
iha kapaṭakutukataralita- dṛśi viśvāsaṃ kuraṅga kiṃ kuruṣe / tava rabhasataraliteyaṃ vyādhavadhūrvāladhau valate // 6155
iha kiṃ kuraṅgaśāvaka kedāre kalamamañjarīṃ tyajasi / tṛṇabāṇas tṛṇadhanvā tṛṇaghaṭitaḥ kapaṭapuruṣo'yam // 6156
iha kiṃ pratisphurati me tavāgrato nayaśāstranīranidhipāradṛśvanaḥ / avalīḍhaviśvatamasaḥ puro raver nahi jātu dīpakaśikhā prakāśate // 6157
iha khalu viṣamaḥ purā kṛtānāṃ vilasati jantuṣu karmaṇāṃ vipākaḥ / haraśirasi śirāṃsi yāni rejuḥ śiva śiva tāni luṭhanti gṛdhrapādaiḥ // 6158
iha gamiṣyati vaidyamatiḥ śramaṃ prathamameva purastu mahāsukham / priyatamasya mṛgākṣi samāgame navakaragrahaṇā gṛhiṇī yathā // 6159
iha gurujalabhārapūrṇagarbhāḥ pradaradarībhramabhūribhīmavegāḥ / taṭakaṭakaniyudhyamānaveṇī- dviguṇamahāravabhairavās taṭinyaḥ // 6160
iha catvāri dānāni proktāni paramarṣibhiḥ / vicārya nānāśāstrāṇi śarmaṇe'tra paratra ca // 6161
bhītebhyaś cābhayaṃ deyaṃ vyādhitebhyas tathauṣadham / deyā vidyārthināṃ vidyā deyamannaṃ kṣudhāture // 6162
iha caiva striyo dhanyāḥ śīlasya parirakṣaṇāt / śīlabhaṅge ca nārīṇāṃ yamalokaḥ sudāruṇaḥ // 6163
śīlaṃ rakṣyaṃ sadā strībhir duṣṭasaṃgavivarjanāt / śīlena hi paraḥ svargaḥ strīṇāṃ vaiśya na saṃśayaḥ // 6164
iha jagati janasya kasya citte na vasati saukhyavidhānamukhyavārtā / khalu bhavati tadeva tasya sarvaṃ bhuvanapatis tu yadīśvaraḥ karoti // 6165
iha jagati ratīśaprakriyākauśalinyaḥ kati kati na niśīthe subhruvaḥ saṃcaranti / mama tu vidhihatāyā jāyamānasmitāyāḥ sahacari paripanthī hanta dantāṃśureva // 6166
iha tava deva nipatatā karakamalakuśodakena jāyante / tattaddūradaridra- dvāri dvipadānavāribhiḥ saritaḥ // 6167
iha turagaśataiḥ prayāntu mūrkhā dhanarahitā vibudhāḥ prayāntu padbhyām / giriśikharagatāpi kākapaṅktiḥ pulinagatairna samatvameti haṃsaiḥ // 6168
iha duḥkhaṃ nṛpādibhyaḥ paratra narakāditaḥ / prāpnoti steyatas tena steyaṃ tyājyaṃ sadā budhaiḥ // 6169
iha duḥkhaṃ layaḥ prokto duḥkhaṃ hartuṃ layaḥ kṣamaḥ / duḥkhe śubhe layo duḥkhaṃ duḥkhaṃ kiṃ tasya kathyate // 6170
iha dharmārthakāmānām avāptiphalamiṣyate / tatrārthaḥ saha kāmena nirīkṣyo dharmacakṣuṣā // 6171
parityajya hi yo dharmam arthamarthāya paśyati / kāmaṃ vā kāmalābhāya na sa buddheṣu buddhimān // 6172
iha nagare pratirathyaṃ bhujaṃgasaṃbādharucirasaṃcāre / sundari mama matametan nakulapratipālanaṃ śreyaḥ // 6173
iha niculanikuñje madhyamadhye'sya rantur vijanamajani śayyā kasya bālapravālaiḥ / iti kathayati vṛnde yoṣitāṃ pāntu yuṣmān smitaśabalitarādhāmādhavālokitāni // 6174
iha niculanikuñje vaṃśasaṃbhārabhāji svapimi yadi muhūrtaṃ paśyasi kṣetrametat / iti pathikamakasmān mārga evopaviṣṭaṃ vadati taruṇakāntaṃ gopikā sāṅgabhaṅgam // 6175
iha nibhṛtanipātamūkapādaṃ valayitakārmukavallayaḥ kirātāḥ / bhavadalasavilokanānabhijñā mṛgagṛhiṇi praharanti gaccha dūram // 6176
iha nivasati meruḥ śekharo bhūdharāṇām iha hi nihitabhārāḥ sāgarāḥ sapta caiva / idamatulamanantaṃ bhūtalaṃ bhūribhūtod- bhavadharaṇasamarthaṃ sthānamasmadvidhānām // 6177
iha niśi nibiḍanirantara- kucakumbhadvitayadattahṛdayabharā / ramaṇaguṇakṛṣyamāṇā saṃtarati tamastaraṅgiṇīṃ kāpi // 6178
iha paricitā jātyandhānāmiyaṃ na tavonnatir guṇaparicaye cakṣuṣmanto tvayātiviḍambitāḥ / kṛpaṇavaṇijāmalpīkartuṃ guṇāṃs tava kevalaṃ marakata mṛṣā doṣodgāraḥ kariṣyati duryaśaḥ // 6179
iha parimalo yatra vyakto na tatra madhuśriyo madhu samadhikaṃ yasmiṃs tasmin na gandhasamṛddhayaḥ / iti maruvakaṃ nindan kundādapetakutūhalaḥ kamalamadhikaṃ smāraṃ smāraṃ viṣīdati ṣaṭpadaḥ // 6180
iha puro'nilakampitavigrahā milati kā na vanaspatinā latā / smarasi kiṃ sakhi kāntaratotsavaṃ na hi ghanāgamarītirudāhṛtā // 6181
iha bahalitamindordīdhitīnāṃ prabhābhir madavikalacakorīcañcumudrāṅkitābhiḥ / ratibharaparikhedasrastarārthaṃ vadhūnāṃ karakisalayalīlābhañjanavyañjikābhiḥ // 6182
iha bhuvi kalayati laghurapi mahatāṃ saṅgena kamapi mahimānam / laṅghayati candralīno nabhastalaṃ helayā hariṇaḥ // 6183
iha bhogaṃ yaśaḥ prītiṃ sabhāsu bahumānyatām / dadyāt paratra sugatiṃ vidyādhanamanuttamam // 6184
iha madhupavadhūnāṃ pītamallīmadhūnāṃ vilasati kamanīyaḥ kākalīsaṃpradāyaḥ / iha naṭati salīlaṃ mañjarī vañjulasya pratipadamupadiṣṭā dakṣiṇenānilena // 6185
iha mahiṣaviṣāṇavyastapāṣāṇapīṭha- skhalanasulabharohidgarbhiṇībhrūṇahatyāḥ / kuharaviharamāṇaprauḍhabhallūkahikkā- cayacakitakirātasrastaśastrā vanāntāḥ // 6186
iha muhurmuditaiḥ kalabhai ravaḥ pratidiśaṃ kriyate kalabhairavaḥ / sphurati cānuvanaṃ camarīcayaḥ kanakaratnabhuvāṃ ca marīcayaḥ // 6187
iha yat kriyate karma tat paratropabhujuyate / siktamūlasya vṛkṣasya phalaṃ śākhāsu dṛśyate // 6188
iha yat kriyate karma phalaṃ tatraiva bhujyate / karmabhūmiriyaṃ rājan phalabhūmiś ca sā smṛtā // 6189
iha yādavavaṃśakṛṣṇavartmā- nugatiḥ sāṅgatayā mayānvabhāvi / adhunā tadavāpticetase me madhurākāmadhurāpi rocate kim // 6190
iha rūpamātrasāre citrakṛte kamalakahlāre / na raso nāpi ca gandho madhukara bandho mudhā bhramasi // 6191
iha re bahalā lāse bālā rāhumalīmasā / sālakā rasalīlā sā tuṅgālāli kalārata // 6192
ihaloke ca pitṛbhir yā strī yasya mahāmate / adbhirdattā svardharmeṇa pretyabhāve'pi tasya sā // 6193
iha loke hi dhaninaḥ paro'pi svajanāyate / svajanastu daridrāṇāṃ jīvatāmeva naśyati // 6194
iha loke hi dhanināṃ paro'pi svajanāyate / svajano'pi daridrāṇāṃ tatkṣaṇād durjanāyate // 6195
iha loko hato n ṇāṃ dāridryeṇa yathā nṛpa / manuṣyāṇāṃ tathā janma māghasnānaṃ vinā hatam // 6196
iha vaṭavṛkṣe yakṣaḥ prativasati divāpi yatra bhayaśaṅkā / tasminnabhinavavadhvā nītā vītodayāḥ kṣaṇadāḥ // 6197
iha vatsān samacārayad iha naḥ svāmī jagau vaṃśīm / iti sāsraṃ gadato me yamunātīre dinaṃ yāyāt // 6198
iha vahati bahumahodadhi- vibhūṣaṇā mānagarvamiyamurvī / devasya kamaṭhamūrter na pṛṣṭhamapi nikhilamāpnoti // 6199
iha vā tārayed durgād uta vā pretya tārayet / sarvathā tārayet putraḥ putra ityucyate budhaiḥ // 6200
iha vikasadaśokāstokapuṣpopakārair ayamatiśayaraktaḥ saktasusnigdhabhāvaḥ / tribhuvanajayasajjaḥ prājyasā mrājyabhājaḥ prathayati pṛthumaitrīṃ puṣpacāpasya caitraḥ // 6201
iha vicaranti kirātās tvādṛksvacchandatānihantāraḥ / tadamīṣāṃ gānādau mā dhāḥ śravaṇe kuraṅgaśāva tvam // 6202
iha vijayini vaṃśe kīrtidhārākalāpa- snapitasakalalokaḥ śrīyaśovigraho'bhūt / jalaghaṭa iva yuddhottālabhūpāladarpa- jvalanaśamanalīlākovidaḥ ko'pi vīraḥ // 6203
iha vidhiviṣamaḥ purākṛtānāṃ bhavati hi jantuṣu karmaṇāṃ vipākaḥ / kva janakatanayā kva rāmarāmā kva ca daśakandharamandire nivāsaḥ // 6204
iha viracayan sādhvīṃ śiṣyaḥ kriyāṃ na nivāryate tyajati tu yadā mārgaṃ mohāt tadā gururaṅkuśaḥ / vinayarucayas tasmāt santaḥ sadaiva niraṅkuśāḥ parataramataḥ svātantryebhyo vayaṃ hi parāṅmukhāḥ // 6205
iha viśvambharāpīḍe candanaṃ kasya na priyam / anusvāraṃ vilipyāpi okārasya prayojanāt // 6206
iha vaikasya nāmutra amutraikasya no iha / iha cāmutra vaikasya nāmutraikasya no iha // 6207
iha vyādhavyūhaḥ paṭughaṭitayantrapraharaṇo mṛgendrāṇāṃ valgat prakharanakharāṇāṃ kulamiha / ihālaṅghyaḥ śailo bahalatarapaṅkā saridiha pradīpto'gnirmadhyevanamahaha kaṣṭaṃ karipateḥ // 6208
iha śayyāgatenāpi bandhumadhyasthitena vā / mayaivaikena soḍhavyā marmacchedādivedanā // 6209
iha śikharakarālakṣoṇibhidgaṇḍaśaila- skhalanadalanagarjatphenilo budbudaughaḥ / pavanadhṛtaśirīṣaśreṇireṇupraṇālī- surabhisaliladṛptā dvīpavatyo vahanti // 6210
iha śiṣṭānuśiṣṭānāṃ śiṣṭānāmapi sarvathā / vācāmeva prasādena lokayātrā pravartate // 6211
iha saṃtamase ghanāgame sukhitaṃ bhānavamaindavaṃ vapuḥ / taḍidujjvaladīpalekhayā harito'mūḥ parito vicinvati // 6212
iha samadaśakuntākrāntavānīravīrut- prasavasurabhiśītasvacchatoyā vahanti / phalabharapariṇāmaśyāmajambūnikuñja- skhalanamukharabhūrisrotaso nirjhariṇyaḥ // 6213
iha sarasi salīlaṃ cārupatre vidhunvan darataralitatiryakcañcukaṇḍūyitāṅgaḥ / anusarati sarāgaḥ preyasīmagrayātām anupadasamudañcatkaṇṭhanālo marālaḥ // 6214
iha sarasi saharṣaṃ mañjuguñjābhirāmaṃ madhukara kuru keliṃ sārdhamambhojinībhiḥ / anupamamakarandāmodadattapramodā tyajati bata na nidrāṃ mālatī yāvadeṣā // 6215
iha sarvasvaphalinaḥ kulaputramahādrumāḥ / niṣphalatvamalaṃ yānti veśyāvihagabhakṣitāḥ // 6216
iha sāmānyānugamaṃ samupadiśantaḥ sthaleṣvanekeṣu / liṅgaparāmarśaparā navīnanaiyāyikā yānti // 6217
iha sphuṭaṃ tiṣṭhati nātha kaṇṭakaḥ śanaiḥ śanaiḥ karṣa nakhāgralīlayā / iti cchalāt kācidalagnakaṇṭakaṃ padaṃ tadutsaṅgatale nyaveśayat // 6218
iha hi navavasante mañjarīpuñjareṇu- cchuraṇadhavaladehā baddhahelaṃ saranti / taralamalisamūhā hārihuṃkārakaṇṭhā bahulaparimalālīsundaraṃ sinduvāram // 6219
iha hi madhuragītaṃ rūpametad raso'yaṃ sphurati parimalo'sau sparśa eṣa stanānām / iti hṛtaparamārthairidriyairbhrāmyamāṇaḥ svahitakaraṇadhūrtaiḥ pañcabhirvañcito'smi // 6220
ihāneke satyaṃ vṛṣamahiṣameṣāḥ suturagā gṛhāṇi kṣudrāṇāṃ katipayatṛṇaireva sukhinaḥ / gajānāmāsthānaṃ madasalilajambālitabhuvāṃ tadeko vindhyādrervipinamathavā bhūpasadanam // 6221
ihāneke santaḥ satatamupakāriṇyupakṛtiṃ kṛtajñāḥ kurvanto jagati nivasanto'pi sudhiyaḥ / kiyantas te santaḥ sukṛtaparipākapraṇayino vinā svārthaṃ yeṣāṃ bhavati parakṛtyavyasanitā // 6222
ihāviśadyena pathātivakraḥ śāstraughaniṣyandasudhāpravāhaḥ / so'syāḥ śravaḥpatrayuge praṇālī- rekheva dhāvatyabhikarṇakūpam // 6223
ihaikaś cūḍālo'bhyajani kalaśād yasya sakalaiḥ pipāsorambhobhiś culukamapi no bhartumaśakaḥ / svamāhātmyaślāghāgurugahanagarjābhiramitaḥ kuṣitvā kliśnāsi śrutikuharamabdhe kimiti naḥ // 6224
ihaiva narakavyādheś cikitsāṃ na karoti yaḥ / gatvā nirauṣadhasthānaṃ sa rogī kiṃ kariṣyati // 6225
ihaiva bhuvane jātaṃ sattvasaṃsthāpanaṃ kṣamam / gṛhyate kimapi svasthair anyat kimapi jihmagaiḥ // 6226
ihodyāne sampratyahaha pariśiṣṭāḥ kramavaśād amī valmīkās te bhujagakulalīlāvasatayaḥ / gatās te vistīrṇastabakabharasaurabhyalaharī- parītavyomānaḥ prakṛtiguravaḥ ke'pi taravaḥ // 6227
ihopapattirmama kena karmaṇā kva vā prayātavyamito bhavediti / vicāraṇā yasya na vidyate smṛtau kathaṃ sa dharmapravaṇo bhaviṣyati // 6228
īkṣaṇadhyānasaṃsparśair matsyakūrmavihaṅgamāḥ / poṣayanti svakān putrān tadvat paṇḍitavṛttayaḥ // 6229
īkṣitopadiśatīva nartituṃ tatkṣaṇoditamudaṃ manobhuvam / kāntadantaparipīḍitādharā pāṇidhūnanamiyaṃ vitanvatī // 6230
īdṛśaṃ kārayen nyāsaṃ yena śreyo bhaviṣyati / anye'pi duṣṭamantreṇa na hiṃsanti kadācana // 6231
īdṛśaṃ nigadati priye dṛśaṃ saṃmadāt kiyadiyaṃ nyamīlayat / prātarālapati kokile kalaṃ jāgarādiva niśaḥ kumudvatī // 6232
īdṛśaṃ vyasanaṃ prāptaṃ bhrātaraṃ yaḥ parityajet / ko nāma sa bhavet tasya yameṣa na parityajet // 6233
īdṛśasya bhavataḥ kathametal lāghavaṃ muhuratīva rateṣu / kṣiptamāyatamadarśayadurvyāṃ kāñcidāma jaghanasya mahattvam // 6234
īdṛśe vyavahārāgnau mantribhiḥ paripātitāḥ / sthāne khalu mahīpālā gacchanti kṛpaṇāṃ daśām // 6235
īdṛśaiḥ śvetakākīyai rājñaḥ śāsanadūṣakaiḥ / apāpānāṃ sahasrāṇi hanyante ca hatāni ca // 6236
īpsitaṃ manasaḥ sarvaṃ kasya saṃpadyate sukham / daivāyattaṃ yataḥ sarvaṃ tasmāt saṃtoṣamāśrayet // 6237
īrṣyayā rakṣato nārīr dhik kulasthitidāmbhikān / smarāndhatvāviśeṣe'pi tathā naramarakṣataḥ // 6238
īrṣyayaiva samudvignāḥ puruṣād duṣṭacetasaḥ / atisaktāḥ palāyante śrīdhṛtismṛtikīrtayaḥ // 6239
īrṣyā kalahamūlaṃ syāt kṣamā mūlaṃ hi saṃpadām / īrṣyādoṣād vipraśāpam avāpa janamejayaḥ // 6240
īrṣyā kulastrīṣu na nāyakasya niḥśaṅkakelirna parāṅganāsu / veśyāsu caitad dvitayaṃ prarūḍhaṃ sarvasvametās tadaho smarasya // 6241
īrṣyād hi kupyate veśyā prasaṅgāc ca virajyate / stabdhātigamanāc cāpi dānādapi vilupyate // 6242
īrṣyāprasphuritādharoṣṭharuciraṃ vaktraṃ na me darśitaṃ sādhikṣepapadā manāgapi giro na śrāvitā mugdhayā / maddoṣaiḥ sarasaiḥ pratāpitamanovṛttyāpi kopo'nayā kāñcyā gāḍhatarāvabaddhavasanagranthyā samāveditaḥ // 6243
īrṣyābhayakrodhasamanvitena lubdhena rugdainyanipīḍitena / vidveṣayuktena ca sevyamānam annaṃ na samyak paripākameti // 6244
īrṣyāmalaṃ khaleṣvāste viṣamāśīviṣeṣviva // 6245
īrṣyāroṣajvalito nijapatisaṅgaṃ vicintayaṃs tasyāḥ / cyutavasanajaghanabhāvana- sāndrānandena nirvāmi // 6246
īrṣyā lobho madaḥ prītiḥ krodho bhītiś ca sāhasam / pravṛtticchidrahetūni kārye sapta budhā jaguḥ // 6247
īrṣyī ghṛṇī tvasaṃtuṣṭaḥ krodhano nityaśaṅkitaḥ / parabhāgyopajīvī ca ṣaḍete nityaduḥkhitāḥ // 6248
īśaḥ karasthīkṛtakāñcanādriḥ kuberamitraṃ rajatācalasthaḥ / tathāpi bhikṣāṭanamasya jātaṃ vidhau śiraḥsthe kuṭile kutaḥ śrīḥ // 6249
īśānotthaiḥ śakunaiś corā grāmaṃ praviśya na labhante / na ca rogārto jīvati svastho'pyasvāsthyamāpnoti // 6250
īśānotthaiḥ śakunair viśeṣataḥ śūramaṇḍalākrāntaiḥ / ripuveṣṭita iva dūraṃ tyaktvā sthānaṃ palāyeta // 6251
īśe padapraṇayabhāji muhūrtamātraṃ prāṇapriye'pi kuru mānini mā prasādam / jānātu matpatirasau padayornatānām asmādṛśāmapi manorathabhaṅgaduḥkham // 6252
īśo daṇḍasya varuṇo rājñāṃ daṇḍadharo hi saḥ / īśaḥ sarvasya jagato brāhmaṇo vedapāragaḥ // 6253
īśo duratyayaḥ kāla iti satyavatī śrutiḥ / vṛddhānāmapi yad buddhir bālavākyairvibhidyate // 6254
īśvaraḥ sa jagatpūjyaḥ sa vāgmī caturānanaḥ / yasyāsti draviṇaṃ loke sa eva puruṣottamaḥ // 6255
sa evāhṛdayo rāhur alasaḥ sa śanaiścaraḥ / vakraḥ kujanmā satataṃ vittaṃ yasya na vidyate // 6256
īśvaraḥ sarvabhūtānāṃ hṛddeśe'rjuna tiṣṭhati / bhrāmayan sarvabhūtāni yantrārūḍhāni māyayā // 6257
īśvaragṛhamidamatra hi viṣaṃ ca vṛṣabhaś ca bhasma cādriyate / yas tu na viṣaṃ na vṛṣabho na bhasma tasyātra kā gaṇanā // 6258
īśvaraparigrahocita- moho'syāṃ madhupa kiṃ mudhā patasi / kanakābhidhānasārā vītarasā kitavakalikeyam // 6259
īśvaramārādhayato vigalitamānasya labdhamaiśvaryam / sphuṭameva bhavati laghimā garimāpi kathaṃ na jānīmaḥ // 6260
īśvarasevā sulabha- nyakkārā durlabhotkarṣā / ciraparicaryā viphalā nirmālyā niṣkramo'pi nirayāya // 6261
īśvarasya jagat kṛtsnaṃ sṛṣṭimākulayannimām / asti yo'strīkṛtastrīkas tasya vairaṃ smaranniva // 6262
īśvarāḥ piśunāñ śaśvad bibhratīti kimadbhutam / prāyo nidhaya evāhīn dvijihvān dadhatetarām // 6263
īśvarāṇāṃ vacaḥ satyaṃ tathaivācaritaṃ kvacit / teṣāṃ yat svavacoyuktaṃ buddhimāṃs tat samācaret // 6264
īśvarāṇāmidaṃ tantraṃ prāyeṇautsukyamāvahet / yatas tiraścāṃ caritair nītimārgaḥ pradarśyate // 6265
īśvarāt samabhūd rudro jyotirmaya umāpatiḥ / rudrād viṣṇurabhūdādyas trailokyaparipālakaḥ // 6266
īśvarānugṛhīto hi kaścid bālo'pi śāmyati / vṛddho'pi na śamaṃ yāti kaścit kāpuruṣaḥ punaḥ // 6267
īśvarā bhūridānena yal labhante phalaṃ kila / daridras tacca kākiṇyā prāpnuyāditi na śrutiḥ // 6268
īśvareṇa samaṃ prītir na me lakṣmaṇa rocate / gatasya gauravaṃ nāsti āgatasya dhanakṣayaḥ // 6269
īśvaroktād dhanurvedād vyāsasyāpi subhāṣitāt / padānyākṛṣya racito granthaḥ saṃkṣepato mayā // 6270
īṣatkampapayodharaṃ gurukaṭīprauḍhaprahārādbhutaṃ svidyadbhālamanekahāsyasarasaṃ saṃkathyapādavyatham / vāraṃvāramuraḥprapātasubhagaṃ saṃdaśyamānādharaṃ kiṃciddattanitambadeśanakharaṃ dhanyo rataṃ sevate // 6271
īṣattuṣāraiḥ kṛtaśītaharmyaḥ suvāsitaṃ cāruśiraḥ sacampakaiḥ / kurvanti nāryo'pi vasantakāle stanaṃ sahāraṃ kusumairmanoharaiḥ // 6272
īṣatprakaṭito mandas tīkṣṇas tu pulakādibhiḥ / sa tu tīkṣṇataraḥ śvāsaśoṣitāvayavo'tra yaḥ // 6273
īṣadavaśiṣṭajaḍimā śiśire gatamātra eva ciramaṅgaiḥ / navayauvaneva tanvī niṣevyate nirbharaṃ vāpī // 6274
īṣadāyacchamāno'pi siṃho mattānapi dvipān / nihanti balavāṃs tasmāt saṃdheyaḥ śivamicchatā // 6275
īṣadvakritapakṣmapaṅktibhiranākūtasmitairvīkṣit aiḥ etaireva tavādya sundari karakroḍe jagad vartate / antaḥ pāṃsulahemaketakidaladroṇīdurāpaśriyo dormūlasya nivedanādiha punaḥ krūre kimākāṅkṣasi // 6276
īṣannāsānikocaḥ kharamukharasukhaprekṣaṇaṃ hāsaleśaḥ svābodhādaprasādadhvananamasadavadyoktihelāvahelā / maunavyāsaṅgavārtāntarapararuciraślokapāṭhāda yas te soḍhavyāḥ ke kiyantaḥ śiva śiva kavite kucchalā matsarāṇām // 6277
īṣanmīlitadṛṣṭi mugdhavilasatsītkāradhārāvaśād avyaktākulakelikākuvikasaddantāṃśudhautādharam / śāntastabdhapayodharaṃ bhṛśapariṣvaṅgāt kuraṅgīdṛśo harṣotkarṣavimuktaniḥsahatanordhanyo dhayatyānanam // 6278
īṣanmīlitalocanā ślathasamastāṅgā śramodvejitā niśvāsaprathamā viratnarasanā saṃtyaktakaṇṭhasvanā / prodyatkāmajalā kalāsu kuśalā nirlajjayā kāminī kāntā kālavaśāt priyasya vaśagā jātā ratānte kṣaṇam // 6279
īṣanmīlitalolalocanayugaṃ vyāvartitabhrūyugaṃ saṃdaṣṭādharavedanāpraṇayinaṃ mā meti mandākṣaram / tanvaṅgyāḥ suratāvasānasamaye dṛṣṭaṃ mayā yanmukhaṃ svedārdrīkṛtapāṇḍugaṇḍayugalaṃ tat kena vismaryate // 6280
īṣallabdhapraveśo'pi snehavicchedakārakaḥ / kṛtakṣobho narīnarti khalo manthānadaṇḍavat // 6281
īṣallomaśabhāvabhāñji kapiśaśyāmānubandhacchavī- liptatvañci cakorakīraharitonmeṣīṇi māṣīlatāḥ / etās tarkaya bālavānaravadhūhastāṅgulīlabdhrima- spardhāvanti phalāni bibhrati parīṇāmābhirāmaśriyaḥ // 6282
īhamānaḥ samārambhān yadi nāsādayed dhanam / ugraṃ tapaḥ samārohen na hyanuptaṃ prarohati // 6283
dānena bhogī bhavati medhāvī vṛddhasevayā / ahiṃsayā ca dīrghāyur iti prāhurmanīṣiṇaḥ // 6284
īhā dhanasya na sukhā labdhvā cintā ca bhūyasī / labhdanāśo yathā mṛtyur labhdaṃ bhavati vā na vā // 6285
uktaṃ ca vakṣyamānaṃ ca bhartsanaṃ tiryagīkṣaṇam / kvacid yathārthakathanaṃ vyākhyā tantrasya ṣaḍvidhāḥ // 6286
uktaṃ durvacanaṃ mayā na subhage hāsye'pi duḥkhapradaṃ tyaktvā tvāmapi bhāṣitairapi mayā nānyā ganā lālitā / tvāmekāmanavadyabhūṣaṇabharaiḥ saṃbhāvayāmi tvayā he niṣkāraṇakopane vada kṛtaḥ kopaḥ kimarthaṃ mayi // 6287
uktaṃ parasyāmiṣatām anuktaṃ yātyadṛśyatām / hṛdaye śalyatāṃ dhatte nidhane dhanināṃ dhanam // 6288
uktaṃ yat kṛpaṇaṃ vaco viracito bhūyān vasūnāṃ vyayaḥ soḍhāḥ kiṃ ca viyogavajratatayo dūtī muhuḥ preṣitā / baddho'yaṃ praṇayāñjalirvinihite bāṣpāmbudhaute dṛśau niṣpīyādharapallavaṃ mṛgadṛśaḥ sarve sakhe vismṛtam // 6289
(uttas) te rudhireṇāhaṃ spṛṣṭaṃ te mastakaṃ mayā / ityetāñ śapathān kṛtvā sā vai gamyā punaḥ punaḥ // 6290
uktā gacchati lajjitā viramati premṇā manāgikṣate keśāṃlluñcati jṛmbhaṇaṃ racayati prastauti gāthāṃ muhuḥ / āli gatyaparāṃ virauti paruṣaṃ cumbatyasau bālakaṃ gātraṃ bhañjati jṛmbhate vihasati pratyuttaraṃ yācate // 6291
dormūlaṃ khalu darśayet stanayuge vastraṃ samālambate a guṣṭhena likhenmahīṃ smitamukhī vrīḍāṃ vidhatte mṛṣā / dantenādharapallavaṃ vidaśati vyaktaṃ tathā bhāṣate bhāvairebhiriha sphuṭaṃ mṛgadṛśāṃ jñeyo'bhilāṣaḥ sadā // 6292
uktā bravīṣi surataṃ na mayā niśāyās tvaṃ dauṣṭavena gajagāmini lajjayā vā / tāmbūlakajjalakucāmayacihnacitraṃ tat saṃnivedayati māṃ ramaṇottarīyam // 6293
uktirnānyā sphurati niyataṃ dhyānamanyanna cāste paśyatyanyaṃ na khalu nayanaṃ na śravo'pi śṛṇoti / śyāmaṃ śyāmaṃ pathiṣu cakitaṃ rītiretādṛśī no vṛndāraṇye ciraparicitāḥ ke na jīvanti nāryaḥ // 6294
uktena bahunā kiṃ vā kiṃ kṛtaiḥ śapathairghanaiḥ / vadāmi satyamevaitat tvameva mama mānase // 6295
uktvānṛtaṃ bhaved yatra prāṇināṃ prāṇrakṣaṇam / anṛtaṃ tatra satyaṃ syāt satyamapyanṛtaṃ bhavet // 6296
kāminīṣu vivāheṣu gavāṃ muktau tathaiva ca / brāhmaṇānāṃ vipattau ca śapathairnāsti pātakam // 6297
ugragrāhamudanvato jalamatikrāmatyanālambane vyomni bhrāmyati durgamaṃ kṣitibhṛtām prāgbhāramārohati / kīrṇaṃ yāti viṣākulairahikulaiḥ pātālamekākinī kīrtiste nayanābhirāma kṛtakaṃ manye bhayaṃ yoṣitām // 6298
ugratvaṃ ca mṛdutvaṃ ca samayaṃ vīkṣya saṃśrayet / andhakāramasaṃhṛtya nogro bhavati bhāskaraḥ // 6299
ugrarūpaṃ kucadvandvaṃ hāraga gādharaṃ tava / candracūḍaṃ kariṣyāmi kuru tāvad digambaram // 6300
ugrābhiṣa gamanuṣa gi parasya duḥkhaṃ hantāślathaṃ vyathayati prasabhārdrabhāvam / baddhaḥ sarojakuhare virahārtanādaiś cakrābhidhasya madhupo'dhikameti dainyam // 6301
ugrāvagrāhamagnā kuśadhuvanadhutādhoraṇāsphālitā gaiḥ pratyagroddaṇḍaśuṇḍoḍḍamaraṇasamaratrastadi nā gacakraiḥ / ālokyālokya śailānurucaraṇaraṇacchṛ khalāghaṭṭayadbhir yasyāśābhittijeturmadakalakaribhiḥ kvāpi na prāpi ra gaḥ // 6302
ugraiḥ śāpairupahatibhiyā rakṣasā dūramuktāḥ dagdhuṃ yogyā hutavahamapi tvatpriyāvarṇaśuddhāḥ / utpaśyantyo janakatanayātejasaiva svarakṣāṃ rodhaṃ yasyāmanuvidadhate lokapālāvarodhāḥ // 6303
ucitaṃ gopanamanayoḥ kucayoḥ kanakādrikāntitaskarayoḥ / avadhīritavidhumaṇḍala- mukhamaṇḍalagopanaṃ kimiti // 6304
ucitaṃ nāma nāra gyāṃ ketakyāmapi kaṇṭakāḥ / rasagandhojjhite kiṃ te kaṇṭakāḥ kaṇṭakārike // 6305
ucitaṃ bandhanamanayoḥ kucayugayoḥ kevalaṃ tanvi / yuvajanamānasahāṭaka- cauravidhau paśyatoharayoḥ // 6306
ucitaḥ praṇayo varaṃ vihantaṃ bahavaḥ khaṇḍanahetavo hi dṛṣṭāḥ / upacāravidhirmanasvinīnāṃ na tu pūrvābhyadhiko'pi bhāvaśūnyaḥ // 6307
ucitakarma tanoti na saṃpadām itaradapyasadeva vivekinām / iti nirastasamastasukhānvayaḥ kathamato na viṣīdatu paṇḍitaḥ // 6308
ucitaguṇotkṣiptā api purato'pi niveśite suvarṇalave / jhagiti patanti mukhena prakaṭapramadā yathā ca tulāḥ // 6309.1
ucitavyayaśīlasya kṛśatvamapi śobhate / dvitīyaścandramā vandyo na vandyaḥ pūrṇacandramāḥ // 6309.2
ucitāmupāsya rucitām abhidhehi giraṃ nirantarāvahitaḥ / apyāyatimati puruṣe prabhuṇā kaluṣeṇa bhūyate kathite // 6310
ucitena vicāreṇa cārutāṃ yānti sūktayaḥ / vedyatattvāvabodhena vidyā iva manīṣiṇām // 6311
uccaṃ pradeśaṃ bhaṣaṇo'dhiruhya bhaṣatyabhīkṣṇaṃ ravimīkṣamāṇaḥ / yadā tadānīmacireṇa vṛṣṭir ambhodamuktā bhavati prabhūtā // 6312
uccaḥ satphalado yathāyamahamapyetādṛgetāvatā spardhāṃ manda madoddhataḥ svajanakenārkeṇa mā mā kṛthāḥ / dūrādeva bhavādṛśo'sya mahasā dhvastāḥ samastāḥ svayaṃ naivecchatyayamatyayaṃ guṇisakhaḥ kasyāpi tejonidhiḥ // 6313
uccakucakumbhanihito hṛdayaṃ cālayati jaghanalagnāgraḥ / atinimnamadhyasaṃkrama- dārunibhas taruṇi tava hāraḥ // 6314
uccāt pradeśādavatīrya nimnaṃ yo yāti vāmo'tha sukhaprado'sau / nimnapradeśāt punaruccadeśaṃ yakṣo vrajan dakṣiṇago'pi śastaḥ // 6315
uccāraṇajño'tha girāṃ dadhānam uccā raṇatpakṣigaṇās taṭīs tam / utkaṃ dharaṃ draṣṭumavekṣya śaurim utkaṃ dharaṃ dāruka ityuvāca // 6316.1
uccārūḍhairnarairātmā rakṣaṇīyo'tiyatnataḥ / dūrārohaparibhraṃśavinipātaḥ suduḥsahaḥ // 6316.2
uccāvacaṃ jagaddauḥsthyam eka eva niṣedhati / praviṣṭamātro nṛpatiḥ prapañcamiva naḥ śrutiḥ // 6317
uccāvacaṃ na kuruta svanitaṃ pata gās tūrṇaṃ mukhāni paśavo mukulīkurudhvam / karṇaṃ pradāya rasikāḥ kalayantu harṣaṃ tāraṃ tanoti raṇitaṃ taruṇaḥ piko'yam // 6318
uccāvacakarānyāyyāḥ pūrvarājñāṃ yudhiṣṭhira / yathā yathā na hīyeraṃs tathā kuryān mahīmatiḥ // 6319
uccāvacāni jananāni bhavanti yāvat karmāṇi tāvadakhilāni layaṃ na yānti / tat karmamūlahananāya yatadhvamāryā yāvacchiro na viramej jalabandharogaḥ // 6320
uccāsanagato nīcaḥ nīca eva na cottamaḥ / prasādaśikharastho'pi kākaḥ kiṃ garuḍāyate // 6321
uccityaṃ prathamamadhaḥ sthitaṃ mṛgākṣī puṣpaughaṃ śritaviṭapaṃ grahītukāmā / āroḍhuṃ caraṇamadādaśokayaṣṭer āmūlaṃ punarapi tena puṣpito'sau // 6322
uccīkṛtagrīvamaho mudhaiva kiṃ yācase cātakapota megham / atyūrjjitaṃ garjjitamātramasminn ambhodhare bindulavas tu dūre // 6323
uccīyante sma veśmanyaśanavirahite yatnataḥ śrotriyāṇāṃ yatra śyāmākabījānyapi caṭakavadhūcañcukoṭicyutāni / yasmin dātaryakasmāc caṭulavaṭukarākṛṣṭamuktāvacūla- bhraṣṭās tatraiva dṛṣṭā yuvatibhiralasaṃ ghūrṇitā muktikaughāḥ // 6324
uccaiḥ kalyāṇavāhī karajitavasudhaḥ sarvadā pūrṇakāmo vikhyātaḥ karṇavṛttyā na ca vacasi kaṭuścitrapākānubhāvī / koṣāpekṣī parasmāducitabahukathas tatparaḥ puṇyaloke citraṃ rājādhirāja tvamiva tava ripus tatra kampaṃ pratīmaḥ // 6325
uccaiḥ kumbhaḥ kapiśadaśano bandhuraskandhasaṃdhiḥ snigdhātāmradyutinakhamaṇirlambavṛttoruhastaḥ / śūraḥ saptacchadaparimalaspardhidānodako'yaṃ bhadraḥ sāndradrumagirisarittīracārī karīndraḥ // 6326
uccaiḥ padamadhitiṣṭhaṃl lokas tattveṣu muhyati prāyaḥ / viṣayamapi paśyati samaṃ parvataśikharāgramārūḍhaḥ // 6327
uccaiḥ prakathanaṃ hāsaḥ ṣṭhīvanaṃ kutsanaṃ tathā / jṛmbhaṇaṃ gātrabha gaṃ ca parvasphoṭaṃ ca varjayet // 6328
uccaiḥ ṣṭhīvanamutkaṭaprahasitaṃ śayyāsanotsarpaṇaṃ gātrāsphoṭanajṛmbhaṇāni sulabhadravyārthasaṃprārthanam / bālāli ganacumbanānyabhimukhe sakhyāḥ samālokanaṃ dṛkpātaśca parā mukho guṇakathā karṇasya kaṇḍūyanam // 6329
uccaiḥ sthānakṛtodayairbahuvidhairjyotirbhirudyatprabhaiḥ śukrādyaiḥ kimamībhiratra vitathāṃ prauḍhiṃ dadhānairapi / yāvallokatamopahena bhavatā lakṣmīrna vistāryate tāvaccandra kathaṃ prayāti paramāṃ vṛddhiṃ sa ratnākaraḥ // 6330
uccaiḥsthitīnāṃ viduṣāṃ padamāroḍhumicchavaḥ / satsubhāṣitasopānasevinaḥ santu sādhavaḥ // 6331
uccairadhyayanaṃ ciraṃtanakathāḥ strībhiḥ sahālāpanaṃ tāsāmarbhakalālane ratiratho tatpākamithyāstutiḥ / putrabhrātṛjanāśiṣaḥ subhagatāyogyatvasaṃkīrtanaṃ svānuṣṭhānakathābhivādanavidhirbhikṣoguṇā dvādaśa // 6332
uccairadhyayanaṃ purātanakathāḥ strībhiḥ sahālāpanaṃ tāsāmarbhakalālanaṃ patinutis tatpākamithyāstutiḥ / ādeśasya karāvalambanavidhiḥ pāṇḍityalekhakriyā horāgāruḍamantratantrakavidhirbhikṣoguṇā dvādaśa // 6333
uccairuccaratu ciraṃ cīrī vartmani taruṃ samāruhya / digvyāpini śabdaguṇe śa khaḥ saṃbhāvanā bhūmiḥ // 6334.1
uccairuccaritavyaṃ yat kiṃcidajānatāpi puruṣeṇa / mūrkhā bahu manyante viduṣāmapi saṃśayo bhavati // 6334.2
uccairuccaiḥśravās tena hayaratnamahāri ca / dehabaddhamivendrasya cirakālārjitaṃ yaśaḥ // 6335
uccairuccaistarāmicchan padānyāyacchate mahān / nīco nīcaistarāṃ yāti nipātabhayaśa kayā // 6336
uccairuḍḍīyamānā natimante vahati yā tu gacchantī / yacciralabhyamathālpaṃ tatsā bahu yacchati tvaritam // 6337
uccairuttālakheladbhujavanapavanoddhūtaśailaughapāta- sphārodañcatpayodhiprakaṭitamakuṭasvardhunīsaṃgamāni / jīyāsus tāṇḍavāni sphuṭavikaṭajaṭākoṭisaṃghaṭṭabhūri- bhraśyannakṣatracakravyavahitasumanovṛṣṭipātāni śaṃbhoḥ // 6338
uccairuttālagaṇḍasthalabahulagaladdānapānapramatta- sphītālivrātagītiśrutividhṛtikalonmīlitārdhākṣi pakṣmā / bhaktapratyūhapṛthvīruhanivahasamunmūlanoccairudañcac- chuṇḍādaṇḍāgra ugrārbhaka ibhavadano vaḥ sa pāyādapāyāt // 6339
uccairudghoṣya jetavyaṃ madhyasthaścedapaṇḍitaḥ / paṇḍito yadi tatraiva pakṣapāto'dhiropyatām // 6340
uccairunmathitasya tena balinā daivena dhikkarmaṇā lakṣmīmasya nirasyato jalanidherjātaṃ kimetāvatā / gāmbhīryaṃ kimayaṃ jahāti kimayaṃ puṣṇāti nāmbhodharān maryādāṃ kimayaṃ bhinatti kimayaṃ na trāyate vāḍavam // 6341
uccaireṣa taruḥ phalaṃ ca pṛthulaṃ dṛṣṭvaiva hṛṣṭaḥ śukaḥ pakvaṃ śālivanaṃ vihāya jaḍadhīs tāṃ nālikerīṃ gataḥ / tāmāruhya bubhukṣitena manasā buddhiḥ kṛtā bhedane āśā tasya na kevalaṃ vigalitā cañcūrgatā cūrṇatām // 6342
uccairdaivādiha paśupatau bhūṣaṇībhūya tiṣṭhan kālavyāla prathayasi phaṇāṃ bhīṣaṇāṃ tāvadeva / deve dūrādavinayabhayād yāvadevaṃ garutmān kopāṭopaṃ kathamapi tirobhāvayan maunamāste // 6343
uccairniṣādagāndhārau nīcairṛṣabhadhaivatau / śeṣāstu svaritā jñeyāḥ ṣaḍjamadhyamapañcamāḥ // 6344
uccairbrahmāṇḍakhaṇḍadvitayasahacaraṃ kumbhayugmaṃ dadhānaḥ pre khannāgāripakṣapratibhaṭavikaṭaśrotratālābhirā maḥ / devaḥ śaṃborapatyaṃ bhujagapatitanusparddhivarddhiṣṇuhastas trailokyāścaryamūrtiḥ sa jayati jagatāmīśvaraḥ kuñjarāsyaḥ // 6345
uccairmahārajatarājivirājitāsau durvarṇabhittiriha sāndrasudhāsavarṇā / abhyeti bhasmaparipāṇḍuritasmarārer udvahnilocanalalāmalalāṭalīlām // 6346
uccairyadyasti manaḥ kiṃ vipadā saṃpadā gantrī / puruṣasya manasi bhagne magnevāpatsu lakṣyate lakṣmīḥ // 6347
uccairyo madhupānalubdhamanasāṃ bhṛ gā ganānāṃ gaṇair udgīto racitālayaḥ khagakulairdeśāntarādāgataiḥ / āsīd yaśca niṣevito'dhvagaśatairgrīṣmoṣmatānticchide so'yaṃ saṃprati durmadena dalitaś chāyātarurdantinā // 6348
uccaistanantamabhigamya ghanaṃ tavāham abhyāgato'smyatithireṣa payodharārthī / vaktuṃ trapā tadapi vacmi vidūrabandhoḥ kāṭhinyamasti ca payodharayormamāpi // 6349
uccaistarāṃ matsariṇo'pi lokāḥ kurvanti saṃsatsu puraḥ praśaṃsām / na paṇḍitarviśvasitavyamatra tatsauhṛdaṃ yat kriyate parokṣam // 6350
uccaistarādambaraśailamauleś cyuto ravirgairikagaṇḍaśailaḥ / tasyaiva pātena vicūrṇitasya saṃdhyārajorājirihojjihīte // 6351
uccau kucau kṛśatarā ca kaṭirgabhīro nābhiḥ samunnatataraṃ ca nitambabimbam / nimnonnateti sudṛśaḥ subhage śarīre magnaṃ mano mama na māṃ punarabhyupaiti // 6352
ucchanneva kalau vṛṣasya caraṇaśreṇī navīnāṃ punas tāṃ nirmāya kṛtas tvayā punarapi nyastaḥ padasyandanaḥ / bhindānaistaraṇiṃ tvadastraniyatairetatkilodīritaṃ śrutvānūrurasau vihāya mihiraṃ tvāṃ deva seviṣyate // 6353
ucchalan matsyapucchāgradaṇḍapātahatārṇasi / jagadudyānamambhodhāv unmamajja mamajja ca // 6354
ucchāstrapadavinyāsaḥ sahasaivābhisaṃpataḥ / śatrukha gamukhagrāsam agatvā na nivartate // 6355
ucchidyate dharmavṛttam adharmo vartate mahān / bhayamāhurdivārātraṃ yadā pāpo na vāryate // 6356
ucchidrāṇi digambarasya vasanānyardhā ginassvāmino ratnālaṃkṛtibhirviśoṣitavapuḥśobhāśataṃ subhruvaḥ / paurāḍhyāśca purīḥ śmaśānavasaterbhikṣābhujo'pyakṣamā lakṣmīṃ na vyatanod daridrabharaṇeṣvajño hi senānvayaḥ // 6357
ucchinnāśrayakātareva kulaṭā gotrāntaraṃ śrīrgatā tāmevānugatā gatānugatikāstyaktānurāgāḥ prajāḥ / āptairapyanavāptapauruṣaphalaiḥ kāryasya dhūrujjhitā kiṃ kurvantvathavottamā garahitaira gairiva sthīyate // 6358
ucchiṣṭaṃ karakharparaṃ pathi gataṃ mūrkhairjaḍairdhikkṛtaṃ viprais tattvavicintakairmanasi taṃ svātmaprabodhe kṛtam / nṛtyantaṃ ca digambaraṃ ca jaṭilaṃ bālaiśca muktaṃ jaḍaṃ ḍimbhaścopahasanti catvarapathe dattvā muhus tālikāḥ // 6359
ucchiṣṭaṃ śivanirmālyaṃ vamanaṃ śavakarpaṭam / kākaviṣṭhāsamutpannāḥ pañcaite'tipavitrakāḥ // 6360
ucchiṣṭo na spṛśet kha gaṃ niśikuryānna śīrṣake / divā ca pūjayedenaṃ gandhamālyādisaṃpadā // 6361
ucchīrṣe padakaṃ kṛtvā yadi śete śunas tadā / āgacchadvallabhaṃ vakti tadveśmanyacirādapi // 6362
ucchūnāruṇamaśruṇirgamavaśāc cakṣurmanā mantharaṃ soṣmaśvāsakadarthitādhararucirvyastālakā bhrūbhuvaḥ / āpāṇḍuḥ karapallave ca nibhṛtam śete kapolasthalī mugdhe kasya tapaḥphalaṃ pariṇataṃ yasmai taveyaṃ daśā // 6363
ucchṛ kalena nirapekṣatayonmadena yenākulīkṛtamidaṃ kariṇā babhūva / dattvā padaṃ śirasi hastipakārbhakeṇa mandaḥ kathaṃ gamita eṣa vaśaṃ prasahya // 6364
ucchedanaṃ cāpacayaḥ pīḍanaṃ karśanaṃ tathā / iti vidyāvidaḥ prāhuḥ śatrau vṛttaṃ caturvidham // 6365
ucchedyamapi vidvāṃso vardhayantyarimekadā / guḍena vardhitaḥ śleṣmā yato niḥśeṣatāṃ vrajet // 6366
ucchmaśrurvyāttavaktraḥ pravitatarasanāpallavālīḍhasṛkkā pi gograbhrāntanetraḥ pulakitataralottānalā gūlanālaḥ / kutrāpyaklāntigāmī kvacidatipihitaḥ kvāpi tu gāgramātraś citravyāghro'yamāptuṃ pramadavanamṛgītarṇakāṃstūrṇameti // 6367
ucchrāyo janabhīti heturadhikaṃ vaikṛtyamudgrīvatā sarvatra pratiparvavikramabhavaḥ krūro marurjanmabhūḥ / yasyoccaiḥ kaṭukaṇṭakapraṇayitā dhik kaṣṭamuṣṭre paśau tasmin rājaparigrahaḥ sa ca mahāśabdadvayībhājanam // 6368
ucchvasan maṇdalaprāntarekhamābaddhakuḍmalam / aparyāptamuro vṛddheḥ śaṃsatyasyāḥ stanadvayam // 6369
ucchvāsaḥ khaṇḍakhaṇḍastaralitahṛdaye mūkatāṃ bhūṣaṇānām uktipratyuktibandho'pyabhinayavihitaḥ pāṃsulā bhūḥ suśayyā / tūṣṇīmeva prasādānunayanakalahāś cumbanaṃ śabdaśūnyaṃ yatraitat svasti tasmai nibhṛtanidhuvanāyeti nāndī namo'stu // 6370
ucchvāsayantyaḥ ślathabandhanāni gātrāṇi kandarpasamākulāni / samīpavartiṣvadhunā priyeṣu samutsukā eva bhavanti nāryaḥ // 6371
ucchvāsahikkāśayanā gabha ga- viṣṭhāvamiśvāsavijṛmbhaṇāni / vaktraṃ śuno'rdhonmiṣitāṃ ca dṛṣṭiṃ dyute praśaṃsanti ca vāmaceṣṭam // 6372
ucchvāsāvadhayaḥ prāṇāḥ sa cocchvāsaḥ samīraṇaḥ / samīraṇāccalaṃ nāsti yat prāṇiti tadadbhutam // 6373
ucchvāso'pi na niryāti bāṇe hṛdayavartini / kiṃ punarvikaṭāṭopa padabandhā sarasvatī // 6374
ucyatāṃ sa vacanīyamaśeṣaṃ neśvare paruṣatā sakhi sādhvī / ānayainamanunīya kathaṃ vā vipriyāṇi janayannanuneyaḥ // 6375
ucyamāno'valambeta paramarmaṇi mūkatām / svakarmaṇi tu bādhiryasthairyamādhuryasoṣmavān // 6376
ujjāgaritabhrāmita- danturadalaruddhamadhukaraprakare / kāñcanaketaki mā tava vikasatu saurabhyasaṃbhāraḥ // 6377
ujjāḍite yadā grāme gacchatāṃ dakṣiṇasvarāḥ / śrgālās taṃ punaḥ sthānaṃ kathayanti karasthitam // 6378
ujjṛmbhate kumudinīsukṛtaṃ mṛgā ko viṣvagvikīrṇaparipāṭalaraśmidaṇḍaḥ / utsūtavidrumakulo jaladhes tara gād utkṣipyamāṇa iva kaścana rājakambuḥ // 6379
ujjṛmbhānanamullasatkucataṭaṃ loladbhramadbhrūlataṃ svedāmbhaḥsnapitā gayaṣṭi vigaladvrīḍaṃ saromāñcayā / dhanyaḥ ko'pi yuvā sa yasya vadane vyāpāritāḥ sāṃprataṃ mugdhe dugdhamahābdhiphenapaṭalaprakhyāḥ kaṭākṣacchaṭāḥ // 6380
ujjvalaṃ saralaṃ caiva vakramāraktameva ca / netraṃ caturvidhaṃ proktaṃ tasya bhāvāḥ pṛthak pṛthak // 6381
ujjvalam mitrasaṃyoge saralaṃ putradarśane / vakraṃ ca kāminībhoge āraktaṃ śatrudarśane // 6382
ujjvalaguṇamabhyuditaṃ kṣudro draṣṭuṃ na kathamapi kṣamate / dagdhvā tanumapi śalabho dīpraṃ dīpārciṣaṃ harati // 6383
ujjvalacampakamukulā- śa kitayā yaḥ pradīpakaṃ spṛśati / kajjalakala kadāhaṃ muktvānyat tasya kiṃ ghaṭatām // 6384
ujjvalālokayā snigdhā tvayā tyaktā na rājate / malīmasamukhī vartiḥ pradīpaśikhayā yathā // 6385
ujjhatī śucimivāśu tamisrām antikaṃ vrajati tārakarāje / dikprasādaguṇamaṇḍanamūhe raśmihāsaviśadaṃ mukhamaindrī // 6386
ujjhantyaḥ svarṇakāñcīrjhaṇiti raśanayā campakanyāsamayyā tanvatyastārahārān vicakilakalikāpaṃktimudrāvalībhiḥ / kiṃ cāśokapravālairaruṇamaṇimayān saṃtyajantyo'vataṃsān utkīrṇāḥ kāmabāṇairiva hṛdi suhṛdo vallabhānāṃ babhūvuḥ // 6387
ujjhitavṛṣayogā api ratisamaye naraviśeṣanirapekṣāḥ / kṛṣṇaukābhiratā api hiraṇyakaśipupriyāḥ satatam // 6388
ujjhitasaubhāgyamada- sphuṭayācñāna gabhītayoryūnoḥ / akalitamanasorekā dṛṣṭirdūtī nisṛṣṭārthī // 6389
ujjhitāhamiti vatsa na dūye rāghaveṇa kuladūṣaṇabhītyā / kā tvamityabhihite bata vanyān śrāvaye kimiti muhyati cetaḥ // 6390
ujjhitvā diśamambaraṃ varataraṃ vāso vasānaściraṃ hitvā vāsarasaṃ punaḥ pitṛvane kailāsaharmyāśrayaḥ / tyaktvā bhasma kṛtā garāganicayaḥ śrīkhaṇḍasāradravair devaḥ pātu himādrijāpariṇayaṃ kṛtvā gṛhasthaḥ śivaḥ // 6391
uḍugaṇaparivāro nāyako'pyauṣadhīnām ayamamṛtaśarīraḥ kāntiyukto'pi candraḥ / bhavati vigataraśmirmaṇḍalaṃ prāpya bhānoḥ parasadananiviṣṭaḥ ko laghutvaṃ na yāti // 6392
uḍuparivṛḍhaḥ patyā muktāmayaṃ yadapīḍayad yadapi bisinīṃ bhānorjāyāṃ jahāsa kumudvatī / tadubhaya mataḥ śa ke sa kocitaṃ nijaśa kayā prasarati navārke karkandhūphalāruṇarocaṣi // 6393
uḍupariṣadaḥ kiṃ nārhatvaṃ niśaḥ kimu naucitī patiriha na yad dṛṣṭas tābhyāṃ gaṇeyarucīgaṇaḥ / sphuṭamuḍupaterāśmaṃ vakṣaḥ sphuranmalināśmana- cchavi yadanayorvicchede'pi drutaṃ bata na drutam // 6394
uḍurājamukhī mṛgarājakaṭir gajarājavirājitamandagatiḥ / yadi sā vanitā hṛdaye nihitā kva japaḥ kva tapaḥ kva samādhiratiḥ // 6395
uḍḍāyitaḥ pūrvadiśā krameṇa prakāśara gaḥ pṛthulaḥ pataṇgaḥ / pāre viyadvicyutaraśmirarvāk patannidānīṃ kṣapito'staśaile // 6396
uḍḍīnaṃ vihagairmṛtaṃ jalacaraiḥ kṣmāntargataṃ kacchapaiḥ pāṭhīnaiḥ pṛthupa kapīṭhaluṭhanādyasmin muhurmūrcchitam / tasminneva sarasyakālajaladenāgatya tacceṣṭitaṃ yenākumbhanimagnavanyakariṇāṃ yūthaiḥ payaḥ pīyate // 6397
uḍḍīnā guṇapatriṇaḥ sukhaphalānyārād vikīrṇānyadhaḥ paryastāḥ parito yaśastabakitāḥ saṃpallatāpallavāḥ / prāgevāpasṛtaḥ pramodahariṇaścchāyā kathāntaṃ gatā daivāraṇyamata gajena balinā bhagne'bhimānadrume // 6398
uḍḍīnānāmeṣāṃ prāsādāt taruṇi pakṣiṇāṃ pa ktiḥ / visphurati vaijayantī pavanacchinnāpaviddheva // 6399
uḍḍīyāgatamindumaṇḍalamidaṃ kiṃ khañjarīṭadvayaṃ hitvā korakatāṃ vikasvaratare yāte kimindīvare / indorbimbamavāpya jātarabhasau kiṃ vā cakorāvimāv āṃ jñātaṃ śapharīvilāsapaṭunī netre kura gīdṛśaḥ // 6400
uḍḍīyāṇaṃ tu sahajaṃ kathitaṃ guruṇā sadā / abhyasedastatandras tu vṛddho'pi taruṇo bhavet // 6401
uḍḍīyordhvaṃ gamane nipatyavacanā vadhonmukhī śakuniḥ / vāme yāturnidhanaṃ diśati vipakṣe vipakṣasya // 6402.1
uta vā tṛṇavān mārgaḥ samo gamyaḥ praśasyate / suśodhyas trividho mārgaḥ ṣaḍvidhaṃ ca svakaṃ balam // 6402.2
utkaṭakaṇṭakakoṭī- gharṣaṇaghṛṣṭāni hṛdi na cintayati / asadṛśarasavivaśamatir viśatyaliḥ ketakīkusumam // 6403
utkaṇṭhayati meghānāṃ mālā vṛndaṃ kalāpinām / yūnāṃ cotkaṇṭhayatyeṣa mānasaṃ makaradhvajaḥ // 6404
utkaṇṭhākulacakravākayuvatīniḥśvāsadaṇḍāhataḥ pīyūṣadyutiracchadarpaṇatulāmārohati prasthitaḥ / kokānāṃ kṛpayeva kukkuṭaravairāhūyamāne ravau dig jātā navadhautavidrumamaṇicchāyā ca sautrāmaṇī // 6405
utkaṇṭhākulamastu kaṇṭakakule saṃjāyatāṃ te manaḥ sānandaṃ picumandakandaladalāsvādeṣu kā vā kṣatiḥ / etat kiṃ tu tava kramelaka kathaṃkāraṃ sahe duḥsahaṃ tasmin puṇḍrakakandalīkisalaye yenāsi nindāparaḥ // 6406
utkaṇṭhita mano bālā sudūrasthā navaṃ vayaḥ / vidhirvāmo ripuḥ kāmo hā hā duḥkhaparamparā // 6407
utkaṇṭhitasya hṛdayānuguṇā vayasyā saṃketake cirayati pravaro vinodaḥ / saṃsthāpanā priyatamā virahāturāṇāṃ raktasya rāgaparivṛddhikaraḥ pramodaḥ // 6408
utkaṇṭhitasya hṛdayānugatā sakhīva saṃkīrṇadoṣarahitā viṣayeṣu goṣṭhī / krīḍāraseṣu madanavyasaneṣu kāntā strīṇāṃ tu kāntarativighnakarī sapatnī // 6409
utkampagharmapicchila- doḥsādhikahastavicyutaś cauraḥ / śivamāśāste sutanu stanayostava pañcalāñcalayoḥ // 6410
utkampinī bhayapariskhalitāṃśukāntā te locane pratidiśaṃ vidhure kṣipantī / krūreṇa dāruṇatayā sahasaiva dagdhā dhūmāndhitena dahanena na vīkṣitāsi // 6411
utkampo'pi sakampa eva hṛdaye cintāpi cintānvitā niḥśvāsā api niḥśvasantyanibhṛtaṃ bāṣpo'pi bāṣpāyate / kāntāṃ saṃsmarato videśavasaternaktaṃ divaṃ kāminaḥ prārohā iva niṣpatanti manaso duḥkhāni duḥkhānvitāt // 6412
utkampo hṛdaye skhalanti vacanānyāvegalolaṃ mano gātraṃ sīdati cakṣuraśrukaluṣaṃ cintā mukhaṃ śuṣyati / yasyaiṣā sakhi pūrvara garacanā mānaḥ sa mukto mayā vansyāstā api yoṣitaḥ kṣititale yāsāmayaṃ saṃmataḥ // 6413
utkarṇaṃ kariṇāṃ gaṇena vikasanmodaṃ cirād barhibhiḥ krīḍākeśaribhiśca pañjaragataiḥ kopasphurallocanam / kuñjotsa gabhuvi prakampataralaṃ sīmantinībhiḥ kṣaṇāt pītaḥ śrotrapuṭena deva paritaḥ prātarmṛda gadhvaniḥ // 6414
utkarṇo'yamakāṇḍacaṇḍimapaṭuḥ sphārasphuratkesaraḥ krūrākārakarālavakravikaṭastabdhordhvalā gūlabhṛt / citreṇāpi na śakyate'bhilikhituṃ sarvā gasaṃkocanāc cītkurvadgirikuñjakuñjaraśiraḥ kumbhasthalastho hariḥ // 6415
utkartituṃ samartho'pi gantuṃ caiva sapakṣakaḥ / dvirepho gandhalobhena kamale yāti bandhanam // 6416
utkarṣavān nijaguṇo yathā yathā yāti karṇamanyasya / dhanuriva suvaṃśajanmā tathā tathā sajjano namati // 6417
utkarṣo naiva nityaḥ syānnāpakarṣas tathaiva ca / prāk karmavaśato nityaṃ sadhano nirdhano bhavet // 6418
utkalikābāhulyaṃ tat tat svābhāvikaṃ dravatvaṃ ca / sa ca nirupādhisnehas teneśasya priyā ga gā // 6419
utkallolasya lakṣmīṃ lavaṇajalanidhirlambhitaḥ kṣīrasindhoḥ ko vindhyaḥ kaśca gaurīgururiti marutāmabhyudasto vivekaḥ / nītāḥ karkatvamarkapravahaṇaharayo hāritotsa galakṣmā rājannuddāmagaurairajani ca rajanīvallabhastvadyaśobhiḥ // 6420
utkāmunmanayantyete bālāṃ tadalakatviṣaḥ / ambhodharās taḍitvanto gambhīrāḥ stanayitnavaḥ // 6421
utkīrṇā iva vāsayaṣṭiṣu niśānidrālasā barhiṇo dhūpairjālaviniḥsṛtair valabhayaḥ saṃdigdhapārāvatāḥ / ācāraprayataḥ sapuṣpabaliṣu sthāneṣu cārciṣmatīḥ saṃdhyāma galadīpikā vibhajate śuddhāntavṛddho janaḥ // 6422
utkūjati bhramati roditi rāraṭīti padmāni cotkṣipati cañcupuṭena dūram / toye nimajjati śaśā kamudīkṣate ca kaṣṭaṃ priyāvirahito niśi cakravākaḥ // 6423
utkūjati śvasiti muhyati yāti tīraṃ tīrāt taruṃ tarutalāt punareti vāpīm / vāpyāṃ na tiṣṭhati na cāti mṛṇālakhaṇḍaṃ cakraḥ kṣapāsu virahe khalu cakravākyāḥ // 6424
utkūjantu vaṭe vaṭe bata bakāḥ kākā varākā api krāṃkurvantu sadā ninādapaṭavaste pippale pippale / so'nyaḥ ko'pi rasālapallavalavagrāsollasatpāṭava- krīḍatkokilakaṇṭhakūjanakalālīlāvilāsakramaḥ // 6425
utkṛtya jvalitāt śavāt kathamapi pretāśanaḥ paiśitīṃ peśīmagnimayīṃ nigīrya sahasā dandahyamānodaraḥ / dhāvatyutplavate muhurnipatati prottiṣṭhati prekṣate viṣvakkrośati saṃpinaṣṭi jaṭharaṃ muṣṭyā hate mastakam // 6426
utkṛtyotkṛtya kṛttiṃ prathamamatha pṛthūcchophabhūyāṃsi māṃsānya aṃsasphikpṛṣṭhapiṇḍādyavayavasulabhānyugrapūt īni jagdhvā / āttasnāyvantranetraḥ prakaṭitadaśanaḥ pretara kaḥ kara kād a kasthādasthisaṃsthaṃ sthapuṭagatamapi kravyamavyagramatti // 6427
utkṛtyotkṛtya garbhānapi śakalayataḥ kṣatrasaṃtānaroṣād uddāmasyaikaviṃśatyavadhi vidhasataḥ sarvato rājavaṃśyān / pitryaṃ tadraktapūrṇahradasavanamahānandamandāyamāna- krodhāgneḥ kurvato me na khalu na viditaḥ sarvabhūtaiḥ svabhāvaḥ // 6428
utkṛṣṭabalavīryasya vijigīṣorjayaiṣiṇaḥ / guṇānuraktaprakṛter yātrā yānamiti smṛtam // 6429
utkṛṣṭamadhyamanikṛṣṭajaneṣu maitrī yadvacchilāsu sikatāsu jaleṣu rekhā / vairaṃ kramādadhamamadhyamasajjaneṣu yadvacchilāsu sikatāsu jaleṣu rekhā // 6430
utkocaṃ prītidānaṃ ca dyūtadravyaṃ subhāṣitam / kāminīṃ prathamāvasthāṃ sadyo gṛhṇāti buddhimān // 6431
utkocakāścaupadhikā vañcakāḥ kitavās tathā / ma galādeśavṛttāśca bhadraprekṣaṇikaiḥ saha // 6432
asamyakkāriṇaścaiva mahāmātrāścikitsakāḥ / śilpopacārayuktāśca nipuṇāḥ puṇyayoṣitaḥ // 6433
evamādyān vijānīyāt prakāśāṃllokakaṇṭakān / vigūḍhacāriṇaścānyān anāryānāryali ginaḥ // 6434
utkocapāritoṣaka- bhāṭasubhāṣitatarārthacauryāṃśāḥ / tatkṣaṇameva grāhyāḥ ṣaḍanyakāle na labhyante // 6435
utkrāntaṃ girikūṭala ghanasahaṃ te vajrasārā nakhās tattejaśca tadūrjitaṃ sa ca nagonmāthī ninādo mahān / ālasyādavimuñcatā giriguhāṃ siṃhena nidrālunā sarvaṃ viśvajayaikasādhanamidaṃ labdhaṃ na kiṃcit kṛtam // 6436
utkrāntānāmāmiṣāyopariṣṭād adhyākāśaṃ babhrumuḥ patravāhāḥ / mūrtāḥ prāṇā nūnamadyāpyavekṣā- māsuḥ kāyaṃ tyājitā dāruṇāstraiḥ // 6437
utkrāmadbhiśca yaḥ prāṇaiḥ prayataḥ śiṣṭasaṃmataḥ / cintayen manasā ga gāṃ sa gatiṃ paramāṃ labhet // 6438
utkṣiptaṃ karaka kaṇadvayamidaṃ baddhā dṛḍhaṃ mekhalā yatnena pratipāditā mukharayormañjīrayormūkatā / ārabdhe rabhasān mayā priyasakhi krīḍābhisārotsave caṇḍālastimirāvaguṇṭhanapaṭakṣepaṃ vidhatte vidhuḥ // 6439
utkṣiptaṃ sakhi vartipūritamukhaṃ mūkīkṛtaṃ nūpuraṃ kāñcīdāma nivṛttagharghararavaṃ kṣiptaṃ dukūlāntare / suptāḥ pañjarasārikāḥ parijano'pyāghūrṇito nidrayā śūnyo rājapathastamāṃsi niviḍānyehyehi nirgamyatām // 6440
utkṣiptaṃ saha kauśikasya pulakaiḥ sākaṃ mukhairnāmitaṃ bhūpānāṃ janakasya saṃśayadhiyā sārdhaṃ samāsphālitam / vaidehīmanasā samaṃ ca sahasā kṛṣṭaṃ tato bhārgava- prauḍhāhaṃkṛtikandalena ca samaṃ bhagnaṃ tadaiśaṃ dhanuḥ // 6441
utkṣiptabāhudarśita- bhujamūlaṃ cūtamukula mama sakhyā / ākṛṣyamāṇa rājati bhavataḥ paramuccapadalābhaḥ // 6442
utkṣiptamucchritasitāṃśukarāvalambair uttambhitoḍubhiratīvatarāṃ śirobhiḥ / śraddheyanirjharajalavyapadeśamasya viṣvaktaṭeṣu patati sphuṭamantarīkṣam // 6443
utkṣiptā api dantīdraiḥ kopanaiḥ pattayaḥ param / tadasūnaharan khaḍgaghātaiḥ svasya puraḥ prabhoḥ // 6444
utkṣipya karibhirdūrān muktānāṃ yodhināṃ divi / prāpi jīvātmabhirdivyā gatirvā vigrahairmahī // 6445
utkṣipya ṭiṭṭibhaḥ pādāv āste bha gabhayād divaḥ / svacittakalpito garvaḥ kasya nātrāpi vidyate // 6446
utkṣipyālakamālikāṃ vilulitāmāpāṇḍugaṇḍasthalād viśliṣyadvalayaprapātabhayataḥ prollāsya kiṃcit karau / dvārastambhaniṣaṇṇagātralatikā kenāpi puṇyātmanā mārgālokanadattadṛṣṭirabalā tatkālamāli gyate // 6447
utkṣipyoccaiḥ prasphurantaṃ radābhyām īṣādantaḥ kuñjaraṃ śātravīyam / śṛ gaprotaprāvṛṣeṇyāmbudasya spaṣṭaṃ prāpat sāmyamurvīdharasya // 6448
utkhātaṃ nidhiśa kayā kṣititalaṃ dhmātā girerdhātavo nistīrṇaḥ saritāṃpatirnṛpatayo yatnena saṃsevitāḥ / mantrārādhanatatpareṇa manasā nītāḥ śmaśāne niśāḥ prāptaḥ kāṇavarāṭako'pi na mayā tṛṣṇe'dhunā mā bhava // 6449
utkhātacchinnasaṃdhyāruṇakamalavano vyomakāsāramadhyaṃ manye matto niśīthāhvayavanamahiṣo ma kṣvavikṣanmima kṣuḥ / tatkālodbhidyamānaḥ saha tanupṛthubhis tārakābudbudaughais tasmādevojjihīte kaluṣitabhuvanaṃ bhīṣaṇo dhvāntapa kaḥ // 6450
utkhātadaivatamivāyatanaṃ purārer astācalāntaritasūryamivāntarikṣam / hammīrabhūbhuji gate suraveśma viśvaṃ paśyāmi hāramiva nāyakaratnaśūnyam // 6451
utkhātān pratiropayan kusumitāṃścinvaṃllaghūn vardhayan atyuccān namayan pṛthūn vidalayan viśleṣayan saṃhatān / tīkṣnān kaṇṭakino bahirniyamayan svāropitān pālayan mālākāra iva prayogakuśalo rājye ciraṃ tiṣṭhati // 6452
utkhāya cittopavanāt sumedho- mālā kṛtā pustakaniṣkuṭeṣu / kāvyadrumāṇāmadhiropitānāṃ phalaṃ parāṃ nirvṛtimunnayāmaḥ // 6453
utkhelattrivalītara gataralā romāvalīśaivala- stragvalliryuvatī dhruvaṃ janamanonirvāṇavārāṇasī / etasyā yadurastaṭīparisare yadbālyacāpalyayoḥ sthāne yauvanaśilpikalpitacitācaityadvayaṃ dṛśyate // 6454
uttaṃsaḥ kekipicchairmarakatavalayaśyāmale doḥprakāṇḍe hāraḥ sāndrendranīlairmṛgamadaracito vaktrapatraprapañcaḥ / nīlābjaiḥ śekharaśrīrasitavasanatā cetyabhīkābhisāre saṃpratyeṇekṣaṇānāṃ timirabharasakhī vartate veṣalīlā // 6455
uttaṃsakautukarasena vilāsinīnāṃ lūnāni yasya na nakhairapi pallavāni / udyānamaṇḍanataro sahakāra sa tvam a gārakārakaragocaratāṃ gato'si // 6456
uttaṃsitaṃ bhāti mukhaprabhābhir na kiṃcidabjaṃ yadaho tadasyāḥ / yuktaṃ dṛśāveva vidhirvidhijñaḥ karṇadvayālaṃkaraṇaṃ cakāra // 6457
uttaṃsīkṛtacandramāḥ sabhujagān vīcīn parāvartayan jyotsnābhasmavilepane niravadhisphīte mahimni sthitaḥ / pre kaccha karoṭikoṭihananaiḥ svaḥsindhumudghoṣayann atyantaṃ pathi garjitāṭṭahasito rudraṃ hasatyarṇavaḥ // 6458
uttaṃseṣu nanarta na kṣitibhujāṃ na prekṣakairlakṣitaḥ sākā kṣaṃ luṭhito na ca stanataṭe līlāvatīnāṃ kvacit / kaṣṭaṃ bhościramantareva jaladherdaivād viśīrṇo'bhavat kheladvyālakulā gagharṣaṇaparikṣīṇapramāṇo maṇiḥ // 6459
uttapto'yamuraṃgamaḥ śikhitalacchāyāṃ samālambate vairaṃ sāhajikaṃ vihāya ca śikhī mūlaṃ tarorgacchati / yācante ca jalaṃ nikuñjabhavane tṛṣṇāturāḥ sārikās tapte vāriṇi pa kajāni madhupāstyaktvā śrayante latāḥ // 6460
uttamaṃ puṣkarakṣetraṃ tārākṣetraṃ na madhyamam / adhamaṃ ca kurukṣetraṃ prabhāsaṃ tvadhamādhamam // 6461
uttamaṃ praṇipātena śūraṃ bhedena yojayet / nīcamalpapradānena samaśaktiṃ parākramaiḥ // 6462
uttamaṃ suciraṃ naiva vipado'bhibhavantyalam / rāhugrasanasaṃbhūtiḥ kṣaṇaṃ vicchāyayed vidhum // 6463
uttamaṃ svārjitaṃ vittaṃ madhyamaṃ piturarjitam / adhamaṃ bhrātṛvittaṃ ca strīvittamadhamādhamam // 6464
uttamaḥ kleśavikṣobhaṃ kṣamaḥ soḍhuṃ na hītaraḥ / maṇireva mahāśāṇagharṣaṇaṃ na tu mṛtkaṇaḥ // 6465
uttamaḥ ṣaṭpadaḥ prokto madhyamaḥ pañcabhis tathā / kaniṣṭhastu caturbhiḥ syād evaṃ syurdhruvakās tridhā // 6466
uttamakule'pi jātaḥ sevāṃ vidadhāti nīcalokasya / vadati ca vācaṃ nīcām udareśvarapīḍito martyaḥ // 6467
uttamataruṇaprakṛtiḥ pulakādikasūcitānyatanusaktiḥ / sphuṭasaṃnihitavibhāvo nivāryate kena śṛ gāraḥ // 6468
uttamapadārtharasikāḥ sulabhā loke bhavanti sarve'pi / dūṣitapadārtharasikas tvamiva matas tvaṃ punaḥ karaṭa // 6469
uttamabhujaṃgasaṃgama- nispandanitambacāpalastasyāḥ / mandaragiririva vibudhair itastataḥ kṛṣyate kāyaḥ // 6470
uttamarṇadhanadānaśa kayā pāvakotthaśikhayā hṛdisthayā / deva dagdhavasanā sarasvatī nāsyato bahirupaiti lajjayā // 6471
uttamarṇamukhaṃ paśyann adhamarṇo hriyā naman / mṛtyujīvitayoryuddhasaṃbhramaṃ parilokate // 6472
uttamavanitaikagatiḥ karīva sarasīpayaḥ sakhīdhairyam / āskanditoruṇā tvaṃ hastenaiva spṛśan harasi // 6473
uttamaś cintitaṃ kuryāt proktakārī tu madhyamaḥ / adhamo'śraddhayā kuryād akartoccaritam pituḥ // 6474
uttamastoṣamāyāti tada gaṃ poṣyate yadi / vṛkṣaḥ prasīdati prāyaḥ pādābhya gena na svayam // 6475
uttamasya kṣaṇaṃ kopo madhyasya praharadvayam / adhamasya tvahorātraṃ pāpiṣṭho naiva mucyate // 6476
uttamasyāpi varṇasya nīco'pi gṛhamāgataḥ / pūjanīyo yathāyogyaṃ sarvadevamayo'tithiḥ // 6477
uttamasyāpi varṇasya nīco'pi gṛhamāgataḥ / bālo vā yadi vā vṛddhaḥ sarvasyābhyāgato guruḥ // 6478
uttamāḥ svaguṇaiḥ khyātā madhyamāśca piturguṇaiḥ / adhamā mātulasyāpi śvaśurasyādhamādhamāḥ // 6479
uttamāḥ svārjitairdravyaiḥ piturvittena madhyamāḥ / adhamā mātṛvittena strīvittenādhamādhamāḥ // 6480
uttamā ātmanaḥ khyātāḥ pituḥ khyātāśca madhyamāḥ / adhamā mātulāt khyātāḥ śvaśurāc cādhamādhamaḥ // 6481
uttamā godbhavāj jyaiṣṭhyād brahmaṇaścaiva dhāraṇāt / sarvasyaivāsya sargasya dharmato brāhmaṇaḥ prabhuḥ // 6482
uttamādhamamadhyānāṃ śrotavyaṃ vacanaṃ budhaiḥ / tatra cātmahitaṃ grāhyaṃ vastavākyaṃ yathā nṛpaḥ // 6483
uttamādhamamadhyāni buddhvā kāryāṇi pārthivaḥ / uttamādhamamadhyeṣu puruṣeṣu niyojayet // 6484
uttamādhamasaṃsaktau jānan sadṛśavṛttitām / nārīṇāṃ śucibāhyānām a ganākhyāṃ vyadhād vidhiḥ // 6485
uttamānāṃ svabhāvo'yaṃ paraduḥkhāsahiṣṇutā / svayaṃ duḥkhaṃ ca saṃprāptaṃ manyate'nyasya vāryate // 6486
uttamānāmapi strīṇāṃ viśvāso naiva vidyate / rājapriyāḥ kairaviṇyo ramante madhupaiḥ saha // 6487
uttamānuttamāneva gacchan hīnāṃśca varjayan / brāhmaṇaḥ śreṣṭhatāmeti pratyavāyena śūdratām // 6488
uttamāneva seveta prāpte kāle tu madhyamān / adhamāṃstu na seveta ya icchec śreya ātmanaḥ // 6489
uttamābhijanopetān na nīcaiḥ saha vardhayet / kṛśo'pi hi vivekajño yāti saṃśrayaṇīyatām // 6490
uttamāścātmanā khyātāḥ pitrā khyātāśca madhyamāḥ / adhamā mātulaiḥ khyātāḥ śvaśuraiścādhamādhamāḥ // 6491
uttamās tājikāḥ proktāḥ pārasīkāḥ samudrajāḥ / kokkāṇākhatalāṇāśca tathā saurāṣṭrajā hayāḥ // 6492
uttame tu kṣaṇaṃ kopo madhyame ghaṭikādvayam / adhame syādahorātraṃ cāṇḍāle maraṇāntikaḥ // 6493
uttamenottamaṃ sarvaṃ manuṣyāṇāṃ prayatnataḥ / adṛṣṭamīkṣya sarveṣāṃ vaktavyaṃ suvicakṣaṇaiḥ // 6494
uttame vighnavattāsti adhamo duḥkhabhājanam / tasmāt sarvatra yogyatvāc śreṣṭho vai madhyamaḥ smṛtaḥ // 6495
uttamaiḥ saha sa gena ko na yāti samunnatim / mūrdhnā tṛṇāni dhāryante grathitaiḥ kusumaiḥ saha // 6496
uttamaiḥ saha sāṃgatyaṃ paṇḍitaiḥ saha saṃkathām / alubdhaiḥ saha mitratvaṃ kurvāṇo nāvasīdati // 6497
uttamaiḥ saha sāṃgatyaṃ yat prājñaiḥ satyavādibhiḥ / bandhanastho'pi tiṣṭheta na tu rājye narādhamaiḥ // 6498
uttamaiḥ svīkṛto nīco nīca eva na cottamaḥ / bhairavādhiṣṭhitaḥ śvā tu kadācin naiva kesarī // 6499
uttamairananujñātaṃ kāryaṃ necchec ca taiḥ saha / devaiḥ sākaṃ sudhāpānād rāhoś chinnaṃ śiro yataḥ // 6500
uttamairuttamairnityaṃ saṃbandhānācaret saha / ninīṣuḥ kulamutkarṣam adhamānadhamāṃs tyajet // 6501
uttamo nātivaktā syād adhamo bahubhāṣakaḥ / na hi svarṇe dhvanis tādṛg yādṛk kāṃsye prajāyate // 6502
uttamo'pi kulajo'pi manuṣyaḥ sarvalokamahito'pi budho'pi / dāsatāṃ bhajati yāṃ bhajamānas tāṃ bhajanti gaṇikāṃ kimu santaḥ // 6503
uttamo'pyadhamasya syād yācñānamrakaraḥ kvacit / kaustubhādīni ratnāni yayāce harirambudhim // 6504
uttamo'prārthito datte madhyamaḥ prārthitaḥ punaḥ / yācakairyācyamāno'pi datte na tvadhamādhamaḥ // 6505
uttamo madhyamo nīco'dhamo bhrātṛguṇairnaraḥ / kanyāstrībhaginībhāgyo naro'dhamatamo mataḥ // 6506
uttamo rasavādaśca dhātuvādaśca madhyamaḥ / adhamo mantravādaśca mithyāvādo'dhamādhamaḥ // 6507
uttara gaya kura galocane locane kamalagarvamocane / astu sundari kalindanandinī- vīciḍambaragabhīramambaram // 6508
uttarataśca madhūkād ahinilayaḥ paścimottare toyam / parihṛtya pañcahastān ardhāṣṭamapauruṣaṃ vācyam // 6509
uttaranti vinikīrya palvalaṃ gāḍhapa kamativāhitātapāḥ / daṃṣṭriṇo vanavarāhayūthapā daṣṭabha gurabisā kurā iva // 6510
uttarāduttaraṃ vākyam uttarādeva jāyate / suvṛṣṭiguṇasaṃpannād bījād bījamivāparam // 6511
uttarāpathakāntānāṃ kiṃ brūmo rāmaṇīyakam / yāsāṃ tuṣārasaṃbhede na mlāyati mukhāmbujam // 6512
uttarīyavinayāt trapamāṇā rundhatī kila tadīkṣaṇamārgam / āvariṣṭa vikaṭena vivoḍhur vakṣasaiva kucamaṇḍalamanyā // 6513
uttareṇa kimātmaiva pañcabāṇāgnisākṣikam / tava sakhyai mayā datto na sevyaḥ sevitā rahaḥ // 6514
uttareṇa sadā kāryaṃ prāṇasya na virodhakam / saṃgrāmeṇa vinā kāryaṃ na lakṣyaṃ dakṣiṇāmukham // 6515
uttānaphalalubdhānāṃ varaṃ rājopajīvinaḥ / na tu tatsvāminastīvraparikleśaiḥ phalanti ye // 6516
uttānāḥ kati vellitāḥ kati rayādābhugnamadhyāḥ kati kṣiptotkṣiptavikuñcitāḥ kati bhujāstauryatrikānukramāt / kalpānteṣu mahānaṭasya jhaṭiti prakrāntacakrabhrami- bhrāntau kevalamagnihāsagaralairlekhātrayaṃ pātu vaḥ // 6517
uttānāmupadhāya bāhulatikāmekāmapā gaśritām anyāmapyalasāṃ nidhāya vipulābhoge nitambasthale / nīvīṃ kiṃcidavaślathāṃ vidadhatī niśvāsalolālakā talpotpīḍanatiryagunnatakucaṃ nidrāti śātodarī // 6518
uttānocchūnamaṇḍūkapāṭitodarasaṃnibhe / kledini strīvraṇe saktir akṛmeḥ kasya jāyate // 6519
uttānollapitapratāritanavaśrotraiḥ kathaṃ bhāvyatāṃ vākpratyaṃśaniveśitākhilajagattattvā kavīnāṃ kalā / rathyāgartavigāhanādbhutakṛtairgāhyaḥ kva ratnākaro yasyāntaḥśapharādhamānanataṭīmajjadgirīndrāḥ śriyaḥ // 6520
uttānau caraṇau kṛtvā ūrusaṃsthau prayatnataḥ / ūrumadhye tathottānau pāṇī padmāsanaṃ tvidam // 6521
uttārakamatisnigdhaṃ bhrūkṣepavaśavarti ca / sadā mukhasthaṃ mitraṃ cen netreṇa capalena kim // 6522
uttārayati vipattāv iti dhanavattāmapekṣate kṣitipaḥ / cenneha tadupayogas taṃ niyataṃ vittasaṃcayo rogaḥ // 6523
uttālatāṭakotpātadarśane'pyaprakampitaḥ / niyuktastatpramāthāya straiṇena vicikitsati // 6524
uttālatālīvanasaṃpravṛtta- samīrasīmantitaketakīkāḥ / āsedire lāvaṇasaindhavīnāṃ camūcaraiḥ kacchabhuvāṃ pradeśāḥ // 6525
uttālāpītahālārasavivaśamanovṛttitālā kasīra- protkhātākṛṣṭakālāgururuciraruciḥ strotasonmādaśīlā / acchaṇḍīdvīpavandībhavadakhilacalatkāndiśīkogranakrā kālindī vo'stu saṃdīpitasukṛtacayodrekamndīkṛtaināḥ // 6526
uttālālakabhañjanāni kabarīpāśeṣu śikṣāraso dantānāṃ parikarma nīvinahanaṃ bhrūlāsyayogyāgrahaḥ / tiryaglocanaceṣṭitāni vacasāṃ chekoktisaṃkrāntayaḥ strīṇāṃ mlāyati śaiśave pratikalaṃ ko'pyeṣa kelikramaḥ // 6527
uttiṣṭha kṣaṇamekamudvaha sakhe dāridryabhāraṃ guruṃ śrāntas tāvadahaṃ cirān maraṇajaṃ seve tvadīyaṃ sukham / ityukto dhanavarjitena viduṣā gatvā śmaśānaṃ śavo dāridryān maraṇaṃ varaṃ sukhamiti jñātvā sa tūṣṇīṃ sthitaḥ // 6528
uttiṣṭhati namati vaṇik pṛcchati kuśalaṃ dadāti ca sthānam / nikṣepapāṇimāptaṃ dṛṣṭvā dharmyāṃ kathāṃ kurute // 6529
uttiṣṭha dūti yāmo yāmo yātas tathāpi nāyātaḥ / yātaḥ paramapi jīvej jīvitanātho bhavet tasyāḥ // 6530
uttiṣṭhantyā ratānte bharamuragapatau pāṇinaikena kṛtvā dhṛtvā cānyena vāso vigalitakabarībhāramaṃse vahantyāḥ / bhūyas tatkālakāntidviguṇitasurataprītinā śauriṇā vaḥ śayyāmāli gya nītaṃ vapuralasalasadbāhu lakṣmyāḥ punātu // 6531
uttiṣṭhamānastu paro nopekṣyaḥ pathyamicchatā / samau hi śiṣṭairāmnātau vartsyantāvāmayaḥ sa ca // 6532
uttiṣṭha yadi jīvantīṃ māmicchasi tamānaya / ahaṃ netumaśakyāpi sudūramidamantaram // 6533
uttiṣṭha vatsetyamṛtāyamānaṃ vaco niśamyotthitamutthitaḥ san / dadarśa rājā jananīmiva svāṃ gāmagrataḥ prasraviṇīṃ na siṃham // 6534
uttiṣṭhārāt tarau me taruṇimama taroḥ śaktirārohaṇa kā sākṣādākhyāmi mugdhe taraṇimiha raverākhyayā kā ratirme / vārteyaṃ nauprasa ge kathamapi bhavitā nāvayoḥ saṃgamārthā vārtāpīti smitāsyaṃ jitagiramajitaṃ rādhayārādhayāmi // 6535
uttiṣṭhottiṣṭha kiṃ śeṣe prāpte paribhave nave / adya vai nirbhayā la kāṃ praviṣṭāḥ sūryaraśmayaḥ // 6536
uttīrṇabhāralaghunāpyalaghūlapaugha- sauhityaniḥsahatareṇa taroradhastāt / romanthamantharacaladgurusāsnamāsāṃ cakre nimīladalasekṣaṇamaukṣakeṇa // 6537
uttīrya dakṣiṇe pūrvaṃ paścād vāme'tininditāḥ / kaiścit kṛṣṇo mṛgaścaikaḥ kaiścit sarve'pi nādṛtāḥ // 6538
uttīrya pṛṣṭhato yāti veṣṭanaṃ vākaroti cet / svasthasya veṣṭanaprāptiḥ sabhayasya bhayaṃ haret // 6539
uttu gapīvarakucadvayapīḍitā gam āli gitaḥ pulakitena bhujena ratyā / śrīmañ jaganti madayan nayanābhirāmaḥ kāmo'yameti madaghūrṇitanetrapadmaḥ // 6540
uttu gamattamāta gamastakanyastalocanaḥ / āsann'epi ca sāra ge na vāñcchāṃ kurute hariḥ // 6541
uttu gavātāyanagopurāṇi gṛhāṇi vittāni durarjitāni / kṣaṇādadhaḥpātakarāṇi hanta citātitherasya nirarthakāni // 6542
uttu gaśailaśikharasthitapādapasya kākaḥ kṛśo'pi phalamālabhate sapakṣaḥ / siṃhaḥ pracaṇḍagajakumbhavidārako'pi ucchiṣṭameva labhate khalu pakṣahīnaḥ // 6543
uttu gaśailaśikharāśrayaṇena kecid uddāmavīcivalitāḥ sarito bhavanti / anye puṇarjalakanās tṛṇaloṣṭapātād ambhomucāṃ payasi na kṣayamāpnuvanti // 6544
uttu gaśailaśikhare nanu pādapasya kāko'pi pakvaphalamālabhate sapakṣaḥ / siṃho balī gajavidāraṇadāruṇo'pi sīdatyaho tarutale nijapakṣahīnaḥ // 6545
uttu gastanaparvatādavataradga geva hārāvalī romālī navanīlanīrajaruciḥ seyaṃ kalindātmajā / jātaṃ tīrthamidaṃ supuṇyajanakaṃ yatrānayoḥ saṃgamaś candro majjati lāñchanāpahṛtaye nūnaṃ nakhāṃkacchalāt // 6546
uttu gastanaparvataistanuruhai romāvalībhūruhaiḥ kāñcīka kaṇanūpuradhvaniparairhārāvalīvāguraiḥ / bhrūcāpena kaṭākṣavistaraśaraiḥ kandarpadāvānalair bālā khelati pāradhaṃ nijaguṇaiḥ kāmīmṛgo badhyate // 6547
uttu gastanabharatāntatāntamadhyaṃ viśliṣyadghanakacavāntavāntasūnam / vakrābjabhramadalibhītabhītanetraṃ mugdhākṣī mama dhuri mandamandameti // 6548
uttu gastanabhāra eśa tarale netre cale bhrūlate rāgāndheṣu tadoṣṭhapallavamidaṃ kurvantu nāma vyathām / saubhāgyākṣarapa ktireva likhitā puṣpāyudhena svayaṃ madhyasthāpi karoti tāpamadhikaṃ romāvalī kena sā // 6549
uttu gastanamaṇḍalādavataradga geva hārāvalī romālī navanālanīradaruciḥ seyaṃ kalindātmajā / jātaṃ tīrthamidaṃ supuṇyajanakaṃ yatrāvayoḥ saṃgamaś candro majjati lāñchanāpahṛdaye nūnaṃ nakhāṃkacchalāt // 6550
uttu gastanamaṇḍaloparilasatprālambamuktāmaṇer antarbimbitamindranīlanikaracchāyānukāridyuti / lajjāvyājamupetya namravadanā spaṣṭaṃ murārervapuḥ paśyantī muditā mude'stu bhavatāṃ lakṣmīrvivāhotsave // 6551
uttu gastanaśailadustaramuro nimnātinābhisthalī bhīmaṃ dehavanaṃ sphuradbhujalataṃ romālijālākulam / vyādhaḥ pañcaśaraḥ kiratyatitarāṃstīkṣṇān kaṭākṣāśugāṃs tanme brūhi manaḥkura ga śaraṇaṃ kaṃ sāṃprataṃ yāsyasi // 6552
uttu gādanilacalāṃśukāstaṭāntāc cetobhiḥ saha bhayadarśināṃ priyāṇām / śroṇībhirgurubhiratūrṇamutpatantyas toyeṣu drutatarama ganā nipetuḥ // 6553
uttu ge kṛtasaṃśrayasya śikhariṇyuccāvacagrāvaṇi nyagrodhasya kima ga tasya vacasā ślāghāsu paryāpyate / bandurvā sa purākṛtaḥ kimathavā satkarmaṇāṃ saṃcayo mārge rūkṣavipatraśākhini jano yaṃ prāpya viśrāmyati // 6554
uttu ge vibhavadrumasya śikhare bhuktvā phalaṃ svecchayā tasmāt praskhalitaḥ padādvidhivaśād bhraṣṭo nirālambanaḥ / pātālodarabhīṣaṇe bahuvidhakleśoragādhyāsite daurgatyāvaṭagarbhake nipatitaścitraṃ yadi prāṇiti // 6555
uttu gaistarubhiḥ kimebhiraphalairākāśasaṃsparśibhir dhanyo'sau nitarāmulūpaviṭapo nadyāstaṭe tiṣṭhati / evaṃ yaḥ kṛtabuddhirutthitajalavyālolavīcīvaśān majjantaṃ janamuddharāmi yadi vā tenaiva majjāmyaham // 6556
// (6557)
utthātavyaṃ jāgṛtavyaṃ yoktavyaṃ bhūtikarmasu / bhaviṣyatītyeva manaḥ kṛtvā satatamavyathaiḥ // 6558
utthānaṃ tu manuṣyāṇāṃ dakṣāṇāṃ daivavarjitam / aphalaṃ dṛśyate loke samyagapyupapāditam // 6559
utthānaṃ saṃyamo dākṣyam apramādo dhṛtiḥ smṛtiḥ / samīkṣya ca samārambho viddhi mūlaṃ bhavasya tat // 6560
utthānaṃ hi narendrāṇāṃ bṛhaspatirabhāṣata / rājadharmasya yan mūlaṃ ......... // 6561
utthānadhīraḥ puruṣo vāgdhīrānadhitiṣṭhati / utthānadhīraṃ vāgdhīrā ramayanta upāsate // 6562
utthānamabhijānanti sarvabhūtāni bhārata / pratyakṣaṃ phalamaśnanti karmaṇāṃ lokasākṣikam // 6563
utthānayuktaḥ satataṃ pareṣāmantaraiṣaṇe / ānṛṇyamāpnoti naraḥ parasyātmana eva ca // 6564
utthānahīno rājā hi buddhimānapi nityaśaḥ / dharṣaṇīyo ripūṇāṃ syād bhujaṃga iva nirviṣaḥ // 6565
utthānenāmṛtaṃ labdham utthānenāsurā hatāḥ / utthānena mahendreṇa śraiṣṭhyaṃ prāptaṃ divīha ca // 6566
utthānenaidhayet sattvam indhaneneva pāvakam / śriyo hi satatotthāyī durbalo'pi samaśnute // 6567
utthāne sabhyānām uttiṣṭhati yāti teṣu yāteṣu / matamantarāpi rājño vijñāyāśīḥprado bahirupaiti // 6568.1
utthāpitaḥ saṃyati reṇuraśvaiḥ sāndrīkṛtaḥ syandanavaṃśacakraiḥ / vistāritaḥ kuñjarakarṇatālair netrakrameṇoparurodha sūryam // 6568.2
utthāpya bhujagīṃ śaktiṃ mūlavātairadhaḥsthitām / suṣumnāntargatāṃ pañcacakrāṇāṃ bhedinīṃ śivām // 6569
utthāya paścime yāme kṛtaśaucaḥ samāhitaḥ / hutvāgniṃ brāhmaṇāṃścārya praviśecca śubhāṃ sabhām // 6570
utthāyotthāya pāpeṣvabhiramati matirmandabuddheryadā te naivedvego na śāntirna ca bhavati ghṛṇā kurvataḥ karma nindyam / tat kiṃ naiva prabhāte jvaladanalasamā rauravī nāma raudrī tīkṣṇāyaḥkīlacakrakrakacapaṭuravā rājadhānī yamasya // 6571
utthāyotthāya boddhavyaṃ kimadya sukṛtaṃ kṛtam / āyuṣaḥ khaṇḍamādāya ravirastaṃ gamiṣyati // 6572
utthāyotthāya boddhavyaṃ kimadya sukṛtaṃ kṛtam / dattaṃ vā dāpitaṃ vāpi vāk satyā vāpi bhāṣitā // 6573
utthāyotthāya boddhavyaṃ mahadbhayamupasthitam / maraṇavyādhiśokānāṃ kimadya nipatiṣyati // 6574
utthāyotthāya līyante daridrāṇāṃ manorathāḥ / bālavaidhavyadagdhānāṃ kulastrīṇāṃ kucā iva // 6575
utthāyonnatavāsayaṣṭiśikhare vistāritākuñcitaṃ bibhratpādamudastakesarasaṭaḥ kiṃcid vinidrekṣaṇaḥ / dūrādañcitakandharaḥ śamavaśād vyādhūya pakṣadvayaṃ mānamlānikaraḥ kura gakadṛśāṃ kokūyate kukkuṭaḥ // 6576
utthitā eva pūjyante janāḥ kāryārthibhirnaraiḥ / śatruvat patitaṃ ko nu vandate mānavaṃ punaḥ // 6577.1
utthitāgracaraṇā pṛthustanī puṣpajālamapacinvatī tarau / madhyabhañjanabhayāpadeśato nistrapā dayitakaṇṭhamagrahīt // 6577.2
utthito niśi kalānidhirbhaved etadīyamukhatulyatāptaye / prāpito malinabhāvametayā lajjayā nabhasi yātyadṛśyatām // 6578
utpakṣmaṇornayanayoruparuddhavṛttiṃ bāṣpaṃ kuru sthiratayā viratānubandham / asminnalakṣitanatonnatabhūmibhāge mārge padāni khalu te viṣamībhavanti // 6579
utpatato'pyantarikṣaṃ gacchato'pi mahītalam / dhāvataḥ pṛthivīṃ sarvāṃ nādattamupatiṣṭhati // 6580
utpatanti yadākāśe nipatanti mahītale / pakṣiṇas tadapi prāptyā nādattamupatiṣṭhate // 6581
utpatantī bhramantī sā namantī nalinekṣanā / śampāśataṃ vitanvānā bhramarīva bhramaṃ vyadhāt // 6582
utpatantvantarikṣaṃ vā pātālaṃ praviśantu vā / carantu vā diśaḥ sarvā hyadattaṃ nopalabhyate // 6583
// (6584)
utpatet sarujād deśād vyādhidurbhikṣapīḍitāt / anyatra vastuṃ gacched vā vased vā nityamānitaḥ // 6585
utpattiḥ payasāṃ nidhervapurapi khyātaṃ sudhāmandiraṃ spardhante viśadā latābhasaralā hārāvalīmaṃśavaḥ / kāntā kairaviṇī tava priyasakhaḥ śṛ gārasāraḥ smaro haṃ ho candra kimatra tāpajananaṃ tāpāya yan me bhavān // 6586
utpattiparipūritāyāḥ kimasyāḥ pāvanāntaraiḥ / tīrthodakaṃ ca vahniśca nānyataḥ śuddhimarhataḥ // 6587
utpattireva viprasya mūrtirdharmasya śāśvatī / sa hi dharmārthamutpanno brahmabhūyāya kalpate // 6588.1
utpattirjamadagnitaḥ sa bhagavān devaḥ pinākī guruḥ śauryaṃ yattu na tad girāṃ pathi nanu vyaktaṃ hi tatkarmabhiḥ / tyāgaḥ saptasamudramudritamahīnirvyājadānāvadhiḥ kṣattrabrahmataponidherbhagavataḥ kiṃ vā na lokottaram // 6588.2
utpattirdevayajanād brahmavādī nṛpaḥ pitā / suprasannojjvalā mūrtir asyāṃ snehaṃ karoti me // 6589
utpattirmarutāṃ prabhoryugadine prakhyāpya viśvotsave pūṇyāhaśrutiṣu prasiddhiradhikā pūrṇaṃ vayaḥ pauruṣam / kākutsthena samaṃ sapatnakalaho daivajñatā tādṛśī kākastena guṇena kāñcanamaye vyāpāritaḥ pañjare // 6590
utpattirmalaye samudranilaye panthā vṛto rākṣasais tatratyānapi hanta candanatarūṃśchindanti sāṃyātrikāḥ / vartante savidhasthitāśca sukhinaḥ śākhoṭamukhyadrumās tanmanye kṛtinastu te tarukule ye nopayogakṣamāḥ // 6591
utpattyutpannaśiṣṭā vividhaguṇagaṇā yatra yānti praṭiṣṭhāṃ bādhena prāktanānāṃ na ca niyamavidhirnāpi saṃkhyārthadāne / ūhaḥ sarvatra yasya sphurati ca sakalaḥ satya evārthavādo mīmāṃsābhāvamañcatyabhinavamadhunā mūrtireṣā tvadīyā // 6592
utpatreva dṛśo'rciṣā kusumitevendoḥ karairbhogibhiḥ sāroheva jaṭāṭavī phalatu vaḥ śreyo bhavānīpateḥ / yatparyantavivartinaḥ surasaritpūrasya bhūrisphurat- phenoṇḍūkavilāsamañcati vidherjīrṇā kapālāvalī // 6593
utpathā durnadāḥ kecid bahubha gabhramāvilāḥ / taṭasthānapi nighnanti tarasā bhinnasetavaḥ // 6594
utpathena kvacid yāti kvacin mārgeṇa gacchati / muhuruṣṇo muhuḥ śītaś capalaścapalāyate // 6595
utpadyante vipadyante madvidhāḥ kṣudrajantavaḥ / parārthabaddhakakṣyāṇāṃ tādṛśāmudbhavaḥ kutaḥ // 6596
utpannaṃ sudhiyāṃ kule yadakhilaistyaktaṃ budhairna kṣaṇaṃ yan no vismṛtamekadāpi sujanairyadyanna yuktaṃ khalaiḥ / daurgatyasya tathāvidhasya mahatastasyāpi kenāpi no yad dānāmbusaritpravāhapatitasyākāri hastārpaṇam // 6597
utpannaparitāpasya buddhirbhavati yādṛśī / tādṛśī yadi pūrvaṃ syāt kasya na syānmahodayaḥ // 6598
utpannaputramātrasya puṃsaḥ svargo bhaved dhrṛvam / ṭiṭṭibhotpādanādeva mandapālo divaṃ yayau // 6599
utpannamiha loke vai janmaprabhṛti mānavam / vividhānyupavartante duḥkhāni ca sukhāni ca // 6600
tayorekatare mārge yadyenamabhisaṃnayet / na sukhaṃ prāpya saṃhṛṣyet na duḥkhaṃ prāpya saṃjvaret // 6601
utpannasya ruroḥ śṛ gaṃ vardhamānasya vardhate / prārthanā puruṣasyeva tasya mātrā na vidyate // 6602
utpannāḥ saritāṃ hradeṣu suciraṃ tatraiva puṣṭāstataḥ prāptāḥ prāvṛṣi sāgaraṃ jalacarāstāsāṃ mukhādeva ye / dvitraireva dinaistimiṃgilakulasyāsādya kūṭasthatāṃ mṛṣyantyadya na te rahasyapi kṛtāṃ nādeyatāsaṃkathām // 6603
utpannā bahavastaleṣu sarasāmambhoruhāṇāṃ cayā ye yāminyadhipānukāriramaṇīvaktropamānaṃ gatāḥ / nābhau bhaumariporajāyata mahāpadmaḥ sa ko'pyekako yastrailokyasamudbhavaprabhaviturjanmāvanitvaṃ gataḥ // 6604
utpannāmāpadaṃ yastu samādhatte sa buddhimān / vaṇijo bhāryayā jāraḥ pratyakṣe nihnuto yathā // 6605
utpanneṣu ca kāryeṣu matiryasya na hīyate / sa nistarati durgāṇi gopī jāradvayaṃ yathā // 6606
utpanno ghaṭa cakravartyasi punarvahniṃ praviśya tvayā prātaḥ snānapariśrameṇa payasāṃ pānena taptaṃ tapaḥ / ākramyonnatajānu yan mṛgadṛśāṃ tiṣṭhannitambasthale kaṇṭhālambitabāhuvallikucayoḥ sīmānamāskandasi // 6607
utpalasya ca padmasya matsyasya kumudasya ca / ekajātiprasūtānāṃ rūpaṃ gandhaḥ pṛthak pṛthak // 6608
utpalasya hi raktimā sādhoḥ paropakāritā / asādhoḥ karuṇābhāvaḥ svabhāvāstrividhā yathā // 6609
utpallava iva kiraṇaiḥ kusumita iva tārakābhirayaminduḥ / udayatyudayataṭānte surataruriva śītalacchāyaḥ // 6610
utpaśyāmi drutamapi sakhe matpriyārthaṃ yiyāsoḥ kālakṣepaṃ kakubhasurabhau parvate parvate te / śuklāpāngaiḥ sajalanayanaiḥ svāgatīkṛtya kekāḥ pratyudyātaḥ kathamapi bhavān gantumāśu vyavasyet // 6611
utpātakaṃ tadiha deva vicāraṇīyaṃ nārāyaṇo yadi patedathavā subhadrā / kādambarīmadavighūrṇitalocanasya yuktaṃ hi lā galadhṛtaḥ patanaṃ pṛthivyām // 6612
utpātaketuriva manmathanāyakasya vajraprahāra iva kelilatāvanasya / saṃhārakāla iva pānthavadhūjanasya grīṣmasya bhāti divasaḥ sakhi dūritāśaḥ // 6613
utpātajaṃ chidramasau vivasvān vyādāya vaktrākṛti lokabhīṣyam / attuṃ janān dhūsararaśmirāśiḥ siṃho yathā kīrṇasaṭo'bhyudeti // 6614
utpātāya ca kāvye durupaśrutirabhinaye ca nāṭyānām / svasthānāmapi yadvad dhvastā dhārā dharitrīti // 6615
utpādakabrahmadātror garīyān brahmadaḥ pitā / brahmajanma hi viprasya pretya ceha ca śāśvatam // 6616
utpādanamapatyasya jātasya paripālanam / pratyarthaṃ lokayātrāyāḥ pratyakṣaṃ strīnibandhanam // 6617
utpādayati lokasya prītiṃ malayamārutaḥ / nanu dākṣiṇyasaṃpannaḥ sarvasya bhavati priyaḥ // 6618
utpādayatyalamidaṃ manaso viṣādaṃ sīdatsaroruhanibhaṃ vadanaṃ tvadīyam / jñātvā nidānamahamatra samānaduḥkhā prāṇairapi priyatame bhavituṃ samīhe // 6619
utpādayanto suratasya vighnaṃ parasparālāpasukhaṃ harantī / saṃrāgiṇaḥ kāmijanasya gāḍham akṣṇorlalambe sahasaiva nidrā // 6620
utpāditā svayamiyaṃ yadi tat tanūjā tātena vā yadi tadā bhaginī khalu śrīḥ / yadyanyasaṃgamavatī ca tadā parastrī tattyāgabaddhamanasaḥ sudhiyo bhavanti // 6621
utpādya kṛtrimān doṣān dhanī sarvatra bādhyate / kṛtadoṣasahasro'pi nirdhanaḥ parameśvaraḥ // 6622
utpādya putrānanṛṇāṃśca kṛtvā vṛttiṃ ca tebhyo'nuvidhāya kāṃcit / sthāne kumārīḥ pratipādya sarvā araṇyasaṃstho munivad bubhūṣet // 6623
utpādya yat svayamapi prabalānurāga- bhājas tathānusarato'pi divākarasya / chāyā prasarpati sudūramanena manye klṛptaṃ tayā sadṛśameva kulīnatāyāḥ // 6624
utpucchaḥ pramadocchvasad vapuradhovisraṃsipakṣadvayaḥ svairotphālagatikrameṇa parito bhrāntvā salīlaṃ muhuḥ / utkaṇṭhālasakūjitaḥ kalarutāṃ bhūyo riraṃsārasa- nyagbhūtāṃ caṭakaḥ priyāmabhisaratyudvepamānaḥ kṣaṇam // 6625
utpucchānatadhūtapakṣatatayo jhātkāriṇo vibhramair udvācyāstatacañcavo layavaśādutkṣiptapādā muhuḥ / paśyanto nijakaṇṭhakāṇḍamalināṃ kādambinīmunnata- grīvābhyarṇamilatkalāpaviṭapā nṛtyanti kekābhṛtaḥ // 6626
utpravālānyaraṇyāni vāpyaḥ saṃphullapa kajāḥ / candraḥ pūrṇaśca kāmena pānthadṛṣṭerviṣaṃ kṛtam // 6627
utplutya dūraṃ paridhūya pakṣā- vadho nirīkṣya kṣaṇabaddhalakṣyaḥ / madhyejalaṃ buḍḍati dattajhampaḥ samatsyamutsarpati matsyara kaḥ // 6628
utplutya yaḥ śikhariṇaṃ madakumbhikumbham udbhidya sānuśatamāyatamullala ghe / pañcānano niyatayā jarayābhibhūtaḥ so'yaṃ karau lihati bṛṃhitalohitākṣaḥ // 6629
utplutyā gṛhakoṇataḥ pracalitāḥ stokāgraja ghaṃ tato vakrasvairapadakramairupagatāḥ kiṃcic calanto gale / bhekāḥ pūtinipātino micimicītyunmīlitārdhekṣaṇā nakrākāravidāritānanapuṭairnirmakṣikaṃ kurvate // 6630
utplutyārādardhacandreṇa lūne vaktre'nyasya krodhadaṣṭoṣṭhadante / sainyaiḥ kaṇṭhacchedalīne kabandhād bhūyo bibhye valgataḥ sāsipāṇeḥ // 6631
utphālaṃ helayaiva drutamabhipatataḥ pūrvapṛthvīdharāgrād uccairarciścapeṭāhatibhiriva harerdhvāntadantī vidīrṇaḥ / raktāḥ kumbhairvimuktā iva sakaladṛśāṃ vismayaṃ saṃdadhānāḥ saṃdhyāśoṇatviṣastāḥ sapadi nipatitāstārakāstāḥ samastāḥ // 6632
utphullakamalakesara- parāgagauradyute mama hi gauri / abhivāñchitaṃ prasiddhyatu bhagavati yuṣmatprasādena // 6633
utphullagallapariphullamukhāravinda- saugandhyalubdhamadhupākulayā ratāṃte / saṃbhugnapīnakucacūcukayātigāḍha- māli gito girijayā giriśaḥ punātu // 6634
utphullagallairālāpāḥ kriyante durmukhaiḥ sukham / jānāti hi punaḥ samyak kavireva kaveḥ śramam // 6635
utphullatāpicchamanoramaśrīr mātuḥ stananyastamukhāravindaḥ / saṃcālayan pādasaroruhāgraṃ kṛṣṇaḥ kadā yāsyati dṛkpathaṃ me // 6636
utphullapa kajaniṣaktalasaddvirephaḥ kiṃcidvinidrakumudotkarasaṃbhṛtaśrīḥ / āmūlanaddhavividhādbhutamālyamālaś citraṃ na kasya tanute lalitastamālaḥ // 6637.1
utphullapa kajavanaṃ dadarśa vimalaṃ saraḥ / sphāṭikaṃ vanadevīnām iva vibhramadarpaṇam // 6637.2
utphullapadmavadanāṃ dalatkuvalayekṣaṇām / bandhūkakamanīyauṣṭhāṃ mandārastabakastanīm // 6638
śirīṣasukumārā gīṃ pañcapuṣpamayīmiva / ekameva jagajjaitrīṃ smareṇa vihitāmiṣum // 6639
utphullamānasarasīruhacārumadhya- niryanmadhuvratabharadyutihāriṇībhiḥ / rādhāvilocanakaṭākṣaparamparābhir dṛṣṭo haristava sukhāni tanotu kāmam // 6640
utphullaramya sahakāra rasālabandho kūjatpikāvalinivāsa tathā vidhehi / guñjadbhramadbhramarakastvayi baddhatṛṣṇo nānyān prayāti picumandakarīravṛkṣān // 6641
utphullasthalanalinīvanādamuṣmād uddhūtaḥ sarasijasaṃbhavah parāgaḥ / vātyābhirviyati vivartitaḥ samantād ādhatte kanakamayātapatralakṣmīm // 6642
utphullā navamālikā madayati ghrāṇendriyāhlādinī jātaṃ dhūsarameva kiṃśukatarorāśyāmalaṃ jālakam / ācinvanti kadambakāni madhunaḥ pāṇḍūni mattālayaḥ strīṇāṃ pīnaghanastaneṣu kaṇavān svedaḥ karotyāspadam // 6643
utphullāmalakomalotpaladalaśyāmāya rāmāmanaḥ- kāmāya prathamānanirmalaguṇagrāmāya rāmātmane / yogārūḍhamunīndramānasasarohaṃsāya saṃsāravi- dhvaṃsāya sphuradojase raghukulottaṃsāya puṃse namaḥ // 6644
utphullārjunasarjavāsitavahatpaurastyajhaṃjhāmarut pre kholaskhalitendranīlaśakalasnigdhāmbudaśreṇayaḥ / dhārāsiktavasuṃdharāsurabhayaḥ prāptāsta evādhunā gharmāmbhovigamāgamavyatikaraśrīvāhino vāsarāḥ // 6645
utphullairbakulairlava gamukulaiḥ śephālikākuḍmalair nīlāmbhojakulais tathā vicikilaiḥ krāntaṃ ca kāntaṃ ca yat / tasmin saurabhadhāmni dāmni kimidaṃ saugandhavandhyaṃ mudhā madhye mugdha kusumbhamumbhasi bhaven naivaiṣa yuktaḥ kramaḥ // 6646
utsa ge vā malinavasane saumya nikṣipya vīṇāṃ madgotrā kaṃ viracitapadaṃ geyamudgātukāmā / tantrīrārdrā nayanasalilaiḥ sārayitvā kathaṃcid bhūyobhūyaḥ svayamapi kṛtāṃ mūrcchanāṃ vismarantī // 6647
utsa gaiḥ saikatānāṃ śakuniśatapadanyāsarekhā kitānāṃ jambūṣaṇḍāni nadyo dadhati pariṇamallambilambālakāni / yattoyāndoladolaḥ pulakayati tanuṃ tīrakastūrikaiṇa- prakrāntagranthiparṇagrasanaparimalotkandharo gandhavāhaḥ // 6648
utsannacchadirucchvasadvṛti galadbhitti skhalanmaṇḍali bhrāmyatkuṇḍali hiṇḍadākhu khuraliprakrīḍibhekāvali / pañcaccarmacaṭaughapakṣatipuṭaprārabdhabhāṃbhāṃkṛti śrīmatsenakulāvataṃsa bhavataḥ śatrorivāsmadgṛham // 6649
utsannamāpaṇamamuṃ drakṣyāmo nirmalaiḥ kadā nayanaiḥ / cintāmaṇikācakaṇau viparītaguṇāguṇau yatra // 6650
utsanno madhurasti kokilaravairutsannamastyetadapy utsannaṃ malayānilairidamapi prāgeva jānīmahe / pānthāstuṣyatha tāvataiva kimiti bhrāntā yadi prāṇiti stokenāpi manobhavo vigalatu prāṇeṣu śuṣko grahaḥ // 6651
utsara gakalitorukaṭārī- bhājirā uta bhayaṃkarabhālāḥ / santu pāyakagaṇā jaya taistvaṃ gāmagoharamilāpa ilāvī // 6652
utsarpaddhūmalekhātviṣi tamasi manāgvisphuli gāyamānair udbhedaistārakāṇāṃ viyati parigate paścimāśāmupetā / khedenevānatāsu skhaladalirasanāsvabjinīpreyasīṣu prāyaḥ saṃdhyātapāgniṃ viśati dinapatau dahyate vāsaraśrīḥ // 6653
utsavādapi nīcānāṃ kalaho'pi sukhāyate / kapardakārdhalābhena kuśalo bahu manyate // 6654
utsavādutsavaṃ yānti svargāt svargaṃ sukhāt sukham / śraddhadhānāśca dāntāśca dhanāḍhyāḥ śubhakāriṇaḥ // 6655
utsave vyasane prāpte durbhikṣe śatrusaṃkaṭe / rājadvāre śmaśāne ca yastiṣṭhati sa bāndhavaḥ // 6656
utsāraṇapriyatayā pariruddhasarva- dvāre gṛhe niranurodhatayā vasantaḥ / saṃpallaghūkṛtadhiyo'pratighapravṛtter dhigjānate na rabhasānniyater nipātam // 6657
utsārito hasitadīdhitibhiḥ kapolād ekāvalībhiravadhūta iva stanebhyaḥ / a geṣvalabdhaparibhogasukho'ndhakāro gṛhṇāti keśaracanāsu ruṣeva nārīḥ // 6658
utsārya kuntalamapāsya dukūlakūlam unnāmya bāhulatikāmalasāstaruṇyaḥ / svedāmbusiktatanavaḥ spṛhayanti yasmai tasmai namaḥ sukṛtine malayānilāya // 6659
utsāhaḥ syādrase hāsye tāle kandukasaṃjñake / vaṃśābhivṛddhikṛtpādas trayodaśamitākṣaraḥ / laghudvayaṃ virāmāntaṃ tāle kandukasaṃjñake // 6660
utsāhakārakasakhīvacanairvidhāya bhūṣāvidhiṃ kanakagauratarā gakeṣu / prāṇeśvarasya sadanāya kṛtaprayāṇā mugdhā tathāpi hṛdi kampabharaṃ bibharti // 6661
utsāhaprabhuśaktibhyāṃ mantraśaktyā ca bhārata / upapanno nṛpo yāyād viparītamato'nyathā // 6662
utsāhavantaḥ puruṣā durbalā balinaṃ ripum / haniṣyanti hi saṃyātā tathaite pañca kuñjaram // 6663
utsāhavanto hi narā na loke sīdanti karmasvatiduṣkareṣu // 6664
utsāhaśaktiyutavikramadhairyarāśir yo vetti goṣpadamivālpataraṃ samudram / valmīkaśṛ gasadṛśaṃ ca sadā nagendraṃ lakṣmīḥ svayaṃ tamupayāti na dīnasattvam // 6665
utsāhaśaktihīnatvād vṛddho dīrghāmayas tathā / svaireva paribhūyete dvāvapyetāvasaṃśayam // 6666
utsāhasaṃpannamadīrghasūtraṃ kriyāvidhijñaṃ vyasaneṣvasaktam / śūraṃ kṛtajñaṃ dṛḍhasauhṛdaṃ ca lakṣmīḥ svayaṃ vāñchati vāsahetoḥ // 6667
utsāhasya prabhormantrasyaivaṃ śaktitrayaṃ jaguḥ / ātmanaḥ suhṛdaścaiva tanmitrasyodayās trayaḥ // 6668
utsāhātiśayaṃ vatsa tava bālyaṃ ca paśyataḥ / mama harṣaviṣādābhyām ākrantaṃ yugapanmanaḥ // 6669
utsāhitā sakalaśīdhumadena vaktum ardhodite navavadhūravalambitahrīḥ / ālījaneṣvanupasaṃhṛtavākyaśeṣā bhartuścakāra saviśeṣakutūhalatvam // 6670
utsāhoñjhitamanasāṃ rājñāṃ parimoṣiṇāṃ jigīṣūṇām / nirupāyodvignānāṃ sādhuścarake sadā śakunaḥ // 6671
utsāhoddhatavibhramabhramarakavyāvṛttahārāntara- truṭyatsūtravimuktamauktikabharaḥ saktaḥ stanotsa gayoḥ / vaktrenducyutasaṃtatāmṛtakaṇākāraścakāra kṣaṇaṃ tasyā nṛttarasaśramoditaghanasvedāmbubimbaśriyam // 6672
utsāho balavānārya nāstyutsāhāt paraṃ balam / utsāhārambhamātreṇa jāyante sarvasaṃpadaḥ // 6673
utsāho balavānārya nāstyutsāhāt paraṃ balam / sotsāhasya hi lokeṣu na kiṃcidapi durlabham // 6674
utsāho ripuvan mitram ālasyaṃ mitravad ripuḥ / amṛtaṃ viṣavad vidyā'mṛtavad viṣama ganā // 6675
utsiktaḥ kusumāsavaiḥ kumudinīṃ rājapriyāṃ puṣpiṇīm āli gan niśi nirbhayaṃ paricayaṃ kurvan punaḥ pallavaiḥ / yāvat pa kajsaurabhasvamakhilaṃ gṛhṇaṃllaghu prasthitas tāvat kalya upasthite marudayaṃ viṣvag bhayād dhāvati // 6676
utsiktasya tapaḥparākramanidherasyāgamādekataḥ satsa gapriyatā ca vīrarabhasonmādaśca māṃ karṣataḥ / vaidehīparirambha eṣa ca muhuścaitanyamāmīlayann ānandī haricandanenduśiśirasnigdho ruṇaddhyanyataḥ // 6677
utsīderan prajāḥ sarvā na kuryuḥ karma ced yadi / tathā hyetā na vardheran karma ced aphalaṃ bhaved // 6678
utsṛjya kusumaśayanaṃ nalinīdalakalpitastanāvaraṇam / kathamātape gamiṣyasi paribādhāpelavaira gaiḥ // 6679
utsṛjya gītamasamāpya vilāsalāsyam a kādapāsya sahasā maṇivallakīṃ ca / atyunmanās tadavalokanakautukena vātāyanānyadhiruroha purandhrilokaḥ // 6680.1
utsṛjya jalasarvasvaṃ vimalāḥ sitamūrtayaḥ / tatyajuścāmbaraṃ meghā vigrahaṃ yogino yathā // 6680.2
utsṛjya vinivartante jñātayaḥ suhṛdaḥ sutāḥ / apuṣpānaphalān vṛkṣān yathā tāta patatriṇaḥ // 6681
utsṛjya sādhuvṛttaṃ kuṭiladhiyā vañcitaḥ paro yena / ātmaiva mūḍhamatinā kṛtasukṛto vañcitastena // 6682
utsṛjyāmbudhijāmukhāmbujasukhālokavrataṃ yaścirād devaḥ sevitavān sarojanayano nidrāṃ samudrāmbhasi / so'pyuttu gabhuja gabhogaśayanājjāgarti yasyotsave so'yaṃ śāradaśītarociṣi camatkāraḥ kathaṃ kathyatām // 6683
utsṛṣṭamambujadṛśāmiva mānaratnam ādāya ṣaṭpadatilān madhuvāripūrān / puṃskokilasya kalakūjitakaitavena saṃkalpavākyamayamātanute rasālaḥ // 6684
udakaṃ cāgnisaṃsṛṣṭakumbhasa gādyathaiva hi / udvegodvartanādauṣṇyaṃ bhajate tadvadeva hi // 6685
a gasa gāt tathā jīvo bhajate prākṛtān guṇān / aha kārābhibhūtaḥ san bhinnastebhyo'pi so'vyayaḥ // 6686
udakānalacaurebhyo mūṣakebhyo viśeṣataḥ / kaṣṭena likhitaṃ śāstraṃ yatnena paripālayet // 6687
udake sarvabījāni sarvadevā nijeśvare / kalatre sarvasaukhyāni sarve dharmā dayāmayāḥ // 6688
udake sarvabījāni sarve devā hutāśane / kalatre sarvasaukhyāni sarvadānāni brāhmaṇe // 6689
udakyāpatitamlecchacāṇḍālādyabhibhāṣaṇe / mārjāramūṣakasparśe viṇmūtrotsargadarśane // 6690
udagragotāvatagotragauravo mahārajaḥ pūtabhaṭotkaṭacchaṭaḥ / svarūpasampattiparāstamanmathaḥ sa lakṣmaṇo lakṣitalakṣaṇojjvalaḥ // 6691
uda mukho vakti bhaṣanniśīthe dvijopapīḍāṃ maraṇaṃ gavāṃ ca / kumārikādūṣaṇagarbhapāta- vahnīn niśānte śivadi mukhaḥ syāt // 6692
udañcatkāverīlahariṣu pariṣva gara ge luṭhantaḥ kuhūkaṇṭhīkaṇṭhīravaravalavatrāsitaproṣitebhāḥ / amī caitre maitrāvaruṇi taruṇīkelika kellimallī- caladvallīhallīsakasurabhayaścaṇḍi cañcanti vātāḥ // 6693
udañcatkvaṇaddhuṃkṛtikvāṇacañcan- maṇīmekhalādāmadṛpyannitambā / kṛpāpā gamā galyapaṭṭābhiṣekair jaganma galaṃ jvālapā naḥ sahāyaḥ // 6694
udañcadgharmāṃśudyutiparicayonnidrabisinī- ghanāmodāhūtabhramarabharajha kāramadhurām / apaśyatkāsāraśriyamamṛtavartipraṇayinīṃ sukhaṃ jīvatyandhūdaravivaravarti plavakulam // 6695
udañcadvakṣojadvayataṭabharakṣobhitakaṭi sphuraddṛgbhyāṃ mandīkṛtavilasadindīvarayugam / samudyadbhrūbha gaṃ pravihitadhanurbha gamaniśaṃ vayastat padmākṣyāḥ kathamiva mano na vyathayatu // 6696
udañcantāṃ vāco madhurimadhurīṇāḥ khalu na me na cāpyujjṛmbhantāṃ navabhaṇitayo bha gisubhagāḥ / kṣaṇaṃ stotravyājādapi yadi bhavantaṃ hṛdi naye tadātmā pāvitryaṃ niyatamiyataivāñcati mama // 6697
udañcanmañjīradhvanimilitakāñcīkalaravaṃ milindālīguñjāravasubhagaśiñjānavalayam / galanmuktādāmastanavinihitasvedakaṇikaṃ rataṃ dhanyaṃ manye caladalakamindīvaradṛśaḥ // 6698
udañcaya dṛgañcalaṃ calatu cañcarīkoccayaḥ prapañcaya vacaḥsudhā śravaṇapālimāli gatu / bhruvaṃ naṭaya nāgari tyajatu manmathaḥ kārmukaṃ mukhaṃ ca kuru saṃmukhaṃ vrajatu lāghavaṃ candramāḥ // 6699
udañcaya dṛgañcalaṃ racaya ma galaṃ sarvataś cirāya samupāgataḥ purata eṣa te vallabhaḥ / iti priyagirā śrutīpulakadanture kurvatī prakaśayati no dṛśau priyasakhī mṛṣāśa kayā // 6700
udadhiravadhirurvyāstaṃ hanūmāṃstatāra niravadhi gaganaṃ cettvāṇḍakośe vilīnam / iti parimitimanto bhānti sarve'pi bhāvāḥ sa tu niravadhirekaḥ sajjanānāṃ vivekaḥ // 6701
udadheriva ratnāni tejāṃsīva vivasvataḥ / stutibhyo vyatiricyante dūrāṇi caritāni te // 6702
udanvacchinnā bhūḥ sa ca nidhirapāṃ yojanaśataṃ sadā pānthaḥ pūṣā gaganaparimāṇaṃ kalayati / iti prāyo bhāvāḥ sphuradavadhimudrāmukulitāḥ satāṃ prajñonmeṣaḥ punarayamasīmā vijayate // 6703
udanvāniva yo'kṣobhyo jñāyate saṃśritaiḥ prabhuḥ / kā hrīstato'nyā so'nyairyat teṣāmagre'bhibhūyate // 6704
udamajji kaiṭabhajitaḥ śayanād apanidrapāṇḍurasarojarucā / prathamaprabuddhanadarājasutā- vadanenduneva tuhinadyutinā // 6705
udayaṃ prāpya tīkṣṇatvād duṣprekṣyatvamupeyuṣaḥ / pādāntike vasumato na hi mānī niṣīdati // 6706
udayaṃ saṃhatā eva saṃhatā eva ca kṣayam / prayāntaḥ spṛhaṇīyatvaṃ tantriṇaḥ kasya nāgaman // 6707
udayagirigatāyāṃ prākprabhāpāṇḍutāyām anusarati niśīthe śṛ gamastācalasya / jayati kimapi tejaḥ sāṃprataṃ vyomamadhye salilamiva vibhinnaṃ jāhnavaṃ yāmunaṃ ca // 6708
udayagiritaṭasthaḥ padminīrbodhayitvā mṛdutarakiraṇāgraistāḥ svayaṃ copabhujya / malinamadhupasa gāt tāsu saṃjātakopaḥ kṛtarudhiravirocirbhānurastaṃ prayātaḥ // 6709
udayagiriśiraḥstho nidrayā mūḍhametaj jagadagadamaśeṣaṃ nirmimīte'niśaṃ yaḥ / amitatamitamisroddāmadāridryahāri- prasṛmarakiraṇaughaḥ syānmude vaḥ sa devaḥ // 6710
udayagūḍhaśaśā kamarīcibhis tamasi dūramitaḥ pratisārite / alakasaṃyamanādiva locane harati me harivāhanadi mukham // 6711
udayataṭāntaritamiyaṃ prācī sūcayati di niśānātham / paripāṇḍunā mukhena priyamiva hṛdayasthitaṃ ramaṇī // 6712
udayati kalamandraiḥ kaṇṭhatālairalīnāṃ kumudamukulakeṣu vyañjayanna gahārān / madamukharacakorītoyakarmāntiko'yaṃ tuhinaruciradhāmā dakṣiṇaṃ lokacakṣuḥ // 6713
udayati taḍiccitraṃ mitraṃ rateḥ kamaladvayī kusumitanavastambhe rambhe vidhāya tanoradhaḥ / taḍiti valati vyoma vyomāśrayaṃ ca giridvayaṃ giriparisare kambuḥ kambau kalānidhimaṇḍalam // 6714
udayati tapane'pi cet tamisraṃ vada kuta eva dinakṣapāvivekaḥ / bhagavati yadi karma durnivāryaṃ tava caraṇasmaraṇena sādhyate kim // 6715
udayati taruṇimataraṇī śaiśavaśaśini praśāntimāyāte / kucacakravākayugalaṃ taruṇitaṭinyāṃ mitho milati // 6716
udayati navanītapiṇḍapāṇḍuḥ kumudavanānyavaghaṭṭayan karāgraiḥ / udayagiritaṭasphuṭāṭṭahāso rajanivadhūmukhadarpaṇaḥ śaśā kaḥ // 6717
udayati yadi bhānuḥ paścime digvibhāge pracalati yadi meruḥ śītatām yāti vahniḥ / vikasati yadi padmaṃ parvatāgre śilāyāṃ na bhavati punaruktaṃ bhāṣitaṃ sajjanānām // 6718
udayati vitatordhvaraśmirajjā- vahimarucau himadhāmni yāti cāstam / vahati girirayaṃ vilambighaṇṭā- dvayaparivāritavāraṇendralīlām // 6719
udayati hi śaśā kaḥ kāminīgaṇḍapāṇḍur grahagaṇaparivāro rājamārgapradīpaḥ / timiranikaramadhye raśmayo yasya gaurāḥ srutajala iva pa ke kṣīradhārāḥ patanti // 6720
udayati hṛdi yasya naiva lajjā na ca karuṇā na ca ko'pi bhītileśaḥ / bakulamukulakośakomalāṃ māṃ punarapi tasya kare na pātayethāḥ // 6721
udayadudayadīkṣaṇāya patyuś capaladṛśastrapayā nirudhyamānam / mana iva kṛpaṇasya dānakāle kati na tatāna gatāgatāni cakṣuḥ // 6722
udayantu nāma meghā bhavatu niśā varṣamavirataṃ patatu / gaṇayāmi naiva sarvaṃ dayitābhimukhena hṛdayena // 6723
udayanneṣa savitā padmeṣvarpayati śriyam / vibhāvayitumṛddhīnāṃ phalaṃ suhṛdanugraham // 6724
udayaprabhasūrīndraḥ prathitaḥ pratibhodayaḥ / nānādivyaprabandhānāṃ nirmātāyaṃ virājate // 6725
udayaprabhasūrīndre prakāśayati bhūtalam / apare vibudhāḥ sarve niṣprabhā iva sarvataḥ // 6726
udayamayate di mālinyaṃ nirākurutetarāṃ nayati nidhanaṃ nidrāmudrāṃ pravartayati kriyāḥ / racayatitarāṃ svairācārapravartanakartanaṃ bata bata lasattejaḥpuñjo vibhāti vibhākaraḥ // 6727
udayamuditadīptiryāti yaḥ saṃgatau me patati na varaminduḥ so'parāmeṣa gatvā / smitaruciriva sadyaḥ sābhyasūyaṃ prabheti sphurati viśadameṣā pūrvakāṣṭhā ganāyāḥ // 6728
udayaśikhariśṛ gaprā gaṇeṣveṣa ri gan sakamalamukhahāsaṃ vīkṣitaḥ padminībhiḥ / vitatamṛdukarāgraḥ śabdayantyā vayobhiḥ paripatati divo' ke helayā bālasūryaḥ // 6729
udayasiṃha dharādhipatau tvayi sphurati kiṃ raviṇā vidhunāpi vā / svamahasā hi vikāśayase jagat svayaśasā ca suśītalayasyapi // 6730
udayasthaḥ sahasrāṃśur dṛṣṭerāyāti gamyatām / atiriktaṃ kadā kaṃ vā la ghayanti na yoṣitaḥ // 6731
udayādreruḍḍīno dinaṃ bhramitvā pata go'yam / adya pradoṣasamaye vaḍavājvalane juhoti dehaṃ svam // 6732
udayāstau mūlākhyau uttarayāmyau dhruvanivāsanāmānau / nairṛtavāyavyau ca prayāṇacarakāhvayau teṣām // 6733
udaye savitārakto raktaścāstamaye tathā / saṃpattau ca vipattau ca mahatāmekarūpatā // 6734
udaraṃ natamadhyapṛṣṭhatā- sphuṭada guṣṭhapadena muṣṭinā / catura gulamadhyanirgata- trivalibhrāji kṛtaṃ damasvasuḥ // 6735
udaraṃ parimāti muṣṭinā kutukī ko'pi damasvasuḥ kimu / dhṛtataccatura gulīva yad valibhirbhāti sahemakāñcibhiḥ // 6736
udara eva dhṛtaḥ kimudanvatā na viṣamo vaḍavānalavad vidhuḥ / viṣavadujjhitamapyamunā na sa smaraharaḥ kimamuṃ bubhuje vibhuḥ // 6737
udaradarīyaṃ gahanā yadgatamakhilaṃ vilīyate kvacana / ekā tatra ca bhujagī vilāpayati kaṃ na sā duṣṭā // 6738
udaradvayabharaṇabhayād ardhā gāhitadāraḥ / yadi naivaṃ tasya sutaḥ kathamadyāpi kumāraḥ // 6739
udarambharitā loke tavaiva nānyasya duḥśakā dṛṣṭā / utsṛṣṭapurīṣamapi svādūkurvan varāha yad bhu kṣe // 6740
udarasyedamaṇutvaṃ sahajagurutvaṃ yadi nedaṃ hṛdayasya / svārthe kathamalasatvaṃ kathamanusatvaṃ hitakaraṇe matirasya // 6741
udarārthaṃ na yatkiṃcin niṣeveta kadācana / na haṃso varṇasāmye'pi bakavan matsyabhug yataḥ // 6742
udarkabhūtimicchadbhiḥ sadbhiḥ khalu na dṛśyate / caturthīcandralekheva parastrībhālapaṭṭikā // 6743
udasya dhairyaṃ dayitena sādaraṃ prasāditāyāḥ karavārivāritam / mukhaṃ nimīlannayanaṃ natabhruvaḥ śriyaṃ sapatnīvadanādivādade // 6744
udasyoccaiḥ pucchaṃ śirasi nihitaṃ jīrṇajaṭile yadṛcchāvyāpannadvipapiśitaleśāḥ kavalitāḥ / guhāgarbhe śūnye suciramuṣitaṃ jambuka sakhe tadetat kim kurmo yadasi na gataḥ siṃhasamatām // 6745
udāyudho yāvadahaṃ tāvadanyaiḥ kimāyudhaiḥ / yadvā na siddhamastreṇa mama tat kena setsyati // 6746
udāracaritāt tyāgī yācitaḥ kṛpaṇo'dhikaḥ / eko dhanaṃ tataḥ prāṇān anyaḥ prāṇāṃs tato dhanam // 6747
udārasya tṛṇaṃ vittaṃ śūrasya maraṇaṃ trṇam / viraktasya tṛṇaṃ bhāryā niḥspṛhasya tṛṇaṃ jagat // 6748
udārāṃs tvadṛte nānyān prapaśyāmyayi pārvati / śrīrāmabhaktimāṇikyam adeyamapi dehi me // 6749
udārairmandārai racitaśikharaṃ candraśikharaṃ samabhyarcya premṇā vipulapulakālaṃkṛtatanuḥ / kadā gandhābandhapramadamuditoddāmamadhupa- sphuradguñjāgarbhairvibhumabhibhajeyaṃ nutipadaiḥ // 6750
udāsīnālīnāmapi vacasi līnātanulasat trapādhīnā dīnālapanapadavīnāyakadhṛtā / kavīnāmāsīnā hṛdi kumudinīnāthavadanā navīnā mīnākṣī vyathayati munīnāmapi manaḥ // 6751
udāsīno devo madanamathanaḥ sajjanakule kalikrīḍāsaktaḥ kṛtaparijanaḥ prākṛtajanaḥ / iyaṃ mlecchākrāntā tridaśataṭinī cobhayataṭe kathaṃ bhrātaḥ sthātā kathaya sukṛtin kutra vibhayaḥ // 6752
udāharaṇamāśīḥṣu prathame te manasvinām / śuṣke'śanirivāmarṣo yairarātiṣu pātyate // 6753
uditaṃ priyāṃ prati sahārdamiti śradadhīyata priyatamena vacaḥ / vidite gite hi pura eva jane sapadīritāḥ khalu laganti giraḥ // 6754
uditaṃ maṇḍalamindo ruditaṃ sadyo viyogivargeṇa / muditaṃ ca sakalalalanā- cūḍāmaṇiśāsanena madanena // 6755
uditaḥ samayaḥ śrayate'stamayaṃ kṛtakaṃ sakalaṃ labhate vilayam / sakalāni phalāni patanti taroḥ sakalā jaladhiṃ samupaiti nadī // 6756
uditamudito hanti dhvāntaṃ sahasrakaraḥ karair nihatanihitaṃ bhūyo bhūyastamaḥ parijṛmbhate / viramati tamo nedaṃ nāyaṃ niṣīdati bhānumān na khalu vikasadvairā dhīrāḥ kathaṃcidudāsate // 6757
uditavati dvijarāje kasya na hṛdaye mudaḥ padaṃ dadhati / saṃkucasi kamala yadayaṃ hara hara vāmo vidhirbhavataḥ // 6758
uditavati parasmin pratyaye śāstrayonau gatavati vilayaṃ ca prākṛte'tiprapañce / sapadi padamudītaṃ kevalaḥ pratyayo yas tadiyaditi ca vaktuṃ kaḥ kṣamaḥ paṇḍito'pi // 6759
udite dṛṣṭisukhe tvayi śaśinīva bhavanti candrakāntāni / vadanānyarinārīṇām aviralajalabinduvarṣīṇi // 6760
udite'pi tavāvanīndra tejas tapane sphāragabhastibhārabhāji / tava vairinṛpāyaśastamāṃsi sphuradujjṛmbhitamācaranti citram // 6761
udite bhāskare lakṣyaṃ paścimāyāṃ niveśayet / aparāhṇe ca kartavyaṃ lakṣyaṃ pūrvadigāśritam // 6762
uditairanyapuṣṭānām ārutairme hataṃ manaḥ / uditairapi te dūti mārutairapi dakṣiṇaiḥ // 6763
udito'pi tuhinagahane gaganaprānte na dīpyate tapanaḥ / kaṭhinaghṛtapūrapūrṇe śarāvaśirasi pradīpa iva // 6764
uditorusādamativepathumat sudṛśo'bhibhartṛ vidhuraṃ trapayā / vapurādarātiśayaśaṃsi punaḥ pratipattimūḍhamapi bāḍhamabhūt // 6765
udīcyāṃ sasyaniṣpattir yāmyāṃ niṣpattināśanam / gṛhānnirgacchatāṃ vame śubhaṃ kṣetre ca dakṣiṇam // 6766
udīrito'rthaḥ paśunāpi gṛhyate hayāśca nāgāśca vahanti coditāḥ / anuktamapyūhati paṇḍito janaḥ pare gitajñāna phalā hi buddhayaḥ // 6767
udīrṇamanaso yodha vāhanāni ca bhārata / yasyāṃ bhavanti senāyāṃ dhruvaṃ tasyāṃ jayo bhavet // 6768
udīryamāṇe'pi ca sāntvavāde mānāpanodo nahi rādhikāyāḥ / māno'stu te yadyaparādhikaḥ syāṃ svapne'pi naivāsmyaparādhiko'ham // 6769
udumbaradrumānaṣṭau ropayet svayameva yaḥ / prerayed ropaṇāyāpi candraloke sa modate // 6770
udumbaraphalānīva brahmāṇḍānyatti yaḥ sadā / sarvagarvāpahaḥ kālas tasya ke maśakā vayam // 6771
udeti ghanamaṇḍalī naṭati nīlakaṇṭhāvalī taḍid valati sarvato vahati ketakīmārutaḥ / tathāpi yadi nāgataḥ sa sakhi tatra manye'dhunā dadhāti makaradhvajas truṭitaśiñjinīkaṃ dhanuḥ // 6772
udeti pūrvaṃ kusumaṃ tataḥ phalaṃ ghanodayaḥ prāk tadanantaraṃ payaḥ / nimittanaimittikayorayaṃ kramas tava prasādasya purastu saṃpadaḥ // 6773
udeti yasyāṃ na niśākaro ripus tithirnu kā puṇyavatībhirāpyate / itīva duṣṭyā paridevite muhuḥ kuhūkuhūrityalamāha kokilaḥ // 6774
udeti savitā tāmras tāmra evāstameti ca / saṃpattau ca vipattau ca mahatāmekarūpatā // 6775
udetumatyajannīhāṃ rājasu dvādaśasvapi / jigīṣureko dinakṛd ādityeṣviva kalpate // 6776
udeṣyatpīyūṣadyutirucikaṇārdrāḥ śaśimaṇi- sthalīnāṃ panthāno ghanacaraṇalākṣālipibhṛtaḥ / cakorairuḍḍīnairjhaṭiti kṛtaśa kāḥ pratipadaṃ parāñcaḥ saṃcārānavinayavatīnāṃ vivṛṇute // 6777
udgacchatyalijha kṛtiḥ smaradhanurjyāmañjuguñjāravair niryātā viṣaliptabhalliviṣamāḥ kaṃkelliphullacchaṭāḥ / re saṃpratyapavitramatra pathikāḥ sārambhamujjṛmbhate cūto dūta ivāntakasya kalikājālasphuratpallavaḥ // 6778
udgatā mathanakṣobhāt phenarājiḥ payodadheḥ / tārakāvalirityajñair iyaṃ sakhi nivedyate // 6779
udgatendumavibhinnatamisrāṃ paśyati sma rajanīmavitṛptaḥ / vyaṃśukasphuṭamukhīmatijihmāṃ vrīḍayā navavadhūmiva lokaḥ // 6780
udgamanopaniveśana- śayanaparāvṛttivalanacalaneṣu / aniśaṃ sa mohayati māṃ hṛllagnaḥ śvāsa iva dayitaḥ // 6781
udgarjajjalakuñjarendrarabhasāsphālānubandhoddhataḥ sarvāḥ parvatakandarodarabhuvaḥ kurvan pratidhvāninīḥ / uccairuccarati dhvaniḥ śrutipathonmāthī yathāyaṃ tathā prāyaḥ pre khadasaṃkhyaśa khavalayā veleyamāgacchati // 6782
udgarjan kuṭilas taṭāśrayatarupronmūlanoḍḍāmaro mā garvīḥ saritaḥ pravāha jaladhiṃ prakṣobhayāmīti bhoḥ / svāṃ sattāṃ yadi vāñchasi bhrama maruṣvevāssva tatraiva vā dūre vāḍavavahniratra tu mahāsattvairviśan pīyate // 6783
udgarbhahūṇataruṇīramaṇopamarda- bhugnonnatistananiveśanibhaṃ himāṃśoḥ / bimbaṃ kaṭhorabisakāṇḍakaḍāragaurair viṣṇoḥ padaṃ prathamamagrakarairvyanakti // 6784
udgṛhya vīṭīgrathanaṃ natabhrūr ācchādya vakṣaḥsthalamañcalena / uttārayantī niviḍaṃ nicolaṃ manobhavasyāpi mano minoti // 6785
udgrāhaścānyadhātuḥ syād dhruvakaścānyadhātukaḥ / melāpako'nyadhātuḥ syād ābhogaścānyadhātukaḥ / caturdhātukametaddhi rūpakaṃ kīrtyate budhaiḥ // 6786
udgrāhasyādyakhaṇḍe ca nyāsaḥ sa dhruvako mataḥ / evaṃ hi ṣaṭpadaḥ prokta uttamo dhruvako budhaiḥ // 6787
udgrāho dhrupadaśca syād ābhogastadanantaram / niyamas trividho jñeyo maṇṭhakasya vicakṣaṇaiḥ // 6788
udgrīvaṃ khalu vīkṣitaṃ vapuridaṃ lajjālasaṃ yattadā gacchantyāḥ sakhisaṃnidhau kimapi yannirvarṇakaṃ bhāṣitam / he prāṇā viraheṇa yāta kimidaṃ nairghṛṇyamālambitaṃ tat smṛtvā yadi yuktamāsitumaho yūyaṃ pramāṇaṃ mama // 6789
udgrīvastimitekṣanastata itaḥ paśyan nilīya sthitaṃ pādodghṛṣṭiparasparapratibhayabhrāntaṃ calatpakṣatiḥ / drāktroṭīpurakoṭikuṇṭhitarayaṃ prāktiryagūrdhvīkṛtaṃ garbhāntaḥpraṇayīcakāra śapharaṃ kāsāracārī bakaḥ // 6790
udgrīvā vivṛtāruṇāsyakuharāstṛṣṇācalattālavaḥ pakṣāsaṃbhavavepamānatanavaḥ proḍḍīya kiṃcid bhuvaḥ / anyonyākramiṇaḥ śarāriśiśavaḥ prātarnadīrodhasi prāleyāmbu pibanti vīraṇadaladroṇīpraṇālasrutam // 6791
udghātayed dakṣiṇamakṣi yakṣo hastena mṛdnātyatha dakṣiṇena / yasyābhiṣeke sa bhavet svaśaktyā kṣitīśalakṣekṣitapādapadmaḥ // 6792
udghāṭitanavadvāre pañjare vihago'nilaḥ / yat tiṣṭhati tadāścāryaṃ prayāṇe vismayaḥ kutaḥ // 6793
udghāṭya ced dakṣiṇamakṣi līḍhe nābhiṃ svakīyāmathavādhirūḍhaḥ / śete gṛhasyopari jāgarūkas tadāmbudo'mbu kṣipati prabhūtam // 6794
udghāṭya yogakalayā hṛdayābjakośaṃ dhanyaiścirādapi yathāruci gṛhyamāṇaḥ / yaḥ prasphuratyavirataṃ paripūrṇarūpaḥ śreyaḥ sa me diśatu śāśvatikaṃ mukundaḥ // 6795
uddaṇḍakokanadakomalakośakāntiḥ kāntākacagrahaṇakaṇṭakitaprakoṣṭhaḥ / mitradvijātiripuvargavilāsinīnāṃ saṃmānadānabhayabhogakaraḥ karaste // 6796
uddaṇḍe bhujadaṇḍe tava kodaṇḍe parisphurati / arimaṇḍalaravimaṇḍala- rambhākucamaṇḍalāni vepante // 6797
uddāmajvaladaṃśumālikiraṇavyarthātirekādiva cchāyāḥ saṃprati yānti piṇḍapadavīṃ mūleṣu bhūmīruhām / kiṃ caitad danujādhirājayuvatīvargāvagāhotsarat- kṣobhoḍḍīnavihaṃgamaṇḍalakṛtālīkātap atraṃ saraḥ // 6798
uddāmadakṣiṇamarudbharacālitābhiḥ śākhābhirākulataraṃ rutavāraṇāya / mā meti kokilakulaṃ vadatīva vṛkṣaḥ straiṇaṃ viyogavidhuraṃ kṛpayā vilokya // 6799
uddāmadantarucipallavitārdhacandra- jyotsnānipītatimiraprasaroparodhaḥ / śreyāṃsi vo diśatu tāṇḍavitasya śambhor ambhodharāvalighanadhvaniraṭṭahāsaḥ // 6800
uddāmadānadvipavṛndabṛṃhitair nitāntamuttu gaturaṃgaheṣitaiḥ / caladghanasyandananeminiḥsvanair abhūn nirucchvāsamivākulaṃ jagat // 6801
uddāmadigdviradacañcalakarṇapūra- gaṇḍasthaloccaladalistabakākṛtīni / mīlannabhāṃsi mṛganābhisamānabhāṃsi dikkandareṣu vilasantitamāṃ tamāṃsi // 6802
uddāmadyumaṇidyutivyatikaraprakrīḍadarkopala- jvālājālajaṭālajā galataṭīniṣkūjakoyaṣṭayaḥ / bhaumoṣmaplavamānasūrakiraṇakrūraprakāśā dṛśor āyuḥkarma samāpayanti dhigamūrmadhye'hni śūnyā diśaḥ // 6803
uddāmadrumabha gabhīmadaśano yenābhyaghāni dvipaḥ so'yaṃ vañcakaceṣṭitais tyajati kiṃ pañcānanaḥ kānanam / tat prītirnna kṛtiḥ samaṃ na samaraṃ kṣāntirmanoglānaye śreyānityayamasya mānanidhino yat kānanopakramaḥ // 6804
uddāmadviradāvalūnabisinīsaurabhyasaṃbhāvita- vyomānaḥ kalahaṃsakampitagarutpālīmarunmāṃsalāḥ / dūrottānatara gala ghanakalāja ghālagarvaspṛśaḥ karpūradravaśīkarairiva diśo limpanti pampānilāḥ // 6805
uddāmabhramivegavistṛtajaṭāvallīpraṇālīpatat- svarga gājaladaṇḍikāvalayitaṃ nirmāya tat pañjaram / saṃbhrāmyadbhujadaṇḍapakṣapaṭaladvandvena haṃsāyitas trailokyavyayanāṭikānayanaṭaḥ svāmī jagat trāyatām // 6806
uddāmāmbudagarhitāndhatamasapradhvastadi maṇḍale kāle yāmikajāgradugrasubhaṭavyākīrṇakolāhale / karṇasyāsuhṛdarṇavāmbuvaḍavāvahneryadantaḥpurād āyātāsi tadambujākṣi kṛtakaṃ manye bhayaṃ yoṣitām // 6807
uddāmāmbudavardha mānaśikhinīkekātirekākule saṃprāpyaṃ salilaṃ sthaleṣvapi sadā nistarṣavarṣāgame / bhīṣmagrīṣmabhaṭe parasparabhayādālocyamānaṃ muhur dīnaṃ mīnakulaṃ na pālayasi cet kāsāra kā sāratā // 6808
uddāmārkamarīcimūrchitadṛśāṃ yenādhvagānāmayaṃ velālambanajāgarūkamanasāmārambhi karṇajvaraḥ / kleśocchṛ khalacetasaḥ praviśato gaṇḍūṣagarbhaṃ muner līnaḥ kutra mahārṇavasya sa punaḥ kallolakolāhalaḥ // 6809
uddāmārkāṃśudīpyaddinamaṇimaṇibhirbhasmitānt e samantād vāyuvyādhūyamānajvalanakaṇagaṇākīrṇadhūl iprakīrṇe / kāntāre'smin nṛpārte pathi pathika bhave kvāpi pāthodasenā- sūcyagre kūpaṣaṭkaṃ tadupari nagarī tatra ga gāpravāhaḥ // 6810
uddāmotkalikāṃ vipāṇḍurarucaṃ prārabdhajṛmbhāṃ kṣaṇād āyāsaṃ śvasanodgamairaviratairātanvatīmātmanaḥ / adyodyānalatāmimāṃ samadanāṃ nārīmivānyāṃ dhruvaṃ paśyan kopavipāṭaladyuti mukhaṃ devyāḥ kariṣyāmyaham // 6811
uddiśya niḥsarantīṃ sakhīmiyaṃ kapaṭakopakuṭilabhrūḥ / evamavataṃsamākṣipad āhatadīpo yathā patati // 6812
uddiṣṭaṃ vastu rāgādau kiṃcidādhikyacintitam / taddhātumātuniṣpannaṃ pratyantaramitīritam // 6813
uddīpito'pi kanakadyutimañjulo'pi snehānvito'pi sudṛśo'pi suvartito'pi / kāntākarāntarakucacchavimaṇḍito'pi svābhāvikīṃ malinatāṃ na jahāti dīpaḥ // 6814
uddīptāgnirasau munirvijayate yasyodare jīryataḥ pāthodheravaśiṣṭamambu kathamapyudgīrṇamanyārṇavam / kiṃ cāsmājjaṭharānalādiva navastatkālavāntikramān niryātaḥ sa punaryamāya payasāmantargato vāḍavaḥ // 6815
uddeśo'yaṃ kanakasikatākomalaikāntakāntā- līlāvāsīkṛtatarutalaḥ kāmibhirnarmadāyāḥ / kiṃcaitasmin suratasacivāstanvi te vānti vātā yeṣāmagre sarati kalitākaṇṭhakopo manobhūḥ // 6816
uddeśo'yaṃ sarasakadalīśreṇiśobhātiśāyī kuñjotkarṣā kuritaramaṇīvibhramo narmadāyāḥ / kiṃ caitasmin suratasuhṛdastanvi te vānti vātā yeṣāmagre sarati kalitākāṇḍakopo manobhūḥ // 6817
uddhatā alamuddhartum auddhatyaṃ duritātmanām / kṣārāṇāmeva sāmarthyaṃ malanāśāya vāsasām // 6818
uddhatairiva parasparasa gād īritānyubhayataḥ kucakumbhaiḥ / yoṣitāmatimadena jughūrṇur vibhramātiśayapuṃṣi vapūṃṣi // 6819
uddhatairnibhṛtamekamanekaiś chedavan mṛgadṛśāmavirāmaiḥ / śrūyate sma maṇitaṃ kalakāñcī- nūpuradhvanibhirakṣatameva // 6820
uddharedātmanātmānaṃ nātmānamavasādayet / ātmaiva hyātmano bandhur ātmaiva ripurātmanaḥ // 6821
uddhartuṃ kila śailakelirabhasasrastāni pāthonidher antarbhūṣaṇamauktikāni divijastrībhiḥ samutkaṇṭhayā / gāḍhaṃ tatra nimajjitena raviṇā baddhvā dṛḍhaṃ raśmibhiḥ protkṣiptāni nipatya tāni gagane tārāpadeśaṃ dadhuḥ // 6822
uddhartuṃ dharaṇīṃ niśākararavī kṣeptuṃ marunmārgato vātaṃ stambhayituṃ payonidhijalaṃ pātuṃ giriṃ cūrṇitum / śaktā yatra viśanti mṛtyuvadane kānyasya tatra sthitir yasmin yāti girirbile saha vanaiḥ kātra vyavasthā hyaṇoḥ // 6823
uddhava mādhavasavidhe vinivedyaṃ sarvathā bhavatā / api bahumūlyaṃ bhavanaṃ yamunākuñjopamaṃ na syāt // 6824
uddhūtakāmānalatāpataptā vihāya doṣādhikajāṃ tu cintām / vanādirāgāvayavaprabhedaṃ nareti matvā vanitā ramante // 6825.1
uddhūtapāṃsupaṭalānumitaprabandha- dhāvatkhurāgracayacumbitabhūmibhāgāḥ / nirmathyamānajaladhidhvanighoraghoṣam ete rathaṃ gaganasīmni vahanti vāhāḥ // 6825.2
uddhūtā dhūmadhārā virahijanamanomāthino manmathāgneḥ kastūrīpatramālā timiratatiraho dikpurandhrīmukhānām / nirvāṇā gāralekhā divasahutabhujaḥ saṃcaraccañcarīka- śreṇīyaṃ bhāti bhāsvatkaralulitanabhaḥkandarendīvarasya // 6826
uddhūya dhūlīrdhavalā rasātalād vātyā lagantī gagane vyavartata / phūtkārayantyeva bhuvoddhṛtā bhujā nidāghatāpākulayā tapātyaye // 6827
uddhūyeta tanūlateti nalinīpatreṇa no vījyate sphoṭaḥ syāditi nā gakaṃ malayajakṣodāmbhasā sicyate / syādasyātibharāt parābhava iti prāyo na vā pallavā- ropo vakṣasi tat kathaṃ kṛśatanorādhiḥ samādhīyatām // 6828
uddhūyeta natabhrūḥ pakṣmanipātodbhavaiḥ pavanaiḥ / iti nirnimeṣamasyā virahavayasyā vilokate vadanam // 6829
uddhṛteṣvapi śastreṣu dūto vadati nānyathā / te vai yathoktavaktāro na vadhyāḥ pṛthivībhujā // 6830
uddhṛteṣvapi śastreṣu bandhuvargavadheṣvapi / paruṣāṇyapi jalpanto vadhyā dūtā na bhūbhujā // 6831
uddhriyamānendukarair unmajjatyandhakāravārinidheḥ / kvāpi kvāpi vilagna- cchāyājambāladhoraṇī dharaṇī // 6832
udbaddhebhyaḥ sudūraṃ ghanarajanitamaḥpūriteṣu drumeṣu prodgrīvaṃ paśya pādadvitayadhṛtabhuvaḥ śreṇayaḥ pheravāṇām / ulkālokaiḥ sphuradbhirnijavadanaguhotsarpibhirvīkṣitebhyaś cyotatsāndraṃ vasāmbhaḥ kvathitaśavavapurmaṇḍalebhyaḥ pibanti // 6833
udbandhanaṃ dṛḍhaṃ gāḍhaṃ siṃho'pi sahate yadi / kathaṃ karaṭinastarhi nṛpacihnāni bibhrati // 6834
udbhartṛgāminī puruṣa- bhāṣiṇī kāmacihnakṛtaveśā / yā nātimāṃsayuktā surāpriyā sarvataścapalā // 6835
udbhāvyamāno nalinīpalāśaiḥ samīraṇastaddhṛdayāspadasya / karoti dāhasya nivāraṇaṃ nu saṃdhukṣaṇaṃ vā smarapāvakasya // 6836
udbhāsitākhilakhalasya viśṛ khalasya prāgjātavismṛtanijādhamakarmavṛtteḥ / daivādavāptavibhavasya guṇadviṣo'sya nīcasya gocaragataiḥ sukhamāsyate kaiḥ // 6837
udbhāsite'ndhatamasavraja eti nāśaṃ sūne prayāntyubhayato'timarandamugdhāḥ / siṃhā nihatya rudhiraṃ bahu bhakṣitaṃ yad dīpā kure madhukarāḥ kariṇaṃ vamanti // 6838
udbhiduraṃ stanavadanaṃ locanamaligarvamocanaṃ sudṛśaḥ / dṛṣṭvā vigatavicāraṃ dhātāraṃ nindati sthaviraḥ // 6839
udbhinnaṃ kimidaṃ manobhavanṛpakrīḍāravindadvayaṃ sūte tat kathamekataḥ kila lasadromāvalīnālataḥ / cakradvandvamidaṃ kṣamaṃ tadapi na sthātuṃ mukhendoḥ puro lāvaṇyāmbunimagnayauvanagajasyāvaimi kumbhadvayam // 6840
udbhinnayauvanamanohararūpaśobhā- saṃbhāvitābhinavabhogamanobhavānām / eṇīdṛśāṃ tvadupadeśavivarjitānāṃ mātarbhavanti nahi nāma samīhitārthāḥ // 6841
udbhinnasāttvikavikārapariplavāni sadyastiraskṛtamanobhavavedanāni / tanvi tvada gaparirambhasukhāmṛtāni prādurbhavantu punarāgatajīvitāni // 6842
udbhinnastanakuḍmaladvayamuraḥ kiṃcit kapolasthalīṃ limpatyeva madhūkakāntiradharaḥ saṃmugdhalakṣmīmayaḥ / pratyāsīdati yauvane mṛgadṛśaḥ kiṃ cānyadāvirbhaval lāvaṇyāmṛtapa kalepalaḍahacchāyaṃ vapurvartate // 6843
udbhinnastabakāvataṃsasubhagāḥ pre khanmarunnartitāḥ puṣpodgīrṇaparāgapāṃśulalasatpatraprakāṇḍa tviṣaḥ / gambhīrakramapañcamonmadapikadhvānocchaladgītayaḥ pratyujjīvitamanmathotsava iva krīḍantyamū bhūruhaḥ // 6844
udbhinnā kalakaṇṭhakaṇṭhakuharāt karṇāmṛtasyandinī hṛdyā yadyapi mārdavaikavasatiḥ sā kākalīhuṃkṛtiḥ / anyastanvi tathāpi te triṇayanapluṣṭasya jīvārpaṇaḥ pañceṣorucitaprapañcitarasaḥ pākāñcitaḥ pañcamaḥ // 6845
// (6846)
udbhedaṃ pratipadya pakvabadarībhāvaṃ sametya kramāt puṃnāgākṛtimāpya pūgapadavīmāruhya bilvaśriyam / labdhvā tālaphalopamāṃ ca lalitāmāsādya bhūyo'dhunā cañcatkāñcanakumbhajṛmbhaṇamibhāvasyāḥ stanau bibhrataḥ // 6847
udbhrāntabhekakulakīrṇajale taḍāge ko'pyasti nāma yadi nānyagatirbakoṭaḥ / utphullapadmasurabhīṇi sarāṃsi hitvā na sthātumarhati bhavāniha rājahaṃsa // 6848
udyacchatā dhuramakāpuruṣānurūpāṃ gantavyamājinidhanena pituḥ pathā vā / ācchidya vā svajananījanalocanebhyo neyo mayā ripuvadhūnayanāni bāṣpaḥ // 6849
udyajjvālāvalībhirvaramiha bhuvanaploṣake havyavāhe ra gadvīcau praviṣṭaṃ jalanidhipayasi grāhanakrākule vā / saṃgrāme vāriraudre vividhaśarahatānekayodhapradhāne no nārīsaukhyamadhye bhavaśatajanitānantaduḥkhapravīṇe // 6850
udyañchaśī taruṇabhāskarakānticauraḥ sparśena śītakaralālitayā pradoṣe / jñāto'rdhasuptanalinīpriyayā salajjaḥ pāṇḍutvamāpa rabhasādiva manmathārtaḥ // 6851
udyataṃ śastramālokya viṣādaṃ yāti vihvalaḥ / jīvanaṃ prati saṃtrāsto nāsti mṛtyusamaṃ bhayam // 6852
udyatamekahastacaraṇaṃ dvitīyakararecitaṃ suvinataṃ vaṃśamṛda gavādyamadhuraṃ vicitrakaraṇānvitaṃ bahu vidham / madrakametadadya subhagair vidagdhagaticeṣṭitaiḥ sulalitair nṛtyasi vibhramākulapadaṃ viviktarasabhāvitaṃ śaśimukhi // 6853
udyatasya paraṃ hantuṃ stabdhasya vivaraiṣiṇaḥ / patanaṃ jāyate'vaśyam kṛcchreṇa punarunnatiḥ // 6854
udyatasya hi kāmasya prativādo na śasyate / api nirmuktasa gasya kāmaraktasya kiṃ punaḥ // 6855
udyatāsirnṛpo yatra tatraiva dhanarakṣaṇam / kaṇṭakākulaśākhyāyāṃ lagnaṃ gṛhṇāti no phalam // 6856
udyateta yathāśakti na prasajyeta jātucit / sādhyānāṃ siddhyasiddhī yan niyatyā niyate kṛte // 6857
udyateṣvapi śastreṣu dūto vadati nānyathā / sadaivāvadhyabhāvena yathārthasya hi vācakaḥ // 6858
udyateṣvapi śastreṣu yathoktaṃ śāsanaṃ vadet / rāgāparāgau jānīyād dṛṣṭivaktraviceṣṭitaiḥ // 6859
udyatkarakaravālaḥ śakatimiradhvaṃsane mahānipuṇaḥ / kalkiharirvaḥ pāyād apāyataḥ kaliniśāntotthaḥ // 6860
udyattārādhināthadyutihṛtipaṭavaḥ sāndrasindūraśoṇāḥ śrīmadvetaṇḍatuṇḍapratibhaṭabaṭavaḥ padmarāgātirāgāḥ / dūrādānamrakamracchaviravikiraṇaśreṇikirmīritāntā guñjāpuñjānurāgadviguṇitamahasaḥ pāntu kṛṣṇā ghribhāsaḥ // 6861
udyattāruṇyavāruṇyatiśayitamadocchvāsacāruṇyatī va prodañcatpañcabāṇapracuraruciradṛkcañcarīkaprapañce / mandaśrīścandramāste sati sutanu mukhe procchvasattandramāste hīnaṃ śobhābhirambhoruhamapi rajanau naiti rambhoru hāsam // 6862
udyatsaurabhagarbhanirbharamiladvālā kuraśrīmṛto mākandānavalokya yaḥ pratidiśaṃ sānandamutkūjitaḥ / tānevādya phalāśayā pariraṭalluṇṭhākakākāvalī- vācālānupalabhya kokilayuvā jātaḥ sa vācaṃyamaḥ // 6863
udyadgandhaprabandhāṃ paramasukharasāṃ kokilālāpajalpāṃ puṣpasraksaukumāryāṃ kusumaśaravadhūṃ rūpato nirjayantīm / saukhyaṃ sarvendriyāṇāmabhimatamabhitaḥ kurvatīṃ mānaseṣṭāṃ satsaubhāgyāllabhante kṛtasukṛtavaśāḥ kāminīṃ martyamukhyāḥ // 6864
udyadduḥsahavittatānavatayā baddhāvadhāne manasy unmārgabhramaṇe'vaśasya rabhasācchvabhre paribhrāmyataḥ / anyo'pāhitakośapṛṣṭhaluṭhanāt saṃdarśitā gakṣater jantorhanta tanoti durgatiśamaṃ ramyānulomyo vidhiḥ // 6865
udyadbarhiṣi dardurāravapuṣi prkṣīṇapānthāyuṣi ścyotadvipruṣi candraru muṣi sakhe haṃsadviṣi prāvṛṣi / mā muñcoccakucāgrasantatapatadbāṣpākulāṃ bālikāṃ kāle kālakarālanīlajaladavyāluptabhāsvattviṣi // 6866
udyadbālā kuraśrīrdiśi diśi daśanairebhirāśāgajānāṃ rohanmūlā sugaurairuragapatiphaṇairatra pātālakukṣau / asminnākāśadeśe vikasitakusumā rāśibhistārakāṇāṃ nātha tvatkīrtivallī phalati phalamidaṃ bimbamindoḥ sudhārdram // 6867
udyadvidrumakāntibhiḥ kisalayaistāmrāṃ tviṣaṃ bibhrato bhṛ gālīvirutaiḥ kalairaviśadavyāhāralīlābhṛtaḥ / ghūrṇanto malayānilāhaticalaiḥ śākhāsamūhairmuhur bhrāntiṃ prāpya madhuprasa gamadhunā mattā ivāmī drumāḥ // 6868
udyadvilocanahutāśataḍidvikāśa- vyāsaṃginī suradhunīpayasā sagarbhā / bhrājatkalānidhibalākaviśobhamānā pāyājjaṭāghanaghaṭā vṛṣabhadhvajasya // 6869
udyadvivekatapanapraphulle hṛdayāmbuja / viśate bhagavadbhaktir aravinda ivendirā // 6870
udyantu nāma subahūni mahāmahāṃsi candro'pyalaṃ bhuvanamaṇḍalamaṇḍanāya / sūryādṛte na tadudeti na cāstameti yenoditena dinamastamitena rātriḥ // 6871
udyantu śatamādityā udyantu śatamindavaḥ / na vinā viduṣāṃ vākyair naśyatyābhyantaraṃ tamaḥ // 6872
udyannādaṃ dhanvibhirniṣṭhurāṇi sthūlānyuccairmaṇḍalatvaṃ dadhanti / āsphālyante kārmukāṇi sma kāmaṃ hastyārohaiḥ kuñjarāṇāṃ śirāṃsi // 6873
udyannityaṃ tvaritas tamo'pagamayati karaiḥ samākṛṣya / mahitas tadasi sthāne mitra pumāṃstvaṃ pare klībāḥ // 6874
udyanneva jagadvisṛtvaraghanadhvāntaughamadhvaṃsayaḥ pādanyāsamaśeṣabhūdharaśiraḥ pīṭhītaṭeṣu nyadhāḥ / dhikkṛtyendumapi śriyaṃ vyatanuthāḥ padmāptapadmotkare jīved vāsarameva vā tvamiva yastajjīvanaṃ jīvanam // 6875
udyanmahānilavaśotthavicitravīci- vikṣiptanakramakarādinitāntabhītim / ambhodhimadhyamupayāti vivṛddhavelaṃ lobhākulo maraṇadoṣamamanyamānaḥ // 6876
udyanmahīpālamarīcimālī- śilīmukhaśreṇikarāvalībhiḥ / udārabhūdāraghanāndhakāra- saṃbhāramucchinnataraṃ cakāra // 6877
udyamaṃ kurute jantur daivaṃ sarvatra kāraṇam / samudramanthanāllebhe harirlakṣmīṃ haro viṣam // 6878
udyamaṃ kurvatāṃ puṃsāṃ phalaṃ bhāgyānusārataḥ / samudramanthanāllebhe harirlakṣmīṃ haro viṣam // 6879
udyamaṃ kurvatāṃ puṃsāṃ phalaṃ mārjārakarmavat / janmaprabhṛti gaurnāsti payaḥ pibati nityaśaḥ // 6880
udyamaḥ kalahaḥ kaṇḍūr dyūtamadyaparastriyaḥ / nidrā maithunamālasyaṃ sevanāt tu vivardhate // 6881
udyamaḥ sāhasaṃ dhairyaṃ balaṃ budhiḥ parākramaḥ / ṣaḍete yasya tiṣṭhanti tasya devo'pi śa kitaḥ // 6882
udyamasya prasādena dṛśyante vividhāḥ kalāḥ / kātarā eva jalpanti yad bhāvyaṃ tad bhaviṣyati // 6883
udyamākhyānamaparaṃ prakīrṇākhyānakaṃ tathā / samasyākhyānamaparaṃ prahelyādipraśaṃsanam // 6884
udyamī labhate siddhim ayogyo'pi suniścitam / anūrurgaganasyāntaṃ prayātyeva dine dine // 6885.1
udyamī siddhimāpnoti sahāyyavikalo'pi cet / ekacakraratho'nūrusūto'rko vyoma gāhate // 6885.2
udyamena vinā rājan na sidhyanti manorathāḥ / kātarā iti jalpanti yad bhāvyaṃ tad bhaviṣyati // 6886
udyamena vinā rājan na sidhyanti manorathāḥ / nahi suptasya siṃhasya praviśanti mukhe mṛgāḥ // 6887
udyamena hi sidhyanti kāryāṇi na manorathaiḥ / nahi suptasya siṃhasya praviśanti mukhe mṛgāḥ // 6888
udyame nāsti dāridryaṃ japyato nāsti pātakam / maunena kalaho nāsti nāsti jāgarato bhayam // 6889
udyamenaiva kāryāṇi sidhyanti na manorathaiḥ / nahi suptasya siṃhasya viśanti vadane mṛgāḥ // 6890
udyayau dīrghikāgarbhān mukulaṃ mecakotpalam / nārīlocanacāturyaśa kāsaṃkucitaṃ yathā // 6891
udyallāvaṇyalakṣmīvalayitavapuṣāṃ svargavārā ganānām āśleṣe yaḥ pramodaḥ sphurati ca garimā yo'mṛte mādhurīṇām / saurabhyaṃ ku kume yat payasi vimalatā yāpyaho tatsamastaṃ mitraikatrekṣituṃ cedabhilaṣasi tadā paśya kṛṣṇasya kāvyam // 6892
udyātyeva suhṛtkulaṃ pratibalaṃ yātyeva nīcaistarām āyāntyeva yaśaḥśriyaḥ pratidiśaṃ yāntyeva satkīrtayaḥ / yenaikena mukhāgrapāṭitatanūbhūtārdrakoṭiśriyā sarvāścaryamayaḥ sa eva jayati tvatkhaḍgadhārāpathaḥ // 6893
udyānaṃ kaumudī gītaṃ kāntā keliḥ suhṛt kathā / kṛtināṃ sukṛtakrītaḥ svargabhogo bhuvi sthitaḥ // 6894
udyānaṃ vanabhūmayaḥ kusumitairudgandhayaḥ pādapaiḥ śailā nirjharahāsino jaladharaśyāmā giriḥ kṛtrimaḥ / nadyaḥ sārasamūrcchitormivalayā gharmābhiṣekāspadaṃ śītāḥ śīkarasaṃgamātsurabhayo mitraṃ sarojānilāḥ // 6895
udyānapāla kalaśāmbuniṣecanānām etasya campakatarorayameva kālaḥ / tasmin nidāghanihate ghanavāriṇā vā saṃvardhite tava vṛthobhayathopayogaḥ // 6896
udyānamārutoddhūtāś cūtacampakareṇavaḥ / udaśrayanti pānthānām aspṛśanto'pi locane // 6897
udyānasahakārāṇām anudbhinnā na mañjarī / deyaḥ pathikanārīṇāṃ satilaḥ salilāñjaliḥ // 6898
udyānāni na sarvadā paribhavatrāsādivādhyāsate bhūmau nopaviśanti ye khalu rajaḥsaṃparkatarkādiva / teṣāmapyatipūjanīyavapuṣāṃ nūnaṃ pikānāmiyaṃ dhik kaṣṭaṃ parapuṣṭateti kimapi prācāṃ phalaṃ karmaṇām // 6899
udyāneṣu vicitrabhhojanavidhis tīvrātitīvraṃ tapaḥ kaupīnāvaraṇaṃ suvastramabhitaṃ bhikṣāṭanaṃ maṇḍanam / āsannaṃ maraṇaṃ ca ma galasamaṃ satyaṃ samutpadyate tāṃ kāśīṃ parihṛtya hanta vibudhairanyatra kiṃ sthīyate // 6900
udyāne sahakārakorakarasapratyāśayā kokilaḥ sthātuṃ vāñchati cittajanmanṛpatermitraṃ ca mantrī yataḥ / kiṃtu dhvā kṣavijṛmbhiteṣu ca pikaprārabdhagāneṣu ca kreṃkāreṣu ca pañcamadhvaniṣu ca śrotā na vettyantaram // 6901
// (6902)
udyogaḥ kṣayameti hanta sahasā jāḍyaṃ samujjṛmbhate mitrasyāpi ca darśanaṃ bhavati no kiṃ vānyadācakṣmahe / yallokaspṛhaṇīyatāṃ gatamabhūt tajjīvanaṃ vyarthatāṃ prāptaṃ yena dunoti tan mama mano durdaivavad durdinam // 6903
udyogaḥ śatruvan mitram ālasyaṃ mitravad viṣam / viṣavac cāmṛtaṃ vidyā sudhāvad viṣama ganā // 6904
udyogaḥ sāhasaṃ dhairyaṃ buddhiḥ śaktiḥ parākramaḥ / utsāhaḥ ṣaḍvidho yasya tasya devo'pi śa kate // 6905
udyogamedhādhṛtisattvasatya- tyāgānurāgasthitigauravāṇi / jitendriyatvaṃ prasahiṣṇutā hrīḥ prāgalbhyamityātmaguṇapravekaḥ // 6906
udyogādanivṛttasya susahāyasya dhīmataḥ / chāyevānugatā tasya nityaṃ śrīḥ sahacāriṇī // 6907.1
udyogānusārī lakṣmīḥ kīrtis tyāgānusāriṇī / abhyāsānusārī vidyā buddhiḥ karmānusāriṇī // 6907.2
udyoginaṃ puruṣasiṃhamupaiti lakṣmīr daivena deyamiti kāpuruṣā vadanti / daivaṃ nihatya kuru pauruṣamātmaśaktyā yatne kṛte yadi na sidhyati ko'tra doṣaḥ // 6908
udyoginaḥ karālambaṃ karoti kamalālayā / anudyogikarālambaṃ karoti kamalāgrajā // 6909
udyogena kṛte kārye siddhiryasya na vidyate / daivaṃ tasya pramāṇaṃ hi kartavyaṃ pauruṣaṃ sadā // 6910
udyogena vinā naiva kāryaṃ kimapi sidhyati / nahi suptasya siṃhasya praviśanti mukhe mṛgāḥ // 6911
// (6912)
udvartayantyā hṛdaye nipatya nṛpasya dṛṣṭirnyavṛtad drutaiva / viyogivairāt kucayornakhā kair ardhendulīlairgalahastiteva // 6913
udvartitamapi bahudhā- nuliptamapi candanāgururasādyaiḥ / bhajati tathāpi śarīraṃ daurgandhyaṃ tatra ko hetuḥ // 6914
udvāsayituṃ veśmani saraghāḥ kurvanti yanmadhucchattram / durgā karoti nīḍaṃ kuryur valmīkamupadīkāḥ // 6915
udvāhāropitārdrakṣatanijapadayoḥ saṃgatāmindumaulā- vānamre yāṃ sudhāṃśorvyadhita kila kalāṃ tūrṇamevānnapūrṇām / saktānāmakṣatānāmamṛtadṛganalopādhitaḥ pakvabhāvān nānārthairannapūrṇā praṇatajanatateḥ pūrṇatāmātanotu // 6916
udvijante yathā sarpān narādanṛtavādinaḥ / dharmaḥ satyaṃ paro loke mūlaṃ svargasya cocyate // 6917
udvīkṣya priyakarakuḍmalāpaviddhair vakṣojadvayamabhiṣiktamanyanāryāḥ / ambhobhirmuhurasicadvadhūramarṣād ātmīyaṃ pṛthutaranetrayugmamuktaiḥ // 6918
udvṛttadaityapṛtanāpatikaṇṭhapīṭha- cchedocchaladbahalaśoṇitaśoṇadhāram / cakraṃ kriyādabhimatāni harerudāra- digdāhadāruṇanabhaḥ śriyamudvahad vaḥ // 6919
udvṛttastanabhāra eṣa tarale netre cale bhrūlate rāgādhikyatamoṣṭhapallavadalaṃ kurvantu nāma vyathām / saubhāgyākṣarapa ktikeva likhitā puṣpāyudhena svayaṃ madhyasthā hi karoti tāpamadhikaṃ romāvalī kena sā // 6920
udvṛttastanabhārabha guramuro notkañcukaṃ kāritā saṃyogastu yathā tatheti sakalā nīvī na visraṃsitā / bhūyaḥ saṃgama āvayoḥ kva nu bhavedevaṃ ca nollāpitā saṃbhrāntatvaritena bhītasuratenaivaṃ vayaṃ vañcitāḥ // 6921
udvegaṃ janayanti saṃcitavṛṣavyāptājiropāntakāḥ prātaḥ śīrṇakuṭīrapuñjatalatāśimbītuṣārāvi lāḥ / grāmā gomayadhūmasaṃtatiparikliṣṭāruṇaśmaśrubhir vṛddhaiḥ kuḍyanivātalīnanibhṛtairabhyarthyamānātapāḥ // 6922.1
udvegasya nivāraṇāya duritacchedāya puṇyāptaye pānāya śravaṇāmṛtasya dhṛtaye kasmaicidārticchide / ucchvāsaṃ puruṣottamācyuta hare govinda nārāyaṇa śrīvatsā ka mukunda kṛṣṇa kamalākānteti vācyaṃ muhuḥ // 6922.2
udvejanīyo bhūtānāṃ nṛśaṃsaḥ pāpakarmakṛt / trayāṇāmapi lokānām īśvaro'pi na tiṣṭhati // 6923
udvejayati tīkṣṇena mṛdunā paribhūyate / tasmād yathārhato daṇḍaṃ nayet pakṣamanāśritaḥ // 6924
udvejayati tīkṣṇena mṛdunā paribhūyate / daṇḍena nṛpatis tasmād yuktadaṇḍaḥ praśasyate // 6925
udvejayati daridraṃ paramudrāyā jhaṇatkāraḥ / gṛhapatiratimilitāyāḥ ka kaṇarāvo yathā jāram // 6926
udvejayati bhūtāni daṇḍapāruṣyavān nṛpaḥ / bhūtānyudvejyamānāni dviṣatāṃ yānti saṃśrayam // 6927
udvejayati bhūtāni yasya rājñaḥ kuśāsanam / siṃhāsanaviyuktasya tasya kṣipraṃ kuśāsanam // 6928
udvejayatya gulipārṣṇibhāgān mārge śilībhūtahime'pi yatra / na durvahaśroṇipayodharārtā bhindanti mandāṃ gatimaśvamukhyaḥ // 6929
udveṣṭya svayameva lekhamuditaprasvedakampā gulis tasmin sekaviluptaśeṣaśithilaṃ dṛṣṭvā lipiprakramam / etat kinnu hatāsmi saṃprati daśā tasyaivamāsīdayaṃ bāṣpo hanta karasya kampitamidaṃ hanteti sā roditi // 6930
udvoḍhuṃ kanakavibhūṣaṇānyaśaktaḥ sadhrīcā valayitapadmanālasūtraḥ / ārūḍhaprativanitākaṭākṣabhāraḥ sādhīyo gururabhavad bhujastaruṇyāḥ // 6931
unnataṃ padamavāpya yo laghur helayaiva sa patediti bruvan / śailaśekharagato dṛṣatkaṇaś cārumārutadhutaḥ patatyadhaḥ // 6932
unnataṃ mānasaṃ yasya bhāgyaṃ tasya samunnatam / nonnataṃ mānasaṃ yasya bhāgyaṃ tasyāsamunnatam // 6933
unnataṃ sadanamuccakairhayo mākṣikaṃ dadhi saśarkaraṃ payaḥ / yāminī śaśikalā sukomalā labhyate kathamanarcite śive // 6934
unnataḥ prollasaddhāraḥ kālāgurumalīmasaḥ / payodharabharastanvyāḥ kaṃ na cakre'bhilāṣiṇam // 6935
unnataghanamadhyagataṃ nirguṇamapi suradhanuḥ śobhām / tena mahadbhiḥ sākaṃ saṃvāsaḥ prārthyate vijñaiḥ // 6936
unnatadakṣiṇapakṣā bhakṣyamukhī vihitapārthivaninādā / tārā tarumadhigacchati tadyacchati vāñchitādadhikam // 6937
unnatānāṃ suvaṃśānāṃ dvaidhaṃ tāvanna jāyate / yāvat kuṭhāradhāreva yoṣid viśati nāntaram // 6938
unnatāvanatabhāvavattayā candrikā satimirā gireriyam / bhaktibhirbahuvidhābhirarpitā bhāti bhūtiriva mattadantinaḥ // 6939
unnateṣu śaśinaḥ prabhā sthitā nimnasaṃśrayaparaṃ niśātamaḥ / nūnamātmasadṛśī prakalpitā vedhasaiva guṇadoṣayor gatiḥ // 6940
unnato'pi viśado'pi komalo'py adya jāḍyaharaṇakṣamo'pi ca / antarujjvalaguṇo'pi nirdhanas tūlarāśiriva yāti lāghavam // 6941
unnatyai namati prabhuṃ prabhugṛhān draṣṭuṃ bahistiṣṭhati svadravyavyayamātanoti jaḍadhīrāgāmivittāśayā / prāṇān prāṇitumeva muñcati raṇe kliśnāti bhogecchayā sarvaṃ tad viparītameva kurute tṛṣṇāndhadṛk sevakaḥ // 6942
unnamayya sakacagrahamāsyaṃ cumbati priyatame haṭhavṛttyā / huṃ hu muñca mama meti ca mandaṃ jalpitaṃ jayati mānadhanāyāḥ // 6943
unnamitaikabhrūlatam ānanamasyāḥ padāni racayantyāḥ / kaṇṭakitena prathayati mayyanurāgaṃ kapolena // 6944
unnamya dūraṃ muhurānamantyaḥ kāntāḥ ślathībhūtanitambajāḍyāḥ / dolāvilāsena jitaśramatvāt prakarṣamāpuḥ puruṣāyiteṣu // 6945
unnamyonnamya tatraiva daridrāṇāṃ manorathāḥ / patanti hṛdaye vyarthā vidhavāstrīstanā iva // 6946
unnamrasvapayodharāntarapayodhārābhirānandi saḥ cañcadbālakalāpakān kalagiro mugdhān navā ghrikramān / tvayyādhāya śikhaṇḍinaḥ śiva śiva prāvṛṭ samāptiṃ gatā teṣu tvaṃ tu śaraccharārucalitā jātāsi dhautāsivat // 6947
unnayati nābhinimnān muktāvalipāśi romarājinalam / smaraśabaraḥ stanabhūdhara- nipatattarunākṣipakṣibandhāya // 6948
unnidrakandaladalāntaralīyamāna- guñjanmadāndhamadhupe navameghakāle / svapne'pi yaḥ pravasati pravihāya kāntāṃ tasmai viṣāṇarahitāya namo vṛṣāya // 6949
unnidrakokanadareṇupiśa gitā gā gāyanti mañju madhupā gṛhadīrghikāsu / etaccakāsti ca ravernavabandhujīva- puṣpacchadābhamudayācalacumbi bimbam // 6950
unnidratā matsyasagandhitā ca pravālahāniḥ sapipīlikātvam / tvagbhraṃśanād vārikṛtādajīrṇāt tarorbhavet tatra cikitsanīyam // 6951
unnidrapriyakamanoramaṃ ramaṇyāḥ saṃreje sarasi vapuḥ prakāśameva / yuktānāṃ vimalatayā tiraskriyāyai nākrāmannapi hi bhavatyalaṃ jalaughaḥ // 6952
unnidreṇa mayādya cintitamabhūdyatrāvatārā harer ākhyātā daśa kīrtito'si na kathaṃ tatra tvamekādaśaḥ / tviccāritramagocaraṃ kavigirāṃ jānannapi kṣmāpate na prastaumi bhayena bhāratakaveḥ kastādṛśaṃ vakṣyati // 6953
unnīto bhavabhūtinā pratidinaṃ bāṇe gate yaḥ purā yaścīrṇaḥ kamalāyudhena suciraṃ yenāgamat keśaṭaḥ / yaḥ śrīvākpatirājapādarajasāṃ saṃparkapūtaściraṃ diṣṭyā ślāghyaguṇasya kasyacidasau mārgaḥ samunmīlati // 6954
unmagnacañcalavanāni vanāpagānām āśyānasaikatatara gaparaṃparāṇi / nimnāvaśiṣṭasalilāni mano haranti rodhāṃsi haṃsapadamudritakardamāni // 6955
unmajjanmakara ivāmarāpagāyā vegena pratimukhametya bāṇanadyāḥ / gāṇḍīvī kanakaśilānibhaṃ bhujābhyām ājaghne viṣamavilocanasya vakṣaḥ // 6956
unmatta kaṇṭakiphalapratiyogibuddhyā vairaṃ vṛthaiva kuruṣe panasena sārdham / santo hasanti na bhajanti bhajanti cet tvāṃ bhrāntā bhavanti sahasā na punarbhajanti // 6957
unmatta dhūrta taruṇendunivāsayogye sthāne piśācapatinā viniveśito'si / kiṃ kairavāṇi vikasanti tamaḥ prayāti candropalo dravati vārdhirupaiti vṛddhim // 6958
unmattapremasaṃrambhād ārabhante yada ganāḥ / tatra pratyūhamādhātuṃ brahmāpi khalu kātaraḥ // 6959
unmattamāsādya haraḥ smaraśca dvāvapyasīmāṃ mudamudvahete / pūrvaṃ paraspardhitayā prasūnaṃ nūnaṃ dvitīyo virahādhidūnam // 6960
unmattānāṃ ca yā gāthāḥ śiśūnāṃ yacca bhāṣitam / striyo yacca prabhāṣante tasya nāsti vyatikramaḥ // 6961
unmattānāṃ bhuja gānāṃ madyapānāṃ ca dantinām / strīṇāṃ rājakulānāṃ ca viśvasanti gatāyuṣaḥ // 6962
unmattānāṃ bhuja gānāṃ śṛ giṇāṃ śastrapāṇinām / viśvāso naiva kartavyaḥ strīṣu rājakuleṣu ca // 6963
unmadatayā kayācit kadācidapathapravṛttamapi puruṣam / sadyaḥ suhṛdupadeśaḥ sṛṇiriva kariṇaṃ nivarttayati // 6964
unmādagadgadagiro madavihvalākṣā bhraśyannijaprakṛtayaḥ kṛtamasmarantaḥ / aiśvaryasīdhurasapānavighūrṇamānāḥ ke nāma na pratipadaṃ puruṣāḥ skhalanti // 6965
unmādameke puṣyanti yāntyanye dviṣatāṃ vaśam / dāsyameke ca gacchanti pareṣāmarthahetunā // 6966
unmīlattrivalītara gavalayā prottu gapīnastana- dvandvenodyatacakravākamithunā vaktrāmbujodbhāsinī / kāntākāradharā nadīyamabhitaḥ krūrāśayā neṣyate saṃsārārṇavamajjanaṃ yadi tato dūreṇa saṃtyajyatām // 6967
unmīlatpulakaṃ viloladalakaṃ svidyatkapolasthalaṃ bhrāmyatkuṇḍalamākulākulalasatsītkāramudyatkaram / kiṃcitkuñcadudañcitabhru vilasaccolaṃ galannīvikaṃ syād bhūyo'pi kadā madākuladṛśorbimbādharāsvādanam // 6968
unmīlatpulakā kureṇa niviḍāśleṣe nimeṣeṇa ca krīḍākūtavilokite'dharasudhāpāne mudhā narmabhiḥ / ānandābhigamena manmathakalāyuddhe'pi yasminnabhūt pratyūho na tayorbabhūva suratārambhaḥ priyaṃbhāvukaḥ // 6969
unmīlatyurasā guṇālinicitā nirdūṣaṇā bhūṣaṇā sollāsoṣasi lolayā sumanasā sūktyā manohāriṇī / śayyāmetya mṛduṃ madīyakavitevāmbhojinīnāyikā kasyāpyunnatapūrvapuṇyatapasaḥ kaṇṭhaṃ samāli gati // 6970
unmīlatguḍapākatantulatayā rajjvā bhramīrarjayan dānāntaḥśrutaśarkarācalamathaḥ svenāmṛtāndhāḥ smaraḥ / navyāmikṣurasodadheryadi sudhāmutthāpayet sā bhavaj jihvāyāḥ kṛtimāhvayeta paramāṃ matkarṇayoḥ pāraṇām // 6971
unmīladyauvanāsi priyasakhi viṣamāḥ śreṇayo nāgarāṇāṃ tasmāt ko'pi tvayādyaprabhṛti na sahasā saṃmukhaṃ vīkṣaṇīyaḥ / yāvac candrārkamekaḥ patiratiśayitaśraddhayā sevitavyaḥ kartavyā rūparakṣā vacasi na hṛdayaṃ deyamasmadvidhānām // 6972
unmīladrasabindugandhakusumāvallyo vasantodaye kāntāḥ komalapallavāḥ kati kati krīḍāvane santi na / saubhāgyaikanidhe rasāla tadapi śrīmañjarīśālinas tvatto'nyatra ca kutracin madhukaraśreṇī na viśrāmyati // 6973
unmīladvadanendukāntivisarairdūraṃ samutsāritaṃ bhagnaṃ pīnakucasthalasya ca rucā hastaprabhābhirhatam / etasyāḥ kalaviṃkakaṇṭhakadalīkalpaṃ milatkautukād aprāptābhimukhaṃ ruṣeva sahasā keśeṣu lagnaṃ tamaḥ // 6974
unmīlanti kiyanti vā na kusumānyuṣṇadyuterudgame tattvetāvati bandhurityatisakhītyādityakānteti ca / kīrtiṃ dattavatāṃ trilokaviditāmevaṃ kavīnāmṛṇaṃ kiṃ kṛtveyamapākarotu januṣāṃ koṭyāpi nālīkinī // 6975
unmīlanti nakhairlunīhi vahati kṣaumāñcalenāvṛṇu krīḍākānanamāviśanti valayakvāṇaiḥ samuttrāsaya / itthaṃ vañjuladakṣiṇānilakuhūkaṇṭhīṣu saṃketika- vyāhārāḥ subhaga tvadīyavirahe tasyāḥ sakhīnāṃ mithaḥ // 6976
unmīlanti niśāniśācaravadhūtproccāṭanāmāntrikāḥ sāyaṃ sālasasuptapa kajavanaprodbodhavaitālikāḥ / phullatpa kajakośagarbhakuharaprodbhūtabhṛ gāvalī- jha kārapraṇavopadeśaguravas tīvradyuteraṃśavaḥ // 6977
unmīlanti mṛṇālakomalaruco rājīvasaṃvartikā- saṃvartavratavṛttayaḥ katipaye pīyūṣabhānoḥ karāḥ / apyusrairdhavalībhavatsu giriṣu kṣubdho'yamunmajjatā viśveneva tamomayo nidhirapāmahnāya phenāyate // 6978
unmīlannayanāntakāntilaharīniṣpītayoḥ kevalād āmodādavadhāraṇīyavapuṣoḥ kāntāsakhena kṣaṇam / yatkarṇotpalayoḥ sthitena bhavatā kiṃcit samudguñjitaṃ bhrātastiṣṭhati kutra tat kathaya me kāntaṃ priyāyā mukham // 6979
unmīlanmaṇiraśmijālajaṭilacchāyaṃ raṇatka kaṇaṃ bibhrāṇastava deva vairikadanakrīḍākaṭhoraḥ karaḥ / tyaktvā saṃyati jīvitāni ripavo ye svargamārge gatās tānākraṣṭumivāviveśa rabhasāc caṇḍadyutermaṇḍalam // 6980
unmīlanmadhugandhalubdhamadhupavyādhūtacūtā kura- krīḍatkokilakākalīkalaravairudgīrṇakarṇajvarāḥ / nīyante pathikaiḥ kathaṃ kathamapi dhyānāvadhānakṣaṇa- prāptaprāṇasamāsamāgamarasollāsairamī vāsarāḥ // 6981
unmīlanmukulakarālakundakośa- praścyotadghanamakarandagandhabandho / tāmīṣatpracalavilocanāṃ natā gīm ālin gan pavana mama spṛśā gama gam // 6982
unmīlayanti kusumāni manoramāṇi ke nāma nātra taravaḥ samayocitāni / kasyedṛśaṃ kathaya dohadamasti tasya yādṛkvinirmitamaśokamahīruhasya // 6983
unmīlallīlanīlotpaladaladalanāmodamedasvipūra- kroḍakrīḍadvijālīgarududitamarutsphālavācālavīci ḥ / etenākhāni śākhānivahanavaharitparṇapūrṇadrumālī- vyālīḍhopāntaśāntavyathapathikadṛśāṃ dattarāgastaḍāgaḥ // 6984
unmīlitaṃ tūlikayeva citraṃ sūryāṃśubhirbhinnamivāravindam / babhūva tasyāścaturaśraśobhi vapurvibhaktaṃ navayauvanena // 6985
unmīlyākṣi sakhīrna paśyasi na cāpyuktā dadāsyuttaraṃ no vetsīdṛśamatra nedṛśamimāṃ śūnyāmavasthāṃ gatā / talpādṛśyakara kapañjaramidaṃ jīvena liptaṃ manā muñcantī kimu kartumicchasi kuru premānyadeśāgate // 6986
unmukulitādharapuṭe bhūtikaṇatrāsamīlitārdhākṣi / dhūmo'pi neha virama bhramaro'yaṃ śvasitamanusarati // 6987
unmuktakañcukatayeyamudārakāntiḥ śastrīva śambarariporapanītakośā / raktāvakuṇṭhanapaṭīracitāpidhānā saṃdhyāmbuvāhakaliteva śaśā karekhā // 6988
unmuktakramahārimeruśikharāt krāmantamanyo dharaḥ ko'tra tvāṃ śarabhīkiśorapariṣaddhaureya dhartuṃ kṣamaḥ / tasmād durgamaśṛ gala ghanakalādurlālitātman vraja tvadvāsāya sa eva kīrṇakanakajyotsno girīṇāṃ patiḥ // 6989
unmuktamānakalahā ramadhvaṃ dayitānvitāḥ / itīva madhurālāpāḥ kokilā jagadur janān // 6990
unmuktābhirdivasamadhunā sarvatastābhireva svacchāyābhirniculitamiva prekṣyate viśvametat / paryanteṣu jvalati jaladhau ratnasānau ca madhye citrā gīyaṃ ramayati tamaḥstomalīlā dharitrī // 6991
unmucya svajanānupekṣya tṛṇavat prāṇānapi preyasas tīrtvā dustaramarṇavaṃ ca vaṇijaḥ prāptāḥ paṭīrāśayā / śvāsaiste vinivartitāḥ pratibhayaiḥ svastho bhavātaḥparaṃ tvaṃ vā kevalama gama gamuraga vyālimpa gandhadravaiḥ // 6992
unmudrīkṛtaviśvavismayabharaistattanmahārghairguṇair durgādhe hṛdayāmbudhau tava bhaven naḥ sūktiga gā yadi / viśvaśvitramata ginīghanarasasyandinyamandadhvanir ga gāsāgarasaṃgamaḥ punarivāpūrvaḥ samunmīlati // 6993
unmūlitālānavilābhanābhiś chinnaskhalacchṛ khalaromarājiḥ / mattasya seyaṃ madanadvipasya prasvāpavaproccakucāstu vāstu // 6994
unmūlya sitakeśāṃstu mūle mule ca tatkṣipet / tataḥ keśāḥ prajāyante kṛṣṇāḥ kautukakāriṇaḥ / yuktyā pūrvoktayā yuñjyān meṣaśṛ gīpayaḥ sudhīḥ // 6995
unmūlyālānabhūmīruhamatitarasotkhaṇḍitāṇḍ ūvitānāny- ākarṣanneṣa pādairmadajalakaluṣaḥ kṣiptanakṣatramālaḥ / śuṇḍādaṇḍābhighātairnabhasi vidalayan puṣkarāvartakādīn dhāvatyādhūtamūrdhā harimabhirabhasād devaputraḥ karīndraḥ // 6996
unmṛṣṭaṃ kucasīmni patramakaraṃ dṛṣṭvā haṭhāli ganāt kopo māstu punarlikhāmyamumiti smere raghūṇāṃ vare / kopeṇāruṇito'śrupātadalitaḥ premṇā ca vistārito datto maithilakanyayā diśatu naḥ kṣemaṃ kaṭākṣā kuraḥ // 6997
unmṛṣṭapatrā lulitālakāntāḥ kaṇṭheṣu lagnā jaghanaṃ spṛśantaḥ / kucasthalīṣvāhatimādadhānā gatā vadhūnāṃ priyatāṃ jalaughāḥ // 6998
unmeṣaṃ yo mama na sahate jātivairī niśāyām indorindīvaradaladṛśā tasya saundaryadarpaḥ / nītaḥ śāntiṃ prasabhamanayā vaktrakāntyeti harṣāl lagnā manye lalitatanu te pādayoḥ padmalakṣmīḥ // 6999
upakarotyapakṛto hyuttamo'pyanyathādhamaḥ / madhyamaḥ sāmyamanvicched aparaḥ svārthatatparaḥ // 7000
upakartādhikārāḍhyaḥ svāparādhaṃ na manyate / upakāraṃ dhvajīkṛtya sarvameva vilumpati // 7001
upakartuṃ priyaṃ vaktuṃ kartuṃ snehamanuttamam / sajjanānāṃ svabhāvo'yaṃ kenenduḥ śiśirīkṛtaḥ // 7002
upakartuṃ yathā svalpaḥ samartho na tathā mahān / prāyaḥ kūpastṛṣāṃ hanti satataṃ na tu vāridhiḥ // 7003
upakartuḥ kṛtaghnasyāpy ubhayoriyatī bhidā / sadyo hi vismaratyādyaḥ kṛtaṃ paścāt tu paścimaḥ // 7004
upakartuḥ sthiraṃ dravyaṃ yatnas tatkālasaṃbhavaḥ / kimasti tālavṛntasya mandamārutasaṃgrahaḥ // 7005
upakartumanupakartuḥ priyāṇi kartuṃ kṛtānyanusmartum / vinipatitāṃścoddhartuṃ kulānvitānāmucitametat // 7006
upakartumaprakāśaṃ kṣantuṃ nyūneṣvayācitaṃ dātum / abhisaṃdhātuṃ ca guṇaiḥ śateṣu kecid vijānanti // 7007
upakartrāriṇā saṃdhir na mitreṇāpakāriṇā / upakārāpakārau hi lakṣyaṃ lakṣaṇametayoḥ // 7008
upakāraṃ suhṛdvarge yo'pakāraṃ ca śatruṣu / nṛmegho varṣati prājñas tasyecchanti sadonnatim // 7009
upakāraṃ smarantastu kṛtajñatvavaśaṃvadāḥ / padavīmupakart ṇāṃ yānti niścetanā api // 7010
nirvāṇamanu nirvāti tapanaṃ tapanopalaḥ / indumindumaṇiḥ kiṃ ca śuṣyantamanu śuṣyati // 7011
upakāraḥ paro dharmaḥ paro'rthaḥ karmanaipuṇam / pātre dānaṃ paraḥ kāmaḥ paro mokṣo vitṛṣṇatā // 7012
upakārakamāyaterbhṛśaṃ prasavaḥ karmaphalasya bhūriṇaḥ / anapāyi nibarhaṇaṃ dviṣāṃ na titikṣāsamamasti sādhanam // 7013
upakāragṛhītena śatruṇā śatrumuddharet / pādalagnaṃ karasthena kaṇṭakeneva kaṇṭakam // 7014
upakāraparaḥ pravaraḥ pratyupakāraṃ karoti madhyasthaḥ / nīcastadapi na kurute upakārvaśād bhavati śatruḥ saḥ // 7015
upakāraparaḥ svabhāvata satataṃ sarvajanasya sajjanaḥ / asatāmaniśaṃ tathāpyaho guruhṛdrogakarī tadunnatiḥ // 7016
upakārapradhānaḥ syād apakārapare'pyarau / saṃpadvipatsvekamanā hetāvīrṣyet phale na tu // 7017
upakāraphalaṃ mitram apakāro'rilakṣaṇam / .............................. // 7018
upakārameva tanute vipadgataḥ sadguṇo nitarām / mūrcchāṃ gato mṛto vā nidarśanaṃ pārado'tra rasaḥ // 7019
upakāraśatenāpi gṛhyate kena durjanaḥ / sādhuḥ saṃmānamātreṇa bhavatyevātmavikrayī // 7020
upakāraśatenāpi dānaiścāpi suvistaraiḥ / lālanāt prītipūrvācca na grāhyo bhaginīsutaḥ // 7021
upakāraścāpakāro yasya vrajati vismṛtim / pāṣāṇahṛdayasyāsya jīvatītyabhidhā mudhā // 7022
upakārācca lokānāṃ nimittānmṛgapakṣiṇām / bhayāllobhācca mūrkhāṇāṃ maitrī syād darśanāt satām // 7023
upakārādṛte'pyāśu mitraṃ śreyasi tiṣṭhati / mitravān sādhayatyarthān duḥsādhyānapyanādarāt // 7024
upakārāya na jātaḥ sapadi sujātaḥ kva jātavaire'pi / grāsayati grasto'pi drohiṇamamṛtāni rohiṇīramaṇaḥ // 7025
upakārāya yā puṃsāṃ na parasya na cātmanaḥ / patrasaṃcayasaṃbhāraiḥ kiṃ tayā bhāravidyayā // 7026
upakāriṇamapi pūjyaṃ hanti mahāntaṃ khalo'trapo'vasare / dhṛṣṭadyumno madhye- vīraṃ hatavān guruṃ śāntam // 7027
upakāriṇi vikṣīṇe śanaiḥ kedāravāriṇi / sānukrośatayā śālir abhūt pāṇḍuravā mukhaḥ // 7028
upakāriṇi viśrabdhe śuddhamatau yaḥ samācarati pāpam / taṃ janamasatyasaṃdhaṃ bhagavati vasudhe kathaṃ vahasi // 7029
upakāriṇi vītamatsare vā sadayatvaṃ yadi tatra ko'tirekaḥ / ahite sahasāparāddhalabdhe saghṛṇaṃ yasya manaḥ satāṃ sa dhuryaḥ // 7030
upakāriṣu yaḥ sādhuḥ sādhutve tasya ko guṇaḥ / apakāriṣu yaḥ sādhuḥ sa sādhuḥ sadbhirucyate // 7031
upakāre kṛtajñatvam apakāre kṛtaghnatā / viṣayasya guṇāvetau kartuḥ syātāṃ viparyayau // 7032
upakāreṇa dūyante na sahante'nukampitām / āpatsvapi durārādhyā nityaduḥkhā manasvinaḥ // 7033
upakāreṇa nīcānām apakāro hi jāyate / payaḥpānaṃ bhujaṃgānāṃ kevalaṃ viṣavardhanam // 7034
upakāreṇa vīrastu pratikāreṇa yujyate / akṛtajño'pratikṛto hanti sattvavatāṃ manaḥ // 7035
upakāryopakāritvaṃ dūre cet sā hi mitratā / puṣpavantau kimāsannau paśya kairavapadmayoḥ // 7036
upakṛtaṃ bahu tatra kimucyate sujanatā prathitā bhavatā param / vidadhadīdṛśameva sadā sakhe sukhitamāssva tataḥ śaradāṃ śatam // 7037
upakṛtamanena sutarām ityasatāmasti na kvacidapekṣā / hotuḥ svahastamāśrita udvahato'gnir dahatyeva // 7038
upakṛtavatāpyanārye nāśvasitavyaṃ kṛtipriyo'smīti / payasāpi siktamūlo bhavati hi madhuro na picumandaḥ // 7039
upakṛtavatā śrīratnābhyāṃ hareḥ śaśilekhayā manasijaripoḥ pīyūṣeṇāpyaśeṣadivaukasām / kathamitarathā tena stheyaṃ yaśobharamantharaṃ yadi na mathanāyāsaṃ dhīraḥ saheta payonidhiḥ // 7040
upakṛtireva khalānāṃ doṣasya garīyaso bhavati hetuḥ / anukūlācaraṇena hi kupyanti vyādhayo'tyartham // 7041
upakṛtisāhasikatayā kṣatimapi gaṇayanti no guṇinaḥ / janayanti hi prakāśaṃ dīpaśikhāḥ svā gadāhena // 7042
upakṛtya bhavanti dūrataḥ parataḥ pratyupakāraśa kayā / iyameva hi sattvaśālināṃ mahatāṃ kāpi kaṭhoracittatā // 7043
upakramaṃ vāñchitamāśu kuryād dūtopayānāt kriyamāṇasaṃdhiḥ / sa ced visaṃdhiḥ sa tu tatra caikaḥ kṛto bhavatyātmasamucchrayaśca // 7044
upagūḍhavelamalaghūrmibhujaiḥ saritāmacukṣubhadadhīśamapi / rajanīkaraḥ kimiva citramado yadurāgiṇāṃ gaṇamana galaghum // 7045
upagūhati davadahane tribhuvanadhanyāmaraṇyānīm / mūrtā ivāndhakārāḥ pratidiśamapayānti kāsarāvalayaḥ // 7046
upacaritāpyatimātraṃ paṇyavadhūḥ kṣīṇasaṃpadaḥ puṃsaḥ / pātayati dṛśaṃ vrajataḥ spṛhayā paridhānamātre'pi // 7047
upacaritā hariṇadṛśaḥ sajjanagoṣṭhīṣu miśritā vācaḥ / caritaṃ klamanamadavanaṃ na vidheḥ kuṭilādapi trāsaḥ // 7048
upacāraḥ kartavyo yāvadanutpannasauhṛdāḥ puruṣāḥ / utpannasauhṛdānām upacāraḥ kaitavaṃ bhavati // 7049
upacāravidhijño'pi nirdhanaḥ kiṃ kariṣyati / nira kuśa ivārūḍho mattadviradamūrdhani // 7050
upacārānunayāste kitavasyopekṣitāḥ sakhīvacasā / adhunā niṣṭhuramapi yadi sa vadati kalikaitavād yāmi // 7051
upacitāvayavā śucibhiḥ kaṇair alikadambakayogamupeyuṣī / sadṛśakāntiralakṣyata mañjarī tilakajālakajālakamauktikaiḥ // 7052
upaciteṣu pareṣvasamarthatāṃ vrajati kālavaśād balavānapi / tapasi mandagabhastirabhīṣumān nahi mahāhimahānikaro'bhavat // 7053
upacchandyāpi dātavyaṃ baline śāntimicchatā / samūlameva gāndhārir aprayacchan gataḥ kṣayam // 7054
upajapyānupajaped budhyetaiva ca tatkṛtam / yukte ca daive yudhyeta jayaprepsurapetabhīḥ // 7055
upajāpaḥ kṛtastena tānākopavatastvayi / āśu dīpayitālpo'pi sāgnīnedhānivānilaḥ // 7056
upajāpaścirārodho'vaskandas tīvrapauruṣam / durgasya la ghanopāyāś catvāraḥ kathitā ime // 7057
upajāpasahān vila ghayan sa vidhātā nṛpatīn mahoddhataḥ / sahate na jano'pyadhaḥkriyāṃ kimu lokādhikadhāma rājakam // 7058
upajāpahṛtasvāmisnehasīmni parāśrayam / maule vāñchati medinyāḥ patyuḥ pāto na saṃśayaḥ // 7059
upajīvati sma satataṃ dadhataḥ parimugdhatāṃ vaṇigivoḍupateḥ / ghanavīthivīthimavatīrṇavato nidhirambhasāmupacayāya kalāḥ // 7060
upajīvyā hatā kanyā svārthe pākakriyā hatā / śūdrabhikṣāhato yāgaḥ kṛpaṇasya hataṃ dhanaṃ // 7061
upatāpyamānamalaghūṣṇimabhiḥ śvasitaiḥ sitetarasarojadṛśaḥ / dravatāṃ na netumadharaṃ kṣamate navanāgavallidalarāgarasaḥ // 7062
upadiśati lokavṛttaṃ vitarati vittaṃ vinodayati cittam / uttambhayati mahattvaṃ vidyā hṛdyā surājaseveva // 7063
upadeśaṃ viduḥ śuddhaṃ santas tamupadeśinaḥ / śyāmāyate na yuṣmāsu yaḥ kāñcanamivāgniṣu // 7064
upadeśapradāt ṇāṃ narāṇāṃ hitamicchatām / parasminnihaloke ca vyasanaṃ nopapadyate // 7065
upadeśo na dātavyo yādṛśe tādṛśe nare / paśya vānaramūrkheṇa sugṛhī nirgṛhīkṛtā // 7066
upadeśo hi mūrkhāṇāṃ krodhāyaiva śamāya na / payaḥpānaṃ bhuja gānāṃ viṣāyaivāmṛtāya na // 7067
upadeśo hi mūrkhāṇāṃ prakopāya na śāntaye / payaḥpānaṃ bhuja gānāṃ kevalaṃ viṣavardhanaṃ // 7068
upadraṣṭānumantā ca bhartā bhoktā maheśvaraḥ / paramātmeti cāpyukto dehe'smin puruṣaḥ paraḥ // 7069
upadhāśodhitāḥ samyag īhamānāḥ phalodayam / te'sya sarvaṃ parīkṣeran sānurāgāḥ kṛtākṛtam // 7070
upetya dhīyate yasmād upadheti tataḥ smṛtā / upāya upadhā jñeyā tayāmātyān parīkṣayet // 7071
upadhitrayaśuddhito'sya kiṃ kanakasyeva paraṃ parīkṣaṇam // 7072
upadhivasatipiṇḍān gṛhṇate no viruddhāṃs tanuvacanamanobhiḥ sarvathā ye munīndrāḥ / vratasamitisametā dhvastamohaprapañcā dadatu mama vimuktiṃ te hatakrodhayodhāḥ // 7073
upanatabhaye yo yo mārgo hitārthakaro bhavet sa sa nipuṇayā buddhyā sevyo mahān kṛpaṇo'pi vā / karikaranibhau jyāghātā kau mahāstraviśāradau valayaracitau strīvad bāhū kṛtau na kirīṭinā // 7074
upanatamatipuṇyacayaiḥ saṃpūrṇaṃ rakṣitaṃ ca yatnena / saṃpadi vipadi trāṇaṃ bhavati nidhānaṃ ca mitraṃ ca // 7075
upanadipuline mahāpalāśaḥ pavanasamucchaladekapattrapāṇiḥ / davadahanavinaṣṭajīvitānāṃ salilamivaiṣa dadāti pādapānām // 7076
upanayati kapole lolakarṇapravāla- kṣaṇamukulaniveśāndolanavyāpṛtānām / parimalitaharidrān saṃprati dvāviḍīnāṃ navanakhapadatiktānātapaḥ svedabindūn // 7077
upanayanavivāhāvutsavaikapradhānau kalivibhavata eṣāṃ kālabhedānabhijñāḥ / vijahati na kadācid vedapāṭhaikayogye vayasi ca yavanānīvācanābhyāsamete // 7078
upanayati masiṃ pattraṃ cedaṃ likhāmi kimatra vā tvamiti vinayabhraṃśo yūyaṃ tviti praṇayakṣatiḥ / suhṛditi mṛṣā nāthetyūnaṃ nṛpeti taṭasthatā kathamiti tataḥ saṃdeṣṭavyo mayā yadunandanaḥ // 7079
upaniṣadaḥ paripītā gītāpi na hanta matipathaṃ nītā / tadapi na hā vidhuvadanā mānasasadanād bahiryāti // 7080
upanihitahalīṣāsārgaladvāramārāt paricakitapurandhrīsāritābhyarṇabhāṇḍam / pavanarayatiraścīrvāridhārāḥ pratīcchan viśati valitaśṛ gaḥ pāmarāgāramukṣā // 7081
upanītanītinaukaḥ saṃsāravikāravārivanyāsu / satpuruṣakarṇadhāras tārayati janān bahūnekaḥ // 7082
upanīya kalamakuḍavaṃ kathayati sabhayaścikitsake halikaḥ / śoṇaṃ somārdhanibhaṃ vadhūstane vyādhimupajātam // 7083
upanīya priyamasamaya- vidaṃ ca me dagdhamānamapanīya / narmopakrama eva kṣaṇade dūtīva calitāsi // 7084
upanīya yannitambe bhujaṃgamuccairalambi vibudhaiḥ śrīḥ / ekaḥ sa mandaragiriḥ sakhi garimāṇaṃ samudvahatu // 7085
upanetumunnatimateva divaṃ kucayoryugena tarasā kalitām / rabhasotthitāmupagataḥ sahasā parirabhya kaścana vadhūmarudhat // 7086
upapattibhiramlānā nopadeśaiḥ kadarthitāḥ / svasaṃvedanasaṃvedyasārāḥ sahṛdayoktayaḥ // 7087
upapannaṃ nanu śivaṃ saptasvaṅgeṣuyasya me / daivīnāṃ mānuṣīṇāṃ ca pratihartā tvamāpadām // 7088
upaparisaraṃ godāvaryāḥ parityajatādhvagāḥ saraṇimaparo mārgas tāvad bhavadbhirihekṣyatām / iha hi vihito raktāśokaḥ kayāpi hatāśayā caraṇanalinanyāsodañcannavāṅkurakañcukaḥ // 7089
upapradānaṃ sāntvaṃ vā bhedaṃ kāle ca vikramam / yogaṃ ca rakṣasām śreṣṭha tāvubhau ca nayānayau // 7090
upaprākārāgraṃ prahiṇu nayane tarkaya manāg anākāśe ko'yaṃ galitahariṇaḥ śītakiraṇaḥ / sudhābaddhagrāsairupavanacakorairanusṛtāṃ kirañ jyotsnāmacchāṃ navalavalapākapraṇayinīm // 7091
upaplavo'sau kimu rājaputrī jyotsnādravo'sāvuta vajrapātaḥ / alaṃ tayā saiva hi jīvitaṃ me dhiṅ māmahaṃ vā caritārtha ekaḥ // 7092
upaplutaṃ pātumado madoddhatais tvameva viśvaṃbhara viśvamīśiṣe / ṛte raveḥ kṣālayituṃ kṣameta kaḥ kṣapātamaskāṇḍamalīmasaṃ nabhaḥ // 7093
upabarhamambujadṛśo nijaṃ bhujaṃ viracayya vaktramapi gaṇḍamaṇḍale / nijasakthi sakthini nidhāya sādaraṃ svapiti stanārpitakarāmbujo yuvā // 7094
upabhuktaṃ yathā vāsaḥ srajo vā mṛditā yathā / evaṃ rājyāt paribhraṣṭaḥ samartho'pi nirarthakaḥ // 7095
upabhuktakhadiravīṭaka- janitādhararāgabhaṅgabhayāt / pitari mṛte'pi na veśyā roditi hā tāta tāteti // 7096
upabhuktāśeṣavṛṣaṃ dhāvantaṃ mṛgaśireśabhogāya / kaḥ khecarakesariṇaṃ paśyatu bhāsvantamantakapratimam // 7097
upabhoktuṃ na jānāti kadāpi kṛpaṇo janaḥ / ākaṇṭhajalamagno'pi kukkuro leḍhi jihvayā // 7098
upabhogakātarāṇāṃ puruṣāṇāmarthasaṃcayaparāṇām / kanyāmaṇiriva sadane tiṣṭhatyarthaḥ parasyārthe // 7099
upabhogādṛte tasya nāśa eva na vidyate / prāktanaṃ bandhanaṃ karma ko'nyathā kartumarhati // 7100
upabhogāya ca dhanaṃ jīvitaṃ yena rakṣitam / na rakṣitā tu bhūryena kiṃ tasya dhanajīvitaiḥ // 7101
upabhogena puṇyānāṃ prāktanānāṃ tathāṃhasām / kartavyamiti nityānām akāmakaraṇāt tathā // 7102
upabhogairapi tyaktaṃ nātmānamavasādayet / caṇḍālatve'pi mānuṣyaṃ sarvathā tāta durlabham // 7103
upamā kālidāsasya bhāraverarthagauravam / daṇḍinaḥ padalālityaṃ māghe santi trayo guṇāḥ // 7104
upamānamabhūd vilāsināṃ karaṇaṃ yat tava kāntimattayā / tadidaṃ gatamīdṛśīm daśāṃ na vidīrye kaṭhināḥ khalu striyaḥ // 7105
upayayau tanutāṃ madhukhaṇḍitā himakarodayapāṇḍumukhacchaviḥ / sadṛśamiṣṭasamāgamanirvṛtiṃ vanitayānitayā rajanīvadhūḥ // 7106
upari kabarībandhagrantheratha grathitāṅgulī nijabhujalate tiryaktanvyā vitatya vivṛttayā / vivṛtavilasadvāmāpāṅgastanārdhakapolayā kuvalayadalasraksaṃdigdhaśriyaḥ prahitā dṛśaḥ // 7107
upari karavāladhārā- kārāḥ krūrā bhujaṅgamapuṅgavāt / antaḥ sākṣāddrākṣā- dīkṣāguravo jayanti ke'pi janāḥ // 7108
uparigataṃ hi savarṇaṃ hṛtvā karato dadāsi rantuṃ me / dhanyaḥ sarojayugalaṃ tvaktvā stanayugamathāspṛśat kṛṣṇaḥ // 7109
upari ghanaṃ ghanapaṭalaṃ tiryaggirayo'pi nartitamayūrāḥ / kṣitirapi kandaladhavalā dṛṣṭiṃ pathikaḥ kva pātayatu // 7110
upari ghanaṃ ghanaraṭitaṃ dūre dayitā kimetadāpatitam / himavati divyauṣadhayaḥ śīrṣe sarpaḥ samāviṣṭaḥ // 7111
uparijatarujāni yājamānāṃ kuśalatayā parirambhalolupo'nyaḥ / prathitapṛthupayodharāṃ gṛhāṇa svayamiti mugdhavadhūmudāsa dorbhyām // 7112
upari tamālataroḥ sakhi pariṇataśaradindumaṇḍalaḥ ko'pi / tatra ca muralīkhuralī kulamaryādāmadho nayati // 7113
uparitalanipātiteṣṭako'yaṃ śirasi tanurvipulaśca madhyadeśe / asadṛśajanasaṃprayogabhīror hṛdayamiva sphuṭitaṃ mahāgṛhasya // 7114
upari pariplavate mama bāleyaṃ gṛhiṇi haṃsamāleva / sarasa iva nalinanālā tvamāśayaṃ prāpya vasasi punaḥ // 7115
upari pīnapayodharapātitā paṭakuṭīva manobhavabhūpateḥ / vijayinastripurārijigīṣayā tava virājati bhāmini kañcukī // 7116
upari mihiraḥ krūraḥ krūrās tale'calabhūmayo vahati pavanaḥ pāṃśūtkarṣī kṛśaḥ saraso rasaḥ / ahaha na jahatyete prāṇāṃstadaiva kimadhvagā yadi na bhavataḥ patracchatraṃ viśanti mahīruhaḥ // 7117
upari vidhṛtaśāriprauḍhadhanviprasārād iha payasi nadīnāṃ gāhituṃ naiva śaktāḥ / taṭanikaṭanirūḍhāḥ prasthitau yasya caṇḍāḥ saralitakaradaṇḍāḥ kumbhino'mbhaḥ pibanti // 7118
upariṣṭhā yadā nārī ramate kāmukaṃ naram / viparītaṃ rataṃ jñeyaṃ sarvakāmijanapriyam // 7119
uparisthā bhaktirantar nirmūlā tārayet katham / nahi bhārakṣamā dṛṣṭā vārāṃ sāndrāpi nīlikā // 7120
uparundhanti śvāsān munayo nāśnanti na pibanti / stūyante sujanaiḥ kiṃ kaṇṭhe kurvanti kanakapāśamime // 7121
uparyaṃśumataḥ siddhāś caranto yasya sānuṣu / chatrāṇyātapasaṃtrāsād avācīnāni bibhrati // 7122
uparyaṣṭau śatānyāhus tathā bhūyaśca saptatiḥ / gajānāṃ tu parīmāṇam etadeva vinirdiśet // 7123
uparyupari lokasya sarvo gantuṃ samīhate / yatate ca yathāśakti na ca tad vartate tathā // 7124
upalakṣya varṇasaṃkara- mapagataguṇayogamujjhitasthairyam / pathikāḥ samudvijante kudeśamiva vīkṣya śakradhanuḥ // 7125
upalanikaṣaṃ suvarṇaṃ puruṣo vyavahāranikaṣa uddiṣṭaḥ / dhūrnikaṣo govṛṣabhaḥ strīṇāṃ tu na vidyate nikaṣaḥ // 7126
upalaśakalametad bhedakaṃ gomayānāṃ vaṭubhirupahṛtānāṃ barhiṣāṃ stūpametat / śaraṇamapi samidbhiḥ śuṣyamāṇābhirābhir vinamitapaṭalāntaṃ dṛśyate jīrṇakuḍyam // 7127
upavanatarunṛtyādhyāpane labdhavarṇo viracitajalakeliḥ padminīkāminībhiḥ / priyasuhṛdasameṣorāyayau yogiyoga- sthitividalanadakṣo dakṣiṇo gandhavāhaḥ // 7128
upavananavamālikāprasūnaiḥ srajamapi yā parikhidyate sṛjantī / parijanavanitocitāni karmāṇy aparicitāni kathaṃ vidhāsyasi tvam // 7129
upavanapavanānupātadakṣair alibhiralābhi yadaṅganājanasya / parimalaviṣayas tadunnatānām anugamane khalu saṃpado'grataḥsthāḥ // 7130
upavanamiva vārimadhyamagnaṃ vimalatayā pratibiṃbitaṃ dadhānā / śaśikaranikareṇa pūriteva kvacidupaneyapayāḥ sukhāya vāpī // 7131
upavanasalilānāṃ bālapadmair bhramaraparabhṛtānāṃ kaṇṭhanādaiḥ / samadagativilāsaiḥ kāminīnāṃ kathayati paṭuvṛttaṃ madhumāsaḥ // 7132
upaviśati nṛpaniyuktaḥ kenacidanyena vā janenoktaḥ / nijaveśajātisamucitam āsanamālokya sevate sumatiḥ // 7133
upaviṣṭaḥ sabhāmadhye yo na vakti sphuṭaṃ vacaḥ / tasmād dūreṇa sa tyājyo na yo vā kīrtayed ṛtam // 7134
upavīṇayanti paramapsaraso nṛpamānasiṃha tava dānayaśaḥ / suraśākhimaulikusumaspṛhayā namanāya tasya yatamānatamāḥ // 7135
upaśamaphalād vidyābījāt phalaṃ dhanamicchatāṃ bhavati viphalaḥ prārambho yattadatra kimadbhutam / niyataviṣayāḥ sarve bhāvā na yānti hi vikriyāṃ janayitumalaṃ śālerbījaṃ na jātu yavāṅkuram // 7136
upaśamitameghanādaṃ prajvalitadaśānanaṃ ramitarāmam / rāmāyaṇamiva subhagaṃ dīpadinaṃ haratu vo duritam // 7137
upaśobhaiva sahāyāḥ siddhirvīrasya sāhase vasati / dalayati kulāni kariṇāṃ kila hariṇaparigrahaḥ siṃhaḥ // 7138
upasaṃdhyamāsta tanu sānumataḥ śikhareṣu tatkṣaṇamaśītarucaḥ / karajālamastasamaye'pi satām ucitaṃ khalūccatarameva padam // 7139
upasargāḥ kriyāyoge pāṇineriti saṃmatam / niṣkriyo'pi tavārātiḥ sopasargaḥ sadā katham // 7140
upasargāḥ pravartante dṛṣṭe'pyātmani yoginaḥ / ye tāṃste saṃpravakṣyāmi samāsena nibodha me // 7141
upasarge'nyacakre ca durbhikṣe ca bhayāvahe / asādhujanasaṃparke yaḥ palāyet sa jīvati // 7142
upasargairjitairebhir upasargās tataḥ punaḥ / yoginaḥ saṃpravartante sāttvarājasatāmasāḥ // 7143
upasthitaḥ prākṛtapuṇyapākāt puraḥsthito dakṣiṇapāṇinā svam / śiraḥ spṛśed dakṣiṇaceṣṭito vā yo maṇḍalo maṇḍalalābhado'sau // 7144
upasthitasya kāmasya prativādo na vidyate / api nirmuktadehasya kāmaraktasya kiṃ punaḥ // 7145
upasthitāyāṃ vipadi ghorāyāṃ svīyarakṣaṇe / dhīmadbhiḥ puruṣairyuktaṃ vastraṃ tyaktvā palāyanam // 7146
upasthite prāṇahare kṛtānte kimāśu kāryaṃ sudhiyā prayatnāt / vākkāyacittaiḥ sukhadaṃ yamaghnaṃ murāripādāmbujameva cintyam // 7147
upasthite viplava eva puṃsāṃ samastabhāvaḥ parimīyate'ntaḥ / avāti vāyau nahi tūlarāśer gireśca kaścit pratibhāti bhedaḥ // 7148
upasthite vivāhe ca dāne yajñe tathā vibho / samācarati yo vighnaṃ sa mṛtvā jāyate kṛmiḥ // 7149
upaharaṇaṃ vibhavānāṃ saṃharaṇaṃ sakaladuritajālasya / uddharaṇaṃ saṃsārāc caraṇaṃ vaḥ śreyase'stu viśvapateḥ // 7150
upahāsādikaṃ dūtyā nāyikāyāstataḥ param / atha saṃbhogaśṛṅgāre parasparavilokanam // 7151
upahitaṃ śiśirāpagamaśriyā mukulajālamaśobhata kiṃśuke / praṇayinīva nakhakṣatamaṇḍanaṃ pramadayā madayāpitalajjayā // 7152
upaṃśukrīḍito'mātyaḥ svayaṃ rājāyate yataḥ / avajñā kriyate tena sadā paricayād dhruvam // 7153.1
upākṛtāyā navayauvanena yāntyā galatsāñjanabāṣpapūram / bālyaśriyaḥ kiṃ padavī vireje romāvalī khañjanalocanāyāḥ // 7153.2
upādade tasya sahasraraśmis tvaṣṭrā navaṃ nirmitamātapatram / sa taddukūlād avidūramaulir babhau patadgaṅga ivottamāṅge // 7154
upādātā yāvanna bhavati bhavādṛgguṇavatām asatkalpāstāvat tribhuvanamahārhā api guṇāḥ / api prāgdaityārerhṛdayavasateḥ kaustubhamaṇiḥ sa kiṃ nāsīdabdhau śrutirapi kimasya kvacidabhūt // 7155
upādhibhiḥ satatasaṃgato'pi nahi svabhāvaṃ vijahāti bhāvaḥ / ājanma yo majjati dugdhasindhau tathāpi kākaḥ kila kṛṣṇa eva // 7156
upādhyāyaṃ pitaraṃ mātaraṃ ca ye'bhidruhyanti manasā karmaṇā vā / teṣāṃ pāpaṃ bhrūṇahatyāviśiṣṭaṃ tasmānnānyaḥ pāpakṛdasti loke // 7157
upādhyāyaśca vaidyaśca pratibhūrbhuktanāyikā / sūtikā dūtikāścaiva siddhe kārye tṛṇopamāḥ // 7158
upādhyāyān daśācārya ācāryāṇāṃ śataṃ pitā / sahasraṃ tu pit n mātā gauraveṇātiricyate // 7159
upādhvaṃ tat pānthāḥ punarapi saro mārgatilakaṃ yadāsādya svacchaṃ vilasatha vinītaklamabharāḥ / itastu kṣārābdherjaraṭhamakarakṣuṇṇapayaso nivṛttiḥ kalyāṇī na punaravatāraḥ kathamapi // 7160
upānahau ca yo dadyāt pātrabhūte dvijottame / so'pi lokānavāpnoti daivatairabhipūjitān // 7161
upānītaṃ dūrāt parimalamupāghrāya marutā samāyāsīdasmin madhuramadhulobhānmadhukaraḥ / paro dūre lābhaḥ kupitaphaṇinaś candanataroḥ punarjīvan yāyād yadi tadiha lābho'yamatulaḥ // 7162
upāntapronmīladviṭapijaṭilāṃ kautukavatī kadācid gantāsi priyasakhi na śiprātaṭabhuvam / yadasyāṃ muktāsragvihitasitabhogibhramatayā vayorūḍhaḥ kekī likhati nakhareṇa stanataṭam // 7163
upāyaṃ cintayet prājño hyapāyamapi cintayet / paśyato bakamūrkhasya nakulairbhakṣitāḥ sutāḥ // 7164
upāyaṃ yaṃ puraskṛtya sevate sevakaḥ prabhum / anantarajñas tatraiva yogyaṃ taṃ kila manyate // 7165
upāyakuśalaṃ vaidyaṃ bhṛtyasaṃdūṣaṇe ratam / śūramaiśvaryakāmaṃ ca yo na hanti sa vadhyate // 7166
upāyajñaśca yogajñas tattvajñaḥ pratibhānavān / svadharmanirato nityaṃ parastrīṣu parāṅmukhaḥ / vaktohavāṃścitrakathaḥ syādakuṇṭhitavāk sadā // 7167
upāyanīkṛtaṃ yat tu suhṛtsambandhibandhuṣu / vivāhādiṣu cācāradattaṃ hrīdattameva tat // 7168
upāyapūrvaṃ lipseta kālaṃ vīkṣya samutpatet / paścāttāpāya bhavati vikramaikarasajñatā // 7169
upāyamāsthitasyāpi naśyantyarthāḥ pramādyataḥ / hanti nopaśayastho'pi śayālurmṛgayurmṛgān // 7170
upāyānāṃ ca sarveṣām upāyaḥ paṇyasaṃbhavaḥ / dhanārthaṃ śasyate hyekas tadanyaḥ saṃśayātmakaḥ // 7171
upāyā yuktayo māyāḥ kālayāpanamucyate / nirapāyo jayastūrṇam eka eva parākramaḥ // 7172
upāyena jayo yādṛg ripos tādṛṅ na hetibhiḥ / upāyajño'lpakāyo'pi na śūraiḥ paribhūyate // 7173
upāyena hi yacchakyaṃ na tacchakyaṃ parākramaiḥ / kākī kanakasūtreṇa kṛṣṇasarpamaghātayat // 7174
upāyena hi yacchakyaṃ na tacchakyaṃ parākramaiḥ / śṛgālena hato hastī gacchatā paṅkavartmanā // 7175
upāyairapyaśakyāste jāne jetuṃ nareśvarāḥ / upekṣitā bhaviṣyanti saṃkalpe'pyatha durjayāḥ // 7176
upāyairiva taiḥ kāle caturbhiḥ suprayojitaiḥ / mailugikṣoṇipālasya rājyaṃ jātaṃ sadonnatam // 7177
upārjitānāmarthānāṃ tyāga eva hi rakṣaṇam / taḍāgodarasaṃsthānāṃ parīvāha ivāmbhasām // 7178
upālabhyo nāyaṃ sakalabhuvanāścaryamahimā harernābhīpadmaḥ prabhavati hi sarvatra niyatiḥ / yadatraiva brahmā pibati nijamāyurmadhu punar vilumpanti svedādhikamamṛtahṛdyaṃ madhulihaḥ // 7179
upāsate yathā bālā mātaraṃ kṣudhayārditāḥ / śreyaskāmās tathā gaṅgām upāsantīha dehinaḥ // 7180
upāsyamānāviva śikṣituṃ tato mṛdutvamaprauḍhamṛṇālanālayā / rarājatur māṅgalikena saṃgatau bhujau sudatyā valayena kambunaḥ // 7181
upekṣaṇīyaiva parasya vṛddhiḥ pranaṣṭanīterajitendriyasya / madādiyuktasya virāgahetuḥ samūlaghātaṃ vinihanti cānte // 7182
upekṣitaḥ kṣīṇabalo'pi śatruḥ pramādadoṣāt puruṣairmadāndhaiḥ / sādhyo'pi bhūtvā prathamaṃ tato'sāv asādhyatāṃ vyādhiriva prayāti // 7183
upekṣitānāṃ mandānāṃ dhīrasattvairavajñayā / atrāsitānāṃ krodhāndhair bhavatyeṣā vikatthanā // 7184
upekṣeta pranaṣṭaṃ yat prāptaṃ yat tadupāharet / na bālaṃ na striyaṃ cātilālayet tāḍayen na ca / vidyābhyāse gṛhyakṛtye tāvubhau yojayet kramāt // 7185
upekṣeta samarthaḥ san dharmasya paripanthinaḥ / sa eva sarvanāśāya hetubhūto na saṃśayaḥ // 7186
upekṣyapakṣe bhūpānāṃ mānaḥ svārthasya siddhaye / sa tu prāṇānupekṣyāpi grāhyapakṣe manasvinām // 7187.1
upekṣya loṣṭakṣeptāraṃ loṣṭaṃ daśati maṇḍalaḥ / siṃhas tu śaramapekṣya śarakṣeptāramīkṣate // 7187.2
upetaḥ kośadaṇḍābhyāṃ sāmātyaḥ saha mantribhiḥ / durgasthaścintayet sādhu maṇḍalaṃ maṇḍalādhipaḥ // 7188.1
upetya tāṃ dṛḍhaparirambhalālasaś cirādabhūḥ pramuṣitacārucandanaḥ / dhṛtāñjanaḥ sapadi tadakṣicumbanād ihaiva te priya viditā kṛtārthatā // 7188.2
upaiti kṣārābdhiṃ sahati bahuvātavyatikaraṃ puro nānābhaṅgānanubhavati paśyaiṣa jaladaḥ / kathaṃcillabdhāni pravitarati toyāni jagate guṇaṃ vā doṣaṃ vā gaṇayati na dānavyasanitā // 7189
upaiti sasyaṃ pariṇāmaramyatāṃ nadīranauddhatyamapaṅkatāṃ mahī / navairguṇaiḥ saṃprati saṃstavasthiraṃ tirohitaṃ prema ghanāgamaśriyaḥ // 7190
upoḍharāgāpyabalā madena sā madenasā manyurasena yojitā / na yojitātmānamanaṅgatāpitāṃ gatāpi tāpāya mamādya neyate // 7191
upoḍharāgeṇa vilolatārakaṃ tathā gṛhītaṃ śaśinā niśāmukham / yathā samastaṃ timirāṃśukaṃ tayā puro'pi rāgād galitaṃ na lakṣitam // 7192
upodakī samāyāti tintiḍīmantriṇā saha / palāyadhvaṃ palāyadhvaṃ re re śākaviḍambakāḥ // 7193
upoṣyaikādaśīḥ sarvās tathā kṛṣṇāścaturdaśīḥ / dhyātvā hariharaṃ devaṃ prāpnoti paramaṃ padam // 7194
uptā kīrtilatā guṇaistava vibho siktā ca dānodakair merustambhamavāpya dikṣu vitatā prāptā nabhomaṇḍalam / dhūpais tvatpratipakṣalakṣavanitāniḥśvāsajair dhūpitā ṛkṣaiḥ korakitendunā kusumitā śrīrāmacandra prabho // 7195
upyante viṣavallibījaviṣamāḥ kleṣāḥ priyākhyā narais tebhyaḥ snehamayā bhavanti nacirād vajrāgnigarbhāṅkurāḥ / yebhyo'mī śataśaḥ kukūlahutabhugdāhaṃ dahantaḥ śanair dehaṃ dīpraśikhāsahasraśikharā rohanti śokadrumāḥ // 7196
upyamānaṃ muhuḥ kṣetraṃ svayaṃ nirvīryatāmiyāt / na kalpate punaḥ sūtyā uptaṃ bījaṃ ca naśyati // 7197
evaṃ kāmāśayaṃ cittaṃ kāmānāmatisevayā / virajyate yathā rājan nāgnivat kāmabindubhiḥ // 7198
ubhayameva vadanti manīṣiṇaḥ samayavarṣitayā kṛtakarmaṇām / balaniṣūdanamarthapatiṃ ca taṃ śramanudaṃ manudaṇḍadharānvayam // 7199
ubhayī prakṛtiḥ kāme sajjediti munermatam / apavarge tṛtīyeti bhaṇataḥ pāṇinerapi // 7200
ubhayorapi nistartuṃ śaktaḥ sādhus tathāpadam / śatroḥ svasya ca nistīrṇau gajagrāhau yathāpadam // 7201
ubhayorna svabhogecchā parārthaṃ dhanasaṃcayam / kṛpaṇodārayoḥ paśya tathāpi mahadantaram // 7202
ubhayormelane prītir yadi syān melanaṃ tadā / ekena na hi hastena jāyate tālavādanam // 7203
ubhābhyāṃ gatirekaiva garbhasthasya ṛṇasya ca / hasantī dhārayed garbhaṃ rudantī pratimuñcati // 7204
ubhābhyāṃeva pakṣābhyāṃ yathā khe pakṣiṇāṃ gatiḥ / tathā daivena yuktaṃ tu pauruṣaṃ phalasādhakam // 7205
ubhābhyāṃeva pakṣābhyāṃ yathā khe pakṣiṇaṃ gatiḥ / tathaiva jñānakarmabhyāṃ jāyate paramaṃ padam // 7206
ubhāveva calau yatra lakṣyaṃ cāpi dhanurdharaḥ / tad vijñeyaṃ dvayācalaṃ śrameṇaiva hi sādhyate // 7207
ubhau yadi vyomni pṛthakpravāhāv ākāśagaṅgāpayasaḥ patetām / tenopamīyeta tamālanīlam āmuktamuktālatamasya vakṣaḥ // 7208
ubhau rambhāstambhāvupari viparītau kamalayos tadūrdhvaṃ ratnāśmasthalamatha durūhaṃ kimapi tat / tataḥ kumbhau paścād bisakisalaye kandalamatho tadanvindāvindīvaramadhukarāḥ kiṃ punaridam // 7209
ubhau lokāvabhiprekṣya rājānamṛṣayaḥ svayam / asṛjan sumahad bhūtam ayaṃ dharmo bhaviṣyati // 7210
ubhau śvetau pakṣau carati gagane'vāritagatiḥ sadā mīnaṃ bhuṅkte vasati sakalaḥ sthāṇuśirasi / bake cāndraḥ sarvo guṇasamudayaḥ kiṃcidadhiko guṇāḥ sthāne mānyā naravara na tu sthānarahitāḥ // 7211
umākomalahastābjasambhāvitalalāṭikam / hiraṇyakuṇḍalaṃ vande kumāraṃ puṣkarasrajam // 7212
umātanūjena gadādhareṇa pratyutsavaṃ sevitaśaṃkareṇa / gaurīśaputreṇa rasajñahetor viracyate kaścana kāvyabandhaḥ // 7213
umā tilakatāle tu drutau laghugurū smṛtau / cārākhyastvaḍatālaḥ syād vidvadbhis tena gīyate // 7214
umāmimāṃ samudvīkṣya śītadīdhitiśekharām / eṣā tu bhāratī bhānuṃ mattaṃ svīkṛtya nṛtyati // 7215
umārūpeṇa yūyaṃ te saṃyamastimitaṃ manaḥ / śaṃbhoryatadhvamākraṣṭum ayaskāntena lohavat // 7216
ubhe eva kṣame voḍhum ubhayorbījamāhitam / sā vā śaṃbhos tadīyā vā mūrtirjalamayī mama // 7217
umā vadhūrbhavān dātā yācitāra ime vayam / varaḥ śaṃbhuralaṃ hyeṣa tvatkulodbhūtaye vidhiḥ // 7218
umāvṛṣāṅkau śarajanmanā yathā yathā jayantena śacīpuraṃdarau / tathā nṛpaḥ sā ca sutena māgadhī nanandatus tatsadṛśena tatsamau // 7219
uraḥ kṛtvāvedhyaṃ maṇiphalakagāḍhasthitakucaṃ bhujāvālambyaihītyamaravanitā vyomagṛhagāḥ / apadvāreṇaiva tvaritapadamābhāṣya sahasā hataṃ hastālambairharati suralokaṃ raṇamukhāt // 7220
uraḥ pṛṣṭhaṃ kaṭiścaiva mukhatulyaṃ samādiśet / karṇau saptāṅgulau proktau tālukaṃ ca ṣaḍaṅgulam // 7221
uraḥsthalaṃ ko'tra vinā payodharaṃ bibharti saṃbodhaya mārutāśanam / vadanti kaṃ pattanasaṃbhavaṃ janāḥ phalaṃ ca kiṃ gopabadhūkucopamabh // 7222
uragī śiśave bubhukṣave svām adiśat phūtkṛtimānanānilena / marudāgamavārtayāpi śūnye samaye jāgrati saṃpravṛddha eva // 7223
urasi nipatitānāṃ srastadhammillakānāṃ mukulitanayanānāṃ kiṃcidunmīlitānām / uparisuratakhedasvinnagaṇḍasthalīnām adharamadhu vadhūnāṃ bhāgyavantaḥ pibanti // 7224
urasi nihitas tāro hāraḥ kṛtā jaghane ghane kalakalavatī kāñcī pādau raṇanmaṇinūpurau / priyamabhisarasyevaṃ mugdhe tvamāhataḍiṇḍimā yadi kimadhikatrāsotkampā diśaḥ samudīkṣase // 7225
urasi phaṇipatiḥ śikhī lalāṭe śirasi vidhuḥ suravāhinī jaṭāyām / priyasakhi kathayāmi kiṃ rahasyaṃ puramathanasya raho'pi saṃsadeva // 7226
urasi murabhidaḥ kā gāḍhamāliṅgitāste sarasijamakarandāmoditā nandane kā / girisamalaghuvarṇairarṇavākhyātisaṃkhyair gurubhirapi kṛtā kā chandasāṃ vṛttirasti // 7227
urastava payodharāṅkitamidaṃ kuto me kṣamā tato mayi vidhīyatāṃ vasu purā yadaṅgīkṛtam / iti pracalacetasaḥ priyatamasya vārastriyā kvaṇatkanakakaṅkaṇaṃ karatalāt samākṛṣyate // 7228
urasyasya bhraśyat kabarabharaniryat sumanasaḥ patanti svarbālāḥ smaraparavaśā dīnamanasaḥ / surāstaṃ gāyanti sphuritatanugaṅgādharamukhās tavāyaṃ dṛkpāto yadupari kṛpāto vilasati // 7229
uruguṃ dyuguruṃ yutsu cukuśustuṣṭuvuḥ puru / lulubhuḥ pupuṣurmutsu mumuhurnu muhurmuhuḥ // 7230
urojavac cakramanojñarūpā keśāvalīva bhramarājitā vā / saṃgītavat satpuṭabhedahṛdyā vidyeta nābhīsarasī mṛgākṣyāḥ // 7231
urojātāśca kīrāśca turuṣkāraṭṭajāśca ye / ṭakkajāḥ saindhavā madhyāḥ sthalajātās tathā hayāḥ // 7232
urobhāvotsedaṃ bhavadapi vilāsairabhinavair mṛgākṣyās tāruṇyaṃ tribhuvanamidaṃ vyākulayati / stanābhogasphītaṃ yadi kila bhavet kā khalu kathā bhavitrī kiṃ cānyad vijitamakhilaṃ puṣpadhanuṣā // 7233
urobhuvā kumbhayugena jṛmbhitaṃ navopahāreṇa vayaskṛtena kim / trapāsariddurgamapi pratīrya sā nalasya tanvī hṛdayaṃ viveśa yat // 7234
urobhuvi na tuṅgimā na ca gatāgate caṅgimā na vā vacasi vakrimā taralimā na tādṛg bhruvoḥ / tathāpi hariṇīdṛśo vapuṣi kāpi kānticchaṭā paṭāvṛtamahāmaṇidyutirivāntarā lakṣyate // 7235
uro māsadvaye jāte tribhirmāsais tathodaram / caturmāsairnitambaṃ ca hastapādāviva sthitaḥ // 7236
uroruhādudgamitaiḥ payobhir āpūrya kelyā nijamāsyagarbham / phūtkṛtya māturvadane hasantaṃ tanūbhavaṃ paśyati ko'pi dhanyaḥ // 7237
uroruhāmbhoruhadarśanāya vimuñcataḥ kañcukabandhanāni / ānandanīrākulalocanasya priyasya jāto viphalaḥ prayāsaḥ // 7238
uro viśālaṃ śastaṃ ca kakṣe dīrghonnate śubhe / ūrū vṛttau samau bāhū gūḍhaṃ jānu praśasyate // 7239
urvaśī yadi rūpeṇa rambhā yadi tilottamā / gopālī menakā caiva varjanīyāḥ parastriyaḥ // 7240
urvīṃ gurvīṃ vahati satataṃ nṛtyato bhūtabhartur bhūtvā hāro bhavati śayanaṃ kiṃ ca viśvaṃbharasya / etat karma trijagati paraṃ śeṣanāgaikaśakyaṃ bhekānanye vipulavapuṣo bhogino bhakṣayantu // 7241
urvīṃ maurvīkiṇabhṛti bhavaddoṣṇi bibhratyaśeṣāṃ śāntaklāntiḥ kimapi kurute narmaṇā karma kūrmaḥ / kṛtvā velāpulinalavalīpallavagrāsagoṣṭhīṃ diṅmātaṅgāḥ samamatha sarinnāthapāthaḥ pibanti // 7242
urvīṅgurvītimurvīdhara laghaya śarairvairighairvīryagurvī svarvīthīrvītadarvīkaranikaramadairvīrakurvīti gurvīḥ / kharvī kurvīta ko'nyastvamiva ripucamūrvījitairvaijayantyāḥ kurvan durvīkṣyamojo nijamitaradhanurvāraṇairvītihotram // 7243
urvīpateśca sphaṭikāśmanaśca śīlojjhitastrīhṛdasya cāntaḥ / asaṃnidhānāt satatasthitīnām anyoparāgaḥ kurute praveśam // 7244
urvīmuddāmasasyāṃ janayatu visṛjan vāsavo vṛṣṭimiṣṭām iṣṭais traiviṣṭapānāṃ vidadhatu vidhivat prīṇanaṃ vipramukhyāḥ / ākalpāntaṃ ca bhūyāt sthirasamupacitā saṃgatiḥ sajjanānāṃ niḥśeṣaṃ yāntu śāntiṃ piśunajanagiro duḥsahā vajralepāḥ // 7245
urvyasāvatra tarvālī marvante cārvavasthitiḥ / nātrarju yujyate gantuṃ śiro namaya tanmanāk // 7246
urvyāṃ ko'pi mahīdharo laghutaro dorbhyāṃ dhṛto līlayā tena tvaṃ divi bhūtale ca satataṃ govardhano gīyase / tvāṃ trailokyadharaṃ vahāmi kucayoragre na tad gaṇyate kiṃ vā keśava bhāṣaṇena bahunā puṇyairyaśo labhyate // 7247
ulūkhalaṃ yathā madhye tailayantre dṛḍhaṃ sthitam / sarvādhāras tathā merur madhye bhūmaṇḍale sthitam // 7248
ulbena saṃvṛtastasminn ārdraiśca bahirāvṛtaḥ / āste kṛtvā śiraḥ kukṣau bhugnapṛṣṭhaśirodharaḥ // 7249
ullaṅghya jaṅghāmavalambamānā veṇī sphuratyāyatalocanāyāḥ / jitvā jagaccandanaśākhikāyāṃ nyastāsivallīva manobhavena // 7250
ullaṅghya saridaraṇya- grāmagirīn kāmakātarā yāntu / abhisāriṇya ivāntas- tṛṣṇāṃ nigadanti na svayaṃ sudhiyaḥ // 7251
ullaṅghyāpi sakhīvacaḥ samucitāmutsṛjya lajjāmalaṃ hitvā bhītibharaṃ nirasya ca nijaṃ saubhāgyagarvaṃ manāk / ājñāṃ kevalameva manmathagurorādāya nūnaṃ mayā tvaṃ niḥśeṣavilāsivargagaṇanācūḍāmaṇiḥ saṃśritaḥ // 7252
ullasatsaurabhaiḥ puṣpair bibhranmālāṃ sugumphitām / paryyantasthāyino'pyanyān āmodayati bhūpatiḥ // 7253
ullasitabhrūḥ kimati- krāntaṃ cintayasi nistaraṅgākṣi / kṣudrāpacāravirasaḥ pākaḥ premṇo guḍasyeva // 7254
ullasitabhrūdhanuṣā tavapṛthunā locanena rucirāṅgi / acalā api na mahāntaḥ ke cañcalabhāvamānītāḥ // 7255
ullasitalāñchano'yaṃ jyotsnāvarṣī sudhākaraḥ sphurati / āsaktakṛṣṇacaraṇaḥ śakaṭa iva prakaṭitakṣīraḥ // 7256
ullasitaśītadīdhiti- kalopakaṇṭhe sphuranti tāraughāḥ / kusumāyudhavidhṛtadhanur- nirgatamakarandabindunibhāḥ // 7257
ullāpayantyā dayitasya dūtīṃ vadhvā vibhūṣāṃ ca niveśayantyāḥ / prasannatā kāpi mukhasya jajñe veṣaśriyā nu priyavārtayā nu // 7258
ullāso'dharapallavasya tanute paryāptamasyāḥ smite vinyāso nayanāñcalasya gamayatyutsāhavat sāhasam / ratyāgārapathāmukhīnagamakaṃ vaijātyakakṣāvadhiḥ paryaṅke padaropaṇaṃ punaraparyantā viparyastatā // 7259
ullāso virutena maṅgalabaligrāsena viśvāsanaṃ saṃcāreṇa kṛto vilocanayuge bāṣpodgamāvagrahaḥ / yāto'stam ravireṣa saṃprati puraḥ svastyastu te gamyatām ete tvāmanuyāntu saṃprati mama prāṇāḥ priyānveṣiṇaḥ // 7260
ullāsya kālakaravālamahāmbuvāhaṃ devena yena jaraṭhorjitagarjitena / nirvāpitaḥ sakala eva raṇe ripūṇāṃ dhārā jalais trijagati jvalitaḥ pratāpaḥ // 7261
ullāsyatāṃ spṛṣṭanalāṅgamaṅgaṃ tāsāṃ nalacchāyapibāpi dṛṣṭiḥ / aśmaiva ratyās tadanarti patyā chede'pyabodhaṃ yadaharṣi loma // 7262
ullekhaṃ nijamīkṣate bhaṇitiṣu prauḍhiṃ parāṃ śikṣate saṃdhatte padasaṃpadaḥ paricayaṃ dhatte dhvaneradhvani / vaicitryaṃ vitanoti vācakavidhau vācaspaterantike deva tvadguṇavarṇanāya kurute kiṃ kiṃ na vāgdevatā // 7263
uvāca dhātryā prathamoditaṃ vaco yayau tadīyāmavalambya cāṅgulim / abhūcca namraḥ praṇipātaśikṣayā piturmudaṃ tena tatāna so'rbhakaḥ // 7264
uśanā veda yacchāstraṃ yacca veda bṛhaspatiḥ / strībuddhyā na viśiṣyete tāḥ sma rakṣyāḥ kathaṃ naraiḥ // 7265
uṣaḥkālaśca gargaśca śakunaṃ ca bṛhaspatiḥ / aṅgirāśca manotsāho vipravākyaṃ janārdanaḥ // 7266
uṣaḥ śaśaṃsa gārgyastu śakunaṃ tu bṛhaspatiḥ / manojayaṃ tu māṇḍavyo vipravākyaṃ janārdanaḥ // 7267
uṣasi gurusamakṣaṃ lajjamānā mṛgākṣī ratirutamanukartuṃ rājakīre pravṛtte / tirayati śiśulīlānartanacchadmatāla- pracalavalayamālāsphālakolāhalena // 7268
uṣasi gurusamīpe vāsasā sāvadhānā priyalikhitanakhāṅkaṃ gopayantī samantāt / kimidamiti sakhībhiḥ sādaraṃ pṛcchyamānā hari hari hariṇākṣī hrīsamudre nimagnā // 7269
uṣasi nibiḍayantyāḥ kuṇḍalaṃ keliparyā- vilavigalitamantaḥ karṇapāli priyāyāḥ / sarasahasitatiryagbhaṅgurāpāṅgarītiḥ sukṛtibhiravalīḍhā locanābhyāṃ mukhaśrīḥ // 7270
uṣasi parivartayantyā muktādāmopavītatāṃ nītam / puruṣāyitavaidagdhyaṃ vrīḍāvati kairna kalitaṃ te // 7271
uṣasi bhramarayuvānaḥ svapne dṛṣṭvā sarojasāmrājyam / gatakalpakundatalpāḥ sarasīsalilāni jighranti // 7272
uṣasi malayavāsī jālamārgapraviṣṭo vikacakamalareṇuṃ vyākiran mohacūrṇam / sapadi śamitadīpo vāyucoro vadhūnāṃ harati suratakhedasvedamuktāphalāni // 7273
uṣasyeva bhrāntaṃ hatajaṭharahetos tata itaḥ svayaṃ ca svaṃ bibhrad vicarati kuṭumbaṃ diśi diśi / batāsmābhiḥ kākairiva kavalamātraikamuditair na cāyurdurgatyoravadhiriha labdhaḥ kathamapi // 7274
uṣāpatimukhāmbhoje narīnarti sarasvatī / ṛturājakavereva gāyantī guṇagauravam // 7275
uṣṭrāṇāṃ ca vivāheṣu gītaṃ gāyanti gardabhāḥ / parasparaṃ praśaṃsanti aho rūpamaho aho dhvaniḥ // 7276
uṣṇaṃ jalaṃ kṣipet tatra mātrā nāstīha kasyacit / pakṣaikaṃ sthāpite bhāṇḍe koṣṇasthāne manīṣiṇā / kuṇapastu bhavedeva tarūṇāṃ puṣṭikārakaḥ // 7277
uṣṇakāle jalaṃ dadyāc śītakāle hutāśanam / prāvṛṭkāle gṛhaṃ deyaṃ sarvakāle ca bhojanam // 7278
uṣṇamannaṃ ghṛtaṃ madyaṃ taruṇī kṣīrabhojanam / vāpīkapavaṭacchāyā ṣaḍkaṃ tat balavardhanam // 7279
uṣṇāluḥ śiśire niṣīdati tarormūlālavāle śikhī nirbhidyopari karṇikāramukulānyālīyate ṣaṭpadaḥ / taptaṃ vāri vihāya tīranalinīṃ kāraṇḍavaḥ sevate krīḍāveśmani caiṣa pañjaraśukaḥ klānto jalaṃ yācate // 7280
uṣṇālu kvacidarkadhāmani manāṅ nidrālu śītānile hālānāṃ gṛhayālu cumbadasakṛllajjālu jāyāmukham / nityaṃ niṣpatayālu tiryagavanīśayyāśayālu kṣaṇaṃ gītebhyaḥ spṛhayālu dhāma dhavalaṃ dīne dayālu śraye // 7281
uṣṇīṣavān yathā vastrais tribhirbhavati saṃvṛtaḥ / saṃvṛto'yaṃ tathā dehī sattvarājasatāmasaiḥ // 7282
uṣmāyamāṇastanamaṇḍalībhir vārāṅganābhiḥ sphuṭavibhramābhiḥ / āliṅgitā rātriṣu śaiśirīṣu te śerate yaiḥ praṇato śaśāṅkaḥ // 7283
ūcivānucitamakṣaramenaṃ pāśapāṇirapi pāṇimudasya / kīrtireva bhavatāṃ priyadārā dānanīrajharamauktikahārā // 7284.1
ūḍhā khaḍgalatā śyāmā tvayā mātaṅgadārikā / ata eva bhavān manye dūraṃ parihṛtaḥ paraiḥ // 7284.2
ūḍhāpi dyutaraṅgiṇi trijagatīvandyena tenāpyaho maulau bālakuraṅgaketanakalālīlāvataṃsāṅkite / tārakṣārakaraṃ karālamakaraṃ saśvabhramabhraṃkaṣaṃ mugdhe jāḍyanidhiṃ mudhā jalanidhiṃ yātāsi citrāḥ striyaḥ // 7285
ūḍhāmunātivāhaya pṛṣṭhe lagnāpi kālamacalāpi / sarvaṃsahe kaṭhora- tvacaḥ kimaṅkena kamaṭhasya // 7286
ūḍhā yena mahādhurāḥ suviṣame mārge sadaikākinā soḍho yena kadācideva na nije goṣṭhe'nyaśauṇḍadhvaniḥ / āsīd yastu gavāṃ gaṇasya tilakas tasyaida saṃpratyaho dhik kaṣṭaṃ dhavalasya jātajaraso goḥ paṇyamudghoṣyate // 7287
ūdhaśchindyāddhi yo dhenvāḥ kṣīrārthī na labhet payaḥ / evaṃ rāṣṭramayogena pīḍitaṃ na vivardhate // 7288
ūnaṣoḍaśavarṣāyām aprāptaḥ pañcaviṃśatim / yadyādhatte pumān garbhaḥ kukṣisthaḥ sa vipadyate // 7289
ūne dadyād gurūneva yāvat sarvalaghurbhavet / prastāro'yaṃ samākhyātaś chandovicitivedibhiḥ // 7290
ūnenāpi hi tucchena vairiṇāpi kathaṃcana / maitrī buddhimatā kāryā āpadyapi nivartate // 7291
ūrīkartuṃ tuhinakiraṇaprītidhārāmudārāṃ dūrīkartuṃ dinakarakarakleśabādhāmagādhām / yasyāḥ puṇye payasi viśati snātukāmā triyāmā prāyastasyāstimiratatibhiḥ śyāmalaṃ nīramasyāḥ // 7292
ūruḥ kuraṅgadṛśaś cañcalacelāñcalo bhāti / sapatākaḥ kanakamayo vijayastambhaḥ smarasyeva // 7293
ūrudvandvamaninditaṃ prathayatā śroṇīṃ samātanvatā romālīṃ sṛjatā samāgamayatā nābhiṃ gabhīraśriyā / madhyaṃ kṣāmayatā stanau ghanayatā kāntyā mukhaṃ limpatā tanvaṅgyā navayauvanena kimapi pratyaṅgamunmīlitam // 7294
ūrudvayaṃ kadalakandalayoḥ savaṃśaṃ śroṇiḥ śilāphalakasodarasanniveśā / vakṣaḥ stanadvitayatāḍitakumbhaśobhaṃ sabrahmacāri śaśinaśca mukhaṃ mṛgākṣyāḥ // 7295
ūrudvayaṃ mṛgadṛśaḥ kadalasya kāṇḍau madhyaṃ ca vediratulaṃ stanayugmamasyāḥ / lāvaṇyavāriparipūritaśātakumbha- kumbhau manojanṛpaterabhiṣecanāya // 7296
ūruprakāṇḍadvitayena tanvyāḥ karaḥ parājīyata vāraṇīyaḥ / yuktaṃ hriyā kuṇḍalanacchalena gopāyati svaṃ mukhapuṣkaraṃ saḥ // 7297
ūrumūlagatanetrayugasya preyaso rabhasavellitakeśī / cumbati sma ratikelividagdhā hāvahāri vadanaṃ dayitasya // 7298
ūrumūlacapalekṣaṇamaghnan yairvataṃsakumumaiḥ priyametāḥ / cakrire sapadi tāni yathārthaṃ manmathasya kusumāyudhanāma // 7299
ūrū rambhā dṛgapi kamalaṃ śevalaṃ keśapāśo vaktraṃ candro lapitamamṛtaṃ madhyadeśo mṛṇālam / nābhiḥ kūpo valirapi saritpallavaḥ kiṃ ca pāṇir yasyāḥ sā ced urasi na kathaṃ hanta tāpasya śāntiḥ // 7300
ūrū rambhe bāhū late vidhātrā kucau punaḥ kamale / yauvanamupavanamasyāṃ madanavilāsāya kiṃ racitam // 7301
ūrau śirastava niveśya dayāvitīrṇa- saṃyānapallavasamīravinītakhedam / atraiva janmani vibhoḥ paramopadeśam ākarṇayeyamapi kiṃ maṇikarṇikāyām // 7302
ūrjitaṃ sajjanaṃ dṛṣṭvā dveṣṭi nīcaḥ punaḥ punaḥ / kavalīkurute svasthaṃ vidhuṃ divi vidhuṃtudaḥ // 7303
ūrṇāṃ naiva dadāti naiva viṣayo vāhasya dohasya vā tṛptirnāsti mahodarasya bahubhirghāsaiḥ palāśairapi / hā kaṣṭaṃ kathamasya pṛṣṭhaśikhare goṇī samāropyate ko gṛhṇāti kapardakairalamiti grāmyairgajo hasyate // 7304
ūrdhvaṃ gacchanti yaṃ tyaktvā yaṃ gṛhītvā patantyadhaḥ / tasya gauravamarthasya tāvataivānumīyatām // 7305
ūrdhvaṃ gacchanti sattvasthā madhye tiṣṭhanti rājasāḥ / jaghanyaguṇavṛttasthā adho gacchanti tāmasāḥ // 7306
ūrdhvaṃ na kṣīravicchedāt payo dhenoravāpyate / evaṃ rāṣṭrādayogena pīḍitānnāpyate baliḥ // 7307
ūrdhvaṃ nīradavṛndamaindavamidaṃ bimbaṃ tvadho nirmitaṃ vyomnaḥ palvalacitritasya nihitau śailāvuparyunnatau / kiṃ cādhaḥ pulinoccayasya kadalīkāṇḍāvavāropitau tanmanye caturasya puṣpadhanuṣaḥ sargo'yamanyādṛśaḥ // 7308
ūrdhvaṃ prāṇā hyutkrāmanti yūnaḥ sthavira āyati / pratyutthānābhivādābhyāṃ punas tān pratipadyate // 7309
ūrdhvaṃ yāti cāpamuṣṭir guṇamuṣṭiradho bhavet / sa mukto mārgaṇo lakṣyād dūraṃ yāti na saṃśayaḥ // 7310
ūrdhvaṃvrīhitrayaṃ mānam aṅgulasya nigadyate / hasto'pi hi samākhyātaś caturviśadbhiraṅgulaiḥ // 7311
ūrdhvaṃ śvasaṃstataḥ prāṇo yātyalabdhasthitis tanoḥ / taṃ yāntamanuyātyeva jīvaḥ kālapraṇoditaḥ // 7312
ūrdhvagaṃ kapilābhāsam aṅgaṃ yasmin pratīyate / nakulāṅgaṃ tu taṃ vidyāt sparśas tasyāhināśanaḥ // 7313
ūrdhvabāhur viraumyeṣa na ca kaścic śrṇoti me / dharmādarthaśca kāmaśca sa kimarthaṃ na sevyate // 7314
ūrdhvavedhī bhavej jyeṣṭho nābhivedī ca madhyamaḥ / yaḥ pādavedhī lakṣyasya sa kaniṣṭho mato mayā // 7315
ūrdhvaśaktinipātena adhaḥśakternikuñcanāt / madhyaśaktiprabodhena jāyate paramaṃ sukham // 7316
ūrdhvānanā bhāskarasaṃmukhīnāḥ śvāno ruvanto mahate bhayāya / evaṃ hi saṃdhyāsamaye'nyadā tu nirvāsakāḥ syurnagarasya tasya // 7317
ūrdhvārohe ya ālambahetur bhūbhṛc chinatti tam / kuṭhārikas taruskandham ivādhogamanonmukhaḥ // 7318
ūrdhvārdhe lakṣaṇaṃ yasya nādho'rdhe lakṣaṇaṃ bhavet / taṃ khaḍgaṃ madhyamaṃ prāhuḥ pravīṇamatayo budhāḥ // 7319
ūrdhvīkṛtagrīvamaho mudhaiva kiṃ yācase cātakapota megham / atyūrjitaṃ garjitamātramasminn ambhodhare bindulavastu dūram // 7320
ūrdhvīkṛtāsyā ravidattadṛṣṭayaḥ sametya sarve suravidviṣaḥ puraḥ / śvānaḥ svareṇa śravaṇāntaśātinā mitho rudantaḥ karuṇena niryayuḥ // 7321
ūṣaraṃ karmasasyānāṃ kṣetraṃ vārāṇasī purī / yatra saṃlabhyate mokṣaḥ samaṃ caṇḍālapaṇḍitaiḥ // 7322
ūṣareṣu ca kṣetreṣu yathā bījaṃ hi niṣphalam / upakāro'pi nīcānāṃ kṛto bhavati tādṛśaḥ // 7323
ūṣareṣu vivareṣu cāmbhasāṃ vīcayo'pi bhavatā vinirmitāḥ / kṣetrasīmni nihitāstu bindavo vārivāha bhavato navo nayaḥ // 7324
ūṣare sariti śālmalīvane dāvapāvakacite'pi candane / tulyamarpayati vāri vāride kīrtirastu guṇagauravairgatam // 7325
ūṣmavyapetā rahitāśca vṛddhyā saṃyogahīnā laghavo'pi cāntaḥ / ślokasya varṇā iva vidviṣaste pādāntamāgamya gurūbhavanti // 7326
ūṣmā yasyāṃ dhātryāṃ dhūmo vā tatra vāri narayugale / nirdeṣṭavyā ca śirā mahatā vāripravāheṇa // 7327
ūṣmā hi vittajo vṛddhiṃ tejo nayati dehinām / kiṃ punas tasya saṃbhogas tyāgadharmasamanvitaḥ // 7328
ṛkṣasya kroḍasaṃdhiprahitamukhatayā maṇḍalībhūtamūrter ārāt suptasya vīra tvadarivarapuradvāri nīhārakāle / prātarnidrāvinodakramajanitasukhonmīlitaṃ cakṣurekaṃ vyādhāḥ pālālabhasmasthitadahanakaṇākāramālokayanti // 7329
ṛkṣāṇāṃ bhūridhāmnāṃ śritamadhipatinā prasphuradbhīmatāraṃ sphāraṃ netrānalena prasabhaniyamitoccāpamīnadhvajena / rāmāyattaṃ purāreḥ kumudaśuci lasannīlasugrīvamaṅgaṃ plāvaṅgaṃ sainyamanyad daśavadanaśiracchedahetu śriyai vaḥ // 7330
ṛkṣairvṛto haripade nivasan samīra- saṃtānaśaityajanakaḥ kumudapramodī / nighnan niśācaratamaḥ pṛthunīlalakṣmā tārāpatiḥ sphurati citramanaṅgado'yam // 7331
ṛgyajuḥsāmanāmānas trayo vedās trayī smṛtā / ubhau lokāvavāpnoti trayyāṃ tiṣṭhan yathāvidhi // 7332
ṛjutāṃ nayataḥ smarāmi te śaramutsaṅganiṣaṇṇadhanvanaḥ / madhunā saha sasmitāṃ kathāṃ nayanopāntavilokitaṃ ca yat // 7333.1
ṛjutā dhanvaguṇayor astu vastusvarūpataḥ / kāryasiddhau praśasyeta vakrataiva tayoḥ punaḥ // 7333.2
ṛjutvaṃ ca parityajya kalāṃ darśayato'rcanā / dvijarājo'nṛjutvena maheśenāpi mahyate // 7334
ṛjutvaṃ tyāgitā śauryaṃ sāmānyaṃ sukhaduḥkhayoḥ / dākṣiṇyaṃ cānuriktaśca satyatā ca suhṛdguṇāḥ // 7335
ṛjutvamaunaśrutipāragāmitā yadīyametat parameva hiṃsitum / atīva viśvāsavidhāyi ceṣṭitaṃ bahurmahānasya sa dāmbhikaḥ śaraḥ // 7336
ṛjudṛśaḥ kathayanti purāvido madhubhidaṃ kila rāhuśiraśchidam / virahimūrdhabhidaṃ nigadanti na kva nu śaśī yadi tajjaṭharānalaḥ // 7337
ṛjunayananipātaḥ kāmatantrābhighātas tanurapi taralākṣyāḥ kasya na syāt kaṭākṣaḥ / iti namitamukhenduṃ paśyati prāṇanāthaṃ janasadasi vidagdhā pakṣmaṇāmantareṇa // 7338
ṛjunā nidhehi caraṇau parihara sakhi nikhilanāgarācāram / iha ḍākinīti pallī- patiḥ kaṭākṣe'pi daṇḍayati // 7339
ṛju paśyati yaḥ sarvaṃ cakṣuṣānupibanniva / āsīnamapi tūṣṇīkam anurajyanti taṃ prajāḥ // 7340
ṛjureṣa pakṣavāniti kāṇḍe prītiṃ khale ca mā kārṣīḥ / prāyeṇa tyaktaguṇaḥ phalena hṛdayaṃ vidārayati // 7341
ṛjvāyatāṃ ca viralāṃ ca natonnatāṃ ca saptarṣivaṃśakuṭilāṃ ca nivartaneṣu / nirmucyamānabhujagodaranirmalasya sīmāmivāmbaratalasya vibhajyamānām // 7342
ṛjvāyatāṃ hi mukhatoraṇalolamālāṃ bhraṣṭāṃ kṣitau tvamavagacchasi mūrkha sarpam / mandānilena niśi yā parivartamānā kiṃcit karoti bhujagasya viceṣṭitāni // 7343
ṛjvī dṛṣṭiranulbaṇaṃ vihasitaṃ mandaṃ parispanditaṃ dveṣo narmaṇi dūratīrthagamane yatno ratirliṅgiṣu / yasyāstyaktasukhaspṛhaṃ kila vapuḥ pīnālpalambastanī sakṣīrā viṭaceṭakaikamahiṣī raṇḍā śivāyāstu vaḥ // 7344
ṛjvī sthirā suvṛttā pāṇigrahaṇojjvalā suvaṃśotthā / saṃdhārayati patantaṃ saṃprati gṛhaṇīva yaṣṭirmām // 7345
ṛṇaṃ kṛtaṃ tvadattaṃ ced bādhate'tra paratra ca / na naśyed duṣkṛtaṃ tadvad bhuktiṃ vā niṣkṛtiṃ vinā // 7346
ṛṇaṃ mitrānna kartavyaṃ na deyaṃ cāpi mitrake / prīticchedakarī jñeyā yasmād vai ṛṇakartarī // 7347
ṛṇaṃ yācñā ca vṛddhatvaṃ jāracoradaridratāḥ / rogaśca bhuktaśeṣaścāpy aṣṭa kaṣṭāḥ prakīrtitāḥ // 7348
ṛṇakartā pitā śatrur mātā ca vyabhicāriṇī / bhāryā rūpavatī śatruḥ putraḥ śatrurapaṇḍitaḥ // 7349
ṛṇatrayaṃ dvijātīnāṃ janmanaḥ prabhṛti sthitam / ṛṇāntarabhṛtāṃ puṃsāṃ jīvanaṃ jīvanaṃ vinā // 7350
ṛṇatrayaṃ nirākāri nūtnaṃ cākāri yena no / sa ekaḥ sukṛtī lokaḥ sarvatra sukhamedhate // 7351
ṛṇatrayamapākartuṃ śāstrājñābhaṅgabhīḥ puraḥ / caturtharṇanirākāre pratyakṣaṃ nṛpaterbhayam // 7352
ṛṇadātā ca daivajñaḥ śrotriyaḥ sujalā nadī / yatra hyete na vidyante na tatra divasaṃ vaset // 7353
ṛṇadaiḥ svajanaiḥ putrair labdhakṣāmapratigrahaḥ / nityamāyāsyate yena kalidānena tena kim // 7354
ṛṇapāpasamuddhārād ṛṇoddhāro varaḥ smṛtaḥ / paraloke dahet pāpam ṛṇāgniriha tatra ca // 7355
ṛṇapradātā vaidyastu śrotriyaḥ sajalā nadī / rājā yatra na vidyante na kuryāt tatra saṃsthitim // 7356
ṛṇamādyaṃ nirākṛtya nirākartumṛṇāntaram / pratiṣṭhā rājate yasya gṛhasthāśrama eva saḥ // 7357
ṛṇavac cirasaṃśodhyaṃ vacasā pratipāditam / yan nityayācanadveṣaṃ yācyadānena tena kim // 7358
ṛṇaśeṣaṃ rogaśeṣaṃ śatruśeṣaṃ na rakṣayet / yācakādyaiḥ prārthitaḥ san na tīkṣṇaṃ cottaraṃ vadet / tatkāryaṃ tu samarthaścet kuryād vā kārayīta ca // 7359
ṛṇaśeṣo'gniśeṣaśca vyādhiśeṣas tathaiva ca / punaśca vardhate yasmāt tasmāccheṣaṃ ca kārayet // 7360
ṛṇaśeṣo'gniśeṣaśca śatruśeṣas tathaiva ca / punaḥ punar vivardheta svalpo'pyanivāritaḥ // 7361
ṛṇasaṃbandhinaḥ sarve putradāraṃ paśustathā / ṛṇakṣaye kṣayaṃ yānti kā tatra paridevanā // 7362
ṛṇāni trīṇyapākṛtya mano mokṣe niveśayet / anapākṛtya mokṣaṃ tu sevamāno vrajatyadhaḥ // 7363
ṛṇānubandharūpeṇa paśupatnīsutālayāḥ / ṛṇakṣaye kṣayaṃ yānti kā tatra paridevanā // 7364
ṛṇikaiḥ kalahairnityam acchinnagaṇanāgateḥ / dānadviṣo'napatyasya mandāgneśca dhanena kim // 7365
ṛṇīkṛtā kiṃ hariṇībhirāsīd asyāḥ sakāśān nayanadvayaśrīḥ / bhūyoguṇeyaṃ sakalā balād yat tābhyo'nayālabhyata bibhyatībhyaḥ // 7366
ṛtumatyāṃ tu tiṣṭhantyāṃ svecchādānaṃ vidhīyate / tasmādudvāhayen nagnāṃ manuḥ svāyaṃbhuvo'bravīt // 7367
ṛturmāsadvayenaiva ṣaṇmāsairayanaṃ smṛtam / ayanadvitayaṃ varṣo devānāṃ vāsaro niśā // 7368
ṛturvyatītaḥ parivartate punaḥ kṣayaṃ prayātaḥ punareti candramāḥ / gataṃ gataṃ naiva tu saṃnivartate jalaṃ nadīnāṃ ca nṛṇāṃ ca yauvanam // 7369
ṛtusnātāṃ tu yo bhāryāṃ naiva gacchati mūḍhadhīḥ / ghorāyāṃ bhrūṇahatyāyāṃ yujyate nātra saṃśayaḥ // 7370
ṛtusnātā piben nārī śvetakaṇṭārikājaṭām / payasā putrasaṃbhūtis tasyāḥ saṃjāyate dhruvam // 7371
ṛtena jīvedanṛtena jīven mitena jīvet pramitena jīvet / satyānṛtābhyāmathavāpi jīvet śvavṛttimekāṃ parivarjayet tu // 7372
ṛte niyogāt sāmarthyam avaboddhuṃ na śakyate / sahasā viniyogo hi doṣavān pratibhāti me // 7373
ṛte yadarthaṃ praṇayād rakṣyate yacca rakṣati / pūrvopacitasaṃbandhaṃ tan mitraṃ nityamucyate // 7374
ṛte senāpraṇetāraṃ pṛtanā sumahatyapi / dīryate yuddhamāsādya pipīlikapuṭaṃ yathā // 7375
ṛtvikpurohitācāryāḥ śiṣyāḥ saṃbandhibāndhavāḥ / sarve pūjyāśca mānyāśca śrutavṛttopasaṃhitāḥ // 7376
ṛddhimān rākṣaso mūḍhaś citram nāsau yaduddhataḥ / ko vā heturanāryāṇāṃ dharmye vartmani vartitum // 7377
ṛddhiyuktā hi puruṣā na sahante parastavam // 7378
ṛṣabho'tra gīyata iti śrutvā svarapāragā vayaṃ prāptāḥ / ko veda goṣṭhametad gośāntau vihitabahumānam // 7379
ṛṣayaścaiva devāśca satyameva hi menire / satyavādī hi loke'smin paramaṃ gacchati kṣayam // 7380
ṛṣayo'pyugratapaso daivenābhiprapīḍitāḥ / utsṛjya niyamāṃs tīvrān bhraśyante kāmamanyubhiḥ // 7381
ṛṣayo manavo devā manuputrā mahaujasaḥ / kalāḥ sarve harereva saprajāpatayas tathā // 7382
ṛṣayo rākṣasīmāhur vācamunmattadṛptayoḥ / sā yoniḥ sarvavairāṇāṃ sā hi lokasya nirṛtiḥ // 7383
ṛṣirayamatithiśced viṣṭaraḥ pādyamarghyaṃ tadanu ca madhuparkaḥ kalpyatāṃ śrotriyāya / atha tu ripurakasmād dveṣṭi naḥ putrabhāṇḍaṃ tadiha nayavihīne kārmukasyādhikāraḥ // 7384
ṛṣisenā vinā vedam apriyā sahagāminī / devasenā vinā dāt n aviṣṇuḥ pṛthivīpatiḥ // 7385
ṛṣīṃśca devāṃśca mahāsurāṃśca traividyavṛddhāṃśca vane munīṃśca / kānāpado nopanamanti loke parāvarajñāstu na saṃbhramanti // 7386
ṛṣīṇāṃ ca nadīnāṃ ca kulānāṃ ca mahātmanām / prabhavo nādhigantavyaḥ strīṇāṃ duścaritasya ca // 7387
ṛṣīṇāṃ paramaṃ guhyam idaṃ bharatasattama / tīrthābhigamanaṃ puṇyaṃ yajñairapi viśiṣyate // 7388
ṛṣerasyāśrame puṇye śāpasaṃtrastamānasaḥ / mudbodhato'pi prāyo'yaṃ mṛgāt siṃhaḥ palāyate // 7389
ekaṃ kāñcanabhūdharaṃ suvalayaṃ vāsaḥ sudhāvāridhiṃ tāraṃ tārakarājamaṇḍalamidaṃ saṃprāpya satkuṇḍalam / dūrasthāpi ca tena tena sadṛśaṃ tvāṃ bhūṣaṇaṃ cāparaṃ strī mānagrahileva yācatitarāṃ śrīrāma kīrtistava // 7390
ekaṃ cakṣurviveko hi dvitīyaṃ satsamāgamaḥ / tau na sto yasya sa kṣipraṃ mohakūpe pated dhruvam // 7391
ekaṃ citramatīva dṛṣṭamiha yannālokitaṃ na śrutaṃ kiṃ kasmai kathayāmi kasya manasi syād vā mama pratyayaḥ / ekasmin kanakasya dāmni sarasīmailindamattadvipa- jyotsnācandracakoracakracamarīvālāś camatkurvate // 7392
ekaṃ jīvanamūlaṃ cañcalamapi tāpayantamapi satatam / antarvahati varākī sā tvāṃ nāseva niḥśvāsam // 7393
ekaṃ dantacchadasya sphurati japavaśādardhamanyat prakopād ekaḥ pāṇiḥ praṇantuṃ śirasi kṛtapadaḥ kṣeptumanyas tameva / ekaṃ dhyānānnimīlatyaparamaviṣahaṃ vīkṣituṃ cakṣuritthaṃ tulyānicchāpi vāmā tanuravatu sa vo yasya saṃdhyāvasāne // 7394
ekaṃ dṛṣṭvā śataṃ dṛṣṭvā dṛṣṭvā pañcaśatānyapi / atilobho na kartavyaś cakraṃ bhramati mastake // 7395.1
ekaṃ dvijaṃ ca spṛhaṇīyavācaṃ mattadvirephaṃ ca madhuḥ pupoṣa / sato guṇānapyasato'pi doṣān jātyā vihīno na vivektumīṣṭe // 7395.2
ekaṃ dhāma śamīṣu līnamaparaṃ sūryopalajyotiṣāṃ vyājādadriṣu gūḍhamanyadudadhau saṃguptamaurvāyate / tvattejastapanāṃśumāṃsalasamuttāpena durgaṃ bhayād vārkṣaṃ pārvatamaudakaṃ yadi yayustejāṃsi kiṃ pārthivāḥ // 7396
ekaṃ dhyānanimīlanānmukulitaprāyaṃ dvitīyaṃ punaḥ pārvatyā vadanāmbujastanabhare śṛṅgārabhāvālasam / anyad dūravikṛṣṭacāpamadanakrodhānaloddīpitaṃ śaṃbhorbhinnarasaṃ samādhisamaye netratrayaṃ pātu vaḥ // 7397
ekaṃ nāma jaḍātmakasya muṣitaṃ lāvaṇyamindos tayā netrābhyāmasitotpalasya ca ruciḥ prāyeṇa tanno mṛṣā / no jānāti hṛtāmasau padagatiṃ matto varākaḥ karī tanvaṅgyā vidato'pi yanmama hṛtaṃ cetas tadatyadbhutam // 7398
ekaṃ bhūmipatiḥ karoti sacivaṃ rājye pramāṇaṃ yadā taṃ mohāc śrayate madaḥ sa ca madālasyena nirvidyate / nirviṇṇasya padaṃ karoti hṛdaye tasya svatantraspṛhā svātantryaspṛhayā tataḥ sa nṛpateḥ prāṇānabhidruhyati // 7399
ekaṃ mahiṣaśiraḥsthitam aparaṃ sānandasuragaṇapraṇatam / giriduhituḥ padayugalaṃ śoṇitamaṇirāgarañjitaṃ jayati // 7400
ekaṃ mitraṃ bhajate māsenenduḥ svayaṃ kṣayaṃ gacchan / mitraśatāni bhajaṃstvaṃ pratikṣaṇaṃ vṛddhimupayāsi // 7401
ekaṃ mitraṃ bhūpatirvā yatirvā ekā bhāryā sundarī vā darī vā / ekaṃ śāstraṃ vedamadhyātmakaṃ vā eko devaḥ keśavo vā jino vā // 7402
ekaṃ liṅgaṃ pramadā- hṛdayaṃ vidadhāti jarjaraṃ sahasā / teṣāṃ ṣaṭkaṃ yeṣāṃ antargūḍhaṃ na te kathaṃ paśavaḥ // 7403
ekaṃ vadati mano mama yāmi na yāmīti hṛdayamaparaṃ me / hṛdayadvayamucitaṃ tava sundari hṛtakāntacittāyāḥ // 7404
ekaṃ vastu dvidhā kartuṃ bahavaḥ santi dhanvinaḥ / dhanvī sa māra evaiko dvayoraikyaṃ karoti yaḥ // 7405
ekaṃ vastu yadasti viśvajanatānandapramodātmakaṃ satyaṃ tattvamasīti vākyamakhilaṃ tvayyeva viśrāmyati / tvāmākarṇya na kiṃcidanyadavanīśṛṅgāra bho manyate tvayyāpte janakādikīrtijanake kiṃ jñānamīmāṃsayā // 7406
ekaṃ vā kupitapriyāpraṇayinīṃ kṛtvā manonirvṛtiṃ tiṣṭhāmo nijacārupīvarakucakrīḍārasāsvādane / anyad vā surasindhusaikatataṭīdarbhāṣṭakasrastara- sthāne brahmapadaṃ samāhitadhiyo dhyāyanta evāsmahe // 7407
ekaṃ viṣaraso hanti śastreṇaikaśca vadhyate / sarāṣṭraṃ saprajaṃ hanti rājānaṃ mantravisravaḥ // 7408
ekaṃ vai sevate nityam anyaṃ cetasi rocate / puruṣāṇāmalābhena nārī caiva pativratā // 7409
ekaṃ saṃdigdhayostāvad bhāvi tatreṣṭajanmani / hetumāhuḥ svamantrādīn asaṅgānanyathā viṭāḥ // 7410
ekaṃ sāgaratīranīranikarasphārāñjalikṣālitaiḥ puṣpairacyutapūjanaṃ nijakaravyāpārasaṃpāditaiḥ / no cen mañjulamālatīdalalasatkhaṭvārcite mandire kāntātuṅganitambabimbasuratakrīḍārasaiḥ sthīyate // 7411
ekaṃ sute mṛgāriṇī bahūn sūte vṛkī sutān / uttāraḥ pralayaṃ yānti nādyamānāḥ kathaṃcana // 7412
ekaṃ hanyān na vā hanyād iṣuḥ kṣipto dhanuṣmatā / prājñena tu matiḥ kṣiptā hanyād garbhagatānapi // 7413
ekaṃ hanyān na vā hanyād iṣurmukto dhanuṣmatā / buddhirbuddhimatotsṛṣṭā hanyād rāṣṭraṃ sarājakam // 7414
ekaṃ hanyān na vā hanyād iṣurmukto dhanuṣmatā / sarāṣṭraṃ saprajaṃ hanti rājānaṃ mantriniścayaḥ // 7415
ekaṃ hi cakṣuramalaṃ sahajo viveko vidvadbhireva saha saṃvasatirdvitīyam / etad dvayaṃ bhuvi na yasya sa tattvato'ndhas tasyāpamārgacalane vada ko'parādhaḥ // 7416
ekaḥ karṇamahīpatiḥ pratidinaṃ lakṣādhikā yācakāḥ kasmai kiṃ vitariṣyatīti manasā cintāṃ vṛthā mā kṛthāḥ / āste kiṃ pratiyācakaṃ surataruḥ pratyambujaṃ kiṃ raviś candraḥ kiṃ pratikairavaṃ pratilatāgulmaṃ kimambhodharaḥ // 7417
ekaḥ kāpuruṣo dīrṇo dārayen mahatīṃ camūm / taṃ dīrṇamanu dīryante yodhāḥ śūratamā api // 7418
ekaḥ ko'pi mahīdharo laghutaro dorbhyāṃ dhṛto līlayā tena tvaṃ divi bhūtale ca vidito govarddhanoddhārakaḥ / tvāṃ trailokyavahaṃ vahāmi kucayoragre sadā puṣpavat tat kiṃ keśava jalpitena bahunā puṇyairyaśo labhyate // 7419
ekaḥ kṣamāvataṃ doṣo dvitīyo nopalabhyate / yadenaṃ kṣamayā yuktam aśaktaṃ manyate janaḥ // 7420
so'sya doṣo na mantavyaḥ kṣamā hi paramaṃ balam / kṣamā guṇo hyaśaktānāṃ śaktānāṃ bhūṣaṇaṃ kṣamā // 7421
ekaḥ khalo'pi yadi nāma bhavet sabhāyāṃ vyarthīkaroti viduṣāmakhilaṃ prayāsam / ekāpi pūrṇamudaraṃ madhuraiḥ padārthair āloḍya recayati hanta na makṣikā kim // 7422
ekaḥ pañcatvamāsādya jāyate punaraṣṭadhā / aho vāṇijyasaṃpattiḥ kāśīpuranivāsinām // 7423
ekaḥ pathā na gantavyaṃ na suptiṃ bāhyamandire / janavākyaṃ na kartavyaṃ strīṇāmālocanaṃ vinā // 7424
ekaḥ pāpāni kurute phalaṃ bhuṅkte mahājanaḥ / bhoktāro vipramucyante kartā doṣeṇa lipyate // 7425
ekaḥ pālayate lokam ekaḥ pālayate kulam / majjatyeko hi niraya ekaḥ svarge mahīyate // 7426
ekaḥ putro varaṃ vidvān bahubhirnirguṇaistu kim / ekastārayate vaṃśam anye saṃtāpakārakāḥ // 7427
ekaḥ prajāyate jantur eka eva pralīyate / eko'nubhuṅkte sukṛtam eka eva ca duṣkṛtam // 7428
ekaḥ prayātyuparamaṃ draviṇaṃ tadīyaṃ hṛtvāparaḥ prasabhamudvahati pramodam / no vetti tat svanidhane parakośagāmi dhig vāsanāmasamamohakṛtāndhakārām // 7429
ekaḥ śataṃ yodhayati prākārastho dhanurdharaḥ / śataṃ daśasahasrāṇi tasmād durgaṃ vidhīyate // 7430
ekaḥ śatrurna dvitīyo'sti śatrur ajñānatulyaḥ puruṣasya rājan / yenāvṛtaḥ kurute saṃprayukto ghorāṇi karmāṇi sudāruṇāni // 7431
ekaḥ saṃgrāmariṅgatturagakhurarajorājibhirnaṣṭadṛṣṭir digyātrājaitramattadviradabharanamadbhūmibhagnas tathānyaḥ / vīrāḥ ke nāma tasmāt trijagati na yayuḥ kṣīṇatāṃ kāṇakubja- nyāyādetena muktāvabhayamabhajatāṃ vāsavo vāsukiśca // 7432
ekaḥ saṃpannamaśnāti vaste vāsaśca śobhanam / yo'saṃvibhajya bhṛtyebhyaḥ ko nṛśaṃsataras tataḥ // 7433
ekaḥ saṃprati pākaśāsanapurīpīyūṣasattrī puraḥ pārakyaṃ tamasāmasau kumudinīcaitanyacintāmaṇiḥ / mānoccāṭanakārmaṇaṃ mṛgadṛśāṃ devo nabho'mbhonidhau paśyodañcati pañcabāṇavaṇijo yātrāvahitraṃ śaśī // 7434
ekaḥ sa eva jīvati svahṛdayaśūnyo'pi sahṛdayo rāhuḥ / yaḥ sakalalaghimakāraṇam udaraṃ na bibharti duṣpūram // 7435
ekaḥ sa eva tejasvī saihikeyaḥ suradviṣām / śiromātrāvaśeṣeṇa jīyante yena śatravaḥ // 7436
ekaḥ sa eva paripālayatājjaganti gaurīgirīśacaritānukṛtiṃ dadhānaḥ / ābhāti yo daśanaśūnyamukhaikadeśa- dehārdhahāritavadhūka ivaikadantaḥ // 7437
ekaḥ sakalajanānāṃ hṛdayeṣu kṛtāspado madaḥ śatruḥ / yenāviṣṭaśarīro na śṛṇoti na paśyati stabdhaḥ // 7438
ekaḥ sakhā priyo bhūya upakārī guṇānvitaḥ / hantavyaḥ strīnimittena kaṣṭamāpatitaṃ mama // 7439
ekaḥ sa vyasanī pumānacaramairniḥśvāsavātaiḥ samaṃ hā me sā dayiteti yasya vadataḥ prāṇāḥ samaṃ nirgatāḥ / anye tu vyasanaṃ kṣipanti paśavaḥ kāntāviyogodbhavaiś cintāglāniviṣādadainyajanitairbāṣpairanāhāriṇaḥ // 7440
ekaḥ sudhāṃśurna kathaṃcana syāt tṛptikṣamastvannayanadvayasya / tvallocanāsecanakastadastu nalāsyaśītadyutisadvitīyaḥ // 7441
ekaḥ stanastuṅgataraḥ parasya vārtāmiva praṣṭumagān mukhāgram / yasyāḥ priyārdhasthitimudvahantyāḥ sā pātu vaḥ parvatarājaputrī // 7442
ekaḥ sthito'ntaḥ prāpto'nyaḥ parasyādyaiva durgrahaḥ / kiṃ karomīti jananīṃ pṛcchantīṣvaparāsu ca // 7443
ekaḥ svādu na bhuñjīta ekaścārthān na cintayet / eko na gacchedadhvānaṃ naikaḥ supteṣu jāgṛyāt // 7444
eka eva khago mānī vane vasati cātakaḥ / pipāsito vā mriyate yācate vā puraṃdaram // 7445
eka eva khago mānī sukhaṃ jīvati cātakaḥ / arthitvaṃ yāti śakrasya na nīcamupasarpati // 7446
eka eva cared dharmaṃ nāsti dharme sahāyatā / kevalaṃ vidhimāsādya sahāyaḥ kiṃ kariṣyati // 7447
eka eva dame doṣo dvitīyo nopapadyate / yadenaṃ kṣamayā yuktam aśaktaṃ manyate janaḥ // 7448
etasya tu mahāprājña doṣasya sumahān guṇaḥ / kṣamāyāṃ vipulā lokāḥ sulabhā hi sahiṣṇunā // 7449
eka eva na bhuñjīyād yadicchec śubhamātmanaḥ / dvitribhirbandhubhiḥ sārdhaṃ bhojanaṃ kārayen naraḥ // 7450
eka eva padārthastu tridhā bhavati vīkṣitaḥ / kuṇapaṃ kaminī māṃsaṃ yogibhiḥ kāmibhiḥ śvabhiḥ // 7451
eka eva paro hyātmā sarveṣāmapi dehinām / nāneva gṛhyate mūḍhair yathā jyotiryathā nabhaḥ // 7452
eka eva mahān doṣo bhavatāṃ vimale kule / lumpanti pūrvajāṃ kīrtiṃ jātā jātā guṇādhikāḥ // 7453
eka eva laghuryatra āditālaḥ sa kathyate / vinode rāsakas tena śrot ṇāṃ ca sukhāvahaḥ // 7454
eka eva suhṛd dharmo nidhane'pyanuyāti yaḥ / śarīreṇa samaṃ nāśaṃ sarvamanyad hi gacchati // 7455
eka eva hitārthāya tejasvī pārthivo bhuvaḥ / yugānta iva bhāsvanto bahavo'tra vipattaye // 7456
eka eva hi bhūtātmā bhūte bhūte vyavasthitaḥ / ekadhā bahudhā caiva dṛśyate jalacandravat // 7457
eka eva hi vandhyāyāḥ śoko bhavati mānasaḥ / aprajāsmīti saṃtāpo na hyanyaḥ putra vidyate // 7458
eka evopahārastu saṃdhiretanmataṃ hi naḥ / upahārasya bhedāstu sarve'nye maitravarjitāḥ // 7459
ekakāryaniyoge'pi nānayos tulyaśīlatā / vivāhe ca citāyāṃ ca yathā hutabhujordvayoḥ // 7460
ekakṣitibhṛdutpannāḥ sacchidrāḥ kaṇṭakolbaṇāḥ / mithaḥ saṃgharṣaṇād vaṃśā dahyante sādhuśākhibhiḥ // 7461
ekagarbhoṣitāḥ snigdhā mūrdhnā satkṛtya dhāritāḥ / keśā api virajyante jarayā kimutāṅganāḥ // 7462
ekaguṇā bhavati tithiś caturguṇaṃ bhavati nakṣatram / catuḥṣaṣṭiguṇaṃ lagnam eṣa jyotiṣatantrasiddhāntaḥ // 7463
ekacakro ratho yantā vikalo viṣamā hayāḥ / ākrāmatyeva tejasvī tathāpyarko nabhastalam // 7464
ekacakṣurna kāko'yaṃ bilamicchanna pannagaḥ / kṣīyate vardhate caiva na samudro na candramāḥ // 7465
ekacitto labhet siddhiṃ dvidhācitto vinaśyati / skandhāvāraṃ hi gacchantam iṣukāro na paśyati // 7466
ekacchattraṃ kṣititalamidaṃ bhuñjate yan narendrāḥ svargāsthāne muditamanaso yad ramante munīndrāḥ / yan nirvāṇe nirupamasukhaṃ martyamukhyā labhante dānasyāyaṃ sphurati mahimā kevalasyāmalasya // 7467
ekacchāgaṃ dvirāveyaṃ trigavaṃ pañcamāhiṣam / ṣaḍaśvaṃ saptamātaṅgaṃ śakrasyāpi śriyaṃ haret // 7468
ekataḥ kratavaḥ sarve samagravaradakṣiṇāḥ / ekato bhayabhītasya prāṇinaḥ prāṇarakṣaṇam // 7469
ekataḥ praṇayapīḍanaṃ mudhā mānadhāraṇarasādaro'nyataḥ / rakṣatī dvayamidaṃ manasvinī nirvṛṇotu kathamatra janmani // 7470
ekataḥ sakalā vidyā cāturyaṃ punarekataḥ / cāturyeṇa vinākṛtya sakalā vikalā kalā // 7471
ekataḥ sarvapāpāni madyapānaṃ tathaikataḥ / ekataḥ sarvadānāni brahmacaryaṃ tathaikataḥ // 7472
ekataścaturo vedāḥ sāṅgopāṅgāḥ savistarāḥ / svādhīnāste naraśreṣṭha satyamekaṃ kilaikataḥ // 7473
ekataścaturo vedā brahmacaryaṃ tathaikataḥ / ekataḥ sarvapāpāni madyapānaṃ tathaikataḥ // 7474
ekataśca surasundarījanaḥ śrīḥ pratīcchati yuyutsumanyataḥ / pāpmanā saha palāyato'yaśaś caikataḥ kulakalaṅkakāraṇam // 7475
ekatāmiva gatasya vivekaḥ kasyacin na mahato'pyupalebhe / bhāsvatā nidadhire bhuvanānām ātmanīva patitena viśeṣāḥ // 7476
ekato divasān bālā gaṇayatyekato'ntakaḥ / na vidmaḥ prathamaṃ kasya yāsyāmo vayamantikam // 7477
ekato'paritoṣaśced anyamanyaṃ mahībhujam / nidāghapānthavacchāyām anyāmanyāmupāśrayet // 7478.1
ekato'pi bhuvi bhūriśo'bhavan dīpakādahaha paśya dīpakāḥ / andhakāranidhanāya bhānuman- muktadivyaviśikhādiveṣavaḥ // 7478.2
ekato'bhyuditamindumaṇḍalaṃ smeramāsyamasitabhruvo'nyataḥ / cañcukorakapuṭīṃ cakorikā cālayatyubhayato'pi dhāvati // 7479
ekato mātṛvātsalyaṃ parato guṇakoṭayaḥ / anayoḥ samatāṃ vaktuṃ nālaṃ brahmādayaḥ surāḥ // 7480
ekato vā kulaṃ kṛtsnam ātmā vā kulavardhana / na samaṃ sarvameveti budhānāmeṣa niścayaḥ // 7481
ekatovyādhidurbhikṣapramukhā vipado'khilāḥ / prajānāmekatastvekā lubdhatā vasudhāpateḥ // 7482
ekatra kaulavratabhaṅgaśaṅkā vidagdhatābhaṅgabhayaṃ paratra / ityākulānāṃ kulakāminīnāṃ gatāgataireva gatā triyāmā // 7483
ekatra nāsya ratirityavadhūyamānaḥ kopādiva śvasanakampavighūrṇitāyāḥ / raktacchadaṃ madhusugandhi saroruhiṇyā bhṛṅgaś cucumba kamalānanamādareṇa // 7484
ekatra prapaṭhanti sāma ca yajuścānyatra vedāntaraṃ hiṃsrāścāpi mṛgāyitāśca parato yāgotthadhūmaḥ śivaḥ / ātithyādividhiḥ paratra vidhivat pādyādināpādyate nānāśāstravivecanaṃ ca vaṭubhiḥ saṃtanyate saṅgataiḥ // 7485
ekatra prākṛtaiḥ sāmyam anyatra paratantratā / śukasya paritoṣāya na vanaṃ na ca pattanam // 7486
ekatra madhuno bindau bhakṣate'saṃkhyadehinaḥ / yo hi na syāt kṛpā tasya tasmān madhu na bhakṣayet // 7487
ekatra vāsādavasānabhājas tāmbūlalakṣmyā iva saṃsmarantī / vaktreṣu yadvairivilāsinīnāṃ hāsaprabhā tānavamāsasāda // 7488
ekatra sārthe vrajatāṃ bahūnāṃ tulye'pi jāte śakune phalāni / nānāprakārāṇi bhavanti yena taṃ haṃsacāraṃ pravicārayāmaḥ // 7489
ekatra sphaṭikataṭāṃśubhinnanīrā nīlāśmadyutibhidurāmbhaso'paratra / kālindījalajanitaśriyaḥ śrayante vaidagdhīmiha saritaḥ surāpagāyāḥ // 7490
ekatrādadate jalaṃ jaladharavyūhāḥ paratrāpyamī dīpyaddikkariṇaḥ paratra vaḍavāvaktrodgatā vahnayaḥ / etāvat satatavyaye'pi sutarāmāścaryamambhonidhes tā eva sthitayaḥ sa eva mahimā saivāsya gambhīratā // 7491
ekatrāpi hate jantau pāpaṃ bhavati dāruṇam / na sūkṣmānekajantūnāṃ ghātino madhupasya kim // 7492
ekatrāsanasaṅgatiḥ parihṛtā pratyudgamād dūratas tāmbūlānayanacchalena rabhasāśleṣo'pi saṃvighnitaḥ / ālāpo'pi na miśritaḥ parijanaṃ vyāpārayantyāntike kāntaṃ pratyupacārataścaturayā kopaḥ kṛtārthīkṛtaḥ // 7493
ekatrāsanasaṅgate priyatame paścādupetyādarād ekasyā nayane pidhāya mahataḥ krīḍānubandhacchalāt / tiryagvakritakandharaḥ sapulakasvedodgamānandinīm antarhāsalasatkapolaphalakāṃ dhūrto'parāṃ cumbati // 7494
// (7495)
ekatvaṃ na rasaiḥ kayoḥ samajani strīpuṃsayoḥ prāvṛṣi prāptau yadrasanirbharāviha dharākāśau cirādekatām / yoṣitsaṅgamagūḍhasarvataruṇaḥ kālo'yamālokyate channaḥ kvāpi divā yuvāpi niśayā kroḍīkṛtaḥ krīḍati // 7496
ekadantaṃ trinayanaṃ jvālānalasamaprabham / gaṇādhyakṣaṃ gajamukhaṃ praṇamāmi vināyakam // 7497
ekadantadyutisitaḥ śaṃbhoḥ sūnuḥ śriye'stu vaḥ / vidyākanda ivodbhinnanavāṅkuramanoharaḥ // 7498
ekadā na vigṛhṇīyād bahūn rājābhighātinaḥ / sadarpo'pyuragaḥ kīṭair bahubhirnāśyate dhruvam // 7499
ekadeśamupādhyāya ṛtvig yajñakṛducyate / ete mānyā yathāpūrvam ebhyo mātā garīyasī // 7500
ekadvikaraṇe hetū mahāpātakapañcake / na tṛṇe manyate kopakāmau yaḥ pañca kārayan // 7501
ekadvitrikalākrameṇa śaśinaṃ gṛhṇanvimuñcannayaṃ yac caṇḍadyutirātanoti bhagavānadyāpi cāndrāyaṇam / devaitad bhavadīyabhāsvarabhujastambhapratāpānala- spardhāyai kramabhuktalāñchanapaśornaitat punaḥ setsyati // 7502
ekadviprabhṛtikrameṇa gaṇanāmeṣāmivāstaṃ yatāṃ kurvāṇā samakocayad daśaśatānyambhojasaṃvartikāḥ / bhūyo'pi kramaśaḥ prasārayati tāḥ saṃpratyamūnudyataḥ saṃkhyātuṃ sakutūhaleva nalinī bhānoḥ sahasraṃ karān // 7503
ekadveṣu rasālaśākhiṣu manāgunmīlitaṃ kuḍmalaiḥ karṇākarṇikayā mithaḥ kathamamī ghūrṇanti viśve'dhvagāḥ / dvitraiḥ kvāpi kila śrutāśrutamapi spaṣṭānyapuṣṭārutaṃ viṣvaṅmūrchati duḥsaho virahiṇīgeheṣu hāhāravaḥ // 7504
ekadvaiḥ kimabhāvi sūribhiratha dvitrāṇi mitrāṇi kiṃ vyāpannāni gatāśca kiṃ tricaturā ghorā mahāvyādhayaḥ / saptāṣṭairalamiṣṭametadapi naścetaḥ kṣaṇān pañcaṣān svātmanyeva ramasva tejasi gate kāle'thavā sarvataḥ // 7505
ekadvairdivasairbhaviṣyati manāg dorantaraṃ danturaṃ dvitraireva dinaiśca locanapathaṃ romāvalī yāsyati / kiṃ cābhūdiva vāsaraistricaturaiścāñcalyamasyā dṛśos tajjetuṃ jagatīmanaṅga kimatīvāyāsamālaṃbase // 7506
ekadvairmadhubindubhirmadhulihaḥ syādeva kukṣimbhariḥ kasmin vā kusume bhavanti sulabhā te'mī punaḥ pañcaṣāḥ / kālaḥ ko'pi sa tādṛśaḥ pariṇato yenaikatṛṣṇākulo yadyat puṣpamupāgamat kṛpaṇavat tenāsya mā kuñcitam // 7507
ekadhāturdvikhaṇḍaḥ syād yatrodgrāhastataḥ param / tṛtīyaṃ kiṃciduccaṃ syāt khaṇḍaṃ gamakaśobhanam // 7508
ekanibhā yatra mahī tṛṇataruvalmīkagulmaparihīnā / tasyāṃ yatra vikāro bhavati dharitryāṃ jalaṃ tatra // 7509
ekantu lokavedebhyaḥ sāramākṛṣya kathyate / prāṇātyaye'pi na tyājyo nyāyyo dharmaślathaḥ pathaḥ // 7510
ekapaṅktyupaviṣṭānāṃ viprāṇāṃ sahabhojane / yadyeko'pi tyajedannaṃ sarvairucchiṣṭabhojanam // 7511
ekapatnīsamāsaktair bhavadbhiḥ saṃhatairmithaḥ / sthātavyamaprasādena bhedamūlaṃ hi yoṣitaḥ // 7512
ekapuṃsā na gantavyaṃ kākasarpasya kāraṇāt / karkaṭasya prasādena brāhmaṇo jīvito yathā // 7513
ekapucchaś catuṣpādaḥ kakudmān lambakambalaḥ / gorapatyaṃ balīvardo ghāsamatti sukhena saḥ // 7514
ekapriyācaraṇapadmaparīṣṭijāta- kleśasya me hṛdayamuttaralīcakāra / udbhinnanirbharamanobhavabhāvamugdha- nānāṅganāvadanacandramasāṃ didṛkṣā // 7515
ekabhave ripupannagaduḥkhaṃ janmaśateṣu manobhavaduḥkham / cārudhiyeti vicintya mahāntaḥ kāmaripuṃ kṣaṇataḥ kṣapayanti // 7516.1
ekabhuktaṃ sadārogyaṃ dvibhuktaṃ balavarddhanam / tribhuktervyādhipīḍā syāc caturbhuktermṛtirdhruvam // 7516.2
ekamapi kṣaṇaṃ labdhvā samyaktvaṃ yo vimuñcati / saṃsārārṇavamuttīrya labhate so'pi nirvṛtim // 7517
ekamapi satāṃ sukṛtaṃ vikasati tailaṃ yathā jale nyastam / asatāmupakāraśataṃ saṃkucati suśītale ghṛtavat // 7518
ekamapyakṣaraṃ yastu guruḥ śiṣyaṃ prabodhayet / pṛthivyāṃ nāsti tad dravyaṃ yad datvā so'nṛṇī bhavet // 7519
ekamapyatra yo binduṃ bhakṣayen madhuno naraḥ / so'pi duḥkhavṛṣākīrṇe patate bhavasāgare // 7520
ekamasya paramekamudyamaṃ nistrapatvamaparasya vastunaḥ / nityamuṣṇamahasā nirasyate nityamandhatamasaṃ pradhāvati // 7521
ekamātro laghuḥ prokto dvimātraśca guruḥ smṛtaḥ / plutas trimātrako jñeyo drutaḥ syādardhamātrakaḥ // 7522
ekamāśīviṣo hanti śastreṇaikaśca vadhyate / hanti vipraḥ sarāṣṭrāṇi purāṇyapi hi kopitaḥ // 7523
ekamutkaṇṭhayā vyāptam anyad dayitayā hṛtam / caitanyamaparaṃ dhatte kiyanti hṛdayāni me // 7524
ekameva guṇaṃ prāpya namratāmagamad dhanuḥ / tavāśeṣaguṇā rājñaḥ stabdhateti suvismayaḥ // 7525
ekameva tu śūdrasya prabhuḥ karma samādiśat / eteṣāmeva varṇānāṃ śuśrūṣāmanasūyayā // 7526
ekameva dahatyagnir naraṃ durupasarpiṇam / kulaṃ dahati rājāgniḥ sapaśudravyasaṃcayam // 7527
ekameva puraskṛtya daśa jīvanti mānavāḥ / vinā tena na śobhante yathā saṃkhyāṅkabindavaḥ // 7528
ekameva baliṃ baddhvā jagāma harirunnatim / asyāstribalibandhena saiva madhyasya namratā // 7529
ekameva hi dāridryaṃ kliśnāti sakalaṃ jagat / tamahaṃ śābdikaṃ vande yaścakāra napuṃsakam // 7530
ekamevākṣi vāmākṣi rañjayāñjanalekhayā / jāyatāmaindave bimbe khañjanāmbujasaṃgamaḥ // 7531
ekamevādvitīyaṃ tad yad rājan nāvabudhyase / satyaṃ svargasya sopānaṃ pārāvārasya nauriva // 7532
ekayā dve viniścitya trīṃścaturbhirvaśe kuru / pañca jitvā viditvā ṣaṭ sapta hitvā sukhī bhava // 7533
ekayāpi kalayā viśuddhayā yo'pi ko'pi bhajate girīśatām / bhūyasīrapi kalāḥ kalaṅkitāḥ prāpya kaścidapacīyate śanaiḥ // 7534
ekayaiva gurordṛṣṭyā dvābhyāṃ vāpi labheta yat / na tat tisṛbhiraṣṭābhiḥ sahasreṇāpi kasyacit // 7535
ekarada dvaimātura nistriguṇa caturbhujo'pi pañcakara / jaya ṣaṇmukhanuta sapta- cchadagandhimadāṣṭatanutanaya // 7536
ekavarṇaṃ yathā dugdhaṃ bahuvarṇāsu dhenuṣu / tathā dharmasya vaicitrye tattvamekaṃ paraṃ punaḥ // 7537
ekavarṇamidaṃ pūrvaṃ viśvamāsīd yudhiṣṭhira / karmakriyāvibhedena cāturvarṇyaṃ pratiṣṭhitam // 7538
ekavarṇo bhaved yastu lakṣaṇaikena saṃyutaḥ / sa khaḍgarājo nṛpater vijñeyaḥ śubhakārakaḥ // 7539
ekavāpījalaṃ paśya ikṣau madhuratāṃ vrajet / nimbe kaṭukatāṃ yāti pātrāpātrāya bhojanam // 7540
ekavāpībhavaṃ toyaṃ pātrāpātraviśeṣataḥ / āmre madhuratāmeti nimbe kaṭukatāmapi // 7541
ekaviṃśatirādiṣṭāḥ narakāḥ śāstrapāragaiḥ / garbhavāsasamīpe te kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // 7542
ekaviṃśativarṇāṅghrir bhavec śṛṅgārake rase / kāmado'bhīṣṭadaḥ pusāṃ tāle turagalīlake // 7543
ekaviṃśativāreṇa kukkuṭasyāsṛjokṣitam / tatkṣaṇād dāḍimībījaṃ vardhate phalati dhruvam // 7544
ekaviṃśatisaṃjaptaṃ jalaṃ mantreṇa pāyayet / yadā vāntis tadā mṛtyur na vāntirjīvati dhruvam // 7545
ekavidyāpradhāno'pi bahujñānī bhaven naraḥ / subhāṣitāni śikṣeta yāni śāstroddhṛtāni vai // 7546
ekavṛkṣasamārūḍhā nānāvarṇā vihaṃgamāḥ / prātardaśa diśo yānti kā tatra paridevanā // 7547
ekavṛkṣe yathā rātrau nānāpakṣisamāgamaḥ / prātardaśa diśo yānti tadvad bhūtasamāgamaḥ // 7548
ekaveśāśrayāj jāter varṇasyāpi pragopanam / yathā hastipade'nyeṣāṃ līyante caraṇā api // 7549
ekaśaktiprahāreṇa mriyate'śvo naro'pi hi / sahen mahāprahārāṇāṃ śataṃ yuddheṣu vāraṇaḥ // 7550
ekaśīlavayovidyājātivyasanavṛttayaḥ / sāhacarye bhaven mitram ebhiryadi tu sārjavaiḥ // 7551
ekaścet pūrvapuruṣaḥ kule yaśca bahuśrutaḥ / aparaḥ pāpakṛnmūrkhaḥ kulaṃ kasyānuvartate // 7552
ekasārthaprayātānāṃ sarveṣāṃ tatra gāminām / yasya kālaḥ prayātyagre tatra kā paridevanā // 7553
ekasukṛtena duṣkṛta- śatāni ye nāśayanti te sevyāḥ / na tvekadoṣajanito yeṣāṃ kopaḥ kṛtaśataghnaḥ // 7554
ekastapo dviradhyāyī tribhirgītaṃ catuḥ patham / sapta pañca kṛṣīṇāṃ ca saṅgrāmo bahubhirjanaiḥ // 7555
ekastridhā hṛdi sadā vasasi sma citraṃ yo vidviṣāṃ ca viduṣāṃ ca mṛgīdṛśāṃ ca / tāpaṃ ca saṃmadarasaṃ ca ratiṃ ca tanvan śauryoṣmaṇā ca vinayena ca līlayā ca // 7556
ekastredhā nayasunipuṇairyogibhiḥ sevakairvā nirbādhaṃ yaḥ sapadi vidito bhāti sarvasvarūpaḥ / so'yaṃ nandavrajamupagataḥ sākamābhīravṛndair vṛndāraṇye viharati parānandabhūtirmukundaḥ // 7557
ekastvaṃ gahane'smin kokila na kalaṃ kadācidapi kuryāḥ / sājātyaśaṅkayāmī na tvāṃ nighnanti nirdayāḥ kākāḥ // 7558
ekastvaṃ marubhūruhendra vitataiḥ śākhāśatairañcitaḥ puṣpyatpuṣpaphalānvitairamṛditair jīvyāḥ sahasraṃ samāḥ / aśrāntaṃ śramarugṇapānthajanatāsarvārthanirvāhaṇaṃ kastvāṃ sāttvikamantareṇa bhuvanaṃ nirmātu dharmāśayaḥ // 7559
ekastvamāvahasi janmani saṃkṣaye ca bhoktuṃ svayaṃ svakṛtakarmaphalānubandham / anyo na jātu sukhaduḥkhavidhau sahāyaḥ svājīvanāya militaṃ viṭapeṭakaṃ te // 7560
ekasthaṃ jīviteśe tvayi sakalajagatsāramālokayāmaḥ śyāme cakṣustavāsmin vapuṣi niviśate nālpapuṇyasya puṃsaḥ / kasyānyatrāmṛte'smin ratirativipulā dṛṣṭirevāmṛtaṃ te daityairityucyamāno munibhirapi hariḥ straiṇarūpo'vatād vaḥ // 7561
ekasmād vṛkṣād yajñapātrāṇi rājan sruk ca droṇī voḍhanī pīḍanī ca / etad rājan bruvato me nibodha ekasmāt puruṣāj jāyate'sacca sacca // 7562
ekasmiñ janirāvayoḥ samajani svacche sarovāriṇi bhrātaḥ kācidihaiva kānicidahānyatra vyatītāni nau / labdhaṃ tāmarasa tvayā mṛgadṛśāṃ līlāvataṃsāspadaṃ śaivālaṃ viluṭhāmi pāmaravadhūpādāhate pāthasi // 7563
ekasmiñ śayane parāṅgukhatayā vītottaraṃ tāmyator anyonyasya hṛdi sthite'pyanunaye saṃrakṣatorgauravam / dampatyoḥ śanakairapāṅgavalanān miśrībhavaccakṣuṣor bhagno mānakaliḥ sahāsarabhasavyāvṛttakaṇṭhagrahaḥ // 7564
ekasmiñ śayane vipakṣaramaṇīnāmagrahe mugdhayā sadyaḥkopaparāṅmukhaglapitayā cāṭūni kurvannapi / āvegādavadhīritaḥ priyatamas tūṣṇīṃ sthitas tatkṣaṇaṃ mā bhūt supta ivetyamandavalitagrīvaṃ punarvīkṣitaḥ // 7565
ekasmiñ śayane saroruhadṛśorvijñāya nidrāṃ tayor ekāṃ pallavitāvaguṇṭhanapaṭāmutkandharo dṛṣṭavān / anyasyāḥ savidhaṃ sametya nibhṛtavyālolahastāṅguli- vyāpārairvasanāñcalaṃ capalayan svāpacyutiṃ kliptavān // 7566
ekasmin divase mayā vicaratā prāptaḥ kathaṃcin maṇir mūlyaṃ yasya na vidyate bhavati cet pṛthvī samastā tataḥ / so'yaṃ daivavaśādabhūdatitarāṃ kācopamaḥ sāmprataṃ kiṃ kurmaḥ kamupāsmahe kva sa suhṛd yasyaitadāvedyate // 7567
ekasminnapyatikrānte dine dharmavivarjite / dasyubhirmuṣitasyeva hṛdayaṃ dahyate ciram // 7568
ekasmin nayane bhṛśaṃ tapati yaḥ kāle sa dāhakramo yenātanyata yatprakāśasamaye naiśaṃ padaṃ durlabham / savyomāvayavasya yasya viditā loke prakāśasthitiḥ śrīsūryaḥ kṣaṇasevito'pi hi mahādevaḥ sa nastrāyatām // 7569
ekasminneva jāyete kule klībamahārathau / phalāphalavatī śākhe yathaikasmin vanaspatau // 7570
ekasmin malayācale bahuvidhaiḥ kiṃ tairakiṃcitkaraiḥ kākolūkakapotakokilakulaireko'pi pārśvasthitaḥ / kekī kūjati cet tadā vighaṭitavyālāvalībandhanaḥ sevyaḥ syādiha sarvalokamanasāmānandanaś candanaḥ // 7571
ekasmin yatra nidhanaṃ prāpite duṣṭakāriṇi / bahūnāṃ bhavati kṣemaṃ tasya puṇyaprado vadhaḥ // 7572
ekasmin vijite citte vijitaṃ sakalaṃ jagat / ajite tu punastasmin na putro'pi vinirjitaḥ // 7573
ekasmin vinipātite'pi śirasi krodhopaśāntiḥ kutaḥ kiṃtu svānunayāya mūrdhanidhanaṃ dṛṣṭaṃ na yatrāriṇā / tvatto mūrdhabahutvataḥ phalamidaṃ samyaṅ mayā labhyate chinnaṃ chinnamavekṣya rākṣasapate svaṃ durnayaṃ jñāsyasi // 7574
ekasmai pūrṇamanyasmai kṛśaṃ tulyaguṇodaye / bhedād yadarpitaṃ rāgadveṣadānena tena kim // 7575
ekasya karma saṃvīkṣya karotyanyo'pi garhitam / gatānugatiko loko na lokaḥ pāramārthikaḥ // 7576
ekasya janmano'rthe mūḍhāḥ kurvanti yāni pāpāni / janayanti tāni duḥkhaṃ teṣāṃ janmāntarasahasram // 7577
ekasya tasya manye dhanyāmabhyunnatiṃ jaladharasya / viśvaṃ saśailakānanam ānanamālokate yasya // 7578
ekasya duḥkhasya na yāvadantaṃ gacchāmyahaṃ pāramivārṇavasya / tāvad dvitīyaṃ samupasthitaṃ me chidreṣvanarthā bahulībhavanti // 7579
ekasya viśvapāpena tāpe'nante nimajjataḥ / kaḥ śrautasyātmano bhīro bhāraḥ syād duritena te // 7580
ekasya sṛṣṭiḥ parameśvarasya bhinnā caturdhā viniyogakāle / bhoge bhavānī samareṣu durgā kopeṣu kālī puruṣeṣu viṣṇuḥ // 7581
ekasya hi prasādena kṛtsno lokaḥ prasīdati / vyākulenākulaḥ sarvo bhavatīti viniścayaḥ // 7582
ekasyāpi na yaḥ śakto manasaḥ sannibarhaṇe / mahīṃ sāgaraparyantāṃ kathaṃ nu sa vijeṣyate // 7583
ekasyāpi manobhuvastadabalāpāṅgairjagannirjaye kāmaṃ nihnutasarvavismayarasavyaktiprakārā vayam / yastvenaṃ sabalaṃ ca jetumabhitastatkampamātraṃ bhruvor nārebhe sugatastu tadguṇakathā stambhāya naḥ kevalam // 7584
ekasyāpyatitherannaṃ yaḥ pradātuṃ na śaktimān / tasyānekaparikleśe gṛhe kiṃ vasataḥ phalam // 7585
ekasyāyamudeti mūrdhani gireranyasya caiva kramād astaṃ yāti kalānidhistadubhayorastaḥ praśasto'calaḥ / ko nāmodayinaṃ karoti na śiromāṇikyamastaṃ punar yātaṃ yaḥ kurute bhavāniva sa duṣprāpo'yamuccaiḥśirāḥ // 7586
ekasyārthāya yo hanyād ātmano vā parasya vā / bahūn vai prāṇino'thaikaṃ bhavet tasyeha pātakam // 7587
sukhamedhanti bahavo yasmiṃstu nihate sati / tasmin hate nāsti bhadre pātakaṃ nopapātakam // 7588
ekasyāstapanakaraiḥ karālitāyā bibhrāṇaḥ sapadi sitoṣṇavāraṇatvam / sevāyai vadanasarojanirjitaśrīr āgatya priyamiva candramāś cakāra // 7589
ekasyaiva na paryāptam asti yad brahmakośajam / āśayā varddhitasyāsti tasyālpamapi pūrtikṛt // 7590
ekāṃ kṛtvā tanumanupamāṃ candracūḍena sārdhaṃ yas tyakto'rdhaḥ satatavirahakleśabhāgī bhavānyā / tenāṅgānāṃ racitamucitaṃ saṃvibhaktena kartuṃ nūnaṃ dūnāṃ tanutanulatāṃ nirmame tāṃ viriñciḥ // 7591
ekākinā tapo dvābhyāṃ paṭhanaṃ gāyanaṃ tribhiḥ / caturbhirgamanaṃ kṣetraṃ pañcabhirbahubhī raṇaḥ // 7592
ekākinā na gantavyaṃ yadi kāryaśataṃ bhavet / ekakukkuṭamātreṇa brāhmaṇaḥ parirakṣitaḥ // 7593
ekākinā na gantavyaṃ yadi kāryaśatānyapi / karkaṭījantumātreṇa kālasarpo nipātitaḥ // 7594
ekākini vanavāsiny arājalakṣmaṇyanītiśāstrajñe / sattvocchrite mṛgapatau rājeti giraḥ pariṇamanti // 7595
ekākinīṃ rahaḥ kṣībāṃ labdhvā durlabhayoṣitam / aprauḍho'nupabhujyānyadine dūtyārthayeta yaḥ // 7596
vibhūtiṃ rabhasāvāptāṃ yaśca saṃtyajya tatkṣaṇam / nītyā kāmayate'nyedyuḥ śocyastābhyāṃ paro'sti kaḥ // 7597
ekākinī yadabalā taruṇī tathāham asmin gṛhe gṛhapatiśca gato videśam / kiṃ yācase tadiha vāsamiyaṃ varākī śvaśrūrmamāndhabadhirā nanu mūḍha pāntha // 7598
ekākinyā mama gṛhamidaṃ yāmiko māmako'ndhaḥ kā me nodetyahaha manasastaskareṇātra bhītiḥ / daivenaivaṃ yadi na sukhitaḥ syāḥ śrameṇa prasuptaḥ pāntha brūmaḥ kimiha sadṛśo naiṣa naiśo nivāsaḥ // 7599
ekākī gṛhasaṃtyaktaḥ pāṇipātro digambaraḥ / so'pi saṃbādhyate loke tṛṣṇayā paśya kautukam // 7600
ekākī cintayen nityaṃ vivikte hitamātmanaḥ / ekākī cintayāno hi paraṃ śreyo'dhigacchati // 7601
ekākī niḥspṛhaḥ śāntaḥ pāṇipātro digambaraḥ / kadā śaṃbho bhaviṣyāmi karmanirmūlanakṣamaḥ // 7602
ekākṣarapradātāraṃ yo guruṃ naiva manyate / śvānayoniśataṃ gatvā cāṇḍāleṣvabhijāyate // 7603
ekā gaṅgā prayāge malayaparisare candanaṃ mauktikālī kāntākaṇṭhe himāṃśurviyati sarasi śvetamabjaṃ tathāsyāḥ / kālindī kālasarpā marakatataralo lāñchanaṃ bhṛṅgamālety evaṃ te yatra kīrtiḥ pariṇamati yutā yatra śatrorakīrtyā // 7604
ekāgnikarma havanaṃ tretāyāṃ yacca hūyate / antarvedyāṃ ca yad dānam iṣṭaṃ tadabhidhīyate // 7605
ekāgraḥ syādavivṛto nityaṃ vivaradarśakaḥ / rājan rājyaṃ sapatneṣu nityodvignaḥ samācaret // 7606
ekāgratātha saṃkalpaḥ snāyuvad varddhanakṣamau / nityābhyāsaprayogābhyām adhikādhikamṛdhyataḥ // 7607
ekāṅghriṃ vinidhāya kāntacaraṇe tajjānudeśe paraṃ līlodañcitamadhyamā karayugeṇāvarjya tatkandharām / vakṣas tasya ghanonnatastanabhareṇāpīḍya gāḍhaṃ rasād āsyaṃ dhanyatamasya pūrṇapulakā candrānanā cumbati // 7608
ekātapatraṃ jagataḥ prabhutvaṃ navaṃ vayaḥ kāntamidaṃ vapuśca / alpasya hetorbahu hātumicchan vicāramūḍhaḥ pratibhāsi me tvam // 7609
ekādaśarudrāṇām ekā gaurītyanaucitīṃ matvā / rāghava nṛpa tava yaśasā daśāpi gaurīkṛtā haritaḥ // 7610
ekādaśasthe govinde sarve'pyekādaśe sthitāḥ / kiṃ kurvanti grahāḥ sarve śaniraṅgārako raviḥ // 7611
ekādaśākṣarāt pādād ekaikākṣaravardhitaiḥ / khaṇḍairdhruvāḥ ṣoḍaśa syuḥ ṣaḍviṃśatyakṣarāvadhi // 7612
ekānapāṅgairaparāṃs taraṅgair bhruvorvilāsairitaraṃ ca hāsaiḥ / vimohayantyanyamaho rahobhiḥ ko vā kalāṃ veda kalāvatīnām // 7613
ekāntamandiragataṃ madanopameyaṃ talpopaviṣṭamatulaṃ ratirūparamyā / bālā cakoranayanā nayanātithiṃ taṃ kṛtvā namadvadanapaṅkajamānanāma // 7614
ekāntaśāntamekaṃ manyante mānavā nivāsākhyam / ugrasya ca śītasya ca nāśakaraṃ kāryayugmasya // 7615
ekāntaśīlasya dṛḍhavratasya sarvendriyaprītinivartakasya / adhyātmayoge gatamānasasya mokṣo dhruvaṃ nityamahiṃsakasya // 7616
ekāntasundaravidhānajaḍaḥ kva vedhāḥ sarvāṅgakānticaturaṃ kva ca rūpamasyāḥ / manye maheśvarabhayānmakaradhvajena prāṇārthinā yuvatirūpamidaṃ gṛhītam // 7617
ekāntena hi sarveṣāṃ na śakyaṃ tāta rocitum / mitrāmitramatho madhyaṃ sarvabhūteṣu bhārata // 7618
ekānte vanato gṛhaṃ śaśimukho'pyanyādṛśo dṛśyate kṣipraṃ sādhaya yātu putri sudine bhuktvānyamāvāsakam / śvaśrvā saṃbhramitā kileti bahuśaḥ saṃprerayantyā vadhūḥ pānthaṃ vīkṣya babhañja sasmitamukhī saivārdhasiddhaudanam // 7619
ekānte vijane deśe pavitre nirupadrave / kambalājinavastrāṇām uparyāsanamabhyaset // 7620
ekānte vijane ramye pavitre nirupadrave / sukhāsane samādhiḥ syād vastrājinakuśottare // 7621
ekānte sukhamāsyatā paratare cetaḥ samādhīyatāṃ prāṇātmā susamīkṣyatāṃ jagadidaṃ tadvyāpitaṃ dṛśyatām / prākkarma pravilopyatāṃ citibalān nāpyuttare śliṣyatāṃ prārabdhaṃ tviha bhujyatāmatha parabrahmātmanāsthīyatām // 7622
ekāpavargasamaye jagato'pavargaḥ sarvāpavargasamaye punarastaśaṅkaḥ / īdṛgvidhaṃ kamapi pakṣamihāvalambya sthātuṃ sukhaṃ kṣamamanena pathā pravṛttaiḥ // 7623
ekāpi pañcaśāntā tārā vāñchāptaye śubhāsīnā / lābha ubhābhyāmadhikas tisro rājyāya yātrāyām // 7624
ekā prasūyate mātā dvitīyā vāk prasūyate / vāgjātamadhikaṃ procuḥ sodaryādapi bāndhavāt // 7625
ekā bhāryā trayaḥ putrā dvau halau daśa dhenavaḥ / kalpakālāvasāne'pi na te yāsyanti vikriyām // 7626
ekā bhāryā trayaḥ putrā dvau halau daśa dhenavaḥ / grāmevāsaḥ purāsatraiḥ svargādapi manoharaḥ // 7627
ekā bhāryā prakṛtimukharā cañcalā ca dvitīyā putrastveko bhuvanavijayī manmatho durnivāraḥ / śeṣaḥ śayyā śayanamudadhau vāhanaṃ pannagāriḥ smāraṃ smāraṃ svagṛhacaritaṃ dārubhūto murāriḥ // 7628
ekābhūt kusumāyudheṣudhiriva pravyaktapuṅkhāvalī jeturmaṅgalapālikeva pulakairanyā kapolasthalī / lolākṣīṃ kṣaṇamātrabhāvivirahakleśāsahāṃ paśyato drāgākarṇayataśca vīra bhavataḥ prauḍhāhavāḍambaram // 7629
ekā bhūrubhayoraikyam ubhayordalakāṇḍayoḥ / śāliśyāmākayorbhedaḥ phalena paricīyate // 7630
ekāmadhītya vidyāṃ bibheti bahuvidyapariṣadaṃ prāptaḥ / kvāsannaśastranikaraḥ kutraikaśaraḥ punaḥ puruṣaḥ // 7631
ekāmiṣaprabhavameva sahodarāṇām ujjṛmbhate jagati vairamiti prasiddham / pṛthvīnimittamabhavat kurupāṇḍavānāṃ tīvras tathā hi bhuvanakṣayakṛd virodhaḥ // 7632
ekāmiṣābhilāṣo hi bījaṃ vairamahātaroḥ / tilottamābhilāṣo hi yathā sundopasundayoḥ // 7633
ekāmbhodhīkṛtāyāṃ bhuvi jagadakhilaṃ nirjanīkṛtya khelan devaḥ kālīsahāyaḥ prasabhaviharaṇonmuktalīlāṭṭahāsaḥ / sadyo daṃṣṭrāṃśubhinne tamasi nijavapurbimbamālokya kastvaṃ kastvaṃ brūhīti kopādabhidadhadabhayaṃ bhairavaśceṣṭatāṃ vaḥ // 7634
ekārimitrayoścet parasparaṃ bhūpayorbhedaḥ / tadupari pariṇatanītiḥ sukhamabhiyogaṃ karotu gatabhītiḥ // 7635
ekāraukārayuktā hariharijaharāḥ pañca bāṇāḥ smarasya khyātā lakṣyāṇyamīṣāṃ hṛdayakucadṛśo mūrdhni guhye krameṇa / marmasveteṣu bhūyo nijanayanadhanuḥpreritaistaiḥ patadbhiḥ syandante sundarīṇāṃ jvaladanalanibhairbindavaḥ kāmavārām // 7636
ekārthāṃ samyaguddiśya yātrāṃ yatra hi gacchataḥ / ya saṃhataprayāṇastu sandhiḥ saṃyoga ucyate // 7637
ekārthābhiniveśitvam arilakṣaṇamucyate / dāruṇas tu smṛtaḥ śatrur vijigīṣuguṇānvitaḥ // 7638
ekāvalīkalitamauktikakaitavena kasyāścidunnatapayodharayugmasevām / cakrurmanāṃsi yamināmatinirmalāni kaṃdarpamuktaśarapātakṛtāntarāṇi // 7639
ekāvasthitirastu vaḥ puramurapradveṣiṇordevayoḥ prāleyāñjanaśailaśṛṅgasubhagacchāyāṅgayoḥ śreyase / tārkṣyatrāsavihastapannagaphaṭā yasyāṃ jaṭāpālayo bālendudyutikośasuptajalajo yasyāṃ ca nābhīhradaḥ // 7640
ekā vā dugdhikā tumbī śaṅkhapuṣpī jaṭā dhṛtā / kaṇṭhadantodbhavā bhūtavedanāharaṇakṣamā // 7641
ekāsanasthā jalavāyubhakṣā mumukṣavas tyaktaparigrahāśca / pṛcchanti te'pyambaracāricāraṃ daivajñamanye kimutārthacittāḥ // 7642
ekāhaṃ japahīnastu sandhyāhīno dinatrayam / dvādaśāhamanagnistu śūdra eva na saṃśayaḥ // 7643
ekāhaniṣpannamahāprabandhaḥ śrīsiddharājapratipannabandhuḥ / śrīpālanāmā kavicakravarttī praśastimetāmakarot praśastām // 7644
ekāhamapi kaunteya bhūyiṣṭhamudakaṃ kuru / kulaṃ tārayate tāta sapta sapta ca sapta ca // 7645
ekāhāreṇa saṃtuṣṭaḥ ṣaṭkarmanirataḥ sadā / ṛtukālābhigāmī ca sa vipro dvija ucyate // 7646
ekikeva nijavṛndamadhyagāpy uccukūja sabhayaṃ sitacchadī / dantamūlamasakṛcca saṃśayād āmamarśa kariṇaḥ kareṇukā // 7647
ekīkṛtastvaci niṣikta ivāvapīḍya nirbhugnapīnakucakuḍmalayānayā me / karpūrahāraharicandanacandrakānta- niṣyandaśaivalamṛṇālahimādivargaḥ // 7648
ekīkṛtya kimoṣadhīpatirasairākāśabhāṇḍodare phullatpaṅkajinījanāmbujamukhadhmātaiḥ samantān muhuḥ / kāṣṭhotthāruṇadīptivahnipaṭalairātāpya samyag bhṛśaṃ tārāpāradamāraṇaṃ vitanute vaidyo'navadyo raviḥ // 7649
ekībhāvaṃ gatayor jalapayasormitracetasoścaiva / vyatirekakṛtau śaktir haṃsānāṃ durjanānāṃ ca // 7650
ekībhūya sphuṭamiva kimapyācaradbhiḥ pralīnair ebhirbhūtaiḥ smara kati kṛtāḥ svānta te vipralambhāḥ / tasmādeṣāṃ tyaja paricayaṃ cintaya svavyavasthām ābhāṣaste kimu na viditaḥ khaṇḍitaḥ paṇḍitaḥ syāt // 7651
eke kuṭīrakoṇe'pi na lakṣyante sthitāḥ kvacit / anyeṣāṃ vibhavasyaitad brahmāṇḍamapi saṃkaṭam // 7652
eke kecit yatikaragatāḥ pātrasaṃjñāṃ labhante gāyantyanye sarasamadhuraṃ vīṇayā saṃprayuktāḥ / eke teṣāṃ sahagativaśād dustaraṃ tārayanti kecit teṣāṃ jvalitahṛdayā raktamevāpibanti // 7653
eke tumbā vratikaragatāḥ pātratāmānayanti gāyantyanye sarasamadhuraṃ śuddhavaṃśe vilagnāḥ / eke tāvad grathitasaguṇā dustaraṃ tārayanti teṣāṃ madhye jvalitahṛdayā raktameke pibanti // 7654
eke'dya prātarapare paścādanye punaḥ pare / sarve niḥsīmni saṃsāre yānti kaḥ kena śocyate // 7655
ekena kenacidanarghamaṇiprabheṇa kāvyaṃ camatkṛtipadena vinā suvarṇam / nirdoṣaleśamapi rohati kasya citte lāvaṇyahīnamiva yauvanamaṅganānām // 7656
ekena kenāpi guṇena nīco'py uccaiḥ pratiṣṭhāṃ labhate jagatsu / dṛṣṭāntamagre mṛdutāprasiddho doṣākaro'pyuccapadaṃ prapannaḥ // 7657
ekena culukenābdhir nipītaḥ kumbhayoninā / tasyodaye'taḥ kāluṣyaṃ tyajantyāpo bhayādiva // 7658
ekena cūrṇakuntalam apareṇa kareṇa cibukamunnamayan / paśyāmi bāṣpadhauta- śruti nagaradvāri tadvadanam // 7659
ekena cet parihṛto'si maheśvareṇa kiṃ khedamāvahasi ketaka nirguṇo'sau / anye na kiṃ jagati santi paraṃ guṇajñā ye tvāṃ vahanti śirasā naradevadevāḥ // 7660
ekena tiṣṭhatādhastād anyenopari tiṣṭhatā / dātṛyācakayorbhedaḥ karābhyāmeva sūcitaḥ // 7661
ekena priyasākṣiṇā jitavatī vīṇāṃ vacobhirnijair gatyā mandira eva viśvagamanaṃ haṃsaṃ jigāyācirāt / vaktreṇādvayamodinendumajayat sarvapramodapradaṃ dṛṣṭyā lakṣyapadāgrayeva dalayatyambhoruhāṇāṃ madam // 7662
ekena rājahaṃsena yā śobhā saraso'bhavat / na sā bakasahasreṇa paritastīravāsinā // 7663
ekena romanālena jātaṃ paṅkeruhadvayam / jñātvādho dhanamasyāsti khananti niśi rāgiṇaḥ // 7664
ekena śuṣkavṛkṣeṇa dahyamānena vahninā / dahyate tadvanaṃ sarvaṃ kuputreṇa kulaṃ yathā // 7665
ekena saṃdhiḥ kalaho'pareṇa kāryo'bhito vā prasamīkṣya vṛddhim / evaṃ prayuñjīta jigīṣuretā nītīr vijānannahitātmasāram // 7666
ekena smitapāṭalādhararuco jalpantyanalpākṣaraṃ vīkṣante'nyamitaḥ sphuṭatkumudinīphullollasallocanāḥ / dūrodāracaritracitravibhavaṃ dhyāyanti cānyaṃ dhiyā kenetthaṃ paramārthato'rthavadiva premāsti vāmabhruvām // 7667
ekenāṃśena dharmārthaḥ kartavyo bhūtimicchatā / ekenāṃśena kāmārtha ekamaṃśaṃ vivardhayet // 7668
ekenākṣṇā paritataruṣā vīkṣate vyomasaṃsthaṃ bhānorbimbaṃ sajalalulitenāpareṇātmakāntam / ahnaśchede dayitavirahā śaṅkinī cakravākī dvau saṃkīrṇau racayati rasau nartakīva pragalbhā // 7669
ekenāpāti lattā pativapuṣi pareṇāpi pītaḥ pitā te bhrātānyenāpi śaptastribhuvanatalato'nyena nirvāsitāsi / sadyaḥ śrīvīrabhūpastṛṇamiva manute tvāṃ sarojālaye yan mātastajjātimātrapraṇayini mayi tanmā sma kopaṃ vidadhyāḥ // 7670
ekenāpāti lattā pativapuṣi pareṇāpi pīto'sti tāto bhrātā śaptaḥ pareṇa tribhuvanatalato'nyena niṣkāsitāsi / channaṃ gehaṃ pareṇā'kali ca tadapareṇāsti sāpatnyaśīlā tasmānnityaṃ dvijebhyo madhuripumahile tvaṃ viyuktāsi manye // 7671
ekenāpi guṇavatā jātiviśuddhena cārukṛtyena / svakulamalaṃkṛtamakhilaṃ mukuṭaṃ muktāphaleneva // 7672
ekenāpi guṇavatā vidyāyuktena sādhunā / kulaṃ puruṣasiṃhena candreṇeva prakāśyate // 7673
ekenāpi guṇenarddho labhate spṛhaṇīyatām / kākalyaiva piko lokair modyate malino'pyasau // 7674
ekenāpi guṇenāho spṛhaṇīyo naro bhavet / kalābhṛttyena ruciraś candro doṣākaro'pi san // 7675
ekenāpi payodhinā jalamucaste pūritāḥ koṭiśo jāto nāsya kuśāgralīnatuhinaślakṣṇo'pi toyavyayaḥ / āho śuṣyati daivadṛṣṭivalanādambhobhirambhomucaḥ saṃbhūyāpi vidhātumasya rajasi staimityamapyakṣamāḥ // 7676
ekenāpi vinītena sutenoddhriyate kulam / gaṅgāvatāraṇāpāraprathaṃ paśya bhagīratham // 7677
ekenāpi sudhīreṇa sotsāhena raṇaṃ prati / sotsāhaṃ jāyate sainyaṃ bhagne bhaṅgamavāpnuyāt // 7678
ata eva hi vāñchanti bhūpā yodhān mahābalān / śūrān dhīrān kṛtotsāhān varjayanti ca kātarān // 7679
ekenāpi suputreṇa jāyamānena satkulam / śaśinā caiva gaganaṃ sarvadaivojjvalīkṛtam // 7680
ekenāpi suputreṇa vidyāyuktena sādhunā / āhlāditaṃ kulaṃ sarvaṃ yathā candreṇa śarvarī // 7681
ekenāpi suputreṇa vidyāyuktena sādhunā / kulamujjvalatāṃ yāti candreṇa gaganaṃ yathā // 7682
ekenāpi suputreṇa siṃhī svapiti nirbhayam / sahaiva daśabhiḥ putrair bhāraṃ vahati gardabhī // 7683
ekenāpi suvṛkṣeṇa puṣpitena sugandhinā / vāsitaṃ tadvanaṃ sarvaṃ suputreṇa kulaṃ yathā // 7684
ekenāpi hi śūreṇa pādākrāntaṃ mahītalam / kriyate bhāskareṇeva sphārasphuritatejasā // 7685
ekenaiva cirāya kṛṣṇa bhavatā govardhano'yaṃ dhṛtaḥ śrānto'si kṣaṇamāssva sāṃpratamamī sarve vayaṃ dadhmahe / ityullāsitadoṣṇi gopanivahe kiṃcid bhujākuṇcana- nyañcacchailabharārdite viramati smero hariḥ pātu vaḥ // 7686
ekenaiva hi kaścid guṇena jagati prasiddhimupayāti / ekena kareṇa gajaḥ karī na sūryaḥ sahasreṇa // 7687
ekenoddhṛtya khaṅgaṃ hṛdi patitamiṣuṃ pāṇinaikena bhañjan bhrūbhedālaṃkṛtāsyaḥ sarabhasanayanaḥ spaṣṭadaṣṭādharoṣṭhaḥ / bhītaiḥ kravyādavṛndairanupahatatanuḥ kuñjarendropadhānaḥ śete yodhapradhāno yadi maraṇamidaṃ labhyate kiṃ jayena // 7688
ekeyaṃ rasanā na śabdamabhajad bheje'nuvāraṃ parā netraṃ kiṃcidanūrusaṅgamabhavajjātorusaṅgaṃ param / rāgaḥ kaścana nirjagāma hṛdayāt tasthau tathaivāparo bāhye satpulako'ntare vipulako jāto'ṅkabhūsaṃbhramaḥ // 7689
eke vārinidhau praveśamapare lokāntarālokanaṃ kecit pāvakayogitāṃ nijagaduḥ kṣīṇe'hni caṇḍārciṣaḥ / mithyā caitadasākṣikaṃ priyasakhi pratyakṣatīvrātapaṃ manye'haṃ punaradhvanīnaramaṇīceto'dhiśete raviḥ // 7690
ekeṣāṃ vāci śukavad anyeṣāṃ hṛdi mūkavat / hṛdi vāci tathānyeṣāṃ valgu valganti sūktayaḥ // 7691
eke satpuruṣāḥ parārthaghaṭakāḥ svārthaṃ parityajya ye sāmānyāstu parārthamudyamabhṛtaḥ svārthāvirodhena ye / te'mī mānuṣarākṣasāḥ parahitaṃ svārthāya nighnanti ye ye tu ghnanti nirarthakaṃ parahitaṃ te ke na jāmīmahe // 7692
ekaikamakṣaviṣayaṃ bhajatāmamīṣāṃ saṃpadyate yadi kṛtāntagṛhātithitvam / pañcākṣagocararatasya kimasti vācyam akṣārthamityamaladhīradhiyas tyajanti // 7693
ekaikaśo'pi nighnanti viṣayā viṣasaṃnibhāḥ / kṣemī tu sa kathaṃ nu syād yaḥ samaṃ pañca sevate // 7694
ekaikaśo yuvajanaṃ vilaṅghamānākṣanikaramiva taralā / viśrāmyati subhaga tvām aṅgulirāsādya merumiva // 7695
ekaikaśo vinighnanti viṣayā viṣasaṃnibhāḥ / kiṃ punaḥ pañca militāḥ na kathaṃ nāśayanti hi // 7696
ekaikasya yadādāya puṣpasya madhu saṃcitam / kiṃcin madhukarīvargais tadapyaśnanti nirghṛṇāḥ // 7697
ekaikasya śarasyaiva catuṣpakṣāṇi yojayet / ṣaḍaṅgulapramāṇena pakṣacchedaṃ ca kārayet // 7698
ekaikasyopakārasya prāṇān dāsyāmi te kape / pratyahaṃ kriyamāṇasya śeṣasya ṛṇino vayam // 7699
ekaikātiśayālavaḥ paraguṇajñānaikavaijñānikāḥ santyete dhanikāḥ kalāsu sakalāsvācāryacaryācaṇāḥ / apyete sumanogirāṃ niśamanād bibhyatyaho ślāghayā dhūte mūrdhani kuṇḍale kaṣaṇataḥ kṣīṇe bhavetāmiti // 7700
ekaiko'saṃkhyajīvānāṃ ghātato madhunaḥ kaṇaḥ / niṣpadyate yatastena madhvaśnāti kathaṃ budhaḥ // 7701
ekaiva kavitā puṃsāṃ grāmāyāśvāya hastine / antato'nnāya vastrāya tāmbūlāya ca kalpate // 7702
ekaiva kācin mahatāmavasthā sūkṣmāṇi vastrāṇyathavā ca kanthā / karāgralagnābhinavā ca bālā gaṅgātaraṅgeṣvathavākṣamālā // 7703
ekaiva daṇḍanītis tu vidyetyauśanasāḥ sthitāḥ / tasyāṃ hi sarvavidyānām ārambhāḥ saṃpratiṣṭhitāḥ // 7704
ekaiva saṃgame bālā viyoge tanmayaṃ jagat / kṛtopakāra evāyaṃ viyogaḥ kena nindyate // 7705
ekaiva sāmṛtamayī sutarāmanarghyā kāpyastyasau himakarasya kalā yayaiva / āropito guṇavidā parameśvareṇa cūḍāmaṇau na gaṇito'sya kalaṅkadoṣaḥ // 7706
ekaiva sārthakā cintā dharmasyārthe vicintyate / dvitīyā sārthakā cintā yogināṃ dharmanandinī // 7707
ekaiśvarye sthito'pi praṇatabahuphale yaḥ svayaṃ kṛttivāsāḥ kāntāsaṃmiśradeho'pyaviṣayamanasāṃ yaḥ parastād yatīnām / aṣṭābhiryasya kṛtsnaṃ jagadapi tanubhirbibhrato nābhimānaḥ sanmārgālokanāya vyapanayatu sa vas tāmasīṃ vṛttimīśaḥ // 7708
eko giriśaḥ svāmī gaṇatā tulyaiva vallabhatvaṃ ca / kiṃ kurmaḥ karmagatau śuṣyati bhṛṅgī vināyakaḥ pīnaḥ // 7709
eko gotre pumān proktaḥ prāktanaiḥ svakuṭumbabhṛt / eko'pyanekaḥ puruṣaḥ pareṣāṃ bharaṇakṣamaḥ // 7710
eko jayati sadvṛttaḥ kiṃ punardvau susaṃhatau / kiṃ citraṃ yadi tanvaṅgyāḥ stanābhyāṃ nirjitaṃ jagat // 7711
eko jīvo bahavo dehā ekaṃ tattvaṃ bahavo mohāḥ / ekā vidyā bahupāṣaṇḍā vibudhaiḥ kriyate kimiti vitaṇḍā // 7712
ekodarasamudbhūtā ekanakṣatrajātakāḥ / na bhavanti samāḥ śīle yathā badarakaṇṭakāḥ // 7713
ekodarāḥ pṛthaggrīvā anyānyaphalabhakṣiṇaḥ / asaṃhatā vinaśyanti bhāruṇḍā iva pakṣiṇaḥ // 7714
eko dāśarathiḥ kāmaṃ yātudhānāḥ sahasraśaḥ / te tu yāvanta evājau tāvāṃśca dadṛśe sa taiḥ // 7715
eko devaḥ keśavo vā śivo vā ekaṃ mitraṃ bhūpatirvā yatirvā / eko vāsaḥ pattane vā vane vā ekā bhāryā sundarī vā darī vā // 7716
eko dharmaḥ paraṃ śreyaḥ kṣamaikā śāntiruttamā / vidyaikā paramā dṛṣṭir ahiṃsaikā sukhāvahā // 7717
eko na ropito yāvad utpanno'yaṃ vraṇo'paraḥ / satyaḥ pravādo yacchidreṣv anarthā yānti bhūritām // 7718
ekonā viṃśatiḥ strīṇāṃ snānārthaṃ sarayūṃ gatā / viṃśatiḥ punarāyātā eko vyāghreṇa bhakṣitaḥ // 7719
ekonā viṃśatirnāryaḥ krīḍāṃ kartuṃ vane gatāḥ / viṃśatirgṛhamāyātāḥ śeṣo vyāghreṇa bhakṣitaḥ // 7720
eko netā kṣatriyo vā dvijo vā caikā vidyānvīkṣikī vā trayī vā / ekā bhāryā vaṃśajā vā priyā vāpy ekaṃ mitraṃ bhūpatirvā yatirvā // 7721
eko'nte dvisamastrilocana iti khyātaścaturbhiḥ stuto vedaiḥ pañcamukhaḥ ṣaḍānanapitā saptarṣibhirvanditaḥ / aṣṭāṅgo navatulya āmaragaṇe vāso daśāśā dadhat svaścaikādaśa so'vatānna vijito yo dvādaśātmāṃśubhiḥ // 7722
eko'pi kṛṣṇasya kṛtaḥ praṇāmo daśāśvamedhāvabhṛthena tulyaḥ / daśāśvamedhī punareti janma kṛṣṇapraṇāmī na punarbhavāya // 7723
eko'pi ko'pi sevyo yaḥ kṣīṇaṃ kṣīṇaṃ punarnavam / anudvignaṃ karotyeva sūryaścandramasaṃ yathā // 7724
eko'pi guṇavān putro nirguṇena śatena kim / ekaścandras tamo hanti na ca tārāḥ sahasraśaḥ // 7725
eko'pi guṇavān putro nirguṇaiḥ kiṃ śatairapi / ekaścandro jagannetraṃ nakṣatraiḥ kiṃ prayojanam // 7726
eko'pi guṇavān putro mā nirguṇaśataṃ bhavet / ekaścandras tamo hanti na ca tārāḥ sahasraśaḥ // 7727
eko'pi jīyate hanta kālidāso na kenacit / śṛṅgāre lalitodgāre kālidāsatrayī kimu // 7728
eko'pi traya iva bhāti kanduko'yaṃ kāntāyāḥ karatalarāgaraktaraktaḥ / bhūmau taccaraṇanakhāṃśugauragauraḥ svaḥsthaḥ san nayanamarīcinīlanīlaḥ // 7729
eko'pi yaḥ sakalakāryavidhau samarthaḥ sattvādhiko bhavatu kiṃ bahubhiḥ prasūtaiḥ / candraḥ prakāśayati diṅmukhamaṇḍalāni tārāgaṇaḥ samudito'pyasamartha eva // 7730
eko'pi yatra nagare prasiddhaḥ syād dhanurgharaḥ / tato yāntyarayo dūraṃ mṛgāḥ siṃhagṛhādiva // 7731
eko'pi vāraṇapatirdviṣatāmanīkaṃ yuktaṃ nihanti madasattvaguṇopapannaḥ / nāgeṣu hi kṣitibhṛtāṃ vijayo nibaddhas tasmād gajādhikabalo nṛpatiḥ sadā syāt // 7732
eko'pi siṃhaḥ sāhasraṃ yūthaṃ mathnāti dantinām / tasmāt siṃhamivodāram ātmānaṃ vīkṣya saṃpatet // 7733
eko'pyamātyo medhāvī śūro dakṣo vicakṣaṇaḥ / rājānaṃ rājamātraṃ vā prāpayen mahatīṃ śriyam // 7734
eko baṭurdarbhakuśāgrapāṇir vane vanaiḥ siñcati bālacūtān / āmrāśca siktāḥ pitaraśca tṛptā ekā kriyā dvyarthakarī prasiddhā // 7735
eko bahūnāṃ mūrkhāṇāṃ madhye nipatito budhaḥ / padmaḥ pāthastaraṅgāṇāṃ iva viplavate dhruvam // 7736
eko bāṇaḥ sphurati valitālokanaṃ kāminīnāṃ kāmasyānyo malayapavanaḥ kāmināṃ marmabhedī / vīṇāveṇukvaṇitamaparaścūtapuṣpaṃ turīyaḥ sarvotkaṇṭhaprathamasacivaḥ pañcamaḥ pañcamo'pi // 7737
eko bhavān mama samaṃ daśa vā namanti jyāghoṣapūritaviyanti śarāsanāni / tallokapālasahitaḥ saha lakṣmaṇena cāpaṃ gṛhāṇa sadṛśaṃ kṣaṇamastu yuddham // 7738
eko bhāvaḥ sadā śasto yatīnāṃ bhāvitātmanām / śrīlubdhānāṃ na lokānāṃ viśeṣeṇa mahībhujām // 7739
eko'bhūt pulināt tatastu nalināccānyo'pi nākorabhūt prācyāste traya eva divyakavayo dīvyantu devyā girā / arvāñco yadi gadyapadyaracanācāturyavāguddhatās tān sarvānatiśayya khelatitarāṃ śākallamallaḥ kaviḥ // 7740
eko'bhūnnalināt tataśca pulinād valmīkataścāparas te sarve kavayo bhavanti guravas tebhyo namaskurmahe / arvāñco yadi gadyapadyaracanaiś cetaś camatkurvate teṣāṃ mūrdhni dadāmi vāmacaraṇaṃ karṇāṭarājapriyā // 7741
eko bhekaḥ paramamuditaḥ prāpya goṣpādanīraṃ ko me ko me raṭati satataṃ sparddhayā vākyamuccaiḥ / gaṅgādīnāṃ sakalasaritāṃ prāpya toyaṃ samudraḥ kiṃcid garvaṃ na vahati mahān prāyaśo bhūri ratnaiḥ // 7742
eko me śāśvatātmā sukhamasukhabhujo jñānadṛṣṭisvabhāvo nānyat kiṃcinnijaṃ me tanudhanakaraṇabhrātṛbhāryāsukhādi / karmodbhūtaṃ samastaṃ capalamasukhadaṃ tatra moho mudhā me paryālocyeti jīva svahitamavitathaṃ muktimārgaṃ śraya tvam // 7743
eko'mbudhirjagati jīvati yena tāni tāvanti hanta salilāni samuccitāni / yebhyaḥ kathaṃcidapi kiṃcidamī payodāḥ pītvā cirāya dharaṇīmapi tarpayanti // 7744
eko raviratitejā atiśūraḥ kesarī vane vāsī / ativipulaṃ khaṃ śūnyaṃ hyatigambhīro'mbudhiḥ kṣāraḥ // 7745
eko rasaḥ karuṇa eva nimitta bhedād bhinnaḥ pṛthak pṛthagivāśrayate vivartān / āvartabudbudataraṅgamayān vikārān ambho yathā salilameva hi tat samastam // 7746
eko rāgiṣu rājate priyatamādehārdhahārī haro nīrāgeṣu jino vimuktalalanāsaṅgo na yasmāt paraḥ / durvārasmarabāṇapannagaviṣavyāsaṅgamugdho janaḥ śeṣaḥ kāmaviḍambito hi viṣayān bhoktuṃ na moktuṃ kṣamaḥ // 7747
eko'rthaṃ vimṛśedeko dharme prakurute manaḥ / ekaḥ kāryāṇi kurute tamāhur madhyamaṃ naram // 7748
eko lalāṭe dvau mūrdhni dvau dvau pārśvopapārśvayoḥ / dvau ca vakṣasi vijñeyau prayāṇe caika eva tu // 7749
eko lobho mahāgrāho lobhāt pāpaṃ pravartate / tataḥ pāpādadharmāptis tato duḥkhaṃ pravartate // 7750
eko vittavataḥ sūnuḥ pitṛhīnaḥ suyauvane / mugdhe bhūbhuji kāyasthaḥ kāmispardhī vaṇiksutaḥ // 7751
nityāturāmātyavaidyaprasiddhasya guroḥ sutaḥ / ...... pracchannakāmo jaṭādharaḥ // 7752
napuṃsakapravādasya praśamārthī phalāśanaḥ / matto dhūrtasahāyaśca rājasūnurniraṅkuśaḥ // 7753
grāmyo dhātṛdvijasutaḥ prāptalābhaśca gāyanaḥ / sadyaḥ sārthapatiḥ prāptaḥ śrīmān daivaparāyaṇaḥ // 7754
gatānugatiko mūrkhaḥ śāstronmādaśca paṇḍitaḥ / nityakṣībaśca veśyānāṃ jaṅgamāḥ kalpapādapāḥ // 7755
eko viśvasatāṃ harāmyapaghṛṇaḥ prāṇānahaṃ prāṇinām ityevaṃ paricintya mātmamanasi vyādhānutāpaṃ kṛthāḥ / bhūpānāṃ bhavaneṣu kiṃ ca vimalakṣetreṣu gūḍhāśayāḥ sādhūnāmarayo vasanti kati na tvattulyakakṣā narāḥ // 7756
eko vaiśyaśca dvau śūdrau brāhmaṇāstraya eva ca / vidyopajīvinaḥ pañca na gaccheyuḥ samaṃ svayam // 7757.1
eko vaiśyo dvau ca śūdrau kṣatriyāḥ sapta pañca vā / nava nāryo na gaccheyuḥ na gacched brāhmaṇatrayam // 7757.2
eko'hamasahāyo'haṃ kṛśo'hamaparicchadaḥ / svapne'pyevaṃvidhā cintā mṛgendrasya na jāyate // 7758
eko'hamasmīti ca manyase tvaṃ na hṛcchayaṃ vetsi muniṃ purāṇam / yo veditā karmaṇaḥ pāpakasya yasyāntike tvaṃ vṛjinaṃ karoṣi // 7759
eko'hamasmītyātmānaṃ yat tvaṃ kalyāṇa manyase / nityaṃ sthitas te hṛdyeṣa puṇyapāpekṣitā muniḥ // 7760
eko haraḥ priyādhara- guṇavedī diviṣado'pare mūḍhāḥ / viṣamamṛtaṃ vā samamiti yaḥ paśyan garalameva papau // 7761
eko hi kurute pāpaṃ kālapāśavaśaṃ gataḥ / nīcenātmāpacāreṇa kulaṃ tena vinaśyati // 7762
eko hi khañjanavaro nalinīdalastho dṛṣṭaḥ karoti caturaṅgabalādhipatyam / kiṃ me kariṣyati bhavadvadanāravinde jānāmi no nayanakhañjanayugmametat // 7763
eko hi doṣo guṇasaṃnipāte nimajjatītyetadayuktamuktam / rūpādikān sarvaguṇān nihanti kiṃ maurkhyamekaṃ na śarīrabhājām // 7764
eko hi doṣo guṇasaṃnipāte nimajjatīndoḥ kiraṇeṣvivāṅkaḥ / kenāpi nūnaṃ kavinā ca dṛṣṭaṃ dāridryamekaṃ guṇarāśināśi // 7765
eko hyamātyo medhāvī śūro dānto vicakṣaṇaḥ / rājānaṃ rājaputraṃ vā prāpayen mahatīṃ śriyam // 7766
eṇaḥ krīḍati śūkaraśca khanati dvīpī ca garvāyate kroṣṭā krandati valgate ca śaśako vegād rururdhāvati / niḥśaṅkaḥ karipotakastarulatāmunmoṭate līlayā haṃho siṃha vinā tvayādya vipine kīdṛgdaśā vartate // 7767
eṇaśreṇiḥ śaśakanikaraḥ śallakīnāṃ kadambaṃ kolavyūhaḥ spṛśati sukhitāṃ yatra tatrāpi kuñje / ko nāmāsmin bata hatavane pādapastādṛguccair yasya cchāyāmayamadhivasatyuṣṇarugṇo gajendraḥ // 7768
eṇākṣīspṛhayālutā na kathamapyāste vivekodayān nityaṃ pracyutiśaṅkayā kṣaṇamapi svarge na modāmahe / apyanyeṣu vināśivastuviṣayābhogeṣu tṛṣṇā na me svarṇadyāḥ puline paraṃ haripadadhyānaṃ samīhāmahe // 7769
eṇādyāḥ paśavaḥ kirātapariṣannaiṣā guṇagrāhiṇī saṃcāro'pi na nāgarasya viṣayocchinnaṃ munīnāṃ manaḥ / dhūmenaiva sugandhinā pratipadaṃ dikcakramāmodayan āmūlaṃ paridahyate'gurutaruḥ kasmai kimācakṣmahe // 7770
eṇīgaṇeṣu gurugarvanimīlitākṣaḥ kiṃ kṛṣṇasāra khalu khelasi kānane'smin / sīmāmimāṃ kalaya bhinnakarīndrakumbha- muktāmayīṃ harivihāravasundharāyāḥ // 7771
eṇīdṛśaḥ pāṇipuṭe niruddhā veṇī vireje śayanotthitāyāḥ / sarojakośādiva niṣpatantī śreṇī ghanībhūya madhuvratānām // 7772
eṇīdṛśaḥ śravaṇasīmni yadānayanti tenaiva tasya mahimā navacampakasya / tvaṃ tatra no viharase yadi bhṛṅga tena naitasya kiṃcidapi tat tu tavaiva hāniḥ // 7773
eṇīdṛśo vijayate veṇī pṛṣṭhāvalambinī / kaśeva pañcabāṇasya yuvatarjanahetave // 7774
eṇī yāti vilokya bālaśalabhān śaṣpāṅkurāditsayā chatrīkuḍmalakāni rakṣati cirādaṇḍabhramād kukkuṭī / dhūtvā dhāvati kṛṣṇakīṭapaṭalaśreṇīṃ śikhaṇḍī śiro dūrādeva vanāntare viṣadharagrāsābhilāṣāturaḥ // 7775
eṇīśābavilocanābhiralasaśroṇībharaprauḍhi bhir veṇībhūtarasakramābhirabhitaḥ śreṇīkṛtābhirvṛtaḥ / pāṇī nāma vinodayan ratipatestūṇīśayaiḥ sāyakair vāṇīnāmapadaṃ paraṃ vrajajanakṣoṇīpatiḥ pātu naḥ // 7776
eṇo gajaḥ pataṅgaśca bhṛṅgo mīnas tu pañcamaḥ / śabdasparśarūpagandharasairete hatāḥ khalu // 7777
etacca tapaso mūlaṃ tapaso mūlameva ca / sarvadā kāmavijayaḥ saṃkalpavijayas tathā // 7778
etac caturguṇaṃ tailaṃ tasmāc cāpi caturguṇam / kāṃjikaṃ prakṣiped dhīmāṃs tatas tailaṃ vipācayet // 7779
etacchāntavicitracatvarapathaṃ viśrāntavaitālika- ślāghāślokamaguñjimañjumurajaṃ vidhvastagītadhvani / vyāvṛttādhyayanaṃ nivṛttasukavikrīḍāsamasyaṃ namad- vidvadvādapathaṃ kathaṃ puramidaṃ maunavrate vartate // 7780
etacchāstrārthatattvaṃ tu mayākhyātaṃ tavānagha / aviśvāso narendrāṇām aparaṃ guhyamucyate // 7781
etaj jaḍājaḍavivecanametadeva kṣityāditattvapariśodhanakauśalaṃ ca / jñānaṃ ca śaivamidamāgamakoṭilabhyaṃ māturyadaṅghriyugale nihito mayātmā // 7782
etatkarālakaravālanikṛttakaṇṭha- nāloccaladbahulaphenilabudbudaughaiḥ / sārdhaṃ ḍamaḍḍamaruḍāṃkṛtihūtabhūta- vargeṇa bhargagṛhiṇīṃ rudhirairdhinomi // 7783
etat kavīndramukhacandramasaḥ kadācit kāvyābhidhānamamṛtaṃ yadi nāgaliṣyat / saṃsāriṇāṃ vividhaduḥkhasahasrabhājāṃ cetovinodasadanaṃ kimihābhaviṣyat // 7784
etat kāntamidaṃ kāntam ityāvasathatṛṣṇayā / tasyā bhramati sarvāṅgaṃ manye mūḍha iva smaraḥ // 7785
etat kāmaphalaṃ loke yad dvayorekacittatā / anyacittakṛte kāme śavayoriva saṃgamaḥ // 7786
etat kāryamamarāḥ saṃśrutaṃ me dhṛtiḥ śamaḥ satyadharmānuvṛttiḥ / granthiṃ vinīya hṛdayasya sarvaṃ priyāpriye cātmavaśaṃ nayīta // 7787.1
etat kiṃ nanu karṇabhūṣaṇamayaṃ hāraḥ sukāñcī navā baddhā kācidiyaṃ tvayādya tilakaḥ ślāghyaḥ priye kalpitaḥ / pratyaṅgaṃ spṛśateti tatkṣaṇabhavadromāñcamālāñcitā tanvī mānamupekṣayaiva śanakairdhūrtena saṃmocitā // 7787.2
etat kiṃ praṇayinyapi praṇayinī yan māninī jāyate manye mānavidhau bhaviṣyati sukhaṃ kiṃcid viśiṣṭaṃ rasāt / vāñchā tasya sukhasya me'pi hṛdaye jāgarti nityaṃ paraṃ svapne'pyeṣa na me'parādhyati patiḥ kupyāmi tasmai katham // 7788
etat kiṃ śrutasadṛśaṃ tvadvratayogyaṃ kulānurūpaṃ vā / kṛtavānasi yat sumate paribhūtaguṇodayaṃ karma // 7789
etatkīrtivivartadhautanikhilatrailokyanirvāsitair viśrāntiḥ kalitā kathāsu jagatāṃ śyāmaiḥ samagrairapi / jajñe kīrtimayādaho bhayabharairasmādakīrteḥ punaḥ sā yannāsya kathāpathe'pi malinacchāyā babandha sthitim // 7790
etatkucaspardhitayā dhaṭasya khyātasya śāstreṣu nidarśanatvam / tasmācca śilpān maṇikādikārī prasiddhanāmājani kumbhakāraḥ // 7791
etat kṛtvā priyamanucitaprārthanāvartmano me sauhārdād vā vidhura iti vā mayyanukrośabuddhyā / iṣṭān deśān vicara jalada prāvṛṣā saṃbhṛtaśrīr mā bhūdevaṃ kṣaṇamapi ca te vidyutā viprayogaḥ // 7792
etat kokakuṭumbinījanamanaḥśalyaṃ cakorāṅganā- cañcūkoṭikapāṭayorghaṭitayorudghāṭinī kuñcikā / dagdhasyāpi navāṅkuraḥ smaratarorārdrāgasāṃ preyasī- mānoddāmagajāṅkuśo vijayate mugdhaṃ sudhāṃśorvapuḥ // 7793
etat tad durjayaṃ loke putradāramayaṃ viṣam / jāyante ca mriyante ca yat pītvā mohitāḥ prajāḥ // 7794
etat tad dhṛtarāṣṭravaktrasadṛśaṃ meghāndhakāraṃ nabho hṛṣṭo garjati cātidarpitabalo duryodhano vā śikhī / akṣadyūtajito yudhiṣṭhira ivādhvānaṃ gataḥ kokilo haṃsāḥ saṃprati pāṇḍavā iva vanādajñātacaryāṃ gatāḥ // 7795
etat tadvaktramatra kva tadadharamadhu kvāyatāste kaṭākṣāḥ kvālāpāḥ komalāste kva sa madanadhanurbhaṅguro bhrūvilāsaḥ / itthaṃ khaṭvāṅgakoṭau prakaṭitadaśanaṃ mañjuguñjatsamīram rāgāndhānāmivoccairupahasitamaho mohajālaṃ kapālam // 7796
etat tarkaya cakravākasudṛśāmāśvāsanādāyinaḥ prauḍhadhvāntapayodhimagnajagatīdattāvalambotsavāḥ / dīptāṃśorvikasanti diṅmṛgadṛśāṃ kāśmīrapaṅkodaka- vyātyukṣīcaturāḥ saroruhavanaśrīkelikārāḥ karāḥ // 7797
etat tarkaya cakravākahṛdayāśvāsāya tārāgaṇa- grāsāya sphuradindumaṇḍalaparīhāsāya bhāsāṃ nidhiḥ / dikkāntākucakumbhakuṅkumarajonyāsāya paṅkeruho- llāsāya sphuṭavairikairavavanatrāsāya vidyotate // 7798
etat tasya mukhāt kiyat kamalinīpatre kaṇaṃ vāriṇo yan muktāmaṇirityamaṃsta sa jaḍaḥ śṛṇvan yadasmādapi / aṅgulyagralaghukriyāpravilayinyādīyamāne śanais kutroḍḍīya gato mametyanudinaṃ nidrāti nāntaḥśucā // 7799
etat tu māṃ dahati yad gṛhamasmadīyaṃ kṣīṇārthamityatithayaḥ parivarjayanti / saṃśuṣkasāndramadalekhamiva bhramantaḥ kālātyaye madhukarāḥ kariṇaḥ kapolam // 7800
etat te bhrūlatodbhāsi pāṭalādharapallavam / mukhaṃ nandanamudyānam ato'nyat kevalaṃ vanam // 7801
etat te mukhamakṣatendulaḍahacchāyaṃ bhavallocanaṃ nīlendīvaranirviśeṣamadharaste bandhujīvāruṇaḥ / bhrūvallistava kāmakārmukalatā līlāsahādhyāyinī na dhyāyantu kathaṃ nu deva kathaya tvāmekameṇīdṛśaḥ // 7802
etat payodharayugaṃ patitaṃ nirīkṣya khedaṃ vṛthā vahasi kiṃ kamalāyatākṣi / stabdho vivekarahito janatāpakārī hyatyunnataḥ prapatatīti kimatra citram // 7803
etat puraḥ sphurati padmadṛśāṃ sahasram akṣidvayaṃ kathaya kutra niveśayāmi / ityākalayya nayanāmburuhe nimīlya romāñcitena vapuṣā sthitamacyutena // 7804
etat pūtanacakramakramakṛtagrāsārdhamuktairvṛkān utpuṣṇatparito nṛmāṃsavighasairādardaraṃ krandataḥ / kharjūradrumadaghnajaṅghamasitatvaṅnaddhaviṣvaktata- snāyugranthighanāsthipañjarajaratkaṅkālamālokyate // 7805
etat pracaṇḍi samudetyakalaṅkamūrti kalmāṣitāmbaratalaṃ grahacakravālam / sūryendusaṃpuṭasamudgakavāṭakoṣa- viśleṣakīrṇanavaratnakalāpakānti // 7806
etat sarvaṃ parijñāya vṛkṣāropaṃ samārabhet / dharmārthakāmamokṣāṇāṃ drumebhyaḥ sādhanaṃ yataḥ // 7807
etat sarvaṃ śṛṇuta vacanaṃ saṃgrahādatra sakhyaḥ prāṇānāṃ naḥ phalamavikalaṃ nūnameṣā sakhī vaḥ / viśleṣe'smin pracalati bhṛśaṃ dīpikeva pravāte satyāmasyāṃ vayamatamasaḥ sarvathā rakṣatainām // 7808
etat sarvamamātyādi rājā nayapuraḥsaraḥ / nayatyunnatimudyukto vyasanī kṣayameva ca // 7809
etadatra pathikaikajīvitaṃ paśya śuṣyatitarāṃ mahatsaraḥ / re mudhāmbudhara ruddhasadgatir vardhitā kimiti ghaṭṭavāhinī // 7810
etadanūpe vācyaṃ jāṅgalabhūmau ca pañcabhiḥ puruṣaiḥ / etaireva nimittair marubhūmāvaṣṭabhiḥ kathayet // 7811
etadarthaṃ śrute buddhiṃ karoti dveṣadūṣitaḥ / yad vivādaiḥ kariṣyāmi mānamlāniṃ manīṣiṇām // 7812
etadarthaṃ hi kurvanti rājāno dhanasaṃcayam / rakṣayitvā tu cātmānaṃ yaddhanaṃ tad dvijātaye // 7813
etadarthaṃ hi rājyāni praśāsati nareśvarāḥ / yadeṣāṃ sarvakṛtyeṣu mano na pratihanyate // 7814
etadarthe kulīnānāṃ nṛpāḥ kurvanti saṃgraham / ādimadhyāvasāneṣu na te gacchanti vikriyām // 7815
etaducchvasitapītamaindavaṃ soḍhumakṣamamiva prabhārasam / muktaṣaṭpadavirāvamañjasā bhidyate kumudamā nibandhanāt // 7816
etadeva kulīnatvam etadeva guṇārjanam / yat sadaiva satāṃ satsu vinayāvanataṃ śiraḥ // 7817
etadeva tu vijñeyaṃ svārthadharmavighātaje / viṣayadhvaṃsaje śatror viṣayapratipīḍanam // 7818
etadeva paraṃ śauryaṃ yat paraprāṇarakṣaṇam / nahi prāṇaharaḥ śūraḥ śūraḥ prāṇaprado'rthinām // 7819.1
etadeva mama puṇyamagaṇyaṃ yat kṛśodari dṛśoratithis tvam / dūramastu madaghūrṇitatāraṃ śāradendumukhi vīkṣaṇamakṣṇoḥ // 7819.2
etadeva mahaccitraṃ prāktanasyeha karmaṇaḥ / yadanātmavatāmāyur yaccānatimatāṃ śriyaḥ // 7820
etadeva hi pāṇḍityam iyameva bahujñatā / ayameva paro lābho yat svalpād bhūrirakṣaṇam // 7821
etadeva hi pāṇḍityaṃ eṣā caiva kulīnatā / eṣa eva paro dharma āyādūnataro vyayaḥ // 7822
etadevāyuṣaḥ sāraṃ nisargakṣaṇabhaṅginaḥ / snigdharmugdhairvidagdhaiśca yadayantritamāsyate // 7823
etadevārthasāmarthyaṃ pratyakṣeṇopalakṣyate / putradārādisaṃbandhaḥ puṃsāṃ dhananibandhanaḥ // 7824
etadevārthasāmarthyaṃ pratyakṣeṇopalakṣyate / yat skandhabandhe jīvadbhiḥ śavaḥ śibikayohyate // 7825
etadgandhagajas tṛṣāmbhasi bhṛśaṃ kaṇṭhāntamajjattanuḥ phenaiḥ pāṇḍuritaḥ svadikkarijayakrīḍāyaśaḥspardhibhiḥ / dantadvandvajalānubimbanacaturdantaḥ karāmbhovami- vyājādabhramuvallabhena virahaṃ nirvāpayatyambudheḥ // 7826
etaddattāsighātasravadasṛgasuhṛdvaṃśasārdrendhanait ad- doruddāmapratāpajvaladanalamiladbhūmadhūmabhramāya / etaddigjaitrayātrāsamasamarabharaṃ paśyataḥ kasya nāsīd etannāsīravājivrajakhurajarajorājirājisthalīṣu // 7827
etad dadhāti navayauvananartakasya kaśmīrajacchuritatālakayugmalakṣmīm / madhye samucchvasitavṛtti manāgupānte labdhātmasīma kucakuḍmalayugmamasyāḥ // 7828
etaddantibalairvilokya nikhilāmāliṅgitāṅgīṃ bhuvaṃ saṃgrāmāṅgaṇasīmni jaṅgamagiristomabhramādhāyibhiḥ / pṛthvīndraḥ pṛthuretadugrasamaraprekṣopanamrāmara- śreṇīmadhyacaraḥ punaḥ kṣitidharakṣepāya dhatte dhiyam // 7829
etad deva yaśaskaraṃ narapateryat taskare nigraho dīrghaṃ jīva yathāparādhamadhuraṃ daṇḍaṃ jagatyāvahan / yenāyaṃ paripanthipārthivavadhūsindūracauras tvayā baddhaśca pratidaṇḍabhairavakarī kṣiptaśca kārāgṛhe // 7830
etad dhanañjayo vācyo nityodyukto vṛkodaraḥ / yadarthaṃ kṣatriyā sūte tasya kālo'yamāgataḥ // 7831
etaddhi paramaṃ nāryāḥ kāryaṃ loke sanātanam / prāṇānapi parityajya yad bhartṛhitamācaret // 7832
etad babhrukacānukārikiraṇaṃ rājadruho'hnaḥ śiraś- chedābhaṃ viyataḥ pratīci nipatatyabdhau ravermaṇḍalam / eṣāpi dyuramā priyānugamanaṃ proddāmakāṣṭhotthite saṃdhyāgnau vinidhāya tārakamiṣājjātāsthiśeṣasthitiḥ // 7833
etad buddhimaśeṣāṇāṃ sattvamātanya yogavit / parityajati samprāpya buddhisaukṣmyamanuttamam // 7834
etadbhītārinārī giribilavigaladvāsarā niḥsarantī svakrīḍāhaṃsamohagrahilaśiśubhṛśaprārthi tonnidracandrā / ākrandad bhūri yattannayanajalamilaccandrahaṃsānubimba- pratyāsattiprahṛṣyattanayavihasitairāśvasīn nyaśvasīcca // 7835
etad bhīmaparākrameṇa racitaṃ saṃsārasāraṃ saraḥ pāthonāthakathāpahastanakalāvaicakṣaṇe dīkṣitam / yanmāhātmyavilokanādbhutarasāddhūtāmbaraśrī śiraḥ- srastaṃ kuṇḍalamambubimbitaravivyājena vidyotate // 7836
etadbhūṣaṇakauśalaṃ tava tanau paśyet tadā mādhavo rādhe tatsavidhe hi cetasicale ced dhairyamādhāsyati / itthaṃ jalpati śilpakāriṇi jane tasyāḥ smarantyā hariṃ sadyaḥ svedasarid vyalampadamalaṃ patrāvalīmaṇḍalam // 7837
etadyaśaḥkṣīradhipūragāhi patatyagādhe vacanaṃ kavīnām / etadguṇānāṃ gaṇanāṅkapātaḥ pratyarthikīrtīḥ khaṭikāḥ kṣiṇoti // 7838
etad rahasyaṃ paramam etacca paramaṃ padam / eṣā gatirviraktānām eṣo'sau paramaḥ śivaḥ // 7839
etad vidanto vidvāṃso brāhmaṇā brahmavādinaḥ / na rājñaḥ pratigṛhṇanti pretya śreyo'bhikāṅkṣiṇaḥ // 7840
etad vidvān maduditaṃ jñānavijñānanaipuṇam / na nindati na ca stauti loke carati sūryavat // 7841
etad vidhānamātiṣṭhed arogaḥ pṛthivīpatiḥ / asvasthaḥ sarvametat tu bhṛtyeṣu viniyojayet // 7842
etad vibhāti caramācalacūḍacumbi- hiṇḍīrapiṇḍaruciśītamarīcibimbam / ujjvālitasya rajanīṃ madanānalasya dhūmaṃ dadhat prakaṭalāñchanakaitavena // 7843
etad vyomavanīvarāhavalayaṃ viśvaikavīrasmara- skandhāvāramadāndhasindhurakulaṃ śyāmāvadhūkaiśikam / cakṣuṣyāñjanavastu ghūkasadasāṃ viśliṣṭacakrāhvaya- stomāntargatadhūmaketanamahādhūmyā tamas tāryate // 7844
etannarendravṛṣabha kṣapayā vrajantyā saṃropaṇārthamiva gopitamambujeṣu / udghāṭayatyayamaśītakaraḥ karaughaiḥ padmākarāt timirabījamivālivṛndam // 7845
etanmandavipakvatindukaphalaśyāmodarāpāṇḍara- prāntaṃ hanta pulindasundarakarasparśakṣamaṃ labhyate / tat pallīpatiputri kuñjarakulaṃ kumbhābhayābhyarthanā- dīnaṃ tvāmanunāthate kucayugaṃ patrāvṛtaṃ mā kṛthāḥ // 7846
etanmayamiva jātaṃ nipatitamasyāṃ mano nūnam / nāyātyapi yadupāyāt kathamapi kāyāt kuraṅganayanāyāḥ // 7847
etanmānini mānasaṃ surasaro nirlūnahemāmbujaṃ pārvatyā priyapūjanārthamamuto gaṅgāsarinnirgatā / asmāc citraśikhaṇḍibhiśca parame parvaṇyupādīyate snānottīrṇavṛṣāṅkabhasmarajasāṃ saṅgāt pavitraṃ payaḥ // 7848
etanmālavamaṇḍalaṃ vijayate saujanyaratnāṅkuraiḥ saṃpadvibhramadhāmabhiḥ kimaparaṃ śṛṅgārasārairjanaiḥ / yatrāruhya vicitracitravalabhīrlīlāśilāsadmanāṃ nīyante jaladodayeṣu divasāḥ kāntāsakhaiḥ kāmibhiḥ // 7849
etanmukhaṃ priyāyāḥ śaśinaṃ jitvā kapolayoḥ kāntyā / tāpānuraktamadhunā kamalaṃ dhruvamīhate jetum // 7850
etallocanamutpalabhramavaśāt padmabhramādānanaṃ bhrāntyā bimbaphalasya cājani dadhadvāmādharo vedhasā / tasyāḥ satyamanaṅgavibhramabhuvaḥ pratyaṅgamāsaṅginī bhrāntirviśvasṛjo'pi yatra kiyatī tatrāsmadādermatiḥ // 7851
etasmāj jaladherjalasya kaṇikāḥ kāścid gṛhītvā tataḥ pāthodāḥ paripūrayanti jagatīṃ ruddhāmbarā vāribhiḥ / asmān mandarakūṭakoṭighaṭanābhītibhramattārakāṃ prāpyaikāṃ jalamānuṣīṃ tribhuvane śrīmānabhūdacyutaḥ // 7852
etasmāt kathamindrajālamaparaṃ strīgarbhavāso'sthiraṃ retaḥ ścyotati mastamastakapadāvirbhūtanānāṅkuram / paryāyeṇa śiśutvayauvanajarāveṣairaśeṣairvṛtaṃ paśyatyatti śṛṇoti jighrati muhurnidrāti jāgarti ca // 7853
etasmāt paramānandāc śuddhacinmātrarūpiṇaḥ / jīvaḥ saṃjāyate pūrvaṃ tasmāc cittaṃ tato jagat // 7854
etasmāt sarasaścirāya calitaṃ cakreṇa cetasvatā nīrakṣīraparīkṣakeṇa sudhiyā haṃsena hā nirgatam / niryātaṃ nibhṛtaṃ kaladhvanikṛtā kāraṇḍavena kvacit sārdhaṃ kena karotu sārasayuvā saṃbhāṣaṇaṃ savyathaḥ // 7855
etasmādamṛtaṃ suraiḥ śatamakhenoccaiḥśravāḥ sadguṇaḥ kṛṣṇenādbhutavikramaikavasatirlakṣmīḥ samāsāditā / ityādi pracurāḥ purātanakathāḥ sarvebhya eva śrutā asmābhistu na dṛṣṭamatra jaladhau miṣṭaṃ payo'pi kvacit // 7856
etasmād viramendriyārthagahanādāyāsakādāśrayāc śreyomārgamaśeṣaduḥkhaśamanavyāpāradakṣaṃ kṣaṇāt / śāntaṃ bhāvamupaihi saṃtyaja nijāṃ kallolalolāṃ gatiṃ mā bhūyo bhaja bhaṅgurāṃ bhavaratiṃ cetaḥ prasīdādhunā // 7857
etasmān māṃ kuśalinamabhijñānadānād viditvā mā kaulīnādasitanayane mayyaviśvāsinī bhūḥ / snehānāhuḥ kimapi virahe hrāsinas te hyabhogād iṣṭe vastunyupacitarasāḥ premarāśībhavanti // 7858
etasmin kusume svabhāvamahati prāyo mahīyaḥ phalaṃ ramyaṃ svādu sugandhi śītalamalaṃ prāptavyamityāśayā / śālmalyāḥ paripākakālakalanābodhena kīraḥ sthito yāvat tatpuṭasaṃdhinirgatapatattūlaṃ phalāt paśyati // 7859
etasmin ghanacandanārdravapuṣo nidrākaṣāyekṣaṇā līlālolamṛdūllasadbhujalatāvyājṛmbhamāṇ ā muhuḥ / nirgacchanti śanairahaḥpariṇatau mandā latāmandirāt svedāmbhaḥkaṇadanturastanataṭābhogāḥ kuraṅgīdṛśaḥ // 7860
etasmin ghanabaddhasampadi vanotsaṅge navāptoṣmabhiḥ svacchandaṃ gamitaḥ sukhena katibhiḥ kālo na dantāvalaiḥ / dhig jāto'si tadātra dagdhasamaye dantinyadā nodakaṃ no vṛkṣā na tṛṇāni kevalamayaṃ dāvānalaḥ krīḍati // 7861
etasmin dākṣiṇāśānilacalitalatālīnamattālimāl ā- pakṣakṣobhāvadhūtacyutabahalarajohlādihṛdye vasante / premasvedārdrabāhuślathavalayaraṇatprauḍhasīmantinīnāṃ mandaḥ kaṇṭhagraho'pi glapayati hṛdayaṃ kiṃ punarviprayogaḥ // 7862
etasmin divasasya madhyasamaye vāto'pi caṇḍātapa- trāseneva na saṃcaratyahimagorbimbe lalāṭaṃtape / kiṃ cānyatparitaptadhūliluṭhanaploṣāsahatvādiva cchāyā dūragatāpi bhūruhatale vyāvartya saṃlīyate // 7863
etasminnadhikapayaḥśriyaṃ vahantyaḥ saṃkṣobhaṃ pavanabhuvā javena nītāḥ / vālmīkerarahitarāmalakṣmaṇānāṃ sādharmyaṃ dadhati girāṃ mahāsarasyaḥ // 7864
etasminnavadātakāntini kucadvandve kuraṅgīdṛśaḥ saṃkrāntapratibimbamaindavamidaṃ dvedhā vibhaktaṃ vapuḥ / ānandottaralasya puṣpadhanuṣas tatkālanṛtyotsava- prāptiprodyatakāṃsyatālayugalaprāyaṃ samālokyate // 7865
etasmin madakalamallikākṣapakṣa- vyādhūtasphuradurudaṇḍapuṇḍarīkāḥ / bāṣpāmbhaḥparipatanodgamāntarāle dṛśyantāmavirahitaśriyo vibhāgāḥ // 7866
etasmin madajarjarairupacite kambūravāḍambaraiḥ staimityaṃ manaso diśatyanibhṛtaṃ dhārārave mūrcchati / utsaṅge kakubho nidhāya rasitairambhomucāṃ ghorayan manye mudritacandrasūryanayanaṃ vyomāpi nidrāyate // 7867
etasmin marumaṇḍale paricalatkallolakolāhala- krīḍatkaṅkamapaṅkamaṅkavilasanniḥśaṅkamatsy avrajam / kenedaṃ vikasatkuśeśayakuṭīkoṇakvaṇatṣaṭpadaṃ śreṇiprīṇitapānthamujjvalajalaṃ cakre viśālaṃ saraḥ // 7868
etasmin mṛgayāṃ gate'pi dhanuṣā bāṇe samāropite'py ākarṇāntagate'pi muṣṭivigate'pyenāṅgalagne'pi ca / na trastaṃ na palāyitaṃ na calitaṃ notkaṇṭhitaṃ notplutaṃ mṛgyā yad vaśinaṃ karoti dayitaṃ kāmo'yamityāśayā // 7869
etasmin vanamārgabhūparisare saundaryamudrāṅkitaḥ prodyadbhiḥ phalapatrapuṣpanivahaiś cūtaḥ sa ekaḥ param / yaṃ vīkṣya smitavaktramudgatamahāsaṃtoṣamullāsita- sphārotkaṇṭhamakuṇṭhitakramamamī dhāvanti pānthavrajāḥ // 7870
etasmin vijane vane'tanutarucchannāvakāśe sukhaṃ tiṣṭhāmīti tava dviṣāmadhipatiryāvad vidhatte matim / tāvat tatra nipātitaṃ bhuvi bhavannāmāṅkasellāhataṃ dṛṣṭvā kesariṇaḥ karaṅkamasamatrāso muhurmurcchati // 7871
etasmin vipine mayā balavatā nājñāpitāḥ ke mṛgāḥ kasmai vā na phalaṃ vikīrṇamucitaṃ roṣasya toṣasya ca / so'haṃ mūṣakamadya bandhanaguṇacchedārthamabhyarthaye nāsthāṃ so'pi karoti dagdhahṛdayaṃ dvedhā na kiṃ bhidyate // 7872
etasmin vipule plavaṃgamakule jāto guṇairagraṇīr ekaḥ kvāpi kapiḥ sa ko'pi marutāṃ vandyo marunnandanaḥ / keliprāṅgaṇavāpikāvadabhavad yasyāmbhasāṃ bhartari drākkallolavikārakalpitajagatkampe'pi jhampārasaḥ // 7873
etasmin sarasi prasannapayasi prāṇatruṭattālunā kiṃkolāhalaḍambareṇa khalu re maṇḍūka mūkībhava / unmīlannayanāvalīdalacalallakṣmīraṇannūpura- vyāhāraprativādinaḥ pratidinaṃ preṣanti haṃsasvanāḥ // 7874
etasmin sahasā vasantasamaye prāṇeśa deśāntaraṃ gantuṃ tvaṃ yatase tathāpi na bhayaṃ tāpāt prapadye'dhunā / yasmāt kairavasārasaurabhamuṣā sākaṃ sarovāyunā cāndrī dikṣu vijṛmbhate rajaniṣu svacchā mayūkhacchaṭā // 7875
etasmin sutanu latāgṛhe'tiramyaṃ mālatyāḥ kusumamanācitaṃ pareṇa / ityuktvā mṛdukarapallavaṃ gṛhītvā mugdhākṣīṃ rahasi nināya ko'pi dhūrtaḥ // 7876
etasya kalāmekām amṛtamayūkhasya pārvatīramaṇaḥ / varṇāvalimiva vahati pratimāsaṃ ghaṭyamānasya // 7877
etasya jāṅgulika nārpaya mantradarpād āsye nijāṅgulimayaṃ khalu ko'pi sarpaḥ / atraiva yasya viṣameṇa viṣeṇa dagdhās te tvādṛśā nirasavaḥ patitāḥ sahasram // 7878
etasya rahasi vakṣasi sarasijapattreṇa tāḍitasyāpi / dayitasya vīkṣya hasitaṃ priyasakhi hasitaṃ mamāpyāsīt // 7879
etasya veśmani kalāvati hālikasya durddaivavaibhavavaśāt patitāsi tanvi / tadvārikumbhavahanāya karīṣakṛtyai cāturyamarjaya vaśīkaraṇāya bhartuḥ // 7880
etasya sāvanibhujaḥ kularājadhānī kāśī bhavottaraṇadharmatariḥ smarāreḥ / yāmāgatā duritapūritacetaso'pi pāpaṃ nirasya cirajaṃ virajībhavanti // 7881
etasyāṃ rativallabhakṣitipateḥ krīḍāsarasyāṃ śanaiḥ saṃśoṣaṃ nayatīha śaiśavavadhūs tāruṇyatigmadyutiḥ / antaḥsthāpi yathā yathā kucataṭī dhatte'ntarāyadvayaṃ laulyaṃ hanti tathā tathāvidhajale dṛkpīnamīnāvaliḥ // 7882
etasyāḥ karikumbhasaṃnibhakucaprāgbhārapṛṣṭhe luṭhad- guñjāgarbhagajendramauktikasaraśreṇīmanohāriṇi / dūrādetya taraṅga eṣa patito vegād vilīnaḥ kathaṃ ko vānyo'pi vilīyate na sarasaḥ sīmantinīsaṃgame // 7883
etasyāḥ stanapadmakorakayugaṃ yasyānanendoḥ sita- jyotsnābhirna bhajatyado mṛgadṛśaḥ śaṅke vikāsaṃ punaḥ / tasmiṃl locanapaṅkajaṃ vikasitaṃ bhrūbhṛṅgasaṃsevitaṃ svānte saṃśayamātanoti sutarāmetan mamaivāsakṛt // 7884
etasyāḥ stanabhārabhaṅguramuraḥ kīrṇā nitambasthalī madhyaṃ majjati nābhigartapatitaṃ nābhyañcalaṃ cumbati / dhairyaṃ dhehi manaḥkuraṅga purato romāvalī vāgurā etad bhrāntigatāgatavyasaninaḥ kiṃ vā vidheyaṃ vidhe // 7885
etasyā virahajvaraḥ karatalasparśaiḥ parīkṣyo na yaḥ snigdhenāpi janena dāhabhayataḥ prasthaṃpacaḥ pāthasām / niḥśaktīkṛtacandanauṣadhividhāvasmiṃś camatkāriṇo lājasphoṭamamī sphuṭanti maṇayo viśve'pi hārasrajām // 7886
etasyonnatasarvakarmakṛtinas trailokyacūḍāmaṇeḥ śaṃbhubrahmapuraṃdaraprabhṛtayaḥ stutyai na śaktā yadi / devaḥ pannaganāyako bhagavatī vāṇī svayaṃ cej jaḍā saindaryasya nirūpaṇe vada kathaṃ śakto bhaven mānavaḥ // 7887
etāṃ navāmbudharakāntimudīkṣya veṇīm eṇīdṛśo yadi vadanti vadantu nāma / brūmo vayaṃ mukhasudhāṃśusudhābhilāṣād abhyāgatāṃ bhujaginīṃ maṇimudvahantīm // 7888
etāṃ paśya puraḥsthalīmiha kila krīḍākirāto haraḥ kodaṇḍena kirīṭinā sarabhasaṃ cūḍāntare tāḍitaḥ / ityākarṇya kathādbhutaṃ himanidhāvadrau subhadrāpater mandaṃ mandamakāri yena nijayordordaṇḍayormaṇḍanam // 7889
etāṃ vilokaya tanūdari tāmraparṇīm ambhonidhau vivṛtaśuktipuṭoddhṛtāni / yasyāḥ payāṃsi pariṇāhiṣu hāramūrtyā vāmabhruvāṃ pariṇamanti payodhareṣu // 7890
etāṃś chinadmi yadi tanmama jīvitena śaṇḍhasya kiṃ nu yadi santvatha gopateḥ kim / āse prasārya yadi tajjanatā hasanti bhārairguṇaiśca vṛṣaṇaiśca halā śramo me // 7891
etāṃs te bhramaraughanīlakuṭilān badhnāmi kiṃ kuntalān kiṃ nyasyāmi madhūkapāṇḍumadhure gaṇḍe'tra patrāvalīm / kiṃ cāsmin vyapanīya bandhanamidaṃ paṅkeruhāṇāṃ dalat- koṣaśrīmuṣi sarvacittahariṇasyāropayāmi stane // 7892
etāḥ karotpīḍitavāridhārā darpāt sakhībhirvadaneṣu siktāḥ / vakretarāgrairalakais taruṇyaś cūrṇāruṇān vārilavān vamanti // 7893
udbandhakeśaścyutapattralekho viśleṣimuktāphalapattraveṣṭaḥ / manojña eva pramadāmukhānām ambhovihārākulito'pi veṣaḥ // 7894
etāḥ kānapi maṇḍayanti puruṣān nānāvidhairbhūṣaṇair etāḥ kānapi vañcayanti ca janān mithyāvacobhiḥ punaḥ / etā vai ramayanti kānapi varān bhāvairmanojotkaṭaiḥ svānta bhrānta karoṣi kiṃ bata mudhā nārīṣu hārdaṃ hi tat // 7895
etāḥ paṅkilakūlarūḍhanaladastambakvaṇatkambavaḥ krīḍatkarkaṭacakravālavidalajjambālatoyāvilāḥ / hṛllekhaṃ janayantyanūpasaritāmuttuṇḍagaṇḍūpado- tkīrṇaklinnamṛdo nadasthapuṭitaprāntās taṭībhūmayaḥ // 7896
etāḥ praphullakamalotpalavaktranetrā gopāṅganāḥ kanakacampakapuṣpagaurāḥ / nānāvirāgavasanā madhurapralāpāḥ krīḍanti vanyakusumākulakeśahastāḥ // 7897
etāḥ śārdūlahelādalitamṛgakulavyaktaraktābhiṣikta- kṣmāpīṭhāsvādalubdhasphuṭatarakalahasphāraph eraṇḍacaṇḍāḥ / vellannirmokavallīvalayanigaḍitānokahakroḍanīḍa- krīḍanniḥśūkaghūkavyatikaramukharā bhūmayo bhīṣayanti // 7898
etāḥ saṃprati garbhagauravabharād rājño'varodhāṅganāḥ kāntāreṣu palāyituṃ bata kathaṃ padbhyāṃ bhaveyuḥ kṣamāḥ / itthaṃ cetasi saṃvibhāvya sadayaṃ vaikuṇṭhakaṇṭhīrava tvannādāvalibhiḥ sakhībhiriva kiṃ tadgarbhapātaḥ kṛtaḥ // 7899
etāḥ satyavihīnā dhanalavalīnāḥ sukhakṣaṇādhīnāḥ / veśyā viśanti hṛdayaṃ mukhamadhurā nirvicārāṇām // 7900
etāḥ sutanu mukhaṃ te sakhyaḥ paśyanti hemakūṭagatāḥ / pratyāgataprasādaṃ candramivopaplavān muktam // 7901
etāḥsthānaparigraheṇa śivayoratyantakāntaśriyaḥ prāleyācalamekhalāvanabhuvaḥ puṣṇanti netrotsavam / vyāvalgadbalavairivāraṇavarapratyagradantāhati- śvabhraprasravadabhrasindhusavanaprasnigdhadevadrumāḥ // 7902
etāḥ svārthaparā nāryaḥ kevalaṃ svasukhe ratāḥ / na tāsāṃ vallabho yasmāt svasuto'pi sukhaṃ vinā // 7903
etā guruśroṇipayodharatvād ātmānamudvoḍhumaśaknuvatyaḥ / gāḍhāṅgadairbāhubhirapsu bālāḥ kleśottaraṃ rāgavaśāt plavante // 7904
etādṛśe kaliyuge'pi śateṣu kaścij jātādaro jagati yaḥ śrutimārga eva / yat kiṃcidācaratu pātramasau stutīnāṃ ślāghyaṃ mitāpamapi kiṃ na marau saraścet // 7905
etāni kratupṛṣṭhavediviluṭhadviprāṇi vātapramī- cchannopāntatarūṇi paśya dadhate puṇyāśramāṇi śriyam / yānyutkṣipya manaḥ parāñcati paraṃ nārāyaṇārādhana- śraddhāmoditamekadaiva dhanikadvāre ca dāreṣu ca // 7906
etāni tāni navayauvanagarhitāni miṣṭānnapānaśayanāsanalālitāni / hārārdhahāramaṇimaṇḍitabhūṣaṇāni bhūmau patanti viluṭhanti kalevarāṇi // 7907
etāni tāni haranetraśikhiprabandha- dagdhasmaravraṇavināśarasāyanāni / keṣāṃ na vismayakarāṇi nitambinīnāṃ viśvapriyāṇi nayanārdhavilokitāni // 7908
etāni tānyāpatitāni kāle bhāgyakṣayān niṣphalamudyamāni / turaṅgamasyeva raṇe nivṛtte nīrājanākautukamaṅgalāni // 7909
etāni niḥsahatanorasamañjasāni śūnyaṃ manaḥ piśunayanti gatāgatāni / ete ca tīrataravaḥ prathayanti tāpam ālambitojjhitapariglapitaiḥ pravālaiḥ // 7910
etāni bāladhavala pravihāya kāmaṃ goṣṭhāṅgaṇe taralatarṇakaceṣṭitāni / skandhaṃ nidhehi dhuri pūrvadhurīṇamukto netavyatāmupagato'sti tavaiṣa bhāraḥ // 7911
etāni mama padyāni paṭhitvā yaḥ sabhāṃ gataḥ / sa sadā pūjyate rājñā saddharmo nṛgaṇairiva // 7912
etāni viṃśatipadāny ācariṣyati yo naraḥ / sa jeṣyati ripūn sarvān kalyāṇaśca bhaviṣyati // 7913
etā niṣiktarajatadravasaṃnikāśā dhārā javena patitā jaladodarebhyaḥ / vidyut pradīpaśikhayā kṣaṇanaṣṭadṛṣṭāś chinnā ivāmbarapaṭasya daśāḥ patanti // 7914
etāni sarvadā tasya na jāyante tataḥ param / strīsaṅgaṃ varjayed yatnād binduṃ rakṣet prayatnataḥ / āyuḥkṣayo bindunāśād asāmarthyaṃ ca jāyate // 7915
etān guṇāṃs tāta mahānubhāvān eko guṇaḥ saṃśrayate prasahya / rājā yadā satkurute manuṣyaṃ sarvān guṇāneṣa guṇo'tibhāti // 7916
etānyanigṛhītāni vyāpādayitumapyalam / avidheyā ivādāntā hayāḥ pathi kusārathim // 7917
etānyavantīśvarapārijāta- jātāni tārāpatipāṇḍurāṇi / saṃpratyahaṃ paśyata digvadhūnāṃ yaśaḥprasūnānyavataṃsayāmi // 7918
etānyahāni kila cātakaśāvakena nītāni kaṇṭhakuharasthitajīvitena / tasyārthino jalada pūraya vāñchitāni mā bhūt tvadekaśaraṇasya bata pramādaḥ // 7919
etānyeva tu bandhāya sapta sūkṣmāṇi sarvadā / bhūrādīnāṃ virāgo'tra saṃbhaved yastu muktaye // 7920
etā yāḥ prekṣase lakṣmīś chattracāmaracañcalāḥ / svapna eṣa mahābuddhe dināni trīṇi pañca ca // 7921
etā rāvaṇajīmūtād bāṇadhārā viniḥsṛtāḥ / vibhānti rāmamāsādya vāridhārā vaṣaṃ yathā // 7922
etāvacchakyamasmābhir vaktuṃ tvaṃ guṇavāniti / ratnākarasya ratnaughaparicchede tu ke vayam // 7923
etāvaj janmasāphalyaṃ dehināmiha dehiṣu / prāṇairarthairdhiyā vācā śreya evācaret sadā // 7924
etāvaj janmasāphalyaṃ yadanāyattavṛttitā / ye parādhīnatāṃ yātās te vai jīvanti ke mṛtāḥ // 7925
etāvatā nanvanumeyaśobhi kāñcīguṇasthānamaninditāyāḥ / āropitaṃ yad giriśena paścād ananyanārīkamanīyamaṅkam // 7926
etāvataiva kāryeṇa manyadhvaṃ no kṛtārthatām / kartavyānāṃ parā kāṣṭhā nedānīṃ vidyate khalu // 7927
etāvat sarasi saroruhasya kṛtyaṃ bhittvāmbhaḥ sapadi bahirvinirgataṃ yat / saurabhyaṃ vikasanamindirānivāsas tat sarvaṃ dinakarakṛtyamāmananti // 7928
etāvadeva paryāptaṃ bhikṣorekāntaśāyinaḥ / na tasya mriyate kaścin mriyate so'sya kasyacit // 7929
etāvadeva hi phalaṃ paryāptaṃ jñānasattvayuktasya / yadyāpatsu na muhyati nābhyudaye vismito bhavati // 7930
etāvantaṃ samayamanayaḥ kesarotsaṅgaraṅgī hṛdbhṛṅgīnāṃ satatamaharas tvaṃ saraḥsaṃcareṣu / daivādasmin madhupa nipatan kānane ketakīnām etāṃ dīnāmanubhava daśāṃ kīlitaḥ kaṇṭakeṣu // 7931
etāvānavyayo dharmaḥ puṇyaślokairupāsitaḥ / yo bhūtaśokaharṣābhyām ātmā śocati hṛṣyati // 7932
etāvāneva puruṣaḥ kṛtaṃ yasmin na naśyati / yāvacca kuryādanyo'sya kuryād bahuguṇaṃ tataḥ // 7933
etāvāneva puruṣo yajjāyātmā prajeti ha / viprāḥ prāhus tathā caitad yo bhartā sā smṛtāṅganā // 7934
etāvāneva puruṣo yadamarṣī yadakṣamī / kṣamavān niramarṣaśca naiva strī na punaḥ punaḥ // 7935
etāś catuṣṭayakalā dvātriṃśat kramadhṛtāḥ samastā vā / saṃsāravañcakānāṃ vidyā vidyāvatāmeva // 7936
etāś candrodaye'sminnaviralamuśalotkṣepadolāyamāna- snigdhaśyāmāgrapīnastanakalasanamatkaṇṭhanālāgraramyāḥ / udvelladbāhuvallīpracalitavalayaśreṇayaḥ pāmarāṇāṃ gehinyo dīrghagītidhvanijanitasukhās taṇḍulān kaṇḍayanti // 7937
etāś caladvalayasaṃhatimekhalottha- jhaṃkāranūpuraravāhṛtarājahaṃsyaḥ / kurvanti kasya na mano vivaśaṃ taruṇyo vitrastamugdhahariṇīsadṛśākṣipātaiḥ // 7938
etāsu ketakilatāsu vikāsinīṣu saubhāgyamadbhutataraṃ bhavatī bibharti / yatkaṇṭakairvyathitamātmavapurna jānaṃs tvāmeva sevitumupakramate dvirephaḥ // 7939
etās tā divasāntabhāskaradṛśo dhāvanti paurāṅganāḥ skandhapraskhaladaṃśukāñcaladhṛtivyāsaṅgabaddhādarāḥ / prātaryātakṛṣīvalāgamabhiyā protplutya vartmacchido haṭṭakrītapadārthamūlyakalanavyagrāṅguligranthayaḥ // 7940
etās tā malayopakaṇṭhasaritāmeṇākṣi rodhobhuvaś cāpābhyāsaniketanaṃ bhagavataḥ preyo manojanmanaḥ / yāsu śyāmaniśāsu pītatamaso muktāmayīś candrikāḥ pīyante vivṛtordhvacañcu vicalatkaṇṭhaṃ cakorāṅganāḥ // 7941
etāstu nirghṛṇatvena nirdayatvena nityaśaḥ / viśeṣāj jāḍyakṛtyena dūṣayanti kulatrayam // 7942
etā hasanti ca rudanti ca kāryahetor viśvāsayanti ca paraṃ na ca viśvasanti / tasmān nareṇa kulaśīlasamanvitena nāryaḥ śmaśānaghaṭikā iva varjanīyāḥ // 7943
ete karburitātapās tata itaḥ saṃjāyamānāmbuda- cchedaiḥ saṃprati ketakīdalamiladdarbhātitheyodayāḥ / grāmāntodgataśālibījayavasāśleṣaprahṛṣyanmano- govāhāyatagītigarbhitadiśo ramyāḥ sakhe vāsarāḥ // 7944
ete kiṃ nanu satyameva taravaś cañcatprasūnotkarāḥ kiṃ vā kānanavāṭikeyamanaghāyasyāmamī kokilāḥ / citraṃ kutra tirohitā marudharā sā yatra me pattanaṃ nānānirjharavaibhavaṃ kuta idaṃ sadyaḥ samunmīlitam // 7945
ete kūrcakacāḥ sakaṅkaṇaraṇatkarṇāṭasīmantinī- hastākarṣaṇalālitāḥ pratidinaṃ prāptāḥ parāmunnatim / te'mī saṃprati pāpināpitakarabhrāmyatkṣuraprānana- kṣuṇṇāḥ kṣoṇitale patanti paritaḥ kḷptāparādhā iva // 7946
ete ketakadhūlidhūsararucaḥ śītadyuteraṃśavaḥ prāptāḥ saṃprati paścimasya jaladhestīraṃ jarājarjarāḥ / apyete vikasatsaroruhavanīdṛkpātasaṃbhāvitāḥ prācīrāgamudīrayanti taraṇes tāruṇyabhājaḥ karāḥ // 7947
ete ketakasūcisaurabhajuṣaḥ paurapragalbhāṅganā- vyālolālakavallarīvilulanavyājopabhuktānanāḥ / kiṃconnidrakadambakuḍmalakuṭīdhūlīluṭhatṣaṭpada- vyūhavyāhṛtihāriṇo virahiṇaḥ karṣanti varṣānilāḥ // 7948
ete'kṣṇorjanayanti kāmavirujaṃ sītāviyoge ghanā vātāḥ śīkariṇo'pi lakṣmaṇa dṛḍhaṃ saṃtāpayantyeva mām / itthaṃ vṛddhaparaṃparāpariṇatairyasmin vacobhirmunīn adyāpyunmanayanti kānanaśukāḥ so'yaṃ girirmālyavān // 7949
ete candraśilāsamuccayamayāś candrātapaprasphurat- sarvāṅgīṇapayaḥpravṛttasarito jhātkurvate parvatāḥ / yeṣāmunmadajāgarūkaśikhini prasthe namerusthitāḥ śyāmā meghagabhīragadgadagiraḥ krandanti koyaṣṭayaḥ // 7950
ete cāṃśakalāḥ puṃsaḥ kṛṣṇastu bhagavān svayam / indrārivyākulaṃ lokaṃ mṛḍayanti yuge yuge // 7951
ete cānye ca bahavaḥ prayogāḥ pāradārikāḥ / deśe deśe pravartante rājabhiḥ saṃpravartitāḥ // 7952
na tvevaitān prayuñjīta rājā lokahite rataḥ / nigṛhītāriṣaḍvargas tathā vijayate mahīm // 7953
ete cānye ca bahavo doṣāḥ prādurbhavantyuta / nṛpatau mārdavopete harṣule ca yudhiṣṭhira // 7954
ete cāpīndratulyāḥ kṣitipatitanayā bhīmasenārjunādyāḥ śūrāḥ satyapratijñā dinakararucayaḥ keśavenopagūḍhāḥ / te dṛṣṭā pātrahastā jagati kṛpaṇavad bhaikṣacaryānuyātāḥ kaḥ śakto bhālapaṭṭe vidhikaralikhitāṃ karmarekhāṃ pramārṣṭum // 7955
ete cūtamahīruho'pyaviralairdhūmāyitāḥ ṣaṭpadair ete prajvalitāḥ sphuṭatkisalayodbhedairaśokadrumāḥ / ete kiṃśukaśākhino'pi malinairaṅgāritāḥ kuḍmalaiḥ kaṣṭaṃ viśramayāmi kutra nayane sarvatra vāmo vidhiḥ // 7956
ete jīrṇakulāyajālajaṭilāḥ pāṃsūtkarākarṣiṇaḥ śākhākampavihastaduḥsthavihagānākampayantas tarūn / helāndolitanartitojjhitahatavyāghaṭṭitonmūlita- protkṣiptabhramitaiḥ prapāpaṭalakaiḥ krīḍanti jhañjhānilāḥ // 7957
ete te girikūṭasaṃghaṭaśilāsaṃghaṭṭaśīrṇāmbhasaḥ preṅkhaccāmaracārusīkarakaṇasmerā darīnirjharāḥ / yatpāteṣu nikuñjakuñjaramukhabhraśyanmṛṇālāṅkura- grāsodgranthitaṭaṃ raṭanti paritaḥ kaṇṭhīravā bhairavam // 7958
ete te divasā viyogiguravaḥ pūrollasatsindhavo vindhyaśyāmapayodanīlanabhaso nīpārjunāmodinaḥ / āsannaprasavālasāṃ sahacarīmālokya nīḍārthinīṃ cañcuprāntakiliñjasaṃcayaparaḥ kāko'pi yeṣvākulaḥ // 7959
ete te divasās ta eva taravas tāśca pragalbhastriyas tac caivāmravanaṃ sakokilarutaṃ seyaṃ sacandrā niśā / vātaḥ so'pi ca dakṣiṇo dhṛtiharaḥ so'yaṃ vasantānilo hā tāruṇya vinā tvayādya sakalaṃ pālālabhārāyate // 7960
ete te duratikramakramamiladdharmormimarmacchidaḥ kādambena rajobhareṇa kakubho rundhanti jañjhānilāḥ / gāḍhārambhaniruddhanīradaghaṭāsaṃghaṭṭ anīlībhavad- vyomakroḍakaṭāhapātukapayoveṇīkaṇagrāhiṇaḥ // 7961
ete te purato marusthalabhuvaḥ proccaṇḍadāvānala- jvālālīḍhakaṭhorasūrakiraṇapluṣṭacchadāḥ śākhinaḥ / tānetānavadhīrya khinnavapuṣo duḥśīlajhañjhānila- krīḍābhirna payoda gantumucitaṃ velābhiṣiktadrumān // 7962
ete te malayādrikandarajuṣastacchākhiśākhāvalī- līlātāṇḍavasaṃpradānaguravaścetobhuvo bāndhavāḥ / cūtonmattamadhuvratapraṇayinīhuṅkārajhaṅkāriṇo hā kaṣṭaṃ prasaranti pānthayuvatījīvadruho vāyavaḥ // 7963
ete tvadvadanānukārirucayo rākāsudhāṃśvādayo nītvā te smaraṇaṃ dahanti bata māmantaḥsphurantyās tava / tvaṃ svāminyasi tajjahīhi jahi vā nedaṃ punaḥ sāṃprataṃ yatsvaspardhibhireva mardayasi māmetairjaghanyaiḥ priye // 7964
ete daridraśiśavas tanujīrṇakanthāṃ skandhe nidhāya malināṃ pulakākulāṅgāḥ / sūryasphuratkarakarambitabhittideśa- lābhāya śītasamaye kalimācaranti // 7965
etena baddhabalinā saṃkocamavāpya vṛddhadehena / yātaṃ hariṇeva mayā dvitrāṇi padāni kṛcchreṇa // 7966
ete nartitamaulayo guṇagaṇaprastāvanābhirmaṇer jāyantāṃ vaṇijo vayaṃ tu kanaka tvatkīrtivaitālikāḥ / te cāmlānamukhena hanta bhavatā dāhacchidā vedanām aṅgīkṛtya narendraśekharasukhāsīnāḥ kriyante yataḥ // 7967
ete nīvāravaprāḥ pṛthukusumasamitpārvataḥ kandaro'yaṃ devīyaṃ jahnuputrī sikatilaśayitaḥ śāntaniḥśaṅkaraṅkaḥ / kāntāre darbhadūrvācayaśucini vacaḥ smārtamāvartayanti brahmāṇo durvipākagrahagahanatayā yāminījāgarūkāḥ // 7968
ete nūtanacūtakorakaghanagrāsātirekībhavat- kaṇṭhadhvānajuṣo haranti hṛdayaṃ madhyevanaṃ kokilāḥ / yeṣāmakṣinibhena bhānti bhagavadbhūteśanetrānala- jvālājālakarālitāsamaśarāṅgārasphuliṅ gā ime // 7969
etenotkṛttakaṇṭhapratisubhaṭanaṭārabdhanāṭyādbhutānāṃ kaṣṭaṃ draṣṭaiva nābhūd bhuvi samarasamālokilokāspade'pi / aśvairasvairavegaiḥ kṛtakhurakhuralīmaṅkṣuvikṣudyamāna- kṣmāpṛṣṭhottiṣṭhadandhaṃkaraṇaraṇa dhurāreṇudhārāndhakārāt // 7970
ete pañcadaśānarthā hyarthamūlā matā nṛṇām / tasmādanarthamarthākhyaṃ śreyo'rthī dūratas tyajet // 7971
bhidyante bhrātaro dārāḥ pitaraḥ suhṛdas tathā / ekāsnigdhāḥ kākiṇinā sadyaḥ sarve'rayaḥ kṛtāḥ // 7972
arthenālpīyasā hyete saṃrabdhā dīptamanyavaḥ / tyajantyāśuspṛdho ghnanti sahasotsṛjya sauhṛdam // 7973
ete pallipurandhrinirbharajalakrīḍāhṛtāmbhaḥkaṇa- kṣodakṣālitalagnapānthavanitāniḥśvāsatīvr ātapāḥ / vānti svairavihārakuñjarakaracchidrodarāghūrṇana- prārabdhoccamṛdaṅganādamukharās tāpīnikuñjānilāḥ // 7974
ete pallīparivṛḍhavadhūprauḍhakandarpakeli- kliśyatpīnastanaparisarasvedasaṃpadvipakṣāḥ / vānti svairaṃ sarasi sarasi kroḍadaṃṣṭrāvimarda- truṭyadgundrāparimalaguṇagrāhiṇo gandhavāhāḥ // 7975
ete pāṭīravāṭīnavaviṭapanaṭīlāsyaśik ṣātidakṣā dolākhelatpuraṃdhrīśramajalakaṇikājālapātiprat ānāḥ / saurabhyādāpatadbhirmadhukarapaṭalaiḥ pṛṣṭhato'nuprayātāḥ kāmāgneḥ sphāradhāyyāḥ pathikakulavadhūbaddhavairāḥ samīrāḥ // 7976
ete puraḥ surabhikomalahomadhūma- lekhānipītanavapallavaśoṇimānaḥ / puṇyāśramāḥ śrutisamohitasāmagīti- sākūtaniścalakuraṅgakulāḥ sphuranti // 7977
ete praśastataravo dantadhāvanakarmaṇi / kaṇṭakikṣīravṛkṣotthadvādaśāṅgulam avraṇam // 7978
ete bahuvidhāḥ śokā vilāparudite tathā / varjanīyā hi dhīreṇa sarvāvasthāsu dhīmatā // 7979
ete mekalakanyakāpraṇayinaḥ pātālamūlaspṛśaḥ saṃtrāsaṃ janayanti vindhyabhidurā vārāṃ pravāhāḥ puraḥ / līlonmūlitanartitapratihatavyāvartitaprerita- tyaktasvīkṛtanihnutapracalitaproddhūtatīradrumāḥ // 7980
ete lakṣmaṇa jānakīvirahiṇaṃ māṃ khedayantyambudā marmāṇīva ca ghaṭṭayantyalamamī krūrāḥ kadambānilāḥ / itthaṃ vyāhṛtapūrvajanmaviraho yo rādhayā vīkṣitaḥ serṣyaṃ śaṅkitayā sa vaḥ sukhayatu svapnāyamāno hariḥ // 7981
ete vayaṃ tanudhanāḥ kṛpaṇeyamurvī dīnāḥ śataṃ mṛdu ca vistarayanti vācaḥ / tad bhrātaraḥ śakunipheravasārameyā ḍhaukadhvametadahaha sphuṭatu kṣaṇena // 7982
ete vayamamī dārāḥ kanyeyaṃ kulajīvitam / brūta yenātra vaḥ kāryam anāsthā bāhyavastuṣu // 7983
ete vaśyakaropāyā durjane niṣphalāḥ smṛtāḥ / tatsaṃnidhiṃ tyajet prājñaḥ śaktas taṃ daṇḍato jayet / chalabhūtais tu tadrūpair upāyairebhireva vā // 7984
ete vāmavilocanākucasakhaiḥ soḍhavyaśītārtayaḥ prāptāḥ paścimasaindhavasya marutaḥ premacchido vāsarāḥ / yatrāpāsya purāṇapaṅkajamayaṃ devaḥ saśṛṅgārabhūr ādatte navakundakuḍmalaśikhānirmāṇamanyad dhanuḥ // 7985
ete vārikaṇān kiranti puruṣān varṣanti nāmbhodharāḥ śailāḥ śādvalamudvamanti na vamantyete punarnāyakān / trailokye taravaḥ phalāni suvate naivārabhante janān dhātaḥ kātaramālapāmi kulaṭāhetos tvayā kiṃ kṛtam // 7986
ete vaiyākaraṇapaśavaḥ svīyamāyurvṛthaiva prājñaṃmanyāḥ śravaṇakaṭubhiḥ śabdajālaiḥ kṣipanti / śaśvatkāntādharamadhuratāvarṇanaṃ kurvatāṃ nas tvāśīrvādairiha sahṛdayāḥ pratyahaṃ vardhayante // 7987
ete vyomani śoṣayanti hariṇatrāsāc ciraṃ cīvare saṃdhyākarmavidhau kamaṇḍalumime paśyanti riktaṃ bhṛtam / bhikṣante ca phalānyamī karapuṭīpātreṇa cānokahān eṣāmarghavidhau ca saṃnidhigatāḥ puṣpyantyakāṇḍe latāḥ // 7988
ete śāradakaumudīkulabhuvaḥ kṣīrodadheḥ sodarāḥ śeṣāheḥ suhṛdo vinidrakumudaśreṇīmahaḥsrāviṇaḥ / śītāṃśoḥ sahapāṃśukhelanasakhāḥ svaḥsindhusaṃbandhinaḥ prāleyācalabandhavas tava guṇāḥ kairneha karṇārpitāḥ // 7989
eteṣāṃ navacakrāṇām ekaikaṃ dhyāyato muneḥ / siddhayo muktisahitāḥ karasthāḥ syurdine dine // 7990
eteṣāmanukūlo dakṣiṇadhṛṣṭau śaṭhaśceti / bhedacatuṣṭayameṣāṃ vadāmyudāharaṇamekaikam // 7991
eteṣu hā taruṇamārutadhūyamāna- dāvānalaiḥ kavaliteṣu mahīruheṣu / ambho na cej jalada muñcasi mā vimuñca vajraṃ punaḥ kṣipasi nirdaya kasya hetoḥ // 7992
ete saṃtatabhṛjyamānacaṇakāmodapradhānā manaḥ karṣyantyūṣarasaṃniveśajaraṭhacchāyāḥ sthalīgrāmakāḥ / tāruṇyātiśayāgrapāmaravadhūsollāsahastagraha- bhrāmyatpīvarayantrakaghvanirasadgambhīragehodarāḥ // 7993
ete saṃprati vaimanasyamaniśaṃ niḥśaṅkamātanvate kāntārasthalapadminīparimalairānanditendindirāḥ / unmīlatsahakārakānanataṭīvācālapuṃskokila- dhvānākarṇanakāṃdiśīkapathikāvaskandino vāsarāḥ // 7994
ete samullasadbhāso rājante kundakorakāḥ / śītabhītā latākundam āśritā iva tārakāḥ // 7995
ete snigdhatamā iti mā mā kṣudreṣu kuruta viśvāsam / siddhārthānāmeṣāṃ sneho'pyaśrūṇi pātayati // 7996
ete hi kāmakalitāḥ parimalalīnālivalayahuṃkāraiḥ / sūcitadānāḥ kariṇo badhyante kṣipramabalābhiḥ // 7997
ete hi guṇāḥ paṅkaja santo'pi na te prakāśamāyānti / yal lakṣmīvasates tava madhupairupabhujyate kośaḥ // 7998
ete hi jīvāś cidbhāvā bhave bhāvanayā hitāḥ / brahmaṇaḥ kalitākārāḥ sahasrāyutakoṭiśaḥ // 7999
ete hi dehadāhād virahā iva duḥsahā bhiṣajaḥ / grīṣmadivasā ivogrā bahutṛṣṇāḥ śoṣayantyeva // 8000
ete hi vidyudguṇabaddhakakṣā gajā ivānyonyamabhidravantaḥ / śakrājñayā vāridharāḥ sadhārā gāṃ rūpyarajjveva samuddharanti // 8001
ete hi samupāsīnā vihagā jalacāriṇaḥ / nāvagāhanti salilam apragalbhā ivāhavabh // 8002
etaiḥ piṣṭatamālavarṇakanibhairāliptamambhodharaiḥ saṃsaktairupavījitaṃ surabhibhiḥ śītaiḥ pradoṣānilaiḥ / eṣāmbhodasamāgamapraṇayinī svacchandamabhyāgatā raktā kāntamivāmbaraṃ priyatamā vidyut samāliṅgati // 8003
etairārdratamālapatramalinairāpītasūryaṃ nabho valmīkāḥ śaratāḍitā iva gajāḥ sīdanti dhārāhatāḥ / vidyut kāñcanadīpikeva racitā prāsādasaṃcāriṇī jyotsnā durbalabhartṛkeva vanitā protsārya meghairhṛtā // 8004
etaireva yadā gajendramalinairādhmātalambodarair garjadbhiḥ sataḍidbalākaśabalairmeghaiḥ saśalyaṃ manaḥ / tat kiṃ proṣitabhartṛvadhyapaṭaho hā hā hṛtāśo bakaḥ prāvṛṭ prāvṛḍiti bravīti śaṭhadhīḥ kṣāraṃ kṣate prakṣipan // 8005
etairjahnusutājalairayamunābhinnairalagnāñjanair nārīṇāṃ nayanairakardamalavāliptairmṛṇālāṅkuraiḥ / hārairasphuradindranīlataralaiḥ kundairalīnālibhir velladbhirbhuvanaṃ vibhūṣitamidaṃ śītadyuteraṃśubhiḥ // 8006
etairjātaiḥ kimiha bahubhirbhogibhiḥ kiṃ tu manye mānyaḥ ko'pi prabhavati jagatyekaśeṣaḥ sa śeṣaḥ / yasmin gaurīpṛthukucataṭīkuṅkumasthāsakāṅke yena sthāṇorurasi rahito hāravallīvilāsaḥ // 8007
etairdakṣiṇagandhavāhavalanaiḥ śrīkhaṇḍa kiṃ saurabhaṃ brūmas te parito madhuvratayuvā yenāyamānīyate / mākandādapahṛtya paṅkajavanāduddhūya kundodarād udbhrāmyaddvipagaṇḍamaṇḍalatalādākṛṣya hṛṣyanmanāḥ // 8008
etairyadi susnigdhair valmīkaiḥ parivṛtās tatas toyam / hastais tribhiruttarataś caturbhirardhena ca narasya // 8009
etairyadyad samādiṣṭaṃ śubhaṃ vā yadi vāśubham / kartavyaṃ niyataṃ bhītair apramattairbubhūṣubhiḥ // 8010
etau dvau daśakaṇṭhakaṇṭhakadalīkāntārakānticchida u vaidehīkucakumbhakuṅkumarajaḥsāndrāruṇāṅkāṅkitau / lokatrāṇavidhānasādhusavanaprārambhayūpau bhujau deyāstāmuruvikramau raghupateḥ śreyāṃsi bhūyāṃsi vaḥ // 8011
enaṃ vihāya tulasīvipinopakaṇṭhaṃ gopyaḥ paratra nayanāmbujamīlanāni / kurvantu kiṃtu tulasīdalanīlabhāsaṃ kā vā mukundamanuvindatu līnamasmin // 8012
enasānena tiryak syād ityādiḥ kā vibhīṣikā / rājilo'pi hi rājeva svaiḥ sukhī sukhahetubhiḥ // 8013
enāmamandamakarandavinidrabindu- saṃdohadohadapadaṃ nalinīṃ vimucya / he mugdha ṣaṭpada nirarthakarāgabhāji jātaṃ manas tava japākusume kimatra // 8014
ebhirjitairjitaṃ sarvaṃ sarutena mahātmanā / smṛtvā vivarjayedetān ṣaḍdoṣāṃśca mahīpatiḥ // 8015
ebhirdinais tu śiṣyāya guruḥ śastrāṇi dāpayet / saṃtarpya dānahomābhyāṃ surān vedavidhānataḥ // 8016
ebhirnāśitayogāstu sakalā devayonayaḥ / upasargairmahāghorair āvartante punaḥ punaḥ // 8017
eraṇḍapattraśayanā janayantī svedamalaghujaghanataṭā / dhūlipuṭīva milantī smarajvaraṃ harati halikavadhūḥ // 8018
eraṇḍabījapratimam aṅgaṃ yasmin pratīyate / mahiṣākhyaḥ sa vai khaḍgo nīlameghasamacchaviḥ // 8019
eraṇḍabhiṇḍārkanalaiḥ prabhūtairapi saṃbhṛtaiḥ / dārukṛtyaṃ yathā nāsti tathā nājñaiḥ prayojanam // 8020
elākaraṇaḍhekībhir vartanyā ḍūmaḍena ca / lambharāsaikatālībhiḥ śuddhasūḍo'ṣṭabhiḥ smṛtaḥ // 8021
evaṃ kadācin narakaṃ svargaṃ yonyantarāṇyapi / prayānti jīvā mohena mohitā bhavasaṃkaṭe // 8022
evaṃ karaṇasāmarthyāt saṃyamyātmānamātmanā / nayāpanayavid rājā kurvīta hitamātmanaḥ // 8023
evaṃ kartuṃ va vaktuṃ ca yo jānāti chalapriyaḥ / sa karotu sa yātvevaṃ kartuṃ bhoktuṃ nijaṃ hitam // 8024
evaṃ kukarma sarvasya phalatyātmani sarvadā / yo yad vapati bījaṃ hi labhate so'pi tatphalam // 8025
tasmāt paraviruddheṣu notsahante mahāśayāḥ / etaduttamasattvānāṃ vidhisiddhaṃ hi sadvratam // 8026
evaṃ kuryāt samudayaṃ vṛddhiṃ cāyasya darśayet / hrāsaṃ vyayasya ca prājñaḥ sādhayec ca viparyayam // 8027
evaṃgatasya mama sāṃpratametadarham atredamaupayikamitthamidaṃ ca sādhyam / asmin pramāṇamidamityapi boddhumamba śaktirna me bhuvanasākṣiṇi kiṃ karomi // 8028
evaṃ ca bhāṣate lokaś candanaṃ kila śītalam / putragātrasya saṃsparśaś candanādatiricyate // 8029
evaṃ cet sarasi svabhāvamahimā jāḍyaṃ kimetādṛśaṃ yasmādeva nisargataḥ saralatā kiṃ granthimattedṛśī / mūlaṃ cec śuci paṅkajaśrutiriyaṃ kasmād guṇā yadyamī kiṃ chidrāṇi sakhe mṛṇāla bhavatas tattvaṃ na manyāmahe // 8030
evaṃ ced vidhinā kṛto'syupakṛtau kasyāṃcidapyakṣamaḥ kāmaṃ mopakṛthās tatas tava maro vācyaṃ na dhīro bhava / kiṃ tvārān mṛgatṛṣṇayopajanayannambhomucāṃ vañcanāṃ premṇā karṣasi tarṣamūrchitadhiyo'pyanyānataḥ śocyase // 8031
evaṃ corānacorākhyān vaṇikkārukuśīlavān / bhikṣukān kuhakāṃścānyān vārayed deśapīḍanāt // 8032
evaṃ jaḍeṣu lokeṣu strīṣu mugdhāsu kā kathā / buddhihīnaprasādena jīvāmaḥ kevalaṃ vayam // 8033.1
evaṃ jarā hanti ca nirviśeṣaṃ smṛtiṃ ca rūpaṃ ca parākramaṃ ca / na caiva saṃvegamupaiti lokaḥ pratyakṣato'pīdṛśamīkṣamāṇaḥ // 8033.2
evaṃjñātvā narendreṇa bhṛtyāḥ kāryā vicakṣaṇāḥ / kulīnāḥ śauryasaṃpannāḥ śaktā bhaktāḥ kramāgatāḥ // 8034
evaṃjñātvā mahābhāgāḥ puruṣeṇa vijānatā / divā tat karma kartavyaṃ yena rātrau sukhaṃ svapet // 8035
evaṃ duravadhāryaiva gatiś cittasya yoṣitām / savairasyāvicārasya nīcaikābhimukhasya ca // 8036
evaṃ cātyaktaśīlānāṃ sasattvānāṃ jitakrudhām / tuṣṭyaivācintitā eva svayamāyānti saṃpadaḥ // 8037
evaṃ devopahāsyatvaṃ loke gacchantyabuddhayaḥ / labhante nārthasaṃsiddhiṃ pūjyante tu subuddhayaḥ // 8038
evaṃ dravyaṃ dvipavanaṃ setubandhamathākarān / rakṣet pūrvakṛtān rājā navāṃścābhipravartayet // 8039
evaṃ nareśa vanitāhṛdaye kadācit kūṭād ṛte vasati satyakathālavo'pi / tat sārthasādhyagamanāsu sadaiva tāsu śūnyāṭavīṣviva rameta na bhūtikāmaḥ // 8040
evaṃ na śaknuvantīha yat tat kartumaśeṣataḥ / yathāśakti na tasyāṃśam api kurvantyabuddhayaḥ // 8041
evaṃ niścitamabhyeti śubhameva śubhātmanām / evaṃ cātikramo nāma kleśāya mahatāmapi // 8042
aviśvāsāspadaṃ caiva strīṇāṃ spṛśati nāśayam / prāṇadānopakāro'pi kiṃ tāsāmanyaducyate // 8043
evaṃ nisargacapalā lalanā viveka- vairāgyadāyibahuduścaritaprabandhāḥ / sādhvī tu kācidapi tāsu kulaṃ viśālaṃ yālaṃkarotyabhinavā khamivendulekhā // 8044
evaṃ nihatya saṃgrāme duṣṭaśatruṃ madoddhatam / jayatūryaninādena harṣayan subhaṭān svakān // 8045
evaṃ nojjhati mūḍho'rthān yāvadarthaiḥ sa nojjhitaḥ // 8046
evaṃ paśuśca mūrkaśca nirvivekamatī samau // 8047
evaṃ putrāśca pautrāśca jñātayo bāndhavās tathā / teṣu sneho na kartavyo viprayogo hi tairdhruvam // 8048
evaṃ prajñaiva paramaṃ balaṃ na tu parākramaḥ / yatprabhāveṇa nihataḥ śaśakenāpi kesarī // 8049
evaṃ prayatnaṃ kurvīta yānaśayyāsanāśane / sthāne prasādhane caiva sarvālaṅkārakeṣu ca // 8050
evaṃ phalati sarvasya vidhiḥ sattvānusārataḥ / tat susattvo bhavet sattvahīnaṃ na vṛṇvate śriyaḥ // 8051
evaṃ bahu kṣapayati svalpasyārthe dhanāndhadhīḥ // 8052
evaṃ bahūnapi ripūn samarapravṛttān dveṣākulānagaṇitasvaparasvarūpān / eko'pyananyasamapauruṣabhagnasāra- darpajvarāñ jayati saṃyugamūrdhni dhīraḥ // 8053
evaṃ buddheḥ paraṃ buddhvā saṃstabhyātmānamātmanā / jahi śatruṃ mahābāho kāmarūpaṃ durāsadam // 8054
evaṃ bruvanti loke'tra dhanināṃ purataḥsthitāḥ / kulīnā api pāpānāṃ dṛśyante dhanalipsayā / daridrasya manuṣyasya kṣitau rājyaṃ prakurvataḥ // 8055
evaṃ bhavati loke'smin deva sarvasya sarvadā / prākkarmopārjitaṃ jantoḥ sarvameva śubhāśubham // 8056
evaṃ bhavanti veśyāḥ svārthaikaratā vyapetasadbhāvāḥ / abhilaṣitaviṣayasiddheḥ kā hānis tadapi yuṣmākam // 8057
evaṃ manaḥ karmavaśaṃ prayuṅkte avidyayātmanyupadhīyamāne / prītirna yāvanmayi vāsudeve na mucyate dehayogena tāvat // 8058
evaṃ mūḍhaprabhurvetti nigrahaṃ nāpyanugraham // 8059
evaṃ mūḍhasya mūḍhatvaṃ svārthāndhasyāticitratā // 8060
evaṃ mohaprabhavo rāgo na strīṣu kasya duḥkhāya / tāsveva vivekabhṛtāṃ bhavati virāgas tu mokṣāya // 8061
evaṃ yathāha bhavatī mama sarvadoṣāḥ kaḥ svāminā kuvalayākṣi sahānubandhaḥ / eṣo'ñjalirviracitaḥ kuru nigrahaṃ me dāse'parādhavati ko'vasaraḥ kṣamāyāḥ // 8062
evaṃ lepatrayaṃ kuryāt saptame saptame'hani / tato janmāvadhi kacāḥ kṛṣṇāḥ syurbhramaraprabhāḥ // 8063
evaṃ lokaṃ paraṃ vidyān naśvaraṃ karmanirmitam / satulyātiśayadhvaṃsaṃ yathā maṇḍalavartinām // 8064
evaṃ vaśīkṛtasvātmā nityaṃ smitamukho bhavet / tyajed bhrakuṭisaṃkocaṃ pūrvābhāṣī jagatsuhṛt // 8065
evaṃvādini devarṣau pārśve pituradhomukhī / līlākamalapatrāṇi gaṇayāmāsa pārvatī // 8066
evaṃ vicāraś cintā ca sāraṃ rājye'dhikaṃ nu kim // 8067
evaṃvidhān gajāñ jātyān vanādānīya pārthivaḥ / vinaye śiṣyavat kuryāt putravat paripālayet // 8068
evaṃvidhe bhāvi na veti citte niveśya kāryaṃ bhaṣaṇaṃ vimuñcet / saṃbhakṣya piṇḍaṃ sthiratāṃ gatasya ceṣṭādikaṃ tasya nirūpaṇīyam // 8069
evaṃ vilokyāsya guṇānanekān samastapāpārinirāsadakṣān / viśuddhabodhā na kadācanāpi jñānasya pūjāṃ mahatīṃ tyajanti // 8070
evaṃ viṣaprayogeṇa śatrūṇāṃ kṣudradhātakam / kṣīṇena kriyate yat tu viṣadaṇḍaḥ sa ucyate // 8071
evaṃ viṣahya vidhurasya vidherniyogam āpatsu rakṣitacaritradhanā hi sādhvyaḥ / guptāḥ svasattvavibhavena mahattamena kalyāṇamādadhati patyurathātmanaśca // 8072
evaṃvṛttasya rājñas tu śiloñchenāpi jīvataḥ / vistīryate yaśo loke tailabindurivāmbhasi // 8073
evaṃ vedhatrayaṃ kuryāc śaṅkhadundubhiniḥsvanaiḥ / tataḥ praṇamya gurave dhanurbāṇān nivedayet // 8074
evaṃ śramavidhiṃ kuryād yāvat siddhiḥ prajāyate / śrame siddhe ca varṣāsu naiva grāhyaṃ dhanuḥ kare // 8075
evaṃ saṃcintya manasā pretya karmaphalodayam / manovākkarmabhirnityaṃ śubhaṃ karma samācaret // 8076
evaṃ santyeva deveha bhartṛbhaktāḥ kulāṅganāḥ / na punaḥ sarvathā sarvā durvṛttā eva yoṣitaḥ // 8077
evaṃ sarvaṃ vidhāyedam itikartavyamātmanaḥ / yuktaś caivāpramattaś ca parirakṣedimāḥ prajāḥ // 8078
evaṃ sarvajagad vilokya kalitaṃ durvāravīryātmanā nistriṃśena samastasattvasamitipradhvaṃsinā mṛtyunā / sadratnatrayaśātamārgaṇagaṇaṃ gṛhṇanti tacchittaye santaḥ śāntadhiyo jineśvaratapaḥ sāmrājyalakṣmīśritāḥ // 8079
evaṃ sarvajanānāṃ duḥkhakaraṃ jaṭharaśikhinamativiṣamam / saṃtoṣajalairamalaiḥ śamayanti yatīśvarā ye te // 8080
evaṃ sarvamidaṃ kṛtvā yan mayāsāditaṃ śubham / tena syāṃ sarvasattvānāṃ sarvaduḥkhapraśāntikṛt // 8081
evaṃ sarvamidaṃ rājā saṃmantrya saha mantribhiḥ / vyāyamyāplutya madhyāhne bhoktumantaḥpuraṃ vrajet // 8082
evaṃ sarvātmanā kāryā rakṣā yogavidāniśam / dharmārthakāmamokṣāṇāṃ śarīraṃ sādhanaṃ yataḥ // 8083
evaṃ sarveṣu bhūteṣu bhaktiravyabhicāriṇī / kartavyā paṇḍitairjñātvā sarvabhūtamayaṃ harim // 8084
evaṃ sādhāraṇaṃ deham avyaktaprabhavāpyayam / ko vidvānātmasātkṛtvā hanti jantūnṛte'sataḥ // 8085
evaṃ siddho bhaved yogī vañcayitvā vidhānataḥ / kālaṃ kalitasaṃsāraṃ pauruṣeṇādbhutena hi // 8086
evaṃ sthāpaya subhru bāhulatikāmevaṃ kuru sthānakaṃ nātyuccairnama kuñcayāgracaraṇau māṃ paśya tāvat kṣaṇam / evaṃ nartayataḥ svavaktramurajenāmbhodharadhvāninā śaṃbhorvaḥ paripāntu nartitalayacchedāhatās tālikāḥ // 8087
evaṃ svadoṣaḥ prakaṭo'py ajñairdeva na budhyate // 8088
evaṃ svabhāvaṃ jñātvāsāṃ prajāpatinisargajam / paramaṃ yatnamātiṣṭhet puruṣo rakṣaṇaṃ prati // 8089
evaṃ hi kurute deva yoṣidīrṣyāniyantritā // 8090
śikṣayatyanyapuruṣā'saṃgamīrṣyaiva hi striyaḥ / tadīrṣyāmaprakāśyaiva rakṣyā nārī subuddhinā // 8091
rahasyaṃ ca na vaktavyaṃ vanitāsu yathā tathā / puruṣeṇecchatā kṣemam ......... // 8092
evamajñātahṛdayā mūrkhāḥ kṛtvā viparyayam / ghnanti svārthaṃ parārthaṃ ca tādṛg dadati co'ttaram // 8093
evamanekavidhaṃ vidadhāti yo jananārṇavapātanimittam / ceṣṭitamaṅgajabāṇavibhinno neha sukhī na paratra sukhī saḥ // 8094
evamanyāyyayā buddhyā kṛtaṃ karmāśubhāvaham / tasmāt tan nyāyyayā kuryād bakenāheḥ kṛtaṃ yathā // 8095
evamanyonyasaṃcāraṃ ṣaḍguṇyaṃ yo'nupaśyati / sa buddhinigalair baddhair iṣṭaṃ krīḍati pārthivaiḥ // 8096
evamapāstamatiḥ kramato'tra puṣpadhanurdharavegavidhūtaḥ / kiṃ na jano labhate jananindyo duḥkhamasahyamanantamavācyam // 8097
evamabhyāhate loke kālenābhinipīḍite / sumahad dhairyamālambya mano mokṣe niveśayet // 8098
evamalpaśruto mantrī kalyāṇābhijano'pyuta / dharmārthakāmasaṃyuktaṃ nālaṃ mantraṃ parīkṣitum // 8099
evamācārato dṛṣṭvā dharmasya munayo gatim / sarvasya tapaso mūlam ācāraṃ jagṛhuḥ param // 8100
evamāptavacanāt sa pauruṣaṃ kākapakṣakadhare'pi rāghave / śraddadhe tridaśagopamātrake dāhaśaktimiva kṛṣṇavartmani // 8101
evamāli nigṛhītasādhvasaṃ śaṃkaro rahasi sevyatāmiti / sā sakhībhirupadiṣṭamākulā nāsmarat pramukhavartini priye // 8102
evamāśramaviruddhavṛttinā saṃyamaḥ kimiti janmatas tvayā / sattvasaṃśrayasukho'pi dūṣyate kṛṣṇasarpaśiśuneva candanaḥ // 8103
evamuttamajanmānas tiryañco'pyāpadi priye / prabhuṃ nojjhanti mitraṃ vā tārayanti tataḥ punaḥ // 8104
hīnajātyudbhavā ye tu teṣāṃ spṛśati nāśayam / kadācidapi sattvaṃ vā sneho vā cañcalātmanām // 8105
evamupacīyamānaṃ stokaṃ stokaṃ vicinvataḥ puṇyam / saṃpadyate viśālaṃ śrutimapyevaṃ tapo'pyevam // 8106
evameva kriyāyuktā sarvasaubhāgyadāyinī / yasyaiṣā ca bhaved bhāryā devendro'sau na mānuṣaḥ // 8107
evameva nahi jīvyate khalāt tatra kā nṛpativallabhe kathā / pūrvameva hi suduḥsaho'nalaḥ kiṃ punaḥ prabalavāyuneritaḥ // 8108
evameva manuṣyeṣu teṣu pūrvāpakāriṣu / viśvāso nopagantavyo nadī gatajalā yathā // 8109
evameva hi yo'śvatthaṃ ropayed vidhinā naraḥ / yatra kutrāpi vā sthāne gacchet sa bhavanaṃ hareḥ // 8110
eṣa eva manastāpaḥ paṅke magnasya dantinaḥ / patate yat samuddhartuṃ jñātayo nibhṛtasmitāḥ // 8111
eṣa krīḍāntatāmyatkusumapuravadhūvaktrasaurabhyabandhur mugdhaṃ nidrājaḍānāṃ rasitamanusarodrāghayan sārasānām / āvātyaṅgānukūlaś calitavicakilaśreṇigandhānudhāvad- rolambodghuṣyamāṇasmarajayabirudāḍambaro mātariśvā // 8112
eṣa kṣubhnāti paṅkaṃ dalati kamalinīmatti gundrāprarohān ārān mustāsthalāni sthapuṭayati jalānyutkasetūni yāti / prāptaḥ prāptaḥ praviṣṭo vanagahanamayaṃ yāti yātīti sainyaiḥ paścādanviṣyamāṇaḥ praviśati viṣamān kānanāntān varāhaḥ // 8113
eṣa gajo'drimastakatale kalabhaparivṛtaḥ krīḍati vṛkṣagulmagahane kusumabharanate / megharavaṃ niśamya muditaḥ pavanajavasamaḥ sundari vaṃśapatrapatitaṃ punarapi kurute // 8114
eṣa cārumukhi yogatārayā yujyate taralabimbayā śaśī / sādhvasādupagataprakampayā kanyayeva navadīkṣayā varaḥ // 8115
eṣa tūḍḍamaravīciḍambaraḥ kṣobhamātramagamat payonidhiḥ / vibhramais tadudayakramocitair ullalāsa lalanāsu manmathaḥ // 8116.1
eṣa durniyatidaṇḍacaṇḍima- prerito bata ravirgatacchaviḥ / sthāsyati svayamadhaḥpatan kiyat- kālamambaravilambibhiḥ karaiḥ // 8116.2
eṣa dharmastu suśroṇi piturmātuśca vaśyatā / ataścājñāṃ vyatikramya nāhaṃ jīvitumutsahe // 8117
eṣa dharmo mayākhyāto nārīṇāṃ paramā gatiḥ / yā nārī kurute cānyat sā yāti narakaṃ dhruvam // 8118
eṣa bakaḥ sahasaiva vipannaḥ śāṭhyamaho kva nu tad gatamasya / sādhu kṛtāntaka kaścidapi tvāṃ vañcayituṃ na kuto'pi samarthaḥ // 8119
eṣa brahmā saroje rajanikarakalāśekharaḥ śaṃkaro'yaṃ dorbhirdaityāntako'sau sadhanurasigadācakracihnaiś caturbhiḥ / eṣo'pyairāvatasthas tridaśapatiramī devi devās tathānye nṛtyanti vyomni caitāś calacaraṇaraṇannūpurā divyanāryaḥ // 8120
eṣa bho nirmalajyotsno rāhuṇā grasyate śaśī / jalaṃ kūlāvapātena prasannaṃ kaluṣāyate // 8121
eṣa ravis tejasvī khadyoto'pyeṣa hanta tejasvī / eṣa rasālaḥ śākhī śākhī śākhoṭako'pyeṣaḥ // 8122
eṣa rājñāṃ paro dharmo hyārtānāmārtinigrahaḥ // 8123
eṣa vandhyāsuto yāti khapuṣpakṛtaśekharaḥ / mṛgatṛṣṇāmbhasi snātaḥ śaśaśṛṅgadhanurdharaḥ // 8124
eṣa viśeṣaḥ spaṣṭo vahneśca tvatpratāpavahneśca / aṅkurati tena dagdhaṃ dagdhasyānena nodbhavo bhūyaḥ // 8125
eṣa vṛkṣaśikhare kṛtāspado jātarūparasagauramaṇḍalaḥ / hīyamānamaharatyayātapaṃ pīvaroru pibatīva barhiṇaḥ // 8126
eṣa ṣaṭpadayuvā madāyataḥ kunda yāpayati yāminīs tvayi / durvahā tadapi nāpacīyate padminīvirahavedanā hṛdi // 8127
eṣa sāndratimire gaganānte vāriṇīva maline yamunāyāḥ / bhāti pakṣapuṭagopitacañcū rājahaṃsa iva śītamayūkhaḥ // 8128
eṣa sūryāṃśusaṃtapto mṛgaḥ kutarumāśritaḥ / sādhurbhāgyaparikṣīṇo nīcaṃ prāpyeva sīdati // 8129
eṣa svabhāvo nārīṇām anubhūya purā sukham / alpāmapyāpadaṃ prāpya duṣyanti prajahatyapi // 8130
eṣa svargataraṅgiṇījalamiladdigdantidantadyutir bhraśyadrājatakumbhavibhramadharaḥ śītāṃśurabhyudyataḥ / haṃsīyatyamalāmbujīyati lasaḍḍiṇḍīrapiṇḍīyati sphārasphāṭikakuṇḍalīyati diśāmānandakandīyati // 8131
eṣa hi prathamo dharmaḥ kṣatriyasyābhiṣecanam / yena śakyaṃ mahāprājña prajānāṃ paripālanam // 8132
eṣāṃ gopavadhūvilāsasuhṛdāṃ rādhārahaḥsākṣiṇāṃ bhadraṃ bhadra kalindaśailatanayātīre latāśākhinām / vicchinne smaratalpakalpanavidhicchedāya yoge'dhunā te jāne jaraṭhībhavanti vilasannīlatviṣaḥ pallavaiḥ // 8133
eṣāṃ pallavamaṃśukāni kusumaṃ muktāḥ phalaṃ vidrumaṃ vaiḍūryaṃ dalamaṅkuro maratakaṃ haimaṃ ca śākhāśatam / ete ke jagatīruho vanajuṣāpyajñātapūrvā mayā prāyaḥ sāramamī divo viṭapinaḥ kiṃ tairmamānyo bharaḥ // 8134
eṣā kā jaghanasthalī sulalitā pronmattakāmādhikā bhrūbhaṅgaṃ kuṭilaṃ tvanaṅgadhanuṣaḥ prakhyaṃ prabhācandravat / rākācandrakapolapaṅkajamukhī kṣāmodarī sundarī veṇīdaṇḍamidaṃ vibhāti tulitaṃ velladbhujaṃ gacchati // 8135
eṣā kā navayauvanā śaśimukhī kāntā patho gacchati nidrāvyākulitā vighūrṇanayanā saṃpakvabimbādharā / keśairvyākulitā nakhairvidalitā dantaiśca khaṇḍīkṛtā kenedaṃ ratirākṣasena ramitā śārdūlavikrīḍitā // 8136
eṣā kāntā vrajati lalitaṃ vepamānā gulmacchannaṃ vanamurunagaiḥ saṃpraviddham / hā hā kaṣṭaṃ kimidamiti no vedmi mūḍho vyaktaṃ krodhaccharabhalalitaṃ kartukāmā // 8137
eṣā kā paripūrṇacandravadanā gaurīmṛgā kṣobhinī līlāmattagajendrahaṃsagamanā ......... / niḥśvāsādharagandhaśītalamukhī vācā mṛdūllāsinī sa ślāghyaḥ puruṣas sa jīvati varo yasya priyā hīdṛśī // 8138
eṣā kā prastutāṅgī pracalitanayanā haṃsalīlā vrajantī dvau hastau kuṅkumārdrau kanakaviracitā ........ / .. ūṃgāṃgegatā sā bahukusumayutā baddhavīṇā hasantī tāmbūlaṃ vāmahaste madanavaśagatā gūhya śālāṃ praviṣṭā // 8139
eṣā kā bhuktamuktā pracalitanayanā svedalagnāṅgavastrā pratyūṣe yāti bālā mṛga iva cakitā sarvataḥ śaṅkayantī / kenedaṃ vaktrapadmaṃ sphuradadhararasaṃ ṣaṭpadenaiva pītaṃ svargaḥ kenādya bhukto haranayanahato manmathaḥ kasya tuṣṭaḥ // 8140
eṣā kā ratihāvabhāvavilasaccandrānanaṃ bibhratī gātraṃ campakadāmagaurasadṛśaṃ pīnastanālambitā / padbhyāṃ saṃcarati pragalbhahariṇī saṃlīlayā svecchayā kiṃ caiṣā gaganāṅganā bhuvitale saṃpāditā brahmaṇā // 8141
eṣā kā stanapīnabhārakaṭhinā madhye daridrāvatī vibhrāntā hariṇī vilolanayanā saṃtrastayūthodgatā / aṃtaḥsvedagajendragaṇḍagalitā saṃlīlayā gacchati dṛṣṭvā rūpamidaṃ priyāṅgagahanaṃ vṛddho'pi kāmāyate // 8142
eṣā kusumaniṣaṇṇā tṛṣitāpi satī bhavantamanuraktā / pratipālayati madhukarī na khalu madhu vinā tvayā pibati // 8143
eṣāgataiva nibirīsanitambabimba- bhāreṇa pakṣmaladṛśaḥ kriyate tu vighnaḥ / yāntyā itīva dayitāntikameṇadṛṣṭer agre jagāma gadituṃ laghucittavṛttiḥ // 8144
eṣā jigīṣati pṛthustabakā latā tvāṃ paryāptapīnanibiḍastanabhārakhinnām / asyāḥ priye vicinumaḥ stabakāṃs tathānyāḥ kartuṃ yathā na hi kadāpi latāḥ smareyuḥ // 8145
eṣā te hara kā sugātri katamā mūrdhni sthitā kiṃ jaṭā haṃsaḥ kiṃ bhajate jaṭāṃ nahi śaśī candro jalaṃ sevate / mugdhe bhūtiriyaṃ kuto'tra salilaṃ bhūtis taraṅgāyate itthaṃ yo vinigūhate tripathagāṃ pāyāt sa vaḥ śaṃkaraḥ // 8146
eṣā doṣā yathārthā priyatama bhavato hanta jātā viyoge strīhatyāpātakīti prathitimupagate lāñchanīti trilokyām / naivaṃ bhūyo'parādhaṃ bata dayita kadāpyācariṣyāmi satyaṃ tvattyaktāṃ māṃ sutigmairmanasijaśamanaḥ sāyakairhantumutkaḥ // 8147
eṣā dharmapatākinī taṭasudhāsevāvasannākinī śuṣyatpātakinī bhagīrathatapaḥsāphalyahevākinī / premārūḍhapinākinī girisutāsyākekarālokinī pāpāḍambaraḍākinī tribhuvanānandāya mandākinī // 8148
eṣā puṣkariṇī marāla malinaiś channā kuvīthījalair yasyāmajñatayā vidherakṛpayā ced vastumākāṅkṣase / viśrambho bakamaṇḍaleṣu vinayo bhekeṣu saṃbandhitā rātryandheṣu vidhīyatāṃ kṛpaṇatā koyaṣṭikaśreṇiṣu // 8149
eṣā pravāsaṃ kathamapyatītya yātā punaḥ saṃśayamanyathaiva / ko nāma pākābhimukhasya jantor dvārāṇi daivasya pidhātumīṣṭe // 8150
eṣā phullakadambanīpasurabhau kāle ghanodbhāsite kāntasyālayamāgatā samadanā hṛṣṭā jalārdrālakā / vidyudvāridagarjitaiḥ sacakitā tvaddarśanākāṅkṣiṇī pādau nūpuralagnakardamadharau prakṣālayantī sthitā // 8151
eṣā bhaviṣyati vinidrasaroruhākṣī kāmasya kāpi dayitā tanujānujā vā / yaḥ paśyati kṣaṇamimāṃ kathamanyathāsau kāmas tamastakaruṇas taruṇaṃ hinasti // 8152
eṣā mano me prasabhaṃ śarīrāt pituḥ padaṃ madhyamamutpatantī / surāṅganā karṣati khaṇḍitāgrāt sūtraṃ mṛṇālādiva rājahaṃsī // 8153
eṣā raṅgapraveśena kalānāṃ caiva śikṣayā / svarāntareṇa dakṣā hi vyāhartuṃ tanna mucyatām // 8154
eṣā latā yadi vilāsavatī kathaṃ syād vidyullatā yadi kathaṃ bhavitā dharaṇyām / vastuṃ manojanṛpaternagarī garīyo- vakṣojadurgaviṣamā kimakāri dhātrā // 8155
eṣā vrajantī lalitaṃ smayantī sakhījanaiḥ sārdhamatipragalbhā / surīva nityaṃ suratāsukhāptā vibhāti bhūmīdharapāṭhakastrī // 8156
eṣā sā vindhyamadhyasthalavipulaśilotsaṅgaraṅgattaraṅgā saṃbhogaśrāntatīrāśrayaśabaravadhūśarma dā narmadā ca / yasyāḥ sāndradrumālīlalitatalamilatsundarīsaṃniruddhaiḥ siddhaiḥ sevyanta ete mṛgamṛditadalatkandalāḥ kūlakacchāḥ // 8157
eṣāsi vayaso darpāt kulaputrānusāriṇī / keśeṣu kusumāḍhyeṣu sevitavyeṣu karṣitā // 8158
eṣā hi prakṛtiḥ strīṇām āsṛṣṭe raghunandana / samasthamanurajyante viṣamasthaṃ tyajanti ca // 8159
eṣā hi me raṇagatasya dṛḍhā pratijñā drakṣyanti yanna ripavo jaghanaṃ hayānām / yuddheṣu bhāgyacapaleṣu na me pratijñā daivaṃ yadicchati jayaṃ ca parājayaṃ ca // 8160
eṣu sparśo varastrīṇāṃ svāntahārī munerapi / ato'pramattaḥ seveta viṣayāṃs tu yathocitān // 8161
eṣaiva kācana vinidrasaroruhākṣī kāmasya kāpi dayitā tanujānujā vā / yaḥ paśyati kṣaṇamimāṃ kathamanyathāsau kāmas tamastakaruṇaṃ taruṇaṃ nihanti // 8162
eṣaiva mahatī lajjā sadācārasya bhūpateḥ / yadakālabhavo mṛtyus tasya saṃspṛśati prajāḥ // 8163
eṣaiva yoṣitāṃ dhanyā śīlaṃ ca labhate sukham / divā pativratā bhūyo naktaṃ ca kulaṭā yataḥ // 8164
eṣo'gnihotrīti bibharti gāstā vikrīya dugdhaṃ salilaṃ juhoti / khyāto'sti lokeṣvṛtukālagāmī rajasvalāṃ yāti divāpi veśyām // 8165
eṣojjaṭasya bhavato gṛhiṇī tvaparṇā sthāṇuḥ svayaṃ tava ca sūnurasau viśākhaḥ / tvattaḥ phalaṃ ka iha vāñchati vāmadeva janmakṣayaḥ paramasau tava darśanena // 8166
eṣottuṅgataraṅgalaṅghitataṭotsaṅgā pataṅgātmajā pūrṇeyaṃ tarirambubhirna hi hareḥ śaṅkā kalaṅkādapi / kāṭhinyaṃ bhaja nādya sundari vayaṃ rādhe prasādena te jīvāmaḥ sphuṭamātarīkuru giridroṇīvinodotsavam // 8167
eṣo'mbudaniḥsvanatulyaravaḥ kṣībaḥ skhalamānavilambagatiḥ / śrutvā ghanagarjitamadritaṭe vṛkṣān prati moṭayati dviradaḥ // 8168
eṣo'hamadritanayāmukhapadmajanmā prāptaḥ surāsuramanorathadūravartī / svapne'niruddhaghaṭanādhigatābhirūpa- lakṣmīphalāmasurarājasutāṃ vidhāya // 8169
eṣṭavyā bahavaḥ putrā guṇavanto bahuśrutāḥ / teṣāṃ vai samavetānām api kaścid gayāṃ vrajet // 8170
eṣṭavyā bahavaḥ putrā yadyeko'pi gayāṃ vrajet / yajeta vāśvamedhena nīlaṃ vā vṛṣamutsṛjet // 8171
eṣṭavyā bahavaḥ putrā yadyeko'pi gayāṃ vrajet / yatrāsau prathito lokeṣv akṣayyakaraṇo vaṭaḥ // 8172
eṣyati mā punarayamiti gamane yadamaṅgalaṃ mayākāri / adhunā tadeva kāraṇam avasthitau dagdhagehapateḥ // 8173
eṣyanti yāvad gaṇanād digantān nṛpāḥ smarārtāḥ śaraṇe praveṣṭum / ime padābje vidhināpi sṛṣṭās tāvatya ekāṅgulayo'tra lekhāḥ // 8174
eṣyantyavaśyamadhunā hṛdayādhināthā mugdhā mudhā kuruta mā vividhaṃ vilāpam / itthaṃ śaśaṃsuriva garjitakaitavena pāthodharāḥ pathikapaṅkajalocanābhyaḥ // 8175
ehi gaccha patottiṣṭha vada maunaṃ samācara / iti vitrastasāraṅganetrayā ko na vañcitaḥ // 8176
ehi gaccha patottiṣṭha vada maunaṃ samācara / evamāśāgrahagrastaiḥ krīḍanti dhanino'rthibhiḥ // 8177
ehi tatra cinuvaḥ sukausumaṃ kau sumañjusumanastaruśriyām / ekikāmiti tatāna māninīm āninīya kapaṭād rahaḥ kṣaṇam // 8178
ehi viśvātmane vatse bhikṣā tvaṃ parikalpitā / arthino munayaḥ prāptaṃ gṛhamedhiphalaṃ mayā // 8179
ehi he ramaṇi paśya kautukaṃ dhūlidhūsaratanuṃ digambaram / sāpi tadvadanapaṅkajaṃ papau bhrātaruktamapi kiṃ na bughyate // 8180
ehyāgaccha samāviśāsanamidaṃ kasmāc cirād dṛśyase kā vārtteti sudurbalo'si kuśalaṃ prīto'smi te darśanāt / evaṃ ye samupāgatān praṇayinaḥ pratyālapantyādarāt teṣāṃ yuktamaśaṅkitena manasā harmyāṇi gantuṃ sadā // 8181
ehyāliṅga tvarayati mano durbalā vāsaraśrīr āśliṣṭāsi kṣapaya rajanīmekikā cakravāki / nānyāsakto na khalu kupito nānurāgacyuto vā daivādhīnaḥ sapadi bhavatīmasvatantras tyajāmi // 8182
ehyehi kva gatāsi maithili mṛgaḥ prāpto mayā kāñcanīm etasya tvacamuccarāmi kucayorvinyasya varṇāṃśukam / matsaubhāgyabubhutsayāpi vipineṣvekākinī mā sma bhūr vidviṣṭā mayi saṃcaranti sarale māyāvino rākṣasāḥ // 8183
ehyehi vatsa raghunandana rāmabhadra cumbāmi mūrdhani cirāya pariṣvaje tvām / āropya vā hṛdi divāniśamudvahāmi vande'thavā caraṇapuṣkarakadvayaṃ te // 8184
ehyehīti śikhaṇḍināṃ paṭutaraṃ kekābhirākranditaḥ proḍḍīyeva balākayā sarabhasaṃ sotkaṇṭhamāliṅgitaḥ / haṃsairujjhitapaṅkajairatitarāṃ sodvegamudvīkṣitaḥ kurvannañjanamecakā iva diśo meghaḥ samuttiṣṭhati // 8185
aikaguṇyamanīhāyām abhāvaḥ karmaṇāṃ phalam / atha dvaiguṇyamīhāyāṃ phalaṃ bhavati vā na vā // 8186
aikamatyamupāgamya śāstradṛṣṭena cakṣuṣā / mantriṇo yatra niratās tamāhurmantramuttamam // 8187
bahvyo'pi matayo gatvā mantriṇāmarthanirṇaye / punaryatraikatāṃ prāptaḥ sa mantro madhyamaḥ smṛtaḥ // 8188
anyo'nyaṃ matimāsthāya yatra saṃpratibhāṣyate / na caikamatye śreyo'sti mantraḥ so'dhama ucyate // 8189
aiṇaṃ carma palāśaveśma purato dṛṣṭvaiva kṛṣṇājinaṃ bhikṣārthī kṣudhitas tapovanadhiyā kiṃ dhārmika bhrāmyasi / enāṃ bhillapurīmavaihi surabhīśṛṅgeṇa yatra sthitaiḥ pīyante vanavahnidagdhamahiṣīmāṃsopadaṃśaṃ surāḥ // 8190
aindavādarciṣaḥ kāmī śiśiraṃ havyavāhanam / abalāvirahakleśavihvalo gaṇayatyayam // 8191
aindavī vahati nāḍikā yadā svecchayā praviśati prabhañjanaḥ / potakī vrajati dakṣiṇā yadā syāt tadā sakalamīpsitaṃ phalam // 8192
aindraṃ dhanuḥ pāṇḍupayodhareṇa śarad dadhānārdranakhakṣatābham / prasādayantī sakalaṅkaminduṃ tāpaṃ raverapyadhikaṃ cakāra // 8193
aindriḥ kila nakhais tasyā vidadāra stanau dvijaḥ / priyopabhogacihneṣu paurobhāgyamivācaran // 8194
aindryāṃ digavalokita- sūryābhimukho gṛhe gṛhiṇaḥ / rājabhayaṃ caurabhayaṃ vadhakalahaḥ paśubhayaṃ ca syāt // 8195
airāvaṇanti kariṇaḥ phaṇino'pyaśeṣāḥ śeṣanti hanta vihagā api haṃsitāraḥ / nīlotpalāni kumudanti ca sarvaśailāḥ kailāsituṃ vyavasitā bhavato yaśobhiḥ // 8196
airāvaṇānanamadāmbukaṇāvapāta- saṃsaktatāmarasareṇupiśaṅgitāṅgaḥ / caṇḍānilāhatatuṣāraviśīrṇapakṣaḥ kṣīṇaḥ kṣitau madhukaro vivaśo'tra śete // 8197
airāvaṇe suravadhūparigīyamāna- yuṣmadyaśaḥśravaṇaniścalakarṇatāle / nirvighnamāpibati bhṛṅgakulaṃ madāmbhaḥ kalyāṇamāvahati kasya na ceṣṭitaṃ te // 8198
aiśānyāṃ patanaṃ duṣṭaṃ vidiśo'nyāśca śobhanāḥ / harṣapuṣṭikarāścaiva siddhidāḥ śastrakarmaṇi // 8199
aiśānyāṃ saṃprāptir ghṛtapūrṇānāṃ bhavedanaḍuhaśca / evaṃ phalaṃ gṛhapater gṛhapṛṣṭhasamāśrite bhavati // 8200
aiśvaryaṃ nahuṣasya śaṃbhuviṣayaśraddhā daśāsyasya sā śauryaṃ śrīraghunāyakasya sahajaṃ gāmbhīryamambhonidheḥ / dātṛtvaṃ balikarṇayoriha jagatyekatra cet syāt tadā śrīvīrakṣitipālamaulinṛpateḥ sāmyaṃ kathaṃcid bhavet // 8201
aiśvaryatimiraṃ cakṣuḥ paśyaccāpi na paśyati / paścād vimalatāṃ yāti dāridryagulikāñjanaiḥ // 8202
aiśvaryadhanaratnānāṃ pratyamitre'pi tiṣṭhatām / dṛṣṭā hi punarāvṛttir jīvatāmiti naḥ śrutam // 8203
aiśvaryamattaḥ pāpiṣṭho madhupānamadādapi / aiśvaryamadamattānāṃ gatirūrdhvā na vidyate // 8204
aiśvaryamadapāpiṣṭhā madāḥ pānamadādayaḥ / eśvaryamadamatto hi nāpatitvā vibudhyate // 8205
aiśvaryamadamattāṃśca mattān madyamadena ca / apramattāḥ śaṭhāḥ śūrā vikrāntāḥ paryupāsate // 8206
aiśvaryamadamattānāṃ kṣudhitānāṃ ca kāminām / ahaṃkāravimūḍhānāṃ viveko naiva jāyate // 8207
aiśvaryamadhruvaṃ prāpya dhruvadharme matiṃ kuru / kṣaṇādeva vināśinyaḥ sampado'pyātmanā saha // 8208
aiśvaryamalpametya prāyeṇa hi durjano bhavati mānī / sumahatprāpyaiśvaryaṃ praśamaṃ pratipadyate sujanaḥ // 8209.1
aiśvaryamavyāhatamāvahantu herambapādāmbujapāṃsavo naḥ / ye nirvahanti śrutisundarīṇāṃ sīmantasindūraparāgalakṣmīm // 8209.2
aiśvaryamīrṣyā nairghṛṇyaṃ kṣībatvaṃ nirvivekatā / ekaikaṃ kiṃ na yat kuryāt pañcāṅgitve tu kā kathā // 8210
aiśvaryavanto'pi hi nirdhanās te vyarthaśramā jīvitamātrasārāḥ / kṛtā na lobhopahṛtātmabhiryaiḥ suhṛtsvayaṃgrāhavibhūṣaṇā śrīḥ // 8211
aiśvaryasya parā kāṣṭhā yatra nityaṃ vibhāvyate / dhanadaḥ sa na keṣāṃ syāt spṛhaṇīyaguṇodayaḥ // 8212
aiśvaryasya vibhūṣaṇaṃ sujanatā śauryasya vāksaṃyamo jñānasyopaśamaḥ śamasya vinayo vittasya pātre vyayaḥ / akrodhas tapasaḥ kṣamā prabhaviturdharmasya nirvyājatā sarveṣāmapi sarvakāraṇamidaṃ śīlaṃ paraṃ bhūṣaṇam // 8213
aiśvaryāt saha saṃbandhaṃ na kuryāc ca kadācana / gate ca gauravaṃ nāsti āgate ca dhanakṣayaḥ // 8214
aiśvaryādanapetamīśvaramayaṃ loko'rthataḥ sevate taṃ gacchantyanu ye vipattiṣu punas te tatpratiṣṭhāśayā / bharturye pralaye'pi pūrvasukṛtāsaṅgena niḥsaṅgayā bhaktyā kāryadhuraṃ vahanti kṛtinas te durlabhāstvādṛśāḥ // 8215
aiśvarye'pi kṣamā yasya dāridrye'pi hitaiṣitā / āpattāvapi dhīratvaṃ dadhato martyatā katham // 8216
aiśvarye vā suvistīrṇe vyasane vā sudāruṇe / rajjveva puruṣaṃ baddhvā kṛtāntaḥ parikarṣati // 8217
aihalaukikapāratryaṃ karma puṃbhirniṣevyate / karmāṇyapi tu kalyāṇi labhate kāmamāsthitaḥ // 8218
aihalaukikamīhante māṃsaśoṇitavardhanam / pāralaukikakāryeṣu prasuptābhṛśanāstikāḥ // 8219
aihikāmuṣmikān kāmāṃl lobhamohātmakāṃśca yān / nirudhyās te sadā yogī prāptiḥ syāt sārvakāmikī // 8220
oṃkāraḥ puruṣaḥ pūrvaḥ vyāhṛtiḥ prakṛtiḥ striyaḥ / ubhayoḥ karasaṃyoge vastreṇācchādayen naraḥ // 8221
oṃkāraśabdo viprāṇāṃ yasya rāṣṭre pravartate / sa rājā hi bhaved yogī vyādhibhiśca na pīḍyate // 8222
oṃkārāḥ kusumāyudhopaniṣadāṃ mantrānuvādaḥ smara- svādhyāyasya rateḥ punarbhavavidhau gandhābhirāmaśrutiḥ / cittākarṣaṇasādhyasiddhirasatīnetrasya karṇajvaraḥ pānthānāṃ sahakārakānanasudhāsekaḥ pikānāṃ dhvaniḥ // 8223
oṃkāre satpradīpe mṛgaya gṛhapatiṃ sūkṣmamekāntarasthaṃ saṃyamya dvāravāhaṃ pavanamavirataṃ nāyakaṃ cendriyāṇām / vāgjālaṃ kasya hetorvitarasi hi girāṃ dṛśyate naiva kiṃcid dehasthaṃ paśya nāthaṃ bhramasi kimapare śāstramohāndhakāre // 8224
oṃkāro madanadvijasya gaganakroḍaikadaṃṣṭrāṅkuras tārāmauktikaśuktirandhatamasastamberamasyāṅkuśaḥ / śṛṅgārārgalakuñcikā virahiṇīmānacchidā kartarī saṃdhyāvāravadhūnakhakṣatiriyaṃ cāndrī kalā rājate // 8225
oṃkāro yasya kandaḥ salilamupaniṣan nyāyajālaṃ mṛṇālaṃ brahmāṇḍaṃ yasya kāṇḍaṃ prasarati parito yasya yāgaḥ parāgaḥ / bhṛṅgadhvānaḥ purāṇaṃ vijanasuradhunītīravāso'dhivāso yasyānando marandaḥ puraharacaraṇāmbhoruhaṃ tad bhajāmaḥ // 8226
oṃ namaḥ paramārthaikarūpāya paramātmane / svecchāvabhāsitāsatyabhedabhinnāya śaṃbhave // 8227
oṃ hrauṃ śikhāsthāne śaṃkarāya namaḥ / oṃ hrauṃ bāhvoḥ keśavāya namaḥ / oṃ hrauṃ nābhimadhye brahmaṇe namaḥ / oṃ hrauṃ jaṅghayorgaṇapataye namaḥ / 8228
oghavātāhṛtaṃ bījaṃ yasya kṣetre prarohati / kṣetrikasyaiva tad bījaṃ na bījī labhate phalam // 8229
ojasāpi khalu nūnamanūnaṃ nāsahāyamupayāti jayaśrīḥ / yad vibhuḥ śaśimayūkhasakhaḥ sann ādade vijayi cāpamanaṅgaḥ // 8230
ojobhājāṃ yad raṇe saṃsthitānām ādat tīvraṃ sārdhamaṅgena nūnam / jvālāvyājādudvamantī tadantas- tejastāraṃ dīptajihvā vavāśe // 8231
omityetatparaṃ brahma śrutīnāṃ mukhamakṣaram / prasīdatu satāṃ svānteṣv ekaṃ tripuruṣīmayam // 8232
oṣāmāse matsarotpātavātā- śliṣyaddantakṣmāruhāṃ gharṣaṇotthaiḥ / yaugāntairvā vahnibhirvāraṇānām uccairmūrdhavyomni nakṣatramālā // 8233
oṣṭhapallavavidaṃśarucīnāṃ hṛdyatāmupayayau ramaṇānām / phullalocanavinīlasarojair aṅganāsyacaṣakairmadhuvāraḥ // 8234
oṣṭhāgraṃ sphuratīkṣaṇe vicalataḥ kūpodare matsyavad dhammillaḥ kusumāñcito vigalitaḥ prāpnoti bandhaṃ punaḥ / pracchannau vrajataḥ stanau prakaṭatāṃ śroṇītaṭaṃ dṛśyate nīvī ca skhalati sthitāpi sudṛḍhaṃ kāmeṅgitaṃ yoṣitām // 8235
saubhāgyarūpaparihāsaguṇānurāga- saṃkīrtanena dayitasya ca labdhasaukhyam / saṃbandhimitramukhadarśanadattadūra- toṣaṃ parokṣamapi kāmaguṇeṅgitaṃ syāt // 8236
oṣṭhe bimbaphalāśayālamalakeṣūtpākajambūdhiyā karṇālaṃkṛtibhāji dāḍimaphalabhrāntyā ca śoṇe maṇau / niṣpattyā sakṛdutpalacchadadṛśāmāttaklamānāṃ marau rājan gūrjararājapañjaraśukaiḥ sadyastṛṣā mūrcchitam // 8237
aucityaṃ stutyānāṃ guṇarāgaś candanādilepānām / kanyā śokakarāṇāṃ buddhivihīno'nukampyānām // 8238
aucityapracyutācāro yuktyā svārthaṃ na sādhayet / vyājabālivadhenaiva rāmakīrtiḥ kalaṅkitā // 8239
aucityamekamekatra guṇānāṃ rāśirekataḥ / viṣāyate guṇagrāma aucityaparivarjitaḥ // 8240
aujjhi priyāṅgairghṛṇayaiva rūkṣā na vāridurgāt tu varāṭakasya / na kaṇṭakairāvaraṇāc ca kāntir dhūlībhṛtā kāñcanaketakasya // 8241
autsukyagarbhā bhramatīva dṛṣṭiḥ paryākulaṃ kvāpi manaḥ prayāti / viyujyamānasya guṇānvitena nirantarapremavatā janena // 8242
autsukyamātramavasādayati pratiṣṭhā kliśnāti labdhaparipālanavṛttireva / nātiśramāpanayanāya yathā śramāya rājyaṃ svahastadhṛtadaṇḍamivātapatram // 8243
autsukyahetuṃ vivṛṇoṣi na tvaṃ tattvāvabodhaikaraso na tarkaḥ / tathāpi rambhoru karomi lakṣyam ātmānameṣāṃ paridevitānām // 8244
autsukyāt parimilatāṃ trapayā saṃkocamañcatāṃ ca muhuḥ / navasaṃgamayoryūnor nayanānāmutsavo jayati // 8245
autsukyena kṛtatvarā sahabhuvā vyāvartamānā hriyā tais tairbandhuvadhūjanasya vacanairnītābhimukhyaṃ punaḥ / dṛṣṭvāgre varamāttasādhvasarasā gaurī nave saṅgame saṃrohatpulakā hareṇa hasatā śliṣṭā śivāyāstu vaḥ // 8246
audāryaṃ dākṣiṇyaṃ pāpajugupsā ca nirmalo bodhaḥ / liṅgāni dharmasiddheḥ prāyeṇa janapriyatvaṃ ca // 8247
audāryaṃ bhuvanatraye'pi viditaṃ saṃbhūtirambhonidher vāso nandanakānane parimalo gīrvāṇacetoharaḥ / evaṃ dātṛgurorguṇāḥ surataroḥ sarve'pi lokottarāḥ syādarthipravarārthitārpaṇavidhāveko viveko yadi // 8248
audāryaṃ sadhane nayo guṇijane lajjā kulastrījane satkāvyaṃ vadane mado dviradane puṃskokilaḥ kānane / rolambaḥ kamale nakhāṅkaracanā kāntākapolasthale tanvī talpatale bhavānapi vibho bhūmaṇḍale maṇḍanam // 8249
audāsīnyaṃ dayālūnām arthināṃ bhāgyahīnatā / nahi svamukhavairūpyaṃ darpaṇasyāparādhataḥ // 8250
audumbarāṇi puṣpāṇi śvetavarṇaṃ ca vāyasam / matsyapādaṃ jale paśyen na nārīhṛdayasthitam // 8251
aunnatyaṃ bhavataḥ sumeruśikharocchrāyopamāṃ gāhate vyāptis te girirājamūlamahimanyāyena nirṇīyate / ekasyāpi na kiṃtu cātakaśiśoḥ pūrttyai payo vartate vandhyāpīnapayodharopamatayā buddho'si pāthodhara // 8252
aurasaṃ maitrasaṃbaddhaṃ tathā vaṃśakramāgatam / rakṣitaṃ vyasanebhyaśca mitraṃ jñeyaṃ caturvidham // 8253
aurasānapi putrān hi tyajantyahitakāriṇaḥ / samarthān saṃpragṛhṇanti janānapi narādhipāḥ // 8254
aurasīṃ bhaginīṃ vāpi bhāryāṃ vāpyanujasya yaḥ / pracareta naraḥ kāmāt tasya daṇḍo vadhaḥ smṛtaḥ // 8255
aurvā ivātilubdhā bhavanti dhanalavaṇavāribahutṛṣṇāḥ / tṛṇalavamiva nijadehaṃ tyajanti leśaṃ na vittasya // 8256
auṣadhaṃ mūḍhavaidyānāṃ tyajantu jvarapīḍitāḥ / parasaṃsargasaṃsaktaṃ kalatramiva sādhavaḥ // 8257
auṣadhānāṃ ca mantrāṇāṃ buddheścaiva mahātmanām / asādhyaṃ nāsti loke'tra kiṃcid brahmāṇḍamadhyagam // 8258
auṣadhāni ca mantrāṇi nakṣatraṃ śakunaṃ grahāḥ / bhāgyakāle prasannāḥ syur abhāgye niṣphalāś ca te // 8259
auṣadhānyagado vidyā daivī ca vividhā sthitiḥ / tapasaiva prasidhyanti tapas teṣāṃ hi sādhanam // 8260
auṣadhāyāpi yo martyo madhvasyati vicetanaḥ / kuyonau jāyate so'pi kiṃ punas tatra lolupaḥ // 8261
auṣasātapabhayādapalīnaṃ vāsaracchavivirāmapaṭīyaḥ / saṃnipatya śanakairatha nimnād andhakāramudavāpa samāni // 8262
auṣṇyaṃ tathā vikramaṃ ca saumyaṃ daṇḍaṃ prasannatām / dhārayanti mahātmāno rājānaḥ prāyaśo bhuvi // 8263.1
tasmāt sarvāsvavasthāsu mānyāḥ pūjyāś ca pārthivāḥ // 8263.2
auṣmāyamāṇanavayauvanamugdhabhāvāḥ śṛṅgārasāgaramanojñataraṅgalekhāḥ / kandarpakelirasalabdhayaśaḥpatākāḥ paṇyāṅganāḥ puramimāmadhivāsayanti // 8264
kaṃcana vañcanacature prapañcaya tvaṃ murāntake mānam / bahuvallabhe hi puruṣe dākṣiṇyaṃ duḥkhamudvahati // 8265
kaṃcit kālaṃ naya giriguhāgahvare re mudhaiva krīḍan hālāhalarasalasaddarpa mā sarpa ! sarpa / mādyannudyatsajalajaladavyākule meghakāle yena prāpto vanaviharaṇotkaṇṭhayā nīlakaṇṭhaḥ // 8266
kaṃcit kṣaṇaṃ nanu sahasva vimuñca vāso jāgartyayaṃ parijano dhigapatrapo'si / eṣo'ñjaliḥ śamaya dīpamiti priyāyā vāco ratādapi parāṃ mudamāvahanti // 8267
kaṃcideva samayaṃ samāgataṃ tvāṃ na vismarati śaśvadambujam / mānase vihara haṃsa mānase mā vimuñca punarasya sauhṛdam // 8268
kaṃjānanā kamjaparāgapuñja- guñjanmilindāvalikuntalaśrīḥ / vidvaddvijākrāntamukhāntarālā jyotirvidāryā taṭinīva bhāti // 8269
kaṃ na spṛśanti puruṣaṃ vyasanāni kāle ko vā nirantarasukhī ya ihāsti loke / duḥkhaṃ sukhaṃ ca pariṇāmavaśādupaiti nakṣatracakramiva khe parivartamānam // 8270
kaṃ pṛcchāmaḥ surāḥ svarge nivasāmo vayaṃ bhuvi / kiṃ vā kāvyarasaḥ svāduḥ kiṃ vā svādīyasī sudhā // 8271
kaṃ prati kathayitumīśe saṃprati ko vā pratītimāyātu / gopatitanayākuñje gopavadhūṭīviṭaṃ brahma // 8272
kaṃ yojayan manujo'rthaṃ labheta nipātayan naṣṭadṛśaṃ hi garte / evaṃ narāṇāṃ viṣayaspṛhā ca nipātayan niraye tvandhakūpe // 8273
kaṃ viśeṣamavalambya yoṣitaḥ preyase bhajasi varcase bhuvam / tyāgaheturapi tulya eva te sāpi sāpi malamocanasthalī // 8274
kaṃ saṃjaghāna kṛṣṇaḥ kā śītalavāhinī gaṅgā / ke dārapoṣaṇaratāḥ kaṃ balavantaṃ na bādhate śītam // 8275
kaṃsaṃ dhvaṃsayate muraṃ tirayate haṃsaṃ tathā hiṃsate bāṇaṃ kṣīṇayate bakaṃ laghayate pauṇḍraṃ tathā lumpate / bhaumaṃ kṣāmayate balād balabhido darpaṃ parākurvate kliṣṭaṃ śiṣṭagaṇaṃ praṇamramavate kṛṣṇāya tubhyaṃ namaḥ // 8276
kaṃsārātervada gamanaṃ kena syāt kasmin dṛṣṭiṃ saṃlabhate svalpecchuḥ / kaṃ sarveṣāṃ śubhakaramūcurdhīrāḥ kiṃ kuryās tvaṃ sujana saśokaṃ lokam // 8277
kaṃsāricaraṇodbhūtasindhukallolalālitam / manye haṃsa mano nīre kulyānāṃ ramate katham // 8278
kaṃso rāvaṇo rāmaśca rājā duryodhanas tathā / catvāro'pi mahāmūrkhāḥ pañcamaḥ śālivāhanaḥ // 8279
kaḥ kaṃ śakto rakṣituṃ mṛtyukāle rajjucchede ke ghaṭaṃ dhārayanti / evaṃ lokas tulyadharmo vanānāṃ kāle kāle chidyate ruhyate ca // 8280
kaḥ kaḥ kutra na ghurghurāyitaghurīghoro ghuret sūkaraḥ kaḥ kaḥ kaṃ kamalākaraṃ vikamalaṃ kartuṃ karī nodyataḥ / ke ke kāni vanānyaraṇyamahiṣā nonmūlayeyuryataḥ siṃhīsnehavilāsabaddhavasatiḥ pañcānano vartate // 8281
kaḥ kaṇṭakānāṃ prakaroti taikṣṇyaṃ vicitrabhāvaṃ mṛgapakṣiṇāṃ ca / mādhuryamikṣau kaṭutāṃ ca nimbe svabhāvataḥ sarvamidaṃ hi siddham // 8282
kaḥ karṇāripitā girīndratanayā kasya priyā kasya tuk ko jānāti pareṅgitaṃ viṣamaguḥ kutrodabhūt kāminām / bhāryā kasya videhajā tudati kā bhaume'hni nindyaśca kas tatpratyuttaramadhyamākṣarapadaṃ sarvārthasaṃpatkaram // 8283
kaḥ kasya puruṣo bandhuḥ kimāpyaṃ kasya kenacit / yadeko jāyate jantur eka eva vinaśyati // 8284
tasmān mātā pitā ceti rāma sajjeta yo naraḥ / unmatta iva sa jñeyo nāsti kaściddhi kasyacit // 8285
kaḥ kāntāramagāt piturvacanataḥ saṃśliṣya kaṇṭhasthalīṃ kāmī kiṃ kurute ca gṛdhrahaṭhataśchinnaṃ prarūḍhaṃ ca kim / kā rakṣaḥ kulakālarātrirabhavac candrātapaṃ dveṣṭi ko rāmaścumbati rāvaṇasya vadanaṃ sītāviyogāturaḥ // 8286
kaḥ kālaḥ kāni mitrāṇi ko deśaḥ kau vyayāgamau / kaścāhaṃ kā ca me śaktir iti cintyaṃ muhurmuhuḥ // 8287
kaḥ kuryād bhuvanaṃ sarvaṃ kaḥ samunmūlayed drumān / kiṃ pratīke bhaven mukhyaṃ kaḥ paratraiti puṇyatām // 8288
kaḥ kopaḥ kaḥ praṇayo naṭaviṭahatamastakāsu veśyāsu / rajakaśilātalasadṛśaṃ yāsāṃ jaghanaṃ ca vadanaṃ ca // 8289
kaḥ kau ke kaṃ kau kān hasati ca hasato hasanti hariṇākṣyā / adharaḥ pallavamaṅghrī haṃsau kundasya korakān dantāḥ // 8290
kaḥ khe gacchati kā ramyā kā japyā kiṃ vibhūṣaṇam / ko vandyaḥ kīdṛśī laṅkā vīramarkaṭakampitā // 8291
kaḥ khe carati kaḥ śabdaṃ coraṃ dṛṣṭvā karoti ca / kairavāṇāmariḥ ko vā kopānāmālayaśca kaḥ // 8292
kaḥ khe bhāti hato niśācarapatiḥ kenāmbudhau majjati kaḥ kīdṛk taruṇīvilāsagamanaṃ ko nāma rājñāṃ priyaḥ / patraṃ kiṃ nṛpateḥ kimapsu lalitaṃ ko rāmarāmāharo matpraśnottaramadhyamākṣarapadaṃ yat tat tavāśīrvacaḥ // 8293
kaḥ paretanagarīpuraṃdaraḥ ko bhavedatha tadīyakiṃkaraḥ / kṛṣṇanāma jagadekamaṅgalaṃ kaṇṭhapīṭhamurarīkaroti cet // 8294
kaḥ paśyati khuramahasaḥ saṃmukhamapi tejasāṃ sahasrasya / kalitaṃ śaśabhṛddhāmno yo maṇḍalakhaṇḍanaṃ sahate // 8295
kaḥ puṣpajātiṃ surabhiṃ vidhatte kaścandanaṃ vai śiśirīkaroti / kaḥ prārthayed bhānumiha prakāśe sādhus tathā svena paropakārī // 8296
kaḥ pūjyaḥ sadvṛttaḥ kamadhamamācakṣate calitavṛttam / kena jitaṃ jagadetat satyatitikṣāvatā puṃsā // 8297
kaḥ pūjyaḥ sujanatvameti katamaḥ kva sthīyate paṇḍitaiḥ śrīmatyā śivayā ca kena bhuvane yuddhaṃ kṛtaṃ dāruṇam / kiṃ vāñchanti sadā janā yuvajanā dhyāyanti kiṃ mānase matpraśnottaramadhyamākṣarapadaṃ bhūyāt tavāśīrvacaḥ // 8298.1
kaḥ paurave vasumatīṃ śāsati śāsitari durvinītānām / ayamācaratyavinayaṃ mugdhāsu tapasvikanyāsu // 8298.2
kaḥ prasūte pūrovātaṃ kaḥ prerayati vāridam / prāpte tu śrāvaṇe māsi bhavatyekārṇavaṃ jagat // 8299
kaḥ prājño vāñchati snehaṃ veśyāsu sikatāsu ca / vimucyate vā bhavatā vastudharmo'yamīdṛśaḥ // 8300
kaḥ prārthito'pi dāsyati tṛṇatuṣaparimāṇamātramapyadhikam / antarlalāṭasaṃpuṭa- vikaṭākṣaramālikāṃ muktvā // 8301
kaḥ prārthyate madanavihvalayā yuvatyā bhāti kva puṇḍrakamupaiti kathaṃ batāyuḥ / kvānādaro bhavati kena ca rājate'bjaṃ bāhyāsthi kiṃ phalamudāhara nālikeram // 8302
kaḥ śakraḥ katamaḥ sraṣṭā varākaḥ katamo yamaḥ / satyavratānāṃ bhūpānāṃ kartuṃ śāsanalaṅghanam // 8303
kaḥ śamaḥ kriyatāṃ prājñāḥ priyāprītau pariśramaḥ / bhasmībhūtasya bhūtasya punarāgamanaṃ kutaḥ // 8304
kaḥ śraddhāsyati bhūtārthaṃ sarvo māṃ tulayiṣyati / śaṅkanīyā hi loke'smin niṣpratāpā daridratā // 8305
kaḥ ślāghanīyajanmā māghaniśīthe'pi yasya saubhāgyam / prāleyāniladīrghaḥ kathayati kāñcīninādo'yam // 8306
kaḥ syādambudayācako yuvatayaḥ kaṃ kāmayante patiṃ lajjā kena nivāryate nikaṭake dāse kathaṃ yāvanī / bhāṣā darśayateti vastuṣu mahārāṣṭre kadā vā bhaved ādyāntākṣarayorhi loparacanācāturyataḥ pūryatām // 8307
kaḥ svabhāvagabhīrāṇāṃ lakṣayed bahirāpadam / bālāpatyena bhṛtyena yadi sā na prakāśyate // 8308
ka ātmā kaḥ paro vātra svīyaḥ pārakya eva vā / svaparābhiniveśena vinā jñānena dehinām // 8309
ka āliptaḥ priyaḥ ko'syāḥ kaṃ dhyāyati kamīkṣate / iti cintā na yasyāsīt sa pūjyaḥ paṇyayoṣitām // 8310
ka īpsitārthasthiraniścayaṃ manaḥ payaśca nimnābhimukhaṃ pratīpayet // 8311
ka ekastvaṃ puṣpāyudha mama samādhivyayavidhau suparvāṇaḥ sarve yadi kusumaśastrās tadapi kim / itīvainān nūnaṃ ya iha sumanostratvamanayat sa vaḥ śāstā śastraṃ diśatu daśadiṅmāravijayī // 8312
kakubhakarīrāveka- tra saṃyutau kakubhabilvau vā / hastatraye'mbu paścān narairbhavatyekaviṃśatyā // 8313
kakubhasya phalaṃ puṣpaṃ lākṣā śrīvāsaguggulū / śvetāparājitāmūlaṃ viḍaṅgānvitasarṣapāḥ // 8314
kakubhāṃ mukhāni sahasojjvalayan dadhadākulatvamadhikaṃ rataye / adidīpadinduraparo dahanaḥ kusumeṣumatrinayanaprabhavaḥ // 8315
kakubhi kakubhi dhvāntakṣubdhaṃ vitatya vidhāya ca śrutipuṭabhido garjāḥ śreyaḥ kṛtaṃ paramambudaiḥ / kathamitarathā jātodvegaḥ samujjhitapalvalaḥ kanakakamalottaṃse haṃsaḥ sa nandati mānase // 8316
kakubhi kakubhi bhrāntvā bhrāntvā vilokya vilokitaṃ malayajasamo dṛṣṭo'smābhirna ko'pi mahīruhaḥ / upacitaraso dāhe cchede śilātalagharṣaṇe- 'pyadhikamadhikaṃ yat saurabhyaṃ tanoti manoharam // 8317
kakṣe kiṃ mitapustakaṃ kimudakaṃ (kiṃ) kāvyasārodakaṃ dīrghaṃ kiṃ yadi tāḍapatralikhitaṃ kiṃ cātra gauḍākṣaram / gandhaḥ kiṃ yadi rāmarāvaṇakathāsaṃgrāmagandho mahat kiṃ vāraṃ bahu jalpase śṛṇu sakhe nāmnā purāṇo jhaṣaḥ // 8318
kaṅkagṛdhrasṛgāleṣu daṃśeṣu maśakeṣu ca / pannageṣu ca jāyante narāḥ krodhaparāyaṇāḥ // 8319
kaṅkahaṃsaśaśādānāṃ matsyādakrauñcakekinām / gṛdhrāṇāṃ kukkuṭānāṃ ca pakṣā eteṣu śobhanāḥ // 8320
kaṅkelireṣa kimacetana eva satyaṃ namnaḥ svayaṃ na kusumāni dadāti yas te / dhūrto'thavā namati nāyamudastabāhu- vyaktonnatastanataṭāntadidṛkṣayeva // 8321
kacakucacubukāgre pāṇiṣu vyāpṛteṣu prathamajaladhiputrīsaṃgame'naṅgadhāmni / grathitanibiḍanīvībandhanirmocanārthaṃ caturadhikakarāśaḥ pātu vaścakrapāṇiḥ // 8322
kacagrahamanugrahaṃ daśanakhaṇḍanaṃ maṇḍanaṃ dṛgañjanamavañcanaṃ mukharasārpaṇaṃ tarpaṇam / nakhārdanamatardanaṃ nibiḍapīḍanaṃ krīḍanaṃ karoti ratisaṅgame makaraketanaḥ kāminām // 8323
kacagrahasamullasatkamalakoṣapīḍājaḍa- dvirephakalakūjitānukṛtasītkṛtālaṃkṛtāḥ / jayanti suratotsavavyatikare kuraṅgīdṛśāṃ pramodamadanirbharapraṇayacumbino vibhramāḥ // 8324
kacagrahottānitamardhakuḍmalaṃ trapācalattārakamandalocanam / balādgṛhītādharavedanākulaṃ kadā pibeyaṃ nanu tat priyāmukham // 8325
kacabhārāt kucabhāraḥ kucabhārād bhītimeti kacabhāraḥ / kacakucabhārāj jaghanaṃ ko'yaṃ candrānane camatkāraḥ // 8326
kacamūlabaddhapannaga- niśvāsaviṣāgnidhūmahatamadhyam / aiśānamiva kapālaṃ sphuṭalakṣmā sphurati śaśibimbam // 8327
kacā yūkāvāsā mukhamajinabaddhāsthinicayam kucau māṃsagranthī jaṭharamapi viṣṭhādidhaṭikā / malotsarge yantraṃ jaghanamabalāyāḥ kramayugaṃ tadādhārasthūṇe tadiha kimu rāgāya mahatām // 8328.1
kacairardhacchinnaiḥ karanihitaraktaiḥ kucataṭair nakhotkṛttairgaṇḍairupalahatiśīrṇaiśca niṭilaiḥ / vidīrṇairākrandād vikalagaditaiḥ kaṇṭhavivarair manastakṣṇotyantaḥpuraparijanānāṃ sthitiriyam // 8328.2
kaccit kāntārabhājāṃ bhavati paribhavaḥ ko'pi śauvāpado vā pratyūhena kratūnāṃ na khalu makhabhujo bhuñjate vā havīṃṣi / kartuṃ vā kaccidantarvasati vasumatīdakṣiṇaḥ saptatantur yatsaṃprāpto'si kiṃ vā raghukulatapasāmīdṛśo'yaṃ vivartaḥ // 8328.3
kaccit paśavyaṃ nirujaṃ bhūryambutṛṇavīrudham / vṛhadvanaṃ tadadhunā yatrāsse tvaṃ suhṛdvṛtaḥ // 8329
kaccit sahasrān mūrkhāṇām ekamicchasi paṇḍitam / paṇḍito hyarthakṛcchreṣu kuryān niḥśreyasaṃ mahat // 8330
kaccit saumya priyasahacarī vidyudāliṅgati tvām āvirbhūtapraṇayasumukhāścātakā vā bhajante / paurastyo vā sukhayati marutsādhusaṃvāhanābhir viṣvagbibhratsurapatidhanurlakṣma lakṣmīṃ tanoti // 8331
kaccit saumya vyavasitamidaṃ bandhukṛtyaṃ tvayā me pratyādeśānna khalu bhavato dhīratāṃ tarkayāmi / niḥśabdo'pi pradiśasi jalaṃ yācitaś cātakebhyaḥ pratyuktaṃ hi praṇayiṣu satāmīpsitārthakriyaiva // 8332
kaccidarthena vā dharmam arthaṃ dharmeṇa vā punaḥ / ubhau vā prītilobhena kāmena na vibādhase // 8333
kaccidarthaṃ ca dharmaṃ ca kāmaṃ ca jāyatāṃ vara / vibhajya kāle kālajña sarvān bharata sevase // 8334
kacchānvavāyajaladheramṛtāṃśuranyaḥ pratyarthivaṃśadahanaḥ sumanā guṇajñaḥ / vidyāpriyo nayaparo matimān vadānyaḥ mīvārabhūpatirudetu yaśo vitanvan // 8335
kajjalatilakakalaṅkita- mukhacandre galitasalilakaṇakeśi / navavirahadahanatūlo jīvayitavyastvayā katamaḥ // 8336
kaja bhaja vikāsamabhitas tyaja saṃkocaṃ bhramatyayaṃ bhramaraḥ / yadyapi na bhavati kāryaṃ tathāpi tuṣṭas tanotyayaṃ kīrtim // 8337
kajjalahimakanakarucaḥ suparṇavṛṣahaṃsavāhanāḥ śaṃ vaḥ / jalanidhigirikamalasthā hariharakamalāsanā dadatu // 8338
kaṭakatvaṃ pṛthagghemnas taraṃgatvaṃ pṛthag jalāt / yathā na saṃbhavatyevaṃ na jagat pṛthagīśvarāt // 8339
kaṭakāni bhajanti cārubhir navamuktāphalabhūṣaṇairbhujaiḥ / niyataṃ dadhate ca citrakair aviyogaṃ pṛthugaṇḍaśailataḥ // 8340
kaṭakinaḥ kaṭukarasān karīrakhadirādiviṭapatarugulmān / upabhuñjānā karabhī daivādāpnoti madhuramadhujālam // 8341
kaṭākṣeṇāpīṣat kṣaṇamayi nirīkṣeta yadi sā tadānandaḥ sāndraḥ sphurati pihitāśeṣaviṣayaḥ / saromāñcodañcatkucakalaśanirbhinnavasanaḥ parīrambhārambhaḥ ka iva bhavitāmbhoruhadṛśaḥ // 8342
kaṭākṣairākṣiptaḥ priyasakhi rahaḥ kelibhavane vane puṣpavyājāt kucayugamidaṃ cāpi valitam / ratāsaktaṃ dṛṣṭvā harinamithunaṃ cālpahasitaṃ tathāpi preyān me na kimapi jānāti kimiti // 8343
kaṭirmuṣṭigrāhyā dvipuruṣabhujagrāhyamudaraṃ stanau ghaṇṭālolau jaghanamiva gantuṃ vyavasitau / smitaṃ bherīnādo mukhamapi ca patyurbhayakaraṃ tathāpyeṣā raṇḍā paribhavati saṃtāpayati ca // 8344
kaṭirviṭaśatairghūṣṭā pānthapītojjhitaṃ mukham / stanau sahasramṛditau yasyāḥ kasyās tu sā nijā // 8345.1
kaṭisthakaravaiśākhasthānakasthanarākṛtim / dravyaiḥ pūrṇaṃ smarellokaṃ sthityutpattivyayātmakaiḥ // 8345.2
kaṭītaṭanikuñjeṣu saṃcaran vātakuñjaraḥ / eraṇḍatailasiṃhasya gandhamāghrāya dhāvati // 8346
kaṭu kvaṇanto maladāyakāḥ khalā- studantyalaṃ bandhanaśṛṅkhalā iva / manastu sādhudhvanibhiḥ pade pade haranti santo maṇinūpurā iva // 8347
kaṭutiktakaṣāyarasaiḥ pavanaḥ pittaṃ kaṭūṣṇalavaṇāmlaiḥ / snigdhamadhurāmlalavaṇaiḥ śleṣmā kopaṃ prayāti taroḥ // 8348
kaṭutīkṣṇoṣṇalavaṇakṣārāmlādib hirulbaṇaiḥ / mātṛbhuktairupaspṛṣṭaḥ sarvāṅgotthitavedanaḥ // 8349
kaṭubhirapi kaṭhoracakravākot- karavirahajvaraśāntiśītavīyaiḥ / timirahatamayaṃ mahobhirañjañ jayati jagannayanaughamuṣṇabhānuḥ // 8350
kaṭumadhurāṇyāmodaiḥ parṇairutkīrṇapatrabhaṅgāni / damanakavanāni saṃprati kāṇḍairekāntapāṇḍūni // 8351
kaṭu raṭasi kimevaṃ karṇayoḥ kuñjarārer aviditanijabuddhe kiṃ na vijñātamasti / śilatarakaradaṃṣṭrāṭaṅkanirbhinnakumbhaṃ maśaka galakarandhre hastiyūthaṃ mamajja // 8352
kaṭuviśikhaśikhiprapañca pañcā- nana dhanadapriyamitra mitranetra / dhṛtasakalavikalpa kalpaśeṣa- prakaṭamahānaṭa nāṭaya prasādam // 8353
kaṭūnāmiha sārthatvāt kāmaṃ bhavati saṃgrahaḥ / tathāpi vṛttirna tathā rasajñānumatikṣamā // 8354
kaṭau na kalamekhalā na kucamaṇḍale mālikā dṛśorapi na cāñjanaṃ na punarasti rāgo'dhare / priyeṇa sahacāriṇā madanataskarasyoccakais tatas tvamasi luṇṭhitā nidhuvane vane śobhane // 8355.1
kaṭusvarastvaṃ pikabhūt tathāpi ślāghyo'si samyak pikaputrapālāt / āhlādanāccandra ivāttalakṣmā kastūrikā gandhabhṛteva kṛṣṇā // 8355.2
kaṭvamlalavaṇātyuṣṇatīkṣṇarūkṣavid āhinaḥ / āhārā rājasasyeṣṭā duḥkhaśokāmayapradāḥ // 8356
kaṭvervārau yathā pakve madhuraḥ san raso'pi na / prāpyate hyātmani tathā nāpakvakaraṇe jñatā // 8357
kaṭhinaṃ vā madhuraṃ vā prastutavacanaṃ manohāri / vāme gardabhanādaś cittaprītyai prayāṇeṣu // 8358
kaṭhinaḥ kṛśamūlaśca durlabho dakṣiṇetaraḥ / kaścit kalyāṇagotro'pi manuṣyairnopajīvyate // 8359
kaṭhinakucau tava bāle taralasarojākṣi tāvakaṃ cakṣuḥ / kuṭilasukeśi kacās te mithyā bhaṇitaṃ kṛśāṅgi tava madhyam // 8360
kaṭhinataradāmaveṣṭana- lekhāsaṃdehadāyino yasya / rājanti valivibhaṅgāḥ sa pātu dāmodaro bhavataḥ // 8361
kaṭhinasyāpi hṛdayaṃ guṇavānārdrayed dṛśā / candrakāntopalaṃ candraḥ svāṃśubhirdrāvayatyasau // 8362
kaṭhinahṛdaye muñca krodhaṃ sukhapratighātakaṃ likhati divasaṃ yātaṃ yātaṃ yamaḥ kila mānini / vayasi taruṇe naitad yuktaṃ cale ca samāgame bhavati kalaho yāvat tāvad varaṃ subhage ratam // 8363
kaṭhinahṛdaye muñca bhrāntiṃ vyalīkakathāśrayāṃ piśunavacanairduḥkhaṃ netuṃ na yuktamimaṃ janam / kimidamatha vā satyaṃ mugdhe tvayādya viniścitaṃ yadabhirucitaṃ tan me kṛtvā priye sukhamāsyatām // 8364
kaṭhināstīkṣṇavaktrāśca tīkṣṇodarkās tathaiva ca / gaṇakaiḥ kiṃ nu lekhanyas tā vā kiṃ te vinirmitāḥ // 8365
kaṭhine durgame vāso guptaśaktiprakāśanam / raṇe putraḥ yathā śocyaḥ kalahaṃ veśyayā saha // 8366
kaṭhoranakharāhatadviradakumbhapīṭhasthalī- luṭhadrudhirarañjitollalitakesaraḥ kesarī / gabhīraravakātarāturatarāturavyāhṛtaiḥ patan hariṇakaiḥ samaṃ samarabhūmikāṃ lajjate // 8367
kaṭhorapārāvatakaṇṭhamecakaṃ vapurvūṣaskandhasubandhurāṃsakam / prasannarsihastimitaṃ ca vīkṣitaṃ dhvaniśca maṅgalyamṛdaṅgamāṃsalaḥ // 8368
kaṭhorāsthigranthivyatikararaṇatkāramukharaḥ kharasnāyucchedakṣaṇavihitavegavyupaśamaḥ / nirātaṅkaḥ paṅkeṣviva piśitapiṇḍeṣu vilasa- nnasirgātraṃ gātraṃ sapadi lavaśas te vikiratu // 8369
kaṇa iva purāṃ vahnerbhasmāvadhūlanasaṅgato jayati bahalālokasphārāvadhūtaniśodayaḥ / smaraharajaṭābandhagranthirbhujaṅgaphaṇāmaṇi- stridaśataṭinīpūrānītaḥ sphuranniva tārakaḥ // 8370
kaṇācāmatuṣāṅgārān yatnena parirakṣasi / mūṣakāpahṛtaṃ koṣe ratnarāśiṃ na paśyasi // 8371
kaṇṭakasya tu bhagnasya dantasya calitasya ca / amātyasya ca duṣṭasya mūlāduddharaṇaṃ sukham // 8372
kaṇṭakān kūpamagniṃ ca varjayanti yathā narāḥ / tathā nṛśaṃsakarmāṇaṃ varjayanti narā naram // 8373
kaṇṭakāvaraṇaṃ yādṛk phalitasya phalāptaye / tādṛg durjanasaṅgo'pi sādhusaṅgāya bādhanam // 8374
kaṇṭakitatanuśarīrā lajjāmukulāyamānanayaneyam / tava kumudinīva vāñchati nṛcandra bālā karasparśam // 8375
kaṇṭakenāpi ye spṛṣṭā yānti kāmapi vikriyām / te'pi śastranikṛntasya paśormāṃsāni bhuñjate // 8376
kaṇṭakenāpi viddhasya mahatī vedanā bhavet / cakrabhīṣaṇakhaḍgādyair māryamāṇasya kiṃ punaḥ // 8377
kaṇṭakairiva vidāritapādaḥ padminīparicitairaparādreḥ / āruroha sarasīruhabandhuḥ skandhamambudhitaṭīgamanāya // 8378.1
kaṇṭako dārukhaṇḍaṃ ca vitanoti galavyathām / vyañjanāntarnipatitas tālu vidhyati vṛścikaḥ // 8378.2
kaṇṭakyakaṇṭakānāṃ vyatyāse'mbhastribhiḥ karaiḥ paścāt / khātvā puruṣatritayaṃ tribhāgayuktaṃ dhanaṃ vā syāt // 8379
kaṇṭārikāyā anyoktiḥ saṇānyoktirudāhṛtā / dhattūrapādapānyoktir avadheyā tṛṇoktayaḥ // 8380
kaṇṭhakoṇaviniviṣṭamīśa te kālakūṭamapi me mahāmṛtam / apyupāttamamṛtaṃ bhavadvapur- bhedavṛtti yadi me na rocate // 8381
kaṇṭhagatairapyasubhiḥ kasyātmā nopasarpate jātu / mūrkhasya viṣādasya ca garvasya tathā kṛtaghnasya // 8382
kaṇṭhagrahaṃ na vātyeva bhartuḥ kruddhāpi yatnataḥ / kaṅkaṇaśreṇikevāsau doṣamevāvalambate // 8383
unmatteva pramatteva prahṛṣṭevātureva ca / na śakyopāsituṃ rāmā prauḍhaṃ yauvanamāśritā // 8384
sukhaduḥkhapradāyinyas tṛtīye yauvane sthitāḥ / jāyante gahanā rāmāḥ saṃsārasyeva rītayaḥ // 8385
kaṇṭhagrahe śithilatāṃ gamite kathaṃcid yo manyate maraṇameva sukhābhyupāyam / gacchan sa eṣa na balād vidhṛto yuvābhyām ityujjhite bhujalate valayairivāsyāḥ // 8386
kaṇṭhacchāyamiṣeṇa kalparajanīmuttaṃsamandākinī- rūpeṇa pralayābdhimūrdhvanayanavyājena kalpānalam / bhūṣāpannagakelipānakapaṭādekonapañcāśa taṃ vātānapyupasaṃharannavatu vaḥ kalpāntaśāntau śivaḥ // 8387
kaṇṭhacchedaviśīryamāṇarudhiraprāgbhārabhagn adyuter yena smeramukhena homaśikhinaḥ saṃdhukṣaṇākāṅkṣiṇā / bhrūbhaṅgaḥ śitikaṇṭhakaṇṭhaphaṇine phūtkārahetoḥ kṛtaḥ śauṭīryavratatuṣṭadhūrjaṭirasau kiṃ varṇyate rāvaṇaḥ // 8388
kaṇṭhacchede suvarṇaṃ cet kṣuraṃ yadvaddhitaṃ na hi / bandhurapyapakārī cet sarvaistyājyas tathaiva saḥ // 8389
kaṇṭhamākuñcya hṛdaye sthāpayed dṛḍhamicchayā / jālaṃdharo bandha eṣa sudhāvyayanivāraṇaḥ // 8390
kaṇṭhaśriyaṃ kuvalayastabakābhirāma- dāmānukārivikaṭacchavikālakūṭām / bibhrat sukhāni diśatādupahārapīta- dhūpotthadhūmamalināmiva dhūrjaṭirvaḥ // 8391
kaṇṭhaśleṣaṃ samāsādya tasyāḥ prabhraṣṭayānayā / tulyāvasthā sakhīveyaṃ tanurāśvāsyate mama // 8392
kaṇṭhasaktamṛdubāhubandhanaṃ nyastapādatalamagrapādayoḥ / prārthayanta śayanotthitaṃ priyās taṃ niśātyayavisargacumbanam // 8393
kaṇṭhas tasyāḥ kuvalaydṛśaḥ kāñcanaḥ ko'pi kambur lāvaṇyāmbusmaranarapaterarghyamāviḥ karoti / tisro rekhāstribhuvanajayavyañjikās tatra tat kiṃ na syānmadhye trivaliracanā paunaruktyāya dhātuḥ // 8394
kaṇṭhasthā yā bhaved vidyā sā prakāśyā sadā budhaiḥ / yā gurau pustake vidyā tayā mūḍhaḥ pratāryate // 8395
kaṇṭhasya tasyāḥ stanabandhurasya muktākalāpasya ca nistalasya / anyonyaśobhājananād babhūva sādhāraṇo bhūṣaṇabhūṣyabhāvaḥ // 8396
kaṇṭhasya vidadhe kāntiṃ muktābharaṇatā yathā / tasyāḥ svabhāvaramyasya muktābharaṇatā tathā // 8397
kaṇṭhādūrdhvaṃ viniryāti prāṇā yāñcākṣaraiḥ saha / dadāmītyakṣarairdātuḥ punaḥ śrotrād viśanti te // 8398
kaṇṭhādraktaṃ pibati guṇināṃ madyamāṃsaṃ na bhuṅkte viṣṇudravyaṃ harati kurute dvādaśīṣūpavāsam / sāṃkhyaṃ śrutvāpaharati gavāṃ brāhmaṇānāṃ ca vṛttiṃ pāpo dambhaḥ kaliyugasakhaḥ kasya mitraṃ niyogī // 8399
kaṇṭhāntaḥ kvaṇitaṃ divākarakaraklāntyā rajoviplavais tannetrāñcalakuñcanaṃ śitakuśaprāntakṣataiḥ sītkṛtiḥ / śvāsormiprabhavo vanecarabhiyā tvadvairivāmabhruvām evaṃ deva marostaṭe'pi suratakrīḍānurūpaḥ kramaḥ // 8400
kaṇṭhālaṃkāraghaṇṭāghaṇaghaṇaraṇitādhmātarodaḥkaṭāhaḥ kaṇṭhekālādhirohocitaghanasubhagaṃ bhāvukasnindhapṛṣṭhaḥ / sākṣād dharmo vapuṣmān dhavalakakudanirdhūtakailāsakūṭaḥ kūṭastho vaḥ kakudmān nibiḍataratamaḥstomatṛṇyāṃ vitṛṇyāt // 8401
kaṇṭhāliṅganamaṅgalaṃ ghanakucābhogopabhogotsavaṃ śroṇīsaṃgamasaubhagaṃ ca satataṃ matpreyasīnāṃ puraḥ / prāptuṃ ko'yamitīrṣyayeva yamunākūle balādyaḥ svayaṃ gopīnāmaharad dukūlanicayaṃ kṛṣṇaḥ sa puṣṇātu naḥ // 8402
kaṇṭhāvasaktamṛdubāhulatās turaṅgād rājāvarodhanavadhūravatārayantaḥ / āliṅganānyadhikṛtāḥ sphuṭamāpureva gaṇḍasthalīḥ śucitayā na cucumburāsām // 8403
kaṇṭhāśleṣiṇamunnatastanabharaśroṇītaṭagrāhiṇaṃ saṃsaktoruyugaṃ gṛhītajaghanaprākāramapyantataḥ / drāgeva ślathabandhaminduvadanā gāḍhāvamardāsahaṃ vijñāyātyajadāśu kāñcanapaṭaṃ vrīḍākulāpi kṣaṇam // 8404
kaṇṭhe ka eṣa tava vallabha nūpuro'yaṃ tat pādabhūṣaṇamayaṃ valayas tadānīm / ityādivācyamavibhāvya vaco mṛgākṣyā jñāne'pi tadvihṛtamutsukatāṃ tanoti // 8405.1
kaṇṭhe kṛttāvaśeṣaṃ kanakamayamadhaḥ śṛṅkhalādāma karṣan krāntvā dvārāṇi helācalacaraṇaraṇatkiṅkaṇīcakravālaḥ / dattātaṅko'ṅganānāmanusṛtasaraṇiḥ saṃbhramādaśvapālaiḥ prabhraṣṭo'yaṃ plavaṅgaḥ praviśati nṛpatermandiraṃ mandurāyāḥ // 8405.2
kaṇṭhe gadgadatā svedo mukhe vaivarṇyavepathū / mriyamāṇasya cihnāni yāni tānyeva yācataḥ // 8406
kaṇṭhe cintāmaṇirjñeyaś cintitārthapradaḥ sadā / āvartaḥ pṛṣṭhavaṃśe yaḥ sa sūryākhyaḥ śubhaḥ smṛtaḥ // 8407
kaṇṭhe jīvitamānane tava guṇāḥ pāṇau kapolastanau saṃtāpastvayi mānasaṃ nayanayoracchinnadhāraṃ payaḥ / sarvaṃ niṣkaruṇa tvadīyavirahe sālambanaṃ kiṃ punas tasyāḥ saṃprati jīvite bata sakhīvargo nirālambanaḥ // 8408
kaṇṭhe madaḥ kodravajo hṛdi tāmbūlajo madaḥ / lakṣmīmadas tu sarvāṅge putradāramukheṣvapi // 8409
kaṇṭhe mauktikamālikāḥ stanataṭe kārpūramacchaṃ rajaḥ sāndraṃ candanamaṅgake valayitāḥ pāṇau mṛṇālīlatāḥ / tanvī naktamiyaṃ cakāsti śucinī cīnāṃśuke bibhratī śītāṃśoradhidevateva galitā vyomāgramārohataḥ // 8410
kaṇṭhe rajjuṃ baddhvā mṛtasya puṃsas tu rajjumādāya / tasyāḥ khaṇḍaṃ kaṇṭhe baddhaṃ gaṇḍasrajaṃ harati // 8411
kaṇṭhe vasantī caturā yadasyāḥ sarasvatī vādayate vipañcīm / tadeva vāgbhūya mukhe mṛgākṣyāḥ śrotuḥ śrutau yāti sudhārasatvam // 8412
kaṇṭhocito'pi huṃkṛti- mātranirastaḥ padāntike patitaḥ / yasyāś candraśikhaḥ smara- bhallanibho jayati sā caṇḍī // 8413
kaṇḍūyate dakṣiṇapāṇinā cet sa sārameyo vadanaṃ tadānīm / bhaktaiḥ prabhūtaiḥ saha bhūmipālair bhojyāni bhakṣyāṇi ciraṃ bhavanti // 8414
kaṇḍūladvipagaṇḍapiṇḍakaṣaṇākamp ena sampātibhir dharmasraṃsitabandhanaiḥ svakusumairarcanti godāvarīm / chāyāpaskiramāṇaviṣkiramukhavyākṛṣṭakīṭatvacaḥ kūjatklāntakapītakukkuṭakulāḥ kūle kulāyadrumāḥ // 8415
kaṇḍūyamānaḥ khalu dakṣiṇena hastena bhālaṃ bhaṣaṇo dadāti / prabhāvinamrīkṛtarājacakraṃ rājyābhiṣeke varapaṭṭabandham // 8416
katarat purahara paruṣaṃ hālāhalakavalayācanāvacasoḥ / ekaiva tava rasajñā tadubhayarasatāratamyajñā // 8417
kati kati na punaścaranti hanti pratiśikharaṃ pratikānanaṃ kuraṅgāḥ / tadapi janamanovinodahetur vilasati keṣvapi ko'pi nābhigandhaḥ // 8418
kati kati na madoddhatāścaranti pratiśikhari pratikānanaṃ kuraṅgāḥ / kvacidapi punaruttamā mṛgās te madayati yan mada eva medinīśān // 8419
kati kati na latāḥ kalitāḥ saṃcaratā cañcarīkarasikena / nalini bhavanmadhu madhuraṃ yat pītaṃ tat tadeva paripītam // 8420
kati kati na vasante vallayaḥ śākhino vā surabhitasumanobhirbhūṣitāṅgā babhūvuḥ / tadapi yuvajanānāṃ prītaye kevalo'bhūd abhinavakalikālībhāraśālī rasālaḥ // 8421
katiciduddhatanirbharamatsarāḥ katicidātmavacaḥstutiśālinaḥ / ahaha ke'pi nirakṣarakukṣayas tadiha saṃprati kaṃ prati me śramaḥ // 8422.1
katicid divasāni kāṇḍaśeṣāḥ patitāśeṣapurāṇajīrṇaparṇāḥ / taravastvaci garhitapravālāḥ samavāpyanta na nāmato vivektum // 8422.2
katicid divasāni tayā gamitā- ni gṛhe tava saṅgamarocanayā / katicid vipine nalinīśayane vacanena pikīmadamocanayā // 8423
na vane'pi ratirbhavane'pi na yaṃ pratirūpavinirjjitarocanayā / karuṇāvaruṇālaya kiṃ kriyatām aruṇāyatapaṅkajalocanayā // 8424
kati te kabarībhāraḥ sumanaḥsaṅgāt priye'tinīlatvāt / bhavati ca kalāpavattvān nijairasevyaḥ kathaṃ na syāt // 8425
kati na santi janā jagatītale tadapi tadvirahākulitaṃ manaḥ / kati na santi niśākaratārakāḥ kamalinī malinī raviṇā vinā // 8426
kati na santi mahīṣu mahīruhaḥ surabhipuṣparasālaphalālayaḥ / surabhayanti na ke'pi ca bhūruhān iti yaśo'sti paraṃ tava candana // 8427
kati no viṣayā nibhālitāḥ kati vā bhūmibhujo na śīlitāḥ / dharaṇīdhara tāvakān guṇān avadhāryājagaṇaṃ guruṃ laghum // 8428
katipayadivasasthāyini madakāriṇi yauvane durātmānaḥ / vidadhati tathāparādhaṃ janmaiva yathā vṛthā bhavati // 8429
kattipayadivasasthāyī pūro dūronnato'pi bhavitā te / taṭini taṭadrumapātana- pātakamekaṃ cirasthāyi // 8430
katipayadivasaiḥ kṣayaṃ prayāyāt kanakagiriḥ kṛtavāsarāvasānaḥ / iti mudamupayāti cakravākī vitaraṇaśālini vīrarudradeve // 8431
katipayanimeṣavartini janmajarāmaraṇavihvale jagati / kalpāntakoṭibandhuḥ sphurati kavīnāṃ yaśaḥprasaraḥ // 8432
katipayapurasvāmī kāyavyayairapi durgraho mitavitaritā mohenāho mayānusṛtaḥ purā / tribhuvanapatirbuddhyārādhyo'dhunā svapadapradaḥ punaradhigatas tat prācīno dunoti dinavyayaḥ // 8433
katipayasahakārapuṣparamyas tanutuhino'lpavinidrasinduvāraḥ / surabhimukhahimāgamāntaśaṃsī samupayayau śiśiraḥ smaraikabandhuḥ // 8434
kati pallavitā na puṣpitā vā taravaḥ santi samantato vasante / jagato vijaye tu puṣpaketoḥ sahakārī sahakāra eka eva // 8435
katiṣu na kṛtā sevā ke vā na vāgvibhavaiḥ stutās tṛṇamapi guṇaprītaḥ prādānna ko'pi vipaścitām / ayamiha paraṃ duḥkhajvālākalāpamakhaṇḍayat kanakapayasāṃ dhārādaṇḍairakāṇḍaghanāghanaḥ // 8436
kati santi nonnatibhṛtas taravas tadapi tvameva gurukīrtivaraḥ / nibiḍādaraṃ navamarandaharaḥ sahakāra kāraṇamiha bhramaraḥ // 8437
kati santi latā vipine kusuma- stavakānamitāḥ khalu pallavitāḥ / praticampakacandananīpavanī- navapaṅkajinīmadhusaṃvalitāḥ // 8438
suciraṃ kusumeṣu paribhramatā na ca mālati kāpi tathā militā / madhupena punarmadhupānavidhau hṛdaye na yathā bhavatī kalitā // 8439
kati santi lavaṅgalatā lalitā navakorakitā dharaṇīsutale / kati bandhuragandhabhṛtas taravo guravo nivasanti girau malaye // 8440
katyakṣīṇi karoṭayaḥ kati kati dvīpidvipānāṃ tvacaḥ kākolāḥ kati pannagāḥ kati sudhādhāmnaśca khaṇḍāḥ kati / kiṃ ca tvaṃ ca kati trilokajanani tvadvāripūrodare majjajjantukadambakaṃ samudayatyekaikamādāya yat // 8441
katyaśvāḥ kati dhenavaḥ kati gajāḥ katyadbhutāḥ pādapāḥ sundaryaḥ kati susruvaḥ kati mahāratnānyanardhyāṇyapi / jātaikā kila kanyakā jalanidherdātuṃ prasaktā yadā sarvaṃ tad vyayitaṃ tadā pariṇatau nāmaikamuccheṣitam // 8442
kathaṃcit kālidāsasya kālena bahunā mayā / avagāḍheva gambhīramasṛṇaudhā sarasvatī // 8443
kathaṃcidahni hṛdaye kuśalairviniveśitā / śikṣā gaurakhareṇeva rājñā vismāryate niśi // 8444
kathaṃcin naidāghe divasa iva kope vigalite prasattau prāptāyāṃ tadanu ca niśāyāmiva śanaiḥ / smitajyotsnārambhakṣapitavirahadhvāntanivaho mukhendurmāninyāḥ sphurati kṛtapuṇyasya surate // 8445
kathaṃ te tyaktasadvṛttāḥ sukhaṃ rātriṣu śerate / maraṇāntaritā yeṣāṃ narakeṣūpapattayaḥ // 8446
kathaṃ tvadupalambhāśāvihatāviha tādṛśī / avasthā nālamāroḍhum aṅganāmaṅganāśinī // 8447.1
kathaṃ na ramate cittaṃ dharme'nekasukhaprade / jīvānāṃ duḥkhabhīrūṇāṃ prāyo mithyādṛśo yataḥ // 8447.2
kathaṃ na lajjitastādṛk savitā tejasāṃ nidhiḥ / brahmāṇḍakhaṇḍikāṃ prāpya kurvan pādaprasārikām // 8448
kathaṃ nāma na sevyante yatnataḥ parameśvarāḥ / acireṇaiva ye tuṣṭāḥ pūrayanti manorathān // 8449
kathaṃ nu taṃ bandhurakomalāṅguliṃ karaṃ vihāyāsi nimagnamambhasi / acetanaṃ nāma guṇaṃ na lakṣayen mayaiva kasmādavadhīritā priyā // 8450
kathaṃ nu putrāḥ pitaraṃ hanyuḥ kasyāṃcidāpadi / bhrātā vā bhrātaraṃ hanyāt saumitre prāṇamātmānaḥ // 8451
kathaṃ nyāyyamanuṣṭhānaṃ mādṛśaḥ pratiṣedhatu / kathaṃ vābhyanujānātu sāhasaikarasāṃ kriyām // 8452
kathaṃ nvidaṃ kamalaviśālalocane gṛhaṃ ghanaiḥ pihitakare niśākare / acintayantyabhinavavarṣavidyutas tvamāgatā sutanu yathā prabhāvatī // 8453
kathaṃ caiṣā tanvī prakṛtisukumārāṅgalatikā pragalbhavyāpāraṃ ratikalahakhedaṃ viṣahate / nalinyāstigmo'pi prabhavati sukhāyaiva savitā prakṛṣṭe premṇyevaṃ kimiva na sahante yuvatayaḥ // 8454
kathaṃ priyāyā anukampitāyāḥ saṅgaṃ rahasyaṃ rucirāṃśca mantrān / suhṛtsu ca snehasitaḥ śiśūnāṃ kalākṣarāṇāmanuraktacittaḥ // 8455
putrān smaraṃstā duhit rhṛdasyā bhrāt n svas rvā pitarau ca dīnau / gṛhān manojñoruparicchadāṃśca vṛttīśca kulyāḥ paśubhṛtyavargān // 8456
kathaṃ bhāryāmṛte dharmam arthaṃ vā puruṣaḥ prabho / prāpnoti kāmamatha vā tasyāṃ tritayamāhitam // 8457
tathaiva bhartāramṛte bhāryā dharmādisādhane / na samarthā trivargo'yaṃ dāmpatyaṃ samupāśritaḥ // 8458
kathaṃ mamorasi kṛtapakṣaniḥsvanaḥ śilīmukho'pahitaditi   jalpati priye / nivṛtya kiṃ kimiti bruvāṇayānayā sasādhvasaṃ kupitamamoci kāntayā // 8459
kathaṃ mugdhe kathaṃ vakre kāntāyās te vilocane / kathaṃ janānurāgāya kathaṃ janavipattaye // 8460
kathaṃ yateta manujau bhinnaiva prakṛtiryataḥ / ekasthānasamutpanna sudhākṣveḍabhidā smṛtā // 8461
kathaṃ rājā sthito dharme paradārān parāmṛśet / rakṣaṇīyā viśeṣeṇa rājadārā mahābala // 8462
kathaṃ vilokeyamamuṃ yuvānaṃ kumudvatībandhumivojjihānam / bhartuḥ svasā bhādracaturthikeva kalaṅkayatyardhavilokane'pi // 8463
kathaṃ vīthīmasmānupadiśasi dharmapraṇayinīṃ prasīda svāṃ śiṣyāmatikhalamukhīṃ śādhi muralīm / harantī maryādāṃ śiva śiva pare puṃsi hṛdayaṃ nayantī dhṛṣṭeyaṃ yaduvara yathā nāhvayati naḥ // 8464
kathaṃ saṃbodhyate rājā sugrīvasya ca kā priyā / nirdhanāḥ kiṃ ca vāñchanti kiṃ kurvanti manīṣiṇaḥ // 8465
kathaṃ sa dantarahitaḥ sūryaḥ sūribhirucyate / yo mīnarāśiṃ muktaiva meṣaṃ bhoktuṃ samudyataḥ // 8466
kathanena vināpyāśāṃ pūrayanti hi sādhavaḥ / pratigehaṃ bhāsate hi vivasvān kathanaṃ vinā // 8467
kathamagaṇitapūrvaṃ drakṣyate taṃ narendraḥ kathamapuruṣavākyaṃ śroṣyate siddhavākyaḥ / kathamaviṣayavanghyaṃ dhārayiṣyatyamarṣaṃ praṇipatati niruddhaḥ satkṛto dharṣito vā // 8468
kathamadya kathaṃ ca śva iti jīvanacintayā / yā kṛthā hā vṛthā dainyam āyurantaṃ prayacchati // 8469
kathamapi kṛtapratyāpattau priye skhalitottare virahakṛśayā kṛtvā vyājaṃ prakalpitamaśrutam / asahanasakhīśrotraprāptiṃ viśaṅkya sasaṃbhramaṃ vivalitadṛśā śūnye gehe samucchvasitaṃ punaḥ // 8470
kathamapi tava vṛndāraṇyamāhātmyavṛndaṃ na hi kathayitumuccairīśvaro'pyīśvaraḥ syāt / api ca tṛṇaphalānāṃ yasya lubdho rasāya prabhuramṛtabhujāmapyāśrayad vatsabhāvam // 8471
kathamapi na niṣiddho duḥkhinā bhīruṇā vā drupadatanayapāṇis tena pitrā mamādya / tava bhujabaladarpādhyāyamānasya vāmaḥ śirasi caraṇa eṣa nyasyate vārayainam // 8472
kathamapi paricitamudrā bhujabhudrāsaṅgataṃ svapne / uṣasi nimīlatanayanā śayanāntaḥ kāntamāmṛṣati // 8473
kathamapi sakhi krīḍākopād vrajeti mayodite kaṭhinahṛdayastyaktvā śayyāṃ balād gata eva saḥ / iti sarabhasadhvastapremṇi vyapetaghṛṇe spṛhāṃ punarapi hatavrīḍaṃ cetaḥ karoti karomi kim // 8474
kathamapi hi bhavanti kṣetrasadbījayogāj jagadupakṛtihetornātmavṛttyai phalanti / dadhati phalasamṛddhyā dūramānamrabhāvaṃ nanu jagati suśūkāḥ sādhavaḥ śālayaśca // 8475
kathamapyadhigatarandhrair adhyuṣitā yadi guhākhubhiḥ kṣudraiḥ / iyataiva kiṃ mṛgādhipa nijavikramanirvidaṃ vahasi // 8476
kathamarthaṃ niṣedhantu śrutayaḥ smṛtayo'pi vā / yāsāmekaṃ padamapi na calatyarthato vinā // 8477
kathamavanipa darpo yanniśātāsidhārā- dalanagalitamūrdhnā vidviṣāṃ svīkṛtā śrīḥ / nanu tava nihatārerapyasau kiṃ na nītā tridivamapagatāṅgairvallabhā kīrtirebhiḥ // 8478
kathamasau na bhajatyaśarīratāṃ hatavivekapado hatamanmathaḥ / praharataḥ kadalīdalakomale bhavati yasya dayā na vadhūjane // 8479
kathamasau madano na namasyatāṃ sthitavivekapado makaradhvajaḥ / mṛgadṛśaṃ kadalīlalitaṃ vapur yadabhi hanti śaraiḥ kusumodbhavaiḥ // 8480
kathamiyati vanānte kaścideko na tādṛg varavanataruruccaiḥ puṣpavallīphalāḍhyaḥ / jagadasukhavidhāturdagdhadhāturniyogā- ddhavakhadirapalāśāḥ kevalaṃ vṛddhibhājaḥ // 8481
kathamiva tava saṃmatirbhavitrī samamṛtubhirmunināvadhīritasya / iti viracitamallikāvikāsaḥ smayata iva sma madhuṃ nidāghakālaḥ // 8482
kathamiha manuṣyajanmā saṃpraviśati sadasi vibudhagamitāyām / yena na subhāṣitāmṛtam āhlādi nipītamā tṛpteḥ // 8483
kathamutpadyate dharmaḥ kathaṃ dharmaḥ pravardhate / kathaṃ ca sthāpyate dharmaḥ kathaṃ dharmo vinaśyati // 8484
satyenotpadyate dharmo dayādānairvivardhate / kṣamayā sthāpyate dharmaḥ krodhalobhairvinaśyati // 8485
kathamupari kalāpinaḥ kalāpo vilasati tasya tale'ṣṭamīndukhaṇḍam / kuvalayayugalaṃ tato vilolaṃ tilakusumaṃ tadadhaḥ pravālamasmāt // 8486
kathametat kucadvandvaṃ patitaṃ tava sundari / paśyādhaḥ khanane mūḍha patanti girayo'pi ca // 8487
kathaya kathamivāśā jāyatāṃ jīvite me malayabhujagavāntā vānti vātāḥ kṛtāntāḥ / ayamapi khalu guñjan mañju mākandamaulau culukayati madīyāṃ cetanāṃ cañcarīkaḥ // 8488.1
kathaya kathamurojadāmahetor yadupatireṣa cinoti campakāni / bhavati karatale yadasya kampaḥ priyasakhi matsmṛtireva matsapatnī // 8488.2
kathaya kimapi dṛṣṭaṃ sthānamasti śrutaṃ vā vrajati dinakaro'yaṃ yatra nāstaṃ kadācit / iti vihagasamūhān nityamevāsti pṛcchan rajanivirahabhītaścakravākī varākaḥ // 8489
kathaya kimidaṃ jātyā khyātaṃ kimasya varāṭakaiḥ katibhirathavā labhyaṃ caitat prayojanamasya kim / pratipadamiti grāmīṇānāṃ gaṇena laghūkṛtaṃ bata karatale ratnaṃ kṛtvā viṣīdati vāṇijaḥ // 8490
kathayata iva netre karṇamūlaṃ prayāte sumukhi tava kucābhyāṃ vartya paśyāvanīṃ vā / skhalati yadi kathaṃcit te padāmbhojayugmaṃ tava tanutaramadhyaṃ bhajyate nau na doṣaḥ // 8491
kathayata kathameṣā menayā vipradattā śiva śiva giriputro vṛddhakāpālikāya / iti vadati puraṃdhrīmaṇḍale siddhileśa- vyayakṛtavaraveṣaḥ pātu vaḥ śrīmaheśaḥ // 8492
kathaya nipuṇe kasmin dṛṣṭaḥ kathaṃ nu kiyacciraṃ kimabhilikhitaṃ kiṃ tenoktaṃ kadā sa ihaiṣyati / iti bahuvidhapremollāsaprakalpitavistarāḥ priyatamakathāḥ svalpe'pyarthe prayānti na naṣṭatām // 8493
kathayānimiṣo'smyahaṃ kathaṃ te vapurālokanamātra eva jātaḥ / adharāmṛtapāyināṃ bhavatyā suratāvāptirarālakeśi yuktā // 8494.1
kathābhirdeśānāṃ kathamapi ca kālena bahunā samāyāte kānte sakhi rajanirardhaṃ gatavatī / tato yāvallīlāpraṇayakupitāsmi prakupitā sapatnīva prācī digiyamabhavat tāvadaruṇā // 8494.2
kathāsu ye labdharasāḥ kavīnāṃ ye nānurajyanti kathāntareṣu / na granthiparṇapraṇayāścaranti kastūrikāgandhamṛgās tṛṇeṣu // 8495.1
kathitāvadhijīvitāvadhir gaṇayantī divasānanukṣaṇam / dayitāśrubhareṇa jīvyate bata rekhā katicidvilumpatā // 8495.2
kadapatyaṃ varaṃ manye sadapatyācchucāṃ padāt / nirvidyeta gṛhānmartyo yat kleśanivahā gṛhāḥ // 8496
kadambavṛkṣasāras tu vidyutpātanivāraṇaḥ / vidyutpātasya no bhītir devarāje'ti kīrtanāt // 8497
kadarthitasyāpi hi dhairyavṛtter na śakyate dhairyaguṇaḥ pramārṣṭum / adhomukhasyāpi kṛtasya vahner nādhaḥ śikhā yānti kadācideva // 8498
kadaryamākrośakamaśrutaṃ ca varākasambhūtamamānyamāninam / niṣṭhūriṇaṃ kṛtavairaṃ kṛtaghnam etān bhṛśārto'pi na jātu yācet // 8499
kadaryopārjitaṃ vittaṃ bhogyaṃ bhāgyavatāṃ bhavet / dantā adanti kaṣṭena jihvā grasati līlayā // 8500
kadalī kadalī karabhaḥ karabhaḥ karirājakaraḥ karirājakaraḥ / bhuvanatritaye'pi bibharti tulām idamūruyugaṃ na camūrudṛśaḥ // 8501
kadalīkandavaddharmo na rohati bahirgataḥ / chāditastu phalaṃ cāru sūte panasamūlavat // 8502
kadalīkarabhasamānāṃ kalayati yo rūpakḷptim atirucirām / sopāyād dṛḍhayogaṃ gamitorasikopakaraṇaviṣayatayā // 8503
kadalīprakāṇḍarucirorutarau jaghanasthalīparisare mahati / raśanākalāpakaguṇena vadhūr makaradhvajadviradamākalayat // 8504.1
kadalī bata jaṅghāyāḥ sādṛśyaṃ labhate katham / śaityaṃ hi sahajaṃ tatra tatra kālānurūpatā // 8504.2
kadalīvanamadhyastho vahnirmandaparākramaḥ / avivekijanasthāne guṇavān kiṃ kariṣyati // 8505
kadalīsāraniḥsāre mṛgatṛṣṇeva cañcale / sthāvare jaṃgame sarve bhūtagrāme caturvidhe // 8506
kadā kāntāgāre parimalamilatpuṣpaśayane śayānaḥ kāntāyāḥ kucayugamahaṃ vakṣasi vahan / aye kānte mugdhe kuṭilanayane candravadane prasīdetyāti krośan nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8507
kadā kāryodyogaṃ sakalamapi saṃnyasya sahasā smaran nityaṃ śāntaṃ hṛdayavacanāgocaramahaḥ / vibho māyātīta prathama paramānandanibiḍa prasīdetyākrośan nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8508
kadā gaṇḍādañcanmadalulitasindūrasubhagaṃ namaskurvan padmāmalamadhuramūrtiṃ gaṇapatim / gajāsya śrīśambhoḥsuta sumukha lambodara vibho prasīdetyākrośan nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8509
kadācana mahākārye laghurevopayujyate / kiṃ dūrīkṛtya dīrghādi dūrvāṃ kṣemāya nādṛtaḥ // 8510
kadācit kavacaṃ bhedyaṃ nārācena śareṇa vā / api varṣaśatāghāte brāhmaṇāśīrna bhidyate // 8511
kadācit kaṣṭena draviṇamadhamārādhanavaśān mayā labdhaṃ stokaṃ nihitamavanau taskarabhayāt / tato nitye kaścit kvacidapi tadākhurbilagṛhe- 'nayallabdho'pyarthona bhavati yadā karma viṣamam // 8512
kadācit kālindītaṭavipinasaṅgītakaravo mudābhīrīnārīvadanakamalāsvādamadhupaḥ / ramāśambhubrahmāmarapatigaṇeśarcitapado jagannāthaḥ svāmī nayanapathagāmī bhavatu me // 8513
kadācit pāñcālī vipinabhuvi bhīmena bahuśaḥ kṛśāṅgi śrāntāsi kṣaṇamiha niṣīdeti gaditā / śanaiḥ śītacchāyaṃ taṭaviṭapinaṃ prāpya muditā puraḥ patyuḥ kāmācchvaśuramiyamāliṅgati satī // 8514
kadācit sādhutāmeti puraḥ śiśurasanmatiḥ / prāk pāṇḍupatrāḥ kutrāpi coyante cārubhūruhāḥ // 8515
kadācidapi saṃjātam akāryādiṣṭasādhanam / yadaniṣṭaṃ tu satkāryān nākāryaprerakaṃ hi tat // 8516
kadācidārohati saudhamunnataṃ kadācidāyāti dharātalaṃ punaḥ / kadācidāsyaṃ viniveśya jālake priyaṃ navoḍhā tu salajjamīkṣate // 8517
kadā te sānandaṃ vitatanavadūrvāñcitataṭī- kuṭīre tīre vā savanamanu manvādikathitaiḥ / kathābandhairandhaṅkaraṇakaraṇagrāmaniyamād yamādujjhan bhītiṃ bhagavati bhaveyaṃ pramuditaḥ // 8518
kadā drakṣyāmi nandasya bālakaṃ nīpamālakam / pālakaṃ sarvasattvānāṃ lasattilakabhālakam // 8519
kadādharadale bāle dantakesaraśobhite / bhavāmi tvanmukhāmbhoje rasiko madhupo yathā // 8520
kadā nu kanyāgamanapravādaṃ prakṣālayeyaṃ jagati prarūḍham / itīva bhāsvān parivṛddhatāpas tulāṃ viśuddhyarthamivāruroha // 8521
kadā nu cārubimboṣṭhaṃ tasyāḥ padmamivānanam / īṣadunnamya pāsyāmi rasāyanamivāturaḥ // 8522
kadā nau saṃgamo bhāvītyākīrṇe vaktumakṣamam / avetya kāntamabalā līlāpadmaṃ nyamīlayat // 8523
kadāpi nāśrayet prājño'karuṇaṃ miṣṭabhāṣiṇam / pracchannamasahiṣṇuṃ vā guḍamiśraṃ viṣaṃ yathā // 8524
kadāpi nogradaṇḍaḥ syāt kaṭubhāṣaṇatatparaḥ / bhāryā putro'pyudvijate kaṭuvākyāt pradaṇḍataḥ // 8525.1
paśavo'pi vaśaṃ yānti dānaiśca mṛdubhāṣaṇaiḥ // 8525.2
kadāpi veśyā na guṇārthinī syād rūpārthinī naiva hitārthinī ca / vidyārthinī nāpi na manyase ced vārtāṃ śṛṇu tvaṃ kayavannakasya // 8525.3
kadā puṇyakṣetre karakalitarudrākṣavalayo dadhat svānte śānte'khilaśivapadaṃ śrīśivapadam / maheśa śrīkaṇṭha smarahara hara tryambaka śiva prasīdetyākrośān nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8526
kadā brahmeśānatridaśapatimukhyaiḥ suragaṇaiḥ stutaṃ viṣvaksenaṃ jitadanujasenaṃ hṛdi bhajan / aye viṣṇo jiṣṇo garuḍaratha viśvambhara hare prasīdetyākrośan nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8527
kadā bhāgīrathyā bhavajaladhisaṃtārataraṇeḥ skhaladvīcīmālācapalatalavistāritamudaḥ / tamaḥsthāne kuñje kvacidapi niviśyāhṛtamanā bhaviṣyāmyekākī narakamathane dhyānarasikaḥ // 8528
kadā bhikṣābhaktaiḥ karakalitagaṅgāmbutaralaiḥ śarīraṃ me sthāsyatyuparatasamastendriyasukham / kadā brahmābhyāsasthiratanutayāraṇyavihagāḥ patiṣyanti sthāṇubhramahatadhiyaḥ skandhaśirasi // 8529
kadā mukhaṃ varatanu kāraṇādṛte tavāgataṃ kṣaṇamayi kopapātratām / aparvaṇi grahakaluṣendumaṇḍalā vibhāvarī kathaya kathaṃ bhaviṣyati // 8530
kadā vārāṇasyāmamarataṭinīrodhasi vasan vasānaḥ kaupīnaṃ śirasi nidadhāno'ñjalipuṭam / aye gaurīnātha tripurahara śambho trinayana prasīdeti krośan nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8531
kadā vā sākete vimalasarayūtīrapuline carantaṃ śrīrāmaṃ janakatanayālakṣmaṇayutam / aye rāma svāmin janakatanayāvallabha vibho prasīdetyākrośan nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8532
kadā vṛndāraṇye navaghananibhaṃ nandatanayaṃ parītaṃ gopībhiḥ kṣaṇarucimanojñābhirabhitaḥ / gamiṣyāmas toṣaṃ nayanaviṣayīkṛtya kṛtino vayaṃ premodrekaskhalitagatayo vepathubhṛtaḥ // 8533
kadā vṛndāraṇye mihiraduhituḥ saṅgamahite muhurbhrāmaṃ bhrāmaṃ caritalaharīṃ gokulapateḥ / lapannuccairuccairnayanapayasāṃ veṇibhirahaṃ kariṣye sotkaṇṭho niviḍamavasekaṃ viṭapinām // 8534
kadā vṛndāraṇye vimalayamunātīrapuline carantaṃ govindaṃ haladharasudāmādisahitam / aye kṛṣṇa svāmin madhuramuralīvādana vibho prasīdetyākrośan nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8535
kadā śayāno maṇikarṇikāyāṃ karṇe japāmyakṣaramindumauleḥ / avāpya mudrāṃ gatamohamudrāṃ nālokayiṣyāmi punaḥ prapañcam // 8536
kadā śrīmatpaṅkeruhavanavikāśiprasṛmara- prathāpuñjaṃ tejaḥ kimapi kalayannaupaniṣadam / graheśa śrībhāno mihira taraṇe sūrya savitaḥ prasīdetyākrośan nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8537
kadā saṃsārajālāntar baddhaṃ triguṇarajjubhiḥ / ātmānaṃ mocayiṣyāmi śivabhaktiśalākayā // 8538
kadā samyag dhyāyannanupamacaritraṃ maṇigaṇa- sphuradbhūṣācitraṃ puraripukalatraṃ kimapi tat / śive durge kātyāyani janani bhaktapraṇayini prasīdetyākrośan nimiṣamiva neṣyāmi divasān // 8539
kadā hi mūrkho vacaneṣu bhītaḥ khalo na kutrāpi chaleṣvadakṣaḥ / andhena kācid yuvatī hi dṛṣṭā kasyātra kāmeṣu bhavecca lajjā // 8540
kadā hyahaṃ sameṣyāmi bharatena mahātmanā / śatrughnena ca vīreṇa tvayā ca raghunandana // 8541
kanakaṃ sugandhi tava tanvi vapur madhuro maṇiśca sakhi te'pyadharam / nigaḍaṃ sukhasya karaṇaṃ bhavatīṃ sṛjato vidherniravadhirmahimā // 8542
kanakakamalakāntaiḥ sadya evāmbudhautaiḥ śravaṇataṭaniṣaktaiḥ pāṭalopāntanetraiḥ / uṣasi vadanabimbairaṃsasaṃsaktakeśaiḥ śriya iva gṛhamadhye saṃsthitā yoṣito'dya // 8543
kanakakamalakāntairānanaiḥ pāṇḍugaṇḍair uparinihitahāraiścandanārdraiḥ stanāntaiḥ / madajanitavilāsairdūṣṭipātairmunīndrān stanabharanatanāryaḥ kāmayanti praśāntān // 8544
kanakakalaśaśreṇī yatra prabhākaracumbanair atikharakarāghātairmadhyandine śithilīkṛtā / dravati bhajate dārḍhyaṃ siktā samīraṇakampita- dhvajapaṭasamānītasvargāpagājalabindubhiḥ // 8545
kanakakunḍalamaṇḍitabhāṣiṇe śakaripurviṣayān daśa vidviṣaḥ / magadhakekayakeralakośalān kariśataṃ ca madālasalocanam // 8546
kanakakramukāyitaṃ purastād atha paṅgeruhakorakāyamāṇam / kramaśaḥ kalaśāyamānamāste sudṛśo vakṣasi kasya bhāgadheyam // 8547
kanakacchatramambāyāḥ kurute kutukaṃ mahat / viśadeva dṛśorantar yannirgacchati mūdhaini // 8548
kanakadravakāntikāntayā militaṃ rāmamudīkṣya kāntayā / capalāyutavāridabhramān nanṛte cātakapotakairvane // 8549.1
kanakadravagauramambaraṃ dadhatorudvitayena sundaram / udayanmaṇinūpuraprabhā- saraṇiśreṇijaṭālajānukam // 8549.2
kanakanikaṣabhāsā sītayāliṅgitāṅgo navakuvalayadāmaśyāmavarṇābhirāmaḥ / abhinava iva vidyunmaṇḍito medhakhaṇḍaḥ śamayatu mama tāpaṃ sarvato rāmacandraḥ // 8550
kanakanikaṣasvacche rādhāpayodharamaṇḍale navajaladharaśyāmāmātmadyutiṃ pratibimbitām / asitasicayaprāntabhrāntyā muhurmuhurutkṣipañ jayati janitavrīḍānamrapriyāhasito hariḥ // 8551
kanakabhaṅgapiśaṅgadalairdadhe sarajasāruṇakeśaracārubhiḥ / priyavimānitamānavatīruṣāṃ nirasanairasanairavṛthārthatā // 8552
kanakabhūṣaṇasaṃgrahaṇocito yadi maṇis trapuṇi pratibadhyate / na sa virauti na cāpi na śobhate bhavati yojayiturvacanīyatā // 8553
kanakamṛgamudasya svāṃ kuṭīṃ saṃpraviṣṭaḥ kvacidapi na vadhūṭīṃ nodadarśāṅganādau / tadapi sa raghuvīraḥ parṇaśālāgṛhāntar na viśati hṛdayāśātantunāśātibhīruḥ // 8554
kanakarasamasṛṇavartita- hayagandhāmūlamiśraparyuṣitam / māhiṣamiha navanītaṃ gatabīje kanakaphalamadhye 8555
gomayagāḍhodvartita- pūrvaṃ paścādanena saṃliptam / bhavati hayaliṅgasadṛśaṃ liṅgaṃ kaṭhināṅganādayitam // 8556
kanakasya tu pañcāṅgaṃ karpūraṃ ketakīrajaḥ / ātmaśukreṇa saṃyuktaṃ vaśyakṛd bhakṣitaṃ striyāḥ // 8557
kanakahariṇaṃ hatvā rāmo yayau nijamāśramaṃ janakatanayāṃ prāṇebhyo'pi priyāmavilokayan / dṛḍhamupagatairbāṣpāpūrairnimīlitalocano na viśati kuṭīmāśātantupraṇāśabhayādasau // 8558
kanakācalakānticauryabhājoḥ kucayoḥ kuṅkumapaṅkapūjanāni / anibandhanameva bandhanaṃ te kṛśatābhāgini kiṃ nu madhyabhāge // 8559
kanakācalajitvarastanīnāṃ ramaṇīnāṃ khalu yatra sanniveśaḥ / manasaḥ paramāṇutāṃ vadantaḥ kathamadyāpi na tārkikās trapante // 8560
kaniṣṭhāṅgulivat sthūlaṃ pūrvārdhakṛtakuñcitam / abhāve dantakāṣṭhasya pratiṣiddhadine'pi ca / apāṃ dvādaśagaṇḍūṣair mukhaśuddhirbhaviṣyati // 8561
kaniṣṭheṣu ca sarveṣu samatvenānuvartate / samopabhogajīveṣu yathaiva tanayeṣu ca // 8562.1
kanīnikākāntibhirañjanaṃ dṛśoḥ smitatviṣā candanacarccanaṃ hṛdaḥ / kaṭākṣabhābhirnavamutpalaṃ śrutes tadā vadhūnāmiti bhūṣaṇānyabhān // 8562.2
kanīnikeva netrasya kusumasyeva saurabham / samyaktvamucyate sāraṃ sarveṣāṃ dharmakarmaṇām // 8562.3
kanthāṃ vahasi durbuddhe gardabhairapi durvahām / śikhāyajñopavītābhyāṃ bhāraḥ kaste bhaviṣyati // 8563.1
kandamūlāni ye mūḍhāḥ sūryadeve jarnādane / bhakṣayanti narāḥ pārtha te vai naraka gāminaḥ // 8563.2
kandarpakaṇḍūlakaṭākṣabandīr indīvarākṣorabhilaṣyamāṇān / mandasmitādhāramukhāravindān vandāmahe vallavadhūrtapādān // 8564
kandarpakandali salīladṛśā lunīhi kopāṅkuraṃ caraṇayoḥ śaraṇātithiḥ syām / paśya prasīda caramācalacūlacumbi bimbaṃ vidhorlavalapāṇḍuramastameti // 8565
kandarpajvarasaṃjvarākulatanorāścaryamasyāściraṃ cetaścandanacandramaḥkamalinīcintāsu saṃtāmyati / kiṃ tu klāntivaśena śītalataraṃ tvāmekameva kṣaṇaṃ dhyāyantī rahasi sthitā kathamapi kṣīṇā kṣaṇaṃ prāṇiti // 8566
kandarpadarpakalitāṅgamanoharāṇāṃ premṇā svayaṃ suratamandiramāgatānām / aṅgāni komalatarāṇi manoramāṇāṃ dhanyā narāḥ sarabhasaṃ hi pariṣvajante // 8567
kandarpadevasya vimānasṛṣṭiḥ prāsādamālā rasapārthivasya / caitrasya sarvartuviśeṣacihnaṃ dolāvilāsaḥ sudṛśāṃ rarāja // 8568
kandarpapratibhūniveśitavalīrekhāvalīśobhite līlodañcitabāhupāśayugalāpātaiśca bhoḥ kāmukāḥ / veśyānāṃ vipule nitambaphalake śāraiḥ kaṭākṣairito yadvaḥ krīḍitamatra dāsyati puro dāridryamevottaram // 8569
kandarpapratimallakāntivibhavaṃ kādambinībāndhavaṃ vṛndāraṇyavilāsinīvyasaninaṃ veṣeṇa bhūṣāmayam / mandasmeramukhāmbujaṃ madhurimavyāmṛṣṭabimbādharaṃ vande kandalitārdrayauvanavanaṃ kaiśorakaṃ śārṅgiṇaḥ // 8570
kandarpaśca ratiśca kuṅkumamṛdālepena mūṣādvayaṃ kurvāte rasasādhanāya vidhivat kastūrikāmudvayā / antardarpakabāṇatāpitayuvapremoṣmabhūyastayā niryātā rasabindavo bahirito hārasya muktācchalāt // 8571
kandarpasya jagattrayīvijayinaḥ sāmrājyadīkṣāguruḥ kāntāmānaśiloñchavṛttirakhiladhvāntābhicā re kṛtī / devastryambakamaulimaṇḍanasarittīrasthalītāpasaḥ śṛṅgārādhvaradīkṣito vijayate rājā dvijānāmayam // 8572
kandarpādapi sundarākṛtiriti prauḍhotsaladrāgayā vṛddhatvaṃ varayoṣito'nayaditi trāsākulasvāntayā / mārasyāpi śarairabhedyahṛditi śraddhābharaprahvayā pāyād vaḥ sphuṭabāṣpakampapulakaṃ ratyā jino vanditaḥ // 8573
kandarpādapi sundaro ravimahāḥ pratyarthisīmantinī- vaktrāmbhojasudhākaro'tivibhavo yuddheṣu pārthopamaḥ / rakṣākṛjjagataḥ svakīrtividito rāmo'stu yukto mudā dānīṃ śaṅkarasevako varaguṇo nītyuttamaḥ sarvadā // 8574
kandarpe nalakūvare kumudinīkānte'pyavajñāvatāṃ tvatsaundaryakathāsu tāsu marutāṃ vṛttāsu kautūhalāt / prāptā tānavamurvaśī ratiratiklāntā hatā rohiṇī jātā kiṃca kharasmarajvarabharā rambhāpi rambhātanuḥ // 8575
kandarpaikakṛpāṇavallari vane kasmād akasyādiyaṃ he kālāgurubālamañjari hahā mohādiha prāruhaḥ / sahyantāmupajātasaurabhapariṣvaṅgais tadaṅgairimāḥ kāntaiḥ kāntapuraṃdhrikuntalabharacchāyaiḥ kuṭhāracchidaḥ // 8576
kandalayatyānandaṃ nindati mandānilenducandanakam / mandayati mandabhāvaṃ saṃdhatte saṃpado'pi satsaṅgaḥ // 8577.1
kandalīṣu kuṭajeṣu mālatī- jālakeṣu navaketakīṣu ca / kantharāsu madhunā sukekināṃ saṃvibhakta iva vāridodayaḥ // 8577.2
kandāgrāt protthitaḥ prāṇaḥ sadā vahati dehinām / hṛdgataṃ jīvamāśvāsya bahirgatvā nivartate // 8578
kanduko bhittiniḥkṣipta iva pratiphalan muhuḥ / āpatatyātmanaḥ prāyo doṣo'nyasya cikīrṣitaḥ // 8579
kande sundaratā dale saralatā varṇasya saṃpūrṇatā skandhe bandhuratā phale sarasatā kasyāparasyedṛśī / dhanyastvaṃ sahakāra khinnapathikādhāra sthitaḥ satpathe dīrghāyurbhava sādhu sādhu vidhinā medhāvinā nirmitaḥ // 8580
kandaiḥ kandalitaṃ vanaiḥ kiśalitaṃ vallībhirujjṛmbhitaṃ vṛkṣaiḥ pallavitaṃ janaiḥ pramuditaṃ dhārādhare varṣati / bhrātaścātaka pātakaṃ kimapi te samyag na jānīmahe yenāsmin na patanti cañcupuṭake dvitrāḥ payobindavaḥ // 8581
kandharāṃ samapahāya kaṃ dharāṃ prāpya saṃyati jahāsa kasyacit / māṃ kilānamayataḥ svapūrtaye durbharāt kimudarādviyogataḥ // 8582
kandharāvanatasyorvī gatasyādhomukhasya te / lajjā na nāma nirlajjā garvo na galitaḥ katham // 8583
kanyāṃ kāmapyudūhya pravijahadudayadyauvanāmajña enāṃ dravyāśāpāśakṛṣṭo bhramati cirataraṃ hanta deśāntareṣu / anyonyāśleṣavāñchāvigalitavayasorāttamālinyam atyor daṃpatyorvyākṛtaivaṃ hatavidhirubhayorlokayoḥ śokayogam // 8584.1
kanyāṃ chatraṃ phalaṃ pakvaṃ dīpamannaṃ mahādhvajam / mantraṃ vā labhate yo hi tasya cintitasiddhayaḥ // 8584.2
kanyāṃ bhuṅkte rajaḥkāle'gniḥ śaśī lomadarśane / stanodbhaveṣu gandharvās tat prāgeva pradīyate // 8585
kanyāṃ rūpavatīṃ dṛṣṭvā mohaṃ gacchen mahānapi / caṇḍālyāmapyarundhatyāṃ vasiṣṭho mohito'bhavat // 8586
kanyākartitasūtreṇa baddhāpāmārgamūlikā / aihāhikajvaraṃ hanti śikhāyāmativegataḥ // 8587
kanyā kācidihāpi karmaṇi paṇaḥ syādityasūyācalat- sītāpāṅgamayūkhamāṃsalamukhajyotsnāviluptīṃ divam / kurvāṇena raghūdvahena cakṛṣe nārāyaṇīyaṃ dhanuḥ saṃdhāyātha śaraśca bhārgavagaticchedādamoghīkṛtaḥ // 8588
kanyā kautukamātrakeṇa vidhavā saṃmardamātrārthinī veśyā vittalavecchayā svagṛhiṇī gatyantarāsaṃbhavāt / vāñchantītthamanekakāraṇavaśāt puṃbhiḥ striyaḥ saṃgamaṃ śuddhasnehanibandhanā paravadhūḥ puṇyaiḥ paraiḥ prāpyate // 8589
kanyāgate savitari tiṣṭhanti pitaro gṛhe / śūnyaṃ pretapuraṃ tatra yāvad vṛścikadarśanam // 8590.1
kanyā-go-bhūmyalīkāni nyāsāpaharaṇaṃ tathā / kūṭasākṣyaṃ ca pañceti sthūlāsatyāni saṃtyajet // 8590.2
kanyāgośaṅkhabherīdadhiphalakusumaṃ pāvako dīpyamāno nāgendro'śvo ratho vā nṛpatirabhimukhaḥ pūrṇakumbho dhvajo vā / utkṣiptā naiva bhūmirkhalacarayugalaṃ siddhamannaṃ śatāyur veśyāstrī madyamāṃso hitamapi gaditaṃ maṅgalaṃ prasthitānām // 8590.3
kanyādātre tu hyadhanaṃ dasyave sadhanaṃ naram / guptaṃ jighāṃsave naiva vijñātamapi darśayet // 8591
kanyā niṣkāsitā śreṣṭhā vadhūḥ śreṣṭhā praveśitā / annaṃ saṃkalitaṃ śreṣṭhaṃ dharmaḥ śreṣṭho dine dine // 8592
kanyāprasūtasya dhanuḥprasaṅgād aṅgādhikāsāditavikramasya / dhanaṃjayādhīnaparākramasya himasya karṇasya ca ko viśeṣaḥ // 8593
kanyāyāḥ kila pūjayanti pitaro jāmāturāptaṃ janaṃ sambandhe viparītameva tadabhūdārādhanaṃ te mayi / tvaṃ kāmena tathāvidho'syapahṛtaḥ sambandhabījaṃ ca tad ghore'smin mama jīvalokanarake pāpasya dhiga jīvitam // 8594
kanyā varayate rūpaṃ mātā vittaṃ pitā śrutam / bāndhavāḥ kulamicchanti miṣṭānnamitare janāḥ // 8595.1
kanyāvikrayiṇaścaiva rasavikrayiṇastathā / viṣavikrayiṇaścaiva narā nirayagāminaḥ // 8595.2
kanye samālokaya kānyakubjam akubjakīrtiṃ naranāthamenam / kakubjaye yasya dharāparāgair bhavanti vārāṃnidhayaḥ sthalāni // 8596
kapaṭaṃ ca bahutaraṃ na jānāti hi kaścana / kauliko viṣṇurūpeṇa bhuñjati rājakanyakām // 8597
kapaṭakalitanidraṃ mandamālokayantī priyamadharamadhūni svecchayā pātumaicchat / madanamadamanojñā lajjayākṛṣṭacittā mukulitamukhapadmā citrasaṃstheva tasthau // 8598
kapaṭanaṭanakoṭerdhūrjaṭeḥ sannaṭasyod- bhaṭavikaṭajaṭābhistāḍitāḥ śailakūṭāt / kharatarakaraghātairutthitā diksthitāste nabhasi niravalambaṃ dantinaḥ saṃcaranti // 8599
kapaṭapaṭutā drohe cittaṃ satāṃ ca vimānane matirapanaye śāṭhyaṃ mitre suteṣvapi vañcanā / kṛtakamadhurā vāk pratyakṣaṃ parokṣavighātinī kaliyugamahārājasyaitāḥ svarājyavibhūtayaḥ // 8600
kapaṭavacanabhājā kenacid vārayoṣā sakalarasikagoṣṭhīvañcikā vañcitāsau / iti vihasati riṅgad bhṛṅgavikṣiptacakṣur vikacakusumakānticchadmanā kelikuñjaḥ // 8601
kapaṭaśatanadīṣṇairvairibhirvañcito'pi nikṛtikaraṇadakṣo'pyatra saṃsārabhīruḥ / tanuvacanamanobhirvakratāṃ yo na yāti gatamalamṛjumānaṃ tasya sādhorvadanti // 8602
kapaṭādapi ripuhananaṃ kuryāditi nītirauśanasī / hananamṛte ca gurumate bandhādi vidhīyate ripoḥ kapaṭaiḥ // 8603
kapaṭena punarnaiva vyāpāro yadi yā kṛtaḥ / punarna paripākārhā haṇḍikā kāṣṭhanirmitā // 8604
kapardī bhūtisaṃpanno jagatīpatiradvayaḥ / dhigdaivamavyayaḥ so'pi bhṛṅgī śuṣyatyato bhṛśam // 8605
kapāṭamuddhāṭaya cārunetre kāmo'sti śatrurmama pṛṣṭhalagnaḥ / āpūritaṃ tasya śaraiḥ śarīraṃ candrānane tvāṃ śaraṇaṃ prapannaḥ // 8606
kapāṭamuddhāṭaya lolalocane kandarpaśatrurmama pṛṣṭhalagnaḥ / ākṛṣya bāṇaṃ śithilīkaroti candrānane tvāṃ śaraṇāgato'smi // 8607
kapāṭavistīrṇamanoramoraḥ- sthalasthitiśrīlalanasya tasya / ānanditāśeṣajanā babhūva sarvāṅgasaṅginyaparaiva lakṣmīḥ // 8608
kapālaṃ vṛkṣamūlāni kucelasasahāyatā / samatā caiva sarvasminn etan muktasya lakṣaṇam // 8609
kapāla upahāraśca saṃtānaḥ saṃgatas tathā / upanyāsaḥ pratīkāraḥ saṃyogaḥ puruṣāntaraḥ // 8610
adṛṣṭanara ādiṣṭa ātmāmiṣa upagrahaḥ / parikrayas tathocchinnas tathā ca paradūṣaṇaḥ // 8611
skandhopaneyaḥ saṃdhiśca ṣoḍaśaḥ parakīrtitaḥ / iti ṣoḍaśakaṃ prāhuḥ saṃdhiṃ sandhivicakṣaṇāḥ // 8612
kapālasaṃdhirvijñepaḥ kevalaṃ samasaṃdhikaḥ / saṃpradānād bhavati ya upahāraḥ sa ucyate // 8613
kapāle gambhīraḥ kuhariṇi jaṭāsaṃdhiṣu kṛśaḥ samuttālaścūḍābhujagaphaṇaratnavyatikare / mṛdurlekhākoṇe rayavaśavilolasya śaśinaḥ punīyād dīrghaṃ vo haraśirasi gaṅgākalakalaḥ // 8614
kapāle mārjāraḥ paya iti karān leḍhi śaśinaḥ tarucchidraprotān bisamiti karī saṃkalayati / ratānte talpasthān harati vanitāpyaṃśukamiti prabhāmattaś candro jagadidamaho viplavayati // 8615
kapāle yadvadāpaḥ syuḥ śvadṛtau vā yathā payaḥ / āśrayasthānadoṣeṇa vṛttahīne tathā śrutam // 8616
kapālairyo baddhaḥ kathamakhilaviśvaprabhurasāv anāryairasmābhiḥ paramiyamapūrvaiva racanā / yadindoḥ pīyūṣadravamayamayūkhotkarakiraḥ kalaṅkoratnaṃ tu pratiphaṇamanarghaṃ viṣabhṛtām // 8617
kapikacchūmūlena ca nijacaraṇavilepanād bhavati / bījastambhaḥ puṃso bahuśo dṛṣṭaḥ prayogo'yam // 8618
kapikacchūmūlena ca madavihralachāgamūtrapiṣṭena / milanaṃ stabdhīkaraṇaṃ mūlena durālabhāyāśca // 8619
kapikulanakhamukhakhaṇḍita- tarutalaphalabhojano varaṃ puruṣaḥ / na punardhanamadagarvita- mukhabhaṅgakadarthitā vṛttiḥ // 8620
kapirapi ca kāpiśāyana- madamatto vṛścikena saṃdaṣṭaḥ / api ca piśācagrastaḥ kiṃ brūmo vaikṛtaṃ tasya // 8621
kapilākṣīrapānena brāhmaṇīgamanena ca / vedākṣaravicāreṇa sa śūdro narakaṃ vrajet // 8622.1
kapilānāṃ sahasrāṇi yo viprebhyaḥ prayacchati / ekasya jīvitaṃ dadyān na ca tulyaṃ yudhiṣṭhira // 8622.2
kapīnāṃ vasayāśvānāṃ vahnidāhasamudbhavā / vyathā vināśamabhyeti tamaḥ sūryodaye yathā // 8623
kapermadhyaṃ śiśurbaddhvā yathonnatapadaṃ vrajet / tadvadrakṣakamāśritya padamunnatamāśrayet // 8624
kapolaṃ pakṣmabhyaḥ kalayati kapolāt kucataṭaṃ kucānmadhyaṃ madhyānnavamuditanābhīsarasijam / na jānīmaḥ kiṃ nu kva nu kiyadanena vyavasitaṃ yadasyāḥ pratyaṅgaṃ nayanajalabindurviharati // 8625
kapolakaṇḍūḥ karibhir vinetuṃ vighaṭṭitānāṃ saraladrumāṇām / yatra srutakṣīratayā prasūtaḥ sānūni gandhaḥ surabhīkaroti // 8626
kapolapatrān makarāt saketur bhrūbhyāṃ jigīṣurdhanuṣāṃ jaganti / ihāvalabhbyāsti ratiṃ manobhū rajyadvayasyo madhunādhareṇa // 8627
kapolapālīṃ tava tanvi manye lāvaṇyadhanye diśamuttarākhyām / vibhāti yasyāṃ lalitālakāyāṃ manoharā vai śravaṇasya lakṣmīḥ // 8628
kapolaphalakāvasyāḥ kaṣṭaṃ bhūtvā tathāvidhau / apaśyantāvivānyonyamīdṛkṣāṃ kṣamatāṃ gatau // 8629
kapolayorinduñjitoramuṣyāḥ prasarpatoreva mitho jayāya / svayaṃ svayaṃbhūḥ kṛtarodhamantar vyadhatta nāsāmiha sāmyadaṇḍam // 8630
kapolavyālolaśravaṇanavamākandakalikā- marandavyāmiśrāstava varatanu svedapṛṣataḥ / rativyatyāsasya śramamapalapeyuryadi bhaved abhedopakrāntakvaṇitaraśanādāma jaghanam // 8631
kapolāduḍḍīnairbhayavaśavilolairmadhukarair madāmbhaḥsaṃlobhādupari patituṃ baddhapaṭalaiḥ / caladbarhacchatraśriyamiva dadhāno'tirucirām avighnaṃ herambo bhavadaghavighātaṃ ghaṭayatu // 8632.1
kapolāvunmīlatpulakanikurambau mayi manāṅ mṛśatyantaḥsmerastabakitamukhāmbhoruharucaḥ / kathaṃkāraṃ śakyāḥ parigaditumindīvaradṛśo daladdrākṣāniryadrasabharasapakṣā bhaṇitayaḥ // 8632.2
kapole jānakyāḥ karikalabhadantadyutimuṣi smarasmeraṃ gaṇḍoḍḍamarapulakaṃ vaktrakamalam / muhuḥ paśyañ śṛṇvan rajanicarasenākalakalaṃ jaṭājūṭagranthiṃ draḍhayati raghūṇāṃ parivṛḍhaḥ // 8633
kapole patrālīṃ pulakini vidhātuṃ vyavasitaḥ svayaṃ śrīrādhāyāḥ karakalitavartirmadhuripuḥ / abhūd vaktrendau yan nihitanayanaḥ kampitabhujas tadetat sāmarthyaṃ tadabhinavarūpasya jayati // 8634
kapole patrālī karatalanirodhena mṛditā nipīto niḥśvāsairayamamṛtahṛdyo'dhararasaḥ / muhuḥ kaṇṭhe lagnas taralayati bāṣpaḥ stanataṭaṃ priyo manyurjātas tava niranurodhe na tu vayam // 8635
kapole pāṇḍutvaṃ kimapi jaladhārāṃ nayanayos tanau kārśyaṃ dainyaṃ vacasi hṛdi dāvānalaśikhām / avajñāṃ prāṇeṣu prakṛtiṣu viparyāsamadhunā kimanyad vairāgyaṃ sakalaviṣayeṣvākalayate // 8636
kapole'mbhojākṣyāḥ priyadaśanacihnaṃ priyadṛśoḥ sarojākṣī vaktracyutabhujagavallīrasalavam / sapatnī dṛṣṭvārādurutaraviniśvāsataralo- nnatorojadvandvaṃ rahasi śanakai roditi muhuḥ // 8637
kapolau lolākṣyā madhumukulalīlāvijayinā- vurojau rejāte kanakakalaśābhogasubhagau / dṛśau vātotkhelattaralataranīlotpalarucau vaco no jānīmaḥ kimamṛtamayaṃ kiṃ viṣamayam // 8638.1
kaphamūtramalaprāyaṃ nirjanturjagatītale / yatnādyadutsṛjetsādhuḥ sotsargasamitirbhavet // 8638.2
kabandhaḥ parighābhāso dṛśyate bhāskarāntike / jagrāsa sūryaṃ svarbhānur aparvaṇi mahāgrahaḥ // 8639
kamaṭhapṛṣṭhakaṭhoramidaṃ dhanur madhuramūrtirasau raghunandanaḥ / kathamadhijyamanena vidhīyatām ahaha tāta paṇas tava dāruṇaḥ // 8640
kamaṇḍalūpamo'mātyas tanutyāgī bahugrahaḥ / nṛpate kiṅkṣaṇo mūrkho daridraḥ kiṃvarāṭakaḥ // 8641
kamanīyatānivāsaḥ karṇas tasyā vicitramaṇibhūṣaḥ / savidhaprasūtaratnaṃ śaṅkhanidhiṃ dūrataramakarot // 8642.1
kamanīyatārahārā candanaparihasitacārunīhārā / paricitapāṇḍyavihārā kamalamukhīyaṃ karāñcadupahārā // 8642.2
kamanekatamādānaṃ suratanarajatucchalaṃ tadāsīnam / apyatimānaṃ khamate so'ganikānaṃ naraṃ jetum // 8643
kamalaṃ kavalīkṛtaṃ na vā salilaṃ vā na salīlamāhutam / kariṇā pariṇāmadāruṇo dadṛśe vindhyavane mṛgādhipaḥ // 8644
kamalaṃ tava padakamale vimale mama dehi cañcarīkatvam / nānyat kimapi ca kāṅkṣe paścād gānaṃ kimasti bhikṣāyāḥ // 8645
kamalaṃ bhavanaṃ rajo'ṅgarāgo madhu pānaṃ madhurāḥ priyāpralāpāḥ / śayanaṃ mṛdu kesaropadhānaṃ bhramarasyāmbhasi kā na rājalīlā // 8646.1
kamaladṛśo'dhikapolaṃ daśanakṣatapaṅktirābhāti / yūno vaśayitumicchor japamālevātanoḥ pravālamayī // 8646.2
kamalanayana yuṣmadviprayogāturā sā sarasi sarasijāntaḥ snātukāmā mamajja / drutataramanuyāyād yāvadūrdhvaṃ kṛśāṅgī hari hari hariṇākṣī paṅkamagnā babhūva // 8647
kamalanayanākarṇābhūṣe sphuranmaṇimañjule tribhuvanatale dṛṣṭvāmodaṃ prayāti na ko yuvā / śamabhaṭaśiraśchettuṃ sajjīkṛte bata vedhasā na kimu kumate rajjūtkṣipte vibodhasi cakrake // 8648
kamalapallavavārikaṇopamaṃ kimiva pāsi sadā nidhanaṃ dhanam / kalabhakarṇacalāñcalacañcalaṃ sthiratarāṇi yaśāṃsi na jīvitam // 8649
kamalabhūtanayā vadanāmbuje vasatu te kamalā karapallave / vapuṣi te ramatāṃ kamalāṅgajaḥ pratidinaṃ hṛdaye kamalāpatiḥ // 8650
kamalamadhunas tyaktvā pānaṃ vihāya navotpalaṃ prakṛtisubhagāṃ gandhoddāmāmapāsya ca mālatīm / śaṭhamadhukarāḥ kliśyantīme kaṭāmbuṣu dantināṃ sulabhamapahāyai'vaṃ lokaḥ kaṭeṣu hi rajyate // 8651
kamalamanambhasi kamale ca kuvalaye tāni kanakalatikāyām / sā ca sukumārasubhagety utpātaparamparā keyam // 8652
kamalamiva cāru vadanaṃ mṛṇālamiva komalaṃ bhujāyugalam / alimāleva ca nīlā tavaiva madirekṣaṇe kabarī // 8653
kamalamukulamṛdvī phullarājīvagandhaḥ suratapayasi yasyāḥ saurabhaṃ divyamaṅge / cakitamṛgadṛśābhe prāntarakte ca netre stanayugalamanarghyaṃ śrīphalaśrīviḍambi // 8654
tilakusumasamānāṃ bibhratī nāsikāṃ ca dvijagurusurapūjāṃ śraddadhānā sadaiva / kuvalayadalakāntiḥ kāpi cāmpeyagaurī vikacakamalakośākārakāmātapatrā // 8655
vrajati mṛdu salīlaṃ rājahaṃsīva tanvī trivalivalitamaghyā haṃsavāṇī suveṣā / mṛdu śuci laghu bhuṅkte māninī gāḍhalajjā dhavalakusumavāsovallabhā padminī syāt // 8656
kamalamukhi sarvatomukha- nivāraṇaṃ vidadhadeva bhūṣayati / rodhoruddhasvarasās taraṅgiṇīs taralanayanāśca // 8657
kamalavadanā pīnottuṅgaṃ ghaṭākṛti vibhratī stanayugamiyaṃ tanvī śyāmā viśāladṛgañcalā / viśadadaśanā madhyakṣāmā vṛtheti janāḥ śramaṃ vidadhati mudhā rāgāduccairanīdṛśavarṇane // 8658
kamalavanacitāmbuḥ pāṭalāmodaramyaḥ sukhasalilaniṣekaḥ sevyacandrāṃśuhāraḥ / vrajatu tava nidāghaḥ kāminībhiḥ sameto niśi sulalitagīte harmyapṛṣṭhe sukhena // 8659
kamalaśaradhirambhāsaikatānukramāḍhyaṃ kanakakalaśabhārākrāntasaudāminīkam / kisalayitamṛṇālaṃ hāragarbhapravālaṃ kuvalayitaśaśāṅkaṃ kauśalaṃ sā vidhātuḥ // 8660
kamalāḥ pākavinamrā mūlatalāghrātasurabhikahlārāḥ / pavanākampitaśirasaḥ prāyaḥ kurvanti parimalaślāghām // 8661.1
kamalākucakanakācala- jaladharamābhīrasundarīmadanam / adhitataśeṣaphaṇāvali- kamalavanībhṛṅgamacyutaṃ vande // 8661.2
kamalākṣi vilambyatāṃ kṣaṇaṃ kamanīye kacabhārabandhane / dṛḍhalagnamidaṃ dṛśoryugaṃ śanakairadya samuddharāmyaham // 8662
kamalācibukonnāyī kṛṣṇasya karaḥ karotu kalyāṇam / mukura iva nīlavṛnto bhāti nitāntaṃ tadānanaṃ yena // 8663
kamalāni pānamadhubhājanāni naḥ pidadhāti yaḥ sa vidhureṣa gocaraḥ / iti roṣaṇairiva madhuvratairdhutaṃ dadhatī mukhaṃ surabhicārumārutam // 8664
kamalābhyāṃ sudhāsindhuvadanekṣaṇayos tulām / kalayantu pare kiṃ tu kveme paṅkeruhe kva te // 8665
kamalāsanakamalekṣaṇa- kamalārikirīṭakamalabhṛdvāhaiḥ / nutapadakamalā kamalā karadhṛtakamalā karotu me kuśalam // 8666
kamalini malinīkaroṣi cetaḥ kimiti bakairavahelitānabhijñaiḥ / pariṇatamakarandamārmikāste jagati bhavantu cirāyuṣo milindāḥ // 8667
kamalini vimale jale janis te taducitamācaraṇaṃ na saṃtanoṣi / malinamalikulaṃ yatastvamantaḥ śaśikiraṇān vimalān bahiṣkaroṣi // 8668
kamalinīmalinī dayitaṃ vinā na sahate saha tena niṣevitām / tamadhunā madhunā nihitaṃ hṛdi smarati sā ratisāramaharniśam // 8669
kamalinīvanakelikalārasī guṇavaśīkṛtakairaviṇīguṇaḥ / alirasau tava saurabhalobhataḥ patati ketakikaṇṭakasaṃkaṭe // 8670
kamaleḥ samakeśaṃ te kamalerṣyākaraṃ mukham / kamalekhyaṃ karoṣi tvaṃ kamalevonmadiṣṇuṣu // 8671
kamale kamalā śete haraḥ śete himālaye / kṣīrābdhau ca hariḥ śete manye matkuṇaśaṅkayā // 8672
kamale kamale nityaṃ madhūni pibatas tava / bhaviṣyanti na sandehaḥ kaṣṭaṃ doṣākarodaye // 8673
kamale kamalotpattiḥ śrūyate na ca dṛśyate / bāle tava mukhāmbhoje dṛṣṭamindīvaradvayam // 8674
kamale nidhāya kamalaṃ kalayantī kamalavāsinaṃ kamale / kamalayugādudbhūtaṃ kamalaṃ kamalena vārayati // 8675
kamaleva matirmatiriva kamalā tanuriva vibhā vibheva tanuḥ / dharaṇīva dhṛtirdhūtiriva dharaṇī satataṃ vibhāti bata yasya // 8676.1
kamalodarakomalapādatalaṃ gaṇanāparivarjitabāhubalam / praṇamāmi jagattrayabodhikaraṃ giranāravibhūṣaṇanemijinam // 8676.2
kamiturabhisṛtvarīṇāṃ gaurāṅgīṇāmihendudhavalāsu / uḍḍayamānānāmiva rajaniṣu paramīkṣyate chāyā // 8677.1
kampaḥ svedaḥ śramo mūrcchā bhramirglānirbalakṣayaḥ / rājayakṣmādirogāśca bhaveyurmaithunotthitāḥ // 8677.2
kampakṣitīśamaniśaṃ kathayanti santaḥ saṅgītadugdhajaladheruditaṃ sudhāṃśum / sāhityamānasasarovararājahaṃsaṃ saṅgrāmaraṅganaṭanasthitisūtradhāram // 8677.3
kampate guṇamuṣṭis tu mārgaṇasya hi pṛṣṭhataḥ / saṃmukhī syād dhanurmuṣṭis tadā vāme gatirbhavet // 8678
kampante kapayo bhṛśaṃ jaḍakṛśaṃ go'jāvikaṃ glāyati śvā cullīkuharodaraṃ kṣaṇamapi kṣipto'pi naivojjñati / śītārtivyasanāturaḥ punarayaṃ dīno janaḥ kūrmavat svānyaṅgāni śarīra eva hi nije nihnotumākāṅkṣati // 8679
kampante girayaḥ puraṃdarabhiyā mainākamukhyāḥ punaḥ krandantyambudharāḥ sphuranti baḍavāvaktrodgatā vahnayaḥ / bhoḥ kumbhodbhava mucyatāṃ jalanidhiḥ svastyastu te sāṃprataṃ nidrāluḥ ślathabāhuvallikamalāśleṣo hariḥ sīdati // 8680
kampaprado'sau śiśirartucauro muṣṇāti vṛkṣān harate kimasmān / itīva bhītvā paripāṇḍurāṇi jātāni śuṣkāṇi tṛṇāni bhūmau // 8681
kampitaṃ bhītamudghṛṣṭam avyaktamanunāsikam / kākasvaraṃ śiraḥsthaṃ ca tathā sthānavivarjitam // 8682
kampitaḥ patasi pādakayugme netrakoṇanihato'pi bhayārtaḥ / yudhyase kimiṣubhiḥ priya bhīruṃ bhāṣukāmiti hasaṃścalito'nyaḥ // 8683
kampī ko'bhividhau kimavyayamiha kvāste dravatvaṃ punaḥ syād rūpaṃ prathamādvitīyavacane kiṃ veḥ khamadyāhvaya / ko dhāturgatigandhayordraviṇināṃ kiṃ yācate bhikṣukaḥ praśnānāṃ drutamuttarāṇi vada re bhayyā jalebī khavā // 8684
kampoparuddhasarvāṅgair galatsvedodabindubhiḥ / tvadārabdhairmahīnātha vairibhirvanitāyitam // 8685
kambāghātairvapuṣi nihatairucchalacchoṇitaughaiḥ kārāgārairnibiḍanigaḍairlaṅghanaṃ cumbanaṃ ca / evaṃ jñātvā virama sumate mā kuru tvaṃ niyogaṃ karṇopānte malinavadanā lekhinī phūtkaroti // 8686
kambukaṇṭhi caraṇaḥ śanaiścaro rāhureṣa tava keśakalāpaḥ / na cyutaṃ tadapi yauvanametat sā payodharaguroranukampā // 8687
kayāpi krīḍatu brahmā divyāḥ strīrdīvyata svayam / kalistu caratu brahma praita vātipriyāya vaḥ // 8688
kayāsi kāmin suratāparādhāt pādānataḥ kopanayāvadhūtaḥ / tasyāḥ kariṣyāmi dṛḍhānutāpaṃ pravālaśayyāśaraṇaṃ śarīram // 8689
karaṃ gṛhītvā parimṛdya mandaṃ kaṭiṃ nipīḍyānuvimṛjya corum / nīvīmapākṛtya vilakṣaṇāyāḥ śaṭho manojopaniṣat papāṭha // 8690
karaṃ prasārya sūryeṇa dakṣiṇāśāvalambinā / na kevalamanenātmā divaso'pi laghūkṛtaḥ // 8691
karakaṅkaṭakuṭyaṅkakhaṅgasaṃghaṭṭaṭāṅkṛtaiḥ / kālarātryā pranṛtyantyā raṇavīṇeva vādyate // 8692
karakajalapūtabhūtala- nihitapado vihitavikṛtahuṃkāraḥ / api vitathamantragaṇanā- vyagrasamagrāṅgulīparvā // 8693
karakampitakhaṅgayaṣṭibhīme raṇasaṃnāhitarāmanāthavīre / aribhūbhṛdamartyasundarīṇām acalan dakṣiṇavāmalocanāni // 8694
karakalitadāranarake śerata iha ye sajanti bhavasindhau / rasikās ta eva mānyā manyantāṃ dhanyamātmānam // 8695
karakalitapināka nākanātha dbiṣadurumānasaśūla śūlapāṇe / bhava vṛṣabhavimāna mānaśauṇḍa trijagadakāraṇatāraka prasīda // 8696
karakākṛtabhīkabhekaloka- pratipālyāḥ kimu sāgareṇa kulyāḥ / valabhitkuliśaprahārabhīru- kṣitibhṛdrakṣaṇadakṣiṇena tulyāḥ // 8697.1
karakiśalayacālyamānasūrpa- kramanamadunnamadakṣipakṣmapāli / karanihitakanīnikaṃ smitākṣyāḥ kṣaṇamapi notpavanaṃ jahāti cetaḥ // 8697.2
karakisalayaṃ dhūtvā dhūtvā vilambitamekhalā kṣipati sumanomālāśeṣaṃ pradīpaśikhāṃ prati / sthagayati muhuḥ patyurnetre vihasya samākulā surataviratau ramyaṃ tanvī punaḥ punarīkṣyate // 8698.1
karakisalayamūlaṃ dhunvatīnāṃ sa dhanyaḥ śravaṇapathamanalpaṃ yasya puṃsaḥ praviṣṭāḥ / navarataparirambhe bālasīmantinīnāṃ ahaha na na na mā mā muñca muñceti vācaḥ // 8698.2
karacaraṇakāñcihāra- prahāramavacintya balagṛhītakacaḥ / praṇayī cumbati dayitā- vadanaṃ sphuradadharamaruṇākṣam // 8699
karacaraṇakṛtaṃ vā kāyajaṃ karmajaṃ vā śravaṇanayanajaṃ vā mānasaṃ vāparādham / vihitamavihitaṃ vā sarvametat kṣamasva jaya jaya karuṇābdhe śrīmahādeva śaṃbho // 8700
karacaraṇanāsamādau karṇau gṛhṇāti raktatāṃ gamayan / śītaṃ gurukṛtapīḍaṃ paścādaṅgāni kūrma iva // 8701
karacaraṇena praharati yathā yathāṅgeṣu kopataralākṣī / roṣayati paruṣavacanais tathā tathā preyasīṃ rasikaḥ // 8702
karaculukajalo mahodadhiś caraṇanibaddhamaho nijāṅgaṇam / nijasadanasamaṃ rasātalaṃ bhavati nṛṇāṃ vyavasāyaśālinām // 8703
karajadaśanacihnaṃ naiśamaṅge'nyanārī- janitamiti saroṣāmīrṣyayā śaṅkamānām / smarasi na khalu dattaṃ mattayaitattvayaiva striyamanunayatītthaṃ vrīḍamānāṃ vilāsī // 8704
karajapadavibhūṣitā yathā tvaṃ sudati daśanavikṣatādharā ca / gatirapi caraṇāvalagnamandā tvamasi mṛgasamākṣi kāmadattā // 8705
karajālamapūrvaceṣṭitaṃ vas tadabhīṣṭapradamastu tigmabhāsaḥ / kriyate bhavabandhanād vimuktiḥ praṇatānāmupasevitena yena // 8706
karañjāragvadhāriṣṭasaptaparṇatvacākṛtaḥ / upacāraḥ krimiharo mūtramustaviḍaṅgavān // 8707
karaṭikaraṭe bhrasyaddānapravāhapipāsayā parisarasaradbhṛṅgaśreṇī karoti yadā ravam / vadati śirasaḥ kampairnāsmānnivāraya vāraṇa vitara vitarāmānaṃ dānaṃ calāḥ kila saṃpadaḥ // 8708
karaṇabhagaṇadoṣaṃ vārasaṃkrāntidoṣaṃ kutithikulikadoṣaṃ yāmayāmārdhadoṣam / kujaśaniravidoṣaṃ rāhuketvādidoṣaṃ harati sakaladoṣaṃ candramāḥ saṃmukhasthaḥ // 8709
karataralitabandhaṃ kañcukaṃ kurvatīnāṃ pratiphalitamidānīṃ daipamātāmramarciḥ / stanataṭapariṇāhe bhāminīnāṃ bhaviṣyan nakhapadalipilīlāsūtrapātaṃ karoti // 8710
karatalayugapariṇaddhe kucakalaśe kuṅkumāruṇe tasyāḥ / sindūrite karipateḥ kumbhe nakṣatramāleva // 8711
karadīkaraṇaṃ rājñāṃ ripūṇāṃ parimardanam / bhūmerupārjanaṃ bhūyo rājavṛttaṃ tu cāṣṭadhā // 8712
karanakharavidīrṇadhvāntakumbhīndrakumbhāt tuhinakaṇamiṣeṇa kṣiptamuktāprarohaḥ / ayamudayadharitrīdhārimūrdhāviruḍho nayanapathamupeto bhānumatkesarīndraḥ // 8713
karapadānanalocananāmabhiḥ śatadalaiḥ sutanorvirahajvare / ravimaho bahupītacaraṃ cirād aniśatāpamiṣādudasṛjyata // 8714
karapātairdurālokais tīkṣṇaḥ saṃtāpayan prajāḥ / bhānurna bhavatā tulyaḥ kṣaṇasaṃraktamaṇḍalaḥ // 8715
karapraceyāmuttuṅgaprabhuśaktiṃ prathīyasīm / prajñābalabṛhanmūlaḥ phalatyutsāhapādapaḥ // 8716
karabadarasadṛśamakhilaṃ bhuvanatalaṃ yatprasādataḥ kavayaḥ / paśyanti sūkṣmamatayaḥ sā jayati sarasvatī devī // 8717
karabha kimidaṃ dīrghocchvāsaiḥ kṣiṇoṣi śarīrakaṃ virama śaṭha he kasyātyantaṃ sakhe sukhamāgatam / cara kisalayaṃ svasthaḥ pīlorvimuñca madhuspṛhāṃ punarapi bhavān kalyāṇānāṃ bhaviṣyati bhājanam // 8718
karabhadayite yattat pītaṃ sudurlabhamekadā madhu vanagataṃ tasyālābhe virauṣi kimutsukā / kuru paricitaiḥ pīloḥ patrairdhūtiṃ marugocarair jagati sakale kasyāvāptiḥ sukhasya nirantarā // 8719
karabhadayite yo'sau pīlus tvayā madhulubdhayā vyapagataghanacchāyas tyakto na sādaramīkṣitaḥ / calakisalayaḥ so'pīdānīṃ prarūḍhanavāṅkuraḥ karabhadayitāvṛndairanyaiḥ sukhaṃ paribhujyate // 8720
karabha yadi kadācit prabhraman daivayogān madhukarakulatastvaṃ prāpayethā madhūni / virama virama tebhyaḥ santi śaṣpāṇyaraṇye prathamamukharasāste śoṣayantyeva paścāt // 8721
karabha rabhasāt kroṣṭuṃ vāñchasyaho śravaṇajvaraṃ śaraṇamathavānṛjvī dīrghā tavaiva śirodharā / bahugalabilāvṛttiśrāntoccaliṣyati vāṅ mukhāt kiyati samaye ko jānīte bhaviṣyati kasya kim // 8722
karamudayamahīdharastanāgre galitatamaḥpaṭalāṃśuke niveśya / vikasitakumudekṣaṇaṃ vicumba- tyayamamareśadiśo mukhaṃ sudhāṃśuḥ // 8723
karayugmapadmamukulāpavarjitaiḥ prativeśma lājakusumairavākiran / avadīrṇaśuktipuṭamuktamauktaka- prakarairiva priyarathāṅgamaṅganāḥ // 8724
karayoḥ kalahāyamānayor ubhayoreva payodharopari / valayāvalayo balābalaṃ bahuvelaṃ patayālavo jaguḥ // 8725
kararuddhanīvi dayitopagatau galitaṃ tvarāvirahitāsanayā / kṣaṇadṛṣṭahāṭakaśilāsadṛśa- sphuradūrubhitti vasanaṃ vavase // 8726
kararuhaśikhānikhāta bhrāntvā viśrānta rajaniduravāpa / raviriva yantrollikhitaḥ kṛśo'pi lokasya harasi dṛśam // 8727
karalālito'pi dahati jvalati vyajanena vījyamāno'pi / dahana ivānirvāṇaṃ na vimuñcatyuṣṇatāṃ piśunaḥ // 8728
karavāriruheṇa saṃdhunāne taravārri nṛpatau mukundadeve / racayantyamarāvatītaruṇyaḥ prathamaṃ kāñcanapārijātamālāḥ // 8729
karavālakarālavāridhārā yamunā divyataraṅgiṇī ca kīrtiḥ / tava kāmada tīrtharāja dūrād anubadhnāti sarasvatī kavīnām // 8730
karaśīkaraśītalaṃ vitanvan vanabhūbhāgamudagradāvadagdham / purato'ñcati cen na yūthanāthaḥ kalabhānāṃ sulabhas tadā na panthāḥ // 8731
karasādo'mbaratyāgas tejohāniḥ sarāgatā / vāruṇīsaṅgajāvasthā bhānunāpyanubhūyate // 8732.1
karasthamapyevamamī kṛṣīvalāḥ kṣipanti baujaṃ pṛthupaṅkasaṅkaṭe / vayasya kenāpi kathaṃ vilokitaḥ samasti nāstītyathavā phalodayaḥ // 8732.2
karasthamudakaṃ tyaktvā ghanasthamabhivāñchati / siddhamannaṃ parityajya bhikṣāmaṭati durmatiḥ // 8733
karasparśārambhāt pulakitapṛthūrojakalaśo śramāmbho vāmārdhe vamati madanākūtisulabham / vibhorvāraṃ vāraṃ kṛtasamadhikoddhūlanavidhes tanau bhasmasnānaṃ kathamapi samāptaṃ vijayate // 8734
karāgrajāgracchatakoṭirarthī yayorimau tau tulayet kucau cet / sarvaṃ tadā śrīphalamunmadiṣṇu jātaṃ vaṭīmapyadhunā na labdhum // 8735
karādgalitakhādyasya kā hāniḥ kariṇo bhavet / pipīlikā tu tenaiva bibharti svakuṭumbakam // 8736
karānītaṃ paṭānītaṃ striyānītaṃ tathaiva ca / eraṇḍapatrairānītaṃ devatānāṃ ca nārhati // 8737.1
karān tirodhāya tarūnnipīḍya śilā avaskandya mahīyaso'pi / ujjṛmbhitaḥ kālavaśāt tadanyas teṣāmadhastātpunareva jātaḥ // 8737.2
karāmbujasajatsamākṣavalayā tanus tava śubhe jitendusuṣamā / chinattu duritacchaṭāṃ mama nadī taṭīmiva calajjaloddhatagatiḥ // 8738
karāmbhoje kañjī madanamadabhañjī padajuṣāṃ manaḥpuñjārañjī madhuramaṇimañjīracaraṇaḥ / kalākūtavyañjī vrajayuvatisañjī jalamucāṃ gabhīrābhāgañjī mama sa paramañjīvanadhanam // 8739
karāravindena padāravindaṃ mukhāravinde viniveśayantam / vaṭasya patrasya puṭe śayānaṃ bālaṃ mukundaṃ satataṃ smarāmi // 8740
karālakālarupeṇa janatāduritāpahā / tāraṇī tariṇī bhūyād amunā yamunāmbunā // 8741
karālavācālamukhāścamūkhanair dhvastāmbarā vīkṣya diśo rajasvalāḥ / tirobabhūve gahanairdineśvaro rajondhakāraiḥ varitaḥ kuto'pyasau // 8742
karālairvikaṭaiḥ kṛṣṇaiḥ puruṣairudyatāyudhaiḥ / pāṣāṇais tāḍitaḥ svapne sadyo mṛtyuṃ labhen naraḥ // 8743
karāviva śarīrasya netrayoriva pakṣmaṇī / avicārya priyaṃ kuryāt tan mitraṃ mitramucyate // 8744
karā himāṃśorapi tāpayantīty etat priye cetasi naiva śaṅkyam / viyogataptaṃ hṛdayaṃ madīyaṃ tatra sthitāṃ tvāṃ samupaiti tāpaḥ // 8745
karikapolamadoddhatabuddhito malinapaṅkajavṛndamihāśrayan / kanakagauramamaṃ navacampakaṃ madhupa cañcala muñcasi kiṃ mudhā // 8746
karikalabha vimuñca lolatāṃ cara vinayavratamānatānanaḥ / mṛgapatinakhakoṭibhaṅguro gururupari kṣamate na te'ṅkuśaḥ // 8747
karikavalitamṛṣṭaiḥ śākhiśākhāgrapatrair aruṇasaraṇayo'mī sarvato bhīṣayante / calitaśabarasenādattagośṛṅgacaṇḍa- dhvanicakitavarāhavyākulā vindhyapādāḥ // 8748.1
karikumbhatulāmurojayoḥ kriyamāṇāṃ kavibhirviśṛṅkhalaiḥ / kathamāli śṛṇoṣi sādaraṃ viparītārthavido hi yoṣitaḥ // 8748.2
karikṛṣṇāśvagandhā ca navanītaṃ ca māhiṣam / eteṣāṃ mardanālliṅgavṛddhiḥ saṃjāyate parā // 8749
kariṇaśca hastikarṇair nirdeśyā vājino'śvakarṇena / gāvaśca pāṭalābhiḥ kadalībhirajāvikaṃ bhavati // 8750
karin mā garjoccairmūgapatirihāste'tinikaṭe na dṛṣṭastvaṃ daivādapasara sudūraṃ drutamitaḥ / na kiṃ paśyasyagre kharanakharanirdāritakari- prakīrṇāsthiśreṇīdhavalitamimaṃ śailakaṭakam // 8751
karimadaparimalavāhī vahati bahirgirisaritsamīra iti / mṛdugarbhāntarmāvaṃ na jahāti guhāgṛhasya harigṛhiṇī // 8752
karivaramṛditavalīmukha- nalakairmūleṣu kīlitasya taroḥ / saṃvatsaraṃ ca yāvat phalinasya phalāni jāyante // 8753
kariṣyati kalānāthaḥ kutukī karamambare / iti nirvāpayāmāsa ravidīpaṃ niśāṅganā // 8754
kariṣyan na prabhāṣeta kṛtānyeva ca daśaiyet / dharmakāmārthakāryāṇi tathā mantro na bhidyate // 8755
kariṣyate yatra suduścarāṇi prasattaye gotrabhidas tapāṃsi / śiloccayaṃ cāruśiloccayaṃ tam eṣa kṣaṇānneṣyati guhyakas tvām // 8756
kariṣyāmi kariṣyāmi kariṣyāmīti cintayā / mariṣyāmi mariṣyāmi mariṣyāmīti vismṛtam // 8757
kariṣye'vaśyamityuktiḥ kariṣyannapi duṣyasi / dṛṣṭādṛṣṭā hi nāyattāḥ kāryīyā hetavastava // 8758.1
karī barībharīti ced diśaṃ sarīsarīti kāṃ sthirīcarīkarīti cet na cañcarīkarītikām / darīdharīti ketakaṃ varīvarīti sārasaṃ jarījarīti mañjarī nirītirītirīdṛśī // 8758.2
karīṣamadhye nihitaṃ tat sarvaṃ pañcamāsakam / dravībhūtaṃ tataḥ sarvam uddharet tena lepayet // 8759
karuṇamabhihitaṃ trapā nirastā tadabhimukhaṃ ca vimuktamaśru tābhiḥ / prakupitamabhisāraṇe'nunetuṃ priyamiyatī hyabalājanasya bhūmiḥ / 8760
karuṇādravameva durjanaḥ sutarāṃ satpuruṣaṃ prabādhate / mṛdukaṃ hi bhinatti kaṇṭakaḥ kaṭhine kuṇṭhaka eva jāyate // 8761.1
kare kṛtvā tūlaṃ kucakalaśamūlaṃ vidadhatī sphuṭaṃ vāraṃ vāraṃ taralayati hāraṃ suvadanā / samīcīnā mīnāyatanayananīlotpaladalā vitanvānā tantūn vikalayati jantūnavikalam // 8761.2
kare ca dakṣiṇe vyādhiṃ hṛdi rājyādilābhadā / pṛṣṭhe copadravaṃ hantyudare miṣṭānnabhojanam // 8762
kareṇa kaṇḍūyati dakṣiṇena yakṣo yadā vāmakaraṃ tadānīm / prabhūtamātaṅgaghaṭāsamṛddhaṃ brūte samantāt pṛthivīpatitvam // 8763
kareṇa kariṇā vīraḥ sugṛhīto'pi kopinā / asināsūn jahārāśu tasyaiva svaymakṣataḥ // 8764
kareṇa te raṇeṣvantakareṇa dviṣatāṃ hatāḥ / kareṇavaḥ kṣaradraktā bhānti saṃdhyāghanā iva // 8765
kareṇa dānaṃ munirādadāno bhaktasya saṃketamiti bravīti / lokadvayecchāphalasaṃpradāne datto mayā dakṣiṇahasta eṣaḥ // 8766
kareṇa vāñcheva vidhuṃ vidhartuṃ yamitthamātthādariṇī tamartham / pātuṃ śrutibhyāmapi nādhikurve varṇaṃ śrutervarṇa ivāntimaḥ kim // 8767
kareṇa vātāyanalambitena spṛṣṭas tvayā caṇḍi kutūhalinyā / āmuñcatīvābharaṇaṃ dvitīyam udbhinnavidyudvalayo ghanas te // 8768.1
kareṇa salilārdreṇa na gaṇḍau nāparaṃ karam / nekṣaṇe ca spṛśet kiṃ tu spraṣṭavye jānunī śriye // 8768.2
kareṇurnāhūtā nijakavalabhāgapraṇayinī na cāmṛṣṭaḥ snehāt karakisalayenāpi kalabhaḥ / sa yenāsau darpāt pratigajajigīṣārabhasataḥ krudhā dhāvan magno hradapayasi kaṣṭaṃ karipatiḥ // 8769.1
kare dānaṃ hṛdi dhyānaṃ mukhe maunaṃ gṛhe dhanam / tīrthe yānaṃ giri jñānaṃ maṇḍanaṃ mahatāmidam // 8769.2
kare vāme vāsastadaparakare hāralatikāṃ vahantyā bimboṣṭhe patidaśanadattavraṇapadam / parimlānāṃ mālāṃ śirasi śaśikhaṇḍaṃ stanataṭe ratāntottiṣṭhantyā jagadapi na mūlyaṃ mṛgadaśaḥ // 8769.3
kare vidhṛtyeśvarayā girāṃ sā pānthā pathīndrasya kṛtā vihasya / vāmeti nāmaiva babhāja sārdhaṃ purandhrisādhāraṇasaṃvibhāgam // 8770
kare vibhāti tanvaṅgyā raṇadvalayasaṃhatiḥ / manaḥkuraṅgabandhāya pāśālīva manobhuvaḥ // 8771
kare veṇīmeṇīsadṛśanayanā snānaviratau dadhānā harmyāgre haranayanatejohutamapi / iyaṃ mugdhā dugdhāmbudhibahalakallolasadṛśā dṛśā vāraṃ vāraṃ manasijataruṃ pallavayati // 8772
kare ślāghyas tyāgaḥ śirasi gurupādapraṇamatā mukhe satyā vāṇī vijayi bhujayorvīryamatulam / hṛdi svacchā vṛttiḥ śrutamadhigataṃ ca śravaṇayor vināpyaiśvaryeṇa prakṛtimahatāṃ maṇḍanamidam // 8773.1
karairupāttān kamalotkarebhyo nijairvivasvān vikacodarebhyaḥ / tasyā nicikṣepa mukhāravinde svedāpadeśānmakarandabindūn // 8773.2
karairvā pramitairgrāmair vatsare prabalaṃ ripum / toṣayet taddhi dānaṃ syād yathāyogeṣu śatruṣu // 8774
karoti kālaḥ sakalaṃ saṃharet kāla eva hi / kālaḥ sthāpayate viśvaṃ kālādhīnamidaṃ jagat // 8775
karo'titāmro rāmāṇāṃ tantrītāḍanavibhramam / karoti serṣyaṃ kānte ca śravaṇotpalatāḍanam // 8776
karoti doṣaṃ na tamatra kesarī na dandaśūko na karī na bhūmipaḥ / atīva ruṣṭo na ca śatruruddhato yamugramithyātvaripuḥ śarīriṇām // 8777
karoti nirmalādhāras tucchasyāpi mahārghatām / ambuno binduralpo'pi śuktau muktāphalaṃ bhavet // 8778
karoti nīḍaṃ bhuvi ced varāhī samānyapatyāni vijāyate vā / samudbhavadbhānumayūkhavahnau jājvalyate tajjagatī samastā // 8779
karoti pāpaṃ yo'jñānān nātmano vetti ca kṣamam / pradveṣṭi sādhuvṛttāṃśca sa lokasyaiti vācyatām // 8780.1
karoti puṣpairjinanāyakasya pūjaṃ trikālaṃ tanumān sadā yaḥ / tasyāmareśāvanināthacakra- varttyādilakṣmīrvaśagā bhaved drāk // 8780.2
karoti pūjyamāno'pi lokavyasanadīkṣitaḥ / darśane darśane trāsaṃ gṛhāhiriva durjanaḥ // 8781
karoti māṃsaṃ balamindriyāṇāṃ tato'bhivṛddhiṃ madanasya tasmāt / karotyayuktiṃ pravicintya buddhyā tyajanti māṃsaṃ trividhena santaḥ // 8782
karoti yaḥ paradrohaṃ janasyānaparādhinaḥ / tasya rājñaḥ sthirāpi śrīḥ samūlaṃ nāśamṛcchati // 8783
karoti yo'śeṣajanātiriktāṃ saṃbhāvanāmarthavatīṃ kriyābhiḥ / saṃsatsu jāte puruṣādhikāre na pūraṇī taṃ samupaiti saṃkhyā // 8784
karoti lābhahīnena gauraveṇa kimāśritaḥ / kṣāmasyendorguṇaṃ dhatte kamīśvaraśirodhṛtiḥ // 8785.1
karoti viratiṃ dhanyo yaḥ sadā niśibhojanāt / so'rdhaṃ puruṣāyuṣasya syādavaśyamupoṣitaḥ // 8785.2
karoti vairaṃ sphuṭamucyamānaḥ pratuṣyati śrotrasukhairapathyaiḥ / vivekaśūnyaḥ prabhurātmamānī mahānanarthaḥ suhṛdāṃ batāyam // 8786
karoti śobhāmalake striyāḥ ko dṛśyā na kāntā vidhinā ca koktā / aṅge tu kasmin dahanaḥ purāreḥ sindūrabindurvidhavālalāṭe // 8787
karoti saṃsāraśarīrabhoga- virāgabhāvaṃ vidadhāti rāgam / śīlavratadhyānatapaḥkṛpāsu jñānī vimokṣāya kṛtaprayāsaḥ // 8788
karoti saphalaṃ jantoḥ karma yacca karoti saḥ // 8789
karoti sahakārasya kalikotkalikottaram / manmano manmano'pyeṣa mattakokilanisvanaḥ // 8790
karoti suhṛdāṃ dainyam ahitānāṃ tathā mudam / akāle ca jarāṃ pitroḥ kusutaḥ kurute dhruvam // 8791
karoti svamukhenaiva bahudhānyasya khaṇḍanam / namaḥ patanaśīlāya musalāya khalāya ca // 8792
karoti huṃhuṃ śṛgiti dhvaniṃ yo neṣṭo na duṣṭaḥ sa yato ratārthī / calaścalaḥ syāt kalahāya śabdaḥ kikīti dīpto gururugluśāntaḥ // 8793.1
karoti he daityasuta yāvanmātraṃ parigraham / tāvanmātraṃ sa evāsya duḥkhaṃ cetasi yacchati // 8793.2
karotu karaṭaḥ śabdaṃ sarvadā prāṅgaṇe vasan / na śṛṇoti budhaḥ prītyā śṛṇoti pikabhāṣitam // 8793.3
karotu tādṛśīṃ prītiṃ yādṛśī nīrapaṅkayoḥ / raviṇā śoṣite nīre paṅgadeho viśīryate // 8794
karotu nāma nītijño vyavasāyamitastataḥ / phalaṃ punas tadeva syād yad vidhermanasi sthitam // 8795
karomīśo'pi nākrāntiṃ paritāpena khedavān / daridro'pi na vāñchāmi tena jīvāmyanāmayaḥ // 8796
karomyahamidaṃ tadā kṛtamidaṃ kariṣyāmyadaḥ pumāniti sadā kriyākaraṇakāraṇavyāpṛtaḥ / vivekarahitāśayo vigatasarvadharmakṣamo na vetti gatamapyaho jagati kālamatyākulaḥ // 8797
karoṣi tāstvamutkhātamohasthāne sthirā matīḥ / padaṃ yatiḥ sutapasā labhate'taḥ saśuklima // 8798.1
karoṣi yat pretyahitāya kiṃcit kadācidalpaṃ sukṛtaṃ kathaṃcit / mā jīharastanmadamatsarādyair vinā ca tanmā narakātithirbhūḥ // 8798.2
karau dhunānā navapallavākṛtī payasyagādhe kila jātasaṃbhramā / sakhīṣu nirvācyamadhārṣṭyadūṣitaṃ priyāṅgasaṃśleṣamavāpa māninī // 8799
karau dhunānā navapallavākṛtī vṛthā kṛthā mānini mā pariśramam / upeyuṣī kalpalatābhiśaṅkayā kathaṃ nvitastrasyati ṣaṭpadāvaliḥ // 8800
karau śaradijāmbujakramavilāsaśikṣāgurū padau vibudhapādapaprathamapallavollaṅghinau / dṛśau dalitadurmadatribhuvanopamānaśriyau vilokaya vilocanāmṛtamaho mahaḥ śaiśavam // 8801
karkandhūphalamuccinoti śabarī muktāphalākāṅkṣayā gṛdhrolūkakadambakasya purataḥ kāko'pi haṃsāyate / kīrtyā te dhavalīṛkte tribhuvane kṣmāpāla lakṣmīḥ punaḥ kṛṣṇaṃ vīkṣya balo'yamityupahitavrīḍaṃ śanairjalpati // 8802
karkaśaṃ duḥsahavākyaṃ jalpanti vañcitāḥ paraiḥ / kurvanti dyūtakārasya karṇanāsādichedanam // 8803
karkaśatarkavicāra- vyagraḥ kiṃ vetti kāvyahṛdayāni / grāmya iva kṛṣivilagnaś cañcalanayanāvacorahasyāni // 8804
karkaśena tu cāpena yaḥ kṛṣṭau hīnamuṣṭinā / matsyapucchā gatis tasya sāyakasya prakīrtitā // 8805
karkoṭikārkayormūlaṃ cūrṇayitvā ca sarṣapān / sarpiṣā pāyayen mantrī sthāvarakṣveḍaśāntaye // 8806
karṇaṃ cakṣurajīgaṇattava pitus tātaḥ pitā te punaḥ śaktyādhārakumāramapyajagaṇattaṃ kātaratvena saḥ / devogānmahiṣīti paśyati jagattvevaṃ vivektuṃ punaḥ prāgalbhyaṃ prathayanti vastadapi ca prajñādhanāḥ sādhavaḥ // 8807
karṇaḥ sarvaśirogatastribhuvane karṇena kiṃ na śrūtaṃ viśrāmyanti mṛgīdṛśāmapi dṛśaḥ karṇe na citraṃ kvacit / āścaryaṃ punaretadeva yadayaṃ niśchidrasanmaṇḍalaḥ saptāmbhonidhimekhalāṃ vasumatīṃ dhatte jaganmaṇḍalaḥ // 8808
karṇakalpitarasālamañjarī- piñjarīkṛtakapolamaṇḍalaḥ / niṣpatannayanavāridhārayā rādhayā madhuripurnirīkṣyate // 8809
karṇagateyamamoghā dṛṣṭis tava śaktirindradattā ca / sā nāsāditavijayā kvacidapi nāpārthapatiteyam // 8810.1
karṇadvayāvanatakāñcanatālapatrā veṇyantalambimaṇimauktikahemagucchā / kūrpāsakotkavacitastanabāhumūlā lāṭī nitambaparivṛttadaśāntanīvī // 8810.2
karṇalaṅghiguṇotkarṣā vadānyā dhanvino yathā / niṣphalān na vimuñcanti mārgaṇān samitau sthitā // 8811
karṇaviṣeṇa ca bhagnaḥ kiṃ kiṃ na karoti bāliśo lokaḥ / kṣapaṇakatāmapi dhatte pibati surāṃ narakapālena // 8812
karṇas tvacaṃ śibirmāṃsaṃ jīvaṃ jīmūtavāhanaḥ / dadau dadhīcirasthīni nāstyadeyaṃ mahātmanām // 8813.1
karṇasphuratkanakakuṇḍalakāntiramyam ādṛṣṭigocarakucadvayalobhanīyam / kāleyabindukalikāyitakuṅkumāṅkaṃ karṇāṭayauvatamidaṃ kamanīyarūpam // 8813.2
karṇasya bhūṣaṇamidaṃ mamāyativirodhinaḥ / iti karṇotpalaṃ prāyas tava dṛṣṭyā vilaṅghyate // 8814
karṇākṣidantacchadabāhupāṇi- pādādinaḥ svākhilatulyajetuḥ / udvegabhāgadvayatābhimānād ihaiva vedhā vyadhita dvitīyam // 8815
karṇāgranthitakiṃtanurnataśirā bibhrajjarājarjara- sphiksaṃdhipraviveśitapravicalallāṅgūlanālaḥ kṣaṇam / ārād vīkṣya vipakṣamākramakṛtakrodhasphuratkandharaṃ śvā mallīkalikāvikāśidaśanaḥ kiṃcit kvaṇan gacchati // 8816
karṇāgre pīḍite yeṣāṃ sindūrābhasya darśanam / śoṇitasya bhavet kṣipraṃ te vāhyāścirajīvinaḥ // 8817
karṇāṭaṃ dehi karṇādhikavidhivihitatyāga lāṭaṃ lalāṭa- prottuṅga drāviḍaṃ vā pracalabhujabalaprauḍhimāgāḍharāḍham / prasphūrjadgurjaraṃ vā dalitaripuvadhūgarbha vaidarbhakaṃ vā gājī rājīvadṛṣṭe kuśaśatamathavā śāhajallāludīna // 8818
karṇāṭīdaśanāṅkitaḥ śitamahārāṣṭrīkaṭākṣāhatataḥ prauḍhāndhrīstanapīḍitaḥ praṇayinībhrūbhaṅgavitrāsitaḥ / lāṭībāhuviveṣṭitaśca malayastrītarjanītarjitaḥ so'yaṃ saṃprati rājaśekharakavirvārāṇasīṃ vāñchati // 8819
karṇābhyarṇavidīrṇasṛkkavikaṭavyādānadīptāgnibhir daṃṣṭrākoṭiviśaṅkaṭairita ito dhāvadbhirākīryate / vidyutpuñjanikāśakeśanayanabhrūśmaśrujālairna bho lakṣyālakṣyaviśuṣkadīrghavapuṣāmulkāmu khānāṃ mukhaiḥ // 8820
karṇābhyarṇāriśṛṅgakṣatirudhirarasāsvādanābaddhagardha- dhvāṅkṣacchāyāttabhītipratihatadhavalīvargasaṃ vardhanecchaḥ / śīlavyākruddhagopīlaguḍahatinamatpṛṣṭhavaṃśaḥ kathaṃcit prātaḥ kedāranīraṃ kalamadalabhiyā kūṇitākṣo mahokṣaḥ // 8821
karṇāmṛtaṃ sūkrisaṃ vimucya doṣe prayatnaḥ sumahān khalānām / nirīkṣate kelivanaṃ praviśya kramelakaḥ kaṇṭakajālameva // 8822
karṇāruntudamantareṇa raṇitaṃ gāhasva kāka svayam mākandaṃ makarandasundaramidaṃ tvāṃ kokilaṃ manmahe / bhavyāni sthalasauṣṭhavena katicid vastūni kastūrikāṃ nepālakṣitipālabhālatilake paṅkaṃ na śaṅketa kaḥ // 8823
karṇāruntudameva kokilarutaṃ tasyāḥ śrute bhāṣite candre lokarucis tadānanaruceḥ prāgeva saṃdarśanāt / cakṣurmīlanameva tannayanayoragre mṛgīṇāṃ varaṃ haimo vallyapi tāvadeva lalitā yāvanna sā lakṣyate // 8824
karṇārpito lodhrakaṣāyarūkṣe gorocanākṣepanitāntagaure / tasyāḥ kapole parabhāgalābhād babandha cakṣūṃṣi yavaprarohaḥ // 8825.1
karṇālaṅkaraṇaṃ kadā kṛtamiti sparśaḥ kapole kṛtaḥ kīdṛk kāntamaho nu kañcukamiti nyastaḥ karo vakṣasi / rāgaḥ sāhajikaḥ kimeṣa vadane'pyasparśi bimbādharo mogdhyenaiva mṛgīdṛśi vyavasitaṃ nirvighnamāsīnmama // 8825.2
karṇāhativyatikaraṃ kariṇāmupekṣya dānaṃ vyavasyati madhruvrata eṣa tiktam / smartavyatāmupagateṣu saroruheṣu dhig jīvitavyasanamasya malīmasasya // 8826
karṇikādiṣviva svarṇam arṇavādiṣvivodakam / bhediṣvabhedi yat tasmai parasmai mahase namaḥ // 8827
karṇikāralatāḥ phullakusumākulaṣaṭpadāḥ / sakajjalaśikhā rejur dīpamālā ivojjvalāḥ // 8828
karṇikārasasauvīraguptāṃ trikaṭumādhavīm / yaṣṭīdhānyaguḍakṣīraṃ daṣṭo mattaśunā pibet // 8829
karṇinālīkanārācā nirharanti śarīrataḥ / vākśalyas tu na nirhartuṃ śakyo hṛdiśayo hi saḥ // 8830
karṇe kāntāgamanavacanaśrāviṇi svarṇabhūṣāṃ tasyādarśinyakṛta nayane śyāmikāmañjanena / sthāpyaḥ kutra priya iti parāmṛśya hārāvṛtāṅke hṛtparyaṅke pulakapaṭalītūlikāmāstṛṇoti // 8831
karṇeṃ cāmaracārukambukalikā kaṇṭhe maṇīnāṃ gaṇaḥ sindūraprakaraḥ śiraḥparisare pārśvāntike kiṅkiṇī / labdhaścen nṛpavāhanena kariṇā baddhena bhūṣāvidhis tat kiṃ bhūdharadhūlidhūsaratanurmānyo na vanyaḥ karī // 8832
karṇejapaḥ kuṭilamūrtirasavyapāṇir agresaras taditaras tava baddhamuṣṭiḥ / tanmārgaṇās tadapi lakṣamamī labhante dhānuṣka tat kimapi kauśalamadbhutaṃ te // 8833
karṇejapā api sadā kuṭilasvabhāvā duṣṭāśayā nirabhisaṃdhitavairibhūtāḥ / sohārdahṛṣṭahṛdayā mayi santu yeṣāṃ jihvāpaṭurvinimayeṣu guṇā guṇānām // 8834
karṇejapānāṃ vacanaprapañcān- mahātmanaḥ kvāpi na dūṣayanti / bhujaṅgamānāṃ garalaprasaṅgān- nāpeyatāṃ yānti mahāsarāṃsi // 8835
karṇe tat kathayanti dundubhiravai rāṣṭre yadudghoṣitaṃ tannamrāṅgatayā vadanti karuṇaṃ yasmāt trapāvān bhavet / ślāghante tadudīryate yadariṇāpyugraṃ na marmāntakṛd ye kecin nanu śāṭhyamaugdhyanidhayas te bhūbhṛtāṃ rañjakāḥ // 8836
karṇe tāṭaṅkalakṣmīmurasi makarikāpatramūrau dukūlaṃ savye'rdhe dakṣiṇe ca dvirasanabhasitavyālakṛttīrdadhānaḥ / kaṇṭhe niḥsīmaśīrṣasrajamatha vidadhadvīkṣitaḥ śailaputryā sabhrūvikṣepamantaḥsmitalalitamukho bhūtabhartāvatād vaḥ // 8837
karṇe tāladalaṃ tanau malayajaṃ karpūravāsoṃ'śuke cūle gumphitaketakīdalabharaḥ kaṇṭhe navaikāvalī / vāsaḥ śrīvanavāsasīmani vacaśrīḥ satkaveruktayo vaktre nāgarakhaṇḍamastu purataḥ premākulāḥ kuntalāḥ // 8838
karṇena ghātayitvā ghaṭotkacaṃ śakraśaktinirmokṣāt / jīvitamarakṣi pārthaiḥ svātmānaṃ sarvato rakṣet // 8839
karṇena nirjito'smīti cintāṃ cintāmaṇe tyaja / jitā devadrumāḥ pañca na duḥkhaṃ pañcabhiḥ saha // 8840
karṇe baddhā ravau śvetaturaṃgaripumūlikā / sarvajvaraharā śvetamandārasya ca mūlikā // 8841
karṇe yanna kṛtaṃ sakhījanavaco yannādṛtā bandhuvāk yat pāde nipatannapi priyatamaḥ karṇotpalenāhataḥ / tenendurdahanāyate malayajālepaḥ sphuliṅgāyate rātriḥ kalpaśatāyate bisalatāhāro'pi bhārāyate // 8842
karṇe'vataṃsayitumarpayituṃ śikhāsu māṣṭuṃ ratiśramajalaṃ caṣake nidhātum / kaṇṭhe guṇaṃ racayituṃ valayān rvidhātuṃ strīṇāṃ mano'tilulubhe śaśinaḥ kareṣu // 8843
karṇottaṃsaḥ śiśuśukavadhūpicchalīlaṃ śirīṣaṃ sāntaḥsūtrāḥ parimalamuco mallikānāṃ ca hārāḥ / muktāgaurairvalayaracanākandalāgrairbisānāṃ grīṣmārambhe ramayati navaṃ maṇḍanaṃ kāminīnām // 8844
karṇottālitakuntalāntanipatattoyakṣaṇāsaṅginā hāreṇeva vṛtastanī pulakitā śītena sītkāriṇī / nirdhautāñjanaśoṇakoṇanayanā snānāvasāne'ṅganā prasyandatkabarībharā na kurute kasya spṛhārdraṃ manaḥ // 8845.1
karṇotpalaṃ kaṭākṣāḥ kāntiste kanakakañcukaviśeṣaḥ / hasitāni sindhukanye hārāsstanaśailanirjhaṃravihārāḥ // 8845.2
karṇotpalānnayanamapi gaticyutātte tanmīlane mukhamayaṃ na jahāti bhṛṅgaḥ / yenaivamadya vinivārayasi pramatte tasmin kare'pi na kimambujasāmyadoṣaḥ // 8846
karṇotpalenāpi mukhaṃ sanāthaṃ labheta netradyutinirjitena / yadyetadīyena tataḥ kṛtārthā svacakṣuṣī kiṃ kurute kuraṅgī // 8847
karṇotsaṅgavisarpiṇī nayanayoḥ kāntirvataṃsotpalaṃ lākṣāsaṃbhramanirvyapekṣamadharaṃ lāvaṇyamevāñcati / hāro'syāḥ smitacandrikaiva kucayoraṅgaprabhā kañcukī tanvyāḥ kevalamaṅgabhāramadhunā manye paraṃ bhūṣaṇam // 8848
karṇau tāvat kuvalayadṛśāṃ locanāmbhoruhābhyām abhyākrāntau kanakaruciro bhāladeśo'pi neyaḥ / ityāśaṅkākulitamanasā vedhasā kajjalaughaiḥ sīmārekhā vyaraci nibiḍabhrūlatākaitavena // 8849
karṇau sapatnyaḥ praviśālayeyur viśālayeyurna kadāpi netre / vidyā sadabhyāsavaśena labhyā saujanyamabhyāsavaśādalabhyam // 8850.1
kartavyaṃ jinavandanaṃ vidhiparairharṣollasanmānasaiḥ saccāritravibhūṣitāḥ pratidinaṃ sevyāḥ sadā sādhavaḥ / śrotavyaṃ ca dine dine jinavaco mithyātvanirnāśanaṃ dānādau vratapālane ca satataṃ kāryā ratiḥ śrāvakaiḥ // 8850.2
kartavyaṃ tveva karmeti manoreṣa viniścayaḥ / ekāntena hyanīho'yaṃ parābhavati pūruṣaḥ // 8851
kartavyaṃ na karoti bandhubhirapi snehātmabhirbodhitaḥ kāmitvādavamanyate hitamataṃ dhīro'pyabhīṣṭaṃ naraḥ / niṣkāmasya na vikriyā tanubhṛto loke kvacid dṛśyate yattasmādidameva mūlamakhilānarthasya nirdhāritam // 8852
kartavyaṃ bhūmipālena śaraṇāgatarakṣaṇam / kapotarakṣaṇaṃ śyenāt kṛtvā kīrtiṃ śibirgataḥ // 8853
kartavyaṃ vacanaṃ sarvaiḥ samūhahitavādinām // 8854
kartavyaḥ pratidivasaṃ prasannacittaiḥ svalpo'pi vrataniyamopavāsadharmaḥ / prāṇeṣu praharati nityameva mṛtyur bhūtānāṃ mahati kṛte'pi hi prayatne // 8855
kartavyaḥ saṃcayo nityaṃ na tu kāryo'tisaṃcayaḥ / atisaṃcayaśīlo'yaṃ dhanuṣā jambuko hataḥ // 8856
kartavyameva kartavyaṃ prāṇaiḥ kaṇṭhagatairapi / akartavyaṃ na kartavyaṃ prāṇaiḥ kaṇṭhagatairapi // 8857
kartavyā cārthasāre'pi kāvye śabdavicitratā / vinā ghaṇṭāṭaṇatkāraṃ gajo gacchanna śobhate // 8858
kartavyāni ca mitrāṇi durbalāni balāni ca / paśya kūrmapatirbaddho mūṣikeṇa vimocitaḥ // 8859
kartavyānyeva mitrāṇi sabalānyabalāni ca / hastiyūthaṃ vane baddhaṃ mūṣakairyad vimocitam // 8860
kartavye sāhasaṃ nityam utkaṭaṃ hi vigarhitam / atisāhasadoṣeṇa bhīmaḥ sarpavaśaṃ gataḥ // 8861.1
kartavyo guṇasaṃgrahaḥ parihate deyaṃ nijaṃ mānasaṃ śrotavyaṃ vacanāmṛtaṃ jinavacaḥ kāryaṃ yathāsthānavat / dātavyaṃ yatipuṅgaveṣu nijakaṃ nyāyaprakalpyaṃ dhanaṃ śraddheyaṃ satataṃ satāṃ sucaritaśreyaskaro'yaṃ vidhiḥ // 8861.2
kartavyo'pyāśrayaḥ śreyān phalaṃ bhāgyānusārataḥ / nīlakaṇṭhasya kaṇṭhe'pi vāsukirvāyubhakṣakaḥ // 8862
kartavyo bhrātṛṣu sneho vismartavyā guṇetarāḥ / saṃbandho bandhubhiḥ śreyān lokayorubhayorapi // 8863
kartavyo hṛdi vartate yadi tarorasyopakāras tadā mā kālaṃ gamayāmbuvāha samaye siñcainamambhobharaiḥ / śīrṇe puṣpaphale dale vigalite mūle gate śuṣkatāṃ kasmai kiṃ hitamācariṣyasi parītāpas tu te sthāsyati // 8864
kartā kārayitā caiva preṣako hyanumodakaḥ / sakṛtaṃ duṣkṛtaṃ caiva catvāraḥ samabhāginaḥ // 8865
kartā kārayitā caiva yaścaivamanumanyate / śubhaṃ vā yadi vā pāpaṃ teṣāmapi samaṃ phalam / 8866
kartā dyūtacchalānāṃ jatumayaśaraṇoddīpanaḥ so'timānī kṛṣṇākeśottarīyavyapanayanamarut pāṇḍavā yasya dāsāḥ / rājā duḥśāsanādergururanujaśatasyāṅgarājasya mitraṃ kvāste duryodhano'sau kathayata na ruṣā druṣṭumabhyāgatau svaḥ // 8867
kartuṃ trilocanādanyo na pārthavijayaṃ kṣamaḥ / tadarthaḥ śakyate draṣṭuṃ locanadvayibhiḥ katham // 8868
kartumakartuṃ śaktaḥ sakalaṃ jagadetadanyathākartum / yastaṃ vihāya rāmaṃ kāmaṃ mā dhehi mānasānyasmin // 8869
kartumiṣṭamaniṣṭaṃ vā kaḥ prabhurvidhinā vinā / kartāramanyamāropya lokas tuṣyati kupyati // 8870
kardamavadātmavaibhavam ullāsya ca mānavīṃ prajāṃ suciram / tapanottāpapluṣṭaṃ svavapuḥ kṛtvā gataṃ sarasā // 8871
karpāsabījamajjānāṃ cūrṇaṃ tailena pācayet / tena saṃjāyate puṣpaṃ yuvatīnāṃ cirād gatam // 8872.1
karpāsabhasmatakrāsthivarjaṃ sarvaṃ sitaṃ śubham / govājigajadevarṣivarjaṃ kṛṣṇaṃ tu ninditam // 8872.2
karpāsāsthipracayanicitā nirdhanaśrotriyāṇāṃ yeṣāṃ vātyāpravitatakuṭīprāṅgaṇāntā babhūvuḥ / tatsaudhānāṃ parisarabhuvi tvatprasādādidānīṃ krīḍāyuddhacchidurayuvatīhāramuktāḥ patanti // 8873
karpūraṃ candanaṃ kuṣṭhaṃ tulasī sarjasaṃbhavam / mustaṃ śilārasaṃ caiva dhattūramagurus tathā // 8874
śephālī śatapuṣpā ca sarṣapāstagaraṃ guḍaḥ / tathā rudrajaṭā sarvam etadekatra kārayet // 8875
karpūra iva dagdhopi śaktimān yo jane jane / namo'stvavāryavīryāya tasmai makaraketave // 8876
karpūragauraṃ karuṇāvatāraṃ saṃsārasāraṃ bhujagendrahāram / sadā vasantaṃ hṛdayāravinde bhavaṃ bhavānīsahitaṃ namāmi // 8877
karpūracandanarajo dhavalaṃ vahantīm āśyānacandanavilepanamaṅgamaṅgam / antargatasya dahatī mahataḥ smarāgner dagdhasya saṃkṣayavaśādiva bhasmaśeṣam // 8878
karpūradravaśīkarotkaramahānīhāramagnāmiva pratyagrāmṛtaphenapaṅkapaṭalīlepopadigdhāmiva / svacchaikasphaṭikāśmaveśmajaṭharakṣiptāmiva kṣmāmimāṃ kurvan pārvaṇaśarvarīpatirasāvuddāmamuddyotate // 8879
karpūradhūlidhavaladyutipūradhauta- diṅmaṇḍale śiśirarociṣi tasya yūnaḥ / līlāśiroṃ'śukaniveśaviśeṣakḷpti- vyaktastanonnatirabhūnnayanāvanau sā // 8880.1
karpūradhūlīracitālavālaḥ kastūrikākalpitadohadaśrīḥ / himāmbupūrairabhiṣicyamānaḥ prāñcaṃ guṇaṃ muñcati kiṃ palāṇḍuḥ // 8880.2
karpūradhūlīracitālavālaḥ kastūrikākuṅkumaliptadehaḥ / suvarṇakumbhaiḥ pariṣicyamāno nijaṃ guṇaṃ muñcati kiṃ palāṇḍuḥ // 8881
karpūrantaki ketakantaki śaradrākāśaśāṅkantaki śrīcandrantaki candanantaki sudhāsārācchapūrantaki / kailāsantaki dugdhasāgaralasatsvacchācchadundhantaki śrīśambhuntaki kīrtayas tava vibho darvīkarendrantaki // 8882
karpūranti sudhādravanti kamalāhāsanti haṃsanti ca prāleyanti himālayanti karakāsāranti hāranti ca / trailokyāṅganaraṅgalaṅghimagatiprāgalbhyasaṃbhāvit āḥ śītāṃśoḥ kiraṇacchaṭā iva jayantyetarhi tatkīrtayaḥ // 8883
karpūrapūracchavivādavidyā- saṃvāvadūkadyutiśuktitāmre / indau nṛpadveṣi tamovitānaṃ sūryodaye roditi cakravākī // 8884
karpūrapūratulanāṃ kalayanti kīrteḥ śrīrāmacandra tava yat kavayaḥ kathaṃ tat / tvadvairiṇāmatitarāmapakīrtito'syāḥ syād dhūsaratvamiti tatra vayaṃ pratīmaḥ // 8885
karpūrapratipanthino himagirigrāvāgrasaṃgharṣiṇaḥ kṣīrāmbhonidhimadhyagarbhajayino gaṅgaughasarvaṃkaṣāḥ / svacchandaṃ haricandanadyutitudaḥ kundendusaṃvādinas tasyāsannaravindakandarucayo'neke guṇāḥ kecana // 8886
karpūrabhallātakaśaṅkhacūrṇaṃ kṣāro yavānāṃ samanaḥśilaśca / tailaṃ vipakvaṃ haritālamiśraṃ nirmūlalomāni karoti sadyaḥ // 8887
karpūramiśrasehuṇḍadugdhalepena jāyate / śephaso mahatī vṛddhiḥ kaṭhinastrīsukhāvahā // 8888
karpūramiśreṇa ca kaṇṭakārī- bījodbhavenaiva rasena liptam / liṅgaṃ rate drāvakaraṃ vadhūnāṃ saṃjāyate'tyantasukhāvahaṃ ca // 8889
karpūra re parimalas tava marditasya śrīkhaṇḍa re parimalas tava gharṣitasya / re kākatuṇḍa tava vahnigatasya gandhaḥ kastūrikā svayamathādhitagandhadṛṣṭā // 8890
karpūravartiriva locanatāpahantrī phullāmbujasragiva kaṇṭhasukhaikahetuḥ / cetaścamatkṛtipadaṃ kaviteva ramyā namyā narībhiramarīva hi sā vireje // 8891
karpūrādapi kairavādapi dalatkundādapi svarṇadī- kallolādapi ketakādapi lalatkāntādṛgantādapi / dūronmuktakalaṅkaśaṃkaraśiraḥśītāṃśukhaṇḍādapi śvetābhis tava kīrtibhirdhavalitā saptārṇavā medinī // 8892
karpūrāmbuniṣekabhāji sarasairambhojinīnāṃ dalair āstīrṇe'pi vivartamānavapuṣoḥ srastasraji srastare / mandonmeṣadṛśeḥ kimanyadabhavatsā kāpyavasthā tayor yasyāṃ candanacandracampakadalaśreṇyādi vahnīyate // 8893
karpūrāyitasaikatāya śiśirakṣodāyamānātapa- vyūhāya vyajanānilāyitamahājhañjhāmarudraṃhase / asmai tanvi nidāghavāsaravayomadhyābhisārakramo- tsāhātyutsavasāhasāya mahate sauhārdamīhāmahe // 8894
karpūrīyanti bhūmau sarasi sarabhasaṃ kairavīyanti gaṅgā- kallolīyanti nāke diśi diśi paritaḥ ketakīyanti kiṃ ca / haṃsīyantyantarikṣe kamaladaladṛśāṃ mauktikīyanti kaṇṭhe śuktīyanyamburāśau viśadavisaruco raśmayaḥ śītaraśmeḥ // 8895
karpūreṇa sthalaviracanā kuṅkumenālavālaṃ mādhvīkāni pratidinapayaḥ pañcabāṇaḥ kṛṣāṇaḥ / tatrotpannā yadi kila bhavet kāñcanī kāpi vallī sā cedasyāḥ kimapi labhate subhruvaḥ saukumāryam // 8896
karpūraiḥ kimapūri kiṃ malayajairālepi kiṃ pāradair akṣāli sphaṭikopalaiḥ kimaghaṭi dyāvāpṛthivyorvapuḥ / etat tarkaya kairavaklamahare śṛṅgāradīkṣāgurau dikkāntāmukure cakorasuhṛdi prauḍhe tuṣāratviṣi // 8897
karpūrairiva pāradairiva sudhāsyandairivāplāvite jāte hanta divāpi deva kakubhāṃ garbhe bhavatkīrtibhiḥ / dhṛtvāṅge kavacaṃ nibadhya śaradhiṃ kṛtvā puro mādhavaṃ kāmaḥ kairavabāndhavodayadhiyā dhunvan dhanurdhāvati // 8898
karma khalviha kartavyaṃ jātenāmitrakarśana / akarmāṇo hi jīvanti sthāvarā netare janāḥ // 8899
karma cātmahitaṃ kāryaṃ tīkṣṇaṃ vā yadi vā mṛdu / grasyate'karmaśīlas tu sadānarthairakiṃcanaḥ // 8900
karma caiva hi sarveṣāṃ kāraṇānāṃ prayojakam / śreyaḥpāpīyasāṃ cātra phalaṃ bhavati karmaṇām // 8901
karmajanyaśarīreṣu romāḥ śārīramānasāḥ / śarā iva patantīha vimuktā dṛḍhadhanvibhiḥ // 8902
karmajāḥ prabhavantyeva yathākālamupadravāḥ / etattu kaṣṭaṃ yacchatruḥ kartāhamiti manyate // 8903.1
karma jīvaṃ ca saṃśliṣṭaṃ parijñātātmaniścayaḥ / vibhinnīkurute sādhuḥ sāmāyikaśalākayā // 8903.2
karmajñānaṃ ca mokṣāya karmaṇyartho'dhikāritā / ato'rthenaiva kaivalyaṃ na kaivalyena labhyate // 8904
karmaṇaḥ phalanirvṛttiṃ svayamaśnāti kārakaḥ / pratyakṣaṃ dṛśyate loke kṛtasyāpyakṛtasya ca // 8905
karmaṇaḥ saṃcayāt svarganarakau mokṣabandhane / karmaṇo jñāyate jantur bījādiva navāṅkuraḥ // 8906
karmaṇaḥ sukṛtasyāhuḥ sāttvikaṃ nirmalaṃ phalam / rajasas tu phalaṃ duḥkham ajñānaṃ tamasaḥ phalam // 8907
sattvāt saṃjāyate jñānaṃ rajaso lobha eva ca / pramādamohau tamaso bhavato'jñānameva ca // 8908
karmaṇāṃ tu praśastānām anuṣṭhānaṃ sukhāvaham / teṣāmevānanuṣṭhānaṃ paścāt tāpakaraṃ mahat // 8909
karmaṇācaritaṃ pūrvaṃ sadbhirācaritaṃ ca yat / tadevāsthāya modante dāntāḥ śamaparāyaṇāḥ // 8910
karmaṇā jāyate jantuḥ karmaṇaiva vilīyate / sukhaṃ duḥkhaṃ bhayaṃ kṣemaṃ karmaṇaivābhipadyate // 8911
asti cedīśvaraḥ kaścit phalarūpyanyakarmaṇām / kartāraṃ bhajate so'pi na hyakartuḥ prabhurhi saḥ // 8912
karmaṇā takṣakāreṇa manuṣyo yattu putrikā / vāsanārajjumākṛṣya savaṃkarmasu coditaḥ // 8913.1
karmaṇā badhyate jantur vidyayā tu pramucyate / tasmāt karma na kurvanti yatayaḥ pāradarśinaḥ // 8913.2
karmaṇā bādhyate buddhir buddhyā karma na bādhyate / subuddhirapi yad rāmo haimaṃ hariṇamanvagāt // 8914
karmaṇā manasā vācā yatnāddharmaṃ samācaret / asvargyaṃ lokavidviṣṭaṃ dharmyamapyācaren na tu // 8915
karmaṇā manasā vācā yadabhīkṣṇaṃ niṣevate / tadevāpaharatyenaṃ tasmāt kalyāṇamācaret // 8916.1
karmaṇā manasā vācā sarvabhūteṣu sarvadā / akleśajananaṃ proktaṃ tvahiṃsā paramarṣibhiḥ // 8916.2
karmaṇāmiṣṭaduṣṭānāṃ jāyate phalasaṃkṣayaḥ / cetaso'rthakaṣāyatvād yatra sā ghvastirucyate // 8917.1
karmaṇā mohanīyena mohitaṃ sakalaṃ jagat / dhanyā mohaṃ samutsārya tapasyanti mahādhiyaḥ // 8917.2
karmaṇā yena teneha mṛdunā dāruṇena vā / uddhared dīnamātmānaṃ samartho dharmamācaret // 8918
karmaṇā rahitaṃ jñānaṃ paṅgunā sadṛśaṃ bhavet / na tena prāpyate kiṃcit na ca kiṃcit prasādhyate // 8919
evaṃ jñānena hīnaṃ yat karmāndhena samaṃ smṛtam / mārgo vā mārgalakṣyaṃ vā naiva tasya pratīyate // 8920
karmaṇā manasā vācā kartavyaṃ karma kurvataḥ / tasmādeveṣṭasaṃsiddhiś caturasrā prajāyate // 8921
karmaṇaiva hi saṃsiddhim āsthitā janakādayaḥ / lokasaṃgrahamevāpi saṃpaśyan kartumarhasi // 8922
karmaṇo'pi pradhānatvaṃ kiṃ kurvanti śubhā grahāḥ / vasiṣṭhadattalagne'pi jānakī duḥkhabhāginī // 8923
karmaṇo yasya yaḥ kālaḥ tatkālavyāpinī tithiḥ / tayā karmāṇi kurvīta hrāsavṛddhiṃ na kārayet // 8924
karmaṇo hi pradhānena buddhinā kiṃ prayojanam / pāṣāṇasya kuto buddhis tato devo bhaviṣyati // 8925
karmaṇo hyapi boddhavyaṃ boddhavyaṃ ca vikarmaṇaḥ / akarmaṇaśca boddhavyaṃ gahanā karmaṇo gatiḥ // 8926
karmaṇyakarma yaḥ paśyed akarmaṇi ca karma yaḥ / sa buddhimān manuṣyeṣu sa yuktaḥ kṛtsnakarmakṛt // 8927
karmaṇyakarmavidhireṣa yadācaranti karmāṇi tattadanubandhajihāsayeti / satyaṃ tathāpyabhinavo bhavitā na bandhaḥ prācīnabandhaharaṇe ka ivābhyupāyaḥ // 8928
karmaṇyakovidāḥ stabdhā mūrkhāḥ paṇḍitamāninaḥ / vadanti cāṭukān mūḍhā yayā mādhvyā girotsukāḥ // 8929
karmaṇyevādhikāras te mā phaleṣu kadācana / mā karmaphalaheturbhūr mā te saṅgo'stvakarmaṇi // 8930
karma tyajema yadi nūnamadhaḥ patema yadyācarema na kadāpi bhavaṃ tarema / karma tyajediti carediti ca pravṛttā bhāvena kena nigamā iti na pratīmaḥ // 8931
karmadāyādaval lokaḥ karmasaṃbandhalakṣaṇaḥ / karmāṇi codayantīha yathānyonyaṃ tathā vayam // 8932
karmabrahmavicāraṇāṃ vijahato bhogāpavargapradāṃ ghoṣaṃ kaṃcana kaṇṭhaśoṣaphalakaṃ kurvantyamī tārkikāḥ / pratyakṣaṃ na punāti nāpaharate pāpāni pīlucchaṭā vyaptirnāvati naiva pātyanumitirno pakṣatā rakṣati // 8933
karmabhiḥ svairavāptasya janmanaḥ pitarau yathā / rājñaṃ tathānye rājyasya pravṛttāveva kāraṇam // 8934
karmabhūmimimāṃ prāpya kartavyaṃ karma yacchubham / agnirvāyuśca somaśca karmaṇāṃ phalabhāginaḥ // 8935
karmabhūmiriyaṃ brahman phalabhūmirasau matā / iha yat kriyate karma tat paratropabhujyate // 8936
karma lokaviruddhaṃ tu kurvāṇaṃ kṣaṇadācara / tīkṣṇaṃ sarvajano hanti sarpaṃ duṣṭamivāgatam // 8937
karma sarvottamaṃ kiṃ me karaṇīyaṃ bhavediti / mānavaḥ prabhaved vettuṃ labdhvā sthairyaṃ śamaṃ tathā // 8938
karmāṇi janmāntarasaṃcitāni mahānti vijñānamahāhutāśe / sarvāṇi dagdhāni bhavanti sadyo mahānalasyāsti kimārdrabhāvaḥ // 8939
karmāṇi badhnanti śubhāśubhāni kartātramaupādhikameva jīvam / paraṃ na tatsākṣiṇamastadoṣam ābhīramadyāt kimaje śayāne // 8940
karmāṇi yāni loke duḥkhanimittāni lajjanīyāni / sarvāṇi tāni kurute jaṭharanarendrasya vaśamito jantuḥ // 8941.1
karmāṇi sarvāṇi ca mohanīye duḥkhāni sarvāṇi daridratāyām / pāpāni sarvāṇi ca cauryabhāve doṣā aśeṣā anṛte bhavanti // 8941.2
karmāṇyārabhamāṇānāṃ duḥkhahatyai sukhāya ca / paśyet pākaviparyāsaṃ mithunīcāriṇāṃ nṛṇām // 8942
karmāniṣṭaṃ vidhatte bhavati paravaśo lajjate no janānāṃ dharmādharmau na vetti tyajati gurukulaṃ sevate nīcalokam / bhūtvā prājñaḥ kulīnaḥ prathitapṛthuguṇo mānanīyo budho'pi grasto yenātra dehī nuda madanaripuṃ jīva taṃ buḥkhadakṣam // 8943.1
karmānubhāvaduḥkhita evaṃ mohāndhakāragahanavati / andha iva durgamārge bhramati hi saṃsārakāntāre // 8943.2
karmānumeyāḥ sarvatra parokṣaguṇavṛttayaḥ / tasmāt parokṣavṛttīnāṃ phalaiḥ karma vibhāvayet // 8944
karmānyajanmani kṛtaṃ sadasacca daivaṃ tat kevalaṃ bhavati janmani satkulādye / bālyāt paraṃ vinayasauṣṭhavapātratāpi puṃdaivajā kṛṣivadityata udyameta // 8945
karmāparādhāt sattvānāṃ vināśe samupasthite / anayo nayarūpeṇa buddhimākramya tiṣṭhati // 8946
karmāyattaṃ phalaṃ puṃsāṃ buddhiḥ karmānusāriṇī / tathāpi sudhiyā bhāvyaṃ suvicāryaiva kurvatā // 8947
karmāraṇyaṃ dahati śikhivanmātṛvatpāti duḥkhāt samyagrītiṃ vadati guruvat svāmivad yad bibharti / tattvātattvaprakaṭanapaṭuḥ spaṣṭamāpnoti pūtaṃ tat saṃjñānaṃ vigalitamalaṃ jñānadānena martyaḥ // 8948
karmendriyāṇi saṃyamya ya āste manasā smaran / indriyārthān rvimūḍhātmā mithyācāraḥ sa ucyate // 8949
yas tv indriyāṇi manasā niyamyārabhate'rjuna / karmendriyaiḥ karmayogam asaktaḥ sa viśiṣyate // 8950.1
karmendhanaṃ yadajñānāt saṃcitaṃ janmakānane / upavāsaśikhī sarvaṃ tadbhasmīkurute kṣaṇāt // 8950.2
karmendhanaṃ samāśritya dṛḍhā sadbhāvanāhutiḥ / dharmadhyānāgninā kāryā dīkṣitenāgnikārikā // 8950.3
karmaiva kāraṇaṃ cātra sugatiṃ durgatiṃ prati / karmaiva prāktanamapi kṣaṇaṃ kiṃ ko'sti cākriyaḥ // 8951
karmoktinarmanirmāṇaiḥ prātaḥ prātaḥ pradhāvatām / dhanaṃ dhanaṃ pralapatāṃ nidhanaṃ vismṛtaṃ nṛṇām // 8952.1
karmodayād bhavagatir bhavagatimūlā śarīranirvṛttiḥ / dehādindriyaviṣayā viṣayanimitte ca sukhaduḥkhe // 8952.2
kāryasya niḥsaṃśayamātmahetoḥ sarūpatāṃ hetubhirabhyupetya / duḥkhasya kāryaṃ sukhamāmanantaḥ svenaiva vākyena hatā varākāḥ // 8953
karṣaṇānveṣaṇe yātuḥ kṣutaṃ jaladavṛṣṭaye / hemādibhūṣaṇe navye vidhṛte bhūṣaṇāptaye // 8954
karṣati vapati lunīte dīvyati sīvyati punāti vayate ca / vidadhāti kiṃ na kṛtyaṃ jaṭharānalaśāntaye tanumān // 8955
karṣadbhiḥ sicayāñcalānatirasāt kurvadbhirāliṅganaṃ gṛhṇānaiḥ kacamālikhadbhiradharaṃ vidrāvayadbhiḥ kucau / pratyakṣe'pi kaliṅgamaṇḍalapaterantaḥpurāṇāmaho dhikkaṣṭaṃ viṭapairviṭairiva vane kiṃ nāma nāceṣṭitam // 8956
kalaṃ kamuktaṃ tanumadhyanāmikā stanadvayī ca tvadṛte na hantyataḥ / na yāti bhūtaṃ gaṇane bhavanmukhe kalaṅkamuktaṃ tanumadhyanāmikā // 8957
kalakaṇṭha gaṇāsvādye kāmasyāstre nijāṅkure / nimbavṛttibhirudgadīrṇe na cūtaḥ paritapyate // 8958
kalakalamaparā mudhā vidhāya kṣititilakān nayanāntamāsasāda / avatarati mṛgīdṛśāṃ tṛtīyaṃ manasijacakṣurupāyadarśaneṣu // 8959
kalakokilanādavivādabalad- bhramarāvalilolarasāladruma- / kramamālatikādikadambalasat- kusumāgamamodamanojaśaraiḥ // 8960
paripīḍitayā vidhusāndrakalā- kamalākaracampakasaṃgadadhat- / pavanairanucintitayā priya sā sakhi samprati kiṃ kriyate'balayā // 8961
kalakvaṇitagarbheṇa kaṇṭhenāghūrṇitekṣaṇaḥ / pārāvataḥ paribhramya riraṃsuścumbati priyām // 8962
kalakvāṇe vīṇe virama raṇitāt kokila sakhe sakhedo mābhūstvaṃ druhiṇavihitaste paribhavaḥ / sudhe muñca spardhāmadharamadhusaṃsargasarasāḥ sphuṭantyetā vācaḥ kimapi kamanīyā mṛgadṛśaḥ // 8963
kalaṅkadāśo gaganāmburāśau prasārya candrātapatantujālam / lagnoḍumīnāṃllaghu saṃjighṛkṣuś candraplavasthaścaramāvdhimeti // 8964
kalaṅkayanti sanmārgajuṣaḥ paribhavantyalam / vātyā ivāticapalāḥ striyo bhūrirajovṛtāḥ // 8965
tat tāsu na prasaktavyaṃ dhīrasattvaiḥ subuddhibhiḥ / śīlamabhyasanīyaṃ tu vītarāgapadāptaye // 8966
kalaṅkahīnaḥ kṣayadoṣaśūnyaḥ sadā nivṛttas tamaso bhayācca / batābhaviṣyad dvijanāyako'pi tadāpi manye na tavānanābham // 8967
kalaṅkinaḥ priye doṣākarasya ca jaḍasya ca / na jātu śaktirindos te mukhena pratigarjitum // 8968
kalaṅkini jale kvāpi sauraṃ pratiphalan mahaḥ / tamo'pahatvaṃ tanute samṛddhiṃ ca dine dine // 8969
kalaṅkī niḥśaṅkaṃ paritapatu śītadyutirasau bhujaṅgavyāsaṅgīvamatu garalaṃ candanarasaḥ / svayaṃ dagdho dāhaṃ vitaratu manobhūrapi bhṛśaṃ jagatprāṇa prāṇānapaharasi kiṃ te samucitam // 8970.1
kalaṅkena yathā candraḥ kṣāreṇa lavaṇāmbudhiḥ / kalahena tathā bhāti jñānavānāpi mānavaḥ // 8970.2
kalatraṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā ramate yaḥ parastriyaḥ / adharmaścāpadastasya sadyaḥ phalati nityaśaḥ // 8971
kalatracintākucitasya puṃsaḥ śrutaṃ ca śīlaṃ ca guṇāśca sarve / apakvakumbhe nihitā ivāpaḥ prayānti dehena samaṃ vināśam // 8972
kalatranindāguruṇā kilaivam abhyāhataṃ kīrtiviparyayeṇa / ayoghanenāya ivābhitaptaṃ vaidehibandhor hṛdayaṃ vidadre // 8973
kalatraputrādinimittataḥ kdacid vinindyarūpe vihite'pi karmaṇi / idaṃ kṛtaṃ karma vininditaṃ satāṃ mayeti bhavyaścakito vinindati // 8974
kalatrabhāreṇa vilolanīvinā galaddukūlastanaśālinorasā / valivyapāyasphuṭaromarājinā nirāyatattvādudareṇa tāmyatā // 8975
vilambamānākulakeśapāśayā kayācidāviṣkṛtabāhumūlayā / taruprasūnānyapadiśya sādaraṃ manodhināthasya manaḥ samādade // 8976
kalatramātmā suhṛdo dhanāni vṛthā bhavantīha nimeṣamātrāt / muhurmuhuś cākulitāni tāni tasmān na vidvānativigrahī syāt // 8977.1
kalatraharaṇalkeśāt khinnānāmātmanastanau / dhartumutsukatā naṣṭeḥ sudṛśāṃ sudhiyāmiva // 8977.2
kalabha tavāntikamāgatam alimetaṃ mā kadāpyavajñāsīḥ / api dānasundarāṇāṃ dvipadhuryāṇāmayaṃ śirodhāryaḥ // 8978
kalamākrāntaviśvasya maṣīkṛṣṇasya bhoginaḥ / āsannabandhanasyānte divirasya dhanena kim // 8979
kalamaṃ phalabhārātigurumūrdhatayā śanaiḥ / vināmāntikodbhūtaṃ samāghrātumivotpalam // 8980.1
kalamadhuraraktakaṇṭhī śayane madirālasā samadanā ca / vaktrāparavaktrābhyām upatiṣṭhatu vāramukhyā tvām // 8980.2
kalamāḥ pākavinamrā mūlatalāghrātasurabhikalhārāḥ / pavanākampitaśirasaḥ prāyaḥ kurvanti parimalaślāghām // 8981
kalamāntanirgatamaṣī- binduvyājena sāñjanāśrukaṇā / kāyasthaluṇṭhyamānā roditi khinneva rājaśrīḥ // 8982
kalaya kamalamasmirnnityudīrya sthitānāṃ pratiphalitamukheṣu nyastahastāravindāḥ / sphaṭikavipinamadhye māṇikapreyasīnāṃ nibhṛtahasitapātraṃ yatra yātā yuvānaḥ // 8983
kalayati kamalopamānamakṣṇoḥ prathayati vāci sudhārasasya sāmyam / sakhi kathaya kimācarāmi kānte samajani tatra sahiṣṇutaiva doṣaḥ // 8984
kalayati kiṃ na sadā phalatāṃ bahuphalatāṃ ca sa vṛkṣaḥ / yasya paropakṛtau kaścin na sapakṣo'pi vipakṣaḥ // 8985
kalayati kuvalayamālā- lalitaṃ kuṭilaḥ kaṭākṣavikṣepaḥ / adharaḥ kisalayalīlā- mānanamasyāḥ kalānidhivilāsam // 8986
kalayati mama cetastalpamaṅgārakalpaṃ jvalayati mama gātraṃ candanaṃ candrakaśca / tirayati mama netre mohajanmāndhakāro vikṛtabahuvikāraṃ manmatho māṃ dunoti // 8987
kalayatu haṃsavilāsagatiṃ sa bakaḥ sarasi varākaḥ / nīrakṣīravivekavidhau tasya kutaḥ paripākaḥ // 8988
kalaya valayaṃ dhammille'sminniveśaya mallikāṃ racaya sicayaṃ muktāhāraṃ vibhūṣaya satvaram / mṛgamadamaṣīpatrālepaṃ kuruṣva kapolayoḥ sahacari samāyātaḥ prātaḥ sa te hṛdayapriyaḥ // 8989
kalayasi vayasya kasmāt tvaṃ ruciraṃ bhāratīśāstram / atro'ktipratyuktau kalaya mitho bhūriśastrapātaraṇam // 8990
kalayā tuṣārakiraṇasya puraḥ parimandabhinnatimiraughajaṭam / kṣaṇamabhyapadyata janairna mṛṣā gaganaṃ gaṇādhipatimūrtiriti // 8991
kalayātra prakāśyaṃ cet kiṃcidvā divyajīvane / tasyāmapi prakāśā syād viśālā śāntirujjvalā // 8992.1
kalaye kisalayamadharaṃ śaṅke paṅkeruhaṃ karadvandvam / manye manasijavetraṃ gātraṃ netraikamohanaṃ tanvyāḥ // 8992.2
kalaravakaṇṭhakarambita- kalaravakalakaṇṭhakūjite surate / tava manumīlitalocana- mānanamavalokituṃ priye kalaye // 8992.3
kalaśe nijahetudaṇḍajaḥ kimu cakrabhramakāritāguṇaḥ / sa taduccakucau bhavan prabhā- jharacakrabhramamātanoti yat // 8993
kalahaḥ kadāpi māstviti kalitaśarīraikyayoḥ śivayoḥ / ahamasmyahamasmīti prāptaḥ kalaho mama trāṇe // 8994
kalahakalabhavindhyaḥ kopagṛdhraśmaśānaṃ vyasanabhujagarandhraṃ dveṣadasyupradoṣaḥ / sukṛtavanadavāgnirmārdavāmbhodavāyur nayanalinatuṣāro'tyarthamarthānurāgaḥ // 8995
kalahakalayā yat saṃvṛtyai trapāvanatānanā pihitapulakodbhedaṃ subhrūścakarṣa na kañcukam / dayitamabhitastāmutkaṇṭhāṃ vivavruranantaraṃ jhaṭiti taṭiti truṭyanto'ntaḥ stanāṃśukasandhayaḥ // 8996
kalahapriyātidīrghā kharvā vā śyāmapītaharitā vā / lamboṣṭhī laghunāsā laghuśithilastanavibhāgā ca // 8997
kalahamātanute madirāvaśas tamiha yena nirasyati jīvitam / vṛṣamapāsyati saṃcinute malaṃ dhanamapaiti janaiḥ paribhūyate // 8998
kalahāntaritāpralapanam ataḥ paraṃ nāyakasya śikṣā ca / saṃbhogāviṣkaraṇaṃ kulaṭā saṃkīrṇamiti ca śṛṅgāraḥ // 8999
kalahāntāni harmyāṇi kuvākyāntaṃ ca sauhṛdam / kurājāntāni rāṣṭrāṇi kukarmāntaṃ yaśo nṛṇām // 9000
kalahāyante mūḍhāḥ kaḥ pratibhūḥ śvaḥ prabhāta iti / tasyāmeva rajanyāṃ kaḥ pratibhūḥ svasya sattāyām // 9001
kalāṃ tāmaindavīṃ vande yayā yādaṣpatiḥ pitā / āruhya haramūrdhānaṃ kṛtas trailokyamūrdhani // 9002
kalāḥ sarve harereva saprajāpatays tathā / ete tvaṃśakalāḥ puṃsaḥ kṛṣṇas tu bhagavān svayam // 9003.1
kalākalāpasampannā upakartuḥ parañmukhāḥ / na bhavanti mahātmānaḥ sarasaḥ śikhino yathā // 9003.2
kalākāṣṭhāmuhūrtānāṃ kālasya vrajatāṃ javāt / na lakṣyate vibhāgena dīpasyevārciṣāṃ gatiḥ // 9004
kalāttamāyālavakāntamūrtiḥ kalakvaṇadveṇuninādaramyaḥ / śrito hṛdi vyākulayaṃstrilokīṃ śriye'stu gopījanavallabho vaḥ // 9005
kalādhāro vakraḥ sphuradadhararāgo navatanur galanmānāveśāstaruṇaramaṇīrnāgara iva / ghanaśroṇībimbe nayanamukule cādharadale kapole grīvāyāṃ kucakalaśayoścumbati śaśī // 9006
kalādhināthādhigamād dvitīye kimadvitīyeti tanoṣi garvam / ayi tvamasmadvacasi pratīyā ayaṃ tṛtīyāmupagantukāmaḥ // 9007
kalādhināthānayanāya sāyaṃ kumudvatīpreṣita eva bhṛṅgaḥ / kimindunāliṅgya sarāgamaṅke kṛtaḥ kalaṅkabhramamātanoti // 9008
kalānāṃ grahaṇādeva saubhāgyamupajāyate / deśakālau tvapekṣyāsāṃ prayogaḥ saṃbhavenna vā // 9009
kalānāthaḥ kāmaṃ bhajati bahudoṣāṅkitatanuṃ kumudvatyāstasminnapi bhavati kiṃ nāma na ruciḥ / na padminyā modaḥ kimudayatyuṣṇamahasi priye prāyo doṣān na gaṇayati cittaṃ mṛgadṛśaḥ // 9010.1
kalānidhikarasparśāt prasannollāsitārakā / bimraṇāmbaramānīlaṃ kāminī yāminīyate // 9010.2
kalānidhirayaṃ raveḥ samupalabhya rūpaṃ svayaṃ dināntasamaye'spṛśat sapadi padminīṃ rāgavān / dhavānyakarasaṃgamānmukuliteti pūrvākṛtiṃ samīkṣya jahasuḥ priyā dhruvamabhūdataḥ pāṇḍuraḥ // 9011
kalāpināṃ cārutayopayānti vṛndāni lāpoḍhaghanāgamānām / vṛndānilāpoḍhaghanāgamānāṃ kalāpināṃ cārutayo'payānti // 9012
kalābhirucchritā veśyā rūpaśīlaguṇānvitā / labhate gaṇikāśabdaṃ sthānaṃ ca janasaṃsadi // 9013
kalāminduḥ karaṃ dātā dhārāṃ dhārādharo yadi / saṃkocayiṣyate tarhi jīviṣyati kathaṃ jagat // 9014
kalāratnaṃ gītaṃ gaganatalaratnaṃ dinamaṇiḥ sabhāratnaṃ vidvān śravaṇapuṭaratnaṃ harikathā / niśāratnaṃ candraḥ śayanatalaratnaṃ śaśimukhī mahīratnaṃ śrīmāñjayati raghunātho nṛpavaraḥ // 9015
kalāvataḥ saiva kalā yayādhaḥkriyate bhavaḥ / bahvībhiśca kalābhiḥ kiṃ yābhiraṅkaḥ pradarśyate // 9016
kalāvati kṣatatamasi prabhāvati sphuṭodaye jananayanābhinandini / dadurdūśaṃ śaśini ruṣābhisārikāḥ kvacid bhavatyatisubhago'pi durbhagaḥ // 9017
kalāvati calāṃ dṛṣṭiṃ na kuryās tvaṃ muhurmuhuḥ / lagno'pi na tathā bāṇo bādhate cālito yathā // 9018
kalāsīmā kāvyaṃ sakalaguṇasīmā vitaraṇaṃ bhaye sīmā mṛtyuḥ sakalasukhasīmā suvadanā / tapaḥsīmā muktiḥ sakalakṛtisīmāśritabhṛtiḥ priye sīmāhlādaḥ śravaṇasukhasīmā harikathā // 9019
kalā sevātha dharmārthau tṛṣṇādāridryapaddhatī / santoṣakṣāntikaruṇā vairāgyaṃ tadanu stutiḥ // 9020
kalāstāstāḥ samyagvahasi yadasi tvaṃ dvijapatir dyutis tādṛgnūtnā janirapi ca ratnākarakule / bahu brūmaḥ kiṃ vā puraharaśiromaṇḍanamasi tvadīyaṃ tat sarvaṃ śaśadhara kalaṅkād viphalitam // 9021
kalikaluṣasaṅkaṭākula- kuṭumbasaṃvalanakhedavikalasya / pratinidhiriva pravāsaḥ saṃsāravirāgasukhasamudrasya // 9022
kalikaluṣe manasi sve kathamiva jagadārjavaṃ labhate / cakṣurdoṣe jāgrati candradvitvaṃ kuto yātu // 9023
kalikālamiyaṃ yāvad agastyasya munarepi / mānasaṃ khaṇḍayatyatra śaśikhaṇḍānukāriṇī // 9024
kalitagarimā śroṇirmadhyaṃ vivṛddhavalitrayaṃ hṛdayamudayallajjaṃ majjaccirantanacāpalam / mukulitakucaṃ vakṣaścakṣurmanāgdhṛtavakrima kramaparigaladbālyaṃ tasyā vapus tanute śriyam // 9025
kalitamambaramākalayan karair mṛditapaṅkajakośapayodharaḥ / vikasadutpalanetravilokitaḥ sakhi niśāṃ sarasīkurute vidhuḥ // 9026
kalito ruciraṃ na karma cet kriyate'naṅgakṛteḥ kutaḥ phalam / smarato hṛdi puṇḍarīkadṛg bhajate'sau saphalas tataḥ śramaḥ // 9027
kalindagirinandinītaṭavanāntaraṃ bhāsayan sadā pathi gatāgataśramabharaṃ haran prāṇinām / latāvaliśatāvṛto madhurayā rucā saṃbhṛto mamāśu haratu śramānatitamāṃ tamāladrumaḥ // 9028.1
kalindajānīrabhare'rdhamagnā bakāḥ prakāmaṃ kṛtabhūriśabdāḥ / dhvāntena vairād vinigīryaṃmāṇāḥ krośanti manye śaśinaḥ kiśorāḥ // 9028.2
kalibhūpe samāyāte dharmo'dharmāyate bhuvi / adharmaḥ sarvaṃtaḥ puṃsāṃ hanta dharmavadarthyate // 9029
kalimāyāntamutprekṣya vilīyante surā api / tadāśritasya dharmādeḥ kā kathā jīvane punaḥ // 9030
kalilaṃ caikarātreṇa pañcarātreṇa budbudam / pakṣaikenāṇḍakaḥ so'tha māsapūrṇe śiro kuru // 9031
kalisāmrājyamāsādya na bhetavyaṃ bhavāntarāt / dharmānuṣṭhānamūḍhāvāṃ bhītirekāvaśiṣyate // 9032
kaluṣaṃ kaṭukaṃ lavaṇaṃ virasaṃ salilaṃ yadi vāśubhagandhi bhavet / tadanena bhavatyamalaṃ surasaṃ sasugandhi guṇairaparaiśca yutam // 9033
kaluṣaṃ ca tavāhiteṣvakasmāt sitapaṅkeruhasodaraśri cakṣuḥ / patitaṃ ca mahīpatīndra teṣāṃ vapuṣi prasphuṭamāpadāṃ kaṭākṣaiḥ // 9034
kaluṣaṃ madhuraṃ cāmbhaḥ sarvaṃ sarvatra sāṃpratam / anārjavajanasyeva kṛtakavyāhṛtaṃ vacaḥ // 9035
kalerante bhaviṣyanti nararūpeṇa rākṣasāḥ / manuṣyān bhakṣayiṣyanti vittato na śarīrataḥ // 9036
kalerdoṣanidhe rājann asti hyeko mahān guṇaḥ / kīrtinādeva kṛṣṇasya muktabandhaḥ paraṃ vrajet // 9037.1
kalau karāle na sukhaṃ labheta pakṣadvayādeva virodhakāle / madhyasthatā pratyuta nindyate'pi samantato hā sa kale prabhāvaḥ // 9037.2
kalau kale khale mitre putre durvyasanānvite / taskareṣu pravṛddheṣu lubdhe rājñi dhanena kim // 9038
kalau gaṅgā kāśyāṃ tripuraharapuryāṃ bhagavatī praśastā devānāmapi bhavati sevyānudivasam / iti vyāso brūte munijanadhurīṇo harikathā- sudhāpānasvastho galitabhavabandho'tulamatiḥ // 9039
kalau jagapatpatiṃ viṣṇuṃ sarvasraṣṭāramīśvaram / nārcayiṣyanti maitreya pākhaṇḍopahatā janāḥ // 9040
kalau daśasahasreṣu haristyajati medinīm / tadardhaṃ jāhlavītoyaṃ tadardhaṃ grāmadevatāḥ // 9041.1
kalau yuge kalmaṣamānasānām anyatra dharme khalu nādhikāraḥ / rāmeti varṇadvayamādareṇa sadā japanmuktimupeti jantuḥ // 9041.2
kalkī kalkaṃ haratu jagataḥ sphūrjadūjaisvitejā vedocchedasphuritaduritadhvaṃsane dhūmaketuḥ / yenotkṣipya kṣaṇamasilatāṃ dhūmavat kalmaṣecchān mlecchān hatvā dalitakalinākāri satyāvatāraḥ // 9042
kalpakṣoṇiruho'yamityanudinaṃ bhūmīsurairbhāvyase kāmo'sāviti kāminībhirabhitaścitte ciraṃ cintyase / śrīnārāyaṇa eva kevalamiti premṇā śriyā dhyāyase tvaṃ kālo'yamiti pratikṣitidharaireko'pyanekātmabhṛt // 9043
kalpatarukāmadogdhrī- cintāmaṇidhanadaśaṅkhānām / racito rajobharapayas tejaḥścāsāntarāmbaraireṣaḥ // 9044
kalpadrumaḥ kalpitameva sūte sā kāmadhuk kāmitameva dogdhi / cintāmaṇiścintitameva datte satāṃ hi saṅgaḥ sakalaṃ prasūte // 9045
kalpadrumān vigatavāñchajane sumerau ratnānyagādhasalile saritāmadhīśe / dhātrā śriyaṃ nidadhatā prakhaleṣu nityam atyujjvalaḥ khalu ghaṭe nihitaḥ pradīpaḥ // 9046
kalpadrumāśca santaśca nārhanti samaśīrṣikām / arthināṃ prārthitāḥ pūrve phalantyanye svayaṃ yataḥ // 9047
kalpadrumaiḥ kiṃ kanakācalasthaiḥ paropakārapratilambhaduḥsthaiḥ / varaṃ karīro marumārgavartī yaḥ pānthasārthaṃ kurute kṛtārtham // 9048
kalpadrumo na jānāti na dadāti bṛhaspatiḥ / ayaṃ tu jagatījānir jānāti ca dadāti ca // 9049
kalpadrumo'pi kāle na bhaved yadi phalapradaḥ / ko viśeṣas tadā tasya vanyairanyamahīruhaiḥ // 9050.1
kalpadrorapi kalpadrur mahato'pi maṇermaṇiḥ / devānāmapi pūjyo'si kiyat te mama pūraṇam // 9050.2
kalpayati yena vṛttiṃ sadasi ca sadbhiḥ praśasyate yena / sa guṇas tena guṇavatā vivardhanīyaśca rakṣyaśca // 9051.1
kalpayedekaśaḥ pakṣa romaśmaśrukacānnakhān / na cātmadaśanāgreṇa svapāṇibhyāṃ ca nottamaḥ // 9051.2
kalpavṛkṣaśikhareṣu saṃprati prasphuradbhiravikalpasundari / hārayaṣṭigaṇanāmivāṃśubhiḥ kartumudyatakutūhalaḥ śaśī // 9052
kalpasthāyi na jīvitam aiśvaryaṃ nāpyate ca yadabhimatam / lokas tathāpyakāryaṃ kurute kāryaṃ kimuddiśya // 9053
kalpāntakrūrakeliḥ kratukadanakaraḥ kundakarpūrakāntiḥ krīḍan kailāsakūṭe kalitakumudinīkāmukaḥ kāntakāyaḥ / kaṅkālakrīḍanotkaḥ kalitakalakalaḥ kālakālīkalatraḥ kālindīkālakaṇṭhaḥ kalayatu kuśalaṃ ko'pi kāpāliko naḥ // 9054
kalpāntapavanā vāntu yāntu caikatvamarṇavāḥ / tapantu dvādaśādityā nāsti nirmanasaḥ kṣatiḥ // 9055
kalpāntavāsasaṃkṣobhalaṅghitāśeśabhūbh ṛtaḥ / sthairyaprasādamaryādās tā eva hi mahodadheḥ // 9056
kalpānte krodhanasya tripuravijayinaḥ krīḍayā saṃcariṣṇoḥ kṛtvāpi prāṇijātairnijamukhakuharātithyamaprāptatṛpteḥ / digbhittīḥ prekṣya śūnyāḥ pralayajalanidhiprekṣitātmīyamūrti- grāsavyāsaktamoghaśramajanitaruṣaḥ pāntu vo garjitāni // 9057
kalpānte śamitatrivikramamahākaṅkālabaddhasphurac- cheṣasyūtanṛsiṃhapāṇinakharaprotādikolāmiṣaḥ / viśvaikārṇavatāviśeṣamuditau tau matsyakūrmāvubhau karṣan dhīvaratāṃ gato'syatu satāṃ mohaṃ mahābhairavaḥ // 9058.1
kalpyate kimiti karmaṇacintā- svedameduramidaṃ nijacetaḥ / paśyatāṃ nayati pūrvabhavāttaṃ puṇyameva bhuvanāni kimanyat // 9058.2
kalyāṇaṃ kathayāmi kiṃ sahacari svaireṣu śaśvat purā yasyā nāma samīritaṃ muraripoḥ prāṇeśvarīti tvayā / sāhaṃ premabhidābhayāt priyatamaṃ dṛṣṭvāpi dūtaṃ prabhoḥ sandiṣṭāsmi na veti saṃśayavatī pṛcchāmi no kiṃcana // 9059
kalyāṇaṃ naḥ kimadhikamito jīvanārthaṃ yadasmāl lūtvā vṛkṣānahaha dahasi mrātaraṅgārakāra / kiṃ tvetasminnaśanipiśunairātapairākulānām adhvanyānāmaśaraṇamaruprāntare ko'bhyupāyaḥ // 9060
kalyāṇaṃ parikalpyatāṃ pikakule rohantu vāñchāptayo haṃsānāmudayo'stu pūrṇaśaśinaḥ stādbhadramindīvare / ityudbāṣyavadhūgiraḥ pratipadaṃ saṃpūrayantyāntike kāntaḥ prasthitikalpitopakaraṇaḥ sakhyā bhṛśaṃ vāritaḥ // 9061
kalyāṇaṃ bhagavatkathākathanataḥ kāvyaṃ vidhātuḥ kaves tasyaivāṅkatayā kvacid racayataḥ śṛṅgāravīrādikam / ko doṣo bhavitā yadatra kavitāśīlaiḥ samāśrīyate panthā vyāsavasuṃdharāśrutibhavagranthādiṣu prekṣitaḥ // 9062
kalyāṇaṃ bhavatāṃ yaśaḥ prasaratāṃ dharmaḥ sadā vardhatāṃ saṃpattiḥ prathatāṃ prajā praṇamatāṃ śatrukṣayo jāyatām / vākyaṃ saṃvadatāṃ vapuḥ prabhavatāṃ lakṣmīpatiḥ prīyatām āyus te śaradāṃ śataṃ vijayatāṃ dānāya dīrghāyuṣe // 9063
kalyāṇaṃ bhavate'stu kokilakulākalpāya yena śruti- krūrakroṣṭurutārditaṃ kalaravairviśvaṃ samāśvāsitam / atyantābhyasanābhyuditvarabṛhannādāvabodhollasa- cchabdabrahmarasānubhūtijanitānandaughaniṣyandibhiḥ // 9064
kalyāṇaṃ vaḥ kriyāsurmiladaṭaniyugasthāsnugīrvāṇabhogi- straiṇavyatyastakalpadrumanavasumanonāgahārāvalīni / nālīkāśliṣṭalakṣmīkaratalakamalodvāntamādhvīkadhārā- timyatphālekṣaṇāni tripuraharadhanurjyālatākarṣaṇāni// 9065
kalyāṇaṃ vo vidhattāṃ karaṭamadadhunīlolakallolamālā- kheladrolambakolāhalamukharitadikcakravālāntarālam / pratnaṃ vetaṇḍaratnaṃ satataparicalatkarṇatālapraroha- dvātaṅkūrājihīrṣādaravivṛtaphaṇāśṛṅgabhūṣābhujaṃgam // 9066
kalyāṇado bhaved vīre dhruvakaścandraśekharaḥ / dvidigvarṇapadaṃ yatra tripuṭe ca vidhīyate // 9067.1
drutadvandvaṃ laghudvandvaṃ tāle tripuṭasaṃjñake // 9067.2
kalyāṇapādapārāmaṃ śrutagaṅgāhimācalam / jñānāmbhojaraviṃ devaṃ vande śrījñānanandanam // 9067.3
kalyāṇabhāk sadā kārye sarvasaubhāgyavardhinī / yā khalvetādṛśī bhāryā sā devī na tu mānuṣī // 9068.1
kalyāṇamāvahatu naḥ kuhanāvarāho yasyāsthisīmni nikhilaṃ pratiromakūpam / ābhāti sapraṇayamudvahato dharitrīṃ svedābhidhāna iva sāttvikahāvabhedaḥ // 9068.2
kalyāṇāmāvahatu vaḥ śivayoḥ śarīram ekaṃ yadīyamasitacchavikaṇṭhamūlam / vāmetare'pi kurute sitabhāsi bhāge prārabdhaśailatanayāpariṇāmaśaṅkām // 9069
kalyāṇavāktvamiva kiṃ padamatra kāntaṃ sadbhūpates tvamiva kaḥ paritoṣakārī / kaḥ sarvadā vṛṣagatis tvamivātimātraṃ bhūtyāśritaḥ kathaya pālitasarvabhūtaḥ // 9070
kalyāṇastu yathāśakti karoti saphalaṃ vacaḥ / śaṭhaḥ pakṣau calayati dvāvapyarthopalipsayā // 9071
kalyāṇahitavān bhūpo gurūṇāṃ doṣaguptakaḥ / samamatiḥ sukhe duḥkhe samare cāpalāyitaḥ // 9072
kulaśīleṣu sampanno nītidharmeṣu paṇḍitaḥ / tathaiva pūjyate rājā caturasraḥ prakīrtitaḥ // 9073
kalyāṇāṅgarucānuraktamanasā tvaṃ yena saṃprārthyate yasyārthe sumukhi tvayā punarasutyāge'pi saṃnahyate / so'yaṃ sundari pañcabāṇaviśikhavyālīḍhadorantara- svairotpīḍitapīvarastanataṭas tvaddorlatāpañjare // 9074
kalyāṇānāṃ tvamasi mahasāṃ bhājanaṃ viśvasūrte dhuryāṃ lakṣmīmatha mayi bhṛśaṃ dhehi deva prasīda / yad yat pāpaṃ pratijahi jagannātha namnasya tan me bhadraṃ bhadraṃ vitara bhagavan bhūyase maṅgalāya // 9075
kalyāṇānāṃ nidhānaṃ kalimalamathanaṃ pāvanaṃ pāvanānāṃ pātheyaṃ yan mumukṣoḥ sapadi parapadaprāptaye prasthitasya / viśrāmasthānamekaṃ kavivaravacasāṃ jīvanaṃ sajjanānāṃ bījaṃ dharmadrumasya prabhavatu bhavatāṃ bhūtaye rāmanāma // 9076
kalyāṇāni dadātu vo gaṇapatiryasmin nu tuṣṭe sati kṣodīyasyapi karmaṇi prabhavituṃ brahmāpi jihmāyate / jāte yaccaraṇapraṇāmasulabhe saubhāgyabhāgyodaye raṅkasyāṅkamanaṅkuśā niviśate devendralakṣmīrapi // 9077.1
kalyāṇāyabhavantu khaṇḍaparaśoḥ koṭīravāṭīruhāṃ vallīnāṃ valayāni velladuragaśreṇīni śoṇatviṣām / unmīlatkanakāravindakalikākiñjalkapuñjakṣarad- dhūlīdhūsarasiddhasindhulaharīsindūritendūni vaḥ // 9077.2
kalyāṇi candanarasaiḥ pariṣicya gātraṃ dvitrāṇyahāni kathamapyativāhayethāḥ / aṅke nidhāya bhavatīṃ parirabhya dorbhyāṃ neṣyāmi sūryakiraṇānapi śītalatvam // 9078
kalyāṇi pāṇipatitāni vinā vicāram etāni moktumucitāni na mauktikāni / guñjeti saṃjanayate yadiha bhramante hastāravindanayanotpalayoḥ prabhaiva // 9079
kalyāṇī bata gātheyaṃ laukikī pratibhāti me / eti jīvantamānando naraṃ varṣaśatādapi // 9080
kalyāṇollāsasīmā kalayatu kuśalaṃ kālameghābhirāmā kācit sāketadhāmā bhavagahanagatiklāntihāripraṇāmā / saundaryahrīṇakāmā dhṛtajanakasutāsādarāpāṅgadhāmā dikṣu prakhyātabhūmā diviṣadabhinutā devatā rāmanāmā // 9081
kalyotthānaparā nityaṃ guruśuśrūṣaṇe ratā / susaṃmṛṣṭagṛhā caiva gośakṛtkṛtalepanā // 9082
kallolakṣiptapaṅkatripuraharaśiraḥsvaḥsravantīmṛṇālaṃ karpūrakṣodajālaṃ kusumaśaravadhūsīdhubhṛṅgāranālam / etad dugdhābdhibandhorgaganakamalinīpatrapānīyabindor antas toṣaṃ na keṣāṃ kisalayati jaganmaṇḍanaṃ khaṇḍamindoḥ // 9083.1
kallolacapalā lakṣmīḥ saṃgamāḥ svapnasannibhāḥ / vātyāvyatikarotkṣiptatūlatulyaṃ ca yauvanam // 9083.2
kallolavellitadṛṣatparuṣaprahārai ratnānyamūni makarālaya māvamaṃsthāḥ / kiṃ kaustubhena vihito bhavato na nāma yācñāprasāritakaraḥ puruṣottamo'pi // 9084
kallolasaṃcaladagādhajalairalolaiḥ kallolinīparivṛḍhaiḥ kimapeyatoyaiḥ / jīyāt sa jarjaratanurgirinirjharo'yaṃ yadvipruṣāpi tṛṣitā vitṛṣībhavanti // 9085
kallolaiḥ sthagayan mukhāni kakubhāmabhraṃlihairambhasā kṣāreṇāpi divāniśaṃ jalanidhe garjan na viśrāmyasi / etatte yadi ghoranakranilayaṃ svādu vyadhāsyād vidhiḥ kiṃ kartāsi tadā na vedmi taralaiḥ svaireva duśceṣṭitaiḥ // 9086
kallolairvikiratvasau girivarān velāvilāsotthitaiḥ śabdairvā badhirīkarotu kakubho dhattāṃ ca vistīrṇatām / pānthānāṃ ravitāpataptavapuṣāṃ tṛṣṇātirekacchidaḥ kiṃ sāmyaṃ pratanoḥ karotu saraso'pyabdhiḥ kṛtāḍambaraḥ // 9087
kavayaḥ kavayantu tailabhuktāḥ sarasā eva parantu dākṣiṇātyāḥ / api locanacañcalā hariṇyo madirākṣyā na samāḥ kaṭākṣapātaiḥ // 9088
kavayaḥ kālidāsādyāḥ kavayo vayamapyamī / parvate paramāṇau ca vastutvamubhayorapi / 9089
kavayaḥ kiṃ na paśyanti kiṃ na bhakṣanti vāyasāḥ / pramadāḥ kiṃ na kurvanti kiṃ na jalpanti madyapāḥ // 9090
kavayaḥ kiṃ na paśyanti kiṃ na bhakṣanti vāyasāḥ / madyapāḥ kiṃ na jalpanti kiṃ na kurvanti yoṣitaḥ // 9091
kavayaḥ parituṣyanti netare kavisūktibhiḥ / nahyakūpāravat kūpā vardhante vidhukāntibhiḥ // 9092
kavalayati na cetas tasya dāridryaduḥkhaṃ na ca piśunajanoktiḥ karṇakaṇḍūṃ karoti / varakavikṛtagoṣṭhībandhagandhopabhoge ya iha madhu vamantīṃ kāvyacintāṃ karoti // 9093
kavayati paṇḍitarāje kavayantyanye'pi vidvāṃsaḥ / nṛtyati pinākapāṇau nṛtyantyanye'pi bhūtavetālāḥ // 9094
kavayo vada kutra kīdṛśāḥ kaṭhinaṃ kiṃ viditaṃ samantataḥ / adhunā tava vairiyoṣitāṃ hṛdi tāpaḥ prabalo vihāya kāḥ // 9095.1
kavalayasi candradīdhitī- rnaviralamaśnāsi nūnamaṅgārān / adhikataramuṣṇamanayoḥ kimiha cakorāvadhārayasi // 9095.2
kavalitamiha nālaṃ kandalaṃ ceha dṛṣṭam iha hi kumudakośe pītamambhaḥ suśītam / iti viraṭati rātrau paryaṭantī taṭānte sahacaraparimuktā cakravākī varākī // 9096
kaviḥ karoti kāvyāni paṇḍito vetti tadrasam / kāminīkucakāṭhinyaṃ patirjānāti no pitā // 9097
kaviḥ karoti kāvyāni svādu jānāti paṇḍitaḥ / sundaryā api lāvaṇyaṃ patirjānāti no pitā // 9098
kaviḥ karoti padyāni lālayatyuttamo janaḥ / taruḥ prasūte puṣpāṇi marud vahati saurabham // 9099
kaviḥ pitā poṣayati pālako rasikaḥ patiḥ / kavitāyuvaternūnaṃ sodarās tu vivekinaḥ // 9100
kaviḥ sūyati kāvyāni hṛdā dadhati sajjanāḥ / sūte muktāḥ payorāśir vahanti taruṇīstanāḥ // 9101
kavitākalanena kiṃ nṛpāṇāṃ yadi kavayo na labhanti pūrṇakāmāḥ / nayanena kimeṇalocanānāṃ yadi vakraṃ na vilokitā yuvānaḥ // 9102
kavitākundavikāsana- kṛtine vijitajanatānidāghāya / dalitoddāmāghāya praṇatiṃ kalayāmi māghāya // 9103
kavitā vanitā kasya na modāya sacetasaḥ / rasa eva sadā tasyā narīnartīva sarvataḥ // 9104
kavitvaṃ na śṛṇotyeva kṛpaṇaḥ kīrtivarjitaḥ / napuṃsakaḥ kiṃ kurute puraḥsthitamṛgīdṛśā // 9105
kavitvagānapriyavādasatyā- nyasyā vidhātā vyadhitādhikaṇṭham / rekhātrayanyāsamiṣādamīṣāṃ vāsāya so'yaṃ vibabhāja sīmāḥ // 9106
kavitvaprodgumphaśravaṇakṛtajhampavyatikaraṃ ciraṃ yeṣāṃ svāntaṃ samajani nitāntaṃ rasavaśam / amīṣāṃ pīyūṣāpacitasurayoṣādharapuṭo- llasanmādhurye vā samudayati kiṃ vā ratirapi // 9107
kavitvamārogyamatīva medhā strīṇāṃ priyatvaṃ kanakasya lābhaḥ / sarveṣu tathyaṃ svajaneṣu pūjā svargasthitānāṃ kila cihnametat // 9108.1
kavitvaśaktirhi divo'vatīrṇā bhūmau sudhāsāra ivāryapuṇyāt / punargrahītuṃ nijavastu devāḥ samāgatāstat kavayaḥ samutkāḥ // 9108.2
kavitve vāditvaṃ kanakakusume saurabhaguṇo dhanitve dātṛtvaṃ viṣamataruphale svādurasatā / kulīne saujanyaṃ mṛgamadarase rāgaracanā prabhutve vidvattvaṃ parabhṛtamukhe mānuṣavacaḥ // 9109.1
kavibhāvakṛtaṃ cihnam anyatrāpi na duṣyati / mukhamiṣṭārthasaṃsiddhaṃ kiṃ hi na syāt kṛtātmanām // 9109.2
kavibhirnūpasevāsu citrālaṃkārahāriṇī / vāṇī veśyeva lobhena paropakaraṇīkṛtā // 9110
kavimatiriva bahulohā sughaṭitacakrā prabhātaveleva / haramūrtiriva hasantī bhāti vidhūmānalopetā // 9111
kaviranuharati cchāyāṃ padamekaṃ pādamekamardhaṃ vā / sakalaprabandhahartre sāhasakartre namas tasmai // 9112
kaviramaraḥ kaviracalaḥ kavirabhinandaśca kālidāsaśca / anye kavayaḥ kapayaś cāpalamātraṃ padaṃ dadhati // 9113
kaviravimahotkarṣān harṣan prapañcaya pañcaṣān skhalasi rasane kiṃ vā sarvān pravaktumanīśvare / gaṇayati yadapyetān dhātā dināvalimālayā tadapi bhagavāneṣāmantaṃ kadāpi na vindati // 9114
kavirahitāḥ kavilāpā jāyante kaṇṭhaśoṣaṇāyaiva / saṃmukhagataḥ kaviścet bhavati kulapitāpi kavikulapitaiva // 9115
kavireva kavervetti kāvyakarmaṇi kauśalam / śeṣāhireva jānāti bhuvo bhārasya niścayam // 9116.1
kavirbhāradvājo jagadavadhijāgrannijayaśā rasaśreṇīmarmavyavaharaṇahevākarasikaḥ / yadīyānāṃ vācāṃ rasikahṛdayollāsanavidhā- vamandānandātmā pariṇayati sandarbhamahimā // 9116.2
kavivākyāmṛtatīrtha- snānaiḥ pūtā bhṛśaṃ yaśodehāḥ / yeṣāṃ ta eva bhūpā jīvanti mṛtā vṛthaivānye // 9117
kavividyādurādharṣo yo rākṣasa ivāparaḥ / dakṣiṇastho labdhavarṇo vikhyātaḥ kavirākṣasaḥ // 9118
kaviṣu dadhatamutkarṣaṃ visphuradanavadyahṛdyavāgvarṣam / iha khalu khalapradharṣaṃ śrīharṣaṃ naumi harṣasaṃgharṣam // 9119
kavihṛdayeṣvanasūyā kastūrīkardameṣvamālinyam / akṣāratā payodhā- vavanīpāleṣu pāṇḍityam // 9120
kavīnāṃ ca budhānāṃ ca vadānyānāṃ ca yo guruḥ / nānāśāstracaṇaprajñaḥ śivanāthaḥ sa namyate // 9121
kavīnāṃ mahatāṃ sūktair gūḍhārthāntarasūcibhiḥ / vidhyamānaśrutermābhūd durjanasya kathaṃ vyathā // 9122
kavīnāṃ mānasaṃ naumi taranti pratibhāmbhasi / yatra haṃsavayāṃsīva bhuvanāni caturdaśa // 9123
kavīnāṃ saṃtāpo bhramaṇamabhito durgatiriti trayāṇāṃpañcatvaṃ racayasi na tac citramadhikam / caturṇāṃ vedānāṃ vyaraci navatā vīra bhavatā dviṣatsenālīnābhayutamapi lakṣaṃ tvamakṛthāḥ // 9124
kavīnāmagalad darpo nūnaṃ vāsavadattayā / śaktyeva pāṇḍuputrāṇāṃ gatayā karṇagocaram // 9125
kavīnduṃ naumi vālmīkiṃ yasya rāmāyaṇīṃ kathām / candrikāmiva cinvanti cakorā iva sādhavaḥ // 9126
kavīndrāṇāmāsan prathamataramevāṅgaṇabhuvaś caladbhṛṅgāsaṅgākulakarimadāmodamadhurāḥ / amī paścāt teṣāmupari patitā rudranṛpateḥ kaṭākṣāḥ kṣīrodaprasaraduruvīcīsahacarāḥ // 9127
kavīśvarāṇāṃ vacasāṃ vinodair nandanti vidyānidhayo na cānye / candropalā eva karaiḥ sudhāṃśor dravanti nānyā dṛṣadaḥ kadācit // 9128
kaverabhiprāyamaśabdagocaraṃ sphurantamārdreṣu padeṣu kevalam / vadadbhiraṅgaiḥ kṛtaromavikriyair janasya tūṣṇīṃ bhavato'yamañjaliḥ // 9129
kaśābhiriva haimībhir vidyudbhirabhitāḍitam / antaḥstanitanirghoṣaṃ savedanamivāmbaram // 9130
kaśca pratyakṣamutsṛjya saṃśayasthamalakṣaṇam / āyatisthaṃ cared dharma kṣatrabandhuraniścitam // 9131
kaścic chastrāpātamūḍho'pavoḍhur labdhvā bhūyaścetanāmāhavāya / vyāvartiṣṭa krośataḥ sakhyuruccais tyaktaścātmā kā ca lokānuvṛttiḥ // 9132
kaścit karābhyāmupagūḍhanālam ālolapatrābhihatadvirepham / rajobhirantaḥpariveṣabandhi līlāravindaṃ bhramayāṃcakāra // 9133
kaścit kaṣṭaṃ kirati karakājālameko'timātraṃ garjatyeva kṣipati viṣayaṃ vaidyutaṃ vahnimanyaḥ / sūte vātaṃ javanamaparastena jānīhi tāvat kiṃ vyādatse vihaga vadanaṃ tatra tatrāmbuvāhe // 9134
kaścit kasyacideva syāt suhṛd viśrambhabhājanam / padmaṃ vikāsayatyarkaḥ saṃkocayati kairavam // 9135
kaścit kāntāvirahaguruṇā svādhikārāt pramattaḥ śāpenāstaṃgamitamahimā varṣabhogyeṇa bhartuḥ / yakṣaścakre janakatanayāsnānapuṇyodakeṣu snigdhacchāyātaruṣu vasatiṃ rāmagiryāśrameṣu // 9136
kaścit krandati kālakarkaśakarākṛṣṭaṃ vinaṣṭaṃ haṭhād utkṛṣṭaṃ tanayaṃ vilokya purataḥ putreti hā hā kvacit / kaścinnartakanartakīparivṛto nṛtyatyaho kutracic citraṃ saṃsṛtipaddhatiḥ prathayati prītiṃ ca kaṣṭaṃ ca naḥ // 9137
kaścit tarati kāṣṭhena sugambhīrāṃ mahānadīm / sa tārayati tat kāṣṭhaṃ sa ca kāṣṭhena tāryate // 9138
kaścit tāvat tvayā dṛṣṭaḥ śruto vā śaṅkito'pi vā / kṣitau vā yadi vā svarge yasya mṛtyur na vidyate // 9139
kaścit paṇyastrīṇāṃ vibhavopacitānyapuruṣayojanayā / vidadhāti smārādhana- madhanatvamupāgataḥ kāmī // 9140
kaścit pānthas tṛṣārtaḥ pathi tapaṛtau gamyamāno'nyapānthaṃ papracchānandalīno vada pathika kuto jahnukanyāpravāhaḥ / tenāsau śīghravācā pracalitamanasā vipravaryeṇa coce sūcyagre kūpaṣaṭkaṃ tadupari nagarī tatra gaṅgāpravāhaḥ // 9141
kaścit pumān kṣipati māṃ prati rūkṣavākyaiḥ so'haṃ kṣamābharaṇametya mudaṃ prayāmi / śokaṃ vrajāmi punarevamayaṃ tapasvī cāritrataḥ skhalitavāniti mannimittam // 9142
kaścidāmravaṇaṃ chittvā palāśāṃśca nipiñcati / puṣpaṃ dṛṣṭvā phale gṛdhnuḥ sa śocati phalāgame // 9143
kaścidāśrayasaundaryād dhatte śobhāmasajjanaḥ / pramadālocananyastaṃ malīmasamivāñjanam // 9144
kaścid daivena saumitre yoddhumutsahate pumān / yasya na grahaṇaṃ kiṃcit karmaṇo'nyatra dṛśyate // 9145
kaścid daivena saumitrai yoddhumutsahate saha / yasyeha vigrahopāyo na kathaṃcana vidyate // 9146
kaścid dviṣatkhaḍgahṛtottamāṅgaḥ sadyo vimānaprabhutāmupetya / vāmāṅgasaṃsaktasurāṅganaḥ svaṃ nṛtyatkabandhaṃ samare dadarśa // 9147
kaścid yathābhāgamavasthite'pi svasaṃniveśād vyatilaṅghinīva / vajrāṃśugarbāṅgulirandhramekaṃ vyāpārayāmāsa karaṃ kirīṭe // 9148
kaścid vācaṃ racayitumalaṃ śrotumevāparas tām kalyāṇī te matirubhayato vismayaṃ nas tanoti / na hyekasminnatiśayavatāṃ saṃnipāto guṇānām ekaḥ sūte kanakamupalas tatparīkṣākṣamo'nyaḥ // 9149
kaścin navaṃ pallavamādadāti kaścit prasūnāni phalāni kaścit / paraṃ karāle'sya nidāghakāle mūle na dātā salilasya kaścit // 9150
kaścin mālāsamaṃ mitraṃ kaścin mitraṃ tulāsamam / kaścin merusamaṃ mitraṃ kaścin mitraṃ mahīsamam // 9151
kaścinmūrcchāmetya gāḍhaprahāraḥ siktaḥ śītaiḥ śīkarairvāraṇasya / ucchaśvāsa prasthitā taṃ jighṛkṣur vyarthākūtā nākanārī mumūrccha // 9152
kaś cumbati kulapuruṣo veśyādharapallavaṃ manojñamapi / cārabhaṭacauraceṭaka- naṭaviṭaniṣṭhīvanaśarāvam // 9153
kaśmīrān gantukāmasya mīraśāhākhyabhūpateḥ / śāhābuddīnabhūmīndraḥ prāhiṇoditi lekhakam // 9154
kimevamaviśaṅkitaḥ śiśukuraṅga lolakramaṃ parikramitumīhase virama naiva śūnyaṃ vanam / sthito'tra gajayūthanāthamathanocchalacchoṇitac- chaṭāpaṭalabhāsurotkaṭasaṭābharaḥ kesarī // 9155.1
kaṣāyakaluṣo jīvo rāgarañjitamānasaḥ / caturgatibhavāmbhodhau bhinnanauriva sīdati // 9155.2
kaṣāyapaśubhirduṣṭairdharmakāmārthanāśa kaiḥ / śamamantrahatairyajñaṃ vidhehi vihitaṃ budhaiḥ // 9155.3
kaṣāyamuktaṃ kathitaṃ caritraṃ kaṣāyavṛddhāvupaghātameti / yadā kaṣāyaḥ śamameti puṃsas tadā caritraṃ punareti pūtam // 9156.1
kaṣāyarāgavacanaṃ vītarāgo'dharastava / vihāraḥ kaṇṭhadeśaśca dūti pravrajitāsi kim // 9156.2
kaṣāyavijaye saukhyam indriyāṇāṃ ca nigrahe / jāyate paramotkṛṣṭam ātmano bhavabhedi yat // 9156.3
kaṣāyaviṣayārtānāṃ dehināṃ nāsti nirvūtiḥ / teṣāṃ ca virame saukhyaṃ jāyate paramādbhutam // 9156.4
kaṣāyaviṣayāhāratyāgo yatra vidhīyate / upavāsaḥ sa vijñeyaḥ śeṣaṃ laṅghanakaṃ viduḥ // 9156.5
kaṣāyasaṅgau sahate na vṛttaṃ samārdracakṣurna dinaṃ ca reṇum / kaṣāyasaṅgau vidhunanti tena cāritravanto munayaḥ sadāpi // 9157.1
kaṣāyān śatruvat paśyed viṣayān viṣavat tathā / mohaṃ ca paramaṃ vyādhim evamūcurvicakṣaṇāḥ // 9157.2
kaṣāyā viṣayā yogāḥ pramādāviratī tathā / mithyātvamārtaraudre cety aśubhaṃ prati hetavaḥ // 9157.3
kaṣāyāstannihantavyās tathā tatsahacāriṇaḥ / nokaṣāyāḥ śivaddhārā galībhūtā mumukṣubhiḥ // 9157.4
kaṣāyairupavāsaiśca kṛtāmullāghatāṃ nṛṇām / nijauṣadhakṛtāṃ vaidyo nivedya harate dhanam // 9158
kaṣṭaṃ karmeti durmedhāḥ kartavyād vinivartate / na sāhasamanārabhya śreyaḥ samupalabhyate // 9159
kaṣṭaṃ khalu mūrkhatvaṃ kaṣṭaṃ khalu yauvane ca dāridryam / kaṣṭādapi kaṣṭataraṃ paragṛhavāsaḥ pravāsaśca // 9160
kaṣṭaṃ ca khalu mūrkhatvaṃ kaṣṭaṃ ca khalu yauvanam / kaṣṭāt kaṣṭataraṃ caiva paragehanivāsanam // 9161
kaṣṭaṃ jīvati gaṇako gaṇikā kathakaśca sevako vaidyaḥ / divase divase maraṇaṃ parajanamanarañjanī vṛttiḥ // 9162
kaṣṭaṃ naiva paristhite samudiyāt kāryeṣu no jātucit saṃjāyeta na cāpi tadvyatikarād bāhyādakiṃcitkarāt / kasmāccit khalu bhāvato'ntarabhavāt tvasmākamutpadyate prāṇasyaiva viśeṣato'ntaraśayād bhāvāt samujjṛmbhate // 9163
kaṣṭaṃ vane nivasato'tra sadā narasya no kevalaṃ nijatanuprabhavaṃ bhavec ca / daivaṃ ca pitryamakhilaṃ na vibhāti kṛtyaṃ tasmād gṛhe nivasatātmahitaṃ pracintyam // 9164
kaṣṭaṃ sāhasakāriṇi tava nayanārdhena so'dhvani spṛṣṭaḥ / upavītādapi vidito na dvijadehas tapasvī te // 9165
kaṣṭaṃ hṛdi jvalati śokamayo mamāgnis te cakṣuṣī ca virahajvarajāgaruke / etanmano bhramati viṣvagasūṃs tathāpi tvaṃ paśyatohara iva smara hartukāmaḥ // 9166
kaṣṭā vṛttiḥ parādhīnā kaṣṭo vāso nirāśrayaḥ / nirdhano vyavasāyaśca sarvakaṣṭā daridratā // 9167
kaṣṭā vedhavyathā kaṣṭo nityaṃ ca vahanaklamaḥ / śravaṇānāmalaṃkāraḥ kapolasya tu kuṇḍalam // 9168
kaṣṭe nopārjitaṃ vittaṃ helayā kvāpi nirgatam / kiṃ karomi kva gacchāmi nirbhāgyo'haṃ bhuvastale // 9169
kaṣṭo janaḥ kuladhanairanurañjanīyas tanno yaduktamaśivaṃ na hi tat kṣamaṃ te / naisargikī surabhiṇaḥ kusumasya siddhā mūrdhni sthitirna caraṇairavatāḍanāni // 9170.1
kaṣṭopārjitamatra vittamkhilaṃ dyūte mayā yojitaṃ vidyā kaṣṭataraṃ guroradhigatā vyāpāritā kustutau / pāramparyasamāgatā ca vinayo vāmekṣaṇāyāṃ kṛtaḥ satpātre kimahaṃ karomi vivaśaḥ kāle'dya nedīyasi // 9170.2
kastasya jīvitārthaḥ sati vibhave kaśca tasya puruṣārthaḥ / yo'rthinamabhimukhamāgatam anabhimukhaḥ san visarjayati // 9171
kastāṃ nindati lumpati kaḥ smaraphalakasya barṇakaṃ mugdhaḥ / ko bhavati ratnakaṇṭakam amṛte kasyārucirudeti // 9172
kastāvad balikarṇabhārgavamahādānapramāṇastavaḥ kaścāsau kurupāṇḍapāṇḍurayaśaḥ prastāvanāvistaraḥ / yāvad varṣati vīrasiṃhatanayo vṛṣṭīrimāḥ kāñcanīr dhārāḥ prāvṛṣi tāvadañjanarucirdhārā na dhārādharaḥ // 9173
kastūrikāṃ tṛṇabhujāmaṭavīmṛgāṇāṃ nikṣipya nābhiṣu cakāra ca tān vadhārhān / mūḍho vidhiḥ sakaladurjanalolajihvā- mūle sma nikṣipati cet sakalopakāraḥ // 9174
kastūrikāṃ hariṇa muñca vanopakaṇṭhaṃ mā saurabheṇa kakubhaḥ surabhīkuruṣva / āstāṃ yaśo nanu kirātaśarābhighātāt trātāpi hanta bhavitā bhavato durāpaḥ // 9175
kastūrikācandanakuṅkumāni saubhāgyacihnāni vilāsinīnām / prayāgamṛtsnātilakakriyaiva saubhāgyacihnaṃ vidhavālalāṭe // 9176
kastūrikātilakamāli vidhāya sāyaṃ smerānanā sapadi śīlaya saudhamaulim / prauḍhiṃ bhajantu kumudāni mudāmudārām ullāsayantu parito harito mukhāni // 9177.1
kastūrikādikrayavikrayāṅgāṃ yadṛcchayā yadvipaṇiṃ gatānām / saurabhyamaṅgeṣu samagralagnam na hīyate pañcaṣamapyahāni // 9177.2
kastūrikāmṛgāṇām aṇḍād gandhaguṇamakhilamādāya / yadi punarahaṃ vidhiḥ syāṃ khalajihvāyāṃ niveśayiṣyāmi // 9178
kastūrī jāyate kasmāt ko hanti kariṇāṃ śatam / kiṃ kuryāt kātaro yuddhe mṛgāt siṃhaḥ palāyanam // 9179
kastūrīti kimaṅga sāṃparimaladravyaṃ kimapyāmaraṃ peyā kiṃ na hi kīdṛśī mṛgadṛśāṃ śṛṅgāralīlāspadam / dhāryā kutra kucasthalīṣu kucayoḥ sthaulyaṃ tato hīyate kliṣṭaḥ kliśyati pakvaṇaiśca bahuśaḥ kastūrikāvikrayī // 9180
kastūrītilakaṃ tasyā janayati śobhāṃ bhruvorantaḥ / kodaṇḍamadhyalagnaṃ phalamiva pañceṣubāṇasya // 9181
kastūrītilakaṃ bāle bhāle mā kuru mā kuru / adya sāmyaṃ bhajāmīti jṛmbhate śaśalāñchanaḥ // 9182
kastūrītilakaṃ bāle bhāle mā kuru mā kuru / kalaṅkaśaṅkayā rāhur grasiṣyati tavānanam // 9183
kastūrītilakaṃ lalāṭaphalake vakṣaḥsthale kaustubhaṃ nāsāgre navamauktikaṃ karatale veṇuṃ kare kaṅkaṇam / sarvāṅge haricandanaṃ ca kalayan kaṇṭhe ca muktāvaliṃ gopastrīpariveṣṭato vijayate gopālacūḍāmaṇiḥ // 9184
kastūrītilakaṃ lalāṭaracitaṃ nāsāmaṇiṃ nistalaṃ vaktraṃ kuñcitakeśapāśamaniśaṃ dṛṣṭiṃ nisṛṣṭāṃ puraḥ / puṃsāṃ mānasamatsyabandhanavidhau dhatse'tra vatse svayaṃ jambūvajjalabinduvajjalajavajjambālavajjālavat // 9185
kastūrītilakanti bhālaphalake devyā mukhāmbhoruhe rolambanti tamālabālamukulottaṃsanti mauliṃ prati / yāḥ karṇe vikacotpalanti kucayoraṅke ca kālāguru- sthāsanti prathayantu tās tava śivaṃ śrīkaṇṭhakaṇṭhatviṣaḥ // 9186
kastūrīyanti bhāle tadanu nayanayoḥ kajjalīyanti karṇa- prānte nīlotpalīyantyurasi marakatālaṃkṛtīyanti devyāḥ / romālīyanti nābherupari harimaṇīmekhalīyanti madhye kalyāṇaṃ kuryurete trijagati purajitkaṇṭhabhāsāṃ vilāsāḥ // 9187
kastūrīvarapatrabhaṅganikaro bhraṣṭo na gaṇḍasthale no luptaṃ sakhi candanaṃ stanataṭe dhautaṃ na netrāñjanam / rāgo na skhalitas tavādharapuṭe tāmbūlasaṃvardhitaḥ kiṃ ruṣṭāsi gajendramattagamane kiṃ vā śiśus te patiḥ // 9188
kastūrī sitimānamāgatavatī śauklyaṃ gatāḥ kuntalā nīlaṃ colamabhūt sitaṃ dhavalimā jāto maṇīnāṃ gaṇe / dhvāntaṃ śāntamabhūt samaṃ narapate tvatkīrticandrodaye trailokyeṅpyabhisārasāhasarasaḥ śāntaḥ kuraṅgīdṛśām // 9189.1
kastūryā tatkapoladvayabhuvi makarīnirmitau prastutāyāṃ nirmitsūnāṃ svavakṣasyatiparicayanāt tvatpraśastīrupāṃśu / vīra śrīsiṃhabhūpa tvadahitakubhujāṃ rājyalakṣmīsapatnī- mānavyājena lajjāṃ sapadi vidadhate svāvarodhe pragalbhāḥ // 9189.2
kas te śaśāṅka mohaḥ sudhākaro'haṃ na ko'pi madbhinnaḥ / kiṃ nanu paśyasi nijabhā- jayi vanitāyā mukhaṃ mūḍha // 9190
kas te śauryamado yoddhuṃ tvayyekaṃ saptimāsthite / saptasaptisamāruḍhā bhavanti paripanthinaḥ // 9191
kas tvaṃ kṛṣṇamavehi māṃ kimiha te manmandirāśaṅkayā yuktaṃ tannavanītabhājanapuṭe nyastaḥ kimarthaṃ karaḥ / kartuṃ tatra pipīlikāpanayanaṃ suptāḥ kimudbodhitā bālā vatsagatiṃ vivektumiti saṃjalpan hariḥ pātu vaḥ // 9192
kas tvaṃ ko'pi kuto'si ratnavasatestīrādahaṃ nīradher labdhaṃ kiṃcana garjitairbadhiratā dṛgvyāhatiḥ saikataiḥ / mā khedaṃ kuru tādṛgaurvadahanajvālāvalīduḥsahaṃ kṣārodaṃ yadupāsya jīvasi sakhe ślāghyaṃ na tan manyase // 9193
kas tvaṃ ko'haṃ kuta āyātaḥ kā me jananī ko me tātaḥ / iti paribhāvaya sarvamasāraṃ sarvaṃ tyakvā svapnavicāram // 9194
kas tvaṃ tāsu yadṛcchayā kitava yāstiṣṭhanti gopāṅganāḥ premāṇaṃ na vidanti yās tava hare kiṃ tāsu te kaitavam / eṣā hanta hatāśayā yadabhavaṃ tvayyekatānā paraṃ tenāsyāḥ praṇayo'dhunā khalu mama prāṇaiḥ samaṃ yāsyati // 9195
kas tvaṃ pītāṃbaro'haṃ kimu vadasi mṛṣā cāṃbaraṃ kena pītaṃ mugdhe kaṃsasya śatruḥ śiva śiva sālilaṃ sasyavairi kva dṛṣṭam / mallāsyadhvaṃsano'haṃ kimiti nijamaho lāsyamadhvaṃsi ceti vyāhārairvallavīnāṃ niśi bhavatu mude'nuttaraḥ śrīpatirvaḥ // 9196
kas tvaṃ brahma nnapūrvaḥ kva ca tava vasati ryākhilā brahmasṛṣṭiḥ kas te nātho hyanāthaḥ kva ca tava janako naiva tātaṃ smarāmi / kiṃ te'bhīṣṭaṃ dadāmi tripadaparimitā bhūmi ralpaṃ kimetat trailokyaṃ bhāvagarbhaṃ balimidamavadad vāmano vaḥ sa pāyāt // 9197
kas tvaṃ brahmann apūrvas tvadanucarajano nāstyanātho'hamekaḥ kiṃ dadyāmīpsitaṃ te tripadaviharaṇasthānametat kiyatte / trailokyaṃ tad dvijātermama śamaniratasyeti sammūḍhabhāvā viṣṇorvācaḥ surārau kṛtakapaṭapadanyāsamugdhāḥ punantu // 9198
kastvaṃ bhadra khaleśvaro'ham iha kiṃ ghore vane sthīyate śārdūlādibhireva hiṃsrapaśubhiḥ bhojyo'hamityāśayā / kasmāt kaṣṭamidaṃ tvayā vyavasitaṃ maddehamāmsāśinaḥ pratyutpannanṛmāṃsabhakṣaṇadhiyaste ghnantu sarvānnarān // 9199
kas tvaṃ bhoḥ kathayāmi daivahatakaṃ māṃ viddhi śākhoṭakaṃ vairāgyādiva vakṣi sādhu viditaṃ kasmādidaṃ kathyate / vāmenātra vaṭastamadhvagajanaḥ sarvātmanā sevate na cchāyāpi paropakārakaraṇe mārgasthitasyāpi me // 9200
kas tvaṃ bhoḥ kavirasmi tat kimu sakhe kṣīṇo'sya nāhārato dhig deśaṃ guṇino'pi durmatiriyaṃ deśaṃ na māmeva dhik / pākārthī kṣudhito yadaiva vidadhe pākāya duddhiṃ tadā vindhye nendhanamambudhau na salilaṃ nānnaṃ dharitrītale // 9201
kas tvaṃ bho niśi keśavaḥ śirasijaiḥ kiṃ nāma garvāyase bhadre śaurirahaṃ guṇaiḥ rpitṛgataiḥ putrasya kiṃ syādiha / cakrī candramukhi prayacchasi na me kuṇḍīṃ ghaṭīṃ dehinīm itthaṃ gopavadhūhṛtottaratayā duḥstho hariḥ pātu vaḥ // 9202
kas tvaṃ lohitalocanāsyacaraṇo haṃsaḥ kuto mānasāt kiṃ tatrāsti suvarṇapaṅkajavanānyambhaḥ sudhāsannibham / ratnānāṃ nicayāḥ pravālamaṇayo vaiḍūryarohāḥ kvacic ambūkā api santi neti ca bakairākarṇya hīhīkṛtam // 9203
kas tvaṃ vānara rāmarājabhavane lekhārthasaṃvāhako yātaḥ kutra purāgataḥ sa hanumān nirdagdhalaṅkāpuraḥ / vaddho rākṣasasūnuneti kapibhiḥ saṃtāḍitas tarjitaḥ sa vrīḍāttaparābhavo vanamṛgaḥ kutreti na jñāyate // 9204.1
kas tvaṃ śūlī praviśa bhiṣajāṃ veśma vaidyaṃ na jāne sthāṇurbāle na vadati taru-rnīlakaṇṭhaḥ pramugdhe / kekāmekāṃ vada tvaṃ paśupatirabale naiva dṛṣṭe viṣāṇe ityevaṃ śailakanyāprativacanajaḍaḥ pātu vaḥ pārvatīśaḥ // 9204.2
kas tvaṃ śūlī mṛgaya bhiṣajaṃ nīlakaṇṭhaḥ priye'haṃ kekāmekāṃ vada paśupati-rnaivadṛśye viṣāṇe / mugdheṃ sthāṇuḥ sa carati kathaṃ jīviteśaḥ śivāyā gacchāṭavyāmiti hatavacāḥ pātu vaścandracūḍaḥ // 9205
kasmāt kasmin samutpanne sarāgaṃ bhuvanatrayam / atrādau kathitaṃ śloke yo jānāti sa paṇḍitaḥ // 9206
kasmāt ko'haṃ kimapi ca bhavān ko'yamatra prapañcaḥ svaṃ svaṃ vedyaṃ gaganasadṛśaṃ pūrṇatattvaprakāśam / ānandākhyaṃ samarasaghane bāhyamantarvihīne nistraiguṇye pathi vicarataḥ ko vidhiḥ ko niṣedhaḥ // 9207
kasmāt tanvi tanūni samprati samānyaṅgāni jātāni te kasmāt kokanadaprabhaṃ mukhamidaṃ jātaṃ hi candropamam / evaṃ pṛcchati vallabhe'mbujamukhi proṣyasvabhāvāditi vyāvṛtyātha tayā sagadgadaravaṃ muktaśca bāṣpotkaraḥ // 9208
kasmāt tvaṃ kva nu dṛśyate sukhamukhaṃ kvāste'ndhakāraḥ paraṃ kva strīṣu smaradhūmaketuruditeo dṛṣṭā yuvānaḥ kva te / gantā kva kva ca pañcamaḥ kva ṇasakṛt kvātsaṃkuro nidgataḥ kvānandaikarasodayaḥ kva nu satī kaivādhvagas tatkathā // 9209
kasmāt tvaṃ tātagehād aparamabhinavā brūhi kā tatra vārtā devyā devo jitaḥ kiṃ vṛṣaḍamarucitābhasmabhogīndracandrān / ityevaṃ barhināthe kathayati sahasā bhartūbhikṣāvibhūṣā- vaiguṇyodvegajanmā jagadavatu ciraṃ hāravo bhṛṅgarīṭeḥ // 9210
kasmāt tvaṃ durbalāsīti sakhyas tāṃ paripṛcchati / tvayi saṃnihite tāsu dadyāt kathaya sottaram // 9211
kasmāt tvaṃ bhavadālayād vada sakhe kṣemaṃ tavānugrahād dṛṣṭā me subhagā na te'sti subhagā dṛṣṭā bhavadgehinī / svarbhānuṃ viṣamekṣaṇaṃ viṣadharaṃ kākaṃ varākī gṛhe candrānaṅgasamīrakokilabhayād vyagrā likhantī muhuḥ // 9212
kasmāt tvaṃ hi vikhidyase katipayaireva priye vāsarair āyātā vayamehi dhehi purataḥ prāsthānikaṃ maṅgalam / evaṃ vādini vallabhe dayitayā niḥśvasya pāṇau kṛtī maṅgalyaḥ kalaśo vilocanapayodhārābhirāpūritaḥ // 9213
kasmāt pārvati niṣṭhurāsi sahajaḥ śailodbhavānāmayaṃ niḥsnehāsi kathaṃ na bhasmapuruṣaḥ snehaṃ vibharti kvacit / kopas te mayi niṣphalaḥ priyatame sthāṇau phalaṃ kiṃ bhaved itthaṃ nirvacanīkṛto girijayā śaṃbhuściraṃ pātu vaḥ // 9214
kasmāt saṃlkiśyate vidvān vyarthayārthehayāsakṛt / kasyacin māyayā nūnaṃ loko'yaṃ suvimohitaḥ // 9215
kasmāt satyavatīsutena muninā noktaṃ bhaviṣyatkathā- madhye rūpamanādimadhyanidhanasyehaṃ harermānuṣam / itthaṃ vyutthitaviśvakaṇṭakacamūnirmūlanavyāpṛtaṃ saṃgrāmāmbarasūryamambaracarāstvāṃ vīkṣya saṃśerate // 9216
kasmādadya na bhūṣitaṃ vapuridaṃ sadbhūṣaṇaiḥ kāñcanaiḥ kasmādacchatarāṇi nādya vasanānyaṅgīkṛtāni tvayā / uktā seti mayā manojña vijane bālā viśālākṣa mā kṣipraṃ rodanamekameva vidadhe pratyuttaraṃ no dadau // 9217
kasmādidaṃ nayanamastamitāñjanaśri viśrāntapatraracanau ca kutaḥ kapolau / śṛṅgāravāriruhakānanarājahaṃsi kasmāt kṛśāsi virasāsi malīmasāsi // 9218
kasmādindurasau dhinoti jagatīṃ pīyūṣagarbhaiḥ karaiḥ kasmād vā jaladhārayaiva dharaṇiṃ dhārādharaḥ siñcati / bhrāmaṃ bhrāmamayaṃ ca nandayati vā kasmāt trilokīṃ raviḥ sādhūnāṃ hi paropakārakaraṇe nopādhyapekṣaṃ manaḥ // 9219
kasmād dūti śvasiṣi nibhṛtaṃ satvarāvartanena bhraṣṭo rāgaḥ kimadharadale prārthanābhistvadartham / srastā ceyaṃ kimalakatatis tatpadāluṇṭhanena vāsas tasya tvayi vada kathaṃ pratyayārthaṃ tavaiva // 9220
kasmād bhagnāḥ sumukhi valayā mārgapātānniśāyāṃ kiṃ te vaktraṃ vigataracanaṃ kṣālitaṃ dhūlipūrṇam / oṣṭhe rāgaḥ kimapi galita stvadvyathocchvāsavātais tadvāsaḥ kiṃ hṛtamiti mayā vastralobhāt kileti // 9221
kasmād bhayamiha maraṇād andhādapi ko viśiṣyate rāgī / kaḥ śūro yo lalanā- locanabāṇairna vivyathitaḥ // 9222
kasmiñchete murāriḥ kva na khalu vasatirvāyasī ko niṣedhaḥ strīṇāṃ rāgas tu kasmin kva nu khalu sitimā śairisaṃbodhanaṃ kim / saṃbuddhiḥ kā'himāṃśorvidhiharavayasāṃ cāpi saṃbuddhayaḥ kā brūte lubdhaḥ kathaṃ vā kurukulahananaṃ kena tat keśavena // 9223
kasmān mlāyasi mālatīva mṛditetyālījane pṛcchati vyaktaṃ noditamārtayāpi virahe śālīnayā bālayā / akṣṇorbāṣpacayaṃ nigṛhya kathamapyālokitaḥ kevalaṃ kiṃcitkuḍmalakoṭibhinnaśikharaścūtadrumaḥ prāṅgaṇe // 9224
kasmin karmaṇi sāmarthyam asya nottapatetarām / ayaṃ sādhucaras tasmād añjalirbadhyatāmiha // 9225
kasminnapi mate satye hatāḥ sarvamatatyajaḥ / taddṛṣṭyā vyarthatāmātram anarthastu na dharmajaḥ // 9226
kasmin vasanti vada mīnagaṇā vikalpaṃ kiṃ vāpadaṃ vadati kiṃ kurute vivasvān / vidyullatāvalayavān pathikāṅganānām udvejako bhavati kaḥ khalu vārivāhaḥ // 9227
kasmin svapiti kaṃsāriḥ kāvṛttiradhamā nṛṇām / kiṃ brūte pitaraṃ bālaḥ kiṃ dṛṣṭvā ramate manaḥ // 9228
kasmai kiṃ kathanīyaṃ kasya manaḥpratyayo bhavati / ramayati gopavadhūṭī kuñjakuṭīre paraṃ brahma // 9229
kasmaicit kapaṭāya kaiṭabharipūraḥpīṭhadīrghālayāṃ devi tvāmabhivādya kupyasi na cet tat kiṃcidācakṣmahe / yat te mandiramambujanma kimidaṃ vidyāgṛhaṃ yac ca te nīcānnīcataropasarpaṇamapāmetat kimācāryakam // 9230.1
kasmaicit pratipādya vikramajitāṃ viprāya viśvaṃbharām abdhau vaibhavalabdhavāsarasikaḥ kṣemāya rāmo'stu vaḥ / ślāghante raṇasīmni yasya caritaṃ kālāgnikūlaṃkaṣa- jvālodgārikuṭhārakukṣinihitakṣmāpālacakrā n janān // 9230.2
kasmaicid dvijabandhave kiyadapi kṣīraṃ purā nāthate datto yena dayārasaikavapuṣā dugdhoda evārṇavaḥ / śrīśrīvallabhakalpapādapasudhācintāmaṇīb hiḥ samaṃ sa svāmī mama daivataṃ taditaro nāmnāpi nāmnāyate // 9231
kasmai namaḥ surairapi sutarāṃ kriyate dayāpradhānāya / kasmādudvijitavyaṃ saṃsārāraṇyataḥ sudhiyā // 9232
kasmai yacchati sajjano bahudhanaṃ sṛṣṭaṃ kṣagat kena vā śambhorbhāni ca ko gale yuvatibhirveṇyāṃ ca kā dhāryate / gaurīśaḥ kamatāḍayaccaraṇataḥ kā rakṣitā rākṣasair ārohādavarohataḥ kalayatāmekaṃ dvayoruttaram // 9233
kasmai hanta phalāya sajjana guṇagrāmārjane sajjasi svātmopaskaraṇāya cen mama vacaḥ pathyaṃ samākarṇaya / ye bhāvā hṛdayaṃ haranti nitarāṃ śobhābharaiḥ saṃbhṛtās tairevāsya kaleḥ kalevarapuṣo dainaṃdinaṃ vartanam // 9234
kasya karānna skhalitā nīranidhikledapicchilā lakṣmīḥ / bhṛgucaraṇadhūliparuṣe hṛdi paribaddhā hareḥ sthireyamabhūt // 9235
kasyacij jāyate jantoḥ pādāghātas tavādhvani / padabhaṅgavyathā śambho jṛmbhate jambhavairiṇaḥ // 9236
kasyacit kimapi no haraṇīyaṃ marmavākyamapi noccaraṇīyam / śrīpateḥ padayugaṃ smaraṇīyaṃ līlayā bhavajalaṃ taraṇīyam // 9237
kasyacit samadanaṃ madanīya- preyasīvadanapānaparasya / svāditaḥ sakṛdivāsava eva pratyuta kṣaṇavidaṃśapade'bhūt // 9238
kasyacinna hi durbuddheś chandato jāyate matiḥ / yādṛśaṃ kurute karma tādṛśaṃ phalamaśnute // 9239
kasya tṛṣaṃ na kṣapayasi pibati na kastava payaḥ praviśyāntaḥ / yadi sanmārgasarovara nakrī na kroḍamadhivasati // 9240
kasya doṣaḥ kule nāsti vyādhinā ko na pīḍitaḥ / vyasanaṃ kena na prāptaṃ kasya saukhyaṃ nirantaram // 9241
kasya na dayitaṃ vittaṃ cittaṃ hriyate na kasya vittena / kiṃ tu yaśodhanalubdhā vāñchanti na duṣkṛtairarthān // 9242
kasya na pratihataṃ bata cakṣur dhvāntasantatibhiraḍḍamarābhiḥ / kevalaṃ manasijapratihatānāṃ nāvadhūtamabhisāravadhūnām // 9243
kasya na vāhanayogyā mugdhadhiyas tucchasādhane lagnāḥ / prītatayā praśamarucaś capalāsu strīṣu ye'dāntāḥ // 9244
kasya no kurute mugdhe pipāsākulitaṃ manaḥ / ayaṃ te vidrumacchāyo marumārga ivādharaḥ // 9245
kasya marau duradhigamaḥ kamale kaḥ kathaya viracitāvāsaḥ / kaistuṣyati cāmuṇḍā ripavaste vada kuto bhraṣṭāḥ // 9246
kasya mātā kasya pitā kasya bandhurmahāmune / vibhramaś ca smṛtibhraṃśāt tena muhyanti jantavaḥ // 9247
kasya mātā pitā kasya kasya bhāryā suto'pi vā / jātau jātau hi jīvānāṃ bhaviṣyantyapare'pare // 9248.1
kasya vaktavyatā nāsti sopāyaṃ ko na jīvati / vyasanaṃ kena na prāptaṃ kasya saukhyaṃ nirantaram // 9248.2
kasya vaśe prāṇigaṇaḥ satyapriyabhāṣiṇo vinītasya / kva sthātavyaṃ nyāyye pathi dṛṣṭādṛṣṭalābhāya // 9249.1
kasya syānna skhalitaṃ pūrṇāḥ sarve manorathāḥ kasya / kasyeha sukhaṃ nityaṃ daivena na khaṇḍitaḥ ko vā // 9249.2
kasya svargaśriyo vaśyāḥ kasya caindraṃ padaṃ bhuvi / kaṃ devā bahu manyante saṅgrāme maraṇādṛte // 9250
saṅgrāme maraṇaṃ puṇyaṃ gayāyāṃ maraṇe tathā / gaṅgāyāṃ maraṇe mokṣaḥ saṅgrāme maraṇaṃ sukham // 9251
yadi vastuṃ manaḥ puṃsāṃ svargastrībhiḥ samaṃ cirāt / aparāṃ sukhitāṃ kṛtvā saṅgrāme mriyatāṃ tadā // 9252
kasyāṃcid vāci kaiścinnanu yadi vihitaṃ dūṣaṇaṃ durdurūḍhaiś chinnaṃ kiṃ nastadā syāt prathitaguṇavatāṃ kāvyakoṭīśvarāṇām / vāhāśced gandhavāhādhikavihitajavāḥ pañcaṣāścāndhakhaṃjāḥ kā hāniḥ śeraśāhakṣitipakulamaṇeraśvakoṭīśvarasya // 9253
kasyākhyāya vyatikaramimaṃ muktaduḥkho bhaveyaṃ ko jānīte nibhṛtamubhayorāvayoḥ snehasāram / jānātyekaṃ śaśadharamukhi prematattvaṃ mano me tvāmevaitacciramanugataṃ tat priye kiṃ karomi // 9254
kasyātyantaṃ sukhamupanataṃ duḥkhamekāntato vā / nīcair gacchatyupari ca daśā cakranemikrameṇa // 9255
kasyādeśāt kṣapayati tamaḥ saptasaptiḥ prajānāṃ chāyāhetoḥ pathi viṭapināmañjaliḥ kena baddhaḥ / abhyarthyante navajalamucaḥ kena vā vṛṣṭihetor jātyaivaite parahitavidhī sādhavo baddhakāṅkṣāḥ // 9256
kasyā nāma kimatra nāsti viditaṃ yad vīkṣyamāṇo'pyayaṃ loko mūka ivāsti māṃ prati punaḥ sarvo janas tapyate / śakyaṃ darśayituṃ na pūgaphalavat kṛtvā dvidhedaṃ vapur yat satyaṃ sakhi vīkṣitaḥ khalu mayā nūnaṃ caturthyāḥ śaśī // 9257
kasyānityeṣvanityasya sneho bhavitumarhati / yena janmasahasrāṇi draṣṭavyo na punaḥ priyaḥ // 9258
kasyānimeṣavitate nayane divauko- lokādṛte jagati te api vai gṛhītvā / piṇḍe prasāritamukhena time kimetad dṛṣṭaṃ na bāliśa viśadbaḍiśaṃ tvayāntaḥ // 9259
kasyāpi ko'pi kurute na sukhaṃ duḥkhaṃ na daivamapahāya / vidadhāti vṛthā garvaṃ khalo'hamahitasya hanteti // 9260
kasyāpi ko'pyatiśayo'sti sa tena loke khyātiṃ prayāti na hi sarvavidas tu sarve / kiṃ ketakī phalati kiṃ panasaḥ supuṣpaḥ kiṃ nāgavallyapi ca puṣpaphalairupetā // 9261.1
kasyāpi cāgrato naiva prakāśyaḥ svaguṇaḥ svayam / atucchatvena tuccho'pi vācyaḥ paraguṇaḥ punaḥ // 9261.2
kasyāmodaṃ kamalaṃ vadanamidaṃ te priye na saṃtanuyāt / avalambya mitramekaṃ vikasati na yadanyathā jātu // 9262
kasyāścit subhaga iti śrutaściraṃ yas taṃ dṛṣṭvādhigataraternimīlitākṣyāḥ / nispandaṃ vapuravalokya sauvidallāḥ santepurvidhuradhiyo niśāntavadhvāḥ // 9263
kasyāścin mukhamanu dhautapatralekhaṃ vyātene salilabharāvalambinībhiḥ / kiñjalkavyatikarapiñjarāntarābhiś citraśrīralamalakāgravallarībhiḥ // 9264
kasyāsti nāśo manaso vitatyā kva sarvathā nāsti bhayaṃ vimuktau / śalyaṃ paraṃ kiṃ nijamūrkhataiva ke ke hyupāsyā guravaśca santaḥ // 9265
kasyedaṃ bhavanaṃ mamaiva bhavatī kā subhru lāṭāṅganā kerya mugdhatarā sakhī mama patirgehe'sti kiṃ tena vā / itthaṃ pānthavaco dināntasamaye gūḍhārthamākarṇya vai mandāndolitakuṇḍalastabakayā tanvyāvadhūtaṃ śiraḥ // 9266
kasyemau pitarau manobhavavatā tāpena saṃyaujitāv anyonyaṃ tanayādikaṃ janayato bhūmyādibhūtātmabhiḥ / itthaṃ duḥsthamatirmanobhavaratiryo manyate nāstikaḥ śāntis tasya kathaṃ bhaved dhanavato duṣkarmaṃdharmāśrayāt // 9267
kasyeyaṃ taruṇi prapā pathika naḥ kiṃ pīyate'syāṃ payo dhenūnāmatha māhiṣaṃ badhira re vāraḥ kathaṃ maṅgalaḥ / somo vātha śanaiścaro 'mṛtamidaṃ tatte'dhare dṛśyate śrīmatpāntha vilāsasundara sakhe yad rocate tat piba // 9268
kasyodapatsyata rucirvirasāvasāne stokasthitāvanucitaprabhave bhave'smin / nārāyaṇasmṛtikathāmṛtapānagoṣṭhī cetovinodanamiyaṃ yadi nāma na syāt // 9269
kasyopayogamātreṇa dhanena ramate bhanaḥ / padapramāṇamādhāram ārūḍhaḥ ko na kampate // 9270
kasrāghātaiḥ surabhirabhitaḥ satvaraṃ tāḍanīyo gāḍhāmreḍaṃ malayamarutaḥ śṛṅkhalādāma datta / kārāgāre kṣipata tarasā pañcamaṃ rāgarājaṃ candraṃ cūrṇīkuruta ca śilāpaṭṭake piṣṭapeṣam // 9271
kahlārasparśagarbhaiḥ śiśiraparigamāt kāntimadbhiḥ karāgraiś candreṇāliṅgitāyāstimiranivasane sraṃsamāne rajanyāḥ / anyonyālokinībhiḥ paricayajanitapremaniṣyandinībhir dūrārūḍhe pramode hasitamiva parispaṣṭamāśāvadhūbhiḥ // 9272
kāṃcid dinārdhasamaye raviraśmitaptāṃ nīlāṃśukāñcalanilīnamukhendumbimbām / tāṃ tādṛśīṃ samanuvīkṣya kavirjagāda rāhurdivā grasati parva vinā kilendum // 9273
kāṃ tapasvī gato'vasthām iti smerāviva stanau / vande gaurīghanāśleṣabhavabhūtisitānanau // 9274
kāṃściccāṭuvacaḥśatairnijasutāpremātirekai ḥ parān anyān vakraravākramairdhanavataḥ prāpayya gehaṃ nijam / prāgdattagrahaṇapragalbhakitavavyājādavaṣṭabhya tān kuṭṭinyaḥ sphuṭamapragalbhacaritānetān nihantuṃ kṣamāḥ // 9275
kāṃścit kalpaśataṃ kṛtasthiticayān kāṃścid yugānāṃ śataṃ kāṃścid varṣaśataṃ tathā katipayān jantūn dinānāṃ śatam / tāṃstān karmabhirātmanaḥ pratidinaṃ saṃkṣīyamāṇāyuṣaḥ kālo'yaṃ kavalīkaroti sakalān bhrātaḥ kutaḥ kauśalam // 9276
kāṃścit tucchayati prapūrayati vā kāṃścinnayatyunnatiṃ kāṃścit pātavidhau karoti ca punaḥ kāṃścinnayatyākulān / anyonyaṃ pratipakṣasaṃhatimimāṃ lokasthitiṃ bodhayann eṣa krīḍati kūpayantraghaṭikānyāyaprasakto vidhiḥ // 9277
kāṃścidarthān naraḥ prājño laghumūlān mahāphalān / kṣipramārabhate kartuṃ na vighnayati tādṛśān // 9278
kāṃsīkṛtāsīt khalu maṇḍalīndoḥ saṃsaktaraśmiprakarā smareṇa / tulā ca nārācalatā nijaiva mithonurāgasya samīkṛtau vām // 9279
kāṃsyasvana ivābhāti yasmin khaḍgahate dhvaniḥ / khaṅgottamaṃ taṃ vadati giriśaḥ śubhavardhanam // 9280
kāṃ harirabharat sūkararūpaḥ kāmarirahitāmicchati bhūpaḥ / kenākāri ca manmathajananaṃ kena virājati taruṇīvadanam // 9281
kākaḥ kāñcanapañjare vinihitaḥ padmākare kauśikaḥ śrāddhe śvā viniyojito hutavahe havyaḥ palāṇḍuḥ kṛtaḥ / sarvaṃ tena kṛtaṃ kimatra bahunā madyaṃ mahāśāntaye yenājñānavatā mahīyasi pade nīcaḥ samāropitaḥ // 9282
kākaḥ kṛṣṇaḥ pikaḥ kṛṣṇaḥ ko bhedaḥ pikakākayoḥ / vasantasamaye prāpte kākaḥ kākaḥ pikaḥ pikaḥ // 9283
kākaḥ kokilamunnamayya kurute cūte phalāsvādanaṃ bhuṅkte rājaśukaṃ nivārya kuraraḥ krīḍāparo dāḍimam / ghūko barhiṇamāsya śākhiśikhare śete sajāniḥ sukhaṃ hā jātaṃ viparītamadya vipine śyene parokṣaṃ gate // 9284
kākaḥ pakṣabalena bhūpatigṛhe grāsaṃ yadi prāptavān kiṃ vā tasya mahattvamasya laghutā pañcānanasyāgatā / yenākramya karīndragaṇḍayugalaṃ nirbhidya helālavāl labdhvā grāsavaraṃ varāṭakadhiyā muktāgaṇastyajyate // 9285
kākaḥ pakṣiṣu cāṇḍālaḥ smṛtaḥ paśuṣu gardabhaḥ / narāṇāṃ ko'pi cāṇḍālaḥ smṛtaḥ sarveṣu nindakaḥ // 9286
kākaḥ padmavane dhṛtiṃ na labhate haṃsaśca kūpodake kroṣṭā siṃhaguhāntare suvipule nīcastu bhadrāsane / kustrī satpuruṣaṃ na jātu bhajate sā sevyate durjanaiḥ yā yasya prakṛtirvidhātṛvihitā sā tasya kiṃ vāryate // 9287
kākaḥ śvāno'kulīnaśca biḍālaḥ sarpa eva ca / akulīnā ca yā nārī tulyāste parikīrtitāḥ // 9288
kākaḥ svabhāvacapalaḥ pariśuddhavṛttir labdhvā baliṃ svajanamāhvayate parāṃśca / carmāsthimāṃsavati hastikalevare'pi śvā dveṣṭi hanti ca parān kṛpaṇasvabhāvaḥ // 9289
kāka āhvayate kākān yācako na tu yācakān / kākayācakayormadhye varaṃ kāko na yācakaḥ // 9290
kākakurkuṭakāyasthāḥ sajātiparipoṣakāḥ / sajātiparihantāraḥ siṃhāḥ śvāno dvijā gajāḥ // 9291
kākacañcupuṭīkṛtya oṣṭhau proktānilaṃ pibet / oṃkāradhvaninākṛṣya pūrayed yāvadantaram // 9292
kākajaṅghājaṭā nidrāṃ kurute mastake sthitā / puṣyoddhṛtaṃ śunaḥ pittam apasmāraghnamañjanāt // 9293
kākajaṅghārasaḥ karṇe kṣipto bādhiryanāśanaḥ / hanti karṇe jaṭā baddhā tasyā netrāmayaṃ dhruvam // 9294
kākatālīyayogena yadanātmavati kṣaṇam / karoti praṇayaṃ lakṣmīs tat tasyāḥ strītvacāpalam // 9295
kākatālīyavat prāptaṃ dṛṣṭvāpi nidhimagrataḥ / na svayaṃ daivamādatte puruṣārthamapekṣate // 9296
kākatuṇḍoktiraparā mallikoktiranopamā   / pāṭaloktiśca padmoktiḥ padminyuktiḥ sphuṭāḥ smṛtāḥ // 9297
kāka tvaṃ phalanamravipinaṃ daivātsamāsādayan kiṃ karṇau badhirīkaroṣi paruṣaiḥ kreṃkārakolāhalaiḥ / maunaṃ cedavalambase ratabharaprakrāntapuṃskokila- bhrāntyāpi tvayi sañcaranti na kathaṃ mugdhākaṭākṣacchaṭāḥ // 9298
kā kathā bāṇasaṃdhāne jyāśabdenaiva dūrataḥ / huṃkāreṇeva dhanuṣaḥ sa hi vighnān vyapohati // 9299
kākamāṃsaṃ tathocchiṣṭaṃ stokaṃ tadapi durbalam / bhakṣitenāpi kiṃ tena yena tṛptirna jāyate // 9300
kākamācī tathā kuṣṭhaṃ gotakreṇa ca pācayet / nāśayen maṇḍalikṣveḍam agado'yaṃ suniścitam // 9301
kākamācīśiphā karṇe baddhā rātrijvarāpahā / pāṇisthaṃ vṛṣavṛndākaṃ dyūte vitanute jayam // 9302
kākavarākamarālamavaiṣi na jarjaritā'rjunatārya kutaḥ / vikramavairivadhūjanalocana- kajjalavajjalamajjanataḥ // 9303
kākaśca drumakuṭṭaśca maṇḍūko nīlamakṣikaḥ / laṭvayā saha pañcaite gajaṃ jaghnurupāyataḥ // 9304
kākasya kati vā dantā meṣasyāṇḍe kiyat palam / gardabhe kati romāṇi vyarthaiṣātu vicāraṇā // 9305
kākasya cañcuryadi hemayuktā māṇikyayuktau caraṇau ca tasya / ekaikapakṣe gajarājamuktā tathāpi kāko na ca rājahaṃsaḥ // 9306
kākasya vṛṣṭihetor nīḍaṃ dikṣu praśasyate tisṛṣu / durbhikṣamaraṇahetur bhavati sayāmyeṣu koṇeṣu // 9307
kākāḥ kiṃ kiṃ na kurvanti kroṅkāraṃ yatra tatra vā / śuka eva paraṃ vakti nṛpahastopalālitaḥ // 9308
kākāḥ prabhupraṇihitaiḥ pikapaṭṭabaddher mākandabṛndamakarandarasaṃ labhantām / prāpte vasantasamaye kathamācaranti karṇāmṛtāni kalapañcamakūjitāni // 9309
kākānāṃ kokilānāṃ ca sīmābhedaḥ kathaṃ bhavet / yadi viśvasṛjā sākṣaṃ na kṛtā karṇaśaṣkulī // 9310
kākānāṃ prītiyogaṃ cirasahavasatiṃ kokilāpekṣase cet tarhi tvaṃ tadvadeva śravaṇapuṭapaṭūn kutsitān kūja śabdān / abhyāsas tatra no cet tava galadamṛtā gīriyaṃ gupyatāṃ vā tāmākarṇya svajāterananuguṇaguṇaṃ tvāmamī santyajeyuḥ // 9311
kā kāntā kāliyārāteḥ punararthe kimavyayam / kiṃ vandyaṃ sarvadevānāṃ phaleṣu kimu sundaram // 9312
kā kā priyā priyatamaṃ parirabhya dorbhyām abhyāgate'pi mihire na jahāti nidrām / jāgartu sajjayatu colamitīva kākāḥ kākālirāliriva gūḍhagiraścakāra // 9313
kā kābalā nidhuvanaśramapīḍitāṅgī nidrāṃ gatā dayitabāhulatānubaddhā / sā sā tu yātu bhavanaṃ mihirodgamo'yaṃ samketavākyamiti kākacayā vadanti // 9314.1
kā kāmadhenuriha kaś cintāmaṇirapi ca kalpaśākhī kaḥ / sarvāṇyamūni bhuvane paryāyavacāṃsi puṇyasya // 9314.2
kākā mūrdhni sukhaṃ vasanti śataśaḥ śākhāsu śākhāmṛgā ghūkāḥ koṭaragahvareṣu maśalairdaṃśaiśca sāndraṃ dalam / ādhāraḥ kiyatāmasi sthirataraṃ śuddhaṃ ca labdhaṃ yaśaḥ pānthā nopasaranti cet kṣatamitaḥ kiṃ vṛkṣarājasya te // 9315
kā kālī kā madhurā kā śītalavāhinī gaṅgā / kaṃ saṃjaghāna kṛṣṇaḥ kaṃ balavantaṃ na bādhate śītam // 9316
kākāllaulyaṃ yamāt krauryaṃ sthapaterdṛḍhaghātitām / ekaikākṣaramādāya kāyasthaḥ kena nirmitaḥ // 9317.1
kākā vṛkā ghukabakāśca bhekāḥ praṇamya yuṣmānidameva yāce / kolāhalaṃ mā kuruta kṣamadhvaṃ puṃskokilaḥ kūjati mañjurāvam // 9317.2
kākinyāḥ patramūlaṃ sahacarasahitaṃ ketakīnāṃ ca kandaṃ chāyāśuṣkaṃ ca bhṛṅgaṃ triphalarasayutaṃ tailamadhye nidhāya / lauhe pātre praṇītaṃ dharaṇitalagataṃ māsamātrasthitaṃ tat keśāḥ kāśaprakāśā alikulasadṛśāḥ sambhavantyasya lepāt // 9318
kākuṃ karoṣi gṛhakoṇakarīṣapuñja- gūḍhāṅga kiṃ nanu vṛthā kitava prayāhi / kutrādya jīrṇataraṇibhramanātibhīta- gopāṅganāgaṇaviḍambanacāturī te // 9319
kākutsthasya daśānano na kṛtavān dārāpahāraṃ yadi kvāmbhodhiḥ kva ca setubandhaghaṭanā kvottīrya laṅkājayaḥ / pārthasyāpi parābhavaṃ yadi ripurnādāt kva tādṛk tapo nīyante ripubhiḥ samunnatipadaṃ prāyaḥ paraṃ māninaḥ // 9320
kākutsthasya pratāpāgnir dīptapiṅgairvalīmukhaiḥ / nirvāṇo rākṣasendrasya manye nīlairniśācaraiḥ // 9321
kākutsthena śirāṃsi yāni śataśaśchinnāni māyānidheḥ paulastyasya vimānasīmani tathā bhrāntāni nākaukasām / tānyevāsya dhanuḥśramapraśamanaṃ kurvanti sītāpateḥ krīḍācāmaraḍambarānukṛtibhirlolāyamānai ḥ kacaiḥ // 9322
kā kṛtā viṣṇunā kīdṛg yoṣitāṃ kaḥ praśasyate / asevyaḥ kīdṛśaḥ svāmī ko nihantā niśātamaḥ // 9323
kāke karṇapuṭīkaṭhoraninade pīyūṣadhārārasa- syandodañcitacārupañcamarute sādhāraṇe mayyapi / vanyāṃ vṛttimayaṃ vyadhāditi mudhā vatsa vyathāṃ mā kṛthāḥ kva kaivaṃ na kṛtaṃ janeṣu nikṛtaṃ durmedhasā vedhasā // 9324
kāke kārṣṇyamalaukikaṃ dhavalimā haṃse nisargasthito gāṃbhīrye mahadantaraṃ vacasi yo bhedaḥ sa kiṃ kathyate / etāvatsu viśeṣaṇeṣvapi sakhe yatredamālokyate ke kākāḥ khalu ke ca haṃsaśiśavo deśāya tasmai namaḥ // 9325
kāke śaucaṃ dyūtakāreṣu satyaṃ sarpe kṣāntiḥ strīṣu kāmopaśāntiḥ / klībe dhairyaṃ madyape tattvacintā rājā mitraṃ kena dṛṣṭaṃ śrutaṃ vā // 9326
kākaiḥ saha vivṛddhasya kokilasya kalā giraḥ / khalasaṅge'pi naiṣṭhuryaṃ kalyāṇaprakṛteḥ kutaḥ // 9327.1
kākaiḥ sārddhaṃ vasan haṃsaḥ kṣobhate cāvasīdati / gataḥ komala evā'so jihmo duṣṭo na kākavat // 9327.2
kākairimāṃścitrabarhān mayūrān parājaiṣṭhāḥ pāṇḍavān dhārtarāṣṭraiḥ / hitvā siṃhān kroṣṭukān gūhamānaḥ prāpte kāle śocitā tvaṃ narendra // 9328
kākairniṣkuṣitaṃ śvabhiḥ kabalitaṃ vīcībhirāndolitaṃ srotobhiścalitaṃ taṭāntamalinaṃ gomāyubhirloḍitam / divyastrīkaracārucāmaramarutsaṃvījyamānaḥ kadā drakṣye'haṃ parameśvari tripathage bhāgīrathi svaṃ vapuḥ // 9329
kākodumbarikāyāṃ valmīko dṛśyate śirā tasmin / puruṣatraye sapāde paścimadiksthā na sā vahati // 9330
kākolaḥ kalakaṇṭhikā kuvalayaṃ kādambinī kardamaḥ kaṃsāriḥ kabarī kṛpāṇalatikā kastūrikā kajjalam / kālindī kaṣapaṭṭikā karighaṭā kāmārikaṇṭhasthalī yasyaite karadā bhavanti sakhi tadvande vinidraṃ tamaḥ // 9331
kā khalena saha spardhā sajjanasyābhimāninaḥ / bhāṣaṇaṃ bhīṣaṇaṃ sādhu dūṣaṇaṃ yasya bhūṣaṇam // 9332
kā gaṇanā viṣayavaśe puṃsi varāke varāṅganā spṛhayā / vyājena vīkṣamāṇā dhyānadhiyāṃ spṛśati sajjñānam // 9333
kāṅkṣitenāpyalabdhena bhogārhe navayauvane / jarājīrṇaśarīrasya bhāreṇeva dhanena kim // 9334
kācaṃ maṇiṃ kāñcanamekasūtre mugdhā nibadhnanti kimatra citram / vicāravān paṇinirekasūtre śvānaṃ yuvānaṃ maghavānamāha // 9335
kācaḥ kāñcanasaṃsargād dhatte mārakatīṃ dyutim / aśmāpi yāti devatvaṃ mahadbhiḥ supratiṣṭhitaḥ // 9336
kācaḥ kāñcanasaṃsargād dhatte mārakatīṃ dyutim / tathā satsaṃnidhānena mūrkho yāti pravīṇatām // 9337.1
kācakāmaladoṣeṇa paśyen netre viparyayam / abhyākhyānaṃ vadejjihvā tatra rāgaka ucyate // 9337.2
kā cakre hariṇā dhane kṛpaṇadhīḥ kīdṛg bhujaṃge'sti kiṃ kīdṛk kumbhasamudbhavasya jaṭharaṃ kīdṛgyiyāsurvadhūḥ / ślokaḥ kīdṛgabhīpsitaḥ sukṛtināṃ kīdṛṅnabho nirmalaṃ kṣoṇīmāhvaya sarvagaṃ kimuditaṃ rātrau saraḥ kīdṛśam // 9338
kācāḥ kāñcanabhūṣitāḥ kati na vā puṣṇanti ratnaśriyaṃ maulau vā kati nodvahantyapadhiyastāneva ratnabhramāt / akṣṇāṃ ye punarunmṛjanti timiraṃ yairnāma ratnākaraḥ sindhuste pṛthageva hanta maṇayasteṣvapyabhijñāḥ pṛthak // 9339
kācit karābhyāṃ kusumāni nītvā dadhāra śaṃbhoḥ padayoḥ samīpe / vivakṣayā manmathaduṣpravṛtteḥ samutsṛjantī viśikhānivāgre // 9340
kācit kīrṇā rajobhirdivamanuvidadhe bhinnavakrendulakṣmīr aśrīkāḥ kāścidantardiśa iva dadhire dāhamudbhrāntasattvāḥ / mremurvātyā ivānyāḥ pratipadamaparā bhūmivat kampamāpuḥ prasthāne pārthivānāmaśivamiti purobhāvi nāryaḥ śaśaṃsuḥ // 9341
kācit kṛtā kṛtiriti tvayi sārpiteti kāpi pramodakaṇikā mama nāntaraṅge / mauḍhyaṃ madīyamiha yadviditaṃ mamaiva kiṃ tvamba viśvasimi dīnaśaraṇyatāṃ te // 9342
kācit tṛṣārtā vanitā nidāghe gaṅgāṃ samabhyetya sudhāsavarṇām / ādāya tadvāri karadvayena vilokayantī na papau kimetat // 9343.1
karakisalayakāntikāntyā śoṇitaśaṅkayeti // 9343.2
kācit padairaskhalitaiḥ sakhelaṃ vāntīṣu śuddhāntakareṇukāsu / rājāṅganānāmakarodavajñāṃ śroṇībhare ca stanagaurave ca // 9344
kācit purā virahiṇī parivṛddhihetor yasyai dideśa salilaṃ navamālikāyai / sā puṣpitaiva jalamaśruvaśād viyoge tasyai pradāya kathamapyanṛṇī babhūva // 9345
kācit svarṇalatā tadūrdhvamamalaścandras tadabhyantare padme tannikaṭaṃ tilasya kusumaṃ tatsannidhau pallave / hemnaḥ kiṃcidadhastayośca kalaśau kāntau jaganmohanau svastyetat prakarotu vastrijagatāṃ kiṃ brahmakṛṣṇādibhiḥ // 9346
kācid balinā krāntā kācin na jahāti kāminaṃ ruciram / anyā pānakagoṣṭhyāṃ nayati dinaṃ prītakaiḥ sārdham // 9347
kācid bālakavanmahītalagatā mūlacchidākāraṇaṃ dravyeṇārjanapuṣpitāpi viphalī kācic ca jātiprabhā / kācic chrīḥ kadalīva bhogasubhagā satpuṇyabījacyutā sarvāṅge subhagā rasālalatikāvat puṇyabījāṅkitā // 9348
kācid bālā ramaṇavasatiṃ preṣayantī karaṇḍaṃ dāsīhastāt sabhayamalikhad vyālamasyopariṣṭāt / gaurīkāntaṃ pavanatanayaṃ campakaṃ cātra bhāvaṃ pṛcchatyāryo nipuṇatilako mallināthaḥ kavīndraḥ // 9349
kācid vibhūṣayati darpaṇasaktahastā bālātapeṣu vanitā vadanāravindam / dantacchadaṃ priyatamena nipītasāraṃ dantāgrabhinnam avakṛṣya nirīkṣate ca // 9350
kācid viyogānalataptagātrī prāṇān samādhārayituṃ lilekha / bāhvorbhujaṅgaṃ hṛdi rāhubimbaṃ nābhau ca karpūramayaṃ maheśam // 9351
kācid vilolanayanā ramaṇe svakīye dūraṃ gate sati manobhavabāṇakhinnā / tyaktaṃ śarīramacirān malayādrivāyuṃ saurabhyaśālinamaho pibati sma citram // 9352
kācid vihṛtya kila kantukakeliraṅgād bhūreṇurūṣitatanurniragānmṛgākṣī / utphullapaṅkajavane suciraṃ caritvā kiñjalkareṇuparidhūsariteva lakṣmīḥ // 9353
kā cintā mama jīvane yadi harirviśvaṃbharo gīyate no cedarbhakajīvanāya jananīstanyaṃ kathaṃ nirmame / ityālocya muhurmuhuryadupate lakṣmīpate kevalaṃ tvatpādāmbujasevanena satataṃ kālo mayā nīyate // 9354
kācinnitambārpitavāmahastā dorlekhayā kuñcitayā natāṅgī / kṣamāpatau mārgaṇamokṣadakṣam akalpayaccāpamiva smarasya // 9355