Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken (1901 - 1974)

Kendisinin yazdığı özgeçmişi aynen şöyledir: «İstanbul'da 1901 senesinde doğdum. Tefeyyüz İdadisi'nde ve İstanbul Sultanisi'nde okudum. 1918'de Mülkiye Mektebi'ne girerek 1921'de mezun oldum. O yıl müsabaka ile Edebiyat Fakültesi Coğrafya asistanı oldum. 1924 yılına kadar bu asistanlığı ve Edebiyat Fakültesi kütüphane memurluğunu yaptım. Aynı sene Bursa Lisesi Coğrafya muallimliğine ve ertesi tedris senesi başında Ankara Lisesi Felsefe ve İçtimaiyat ve Ankara Muallim Mektebi Tarih ve Coğrafya muallimliğine tayin edildim. 1925-26 senelerinde bu vazifeleri kısmen muhafaza etmekle beraber Maarif Vekaleti istatistik müdürlüğü ve daha sonra Talim Terbiye Heyeti mütercimliği yaptım. 1926 yılı sonunda İstanbul'a Kız Muallim Mektebi tarih muallimliği ve İstanbul Lisesi Felsefe muallimliğiyle geldim. Bir müddet sonra Erkek Muallim Mektebi ve Kız Muallim Mektebi ruhiyat ve İçtimaiyat derslerini okuttum. 1930-34 seneleri arasında Galatasaray Lisesi İçtimaiyat ve Kabataş Lisesi Felsefe muallimi tayin edildim. 1933 senesinde Üniversite ıslahatında Edebiyat Fakültesi Felsefe doçentliğine tayin edildim. 1936-37 senesinde Felsefe doçentliği agregasyon imtihanını geçirdim.»

1941 yılında profesör olmuştur. 1944 yılında Felsefe Bölümü'nde kurulan Sosyoloji Kürsüsü başına getirildi. 1949 Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi kurucular kurulunda yer almıştır. 1956 yılında İlahiyat fakültesinde ek görev çerçevesi içinde Umumu Felsefe Professörlüğüne tayin edilmiştir. 1957 yılında Ordinaryüs Professörlük ünvanını almıştır. 1933'den 1959 kadar İ. Ü. Edebiyat Fakültesi'nde görev yapmıştır. 1959 da A. Ü. İlahiyat Fakültesi'nde dekan olmuş; aynı yıl içinde istifa etmiştir. 1961 yılında A. Ü. İlahiyat Fakültesi'nde professör olarak görev almıştır. 18.8.1962'de İ. Ü. Edebiyat Fakültesi'nden istifa ederek Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi kadrosuna geçmiştir.

70 yaşında emekliye ayrıldı. İlahiyat Fakültesi Yönetim Kurulu ve Ankara Üniversitesi Senatosu, Ülken'in görev süresini bir yıl daha uzattılar. 1973 temmuzunda İlahiyat Fakültesi görevinden de ayrılmıştır. H. Ziya Ülken, İngilizce, Almanca ve Fransızca bilmekteydi.

Akademik görevleri yanında, çeşitli alanlarda da faaliyet göstermiştir: Resim yapmak, roman yazmak, dergi çıkarmak ve dernek kurmak gibi. Yayıncılık faaliyetlerine 1923 yılında «Mihrab» ve «Anadolu» dergilerini bir grup arkadaşıyla çıkararak başlamıştır. 1927 yılında bir grup öğretmen arkadaşıyla, «Felsefe ve İçtimaiyat Derneği» ni kurup, «Felsefe ve İçtimaiyat Dergisi» ni çıkarmışlar. Dernek felsefe hocalarını davet ederek çeşitli konularda konuşma yaptırmış, yeni tartışmalar başlatmıştır. Dernek 1929 yılında faaliyetini durdurdu. Ülken, Derneği yeniden kurdu. Şekip Tunç'un başkanlığındaki dernekte Şevket Aziz Kansu ve Kerim Erim gibi önemli bilim adamları da yer almıştı. 1943 yılında Felsefe Derneği'ni, merkezi Hayriye Özel Lisesi'nde olmak üzere yeniden kurdu. Ancak lisenin yanmasıyla dernekte kapanmış oldu. 1938-43 arasında «İnsan» dergisini, 1960 yılına kadar «Sosyoloji Dergisi» adlı bir yıllığı çıkarmıştır. Institut International de Sociologie'nin (Uluslararası Sosyoloji Kurumu) 1950'de yaptığı Roma Kongresi'ne beş tebliğ ile katılmış. Aynı yıl kurumun genel sekreterliğine seçilmiştir. 15. Milletlerarası Kongresi'ni 1952 yılında İstanbul'da yapılmasını sağlamış. Sosyoloji Kurumu üyelerinin memleketlerinde Milli Sosyoloji Dernekleri kurmasını karara bağlamış; bundan haraketle Ülken 1952 yılında Türk Sosyoloji Derneği'ni kurmuştur.

Bütün bu uğraşılarını sürdürürken yakasını bırakmayan astım hastalığından da çok çekmiştir. H. Ziya Ülken 1974 yılında İstanbul'da vefat etmiştir.

Bağlantılar:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Hilmi_Ziya_%C3%9Clken